Khóa luận Chương trình phát thanh tiếng Thái VOV4

ược quan tâm"( 13/5/06); " Quang Minh, rừng đã xanh trở lại"( 25/5/06); " Phong trào làm đường giao thông ở Lai Châu"( 17/5/06) ; " Thị trường hàng hoá Điện Biên những ngày giáp tết"( 14/2/07); " Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp ở Lào Cai"( 16/2/07); "Phát triển kinh tế xã hội ở Mường Than"( 25/11/.06). NÐt ®Æc thï cña ch­¬ng tr×nh tiÕng Th¸i còng nh­ c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh d©n téc kh¸c lµ do §µi th­êng tró khu vùc thùc hiÖn, c¸c néi dung th«ng tin chñ yÕu ph¶n ¸nh ®êi sèng kinh tÕ x· héi cña ®ång bµo khu vùc T©y B¾c ( chiÕm 72,5%). Việc xây dựng chuyên mục, định hình thành các chuyên mục cũng có nghĩa là vấn đề đó được xuất hiện thường xuyên, khiến người nghe quan tâm và chờ đợi. Các chuyên mục được sắp xếp thứ tự vào các ngày trong tuần. Tất cả các biên dịch viên có thể đảm nhận các chuyên mục, thực hiện tất cả các chuyên mục một cách thành thạo từ khâu: biên dịch, thu âm. Chương trình phát thanh tiếng Thái đã góp phần bảo tồn và phát huy những truyền thống văn hoá tốt đẹp. Chuyên mục "Nét đẹp văn hoá" không những giúp đồng bào hiểu hơn về dân tộc mình mà còn tạo nên sự giao lưu văn hoá giữa các dân tộc trong khu vực:" Dân tộc Mảng: Cộng đồng cư dân bản địa lâu đời vùng Tây Bắc" ( 16/3/07); " Một số tục cưới xin lạ"( 24/11/06);" Một số đồ vật trong lễ cúng tết Vu Lan của người Cao Lan- Yên Bái"( 3/11/06); " Trò chơi chọi trâu, chọi gà của người Tày"( 23/2/07) ; " Nghề dệt thổ cẩm của người Triêng"( 14/7/06);" Thầy mo đối với đời sống tinh thần người Thái xưa"( 20/10/06)… Chuyên mục Người tốt việc tốt bên cạnh phản ánh gương điển hình trong sản xuất: " Làm giàu từ nuôi bò sữa: chị Nguyễn Thị Chi. Một trong năm phụ nữ tiêu biểu đại diện cho phụ nữ đi dự đại hội tổng kết 5 năm thi đua:" Phụ nữ tích cực học tập lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc" ( 25/11/06); " Giàng A Châu vượt khó làm giàu"( 15/3/07); " Bác Nguyễn Công Sáu: Người cao tuổi làm chủ trang trại Yên Bình – Yên Bái"(19/10/06)… Hay những gương người tốt trong công tác cộng đồng xã hội:" Y tá bản tâm huyết với nghề"( 15/2/07); " Gắn bó lâu dài với vùng biên. Nói về đôi vợ chồng trung uý Phạm Văn Thắng và chị Nguyễn Thu Hằng, huyện Sốp Cộp"( 22/2/07)… Các chương trình được biên dịch và phát sóng đều đạt chất lượng chuyên môn kh¸. So víi c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng d©n téc kh¸c, ch­¬ng tr×nh ph¸t than tiÕng Th¸i cã nh÷ng ®iÓm m¹nh nh­: tû lÖ bµi cã tiÕng ®éng kh¸ cao 63%, cao h¬n mét nöa so víi ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng £ §ª, Ba Na, Gia Rai, X¬ §¨ng, Kh`ho lµ 24,3% ( Ch­¬ng tr×nh do ®µi th­êng tró T©y Nguyªn thùc hiÖn). ThÕ nh­ng tû lÖ bµi cã tiÕng ®éng lµ tiÕng nãi cña chÝnh ®ång bµo Th¸i l¹i rÊt Ýt: 8,4%, thÊp h¬n nhiÒu lÇn so víi ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng Kh¬ Me : 45, 7%. ( Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra cña Ban ph¸t thanh d©n téc tõ th¸ng 1 ®Õn th¸ng 12 n¨m 2004 vµ th¸ng 9 n¨m 2005). HiÖn nay, §µi TiÕng nãi ViÖt Nam cã 12 ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng d©n téc. Mçi mét ch­¬ng tr×nh cã nhiÖm vô ph¶n ¸nh cuéc sèng cña ®ång bµo khu vùc ®ã. Nh­ vËy sÏ x¶y ra t×nh tr¹ng " ®éc diÔn" trong c¸c ch­¬ng tr×nh. ViÖc trao ®æi th«ng tin gi÷a c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh d©n téc sÏ lµm phong phó ®a d¹ng thªm néi dung vµ phong c¸ch vÒ ph­¬ng thøc thÓ hiÖn. Ch­¬ng tr×nh ca nh¹c Chương trình ca nhạc trong chương trình phát thanh tiếng Thái bao gồm: Ch­¬ng tr×nh ca nh¹c các dân tộc thiểu số được phát song vào tất cả các buổi tối trong tuần. Với thời lượng 30 phút một chương trình. Với những đĩa CD ca nhạc tiếng Tày như: Quam tô mau lảu ( Nông văn Kháng), Bók mua xuân nhom xỏng ai bộ đội, Bók cang tanh khay dỏn, Côn Minh Piến máu… CD ca nhạc tiếng Dao: Phát triển kinh tế xoá đói giảm nghèo( Triệu Chòi Lường), Chống tệ nạn xã hội, Làm thuỷ lợi.. CD ca nhạc tiếng Khơ mú: Thi dua sản xuất ( Lò Thị Thái), ơn Đảng ơn Bác Hồ, Được mùa, Bài hát ru con… CD ca nhạc tiếng Giáy: Đừng uống nhiều rượu ( Lù ín Siếng), Vợ chồng khuyên nhau làm ăn ( Lý Văn Ngần), Ca ngợi thiên nhiên… CD ca nhạc tiếng Hà Nhì: Em đi học, Tiếng hát vùng cao… CD ca nhạc tiếng Mông: Anh đi công tác, ở nhà có em can đảm, Có Bác Hồ người Mông có tất cả… Theo ®iÒu tra thÝnh gi¶ cña §µi tiÕng nãi ViÖt Nam ( th¸ng 4/2004) hÇu hÕt bµ con kh«ng thÝch nghe ch­¬ng tr×nh ca nh¹c c¸c d©n téc thiÓu sè. V× ®©y lµ ch­¬ng tr×nh ®­îc giíi thiÖu b»ng tiÕng Th¸i, nh­ng néi dung l¹i ph¸t c¸c bµi h¸t d©n téc kh¸c, ®ång bµo Th¸i chØ thÝch nghe nh¹c, kh«ng hiÓu lêi, cßn ®ång bµo kh¸c ( Tµy, M«ng, Hµ nh×…) l¹i kh«ng biÕt ®Õn ch­¬ng tr×nh nµy. Chương trình ca nhạc tổng hợp tiếng Thái được phát song 3 buổi trong ngày chủ nhật, thời lượng 30 phút một chương trình. Hiện nay, kho băng của phòng phát thanh tiếng Thái có 30 CD thu âm những bài dân ca Thái. Với số lượng bài hát như hiện nay nhìn chung đã đáp ứng đủ nhu cầu thực hiện chương trình. Những bài dân ca như: Quam tô, tô kia; quam tô, tô thỏ lắc khắc; hay như những bài khắp do các nghệ nhân sang tác: Nhánh chang dươn( Cầm Vui); Mẳn tượt nẳng xuân mák ( Cầm Biêu); Sinh hặc bản( Cà Văn Cón); Chôm mương yên ( Lò Xuân Thương); hay những bài khắp ca ngợi vẻ đẹp quê hương đất nước: Sơn la mua xuân máu ( Lò Xuân Thương); bài khắp chào mừng: Chôm tỏn mư 8/3( Lường Thị Biển), bài khắp ca ngợi công lao: Hồ Chí Min chảu bók… Điểm đặc biệt trong các chương trình ca nhạc là sự xuất hiện của những bài khắp có nội dung tuyên truyền như: Kế hoạch hoá hươn giảo( Lừ Hồng Sưa); Chú ơn liệt sĩ ( Lò Xuân Thương); Nhơ Đảng tánh la ( Vi Văn Mi); Bau cán bộ ( Hà Thị Linh); Bể lọc băng său ( Hoàng ly Dương).. Các bài khắp được sử dụng trong chương trình phát thanh tiếng Thái đều do các phóng viên trong phòng trực tiếp đi thu âm. Mỗi một chương trình có khoảng 5 đến 6 bài khắp. Ch­¬ng tr×nh ca nh¹c d©n téc Th¸i lµ ch­¬ng tr×nh lu«n ®­îc nhiÒu thÝnh gi¶ ®ãn nghe vµ chê ®îi nhiÒu nhÊt( h¬n 90% thÝnh gi¶ ®­îc hái tr¶ lêi yªu thÝch ch­¬ng tr×nh nµy). HÇu hÕt nh÷ng l¸ th­ b¹n nghe ®µi göi vÒ phßng tiÕng Th¸i ®Òu yªu cÇu ch­¬ng tr×nh ph¸t song l¹i nh÷ng bµi h¸t hay ( B¹n nghe ®µi: CÇm V¨n Noan - B¶n Nam - x· ChiÒng Chung - huyÖn Mai S¬n - S¬n la). §Ò nghÞ ch­¬ng tr×nh cã sù thay ®æi nh÷ng bµi h¸t ®· cò b»ng nh÷ng bµi míi h¬n c¶ vÒ néi dung vµ h×nh thøc thÓ hiÖn ( thÝnh gi¶ ë x· L­¬ng S¬n- V¨n chÊn- Yªn B¸i). Hiện nay, các chương trình ca nhạc chủ yếu là phát sóng các bài hát dân ca. Mçi ch­¬ng tr×nh th­êng cã tõ 5 ®Õn 6 tin ng¾n. Nhìn chung còn rất đơn điệu. 3.2 . Hình thức kết cấu Chương thời lượng 30 phót ph¸t sãng vµo 3 buæi trong ngµy theo tÇn sè, giê ph¸t sãng, vïng phñ sãng nh­ sau: T©n sè( MW,SW,FM) Giê ph¸t sãng Vïng phñ sãng 6165 kHz 05:30- 06:00 MiÒn nói phÝa B¾c 981 kHz 11:30- 12:00 18:45- 19:00 20:00- 20:30 S¬n La 819 kHz vµ 6020 kHz 08:00-08:30 18:45- 19:00 20:00- 20:30 T©y Nguyªn - Kết cấu chương trình: chương trình thời sự tổng hợp có kết cấu như sau: + Phần tin: 15 phút +Phần bài gồm 1 đơn vị bài ( phóng sự, phỏng vấn, hoặc câu chuyện) +Phần chuyên mục: 1 đơn vị bài. KÕt cÊu ch­¬ng tr×nh tiÕng Th¸i nh×n chung gièng nh­ kÕt cÊu c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh d©n téc kh¸c hiÖn cã ë §µi tiÕng nãi ViÖt Nam còng nh­ c¸c ®µi ®Þa ph­¬ng. KÕt cÊu ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng Th¸i §µi PTTH S¬n la còng gåm 3 phÇn: PhÇn tin: ph¶n ¸nh c¸c ho¹t ®éng trong tØnh Bµi: Chuyªn môc. HoÆc nh­ kÕt cÊu ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng Dao §µi tiÕng nãi ViÖt Nam. Còng víi thêi l­îng ch­¬ng tr×nh lµ 30 phót vµ gåm 3 phÇn, gi÷a mçi phÇn cã ca nh¹c. Ưu điểm: Kết cấu với thời lượng 30 phút của chương trình, người soạn chương trình không " tham" đưa quá nhiêù bài, nhiều lượng thông tin mà thường chỉ có 3 phần như đã nêu trên. Phần tin dài thường 8 phút, bài chính 5 phút, bài chuyên mục 4 phút, thời lượng còn lại là bài hát xen vào. Kết cấu chương trình phát thanh tiếng Thái phù hợp với đối tượng người nghe là đồng bào dân tộc Thái. Cụ thể là từng thứ trong tuần đều có chuyên mục, đã được bạn nghe đài chấp nhận, nhất là chuyên mục: Xây dựng Đảng, phổ biến kiến thức khoa học đời sống phục vụ sản xuất, tìm hiểu phong tục tập quán các dân tộc… Vì thế, chương trình không quá nặng, sự tiếp nhận thông tin của bạn nghe đài không bị căng. Có nhiều thể loại mang tính đặc thù của phát thanh được sử dụng trong chương trình phát thanh tiếng Thái: - Thể loại tin: Tin trong chương trình phát thanh tiếng Thái chủ yếu là do phòng phóng viên cung cấp nên có khá nhiều tin động, tin thu thanh. Bản tin buổi chiều thay 3 tin mới theo dòng thời sự, vì thế chất thời sự, chất phát thanh của chương trình rõ nét hơn. - Thể loại phóng sự, bài phản ánh: được xuất hiện khá nhiều. Hầu hết là các bài có tiếng động, là một trong những thế mạnh của phóng sự phát thanh. Nó tạo ra hơi thở của đời sống thường ngày một cách rất hiệu quả và tăng cường khẳ năng thông tin một cách sinh động hơn, hấp dẫn hơn. Hầu như trong các chương trình phát thanh nào cũng có bài viết phóng sự phát thanh ( phóng sự có tiếng động). Đây cũng là ưu điểm của chương trình phát thanh. Điều này có được là nhờ các chương trình có phóng viên thường trú cung cấp tin bài. Đội ngũ này không phải sản xuất chương trình chỉ có nhiệm vụ là săn tin và viết bài theo dóng thời sự nên chương trình luôn ăm ắp sự kiện tin tức nóng hổi, đặc biệt là những vấn đề sự kiện diễn tra trong khu vực Tây Bắc. - Thể loại câu chuyện phát thanh: chủ yếu xuất hiện trong chuyên mục người tốt viẹc tốt. Những chuyên mục nhỏ ngắn gọn về người thật việc thật tỏ ra đắc dụng đối với đối tượng nghe đài là đồng bào dân tộc Thái. 3.3. Công tác biên dịch và giọng đọc phát thanh viên Công tác biên dịch gặp nhiều khó khăn do vấn để tâm lý ngôn ngữ là tiếng mẹ đẻ là vấn đề phức tạp, khó tìm sự thống nhất trong phát ngôn. Mçi mét ®Þa ph­¬ng l¹i cã c¸ch ph¸t ©m riªng biÖt. §Ó t×m ra mét ng«n ng÷ chuÈn, ®Æc tr­ng nhÊt cho ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng Th¸i lµ nhu cÇu cÇn thiÕt nh»m n©ng cao h¬n n÷a chÊt l­îng ch­¬ng tr×nh. Nhiều từ mới xuất hiện không có trong vốn từ vựng, vốn từ cổ: cổ phần doanh nghiệp, internet… vì thế xuất hiện trên 30% số từ phổ thông xuất hiện trong văn bản dịch. Cần chú ý khi chuyển ngôn ngữ Việt – Thái: đó là dịch văn học. Vấn đề là dịch văn bản phát thanh. Công tác biên dịch ngày càng có chất lượng, được đông đảo bạn nghe đài chấp nhận, hoan nghênh khích lệ. Nhiều bạn nghe đài ở các tỉnh miền núi phía Bắc, một số thính giả dân tộc Thái ở Tây Nguyên và nước ngoài, các kiểm thính viên chương trình phát thanh tiếng Thái luôn lắng nghe, đóng góp những ý kiến quý báu về công tác biên dịch, sử dụng ngôn từ, văn phong dân tộc Thái. Có bạn nghe đài ở Điện Biên, Sơn La, Lai Châu yêu mến chương trình không bỏ sót chương trình, gửi thư động viên và nói rằng:" Chương trình thật sự gần gũi, thiết thực với bà con… Chương trình không những tuyên truyền đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước mà còn góp phần gìn giữ tiếng mẹ đẻ của người Thái chúng tôi" Chương trình phát thanh tiếng Thái đã biên dịch các tin bài một cách ngắn gọn xúc tích, văn phong giản dị, câu cú diễn đạt phù hờp với cách nghĩ bản sắc văn hoá dân tộc, đảm bảo tính chính xác phản ánh trung thực cụ thể, không sử dụng lối văn phong rườm rà hoặc hình tượng, ẩn dụ mà đã dùng từ ngữ giản dị. Giọng đọc phát thanh viên rõ ràng, chuẩn và có cảm xúc. Thính giả tiếng Thái có chung nhận xét là giọng phát thanh viên nghe truyền cảm" đi vào lòng người". Nhiều bà con dân tộc Thái ở Sơn La, Lai Châu, Điện Biên còn nhớ cả tên phát thanh viên qua giọng đọc ( vì chưa gặp mặt). Để có được kết quả trên, Cơ quan thường trú Tây bắc luôn được sự quan tâm chỉ đạo kịp thời, sâu sát của ban kỹ thuật phát thanh, Ban phát thanh tiếng Dân tộc, ban chức năng; sự phối hợp, cộng tác nhiệt tình của lãnh đạo và các bạn đồng nghiệp phát thanh truyền hình trong cả nước. 3. Cơ sở vật chất và đội ngũ cán bộ chuyên môn. Phòng kỹ thuật thu âm và phát song được đầu tư những trang thiết bị hiện đại, đáp ứng được yêu cầu sản xuất của chương trình phát thanh tiếng Thái. Hiện phòng phát thanh tiếng Thái có 6 cán bộ biên tập viên, biên dịch và phát thanh viên, trong đó có 3 hợp đồng dài hạn theo ngạch và 1 tập việc. Hiện nay, có hai bộ phận tham gia sản xuất chương trình: phòng phóng viên và phòng tiếng Thái. Phòng phóng viên cung cấp thông tin bài theo dòng thời sự, phòng tiếng Thái chịu trách nhiệm biên soạn chương trình, làm chuyên mục, biên dịch thu tin và thể hiện chương trình, sản xuất chương trình: ca nhạc tiếng thái và chương trình ca nhạc các dân tộc thiểu số. Đội ngũ biên dịch có 5 người, ngoài công việc biên dịch thể hiện chương trình trên song, phòng phát thanh tiếng Thái còn biên tập bài hát, sưu tầm và tổ chức thu thanh ca nhạc tiếng Thái và các dân tộc thiểu số trong vùng Tây Bắc phục vụ cho sản xuất chương trình. HiÖn nay, thùc tÕ lµ tr×nh ®é chuyªn m«n cña ®éi ngò c¸n bé phô tr¸ch ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng Th¸i ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ®¶m b¶o chÊt l­îng cho ch­¬ng tr×nh. B­íc ®Çu, hä míi chØ thùc hiÖn c«ng t¸c biªn dÞch c¸c tin bµi chuyÓn lªn tõ phßng phãng viªn. Sau ®ã thu ©m, s¶n xuÊt vµ ph¸t sãng c¸c ch­¬ng tr×nh. HoÆc dÞch bµi chuyªn môc tõ b¸o in vµ tõ h·ng th«ng tÊn. Nh­ vËy, khi ®äc ph¸t thanh c¸c tin bµi c¸c ph¸t thanh viªn sÏ kh«ng hiÓu vÊn ®Ò mét c¸ch s©u s¾c, sÏ kh«ng chuyÓn t¶i hÕt néi dung cña th«ng tin. 4. Những hiệu quả của chương trình Theo đánh giá sơ bộ về sản xuất chương trình phát thanh tiếng Thái của cơ quan thường trú Tây Bắc năm 2006 có nhấn mạnh:” Chương trình phát thanh tiếng Thái đã duy trì đều đặn các chương trình phát thanh hằng ngày; đảm bảo an toàn tuyệt đối an ninh tư tưởng trên sóng phát thanh quốc gia ; thực hiện nghiêm túc luật báo chí”. Các chương trình tiếng Thái đã khẳng định được vị thế, được bạn nghe đài là người Thái trong và ngoài nước biết đến có thư, điện thoại góp ý xây dựng, khích lệ. Chương trình ca nhạc thiểu số đã khơi dậy sự sáng tạo của các nghệ nhân dân tộc, sáng tác và thể hiện, góp phần làm cho chương trình thêm phong phú 4.1. Đáp ứng nhu cầu thông tin của đồng bào: Đồng bào chủ yếu cư trú ở vùng cao, địa bàn hiểm trở giao thông kém phát triển, nhiều khu vực mang tính chất biệt lập, kinh tế chủ yếu tự cung tự cấp. Tỷ lệ dân số mù chữ và tái mù cao và không đồng đều. Một bộ phận ở những xã vùng 3 còn nghèo nàn lạc hậu. Điều kiện để nâng cao dân trí, nhu cầu hưởng thụ văn hoá ở vùng dân tộc còn khoảng cách rất xa so với đồng bằng, thành phố. Trước tình hình đó Đảng và Nhà nước đã và đang thực hiện nhiều chính sách chủ trương để phát triển kinh tế xã hội. Chương trình văn hoá tinh thần phục vụ cho đồng bào đã đạt được những thành tựu đáng kể. Quyết định 163/QD-TTg về việc cấp phát không thu tiền một số loại báo, tổ chức phục vụ đồng bào từ năm 2001. Mỗi năm nhà nước đầu tư trên 20 tỷ đồng đều xuất bản, cấp phát trên 10 triệu bản báo phục vụ cho đồng bào dân tộc thiểu số trên cả nước. Mặc dù vậy số ấn phẩm đến được với đồng bào còn hạn chế. Số ấn phẩm đã đến được địa phương nhưng chưa đến được quần chúng nhân dân, số lượng ấn phẩm in bằng chữ song ngũ còn hạn chế. Nhiều xã còn tình trạng đói thông tin. Khi đời sống còn khó khăn, điện chưa đến được với nhiều vùng sâu vùng xa. Số đồng bào xem truyền hình còn ít, nhiều người nghe không hiểu chương trình phát thanh tiếng phổ thông thì chương trình phát thanh tiếng dân tộc là phương tiện có hiệu quả ưu thế nhất. Nhu cầu nghe đài, nhu cầu tiếp nhận thông tin từ các chương trình phát thanh tiếng dân tộc là rất lớn. Nâng cao chất lượng chương trình góp phần quan trọng vào việc xoá nạn mù thông tin hiện nay của đồng bào dân tộc. 4.2. Chương trình tiếng Thái góp phần vào việc tuyên truyền và thực hiện chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước Sự quan tâm của Đảng ta đối với đồng bào dân tộc thiểu số không chỉ thể hiện ở những chỉ thị, nghị quuyết. Trên thực tế, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm và dành các điều kiện ưu đãi nhằm nâng cao đời sống tinh thần và vật chất cho đồng bào. Hỗ trợ đồng bào thực hiện quyền bình đẳng, từng bước thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các dân tộc với trình độ phát triển chung của cả nước. Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách phát triển kinh tế xã hội ở các vùng tập trung đồng bào dân tộc. Đáng chú ý là chương trình hành động 122 của Chính phủ thực hiện nghị quyết HN toàn quốc lần thứ VII ( khoá 9). Chương trình 135 về phát triển kinh tế xã hội các xã đặc biệt khó khăn vùng đồng bào dân tộc, miền núi, vùng sâu, vùng xa. Các chính sách và chương trình ưu tiên đầu tư cơ sở hạ tầng, giải quyết đất sản xuất và đất ở; ưu tiên thuế nông nghiệp và thuế lưu thông hang hoá, hỗ trợ vốn cho Doang nghiệp, hỗ trợ các mặt hang thiết yếu cho đồng bào: muối ăn, thuốc uống, phân bón…( Nghị định 20- 1998 và 02 của Chính phủ năm 2002); chính sách ưu tiên đào tạo cán bộ người dân tộc thiểu số, chính sách phổ cập giáo dục mở rộng các trường Dân tộc nội trú, ưư tiên tuyển học sinh dân tộc vào các trường ĐH và dạy nghề; Cải tạo các trạm y tế miễn phí cho đồng bào gạp khó khăn, hỗ trợ văn hoá thông tin cho đồng bào dân tộc… Việc thực hiện chính sách dân tộc của Nhà nước đã và đang mang lại những kết quả to lớn, nhất là trong thời kỳ đổi mới tình hình kinh tế xã hội ở các vùng đồng bào dân tộc và miền núi đã có những đổi thay rõ rệt. Các chính sách mới về phát triển nông nghiệp, lâm nghiêp, giao đất giao rừng cho đồng bào, việc ứng dụng tiến bộ kỹ thuật giống cây trồng, vật nuôi, kết hợp với đầu tư cho thuỷ lợi góp phần làm sản lượng lương thực không ngừng tăng. Hệ thống giáo dục phát triển mạnh tại vùng đồng bào dân tộc và hiện nay dạy tiếng dân tộc được đưa vào chương trình giảng dạy trong một số trường phổ thông. Hầu hết những thông tin trên đây đều đựơc chương trình phát thanh tiếng Thái phản ánh kịp thời nhanh chóng. Chương trình thực sự là cầu nối giữa ý Đảng và long dân. Cùng với các phương tiện thông tin đại chúng khác, chương trình tiếng Thái góp phần quan trọng vào việc thông tin tuyên truyền đường lối chính sách pháp luật của Đảng nói chung và chính sách dân tộc nói riêng đối với đồng bào dân tộc vùng Tây Bắc và việc thực hiện chính sách đó trong thực tiễn cũng như phản ánh kết quả các chương trình đầu tư cho vùng Tây Bắc. Nội dung và hình thức thể hiện trong chương trình tiếng Thái đang tiếp tục có sự cải tiến, đổi mới nhằm đáp ứng nhu cầu thông tin nhanh kịp thời của đồng bào, thực hiện ngày càng tốt chính sách dân tộc. 4.3. Chương trình phát thanh tiếng Thái góp phần vào sự phát triển kinh tế xã hội ở vùng đồng bào dân tộc Thái, nâng cao đời sống, nâng cao trí thức người dân Cho dù ngày nay giao thông đã phát triển, sự giao lưu giữa các vùng đã được đẩy mạnh song đối với khu vực miền núi Tây Bắc, vùng dân tộc thiểu số vẫn là vùng chậm phát triển. Sự thiếu hụt về thông tin, do địa bàn chia cắt nên các kênh thông tin đến với người dân còn hạn chế, song truyền hình chưa phủ đến những bản làng xa xôi, sách báo thì đồng bào không có điều kiện và thời gian đọc. Thực tiễn phát song 5 năm của chương trình phát thanh tiếng Thái của Đài Tiếng nói Việt Nam cho thấy những thông tin từ các chương trình đến với đồng bào đã thực sự góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế xã hội của 5 tỉnh trong khu vực( Sơn La, Điện Biện, Lai Châu, Lào Cai, Yên Bái). Chương trình không chỉ chú trọng đến việc cung cấp những thông tin thời sự, những sự kiện chính sách mới liên quan đến người dân mà còn chú trọng phổ biến các kiến thức về pháp luật, khoa học kỹ thuật, y tế cộng đồng, giúp đồng bào nâng cao dân trí. Chương trình có các chuyên mục mang tính ổn định, mang thông tin khuyến nông, phản ánh những mô hình làm ăn giỏi. Chú trọng tuyên truyền những kiến thức khoa học kỹ thuật để người dân bỏ dần những tập quán cũ lạc hậu. Chương trình thực sự là cầu nối trong quá trình tiếp thu cái mới vào sản xuất. 4.4. Chương trình phát thanh tiếng Thái góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Thái. Văn hoá không phải là một thứ bất biến. Bất cứ dân tộc nào cũng có sự giao lưu. Sự chuyển biến về kinh tế xã hội 1 số yếu tố văn hoá cổ truyền có nguy cơ bị phai một, xuất hiện một số yếu tố văn hoá mới ngoại lai. Hiện nay một số giá trị văn hoá dân tộc Thái đang đứng trước nguy cơ phai một do sự tác động gay gắt của quá trình đô thị hoá và kinh tế thị trường. Thay vì nghe những bài hát dân ca mượt mà sâu lắng thanh niên dân tộc Thái ngày nay rất hứng thú với những ca khúc nhạc trẻ với những ca từ sáo rỗng, không mang tính thẩm mỹ. Chương trình phát thanh tiếng Thái không những góp phần thức đẩy phát triển kinh tế xã hội ổn định tình hình chính trị mà còn tạo mối giao lưu văn hoá cộng đồng, tham gia bảo tồn phát triển văn hoá. Phát thanh tiếng Thái đã giũ gìn và làm giàu thêm ngôn ngữ, tiếng nói. Phát huy những truyền thống văn hóa tốt đẹp. Chương trình phát thanh tiếng Thái không chỉ là nguồn cung cấp thông tin mà còn là nguồn cảm hưởng thụ và sáng tạo văn hoá của đồng bào. Góp phần xây dựng nền Văn hoá Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc. 4.5. Chương trình phát thanh tiếng Thái là phương tiện sắc bén chống diễn biến hoà bình. Hiện nay vùng dân tộc thiểu số đặc biệt là vùng Tây Bắc, Tây Nguyên và Tây Nam Bộ nhìn chung là những vùng có điều kiện kinh tế chậm phát triển, đời sồng văn hóa tinh thần của đồng bào còn nghèo nàn, các hủ tục lạc hậu vẫn còn tồn tại. Đó là những kẽ hở để các thế lực thù địch lợi dụng chống phá cách mạng Việt Nam. Chúng lợi dụng các vấn đề dân tộc, sủ dụng các phương tiện thông tin đại chúng để thực hiện âm mưu: “ Diễn biến hoà bình” tập trung chủ yếu tại các vùng đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng núi Tây Bắc, Tây Nguyên và Tây Nam Bộ nhằm lôi kéo đồng bào các dân tộc đi chệch hướng với đường lối đổi mới đất nước, nhằm gây chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc, làm mất trật tự an ninh chính trị nước ta. Hàng ngày có 48 đài phát thanh nước ngoài có chương trình Tiếng Việt, tiếng các dân tộc thiểu số hướng vào Việt Nam. Nhiều chương trình có nội dung xấu, xuyên tạc, bóp méo sự thật. Đấu tranh chống diễn biến hoà bình trên mặt trận tư tưởng văn hoá là nhiệm vụ cấp bách trong công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc hiện nay. Trong đó phát thanh tiếng dân tộc nói chung và phát thanh tiếng Thái nói riêng đóng vai trò hết sức quan trọng. Chương trình phát thanh tiếng Thái đã kịp thời thông báo cho các đồng bào các sự kiện, các hiện tượng xã hội, vạch trần âm mưu thủ đoạn, những luận điệu hành vi chống phá của các thể lực thù địch, để đồng bào có nhận thức đúng không đi chệch đường lối đúng đắn của Đảng cộng sản Việt Nam. 5. Hạn chế của chương trình Mặc dù chương trình phát thanh tiếng Thái Đài tiếng nói Việt Nam đạt được những thành công đáng kể được đông đảo đồng bào Thái trên địa bàn 5 tỉnh Tây Bắc mến mộ. Nhưng so với yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ tuyên truyền trong quá trình đổi mới của Đảng, trình độ nhận thức ngày càng cao của đồng bào thì cũng phải nghiêm túc thừa nhận rằng chương trình còn không ít những khiếm khuyết và hạn chế trên các mặt như sau: 5.1.Về nội dung: Trong các tin bài chưa thực sự sinh động và hấp dẫn. Chưa có bài điều tra, phóng sự mang tầm quốc gia, nhất là các vấn đề xã hội quan tâm như chống tiêu cực, tham nhũng lãng phí. Xét ở mảng nội dung một số chương trình còn mất sự cân đối giữa mảng nội dung phản ánh những vấn đề thời sự kinh tế xã hội nói chung và mảng nội dung phản ánh trực tiếp đời sống tâm tư tình cảm nguyện vọng của chính đồng bào, những vấn đề liên quan trực tiếp đến cuộc sống đồng bào. Thống kê hơn 50 bài thuộc các chuyên mục trong chương trình trong một số tháng trong năm 2006 và 2007: chỉ có 2 bài phản ánh cuộc sống tâm tư tình cảm của chính đồng bào dân tộc Thái. Đó là bài trong chuyên mục " Người tốt việc tốt" và : " Nét đẹp văn hoá". Thông tin nặng về yếu tố phổ biến, truyền đạt, thiếu tính hai chiều, và tính diễn đàn trong thông tin. Vấn đề nổi cộm và là hạn chế lớn nhất hiện nay của chương trình phát thanh tiếng Thái là hiện nay hầu hết các chương trình phát thanh chưa sử dụng hiệu quả tác dụng của âm thanh, tiếng nói của đồng bào còn hạn chế. Người nói là người Thái nhưng lại nói bằng tiếng phổ thông. Nguyên nhân chính là do phóng viên khi tác nghiệp chưa quan tâm đến thu thanh tiếng dân tộc, nguyên nhân nữa là do những bài viết không phải dành riêng cho chương trình mà là bài viết chuyển cho chương trình thời sự, dùng ở cả hai nơi. Khi phóng viên không phải là người dân tộc thiểu số thì việc thu thanh tiếng dân tộc chắc chắn sẽ gặp khó khăn hơn và mất thời gian hơn. Tuy bài có tiếng động xuất hiện khá nhiều và là điểm mạnh của chương trình song điều đáng nói và cũng đáng buồn là trong số những bài có tiếng động tỷ lệ bài có tiếng động là tiếng nói của đồng bào Thái chiếm tỷ lệ rất ít. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra thÝnh gi¶ do §µi tiÕng nãi ViÖt Nam kh¶o s¸t n¨m 2004 vµ 2005 tû lÖ bµi cã tiÕng ®éng trong ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng Th¸i lµ 63%, trong ®ã bµi cã tiÕng nãi lµ tiÕng nãi cña ng­êi Th¸i lµ 8,4%. Rất nhiều bài có tiếng động là của đồng bào Thái nhưng lại là nói bằng tiếng phổ thông. Một chương trình có nhiều tiếng động tất nhiên là sinh động hấp dẫn hơn nhưn trong chương trình phát thanh tiếng Thái mà lại quá nhiều tiếng phổ thông rồi dịch lồng vào là không nên. Chương trình tiếng Thái mặc dù đã xây dựng và duy trì được các chuyên mục nhưng phần lớn là những bài biên tập khai thác từ báo in và một số tư liệu khác. Nội dung tuyên truyền không được đầu tư thích đáng nên nội dung còn đơn điệu thường là bài chay không có tiếng động, các thể loại đậm chất phát thanh không được sử dụng để thể hiện chuyên mục.Việc thể hiện các chuyên mục nhiều khi không sinh động, không hấp dẫn, phần lớn là các bài chay( khai thác) nên nhiều khi khiến cho thính giả sự nhàm chán đơn điệu. Đối với một chương trình phát thanh dân tộc nói chung, về nội dung đảm bảo 3 nguyên tắc: Nói những điều đồng bào cần nghe Nói về đồng bào, phản ánh toàn cảnh, toàn diện về đồng bào Để đồng bào nói về mình. Nhìn chung, chương trình phát thanh tiếng Thái chưa đáp ứng 3 nguyên tắc đó. Những bài phản ánh trực tiếp cuộc sống của đồng bào còn hạn chế. Mới chỉ là những bài phản ánh về gương lao động sản xuất còn những vấn đề liên quan đến tâm tư nguyện vọng còn thiếu. Điều thiếu sót nhất trong chương trình phát thanh tiếng Thái hiện nay là chưa tạo điều kiện thuận lợi để đồng bào nói lên tiếng nói của họ. Thông tin chỉ mang tính một chiều, tuyên truyền. Rất ít các buổi toạ đàm, trao đổi được tổ chức. Chuyên mục :"Ý kiến độc giả" vào thứ 2 hàng tuần chưa được duy trì đều đặn. Chương trình chưa khai thác được ưu thế tuyên truyền với đối tượng bạn nghe đài là dân tộc Thái- là đồng bào có truyền thống ( tâm lý) yêu văn nghệ- thông qua các bài hát dân ca, câu chuyện truyền thanh, chuyện kể, tấu... để tuyên truyền chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước, giúp đồng bào dễ tiếp thu, dễ nhớ và nhớ lâu, có như vậy tác dụng, hiệu quả chương trình sẽ cao hơn. Trong những năm qua, Cơ quan thường trú mặc dù đã cố gắng thu thanh nhiều bài hát dân ca các dân tộc thiểu số, thường xuyên liên hệ với các nghệ sỹ khu vực Tây Bắc, nhưng số lượng băng đĩa vẫn chưa đáp ứng đủ cho yêu cầu sản xuất chương trình. 5.2.Về hình thức kết cấu Kết cấu với thời lượng 30 phút là hợp lý nhưng nhìn chung kết cấu còn đơn giản gồm 3 phần. Chưa đầu tư nhiều công sức cho phần giới thiệu, những khổ giới thiệu tóm tắt các phóng sự, dẫn dắt các chương trình chưa uyển chuyển, nhẹ nhàng. 5.3 Về công tác biên dịch và giọng đọc phát thanh viên Những người trực tiếp sản xuất chương trình chưa thực sự am hiểu ngôn ngữ dân tộc, nhiều từ ngữ chưa thống nhất nên khi dịch còn lúng túng; các phiên dịch viên chưa có những suy nghĩ, cách làm sinh động nhằm chuyển tải sâu sắc nhất bằng tiếng dân tộc cho bạn nghe đài là người Thái. VÝ dô nh­ tõ: R­îu gi¶ ®­îc c¸c biªn dÞch viªn dÞch lµ : l¶u gi¶, thÕ nh­ng dÞch s¸t nghÜa nhÊt ph¶i lµ : LÈu dÖt chµn; hay nh­ tõ: xe l¨n tay, ®­îc dÞch lµ : xÌ l»m m­, chÝnh x¸c nhÊt lµ: XÌ m­ phiÕn. Về giọng đọc của phát thanh viên: Tuy đã có nhiều tiến bộ như vừa nêu trên đây, nhưng có lúc còn sai ngữ âm, chưa cải tiến nâng cao chất lượng giọng đọc - phải thể hiện đọc mà như nói ( như biên dịch viên, phát thanh viên tiếng Hà Nhì của Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh Lai Châu...) Các bài viết viết bằng tiếng phổ thông sau khi dịch nên cái hay và sự chính xác sẽ bị giảm nhiều, tin bài con người sự việc hiện tượng chưa phản ánh đúng thực tế. Còn dùng các từ ngữ như: tao, mày, cái cán bộ, cái Đảng, cái Nhà nước… Giọng đọc phát thanh viên mặc dù đã có một số tiến bộ như vừa nêu trên thế nhưng vẫn còn tình trạng một số bài phát thanh viên không thể hiện đúng chất giọng, vẫn còn tình trạng “đọc” trong phát thanh. Một số từ phát âm không chuẩn, khó nghe. Những hạn chế thiếu sót nêu trên có nhiều nguyên nhân, bao gồm cả nguyên nhân khách quan và chủ quan. Chương trình phát thanh tiếng Thái có phạm vi phát sóng rộng toàn bộ địa bàn 5 tỉnh khu vực Tây Bắc. Địa bàn hoạt động rộng , giao thông đi lại khó khăn, việc trực tiếp đi lấy tin bài ở cơ sở gặp rất nhiều khó khăn. Năng lực chuyên môn của anh chị em trong phòng một mặt đã đáp ứng nhu cầu thực hiện chương trình, nhưng vẫn còn yếu và chưa đồng đều. Chương 3: CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CHƯƠNG TRÌNH PHÁT THANH TIẾNG THÁI 1. Nhóm giải pháp cải tiến đổi mới nội dung - Nguyên tắc chung: Khi thực hiện cải tiến nâng cao chất lượng nội dung chương trình phát thanh tiếng Thái cần phải đảm bảo tính chính xác, phù hợp với đối tượng là đồng bào Thái, thông tin phải kịp thời thiết thực phong phú và hấp dẫn. Vừa đáp ứng nhu cầu thông tin của bạn nghe đài và thực hiện tốt chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước. - Cải tiến đổi mới nội dung: Cân đối giữa mảng nội dung phản ánh vấn để đời sống thời sự và mảng phản ánh đời sống thường ngày của đồng bào dân tộc. Để đảm bảo điều này không khó nhưng đòi hỏi đội ngũ phóng viên phải thường xuyên tiếp cận với người dân thôn bản. Chỉ có đến tận nơi mới khai thác được những đề tài gần gũi với bà con dân tộc. Xem bà con sinh hoạt văn hóa cộng đồng như thế nào? Tận mắt chứng kiến đồng bào nuôi bò, trồng chè… Viết cho chương trình phát thanh tiếng Thái không cần những vấn đề " đao to búa lớn" như: " Xoá đói giảm nghèo, đâu là giải pháp?" . Mà là viết về một gương lao động sản xuất, mô hình chăn nuôi tiên tiến điển hình… để từ đó đồng bào rút ra những bài học kinh nghiệm, để từ đó áp dụng cho những đồng bào ở vùng có địa thể tương tự. Như thể chắc chắn nội dung chương trình sẽ đi vào lòng người hơn, hiệu quả truyền thông sẽ cao hơn rất nhiều. - Tăng cường nội dung giới thiệu những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc - Tăng cường tính khu biệt cho mỗi đối tượng. Các chuyên mục hiện nay nhìn chung đã đáp ứng nhu cầu thông tin mọi mặt của đời sống đồng bào. Thế nhưng vẫn còn tuyên truyền chung chung. Các chương trình dành riêng cho từng đối tượng hầu như chưa có. Như thế mỗi đối tượng sẽ tiếp nhận thông tin dành riêng cho mình bên cạnh những thông tin khái quát về tình hình kinh tế, xã hội nói chung. Làm được như vậy chắc chắn hiệu quả thông tin sẽ cao hơn rất nhiều. 2. Cải tiến phương thức thể hiện - Điều chỉnh kết cấu: Một kết cấu hợp lý để đạt được hiệu quả tuyên truyền của một chương trình phát thanh tiếng dân tộc là ở chỗ làm sao kết hợp hài hoà nhuần nhuyễn giữa âm thanh và thông tin. Bài viết nên ngắn gọn, đơn giản sau khi đã dịch ra tiếng Thái chỉ nên có độ dài là 5 phút. Âm nhạc sẽ chiếm 1/3 thời lượng chương trình. Kết cấu phù hợp nhất là: Phần tin, bao gồm tin trong nước, tin khu vực và tin quốc tế ( 8 phút bao gồm cả lời dẫn cho chương trình) Nhặc cắt Bài hát: 2 phút Phần bài: 7 phút bao gồm cả lời dẫn Bài hát: 4 phút Chuyên mục: 5 phút Bài hát: 4 phút Kết cấu nêu trên chỉ mang tính chất tương đối, không phải lúc nào bài hát cũng có thời lượng như vậy. Tuỳ từng ngày, từng chương trình mà có sự thay đổi linh hoạt, tuỳ vào sự kiện, dòng thời sự mà có sự điều chỉnh. Các chuyên mục như hiện nay nhìn chung đã đảm bảo yêu cầu về nội dung, đã tạo được ấn tượng bước đầu trong tâm trí người nghe. Cốt lõi vẫn là nâng cao chất lượng các chuyên mục. Mở thêm chuyên mục không khó nhưng để chuyên mục ấy có sức sống hấp dẫn trở thành nỗi mong chờ của thính giả đòi hỏi phải có sự đầu tư công sức, thực hiện phải là những người có tâm huyết, am hiểu lĩnh vực một cách sâu sắc. Theo tôi, chương trình phát thanh tiếng Thái nên mở thêm một số chuyên mục mới như: Diễn đàn tuổi trẻ, Góc tâm tình dành cho phụ nữ, Tiếng nói người cao tuổi, Nhịp cầu văn hoá, ý kiến bạn nghe đài…là các chuyên mục phân theo nhóm đối tượng, tăng sự giao lưu giữa bạn nghe đài và thông tin. Như vậy mới tạo nên hiệu quả truyền thông. Phần lớn các thông tin là thông tin chỉ dẫn nên việc dùng các thể loại như : phỏng vấn sẽ tạo ra sự mềm hoá cho những thông tin chỉ dẫn khô cứng. Những vấn đề trong chính trị pháp luật là những vấn đề khô khan nên nếu không có phương tiện thể hiện mềm dẻo thì rất khó hấp dẫn. Phỏng vấn, đối thoại là những hình thức chuyển tải thông tin tạo ra sự mềm dẻo đó. Nên thường xuyên tạo ta những cuộc phỏng vấn hỏi đáp bằng giọng nói thân mật, có người hỏi người trả lời trực tiếp, làm cho người nghe trở thành người trong cuộc, khi đó những nội dung sẽ tự nhiên đi vào cuốc sống. Người làm chuyên mục cũng phải bám sát những thông tin theo dòng thời sự để cấu tứ nội dung có như vậy mới thiết thực với đời sống. - Tăng cường các thể loại mang tính đặc thù của phát thanh, những thể loại mang tính văn nghệ. 3. Lưu ý đến các thủ pháp tuyên truyền - Lựa chọn thông tin ngắn gọn phù hợp: Nhu cầu thông tin của đồng bào dân tộc Thái hiện nay là lớn. Thế nhưng không phải vì vậy mà chúng ta tuỳ tiện trong việc đưa tin. Thông tin cần ngắn gọn, xúc tích, đơn giản, dễ hiểu, tránh dùng các biện pháp tu từ, ẩn dụ…Thông tin ngắn nhưng vẫn phải đảm bảo đủ lượng thông tin cần cung cấp. Phù hợp với đối tượng nghe là đồng bào. Là những vấn đề liên quan trực tiếp đến cuốc sống hàng ngày của họ. Không thể là những thông tin ở một nơi xa tít tắp, về những người hoàn toàn xa lạ và về những vấn đề không có tác động đến đồng bào. Chú ý đến việc cung cấp thông tin đồng bào cần chứ không phải cung cấp những thông tin mà chúng ta có. - Cải tiến phương thức sử dụng âm nhạc trong các chương trình phát thanh, là 1 thủ pháp quan trọng tạo sự sinh động hấp dẫn đồng thời tạo nên bản sắc dân tộc. ThÝnh gi¶ ng­êi Th¸i kh«ng chØ t×m hiÓu th«ng tin mµ nhu cÇu gi¶i trÝ rÊt lín, yªu ca h¸t ©m nh¹c lµ së thÝch næi tréi cña ®ång bµo ng­êi Th¸i. V× thÕ th«ng tin kÕt hîp hµi hoµ ©m nh¹c ph¶i trë thµnh mét nguyªn t¾c, mét vÊn ®Ò sèng cßn ®èi víi ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng Th¸i. Bên cạnh các bài hát do nghệ nhân biểu diễn do chính đồng bào ở các bản làng. Bên cạnh đó, cũng nên thêm các bài hát tiếng hát dân tộc do ca sĩ chuyên nghiệp biểu diễn, đưa thêm những bài hát mới sáng tác. Nhạc cắt, nhạc nền cũng vậy, nên sử dụng các bản nhạc phối khí. Sử dụng nhạc nền tuy mất nhiều công sức nhưng chắc chắn sẽ tạo hiệu quả cao hơn, nhất là trong các bài phóng sự về văn hoá. Riêng đối với tin ngắn, phần tin kéo dài 10 phút sẽ rất mỏi mệt, nên đưa xen nhạc vào cụm tin. - Đổi mới công tác biên dịch và thể hiện giọng đọc của phát thanh viên. Trong công tác biên dịch yêu cầu là xác định ngôn ngữ chuẩn của dân tộc đó. Hiện nay, đối với các chương trình phát thanh tiếng Thái có câu hỏi đặt ra: đâu là quy chuẩn về ngôn ngữ phát sóng trong phát thanh. Những thuật ngữ mới lạ, khái niệm mới mẻ, nội dung mới không có trong vốn từ vựng. Ngôn ngữ sắc điệu của từng vùng miền cũng quy định công tác biên dịch cho phù hợp với mọi đối tượng. Việc tìm ra một ngôn ngữ chuẩn cho phát thanh phù hợp với số đông thính giả, điều này đòi hỏi sự khảo sát nghiên cứu công phu. Về lâu dài đây là việc cần làm của chương trình phát thanh tiếng Thái nói riêng, và chương trình phát thanh tiếng dân tộc nói chung. - TiÕp tôc thùc hiÖn viÖc qu¶ng b¸, giíi thiÖu vÒ ch­¬ng tr×nh tiÕng Th¸i cña §µi TNVN ®Õn tËn c¸c b¶n cã ®«ng ®ång bµo Th¸i sinh sèng, kÓ c¶ c¸c vïng ®ång bµo Kh¸ng vµ Kh¬ mó bëi bµ con còng nghe ®­îc tiÕng Th¸i. HiÖn nay cã mét thùc tr¹ng lµ mét sè thinh gi¶ cßn nhÇm lÉn ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng Th¸i cña §µi TNVN víi ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng Th¸i cña §µi PTTH S¬n La. Ở c¸c b¶n ®· cã hÖ thèng loa truyÒn thanh b¶n nh­ng kh«ng tiÕp sang §µi TNVN, v× vËy cã nhiÒu bµ con kh«ng biÕt ®Ó theo dâi ch­¬ng tr×nh. §µi th­êng tró cÇn kÕt hîp víi c¸c x·, b¶n thùc hiÖn viÖc tiÕp sang c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh cña §µi TNVN, nhÊt lµ ch­¬ng tr×nh Ph¸t thanh tiÕng Th¸i qua hÖ thèng loa truyÒn thanh c«ng céng ®Ó thu hót thÝnh gi¶ h¬n n÷a. 4. Nhóm giải pháp mang tính tác động Tất cả những đổi mới cải tiến chương trình như đã trình bày ở phần trên sẽ không thể thực hiện có hiệu quả nếu như không có 1 cơ chế chính sách thích dụng. 4.1.CÇn có quy hoạch đào tạo nhân lực cho phát thanh và bố trí nhân lực thực hiện chương trình phát thanh. C¸n bé, nguån nh©n lùc lµ nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña bÊt kú mét ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh nµo, nhÊt lµ ®èi víi ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng Th¸i. Nh÷ng h¹n chÕ nªu trªn cßn tån t¹i trong ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng Th¸i nh×n chung cã nguyªn nh©n chÝnh lµ sù yÕu kÐm trong tr×nh ®é cña ®éi ngò c¸n bé hiÖn cã. Ngoµi nh÷ng tè chÊt chung cña mét nhµ b¸o cÇn cã nh­: n¾m v÷ng kiÕn thøc chuyªn m«n, cã kü n¨ng vµ kinh nghiÖm phï hîp. Cã tr×nh ®é häc vÊn réng vµ ®¹o ®øc trong s¸ng, n¾m v÷ng quy luËt cña ho¹t ®éng b¸o chÝ, cã ý thøc nghÒ nghiÖp…Cã ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp. Th× ®éi ngò c¸n bé thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕn d©n téc cßn cã mét yªu cÇu n÷a lµ : am hiÓu mét c¸ch s©u s¾c ng«n ng÷ d©n téc mµ ch­¬ng tr×nh ®ã thùc hiÖn, am hiÓu v¨n ho¸ truyÒn thèng, am hiÓu c¸c phong tôc, tËp qu¸n sinh ho¹t. §ã sÏ lµ nguån nguyªn liÖu, vèn sèng v« cïng phong phó trong khi chuyÓn t¶i th«ng tin ®Õn thÝnh gi¶. ChØ cã khi nµo hiÓu s©u s¾c vÒ con ng­êi, vÒ cuéc sèng tinh thÇn, vÒ nhu cÇu, t©m t­ nguyÖn väng cña ®ång bµo th× c¸c bµi viÕt míi thùc sù s©u s¾c, míi ®em l¹i hiÖu qu¶ th«ng tin nh­ mong muèn. HiÖn nay, thùc tÕ lµ tr×nh ®é chuyªn m«n cña ®éi ngò c¸n bé phô tr¸ch ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng Th¸i ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ®¶m b¶o chÊt l­îng cho ch­¬ng tr×nh. B­íc ®Çu, hä míi chØ thùc hiÖn c«ng t¸c biªn dÞch c¸c tin bµi chuyÓn lªn tõ phßng phãng viªn. Sau ®ã thu ©m, s¶n xuÊt vµ ph¸t sãng c¸c ch­¬ng tr×nh. HoÆc dÞch bµi chuyªn môc tõ b¸o in vµ tõ h·ng th«ng tÊn. Nh­ vËy, khi ®äc ph¸t thanh c¸c tin bµi c¸c ph¸t thanh viªn sÏ kh«ng hiÓu vÊn ®Ò mét c¸ch s©u s¾c, sÏ kh«ng chuyÓn t¶i hÕt néi dung cña th«ng tin. VÊn ®Ò quan träng hiÖn nay ®èi víi C¬ quan th­êng tró T©y B¾c lµ: ®µo t¹o nguån nh©n lùc hiÖn cã. C¬ quan ph¶i t¹o ®iªï kiÖn cho c¸c c¸n bé häc n©ng cao tr×nh ®é b»ng viÖc cho theo häc c¸c líp B¸o chÝ t¹i chøc ®Ó ®¶m b¶o viÖc võa häc n©ng cao tr×nh ®é mµ vÉn ®¶m b¶o sù æn ®Þnh cña ch­¬ng tr×nh hiÖn nay. Th­êng xuyªn më c¸c líp tËp huÊn vÒ nghiÖp vô ph¸t thanh. Thực hiện chính sách dân tộc, chính sách cử tuyển để đào tạo con em các dân tộc thiểu số, để có đủ năng lực, trình độ đảm nhận công tác tại quê hương. Bæ xung c¸n bé cã tr×nh ®é nghiÖp vô b¸o chÝ cao lµ yªu cÇu cÊp b¸ch ®èi víi chñ ch­¬ng n©ng cao chÊt l­îng ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng Th¸i. Mçi mét phãng viªn võa ph¶i cã kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn vÊn ®Ò, ®i ®Õn tËn tõng b¶n lµng lÊy th«ng tin, pháng vÊn, võa ph¶i biÖn dÞch vµ thÓ hiÖn trùc tiÕp trªn sãng s¶n phÈm cña m×nh. Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch sù lao ®éng s¸ng t¹o trong c«ng viÖc cña c¸n bé b»ng h×nh thøc l­¬ng th­ëng phï hîp. 4.2 Tăng cường thu thanh văn nghệ dân tộc. Thu thanh tăng cường sản xuất các ca khúc bài dân ca để bổ xung vào kho băng. Tổ chức các cuộc thi sáng tác ca khúc mới, chủ động mời các cộng tác viên tham gia sản xuất nâng cao chất lượng chương trình ca nhạc. Tạo điều kiện cho các phóng viên nâng cao tay nghề, cần phối hợp với một số cộng tác viên văn nghệ có kiến thức có kinh nghiệm về dàn dựng một số trang chương trình chuyên môn cao như giới thiệu tác giả, tác phẩm, giới thiệu các ca khúc, các loại hình nghệ thuật truyền thống, góp phần định hướng thẩm mỹ âm nhạc cho đồng bào. 4.3. Quan t©m tíi c«ng t¸c ®iÒu tra thÝnh gi¶. HiÓu nh÷ng nhu cÇu cña thÝnh gi¶ lµ ®iÒu cèt lâi sèng cßn ®èi víi bÊt kú mét ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh nµo, nhÊt lµ ®èi víi ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh d©n téc víi thÝnh gi¶ ®Æc thï lµ ng­êi d©n téc. V× vËy, cÇn tæ chøc ®iÒu tra thÝnh gi¶ mét c¸ch th­êng xuyªn ®Ó n¾m b¾t nhu cÇu th«ng tin cña b¹n nghe ®µi trªn c¬ së ®ã ®iÒu chØnh néi dung th«ng tin ®ång thêi ®æi míi ph­¬ng thøc thÓ hiÖn sao cho ®¹t hiÖu qu¶ nhÊt. Ph¸t thanh d©n téc víi nh÷ng ®Æc thï riªng, v× nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan nªn c«ng t¸c ®iÒu tra thÝnh gi¶ ch­a ®­îc chó träng. §Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ th«ng tin kh«ng thÓ kh«ng lµm ®iÒu tra kh¶o s¸t nhu cÇu th«ng tin cña ®èi t­îng tiÕp nhËn. ChÝnh v× vËy, c¸c bé phËn thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t tiÕng Th¸i cÇn cã sù phèi hîp víi HÖ Ph¸t thanh d©n téc, Ban b¹n nghe ®µi ®Ó tæ chøc c¸c cuéc ®iÒu tra. Nh»m ®¸nh gi¸ sù t¸c ®éng cña ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh ®Õn ®©u, nhu cÇu cña thÝnh gi¶ ë giai ®o¹n nµy ra sao? §Ó tõ ®ã cã sù ®iÒu chØnh néi dung vµ c¸ch thÓ hiÖn vµ c¸ch thøc tuyªn truyÒn. Th­êng xuyªn tæ chøc héi th¶o trao ®æi nghiÖp vô lµ cÇn thiÕt. Ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng Th¸i nãi riªng vµ ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh d©n téc nãi chung sÏ kh«ng gi¶i quyÕt thÊu ®¸o mäi vÊn ®Ò nÕu kh«ng xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cô thÓ cña thÝnh gi¶ lµ ng­êi h­ëng thô th«ng tin. 4.4. Quan t©m tíi c«ng t¸c céng t¸c viªn vµ më réng ®éi ngò kiÓm thÝnh. 4.4.1. Công tác Cộng tác viên. Đối vói một cơ quan báo chí, một toà soạn hay một Đài PT-TH, ngoài lực lượng phóng viên - biên tập viên, biên dịch thì yếu tố rất quan trọng để làm nên thành công và khẳng định vị thế của đơn vị đó là đội ngũ cộng tác viên. Để mỗi ngày có 90 phút trên sãng Quốc gia phát thanh tiếng Thái, cơ quan thường trú Tây Bắc đã phải tổ chức, vận hành đồng bộ các bộ phận. Chương trình phát thanh được thực hiện tại chỗ và phát qua vệ tinh từ Sơn La. Hiện nay trung bình mỗi năm cơ quan thường trú phát 365 chương trình tiếng Thái và 365 chương trình tiếng Dao, hơn 360 chương trình ca nhạc các dân tộc thiểu số. Hiện nay, cơ quan thường trú có 8 phóng viên, trong đó có 5 phóng viên là nữ. Địa bàn rộng, mỗi tháng phải bố trí phóng viên luân phiên nhau tại địa bàn 5 tỉnh từ 5- 10 ngày. Công tác biên tập tin, bài của phóng viên, cộng tác viên gửi đến được giao cho đồng chí Trưởng phòng đảm nhiệm, có sự trợ giúp của đồng chí Trưởng phòng phát thanh dân tộc. Phòng phát thanh tiếng Thái không trực tiếp sản xuất tin bài, mà chỉ có chức năng biên dịch và thu âm. Cho nên gánh nặng đè lên phòng phóng viên trong việc đảm bảo tin bài là rất lớn.Vai trò của đội ngũ CTV càng trở nên to lớn trong việc đảm bảo đủ tin bài phản ánh đầy đủ các hoạt động trên địa bàn 5 tỉnh. Qua nhiều năm hình thành và phát triển, Cơ quan thường trú Tây Bắc đã xây dựng được khoảng 30 CTV thường xuyên và khoảng hơn 100 CTV không thường xuyên ở 5 tỉnh trong khu vực. Các CTV thường xuyên chủ yếu tập trung tại các đài PTTH, các Văn phòng, tỉnh Uỷ các tỉnh. Từ tháng 9/ 2006 đến nay, tin bài của các CTV thường xuyên chiếm 20- 25 % lượng tin bài mà cơ quan sử dụng h»ng ngày trªn sãng. Tuy nhiên, đó chưa phải là cao đối với chỉ tiêu kết cấu cho một chương trình phải đạt 40 % tin bài CTV. Điều này cho thấy Cơ quan thường trú TB chưa có cơ chế phù hợp, các CYV chưa phát huy hết khẳ năng của mình trong quá trình hợp tác thường xuyên với Đài. Thực trạng đó có nguyên nhân từ phía cơ quan thường trú: Chưa có những động thái thắt chặt mối liªn hệ thường xuyên với CTV. Hàng tháng, hµng quý chưa có định hướng tuyên truyền gửi tới cộng tác viên, chế độ trả nhuận bút chưa kịp thời, còn để kéo dài. Việc duy trì chuyên mục bạn nghe đài còn nhiều thiếu sót, nhất là thông tin 2 chiều mà bạn nghe đài gửi tới cơ quan thường trú chưa được giải thích, hoặc chưa được hướng dẫn giải quyết. Về phía Cộng tác viên: mặc dù các CTV đã rất tích cực cộng tác h»ng ngày, h»ng tháng nhưng nhiều bài còn chưa đạt yêu cầu, thông tin vụt vặt. Tin bài nhận từ các CTV ở Đài PTTH còn ít tiếng động. Nhận thức được tầm quan trọng của công tác CTV và nhận rõ thực trạng CTV đối với cơ quan thường trú nói chung và Chương trình phát thanh tiếng Thái nói riêng tôi mạnh dạn nêu một vài kiến nghị: Hàng tháng hang quý Cơ quan thường trú sẽ có định hướng tuyên truyền gửi tới các CTV. Có đánh giá công tác CTV hang quý trên chuyên mục bạn nghe đài, củng cố bộ phận tiếp bạn nghe đài của Cơ quan thường trú và phòng tiếng Thái. Cơ quan phảo tăng cường phương tiện, bố trí thường trực có thể đảm nhận nhận tin bài của CTV từ 7h30 phút đến 17h trong ngày. Trường hợp tin bài khẩn có thể liên hệ nhận 24/24h. Giải quyết kịp thời chế độ nhuận bút. Thanh lí và thanh toán nhanh hỗ trợ kinh phí cho CTV tin bài và CTV tình hình ở các tỉnh trong khu vực. Đối với CTV là phóng viên PT-TH, đề nghị tăng tin bài có tiếng động. 4.4.2. Công tác kiểm thính. Công tác kiểm thính là một nét đặc thù của chương trình phát thanh tiếng dân tộc nói chung và chương trình phát thanh tiếng Thái nói riêng. Đó là những cá nhân có trình độ văn hoá nhất định, hiểu văn hoá dân tộc mình một cách sâu sắc và toàn diện. Các kiểm thính viên có nhiệm vụ nghe những chương trình đã phát sãng, phát hiện những lỗi sai về phát âm, cách dùng từ, cách biên dịch từ tiếng phổ thông sang tiếng Thái. Để từ đó đóng góp những ý kiến để chương trình tìm ra những biện pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng chương trình. Hiện nay, vấn đề nổi cộm trong chương trình phát thanh tiếng Thái là công việc biên dịch, các biên dịch viên đôi khi còn lung túng trong cách dùng từ, nhất là đối với những từ Thái cổ, hoặc những từ mới xuất hiện trong vốn từ do quá trình giao lưu văn hoá với các dân tộc kh¸c. Hơn nữa, mỗi một vùng đồng bào dân tộc Thái cư trú lại có một phong cách ngôn ngữ, cách phát âm khác nhau. Giữa đồng bào Thái đen ở Sơn La, Điên Biên và đồng bào Thái trắng ở Mộc Châu, Yên Bái. Việc tìm ra một ngôn ngữ chuẩn nhất cho tất cả khu vực là điều vô cùng quan trọng trong việc chuyển tải nội dung thông tin đến đồng bào. Công việc này đòi hỏi phải có sự hợp tác giữa các phóng viên thực hiện chương trình và các kiểm thính viên ở cơ sở. Nên tổ chức các hội nghị trao đổi ý kiến với các kiểm thính viên một cách thường xuyên hơn, tích cực và hiệu quả hơn. Nhằm tìm ra các biện pháp tốt nhất nâng cao hiệu quả phát sãng chương tr×nh. Th­êng xuyªn gi÷ mèi liªn hÖ víi c¸c kiÓm thÝnh viªn, trao ®æi th«ng tin ®Ó c¸c kiÓm thÝnh viªn ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ nhÊt. Quan t©m ®óng møc tíi c¸c chÕ ®é c¸c kiÓm thÝnh viªn cã quyÒn ®­îc nhËn. C¸c gi¶i ph¸p n©ng cao chÊt l­îng ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng Th¸i nªu trªn chØ cã thÓ mang l¹i kÕt qu¶ thùc tiÔn khi ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch ®ång bé, trªn c¬ së lý luËn vµ ®iÒu tra nhu cÇu th«ng tin cña thÝnh gi¶ ®ång bµo d©n téc Th¸i. KẾT LUẬN H¬n 5 n¨m h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng Th¸i ®· t¹o nªn mèi liªn hÖ vÒ mÆt h×nh thøc vµ b¾t ®Çu cã sù phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan th­êng tró, víi c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng d©n téc kh¸c cña HÖ ph¸t thanh tiÕng d©n téc §µi TiÕng nãi ViÖt Nam trong c«ng t¸c tuyªn truyÒn c¸c chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Sù quan t©m chØ ®¹o cña L·nh ®¹o §µi vµ sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña ban gi¸m ®èc c¬ quan th­êng tró lµ nh©n tè quan träng t¹o nªn hiÖu qu¶ to lín cña ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng Th¸i trong thêi gian qua. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng: ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng Th¸i cïng víi c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng d©n téc kh¸c cña §µi tiÕng nãi ViÖt Nam ®· gãp phÇn to lín vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, v¨n ho¸ ë vïng d©n téc thiÓu sè, gãp phÇn vµo sù xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, n©ng cao d©n trÝ. Ph¸t thanh d©n téc kh«ng chØ ®Þnh h×nh t×nh chÝnh trÞ mµ cßn t¹o mèi giao l­u v¨n ho¸ gi÷a c¸c d©n téc, tham gia b¶o tån v¨n ho¸ cña d©n téc Th¸i. Ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng Th¸i còng gãp phÇn vµo viÖc tuyªn truyÒn chÝnh s¸ch d©n téc cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Chương trình phát thanh tiếng Thái góp phần vào sự phát triển kinh tế xã hội ở vùng đồng bào dân tộc Thái, nâng cao đời sống, nâng cao trí thức người dân. §Æc biÖt lµ c¸c ch­¬ng tr×nh ®· ph¶n ¸nh kh¸ ®Ëm néi dung lµm thÕ nµo ®Ó xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, n©ng cao chÊt l­îng ®êi sèng ®ång bµo. Tuy nhiªn, néi dung vÒ b¶o tån b¶n s¾c v¨n ho¸ ch­a ®­îc tËp trung thÓ hiÖn. Th«ng tin vÒ khoa häc c«ng nghÖ ®Õn ®ång bµo cßn h¹n chÕ. H¹n chÕ nhÊt lµ th«ng tin cßn mang tÝnh truyÒn ®¹t, thiÕu tÝnh hai chiÒu, tÝnh diÔn ®µn cßn Ýt. HiÖn nay, ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng Th¸i ®Òu ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch ®éc lËp. Cã quy tr×nh s¶n xuÊt: viÕt bµi, biªn dÞch, thu ©m vµ ph¸t sãng.TÊt cả các phóng viên, biên dịch viên đều có thể đảm nhận các khâu trong quy trình sản xuất. §iÒu ®¸ng nãi lµ hÇu hÕt c¸c ch­¬ng tr×nh hiÖn ®ang sö dông rÊt Ýt tiÕng ®éng, nhÊt lµ tiÕng nãi cña ®ång bµo cßn h¹n chÕ. Nguyªn nh©n lµ do ch­¬ng tr×nh thiÕu trÇm träng nguån nh©n lùc lµ ng­êi d©n téc Th¸i ®­îc ®µo t¹o bµi b¶n, chÝnh quy cã nghiÖp vô ph¸t thanh. Lµ mét lùc l­îng xung kÝch cña c«ng t¸c t­ t­ëng vïng ®ång bµo d©n téc. Ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh d©n téc Th¸i ®ang ®øng tr­íc nh÷ng th¸ch thøc míi ®ßi hái sù bøt ph¸ n©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ th«ng tin. §©y lµ mét kªnh th«ng tin cã vai trß quan träng gãp phÇn vµo viÖc x©y dùng ®êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn, phôc vô chiÕn l­îc con ng­êi. V× vËy, cÇn tiÕn hµnh ®ång bé c¸c gi¶p ph¸p ®æi míi c¶ nhËn thøc vÒ ph­¬ng thøc, c¸c biÖn ph¸p n©ng cao chÊt l­îng, vµ c¸c gi¶i ph¸p vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch, nguån nh©n lùc. Ra ®êi tuy muén h¬n c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh d©n téc kh¸c cña HÖ ph¸t thanh d©n téc §µi TiÕng nãi ViÖt Nam thÕ nh­ng cã thÓ nãi ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng Th¸i ®· kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ thÕ cña m×nh trong lßng thÝnh gi¶ ®ång bµo Th¸i khu vùc T©y B¾c vµ mét sè n¬i kh¸c. Cïng víi h¬n 10 ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng d©n téc kh¸c, ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng Th¸i ®· lµm thay ®æi cuéc sèng tinh thÇn cña ®ång bµo d©n téc, lµ ®ßn bÈy n©ng cao cuéc sèng vËt chÊt, lµm x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn, rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c vïng trong c¶ n­íc trªn nhiÒu ph­¬ng diÖn. Víi sù nç lùc cña ®éi ngò c¸n bé phãng viªn trùc tiÕp s¶n xuÊt ch­¬ng tr×nh, sô quan t©m cña L·nh ®¹o §µi TNVN - C¬ quan th­êng tró T©y B¾c, sù yªu mÕn cña thÝnh gi¶ ch¾c ch¾n ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh tiÕng Th¸i sÏ ngµy cµng hoµn thiÖn c¶ vÒ néi dung vµ h×nh thøc thÓ hiÖn sÏ hÊp dÉn h¬n. MỤC LỤC