Khóa luận Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào ngành công nghiệp Việt Nam: Thực trạng và giải pháp

m ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c ngµnh cã vèn FDI: B¶ng 14: Gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña ngµnh c«ng nghiÖp cã vèn FDI so víi c¸c ngµnh kh¸c. 1991-1995 1996 1997 1998 1999 2000 Ngµnh C«ng nghiÖp (tr.USD) 718,1 766,3 1.094 1.493 1.495 952,9 % so víi c¸c ngµnh 77,62 84,17 82% 91,67 92,12 94,43 (Nguån: Vô Qu¶n lý dù ¸n-Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ ) Trong mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam hiÖn nay, xuÊt khÈu cña khu vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· chiÕm tíi 42% xuÊt khÈu hµng giÇy dÐp; 25% hµng may mÆc; 84% xuÊt khÈu hµng ®iÖn tö, m¸y vi tÝnh vµ linh kiÖn. Gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña FDI trong c«ng nghiÖp ®· gãp phÇn lµm tû lÖ xuÊt khÈu so víi doanh thu cña khu vùc cã vèn FDI t¨ng nhanh qua c¸c n¨m: N¨m 1995 ®¹t 16,3%; n¨m 1996 ®¹t 28,7%; t¨ng vät lªn 50,7% n¨m 1998 vµ 56% vµo n¨m 1999. Thø n¨m: Ho¹t ®éng c¸c dù ¸n §TNN ®· t¹o ra mét sè l­îng lín chç lµm viÖc cã thu nhËp cao, ®ång thêi gãp phÇn h×nh thµnh c¬ chÕ thóc ®Èy viÖc n©ng cao n¨ng lùc cho ng­êi lao ®éng ViÖt Nam. FDI ®· t¹o thªm viÖc lµm cho kho¶ng 30-32 v¹n lao ®éng th­êng xuyªn vµ hµng chôc v¹n lao ®éng thêi vô, gi¶m bít t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp vµ thiÕu viÖc lµm ë c¶ thµnh thÞ vµ n«ng th«n. MÆt kh¸c, th«ng qua viÖc thu hót lao ®éng x· héi, ng­êi lao ®éng ViÖt Nam ®­îc ®µo t¹o vµ n©ng cao tay nghÒ. §Æc biÖt lµ lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp FDI, hiÖn t¹i cã kho¶ng 16-17 v¹n ng­êi. Lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp nµy kh«ng nh÷ng ®­îc ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é kü thuËt mµ cßn ®­îc tiÕp cËn víi c¸c ph­¬ng ph¸p tæ chøc vµ qu¶n lý tiªn tiÕn, ®­îc häc tËp t¸c phong lao ®éng c«ng nghiÖp vµ rÌn luyÖn ý thøc tæ chøc vµ kü thuËt lao ®éng phï hîp víi quy tr×nh s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. Thu nhËp cña c«ng nh©n lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp nµy còng rÊt cao, b×nh qu©n 100USD/ th¸ng (riªng ngµnh dÇu khÝ 692 USD/ th¸ng, c¸c ngµnh «t« xe m¸y, ®iÖn tö - tin häc tõ 70-80 USD/ th¸ng). FDI nãi chung vµ FDI trong ngµnh c«ng nghiÖp nãi riªng ®· thùc sù gãp phÇn biÕn tiÒm n¨ng vÒ lao ®éng cña ViÖt Nam trë thµnh hiÖn thùc. Nh÷ng ®ãng gãp cña FDI vµo Ngµnh C«ng nghiÖp trong giai ®o¹n qua ®· gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña ngµnh phï hîp víi chiÕn l­îc ph¸t triÓn CNH, H§H mµ nhµ n­íc ®Ò ra. Tuy nhiªn víi thêi gian ch­a ph¶i lµ dµi, víi sè vèn kinh nghiÖm ch­a phong phó nªn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo Ngµnh C«ng nghiÖp ViÖt Nam kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ, tån t¹i. IV. Mét sè tån t¹i, h¹n chÕ ®èi víi ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo Ngµnh C«ng nghiÖp ViÖt Nam Bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc ®· ®¹t ®­îc, FDI vµo c«ng nghiÖp ViÖt Nam cßn tån t¹i mét sè vÊn ®Ò sau: Mét lµ: C«ng t¸c quy ho¹ch nãi chung, quy ho¹ch liªn quan ®Õn thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi trong ngµnh c«ng nghiÖp cßn chËm, chÊt l­îng ch­a cao, thiÕu cô thÓ. Do quy ho¹ch ngµnh vµ mét sè s¶n phÈm quan träng lµm chËm hoÆc ch­a cã, l¹i dùa trªn mét sè dù b¸o thiÕu chuÈn x¸c ch­a l­êng hÕt diÔn biÕn phøc t¹p cña thÞ tr­êng...nªn ®· cÊp phÐp ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo mét sè lÜnh vùc vµ s¶n phÈm ngµnh c«ng nghiÖp v­ît qu¸ nhu cÇu hiÖn t¹i nh­ c¸c dù ¸n bia, n­íc gi¶i kh¸t cã ga, s¶n phÈm nghe nh×n, ®iÖn tö gia dông, l¾p r¸p «t«, chÊt tÈy röa...T×nh h×nh trªn céng víi ¶nh h­ëng tiªu cùc cña khñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc ®· lµm cho c«ng suÊt huy ®éng cña nhiÒu s¶n phÈm ngµnh c«ng nghiÖp thuéc khu vùc ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®¹t thÊp nh­ «t« 5%; xe m¸y, m¸y giÆt, tñ l¹nh trªn 30%. ViÖc cÊp phÐp nh÷ng n¨m ®Çu cßn ch¹y theo sè l­îng, thiªn vÒ thay thÕ nhËp khÈu; tuy cã bæ sung hµng ho¸ cho thÞ tr­êng, tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ nhËp khÈu, nh­ng t×nh tr¹ng nµy kÐo dµi dÉn ®Õn mét sè s¶n phÈm chÌn Ðp s¶n xuÊt trong n­íc. Còng do thiÕu quy ho¹ch cô thÓ vÒ sö dông kÕt hîp c¸c nguån vèn nªn chñ tr­¬ng ®èi víi mét sè dù ¸n liªn quan ®Õn mét sè s¶n phÈm quan träng hoÆc lÜnh vùc nh¹y c¶m cña ngµnh c«ng nghiÖp lµ ch­a râ rµng, x¶y ra t×nh tr¹ng c¸c ®Þa ph­¬ng ph¶i chê xin ý kiÕn cña c¸c c¬ quan Trung ­¬ng mÊt nhiÒu thêi gian. MÆt kh¸c, dÉn ®Õn viÖc xö lý chñ tr­¬ng ®èi víi dù ¸n kh«ng nhÊt qu¸n, cã lóc cho phÐp ®Çu t­ n­íc ngoµi nh­ng cã lóc l¹i ®Ó ®Çu t­ trong n­íc tù lµm. C¸c Khu c«ng nghiÖp ®· thµnh lËp do thiÕu thiÕt kÕ kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ -x· héi, ch­a ®ñ søc hÊp dÉn víi c¸c nhµ ®Çu t­ nªn míi chØ lÊp kÝn ®­îc gÇn 30% diÖn tÝch ®Êt c«ng nghiÖp cã thÓ cho thuª. NhiÒu KCN ë miÒn B¾c vµ miÒn Trung tû lÖ cho thuª ®Êt rÊt thÊp (Khu c«ng nghiÖp Nomurai- H¶i Phßng ch­a lÊp ®Çy 10%). Quy ho¹ch tæng thÓ cña nhiÒu ®Þa ph­¬ng, nhiÒu KCN ®· ®­îc phª duyÖt nh­ng thiÕu quy ho¹ch chi tiÕt, dÉn ®Õn bÞ ®éng trong viÖc lùa chän ®Þa ®iÓm ®Çu t­. Gi¸ phÝ sö dông c¬ së h¹ tÇng trong c¸c KCN cao ®· triÖt tiªu lîi thÕ vÒ gi¸ thuª ®Êt rÎ trong c¸c KCN. Hai lµ: Mét sè môc tiªu tr­íc m¾t vµ l©u dµi ®Æt ra nh­ng c¸c liªn doanh ch­a thùc hiÖn ®­îc. +Môc tiªu chuyÓn dÇn tõ l¾p r¸p b»ng linh kiÖn n­íc ngoµi sang l¾p r¸p b»ng c¸c linh kiÖn trong n­íc lµ chñ yÕu vÉn ch­a ®ñ ®iÒu kiÖn thùc hiÖn. Ch­¬ng tr×nh néi ®Þa ho¸ c¸c s¶n phÈm ®iÖn tö, «t«, xe m¸y hÇu nh­ kh«ng tiÕn triÓn ®­îc. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do viÖc thùc hiÖn néi ®Þa ho¸ cÇn ®Çu t­ lín vÒ vèn, nhµ x­ëng, thiÕt bÞ c«ng nghÖ trong khi ®ã sè s¶n phÈm tiªu thô cßn h¹n chÕ (2%-20% c«ng suÊt thiÕt kÕ) nªn ¶nh h­ëng ®Õn kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. Mét sè liªn doanh ch­a ký hîp ®ång chuyÓn giao c«ng nghÖ nªn viÖc ®µo t¹o kü thuËt cho c«ng nh©n ViÖt Nam còng chËm l¹i lµm chËm ch­¬ng tr×nh néi ®Þa ho¸. Bªn c¹nh ®ã, mét sè lÜnh vùc s¶n xuÊt l¾p r¸p nh­ ®iÖn tö, viÔn th«ng...d©y chuyÒn c«ng nghÖ rÊt hiÖn ®¹i chØ sau 4 ®Õn 6 n¨m lµ l¹c hËu cÇn ®æi míi song gi¸ l¹i cao kh«ng dÔ g× thay ®æi vµ khÊu hao trong mét thêi gian ng¾n do ®ã viÖc thùc hiÖn tû lÖ néi ®Þa ho¸ gÆp nhiÒu khã kh¨n. + ViÖc gãp vèn b»ng m¸y mãc, c«ng nghÖ trong c¸c liªn doanh ch­a thùc hiÖn mét c¸ch trung thùc, nghiªm tóc. Mét sè ®èi t¸c lµ nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­a vµo liªn doanh nh÷ng m¸y mãc, thiÕt bÞ c«ng nghÖ l¹c hËu trung b×nh tiªn tiÕn. Mét sè kh¸c n©ng gi¸ thiÕt bÞ m¸y mãc gãp vµo liªn doanh cao h¬n gi¸ trÞ thùc cña nã. §©y còng lµ mét h¹n chÕ cña n­íc ta v× ch­a cã mét ®éi ngò chuyªn gia am hiÓu vµ cã tr×nh ®é ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l­îng c«ng nghÖ, Bªn ViÖt Nam tham gia liªn doanh còng bÞ h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ. +C¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam víi ®éng c¬ kiÕm lîi nhuËn vµ nh»m vµo thÞ tr­êng tiªu thô néi ®Þa gÇn 80 triÖu d©n. Nh­ng mét mÆt, quy m« cña thÞ tr­êng ViÖt Nam cßn nhá bÐ, søc mua rÊt thÊp, nhÊt lµ c¸c vïng n«ng th«n; mÆt kh¸c, n­íc ta l¹i chñ tr­¬ng khuyÕn khÝch ®Çu t­ h­íng vÒ xuÊt khÈu, nhiÒu doanh nghiÖp bÞ rµng buéc bëi ®iÒu kiÖn xuÊt khÈu trªn 80% vµ ph¶i tù c©n ®èi ngo¹i tÖ... nªn tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n kh«ng cao. NhiÒu lÜnh vùc ®Çu t­ cã søc hÊp dÉn nh­ng vµo thêi ®iÓm hiÖn nay ®· vµ ®ang b·o hoµ nh­: l¾p r¸p «t« xe m¸y, ®iÖn tö gia dông, s¾t thÐp x©y dùng, xi m¨ng... Ba lµ: C¬ cÊu vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ngµnh C«ng nghiÖp cã mét sè bÊt hîp lý, dÉn ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ cña khu vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi ch­a cao. ChiÒu h­íng t¨ng tû träng vèn FDI trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp lµ tèt. Tuy nhiªn, tû träng vèn FDI vµo c¸c dù ¸n thay thÕ nhËp khÈu, h­íng vµo néi ®Þa cßn cao, nhÊt lµ c¸c dù ¸n cña EU, Mü, NhËt B¶n; sè doanh nghiÖp thùc hiÖn xuÊt khÈu trªn 80% cßn h¹n chÕ, mét sè doanh nghiÖp ®· xin Nhµ n­íc h¹ tû lÖ nµy xuèng thÊp h¬n hoÆc gi·n thêi gian thùc hiÖn dµi h¬n. §Çu t­ n­íc ngoµi tËp trung chñ yÕu vµo c¸c KCN ë nh÷ng ®Þa ph­¬ng cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi (TP.Hå ChÝ Minh, §ång Nai, Hµ Néi...), tuy cã gãp phÇn lµm cho c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm cã tèc ®é t¨ng tr­ëng cao, t¹o ®éng lùc l«i kÐo c¸c vïng kh¸c ph¸t triÓn, nh­ng còng lµm cho chªnh lÖch kinh tÕ - x· héi gi÷a c¸c vïng ngµy cµng lín. §Çu t­ n­íc ngoµi cã ¶nh h­ëng hÇu nh­ kh«ng ®¸ng kÓ ®Õn khu vùc miÒm nói phÝa B¾c, mét sè tØnh miÒn Trung, T©y Nguyªn vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long. H¬n n÷a, tû lÖ ®ç vì ph¶i rót GiÊy phÐp ®Çu t­ ë c¸c ®Þa bµn kinh tÕ - x· héi ®Æc biÖt khã kh¨n cao h¬n ®Þa bµn kh¸c. Chñ tr­¬ng ®a ph­¬ng ho¸ nguån vèn FDI ch­a ®­îc thùc hiÖn tèt. Vèn ®Çu t­ tõ c¸c n­íc Ch©u ¸ chiÕm tíi gÇn 67%, trong ®ã ASEAN gÇn 23%; trong khi vèn ®Çu t­ tõ T©y- B¾c ¢u, B¾c Mü cßn thÊp (c¸c n­íc EU chiÕm 12,9%; Mü vµ Canada chiÕm 4%); c¸c n­íc G7 (trõ NhËt B¶n) míi chiÕm kho¶ng 12%. Do vËy, FDI ë n­íc ta bÞ ¶nh h­ëng lín khi c¸c n­íc xung quanh l©m vµo khñng ho¶ng. Mét sè doanh nghiÖp FDI ®­a vµo ViÖt Nam c¸c d©y chuyÒn c«ng nghÖ qu¸ hiÖn ®¹i, c«ng suÊt sö dông thÊp cho nªn rÊt phÝ. Ng­îc l¹i, kh«ng Ýt c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­a vµo ViÖt Nam c«ng nghÖ l¹c hËu, trung b×nh tiªn tiÕn nh­ ë lÜnh vùc DÖt -may, Da -GiÇy. §èi t¸c n­íc ngoµi chñ yÕu lµ c¸c n­íc trong khu vùc, c¸c n­íc ASEAN (23% vèn ®Çu t­), hiÖn c¸c n­íc nµy ®ang tiÕn hµnh ®æi míi c«ng nghÖ nªn hä chuyÓn giao c«ng nghÖ trung b×nh tiªn tiÕn sang ViÖt Nam. NÕu ViÖt Nam kh«ng c©n nh¾c kü l­ìng vÊn ®Ò nµy th× nguy c¬ ViÖt Nam sÏ lµ b·i th¶i c«ng nghÖ cña c¸c n­íc ASEAN. H¬n n÷a, n­íc ta thiÕu ®éi ngò c¸n bé khoa häc kü thuËt ®Ó cã thÓ gi¸m ®Þnh, còng nh­ t×m ®óng c«ng nghÖ m×nh cÇn mµ chuyÓn giao c«ng nghÖ chñ yÕu do bªn n­íc ngoµi giíi thiÖu vµ thùc hiÖn. N­íc ta thiÕu kÕ ho¹ch vµ chiÕn l­îc cô thÓ nªn ho¹t ®éng chuyÓn giao c«ng nghÖ diÔn ra lÎ tÎ, khËp khiÔng. Bèn lµ: C¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi cßn nhiÒu bÊt cËp + ThÞ tr­êng vèn ph¸t triÓn chËm, thÞ tr­êng chøng kho¸n ch­a h×nh thµnh nªn ®· h¹n chÕ kh¶ n¨ng ®¸p øng yªu cÇu vèn vay cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã cã doanh nghiÖp ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. + Chi phÝ ®Çu t­ ë ViÖt Nam cao h¬n so víi mét sè n­íc trong khu vùc, do ®ã kh«ng ph¶i lµ ®Þa ®iÓm lý t­ëng ®Ó ®Çu t­. Theo ®iÒu tra cña Jetro t¹i 24 thµnh phè thuéc 14 n­íc Ch©u ¸ t¹i thêi ®iÓm th¸ng 12/1999 th× l­¬ng c«ng nh©n ë ViÖt Nam cao gÊp 1,6 lÇn t¹i Jakarta; gi¸ ®iÖn gÊp 2 lÇn Th­îng H¶i vµ Bangkok; c­íc vËn chuyÓn cao gÊp ®«i Singapore vµ Kualalumpua; c­íc phÝ ®iÖn tho¹i quèc tÕ cao gÊp ®«i c¸c n­íc kh¸c vµ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n t¹i ViÖt Nam lµ cao nhÊt, trªn c¶ Th­îng H¶i... §· h¹n chÕ viÖc sö dông lao ®éng ViÖt Nam vµo c¸c c­¬ng vÞ qu¶n lý ®iÒu hµnh doanh nghiÖp v× tr¶ c¶ l­¬ng vµ thuÕ cho ng­êi ViÖt Nam cao h¬n hai ®Õn ba lÇn so víi lao ®éng thuª ë c¸c n­íc trong khu vùc. + VÉn cßn tån t¹i viÖc ¸p dông chi phÝ hai gi¸ ph©n biÖt gi÷a doanh nghiÖp trong n­íc vµ doanhnghiÖp ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¶i tr¶ gi¸ ®iÖn, n­íc, c­íc phÝ ®iÖn tho¹i, gi¸ vÐ ®i l¹i vµ c¸c dÞch vô kh¸c cao h¬n c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. + C¬ së h¹ tÇng kinh tÕ -x· héi cßn nhiÒu h¹n chÕ (giao th«ng vËn t¶i, ®iÖn n­íc, c¸c dÞch vô x· héi nh­ y tÕ, gi¸o dôc, gi¶i trÝ cho ®èi t­îng n­íc ngoµi...) + ViÖc cung cÊp nguyªn liÖu phô tïng t¹i chç cho c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi gÆp khã kh¨n vµ kh«ng æn ®Þnh, ¶nh h­ëng ®Õn kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh vµ lµm t¨ng gi¸ thµnh s¶n phÈm. Theo Jetro, ViÖt Nam hÇu nh­ kh«ng cã phô tïng cã thÓ sö dông ®­îc; 3/ 4 sè doanh nghiÖp do Jetro ®iÒu tra chØ tù cung cÊp ®­îc nguyªn liÖu phô tïng t¹i chç d­íi 20%. Kh¶ n¨ng cung cÊp lao ®éng kü thuËt, cã tay nghÒ cao ë ViÖt Nam rÊt h¹n chÕ. + C¸c ®Þa ph­¬ng ch­a chó träng ®Õn c«ng t¸c ®µo t¹o lao ®éng cung cÊp cho c¸c doanh nghiÖp mµ viÖc nµy c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù tæ chøc thùc hiÖn tõ c¸ch ¨n mÆc, t¸c phong lµm viÖc cho ®Õn c¸ch thøc sö dông m¸y mãc cña ng­êi lao ®éng. ViÖc nµy dÉn ®Õn mét sè doanh nghiÖp FDI kh«ng lµm ®óng quy ®Þnh vµ LuËt lao ®éng cña Nhµ n­íc. MÆt kh¸c, ch­a cã sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a ®Þa ph­¬ng vµ doanh nghiÖp FDI trªn ®Þa bµn vÒ viÖc ®µo t¹o c«ng nh©n kü thuËt cho nªn cã sù bÊt cËp vÒ sè l­îng còng nh­ chÊt l­îng ng­êi lao ®éng. Mét vÊn ®Ò n÷a lµ th¸i ®é ®èi xö cña chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi víi ng­êi lao ®éng ViÖt Nam ch­a c«ng b»ng c¶ trong c¸ch c­ xö lÉn tiÒn l­¬ng. Mét c¸n bé kü thuËt n­íc ngoµi cã møc l­¬ng gÊp 10-13 lÇn tæng l­¬ng cña 10 lao ®éng ViÖt Nam. §©y ®ã vÉn x¶y ra t×nh tr¹ng chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã hµnh vi xóc ph¹m lao ®éng ViÖt Nam. C«ng nh©n lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn FDI th­êng ph¶i lµm thªm giê vµ rÊt vÊt v¶, quy ®Þnh cña doanh nghiÖp rÊt kh¾t khe. §©y còng lµ mét trong nh÷ng lý do t¹i sao tû träng lao ®éng tõ n«ng th«n tíi lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp FDI cao trong khi lao ®éng thµnh thÞ l¹i thÊp. Bªn c¹nh ®ã, môc tiªu n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cho lao ®éng ViÖt Nam còng ch­a ®¹t ®­îc yªu cÇu. Thùc tÕ ng­êi lao ®éng ViÖt Nam kÐm vÒ tr×nh ®é vµ h¹n chÕ vÒ nhËn thøc, lao ®éng ch­a qua ®µo t¹o chiÕm 60-70%; ho¹t ®éng cña C«ng ®oµn trong c¸c liªn doanh ch­a lµm trän vai cña m×nh. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do c«ng t¸c ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý FDI tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng, c«ng t¸c ®µo t¹o c«ng nh©n kü thuËt ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc; c¸c c¬ quan cö ng­êi vµo liªn doanh thiÕu tr¸ch nhiÖm, bu«ng láng qu¶n lý, hÇu nh­ kho¸n tr¾ng. N¨m lµ: NhiÒu doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh bÞ thua lç dÉn tíi møc nép Ng©n s¸ch Nhµ n­íc cßn thÊp, ch­a t­¬ng xøng víi thùc lùc cña nã Theo b¸o c¸o ®iÒu tra ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp NhËt B¶n JETRO c«ng bè, sè c«ng ty lµm ¨n ë ViÖt Nam thua lç n¨m 1998 tíi 56% (trong khi tû lÖ trung b×nh ®iÒu tra 5 n­íc ASEAN lµ 35%); ­íc tÝnh tû lÖ nµy n¨m 1999 cßn 32%; sè c«ng ty cã doanh thu n¨m sau cao h¬n n¨m tr­íc gi¶m dÇn; sè c«ng ty muèn më réng quy m« s¶n xuÊt kinh doanh chØ chiÕm 51%. T×nh h×nh trªn ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn c¸c nhµ ®Çu t­ tiÒm n¨ng. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do nhµ ®Çu t­ kh«ng l­êng hÕt ®­îc sù biÕn ®éng cña thÞ tr­êng quèc tÕ còng nh­ dù b¸o thiÕu chÝnh x¸c dung l­îng thÞ tr­êng ViÖt Nam. GÇn nh­ cïng mét lóc cã qu¸ nhiÒu dù ¸n FDI ®i vµo ho¹t ®éng ë cïng mét lÜnh vùc dÉn ®Õn hµng ho¸ ø ®äng kh«ng tiªu thô ®­îc, c«ng suÊt sö dông rÊt thÊp nh­ lÜnh vùc « t«. Mét sè doanh nghiÖp kh¸c h¹ch to¸n ch­a phï hîp nh­ ®­a toµn bé chi phÝ h×nh thµnh dù ¸n vµo ngay n¨m ®Çu kinh doanh, tû lÖ khÊu hao cao, chi phÝ dµnh cho qu¶ng c¸o tiÕp thÞ lín nªn gi¸ thµnh cao. Bªn c¹nh ®ã còng cã mét sè doanh nghiÖp cña c¸c C«ng ty ®a quèc gia, c¸c tËp ®oµn lín “lç gi¶ nh­ng l·i thËt”, c«ng ty con ë ViÖt Nam lç song c«ng ty mÑ ë n­íc ngoµi l¹i cã l·i, dÉn ®Õn ®ãng nép Ng©n s¸ch rÊt h¹n chÕ. NhiÒu liªn doanh kÐm hiÖu qu¶ dÉn ®Õn thua lç, Bªn ViÖt Nam kh«ng tiÕp tôc liªn doanh ®­îc ®µnh b¸n l¹i phÇn vèn gãp cña m×nh, xÈy ra t×nh tr¹ng c¸c liªn doanh chuyÓn sang h×nh thøc 100% vèn n­íc ngoµi (nh­ Liªn doanh n­íc gi¶i kh¸t Coca-Cola; C«ng C«ng ty liªn doanh « t« ViÖt Nam-Daewoo xin chuyÓn nh­îng toµn bé cæ phÇn cho phÝa n­íc ngoµi v× kh«ng chÞu næi lç qu¸ lín...) Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do n¨ng lùc tµi chÝnh cña bªn ViÖt Nam h¹n chÕ, kh¶ n¨ng tr×nh ®é qu¶n lý còng cã h¹n. Cho nªn khi gÆp khã kh¨n cÇn bµn b¹c gi¶i quyÕt Bªn ViÖt Nam th­êng lóng tóng tho¸i th¸c cho Bªn n­íc ngoµi. H¬n n÷a, c¸c liªn doanh th­êng thua lç 4-5 n¨m ®Çu, yªu cÇu t¨ng vèn gãp, tiÕp tôc më réng quy m« s¶n xuÊt kinh doanh nh­ng phÝa ViÖt Nam kh«ng ®¸p øng ®­îc ®µnh chuyÓn phÇn vèn gãp cña m×nh cho bªn n­íc ngoµi. Trªn ®©y lµ nh÷ng ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh FDI vµo ngµnh c«ng nghiÖp ViÖt Nam trong thêi gian qua ®ång thêi ®· nªu ra nh÷ng ­u ®iÓm vµ nh÷ng tån t¹i, h¹n chÕ cña viÖc thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Tõ ®ã sÏ ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m t¨ng c­êng thu hót FDI vµo ngµnh c«ng nghiÖp ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Ch­¬ng III Mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c­êng thu hót FDI vµo ngµnh c«ng nghiÖp ViÖt Nam trong thêi gian tíi Môc tiªu vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn Ngµnh c«ng nghiÖp trong thêi gian tíi Môc tiªu ph¸t triÓn Ngµnh c«ng nghiÖp trong thêi gian tíi §èi víi ViÖt Nam thùc chÊt c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n, toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh dÞch vô vµ qu¶n lý kinh tÕ, x· héi tõ sö dông lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang sö dông mét c¸ch phæ biÕn søc lao ®éng cïng víi c«ng nghÖ, ph­¬ng tiÖn vµ ph­¬ng ph¸p tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, dùa trªn sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ tiÕn bé khoa häc-c«ng nghÖ cao, t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng x· hé cao. Môc tiªu l©u dµi cña CNH, HDH lµ c¶i biÕn n­íc ta thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, cã c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña søc s¶n xuÊt, møc sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng an ninh v­ng ch¾c, d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh Môc tiªu trung h¹n lµ ra søc phÊn ®Êu ®­a n­íc ta ®Õn n¨m 2020 c¬ b¶n trë thµnh mé n­íc c«ng nghiÖp, do ®ã tèc ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ph¶i ®¹t cao (trªn 12%/n¨m) trong nhiÒu n¨m, n¨m 2020 gi¸ trÞ gia t¨ng c«ng nghiÖp trong GDP ®¹t trªn 40%. §Þnh h­íng ph¸t triÓn Ngµnh c«ng nghiÖp trong thêi gian tíi -Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nh»m khai th¸c hÕt tiÒm n¨ng cña nÒn kinh tÕ. C«ng nghiÖp cÇn h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu. -Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nh»m n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi th«ng qua qu¸ tr×nh c¬ giíi ho¸, tù ®éng ho¸, ho¸ häc ho¸... - ChiÕn l­îc ph¸t triÓn dµi h¹n c«ng nghiÖp cÇn x¸c ®Þnh ®­îc c¬ cÊu c«ng nghiÖp hîp lý, lùa chän c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chiÕn l­îc quan träng ®Ó cã chÝnh s¸ch nu«i d­ìng vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh cã lîi thÕ so s¸nh vµ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong t­¬ng lai trªn thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi. Cô thÓ nh­ sau: + Ph¸t triÓn m¹nh nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp ta ®ang cã lîi thÕ vÒ nguån nh©n lùc vµ tµi nguyªn, nh»m t¹o ra nh÷ng khëi ®éng tèt cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nh­: Ngµnh DÖt - May; Ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn h­íng vÒ xuÊt khÈu, ®Æc biÖt lµ chÕ biÕn s©u c¸c s¶n phÈm n«ng - l©m - thuû s¶n, nh÷ng vïng cã quy m« s¶n phÈm hµng ho¸ nguyªn liÖu lín; Ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c dÇu khÝ. + Nu«i d­ìng vµ ph¸t triÓn c¸c nghµnh c«ng nghiÖp quan träng cã søc c¹nh tranh m¹nh mÏ. §ã lµ: Ngµnh c«ng nghiÖp c¬ khÝ chÕ t¹o vµ Ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn tö vµ c«ng nghÖ th«ng tin. + Ph¸t triÓn cã chän läc nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp nÆng, nh»m t¹o ra nguyªn liÖu c¬ b¶n cho c«ng nghiÖp, ®ång thêi ph¸t huy c¸c lîi thÕ vÒ tµi nguyªn. §ã lµ c¸c ngµnh: C«ng nghiÖp läc, ho¸ dÇu; C«ng nghiÖp luyÖn kim. T¹o tiÒn ®Ò cho ph¸t triÓn c¸c ngµnh kh¸c nh­ C¬ khÝ, chÕ t¹o, ®ãng tµu, s¶n xuÊt «t« vµ mét sè ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu vµ ®Þnh h­íng nµy, ngµnh C«ng nghiÖp cÇn cã nh÷ng th¸o gì tÝch cùc h¬n trong qu¸ tr×nh thu hót nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµ t¨ng hiÖu qu¶ sö dông nguån vèn ®ã. Sau ®©y, xin kiÕn nghÞ mét sè gi¶i ph¸p. KiÕn nghÞ mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c­êng thu hót vµ n©ng cao hiÖu qu¶ nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ngµnh c«ng nghiÖp trong thêi gian tíi Hoµn thiÖn thªm mét b­íc vÒ luËt ph¸p, c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ §TNN. 1.1 Bé C«ng nghiÖp cÇn cã quy ho¹ch vµ ®Ö tr×nh danh môc c¸c lÜnh vùc, ngµnh, ®Þa bµn cÇn khuyÕn khÝch vµ ­u ®·i ®Çu t­ lªn ChÝnh phñ ®Ó nh»m thu hót FDI ®óng h­íng. - CÇn khuyÕn khÝch m¹nh mÏ §TNN vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn xuÊt khÈu vµ c«ng nghÖ cao, c«ng nghiÖp c¬ khÝ, ®iÖn tö, n¨ng l­îng, nh÷ng ngµnh ta cã thÕ m¹nh vÒ nguyªn liÖu (nh­ lÜnh vùc DÇu khÝ) vµ lao ®éng (nh­ lÜnh vùc DÖt-may, Da-GiÇy,...). Thùc hiÖn thuÕ nhËp khÈu thùc sù khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp c«ng nghÖ cao s¶n xuÊt c¬ khÝ, ®iÖn tö, viÔn th«ng, c¬ khÝ chÕ t¹o, ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp s¶n xuÊt phô tïng, linh kiÖn vµ nguyªn liÖu ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt « t«, l¾p r¸p xe g¾n m¸y h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, võa gióp c¸c doanh nghiÖp tiªu thô ®­îc s¶n phÈm ë thÞ tr­êng néi ®Þa võa h­íng ra xuÊt khÈu. - Thu hót ®Çu t­, ¸p dông nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Ó lÊp ®Çy c¸c KCN, KCX ®· ®­îc thµnh lËp vµ khai th¸c c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm míi. Ngoµi c¸c KCN nhá, c¸c côm c«ng nghiÖp ®Ó gi·n c¸c nhµ m¸y t¹i c¸c thµnh phè lín, cÇn xem xÐt chÆt chÏ viÖc thµnh lËp c¸c KCN míi. Tr­íc m¾t cÇn rµ so¸t c¸c KCN ®· cã quyÕt ®Þnh thµnh lËp ®Ó dõng hoÆc gi·n tiÕn ®é x©y dùng nh÷ng KCN kh«ng ®ñ yÕu tè kh¶ thi, chØ thµnh lËp KCN míi khi héi ®ñ ®iÒu kiÖn. Nªn quy ho¹ch vµ x©y dùng c¸c KCN tËp trung cho c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm (gÇn trung t©m giao dÞch bu«n b¸n, ®­êng x¸ giao th«ng thuËn lîi, gÇn vïng cung cÊp nguyªn, nhiªn liÖu...) ®Ó t¹o søc ®ét ph¸, c¸c ®Þa bµn kh¸c cÇn ®Çu t­ cã chän läc tr¸nh dµn tr¶i vµ bÊt hîp lý. HiÖn nay, c¶ n­íc ®· cã 61 KCN, tËp trung chñ yÕu ë TP.Hå ChÝ Minh, §ång Nai, B×nh D­¬ng, Hµ Néi, §µ N½ng...Nh×n chung, ho¹t ®éng ®Çu t­ vµo KCN ch­a thùc sù s«i ®éng, tû lÖ lÊp ®Çy KCN cßn thÊp (KCN Nomurai-H¶i Phßng, ch­a lÊp ®Çy 10% diÖn tÝch cho thuª...). §Ó t¹o thuËn lîi thu hót ®Çu t­ vµo KCN, cÇn thùc hiÖn cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cho c¸c doanh nghiÖp KCN; b¶o ®¶m c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng kü thuËt (®­êng x¸, ®iÖn, n­íc, th«ng tin liªn l¹c...) ®Õn tËn hµng rµo c¸c KCN; ­u ®·i ë møc cao nhÊt c¸c dù ¸n ph¸t triÓn h¹ tÇng x· héi ®ång bé víi KCN (nhµ ë cho c«ng nh©n, tr­êng häc, tr­êng d¹y nghÒ, c¬ së kh¸m ch÷a bÖnh, th­¬ng m¹i vµ c¸c dÞch vô ®êi sèng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ). CÇn lùa chän mét vµi ®Þa ph­¬ng cã ®iÒu kiÖn ®Þa lý, kinh tÕ-x· héi thuËn lîi ®Ó thµnh lËp khu kinh tÕ vµ tËp trung ®Çu t­ ®óng møc c¶ vÒ vèn, con ng­êi. Tæ chøc vµ cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó x©y dùng thµnh c«ng c¸c khu kinh tÕ nµy. TiÕp ®Õn lµ Khu chÕ xuÊt (KCX), ho¹t ®éng cña c¸c KCX thêi gian qua kÐm hiÖu qu¶, cã nhiÒu khu triÓn khai chËm hoÆc kh«ng triÓn khai ®­îc vµ xin chuyÓn thµnh KCN ®Ó cã thÓ linh ho¹t trong ®Çu t­. Trong thêi gian tíi, n­íc ta cÇn tËp trung ®Èy nhanh ho¹t ®éng cña c¸c KCX ®· ®­îc thµnh lËp b»ng c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i, khuyÕn khÝch h¬n, ®ång thêi t¹m ngõng thµnh lËp c¸c KCX míi. 1.2 Xö lý mét c¸ch linh ho¹t c¸c ®Þnh h­íng ®èi víi tõng lÜnh vùc ®Çu t­ trong ngµnh C«ng nghiÖp - Mét sè lÜnh vùc hiÖn nay n¨ng lùc s¶n xuÊt ®· b·o hoµ víi thÞ tr­êng néi ®Þa. Mét mÆt, cÇn h¹n chÕ hoÆc t¹m thêi ch­a cÊp phÐp cho c¸c dù ¸n míi nh­ s¶n xuÊt bia... mÆt kh¸c, cÇn chuyÓn h­íng thu hót ®Çu t­ nh­ lÜnh vùc §iÖn tö - Tin häc: h­íng tËp trung sÏ lµ ®iÖn tö c«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn phÇn mÒm, phÇn cøng trong Tin häc, h¹n chÕ s¶n xuÊt l¾p r¸p ®iÖn tö tiªu dïng. LÜnh vùc s¶n xuÊt n­íc gi¶i kh¸t, h­íng thu hót FDI sÏ lµ: tËp trung ®Çu t­ vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt n­íc gi¶i kh¸t kh«ng cã ga, n­íc hoa qu¶ cho tiªu dïng néi ®Þa vµ cho xuÊt khÈu; h¹n chÕ ®Çu t­ vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt n­íc gi¶i kh¸t cã ga...Mét mÆt ®i vµo khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, tiªn tiÕn (s¶n xuÊt l¾p r¸p «t« xe m¸y, khai th¸c dÇu khÝ...); mÆt kh¸c, chó träng c«ng nghÖ thÝch hîp, m¸y mãc thiÕt bÞ ®· qua sö dông (víi ®iÒu kiÖn thiÕt bÞ ®ã kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr­êng hoÆc cã h¹i cho søc khoÎ c«ng nh©n) ®Ó tËn dông gi¸ trÞ sö dông cßn l¹i, t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng trong mét sè lÜnh vùc nhÊt ®Þnh (Da giÇy, DÖt - may...). - ViÖc th«ng qua LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam bæ sung söa ®æi ®­îc Quèc héi th«ng qua th¸ng 6/2000 vµ NghÞ ®Þnh sè 24/2000 h­íng dÉn thùc hiÖn LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam cã hiÖu lùc tõ th¸ng 7 n¨m 2000; cïng víi c¸c Th«ng t­ h­íng dÉn ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi; thªm vµo ®ã, viÖc ký kÕt HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt - Mü ®· t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn t©m lý c¸c nhµ ®Çu t­, më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu vµ trao ®æi hµng ho¸ cho c¸c doanh nghiÖp, t¹o thuËn lîi cho thu hót vèn FDI trong thêi gian tíi. V× vËy,ChÝnh phñ cÇn gÊp rót cã nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, ­u ®·i vµ t¨ng c­êng ®Çu t­ cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh trong mét sè lÜnh vùc cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao (nh­ DÖt - may, Da giÇy...). §Ó trong t­¬ng lai kh«ng xa, c¸c doanh nghiÖp FDI trong c¸c lÜnh vùc nµy sÏ lµ ®¹i diÖn cña ViÖt Nam cã ®ñ n¨ng lùc vÒ tµi chÝnh, c«ng nghÖ... c¹nh tranh trªn tr­êng quèc tÕ. - ViÖc b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp míi ®i vµo s¶n xuÊt cßn nhiÒu lóng tóng. NhiÒu doanh nghiÖp s¶n xuÊt nguyªn liÖu cã nguy c¬ ph¶i ®ãng cöa do chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ta ch­a khuyÕn khÝch tiªu dïng hµng trong n­íc ®· s¶n xuÊt ®­îc, ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ; ®iÓn h×nh lµ tr­êng hîp C«ng ty Mitsui ViNa s¶n xuÊt nguyªn liÖu PVC... - HiÖn nay, rÊt nhiÒu doanh nghiÖp cã vèn FDI ho¹t ®éng trong ngµnh c«ng nghiÖp gÆp nhiÒu khã kh¨n c¶ vÒ thÞ tr­êng tiªu thô lÉn sù c¹nh tranh gay g¾t cña hµng ngo¹i nhËp. §iÓn h×nh cã ngµnh s¶n xuÊt vµ l¾p r¸p « t«, ®©y lµ ngµnh míi ®Çu t­ vµo ViÖt Nam víi d©y chuyÒn c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, c«ng suÊt thiÕt kÕ rÊt lín song thùc tÕ c«ng suÊt ch­a ph¸t huy hÕt 5%, thÞ tr­êng tiªu thô h¹n chÕ (20-25%), do ®ã, ®Ó ngµnh nµy ph¸t triÓn cÇn kÕt hîp ®ång thêi hai chÝnh s¸ch: mét mÆt, t¨ng thuÕ nhËp khÈu nguyªn chiÕc lªn 200%, mÆt kh¸c bá thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, ®iÒu chØnh thuÕ nhËp khÈu linh kiÖn, phô tïng theo tõng giai ®o¹n vµ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p nh»m gióp c¸c doanh nghiÖp h¹ gi¸ thµnh l¾p r¸p t¹i ViÖt Nam. Trªn c¬ së ®· tån t¹i vµ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng néi ®Þa, ngµnh c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam míi cã thÓ ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ. 1.3 §Èy nhanh lé tr×nh gi¶m chi phÝ ®Çu t­ vµ tiÕn tíi chÕ ®é mét gi¸ thèng nhÊt cho ®Çu t­ trong n­íc vµ §TNN - Trong n¨m 2003, cÇn tiÕp tôc ®iÒu chØnh mét b­íc gi¸, phÝ c¸c hµng ho¸, dÞch vô ®Ó sau 1 hoÆc 2 n¨m vÒ c¬ b¶n ¸p dông mét mÆt b»ng thèng nhÊt mét sè gi¸, phÝ cho c¸c doanhnghiÖp cã vèn FDI. HiÖn nay cßn nhiÒu kh¸c biÖt trong ®èi xö gi÷a c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ph¶i tr¶ gi¸ ®iÖn, n­íc, c­íc phÝ ®iÖn tho¹i, gi¸ vÐ ®i l¹i, vµ c¸ dÞch vô cao h¬n c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. §iÒu nµy t¹o ra mét m«i tr­êng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh khiÕn nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cßn thÊy e ng¹i. - Bªn c¹nh viÖc kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ gi¶m ngay c¸c dÞch vô cã gi¸ qu¸ cao cña c¸c doanh nghiÖp ®éc quyÒn hiÖn nay, cÇn l­u ý gi¶m chi phÝ c¸c s¶n phÈm trung gian cho s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. HiÖn t¹i c¸c ngµnh c«ng nghiÖp hç trî ®Ó s¶n xuÊt c¸c bé phËn, linh kiÖn cña ta rÊt yÕu, nhÊt lµ trong ®iÖn tö gia dông. Trong khi ®©y lµ lÜnh vùc thu hót nhiÒu lao ®éng võa gi¶n ®¬n võa lµnh nghÒ. Mét bé phËn ®ßi hái tr×nh ®é lao ®éng cã kü n¨ng cao rÊt thÝch hîp víi c¬ cÊu lao ®éng cña ViÖt Nam . Kinh nghiÖm cña Trung Quèc cho thÊy ®èi víi c¸c nhµ §TNN, tØ lÖ s¶n xuÊt c¸c bé phËn, linh kiÖn trong n­íc cµng cao cµng tèt ®Ó gi¶m gi¸ thµnh vµ n©ng cao hiÖu qu¶ còng nh­ søc c¹nh tranh. §iÒu nµy cã lÏ kh¸c víi nhËn thøc cña mét sè ng­êi, trong ®ã cã c¶ nh÷ng nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, khi cho r»ng c¸c c«ng ty ®a quèc gia th­êng kh«ng muèn t¨ng tØ lÖ néi ®Þa hãa ®Ó ®­a linh kiÖn tõ ngoµi vµo. V× thÕ tr­íc m¾t ta kh«ng nªn tiÕp tôc dïng biÖn ph¸p hµnh chÝnh hay thuÕ quan Ðp buéc c¸c c«ng ty ®a quèc gia t¨ng tØ lÖ néi ®Þa ho¸ mµ ph¶i ph¸t triÓn c«ng nghÖ hç trî trong n­íc ®Ó cã thÓ cung cÊp nhanh, rÎ c¸c bé phËn, linh kiÖn chÊt l­îng cao. Muèn vËy, ViÖt Nam ph¶i cã ngay mét kÕ ho¹ch t¹o b­íc ®ét ph¸ t¨ng nhanh viÖc s¶n xuÊt linh kiÖn mµ ta cã lîi thÕ c¹nh tranh tr­íc hÕt ë ba vïng kinh tÕ träng ®iÓm tõ kh©u thiÕt kÕ, s¶n xuÊt, tiÕp thÞ, cung cÊp nguyªn liÖu, linh kiÖn, phô tïng, dÞch vô söa ch÷a. lao ®éng cã tay nghÒ...ViÖc nµy, theo kinh nghiÖm cña thÕ giíi, chñ yÕu nªn dùa vµo c¸c doanh nghiÖp cã qui m« nhá vµ võa trªn c¬ së hîp t¸c ®Çu t­ víi n­íc ngoµi. CÇn hÕt søc l­u ý ®Õn c¸c biÖn ph¸p ®Ó c¸c c«ng ty ®a quèc gia kh«ng di chuyÓn c¸c c¬ së s¶n xuÊt cña hä tõ ViÖt Nam sang c¸c n­íc ASEAN kh¸c sau khi AFTA ®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ vµo n¨m 2006. GÇn ®©y c¸c biÖn ph¸p t¨ng thuÕ, h¹n chÕ h¹n ng¹ch nhËp khÈu (xe m¸y, « t«...) ®Ó Ðp c¸c c«ng ty t¨ng tØ lÖ néi ®Þa ho¸ kh«ng ®­îc c¸c nhµ §TNN, thËm chÝ c¶ chÝnh phñ cña hä ñng hé cho dï môc tiªu cña chÝnh s¸ch nµy vÒ l©u dµi lµ ®óng. Trong t×nh h×nh hiÖn nay nªn c©n nh¾c cã lùa chän cho tù do nhËp khÈu, miÔn thuÕ nh÷ng lo¹i linh kiÖn mµ ViÖt Nam cã lîi thÕ c¹nh tranh ®Ó gi¶m gi¸ thµnh l¾p r¸p, võa duy tr× kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi c¸c n­íc ASEAN võa gi÷ ch©n c¸c c«ng ty ®a quèc gia. 1.4 Söa ®æi, æn ®Þnh mét sè luËt thuÕ - NhiÒu doanh nghiÖp FDI tiÕp tôc kiÕn nghÞ ChÝnh phñ vÒ nh÷ng bÊt cËp trong chÝnh s¸ch thuÕ ch­a khuyÕn khÝch s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm trong n­íc, ®Æc biÖt lµ viÖc ¸p dông thuÕ VAT lµm ®éi gi¸ thµnh s¶n phÈm qu¸ cao, kh«ng ®­îc thÞ tr­êng chÊp nhËn, buéc mét sè doanh nghiÖp ph¶i s¶n xuÊt cÇm chõng, ®iÓn h×nh lµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng ®iÖn gia dông (m¸y ®iÒu hoµ, tñ l¹nh). §Ò nghÞ Quèc héi xem xÐt söa ®æi LuËt thuÕ VAT, ®­a ra ngoµi diÖn ®èi t­îng ¸p dông thuÕ VAT c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ nhËp khÈu ®Ó t¹o tµi s¶n cè ®Þnh cña c¸c doanh nghiÖp FDI . §èi víi nh÷ng mÆt hµng chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, ph¶i cã biÖn ph¸p khÊu trõ thuÕ VAT ®Çu vµo cho c¸c doanh nghiÖp (hiÖn nay kh«ng thÓ khÊu trõ v× s¶n phÈm kh«ng thuéc ®iÒu chØnh cña thuÕ VAT). - CÇn xem xÐt viÖc miÔn thuÕ nhËp khÈu ®èi víi phô tïng thay thÕ trong c¸c d©y chuyÒn c«ng nghÖ s¶n xuÊt ®ång bé vµ c¸c lo¹i m¸y mãc hiÖn ®¹i, m¸y chÝnh x¸c trong thêi gian æn ®Þnh tõ 5-10 n¨m. MiÔn gi¶m thuÕ ®èi víi nguyªn liÖu, vËt t­ nhËp khÈu phôc vô cho s¶n xuÊt thö. - Quy ®Þnh l¹i thêi h¹n t¹m miÔn thuÕ nhËp khÈu ®èi víi nguyªn liÖu nhËp khÈu ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu lµ 80 ngµy. §¬n gi¶n thñ tôc hoµn thuÕ cho doanh nghiÖp, ®¶m b¶o thêi gian lµm thñ tôc hoµn thuÕ kh«ng qu¸ 30 ngµy kÓ tõ khi c¬ quan cã thÈm quyÒn nhËn ®­îc c«ng v¨n xin hoµn thÕ. - B¶o ®¶m sù æn ®Þnh cña ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch ®èi víi doanh nghiÖp FDI, cho doanh nghiÖp ®­îc h­ëng ­u ®·i vÒ thuÕ theo luËt míi ®ång thêi ®¶m b¶o nguyªn t¾c kh«ng håi tè, nghÜa lµ nh÷ng quy ®Þnh cña luËt cò cã lîi cho doanh nghiÖp ®· ®­îc cÊp GiÊy phÐp tr­íc ngµy luËt míi cã hiÖu lùc th× doanh nghiÖp ®­îc h­ëng theo luËt cò. - Mét sè doanh nghiÖp s¶n xuÊt ®å ®iÖn gia dông nh­ c¸c C«ng ty ®iÖn tö Sony, JVC, C«ng ty Amtronics (Toshiba), LG - Meca, Carier, ph¶n ¸nh viÖc ¸p dông Th«ng t­ 1994/1998 cña Bé Tµi chÝnh vÒ ®¸nh thuÕ nhËp khÈu linh kiÖn theo tØ lÖ néi ®Þa ho¸ ®èi víi s¶n phÈm nµy sau n¨m 2000 kh«ng hîp lý, v× trong n­íc hiÖn nay hÇu nh­ kh«ng s¶n xuÊt ®­îc linh kiÖn. §Ò nghÞ Quèc héi xem xÐt cho phÐp c¸c doanh nghiÖp kÐo dµi thêi gian chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn néi ®Þa ho¸ s¶n phÈm tíi n¨m 2003 ch­a ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¾t buéc néi ®Þa ho¸ ®èi víi c¸c s¶n phÈm trong n­íc ch­a ®ñ ®iÒu kiÖn thùc hiÖn. - §Ò nghÞ Quèc héi xem xÐt cho phÐp ChÝnh phñ ®iÒu tiÕt b»ng c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm mµ doanh nghiÖp trong n­íc ®· s¶n xuÊt ®¸p øng nhu cÇu vÒ sè l­îng còng nh­ chÊt l­îng, h¹n chÕ nhËp khÈu. - ViÖc ban hµnh mét sè v¨n b¶n thiÕu c©n nh¾c nh­ Th«ng t­ 40/2000 cña Bé Tµi chÝnh h­íng dÉn thi hµnh QuyÕt ®Þnh 176/1999/Q§ -TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ, Th«ng t­ 45/2000/TT-TCHQ vÒ lÖ phÝ h¶i quan ®· g©y trë ng¹i lín cho s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp, l·ng phÝ thêi gian cña doanh nghiÖp vµ c¸c c¬ quan Nhµ n­íc, dÉn ®Õn viÖc ph¶i b·i bá c¸c v¨n b¶n trªn ngay sau khi ban hµnh, ¶nh h­ëng tíi niÒm tin cña doanh nghiÖp vµo ®­êng lèi nhÊt qu¸n cña Nhµ n­íc ta trong thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi 1.5. Gi¶m nhÑ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh Giê ®©y søc c¹nh tranh kh«ng ph¶i chØ ë gi¸ thµnh vµ chÊt l­îng mµ cßn phô thuéc kh¶ n¨ng tiÕp thÞ vµ tèc ®é cung cÊp. Trong ®ã tèc ®é cung cÊp l¹i phô thuéc mét phÇn rÊt quan träng vµo tèc ®é xö lý hµnh chÝnh mµ rÊt tiÕc lµ tèc ®é nµy ë ta rÊt chËm, cã lÏ tÖ nhÊt trong c¸c n­íc ASEAN. Theo ®iÒu tra cña Tæ chøc Xóc tiÕn th­¬ng m¹i cña NhËt B¶n (JETRO) n¨m 2002, 42% c¸c doanhnghiÖp NhËt ®­îc hái nãi r»ng khã kh¨n lín nhÊt cña hä t¹i ViÖt Nam lµ thñ tôc hµnh chÝnh, trong khi con sè nµy ë Th¸i Lan chØ 13%, Philippines 18% vµ Indonesia 22%. Mét vÝ dô cô thÓ: NhËt hµng n¨m nhËp khÈu h¬n 500 tØ yen (4 tØ USD) s¶n phÈm quÇn ¸o cã nguyªn liÖu lµ len ®an. Do vËy len ®an xuÊt khÈu tõ NhËt ®Ó gia c«ng ë n­íc ngoµi khi nhËp thµnh phÈm trë l¹i chØ bÞ ®¸nh thuÕ nhÑ. Cã tíi 80% s¶n phÈm gia c«ng theo c¸ch nµy ®­îc nhËp khÈu tõ Trung Quèc, cßn nhËp khÈu tõ ViÖt Nam kh«ng ®¸ng kÓ. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do thñ tôc h¶i quan cña ta qu¸ r¾c rèi, tèc ®é xö lý chËm trong khi ®iÒu kiÖn chi phÝ lao ®éng cho gia c«ng ë Trung Quèc vµ ViÖt Nam ngang nhau. C¸c c¬ quan hµnh chÝnh c¸c cÊp nªn cã th¸i ®é ®èi xö víi doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã cã doanh nghiÖp FDI nh­ c¸ch chÝnh quyÒn tØnh B×nh D­¬ng ®ang lµm. §ã lµ tinh thÇn phôc vô doanh nghiÖp vµ lo c¸i lo cña doanh nghiÖp. 2. T¨ng c­êng c«ng t¸c ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý doanh nghiÖp, c«ng chøc nhµ n­íc, vµ c«ng nh©n kü thuËt cã tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô, ph­¬ng ph¸p ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, tr×nh ®é ngo¹i ng÷ vµ tay nghÒ kü thuËt cao, ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó ®¸p øng tèt yªu cÇu thu hót vµ qu¶n lý ho¹t ®éng cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi . 2.1 Chó träng c«ng t¸c c¸n bé, ®µo t¹o c«ng nh©n cã tay nghÒ cao phï hîp víi yªu cÇu cña c¸c nhµ ®Çu t­, kÞp thêi tham gia lao ®éng khi cã nhu cÇu ë c¸c KCN, KCX Trong ho¹t ®éng FDI, c«ng t¸c c¸n bé ®Æc biÖt quan träng v× c¸n bé võa tham gia ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, võa lµ ng­êi vËn dông luËt ph¸p, chÝnh s¸ch ®Ó xö lý t¸c nghiÖp hµng ngµy liªn quan ®Õn mäi ho¹t ®éng FDI. C¸n bé qu¶n lý ViÖt Nam trong c¸c liªn doanh ®ãng vai trß quan träng trong viÖc b¶o vÖ lîi Ých cña Nhµ n­íc ViÖt Nam, cña doanh nghiÖp ViÖt Nam, cña ng­êi lao ®éng; ®¶m b¶o cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng theo ®óng ph¸p luËt. Do ®ã, ph¶i ®Æc biÖt chó träng ®Õn c«ng t¸c ®µo t¹o n©ng cao phÈm chÊt chÝnh trÞ, ®¹o ®øc, n¨ng lùc, tr×nh ®é chuyªn m«n cña ®éi ngò c«ng chøc Nhµ n­íc c¸c cÊp, ®«Þ ngò c¸n bé ViÖt Nam trong c¸c doanh nghiÖp FDI. - Cã nh÷ng doanh nghiÖp FDI thuéc ngµnh c¬ khÝ kh«ng tuyÓn næi mét c«ng nh©n kü thuËt d­íi 30 tuæi cã tay nghÒ bËc 5. HÇu hÕt lao ®éng trùc tiÕp cña c¸c doanh nghiÖp FDI ®Òu tuyÓn tõ c¸c vïng n«ng th«n, ch­a qua ®µo t¹o. C¸c nhµ qu¶n lý n­íc ngoµi ®Òu cã ®¸nh gi¸ chung lµ lao ®éng ViÖt Nam tuy chÞu khã vµ cÇn cï nh­ng kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp Ýt, kh«ng cã t¸c phong c«ng nghiÖp cho nªn n¨ng suÊt lao ®éng rÊt thÊp. §Ó ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cã hiÖu qu¶, ®¹t ®­îc môc tiªu ®Ò ra, vÊn ®Ò quan träng lµ chóng ta kh«ng thÓ kh«ng cã kÕ ho¹ch, quy ho¹ch ®µo t¹o c¸n bé, c«ng nh©n kü thuËt ®Ó võa ®¸p øng kÞp thêi cho nhu cÇu tr­íc m¾t, võa chuÈn bÞ mét c¸ch c¬ b¶n vµ l©u dµi cho lo¹i ho¹t ®éng nµy. Tr­íc m¾t nhµ n­íc cÇn x©y dùng Quy chÕ c¸n bé ViÖt Nam tham gia Héi ®ång qu¶n trÞ vµ qu¶n lý doanh nghiÖp liªn doanh, trong ®ã cÇn quy ®Þnh râ tiªu chuÈn chuyªn m«n, nghiÖp vô vµ chÝnh trÞ; tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô vµ quyÒn lîi cña c¸n bé trong vµ sau thêi gian lµm viÖc t¹i c¸c doanh nghiÖp FDI; chÕ ®é b¸o c¸o, kiÓm tra. HiÖn nay, Ban Tæ chøc Trung ­¬ng ®ang phèi hîp víi c¸c Bé liªn quan (trong ®ã cã Bé C«ng nghiÖp) nghiªn cøu chuyªn ®Ò quan träng nµy, ®Ó tr×nh Bé chÝnh trÞ. - Bé C«ng nghiÖp phèi hîp víi Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o tæ chøc ®µo t¹o chÝnh quy c¸n bé lµm c«ng t¸c FDI, c¸n bé qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp cã vèn FDI, trong ngµnh c«ng nghiÖp . - Bé C«ng nghiÖp phèi hîp víi Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ tæ chøc th­êng xuyªn viÖc tËp huÊn sè c¸n bé ViÖt Nam hiÖn nay ®ang lµm viÖc t¹i c¸c liªn doanh trong ngµnh c«ng nghiÖp, trang bÞ kiÕn thøc vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô, luËt ph¸p còng nh­ nh÷ng kinh nghiÖm cÇn thiÕt nhÊt cho hä. - Bé C«ng nghiÖp phèi hîp víi Bé Lao ®éng-Th­¬ng binh-X· h«Þ, Uû ban Nh©n d©n cÊp tØnh, Ban qu¶n lý KCN tæ chøc ®µo t¹o c«ng c«ng nh©n lµnh nghÒ lµm viÖc cho c¸c doanh nghiÖp FDI. Thùc tÕ cho thÊy, c«ng t¸c ®µo t¹o cña n­íc ta nh÷ng n¨m qua cßn nhiÒu bÊt hîp lý, tû lÖ §¹i häc/ trung häc lµ 4/1 trong khi ®ã ë c¸c n­íc tiªn tiÕn, tû lÖ ®ã lµ 1/6, ®iÒu ®ã dÉn ®Õn t×nh tr¹ng “thõa thÇy thiÕu thî “ nh­ hiÖn nay (theo sè liÖu thèng kª trong ngµnh c«ng nghiÖp Tp. Hå ChÝ Minh, tû lÖ c¸n bé kinh tÕ/ c«ng nh©n lµnh nghÒ lµ 4/1). C«ng nh©n cã tr×nh ®é tay nghÒ cao kh«ng nhiÒu, lao ®éng chñ yÕu ch­a qua ®µo t¹o (chiÕm 60-70%). 2.2 Cïng víi c¸c chÝnh s¸ch linh ho¹t vÒ vÊn ®Ò chuyÓn giao c«ng nghÖ trong ngµng C«ng nghiÖp, cÇn ph¶i cã c¸c chÕ ®é ­u ®·i phï hîp ®èi víi c¸c c¸n bé nghiªn cøu khoa häc Ho¹t ®éng hîp t¸c ®Çu t­ kÌm theo nã lµ ho¹t ®éng chuyÓn giao c«ng nghÖ (CGCN) vµo ViÖt Nam. Muèn x©y dùng x· héi X· héi Chñ nghÜa, tr­íc hÕt cÇn x©y dùng c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cña n­íc nhµ. Muèn vËy, CGCN lµ con ®­êng ng¾n nhÊt vµ hiÖu qu¶ nhÊt. Tuy nhiªn, do n«n nãng vµ thiÕu hiÓu biÕt nªn trong thêi gian qua n­íc ta ®· cho chuyÓn giao nhiÒu d©y chuyÒn c«ng nghÖ l¹c hËu tõ 40-60 n¨m vµ n­íc ta cã nguy c¬ trë thµnh b·i th¶i c«ng nghÖ cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi; n¨ng lùc s¶n xuÊt th× kh«ng hiÖu qña. Mét sè c«ng nghÖ l¹i qu¸ hiÖn ®¹i, c«ng nh©n ViÖt Nam kh«ng kÞp tiÕp nhËn, lµm quen trong mét thêi gian ng¾n cho nªn ph¶i thuª chyªn gia n­íc ngoµi; c¸c d©y chuyÒn c«ng nghÖ nµy l¹i kh«ng ph¸t huy hÕt c«ng suÊt thiÕt kÕ. Do ®ã ®Ó ho¹t ®éng CGCN ®¹t hiÖu qu¶, Nhµ n­íc cÇn ®Çu t­ kinh phÝ cho c«ng t¸c nghiªn cøu øng dông cho c¸c ViÖn nghiªn cøu khoa häc - kü thuËt, c¸c tr­êng §¹i häc... Cã chÝnh s¸ch vÒ l­¬ng vµ c¸c chÕ ®é kÌm theo cho c¸n bé nghiªn cøu khoa häc. §µo t¹o c¸n bé, c«ng nh©n kü thuËt ®ñ tr×nh ®é tiÕp thu kinh nghiÖm qu¶n lý vµ vËn hµnh c¸c d©y chuyÒn c«ng nghÖ, tiÕn tíi lµm chñ c«ng nghÖ ®ã. N¨m 2001, dù tÝnh ®Çu t­ cho khoa häc c«ng nghÖ kho¶ng 2,3% tæng chi Ng©n s¸ch, song theo dù tÝnh víi nguån kinh phÝ nµy còng chØ ®ñ ®¸p øng ®­îc 40-50% nhu cÇu ho¹t ®éng cña ngµnh khoa häc c«ng nghÖ. C¸c c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn còng cÇn cã sù quan t©m ®óng møc c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ trong ®Þa bµn, thùc hiÖn tèt, nhanh lµm thñ tôc thÈm ®Þnh, xÐt duyÖt c¸c dù ¸n b»ng c¸ch phèi hîp víi ng©n hµng... khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi c¸c ViÖn nghiªn cøu, c¸c trung t©m, c¸c tr­êng §¹i häc cïng ®Çu t­, nghiªn cøu, øng dông c¸c ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc. Muèn tiÕn hµnh ph¸t triÓn m¹nh ngµnh C«ng nghiÖp, cÇn cã thiÕt bÞ, d©y chuyÒn c«ng nghÖ tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i... ho¹t ®éng CGCN cã thÓ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ®ã. Song, ®Ó ho¹t ®éng CGCN ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ vµ phôc vô cho nhu cÇu thiÕt thùc cña ngµng còng nh­ cña c¶ n­íc, mét trong nh÷ng ®ßi hái c¬ b¶n lµ n­íc ta cÇn cã mét tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ nhÊt ®Þnh. 3. Sím h×nh thµnh mét thÞ tr­êng vèn ®ång bé, t¹o ra kh¶ n¨ng ®a d¹ng ho¸ trong huy ®éng vèn cho ®Çu t­. - Nhµ n­íc ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c doanh nghiÖp FDI ®­îc tiÕp cËn thÞ tr­êng vèn; ®­îc vay tÝn dông kÓ c¶ trung vµ dµi h¹n t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông ho¹t ®éng ë ViÖt Nam, tuú thuéc vµo hiÖu qu¶ kinh tÕ, kh¶ n¨ng tr¶ nî cña c¸c dù ¸n vµ cã thÓ b¶o ®¶m b»ng tµi s¶n cña c¸c C«ng ty mÑ ë n­íc ngoµi; ®­îc phÐp thÝ ®iÓm ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu ë thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc ®Ó thu hót thªm vèn ®Çu t­. - Ph¸t triÓn m¹nh thÞ tr­êng vèn ®Ó c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ gãp vèn ®Çu t­ b»ng c¸c nguån huy ®éng dµi h¹n nh­: tr¸i phiÕu, cæ phiÕu; tiÕn tíi thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp FDI. Sím ban hµnh c¸c quy ®Þnh vÒ cÇm cè, thÕ chÊp, b¶o l·nh ®Ó ®Èy nhanh viÖc gi¶i ng©n vèn vay cña c¸c doanh nghiÖp FDI; cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ ho¹t ®éng cña c¸c quü ®Çu t­. - X©y dùng Quy chÕ qu¶n lý ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp FDI; ban hµnh c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n, kiÓm to¸n phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp; ®ång thêi b¶o ®¶m sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. - Cho phÐp c¸c doanh nghiÖp FDI ®­îc chuyÓn nh­îng vµ thÕ chÊp quyÒn sö dông ®Êt ®Ó vay vèn tõ c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam . - Gi¶m dÇn tû lÖ kÕt hèi ngo¹i tÖ ®Ó tiÕn tíi xo¸ bá viÖc kÕt hèi b¾t buéc khi cã ®iÒu kiÖn; tõng b­íc thùc hiÖn môc tiªu tù do ho¸ chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ ®èi víi c¸c giao dÞch v·ng lai. - Mét vÊn ®Ò n÷a lµ c©n ®èi ngo¹i tÖ cho c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi. §©y ®ang lµ mét th¸ch thøc cho sù ph¸t triÓn c¸c dù ¸n. NhiÒu doanh nghiÖp triÓn khai sím nh»m vµo thÞ tr­êng trong n­íc, s¶n xuÊt hµng thay thÕ hµng nhËp khÈu, ®· ®Õn thêi kú ph¶i tr¶ vèn vay trong khi kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu ngo¹i tÖ trªn cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i rÊt h¹n chÕ, nhÊt lµ vµo thêi ®iÓm cuèi chu kú kinh doanh cña doanh nghiÖp. - HiÖn vÉn cßn nhiÒu kh¸c biÖt trong ®èi xö gi÷a c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi víi c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¶i tr¶ gi¸ ®iÖn, n­íc, c­íc phÝ ®iÖn tho¹i, gi¸ vÐ ®i l¹i vµ c¸c dÞch vô kh¸c cao h¬n c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. Ng­îc l¹i, c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc miÔn thuÕ nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i dïng cho s¶n xuÊt kinh doanh trong khi ®ã c¸c ­u ®·i nµy kh«ng ®­îc ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. H¬n n÷a thuÕ suÊt, thuÕ lîi tøc ®­îc ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi thÊp h¬n c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. Trong thùc tÕ, bï l¹i chi phÝ cao, s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi th­êng ®¹t chÊt l­îng cao vµ gi¸ b¸n còng cao, kh¶ n¨ng chiÕm lÜnh thÞ tr­êng tèt h¬n. Bëi vËy, trong giai ®o¹n ®Çu, lîi nhuËn cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thÓ ch­a cao hoÆc bÞ lç, nh­ng vÒ l©u dµi, hä bï ®¾p ®­îc chi phÝ ®Ó ®¶m b¶o s¶n xuÊt kinh doanh cã l·i. N¨m 1996, sè thuÕ mµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®ãng gãp cho Ng©n s¸ch nhµ n­íc chiÕm gÇn 23% tæng sè thu Ng©n s¸ch nhµ n­íc lµ con sè kh«ng nhá. ThiÕt nghÜ, vèn ®Çu t­ nhµ n­íc lµ cÇn thiÕt song vèn ®Çu t­ trong n­íc vÉn lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù tån t¹i, ph¸t triÓn l©u dµi cña nÒn kinh tÕ nãi chung, cña ngµnh c«ng nghiÖp nãi riªng. Do ®ã, trong thêi gian tíi, mét mÆt thu hót h¬n n÷a vèn ®Çu t­ nãng vµo ngµnh c«ng nghiÖp ViÖt Nam , mÆt kh¸c cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i, khuyÕn khÝch vµ hç trî ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp trong n­íc. 4. §æi míi vµ ®Èy m¹nh c«ng t¸c vËn ®éng, xóc tiÕn ®Çu t­. C«ng t¸c vËn ®éng, xóc tiÕn ®Çu t­ cÇn ph¶i ®­îc ®æi míi vÒ néi dung vµ ph­¬ng thøc thùc hiÖn, theo mét kÕ ho¹ch vµ ch­¬ng tr×nh chñ ®éng, cã hiÖu qu¶. Tr­íc hÕt, cÇn x¸c ®Þnh xóc tiÕn ®Çu t­ còng nh­ xóc tiÕn th­¬ng m¹i lµ nhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc, cña Bé, ngµnh, c¸c tØnh, Ban qu¶n lý c¸c Khu c«ng nghiÖp. CÇn thµnh lËp bé phËn xóc tiÕn t¹i Bé C«ng nghiÖp, tæng c«ng ty, c¸c c¬ quan ®¹i diÖn cña n­íc ta t¹i mét sè ®Þa bµn träng ®iÓm ë n­íc ngoµi ®Ó chñ ®éng thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi. Ng©n s¸ch nhµ n­íc cÇn dµnh mét kho¶n kinh phÝ tho¶ ®¸ng cho c«ng t¸c vËn ®éng, xóc tiÕn ®Çu t­. Thùc hiÖn chñ tr­¬ng ®a ph­¬ng ho¸ c¸c ®èi t¸c ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó t¹o chñ ®éng trong mäi t×nh huèng. Cïng víi viÖc thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ truyÒn thèng ë Ch©u ¸, ASEAN vµo c¸c dù ¸n mµ hä cã kinh nghiÖm vµ thÕ m¹nh nh­ c«ng nghiÖp chÕ biÕn, s¶n xuÊt hµng tiªu dïng xuÊt khÈu...CÇn chuyÓn h­íng m¹nh sang Ch©u ©u, B¾c Mü nh»m tranh thñ tiÒm lùc vèn, c«ng nghÖ kü thuËt hiÖn ®¹i cña c¸c TËp ®oµn xuyªn quèc gia ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ; chó ý c¸c dù ¸n lín, dù ¸n võa vµ nhá nh­ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Trªn c¬ së quy ho¹ch ngµnh, s¶n phÈm, l·nh thæ vµ danh môc dù ¸n kªu gäi ®Çu t­ ®­îc phª duyÖt; Bé C«ng nghiÖp cïng víi c¸c ®Þa ph­¬ng cÇn chñ ®éng tiÕn hµnh vËn ®éng, xóc tiÕn ®Çu t­ mét c¸ch cô thÓ, trùc tiÕp ®èi víi dù ¸n, trùc tiÕp ®èi tõng tËp ®oµn, c«ng ty, nhµ ®Çu t­ cã tiÒm n¨ng. §èi víi mét sè dù ¸n lín, quan träng, liªn quan ®Õn qu«c kÕ d©n sinh, cÇn chuÈn bÞ kü l­ìng dù ¸n kÓ c¶ viÖc ®Ò nghÞ mét sè n­íc hç trî lËp b¸o c¸o nghiªn cøu kh¶ thi. Trªn c¬ së ®ã, ChÝnh phñ lùa chän, mêi trùc tiÕp mét sè TËp ®oµn lín trong ngµnh ®Ó ®µm ph¸n, tham gia ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n ®ã. Bé C«ng nghiÖp cïng víi Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Bé Ngo¹i giao, BéTh­¬ng m¹i tæ chøc phèi hîp nghiªn cøu t×nh h×nh kinh tÕ thÞ tr­êng ®Çu t­, chÝnh s¸ch cña c¸c n­íc, c¸c TËp ®oµn xuyªn quèc gia, c¸c tËp ®oµn vµ c¸c c«ng ty lín ®Ó cã chÝnh s¸ch vËn ®éng thu hót ®Çu t­ phï hîp. Nghiªn cøu luËt ph¸p, chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi cña c¸c n­íc trong khu vùc còng nh­ trªn thÕ giíi ®Ó kÞp thêi cã ®èi s¸ch thÝch hîp. CÇn tËp trung chØ ®¹o vµ hç trî kÞp thêi c¸c nhµ ®Çu t­ hiÖn cã dù ¸n ®Çu t­ ®ang ho¹t ®éng, gióp hä gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh, ®ã lµ biÖn ph¸p cã ý nghÜa quan träng ®Ó vËn ®éng cã hiÖu qu¶ vµ cã søc thuyÕt phôc nhÊt ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ míi. 5. §èi víi viÖc lùa chän c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi: cÇn x¸c ®Þnh chiÕn l­îc l©u dµi lµ dµnh sù ­u tiªn h¬n cho viÖc thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ thuéc c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia lín, thùc thô, tiÕn tíi xo¸ bá t×nh tr¹ng thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ thiÕu n¨ng lùc hoÆc lµm trung gian, m«i giíi ®Çu t­. §Æc ®iÓm næi bËt cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam võa qua, phÇn lín kh«ng ph¶i xuÊt ph¸t tõ c¸c c«ng ty mÑ, mµ lµ xuÊt ph¸t tõ c¸c c«ng ty thuéc thÕ hÖ thø hai, tøc lµ xuÊt ph¸t tõ c¸c chi nh¸nh c«ng ty n­íc thø hai ®Çu t­ vµo n­íc ta (n­íc thø ba), cßn qu¸ Ýt c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia lín. Trong khi ®ã hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc trong ngµnh c«ng nghiÖp ®Òu ®ßi hái nhu cÇu vèn lín, trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i (c«ng nghiÖp dÇu khÝ, c«ng nghiÖp nÆng). Mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng thu hót c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia lín ®Õn ®Çu t­ lµ ph¶i cã c¸c doanh nghiÖp ®èi t¸c trong n­íc ®ñ m¹nh vÒ nhiÒu mÆt. Vµ, ®Ó cã ®­îc c¸c doanh nghiÖp lo¹i nµy, Nhµ n­íc ta cÇn cã sù lùa chän, hç trî, ®Çu t­, x©y dùng t¹o cho nh÷ng ®iÒu kiÖn, c¬ héi thö th¸ch vµ ph¸t triÓn. Chóng ta cÇn cã sù ®Çu t­ tho¶ ®¸ng ®Ó sím h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn kinh tÕ hïng m¹nh lµm trô cét cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ n­íc nhµ, võa ®ñ søc v­¬n ra ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Tãm l¹i, ®Ó thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn FDI trong ngµnh C«ng nghiÖp, mét mÆt Bé C«ng nghiÖp kiÕn nghÞ c¸c c¬ quan so¹n th¶o LuËt vµ c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt t¹o ®iÒu kiÖn ph¸p lý nh»m gióp Bé C«ng nghiÖp tiÕp cËn ®­îc nguån th«ng tin b¸o c¸o trùc tiÕp tõ c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp FDI ®Ó kh«ng ngõng cËp nhËt th«ng tin phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n­íc theo chuyªn ngµnh; mÆt kh¸c b¶n th©n ngµnh còng ph¶i cã nh÷ng c¶i c¸ch, thay ®æi mang b¶n s¾c riªng cña ngµnh ®Ó t¹o hiÖu qu¶ thu hót nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ngµy cµng cao h¬n. KÕt luËn ChØ sau h¬n mét thËp kû triÓn khai, ®Õn nay khu vùc c«ng nghiÖp cã vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (§TNN) ®ang cã vai trß ngµy cµng quan träng trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Sù lín m¹nh cña khu vùc nµy kh«ng nh÷ng gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®æi míi vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam theo h­íng hiÖn ®¹i ho¸, mµ cßn gãp phÇn trùc tiÕp t¨ng c­êng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Khu vùc c«ng nghiÖp cã vèn §TNN bao gåm 4 chuyªn ngµnh: C«ng nghiÖp DÇu khÝ; C«ng nghiÖp nÆng; C«ng nghiÖp nhÑ vµ C«ng nghiÖp thùc phÈm. Trong khi c«ng nghiÖp dÇu khÝ ®ang ph¸t triÓn theo chiÒu s©u, t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm míi nh­ n¨ng l­îng, khÝ ®èt, dÇu nhên, bét PVC vµ tiÕn tíi s¶n xuÊt s¶n phÈm x¨ng dÇu c¸c lo¹i th× c«ng nghiÖp nÆng, c«ng nghiÖp nhÑ vµ c«ng nghiÖp thùc phÈm còng ngµy cµng lín m¹nh, thu hót ngµy cµng nhiÒu vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi (hÇu hÕt c¸c h·ng lín næi tiÕng trªn thÕ giíi ®Òu ®· ®Çu t­ vµo ViÖt Nam nh­ c¸c h·ng Toyota, Mercedes,...vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt « t«; Suzuki, Yamaha, Honda,...vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt l¾p r¸p xe m¸y; Adidas, Bata, Reebox,... vµo lÜnh vùc da-giÇy; Heneken, Coca-Cola,...vµo c«ng nghiÖp thùc phÈm...). ChØ riªng trong 8 th¸ng ®Çu n¨m 2002, trong khi xuÊt khÈu dÇu th« ®¹t 1.740 triÖu USD, th× kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c ngµnh kh¸c ®¹t 2.798 triÖu USD. C«ng nghiÖp cã vèn §TNN hiÖn cã mÆt trong hÇu hÕt c¸c ngµnh c«ng nghiÖp träng yÕu cña ViÖt Nam, kÓ c¶ ngµnh ®ãng tµu biÓn, khai th¸c than...C«ng thiÖp cã vèn §TNN hiÖn chiÕm 100% s¶n phÈm cña 2 ngµnh dÇu khÝ vµ bét ngät; trªn 80% cña ngµnh s¶n xuÊt xe m¸y; trªn 90% vÒ s¶n xuÊt « t«, ti vi vµ xe ®¹p; trªn 50% trong s¶n xuÊt thÐp...Ngoµi ra c«ng nghiÖp cã vèn §TNN ®· vµ ®ang tham gia ®¸nh thøc c¸c tiÒm n¨ng kinh tÕ ë c¸c ®Þa ph­¬ng biÕn nhiÒu vïng ®Êt hoang v¾ng thµnh c¸c khu c«ng nghiÖp lín. Cã thÓ kÓ ®Õn nh÷ng ®Þa ph­¬ng nh­ Bµ RÞa-Vòng Tµu, §ång Nai, B×nh D­¬ng, H¶i Phßng, Hµ Néi, TP HCM... Nh×n l¹i chÆng ®­êng ®· qua, cã thÓ thÊy râ nh÷ng ®ãng gãp lín lao cña khu vùc c«ng nghiÖp cã vèn §TNN ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. VÊn ®Ò ®Æt ra hiÖn nay lµ, cÇn tiÕp tôc cã c¸c gi¶i ph¸p, chÝnh s¸ch, ®Þnh h­íng cô thÓ ®Ó xo¸ bá nh÷ng rµo c¶n, t¹o ra m«i tr­êng ®Çu t­ thuËn lîi thu hót nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ngµnh c«ng nghiÖp. Tõ ®ã cã biÖn ph¸p hç trî cô thÓ vµ thiÕt thùc ®Ó khu vùc c«ng nghiÖp nµy t¨ng tr­ëng víi nhÞp ®é cao, trªn c¬ së ®ã cïng víi c¸c khu c«ng nghiÖp nhµ n­íc vµ c«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh ®Èy nhanh sù nghiÖp CNH, H§H, nh»m thùc hiÖn môc tiªu tíi n¨m 2020 ®­a ViÖt Nam c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp nh­ môc tiªu ®· ®Ò ra. Môc tiªu giíi h¹n cña bµi viÕt chØ dõng l¹i ë møc ®é nghiªn cøu tæng hîp ®Ó minh ho¹ mét bøc tranh tæng qu¸t vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp FDI trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp mµ ch­a cã ®iÒu kiÖn ®i s©u nghiªn cøu tµi chÝnh, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, lç - l·i cña tõng doanh nghiÖp, tõng chuyªn ngµnh nhá cña khu vùc nµy. Bµi viÕt cña em ®· ®Ò cËp thùc tr¹ng còng nh­ nh÷ng tån t¹i h¹n chÕ cña t×nh h×nh thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ngµnh C«ng nghiÖp ViÖt Nam vµ cã mét sè nhËn ®Þnh riªng cña b¶n th©n. Tuy nhiªn, do h¹n chÕ vÒ kinh nghiÖm còng nh­ thêi gian nªn bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. RÊt mong nhËn ®­îc sù ®¸nh gi¸, gãp ý cña c¸c thÇy c« gi¸o ®Ó söa ®æi, bæ sung, hoµn thiÖn bµi viÕt, phôc vô tèt cho c«ng cuéc thu hót, sö dông vµ qu¶n lý vèn FDI trong ngµnh c«ng nghiÖp. Mét lÇn n÷a xin tr©n träng c¶m ¬n! Tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh “ §Çu t­ n­íc ngoµi: - §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng. B¸o c¸o tæng hîp n¨m 2001/2002 Vô Qu¶n lý Dù ¸n-Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­. Bé C«ng nghiÖp - B¸o c¸o t×nh h×nh ho¹t ®éng n¨m 2000 cña Bé C«ng nghiÖp - ChiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp sè 1 vµ 6 n¨m 2001. - Quy ho¹ch ph¸t triÓn c¸c ngµnh C«ng nghiÖp ®Õn n¨m 2005 C¸c v¨n b¶n ph¸p lý vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi. “ §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi: C¬ së ph¸p lý - HiÖn tr¹ng - c¬ héi - triÓn väng” Phan H÷u Th¾ng, Hoµng V¨n HuÊn, NguyÔn Anh TuÊn/ Vô Qu¶n lý dù ¸n - Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­. “§Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi víi c«ng cuéc CNH, H§H ë ViÖt Nam” TS. NguyÔn Träng Xu©n/ Trung t©m khoa häc x· héi vµ Nh©n v¨n Quèc gia, ViÖn Kinh tÕ häc-XuÊt b¶n n¨m 2002 “DÇu khÝ ViÖt Nam” §oµn Thiªn TÝch-Nguyªn Phã Chñ tÞch C«ng ®oµn DÇu khÝ Kho¸ I (1993-1998)/ Nhµ xuÊt b¶n §¹i häc Quèc gia TP. Hå ChÝ Minh Thêi b¸o kinh tÕ c¸c sè: 135 ra ngµy 11/11/2002; sè 14 ra ngµy 24/1/2003; sè 17-22 ra ngµy 7/2/2003, B¸o §Çu t­ ra ngµy 30/8/2002; sè 11 ra nganú 5/3/2003 10.T¹p chÝ Th­¬ng m¹i/ Bé Th­¬ng m¹i Sè 3+4+5-2003; sè 22-23 th¸ng 2/2003 11. Kinh tÕ vµ dù b¸o sè 1, 2 n¨m 2003 12. Nghiªn cøu kinh tÕ sè 294 th¸ng 11/2002, sè 296 th¸ng 1/2003 13. Kinh tÕ Ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng; sè 6/12/2002 / Trung t©m kinh tÕ Ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng (VAPEC)