Khóa luận Đẩy mạnh xuất khẩu gạo của Việt Nam theo quan điểm Marketing-Mix

h r»ng trong thêi kú ®Õn n¨m 2010 th× ASEAN vÉn lµ thÞ tr­êng tiªu thô g¹o chñ yÕu cña ViÖt Nam. + ThÞ tr­êng kh«ng æn ®Þnh lµ nh÷ng thÞ tr­êng nhËp g¹o cña ViÖt Nam víi sè l­îng kh«ng ®ång ®Òu nh­ Trung Quèc vµ c¸c n­íc Ch©u Phi. Víi sè d©n 1,3 tØ ng­êi vµ vÞ thÕ ®Þa lý thuËn lîi, Trung Quèc høa hÑn lµ n­íc nhËp khÈu g¹o lín cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn xuÊt khÈu g¹o sang n­íc nµy gÆp nhiÒu khã kh¨n do sù ®ång nhÊt vÒ mïa vô. Nh÷ng n¨m nhu cÇu nhËp khÈu g¹o cña Trung Quèc lín do mÊt mïa th× chóng ta kh«ng ®¸p øng ®ñ víi nguyªn nh©n c¸c tØnh miÒn B¾c gÆp thiªn tai. N¨m 1995, khi Trung Quèc cÇn nhËp nhiÒu l­¬ng thùc nhÊt, nh­ng chÝnh phñ ta cã lÖnh cÊm xuÊt khÈu b»ng ®­êng tiÓu ng¹ch qua biªn giíi v× khã kh¨n vÒ lóa g¹o ë miÒn B¾c. Ng­îc l¹i, n¨m 1997, khi chóng ta thõa g¹o cÇn cho tiªu thô, ChÝnh phñ ta ®· cho phÐp ®Þa ph­¬ng ®­îc giao dÞch ®Ó b¸n cho Trung Quèc nh­ng kh«ng thùc hiÖn ®­îc. §iÒu ®ã chøng tá tÝnh chÊt bÊp bªnh trong quan hÖ th­¬ng m¹i víi Trung Quèc lµ thÞ tr­êng lín nh­ng kh«ng æn ®Þnh. ChÝnh v× vËy, trong nh÷ng n¨m tíi chóng ta cÇn cã nh÷ng ®iÒu chØnh thÝch hîp ®Ó ®iÒu hoµ thÞ tr­êng ®Çy tiÒm n¨ng nµy. T­¬ng tù nh­ Trung Quèc, thÞ tr­êng c¸c quèc gia ch©u Phi rÊt cã triÓn väng ®èi víi g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nh­ng còng gÆp nhiÒu khã kh¨n. Khu vùc nµy lu«n cã nh÷ng bÊt æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, khã cã kh¶ n¨ng thanh to¸n nªn l­îng g¹o nhËp tõ ViÖt Nam dï nhiÒu nh­ng kh«ng æn ®Þnh. Tuy nhiªn khu vùc vÉn lµ b¹n hµng rÊt lín cña ViÖt Nam vµ chóng ta ph¶i tËp trung khai th¸c trong nh÷ng n¨m tíi. * Hai, thÞ tr­êng g¹o phÈm chÊt cao bao gåm c¸c n­íc nhËp khÈu g¹o chÊt l­îng cao cña ViÖt Nam bao gåm: - ThÞ tr­êng EU: hiÖn nay kim ng¹ch xuÊt khÈu mÆt hµng g¹o cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng nµy ch­a lín do cã sù c¹nh tranh gay g¾t cña g¹o Th¸i Lan. Tuy nhiªn trong t­¬ng lai, khi chóng ta n©ng cao ®­îc chÊt l­îng g¹o th× ®©y lµ mét thÞ tr­êng rÊt cã tiÒm n¨ng. C¸c chuÈn mùc kinh doanh cña EU ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i thËt sù n¨ng ®éng, ®¶m b¶o chÊt l­îng g¹o vµ gi÷ ch÷ tÝn trong giao dÞch, bu«n b¸n, tõng b­íc xuÊt khÈu trùc tiÕp g¹o ViÖt Nam vµo khu vùc nµy. - ThÞ tr­êng Mü: lµ n­íc xuÊt khÈu g¹o lín trªn thÕ giíi nh­ng Mü còng cã nhu cÇu nhËp khÈu. N¨m 2001, HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i song ph­¬ng ViÖt - Mü ®­îc ký kÕt, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ h­ëng quy chÕ tèi huÖ quèc cña Mü nªn g¹o cña ta cã thÓ tiÕp cËn vµ x©m nhËp vµo thÞ tr­êng nµy dÔ dµng h¬n. Trong t­¬ng lai, chóng ta cÇn më réng quan hÖ ®Ó cã møc xuÊt khÈu g¹o æn ®Þnh vµo thÞ tr­êng Mü nãi riªng còng nh­ c¸c n­íc ch©u Mü nãi chung. - ThÞ tr­êng NhËt B¶n: NhËt B¶n lµ n­íc tiªu thô g¹o ®ßi hái chÊt l­îng cao. Do vËy, c¸c doanh nghiÖp cña ta cÇn n¾m b¾t xu thÕ nµy ®Ó ®Çu t­ trang thiÕt bÞ n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm míi cã thÓ cã chç ®øng trªn thÞ tr­êng, nhÊt lµ khi NhËt B¶n gi¶m møc b¶o hé ®èi víi mÆt hµng g¹o theo quy ®Þnh cña WTO. - ThÞ tr­êng Trung §«ng: ®©y lµ khu vùc gåm nh÷ng n­íc giµu cã trªn thÕ giíi, cã nhu cÇu còng nh­ kh¶ n¨ng thanh to¸n, giao dÞch th­¬ng m¹i quèc tÕ... Do ch­a hiÓu biÕt nhiÒu vÒ b¹n hµng vµ thÞ tr­êng ë khu vùc nµy nªn kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc nµy kh«ng ®¸ng kÓ. B­íc ®Çu g¹o ViÖt Nam ®· cã chç ®øng vµ ®­îc ­a dïng t¹i Iran, Irac... Trong t­¬ng lai, khu vùc nµy sÏ më ra nhiÒu c¬ héi cho c¸c nhµ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam. Nh×n chung, g¹o chÊt l­îng thÊp cña ViÖt Nam chiÕm tû lÖ kh¸ cao víi thÞ tr­êng ch©u ¸ vµ ch©u Phi réng lín nªn cÇn khai th¸c møc ®é tèi ®a. Bªn c¹nh ®ã, ViÖt Nam tiÕp tôc thùc hiÖn chÝnh s¸ch thóc ®Èy ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt n©ng cao chÊt l­îng g¹o, kÕt hîp víi c¸c chÝnh s¸ch Marketing thÞ tr­êng cña ChÝnh phñ ®Ó ®­a mÆt hµng cao cÊp x©m nhËp thÞ tr­êng c¸c n­íc tiªu thô lo¹i hµng nµy víi gi¸ cao. Do vËy, chóng ta ph¶i biÕt kÕt hîp gi÷a viÖc gi÷ v÷ng c¸c thÞ phÇn ®· xuÊt khÈu, chuyÓn dÇn sang s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o cao cÊp vµ ®Æc s¶n ®Ó ®i vµo thÞ tr­êng cao cÊp, thu ®­îc gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao h¬n. Nh­ vËy, thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o cßn réng më, kh¶ n¨ng tham gia vµo thÞ tr­êng g¹o cña ViÖt Nam ngµy cµng t¨ng. Trong nh÷ng n¨m tíi, chóng ta cÇn thùc hiÖn ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o sao cho cã thÓ ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. 3.2.2. ChiÕn l­îc Marketing-mix Vai trß cña xuÊt khÈu trong ®ã cã xuÊt khÈu g¹o ®· ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc ta kh¼ng ®Þnh trong v¨n kiÖn ®¹i héi §¶ng IX. §ã lµ môc tiªu quan träng, t¹o ®iÒu kiÖn cho ®Êt n­íc ta thùc hiÖn CNH-H§H vµ nhanh chãng héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. §Ó n©ng cao vÞ thÕ cña g¹o ViÖt Nam, ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái ngµy cµng kh¾t khe cña thÞ tr­êng quèc tÕ, chóng ta cÇn cã mét chiÕn l­îc cô thÓ nh»m ®Èy m¹nh, xóc tiÕn xuÊt khÈu g¹o, t¨ng kim ng¹ch lµ tiÒn ®Ò quan träng ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn trong ho¹t ®éng ®èi ngo¹i. §Ò ra c¸c gi¶i ph¸p theo quan ®iÓm Marketing-mix h×nh thµnh hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu g¹o lµ cÇn thiÕt ®Ó chiÕm lÜnh thÞ tr­êng thÕ giíi bao gåm chÝnh s¸ch s¶n phÈm, chÝnh s¸ch gi¸, chÝnh s¸ch ph©n phèi vµ chÝnh s¸ch xóc tiÕn vµ hç trî kinh doanh. Môc ®Ých cña c¸c chÝnh s¸ch nµy lµ t¹o ®iÒu kiÖn cho xuÊt khÈu cã thÓ c¹nh tranh vµ cã vÞ trÝ cao trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi víi chi phÝ thÊp nhÊt. C¸c ®Ò xuÊt n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu g¹o mang tÝnh chiÕn l­îc d­íi ®©y sÏ liªn quan ®Õn hÇu hÕt c¸c vÊn ®Ò s¶n xuÊt, chÕ biÕn, dù tr÷ l­u th«ng lóa g¹o trong nh÷ng n¨m s¾p tíi. 3.2.2.1. ChÝnh s¸ch s¶n phÈm S¶n phÈm s¶n xuÊt ra ph¶i ®¶m b¶o tho¶ m·n nhu cÇu cña kh¸ch hµng. §èi víi s¶n phÈm xuÊt khÈu, kh¸ch hµng n­íc ngoµi cã nh÷ng ®Æc tÝnh vÒ v¨n ho¸ kh¸c biÖt nªn yªu cÇu cµng kh¾t khe h¬n. ChÝnh s¸ch s¶n phÈm cña g¹o xuÊt khÈu ®­îc tr×nh bµy bao gåm c¸c gi¶i ph¸p trong kh©u s¶n xuÊt, chÊt l­îng vµ chñng lo¹i... T×nh h×nh s¶n xuÊt g¹o cña n­íc ta ®· vµ ®ang ®­îc ph¸t triÓn theo xu h­íng tèt cÇn ®­îc khai th¸c toµn diÖn vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u. * Thø nhÊt, vÒ gièng lóa, tõ ngµn x­a kinh nghiÖm cña «ng cha ®Ó l¹i th× gièng lóa chØ lµ yÕu tè ®øng thø t­ (sau ba nh©n tè kh¸c lµ n­íc, ph©n bãn, nh©n c«ng) nªn kh«ng coi träng vai trß cña gièng lóa ®èi víi s¶n xuÊt. Ngµy nay, gi¶i ph¸p vÒ gièng lóa cÇn ®i tr­íc mét b­íc, kÓ c¶ nghiªn cøu, triÓn khai vµ viÖc ¸p dông vµo thùc tiÔn nh»m t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò c¬ b¶n cho c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt kh¸c ph¸t huy cã hiÖu qu¶. Khi nghiªn cøu c¶i tiÕn gièng lóa hay nhËp c¸c lo¹i gièng míi phôc vô cho xuÊt khÈu cÇn chó ý c¸c yªu cÇu nh­ n¨ng suÊt cao, cã kh¶ n¨ng thÝch nghi víi c¸c vïng ®Þa lý, khÝ hËu cña ViÖt Nam, ®¹t hiÖu qu¶ cao trong qu¸ tr×nh chÕ biÕn vµ cã kh¶ n¨ng tho¶ m·n nhu cÇu cña kh¸ch hµng thÕ giíi. Thêi gian tõ kh©u thö nghiÖm ®Õn kh©u s¶n xuÊt ®¹i trµ cÇn ®­îc rót ng¾n nh­ng ®ång thêi ph¶i gi÷ ®­îc ®é an toµn khi ®­a c¸c gièng lóa nµy ra ¸p dông. CÇn ®Çu t­ cho khoa häc, tËp trung nh©n gièng míi chÊt l­îng cao, gióp n«ng d©n ®Èy m¹nh xuÊt khÈu lóa th¬m xuÊt khÈu cho phï hîp víi nhu cÇu thÞ tr­êng, t¨ng tû träng gièng lóa nµy lªn c¬ cÊu xuÊt khÈu g¹o trong nh÷ng n¨m tíi ®Ó ®¸p øng thÞ tr­êng ch©u ¢u, ch©u Mü vµ c¸c quèc gia ch©u ¸ nh­ NhËt B¶n, Hång K«ng, §µi Loan, Singapo... vµ sè l­îng ®«ng ®¶o ViÖt kiÒu sèng ë n­íc ngoµi. Trong thêi gian tíi nªn tËp trung c¸c vïng chuyªn canh s¶n xuÊt c¸c lo¹i g¹o ®Æc s¶n nh­ T¸m th¬m, Nµng H­¬ng, nÕp c¸i hoa vµng... víi s¶n l­îng lín dµnh cho xuÊt khÈu. Bªn c¹nh ®ã cÇn kh¾c phôc t×nh tr¹ng gi¶m sót vÒ chÊt l­îng cña mét sè gièng g¹o ®Æc s¶n truyÒn thèng nh»m kh«i phôc h­¬ng th¬m vèn cã cña chóng. DiÖn tÝch chuyªn s¶n xuÊt lóa hµng ho¸ xuÊt khÈu còng cÇn ®­îc quy ho¹ch cô thÓ. §Ó cã vïng chuyªn canh lóa xuÊt khÈu æn ®Þnh cÇn thùc hiÖn theo nguyªn t¾c: vïng kh«ng ph¶i ®¸nh thuÕ ®Êt, thãc s¶n xuÊt ra ph¶i ®­îc tiªu thô hÕt víi lîi nhuËn Ýt nhÊt ph¶i b»ng trång lóa hµng ho¸ tiªu thô trong n­íc. Muèn vËy ph¶i cã sù rµng buéc chÆt chÏ, cô thÓ vÒ ph¸p lý vµ kinh tÕ gi÷a c¬ quan chøc n¨ng víi ng­êi d©n. Víi c¸c c¬ quan khoa häc vµ khuyÕn n«ng lµ chÊt l­îng gièng vµ quy tr×nh th©m canh, víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc lµ gi¸m s¸t vµ xö lý c¸c sai ph¹m trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. Trªn nguyªn t¾c ®ã, kh©u gièng ph¶i do c¸c ViÖn vµ ph©n viÖn, c¸c trung t©m khoa häc kü thuËt n«ng nghiÖp c¸c vïng ®¶m nhËn vµ hä ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc Nhµ n­íc, tr­íc kh©u tuyÓn chän, du nhËp vµ phæ biÕn c¸c quy tr×nh kü thuËt th©m canh cho ng­êi d©n. §Ó c¸c c¬ quan khoa häc kü thuËt lµm tèt c¸c chøc n¨ng nµy cÇn ®Çu t­ ng©n s¸ch cho hä vµ kÕt qu¶ cña c«ng t¸c nµy ph¶i ®­îc xem lµ tiªu chuÈn quan träng trong nhiÖm vô chÝnh trÞ cña hä. §«ng thêi, Nhµ n­íc cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch võa cã tÝnh chÊt khuyÕn khÝch võa cã tÝnh chÊt b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp lµm chøc n¨ng xuÊt khÈu tham gia vµo c«ng t¸c nghiªn cøu vµ chuyÓn giao gièng lóa chÊt l­îng cao cho d©n. Nh÷ng ®¬n vÞ cã nhiÒu ®ãng gãp trong c«ng t¸c nµy sÏ ®­îc khuyÕn khÝch, khen th­ëng mét c¸ch hîp lý. * Thø hai, vÒ ph©n bãn, ®©y lµ gi¶i ph¸p kü thuËt cÇn ph¶i ®­îc tiÕn hµnh ®ång bé víi gi¶i ph¸p vÒ gièng lóa do vai trß cña ph©n bãn ®èi víi n¨ng suÊt lóa vµ chÊt l­îng g¹o. Chóng ta cÇn duy tr× c¸c lo¹i ph©n h÷u c¬ truyÒn thèng bãn lóa v× gi¸ thµnh rÎ, phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña n«ng d©n ViÖt Nam vµ kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr­êng. Bªn c¹nh ®ã, theo xu thÕ chung ë c¸c n­íc n«ng nghiÖp c¸c tr×nh ®é tiªn tiÕn, chóng ta cã thÓ t¨ng dÇn tû träng hai lo¹i ph©n h÷u c¬ c«ng nghiÖp vµ vi sinh, gi¶m dÇn ph©n bãn ho¸ häc kÕt hîp víi nhËp khÈu c¸c lo¹i ph©n ho¸ häc tæng hîp. Nhµ n­íc cÇn t¨ng c­êng qu¶n lý mét c¸ch chÆt chÏ ®¶m b¶o cung cÊp ph©n bãn cã chÊt l­îng cho d©n s¶n xuÊt, b¶o vÖ lîi Ých cho hä còng nh­ hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o. * Thø ba, vÒ vÊn ®Ò c¶i tiÕn kü thuËt canh t¸c lóa. ë hÇu hÕt c¸c ®Þa ph­¬ng, c«ng t¸c khuyÕn n«ng ®· ®­îc chó träng nh»m h­íng dÉn n«ng d©n c¸c kü thuËt canh t¸c tiªn tiÕn, nh­ng nh×n chung hiÖu qu¶ cßn h¹n chÕ v× lùc l­îng khuyÕn n«ng cßn máng, m¹ng l­íi n«ng d©n tham gia khuyÕn n«ng cßn qu¸ Ýt. ViÖc c¬ giíi ho¸ s¶n xuÊt tiÕn hµnh rÊt khã kh¨n do quy m« s¶n xuÊt cßn nhá. Trong nh÷ng n¨m tíi, Nhµ n­íc cÇn ®Çu t­ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n bao gåm: thuû lîi, t¨ng diÖn tÝch ®Êt canh t¸c, cung cÊp ®iÖn phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn giao th«ng n«ng th«n. * Thø t­, vÒ c¸c kh©u sau thu ho¹ch. HiÖn nay chóng ta vÉn chñ yÕu sÊy thãc b»ng n¨ng l­îng mÆt trêi vµ cã tû lÖ g·y n¸t cao lóc xay x¸t, kh«ng ®¶m b¶o chÊt l­îng. V× vËy, ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, cÇn nghiªn cøu trang bÞ nh÷ng thiÕt bÞ sÊy cã quy m« phï hîp vµ tËn dông c¸c lo¹i nhiªn liÖu cã s½n t¹i ®Þa ph­¬ng. C«ng nghÖ xay x¸t vµ chÕ biÕn cÇn ®­îc trang bÞ hiÖn ®¹i h¬n, cã c«ng suÊt phï hîp, t¨ng tû lÖ g¹o thu håi víi chÊt l­îng cao. Môc tiªu trong nh÷ng n¨m tíi sÏ lµ l¾p ®Æt thªm nh÷ng trung t©m chÕ biÕn g¹o nh»m kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n trong t¸i chÕ theo c¸ch ®èi phã hiÖn nay. Chóng ta nªn chó träng chän lùa vµ trang bÞ m¸y xay x¸t nhá cã c«ng nghÖ tèt t¨ng tû träng thu håi, chÊt l­îng g¹o tèt phôc vô nhu cÇu ngµy cµng cao cña nh©n d©n vµ c¸c c¬ së t¸i chÕ ®Ó xuÊt khÈu. C¶i tiÕn kü thuËt c«ng nghÖ vµ hÖ thèng kho dù tr÷ b¶o qu¶n viÖc cÊt gi÷, h¹n chÕ nh÷ng ¶nh h­ëng cña ®iÒu kiÖn thêi tiÕt khÝ hËu n­íc ta lµ nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu. Cô thÓ, chóng ta cÇn s¾p xÕp l¹i hÖ thèng kho chøa, bè trÝ mét c¸ch hîp lý vµ kh¾c phôc nh÷ng kho ch­a ®¹t tiªu chuÈn quy ®Þnh, ®Æc biÖt lµ c¸c kho dù tr÷ xuÊt khÈu vµ x©y dùng thªm nh÷ng kho míi, hiÖn ®¹i ë mét sè träng ®iÓm, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho cÊt tr÷, b¶o qu¶n lóa g¹o. Bªn c¹nh ®ã, chóng ta ph¶i ¸p dông c¸c c«ng nghÖ b¶o qu¶n tiªn tiÕn: b¶o qu¶n kÝn g¹o, s¸t tr¾ng, g¹o lËt b»ng c¸ch sö dông mµng PVC trong khÝ CO2 hoÆc khÝ Nit¬ trong c¸c kho dù tr÷ quèc gia vµ dù tr÷ kinh doanh, b¶o qu¶n m¸t thãc g¹o ë mét sè côm kho dù tr÷ quèc gia hiÖn ®¹i, ®ßi hái vèn ®Çu t­ lín ®Ó cã thÓ c¹nh tranh víi c¸c n­íc xuÊt khÈu g¹o kh¸c, s¶n xuÊt vµ ¸p dông mét sè chÕ phÈm vi sinh vËt, c¸c chÕ phÈm tõ thùc vËt cã t¸c dông diÖt c«n trïng mµ kh«ng g©y ®éc h¹i cho ng­êi vµ gia sóc, kh«ng lµm nhiÔm bÈn m«i tr­êng ®Ó b¶o qu¶n l­¬ng thùc trong kho tËp trung vµ ph­¬ng tiÖn cÊt tr÷ ë gia ®×nh. Víi nh÷ng ®Çu t­ vÒ s¶n xuÊt nh­ trªn, trong nh÷ng n¨m tíi, chÊt l­îng g¹o cña ViÖt Nam sÏ thay ®æi, ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu. §©y lµ mét yÕu tè quan träng cã thÓ quyÕt ®Þnh ®­îc t­¬ng lai cña ngµnh g¹o ViÖt Nam v× mét trong nh÷ng nh­îc ®iÓm lín cña chóng ta lµ chÊt l­îng g¹o. Kh¾c phôc ®­îc yÕu ®iÓm nµy sÏ gióp chóng ta t¨ng ®­îc gi¸ b¸n, thu hót nhiÒu kh¸ch hµng mua víi sè l­îng lín, qua ®ã t¨ng ®­îc kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o. C¸c gi¶i ph¸p vÒ s¶n phÈm g¹o cÇn ph¶i thùc hiÖn mét c¸ch thèng nhÊt, toµn bé vµ ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ tèi ­u. 3.2.2.2. ChÝnh s¸ch gi¸ ChÝnh s¸ch gi¸ lµ chÝnh s¸ch khã ®­a ra nhÊt trong Marketing-mix. §Þnh gi¸ cho hµng b¸n néi ®Þa ®· khã, ®Þnh gi¸ cho hµng xuÊt khÈu ®Æc biÖt cho nh÷ng hµng n«ng s¶n lu«n biÕn ®éng nh­ g¹o l¹i cµng khã h¬n. ChÝnh s¸ch gi¸ quyÕt ®Þnh tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ lîi nhuËn. Ngay c¶ khi chÊt l­îng g¹o tèt, cã ph­¬ng ph¸p xóc tiÕn xuÊt khÈu ®óng vµ gi¸ b¸n ®óng thÞ tr­êng song gi¸ kh«ng thÝch hîp th× nh÷ng nç lùc trong c¸c chÝnh s¸ch kh¸c còng kh«ng mang l¹i nhiÒu kÕt qu¶. V× lÏ ®ã, chÝnh s¸ch gi¸ trong Marketing-mix cã ý nghÜa v« cïng quan träng. Muèn cã chÝnh s¸ch gi¸ g¹o xuÊt khÈu ®óng ®¾n, cÇn tiÕn hµnh nghiªn cøu t×nh h×nh thÞ tr­êng, ph©n tÝch chi phÝ s¶n xuÊt vµ chi phÝ Marketing. Cã nhiÒu yÕu tè cÇn ph¶i c©n nh¾c tr­íc khi ®i ®Õn thiÕt lËp gi¸ xuÊt khÈu trong ®ã cã yÕu tè kiÓm so¸t ®­îc vµ nh÷ng yÕu tè kh«ng thÓ kiÓm so¸t. * T×nh h×nh chung Nh­ ®· ph©n tÝch, gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam dï cã xu h­íng t¨ng trong thêi gian gÇn ®©y nh­ng vÉn thÊp h¬n so víi gi¸ g¹o cïng lo¹i cña c¸c n­íc kh¸c nh­ Th¸i Lan, Mü... Nguyªn nh©n cña t×nh trang trªn do nhiÒu yÕu tè kh¸ch quan vµ chñ quan tõ phÝa Nhµ n­íc vµ ng­êi s¶n xuÊt lóa g¹o. - VÒ kh¸ch quan: thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi vµ khu vùc ®· xuÊt hiÖn xu h­íng cung lín h¬n cÇu. §Æc biÖt vµo cuèi n¨m 2000, ®Çu n¨m 2001 xu h­íng trªn cµng trë nªn phæ biÕn, sè l­îng lóa g¹o s¶n xuÊt t¨ng vµ nhu cÇu tiªu thô gi¶m. S¶n l­îng nhËp khÈu cña c¸c n­íc In®«nªxia, Philippin gi¶m tõ 50% ®Õn 70% so víi n¨m 1999. Cßn ë c¸c khu vùc kh¸c nh­ Trung §«ng, ch©u Phi th× nhu cÇu nhËp khÈu g¹o còng kh«ng t¨ng do møc tiªu dïng g¹o cã xu h­íng gi¶m dÇn. Trong lóc ®ã, s¶n l­îng s¶n xuÊt lóa g¹o cña c¸c n­íc cã nhiÒu diÖn tÝch lóa nh­ Trung Quèc, Ên §é, Pakistan, B¨ngla®Ðt, In®«nªxia, Th¸i Lan, Philippin ®Òu cã xu h­íng t¨ng hoÆc æn ®Þnh. Hai n­íc Lµo vµ Campuchia kh«ng chØ tù tóc ®ñ l­¬ng thùc mµ b­íc ®Çu cã d­ thõa ®Ó xuÊt khÈu g¹o. - VÒ chñ quan: s¶n xuÊt g¹o tuy cã nhiÒu tiÕn bé v­ît bùc nh­ng nh×n chung ®Õn nay vÉn ch­a tho¸t khái t×nh tr¹ng tù ph¸t, tù cÊp, tù tóc vµ ph©n t¸n theo quy m« hé gia ®×nh. TËp qu¸n s¶n xuÊt g¹o ®Ó tiªu dïng vµ b¸n ra thÞ tr­êng trong n­íc khi thõa vÉn cßn rÊt nÆng nÒ trong nhiÒu hé n«ng d©n á miÒn B¾c vµ miÒn Trung. C«ng t¸c quy ho¹ch vµ ®Þnh h­íng cña Nhµ n­íc nhiÒu khi chØ dõng l¹i ë c¸c chñ tr­¬ng, ch­a ®­îc cô thÓ ho¸ b»ng c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ tµi chÝnh, nªn ch­a cã t¸c dông tÝch cùc cho s¶n xuÊt lóa g¹o. Th«ng tin kinh tÕ, th«ng tin thÞ tr­êng g¹o võa thiÕu, võa chËm nªn kh«ng cã t¸c dông ®Þnh h­íng cho ng­êi n«ng d©n. Vai trß cña Nhµ n­íc vÒ cung cÊp th«ng tin thÞ tr­êng lóa g¹o ch­a ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc. Vai trß cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c chñ trang tr¹i vµ c¸c hé n«ng d©n trong s¶n xuÊt lóa g¹o ®Õn nay vÉn cßn mê nh¹t. KhuyÕt ®iÓm phæ biÕn cña ng­êi n«ng d©n lµ ch¹y theo n¨ng suÊt vµ sè l­îng, Ýt quan t©m ®Õn chÊt l­îng vÖ sinh m«i tr­êng vµ gi¸ c¶. Do vËy, søc c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu n­íc ta vÇn cßn thÊp so víi s¶n phÈm cïng lo¹i cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §Çu ra cho lóa g¹o vÉn ch­a cã mét chiÕn l­îc râ rµng, l©u dµi mµ chØ cã tÝnh ch¾p v¸ nhÊt thêi nªn ch­a æn ®Þnh. ViÖc ChÝnh phñ dïng biÖn ph¸p hç trî l·i suÊt tÝn dông ®Ó mua lóa g¹o t¹m tr÷ tuy cã t¸c dông tÝch cùc nh­ng viÖc thùc hiÖn còng rÊt khã kh¨n vµ ch­a cã tÝnh bÒn v÷ng. V× vËy, ®· ®Õn lóc cÇn cã mét chiÕn l­îc gi¸ c¶ phï hîp vµ hiÖu qu¶ h¬n cho g¹o xuÊt khÈu. ViÖc ®Þnh gi¸ lµ cÇn thiÕt vµ ®­îc tiÕn hµnh lÇn l­ît theo tõng b­íc. * C¸c b­íc ®Þnh gi¸ hµng xuÊt khÈu - B­íc mét: x¸c ®Þnh môc tiªu cho viÖc ®Þnh gi¸. ChiÕn l­îc ®Þnh gi¸ hµng xuÊt khÈu ph¶i phï hîp víi môc tiªu tæng thÓ. Víi ba môc tiªu ®· nªu trªn cña xuÊt khÈu g¹o th× gi¸ c¶ ®­a ra còng ph¶i theo s¸t nh»m ®¶m b¶o sù nhÊt qu¸n trong c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ta. - B­íc hai: ph©n tÝch t×nh h×nh thÞ tr­êng vµ hµnh vi cña ng­êi nhËp khÈu g¹o. Dùa trªn thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi, chóng ta cã thÓ thiÕt lËp c¸c lo¹i gi¸ phï hîp víi chñng lo¹i vµ chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu. Bªn c¹nh ®ã, cÇn ®¸nh gi¸ t×nh h×nh c¹nh tranh cña g¹o ViÖt Nam ®èi víi c¸c n­íc xuÊt khÈu kh¸c. Muèn c¹nh tranh ®­îc ph¶i dùa vµo c¸c biÕn sè Marketing kh¸c ®Ó lµm cho g¹o ViÖt Nam tèt h¬n c¸c lo¹i g¹o cïng lo¹i cña ®èi thñ c¹nh tranh nh­ chÊt l­îng, dÞch vô ph©n phèi vµ xóc tiÕn b¸n hµng. - B­íc ba: tÝnh chi phÝ. Chi phÝ s¶n xuÊt g¹o lµ nh©n tè c¬ b¶n trong viÖc ®Þnh gi¸, ®ßi hái ph¶i tinh th«ng vÒ nghiÖp vô tÝnh to¸n vµ b¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ Marketing. Nh÷ng nh©n tè c¬ b¶n cÇn ph¶i b¸m s¸t lµ chi phÝ s¶n xuÊt lóa g¹o, chi phÝ xay s¸t chÕ biÕn, vËn chuyÓn, ph©n phèi... Tuy nhiªn, vai trß cña viÖc ph©n tÝch chi phÝ kh«ng ph¶i ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ g¹o xuÊt khÈu mµ ®Ó gióp cho viÖc thiÕt lËp mét khung gi¸ theo ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng. - B­íc bèn: thiÕt lËp c¸c khung gi¸ môc tiªu. §Ó ®­a ra mét khung gi¸ môc tiªu, c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o nªn cè g¾ng x¸c ®Þnh c¬ héi thÞ tr­êng víi kh¶ n¨ng giµnh lîi nhuËn b»ng c¸ch xem xÐt l¹i nh÷ng ph¹m vi gi¸ ®· ®­a ra vµ ®­îc thÞ tr­êng chÊp nhËn, ®ång thêi xem xÐt phÇn chi phÝ vµ trªn c¬ së ®ã ®­a ra mét gi¸ ®óng cho tõng lo¹i g¹o xuÊt khÈu. Gi¸ g¹o xuÊt khÈu còng liªn quan chÆt chÏ tíi c¸c kªnh ph©n phèi ®­îc sö dông, h×nh thøc b¸n hµng vµ c¸c dÞch vô sau b¸n hµng, kh¶ n¨ng giao hµng nhanh hay chËm vµ møc thuÕ quy ®Þnh ë tõng n­íc. - B­íc n¨m: b¸o gi¸. Dùa vµo khung gi¸ ®· ®­îc ®Þnh ra, c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o sÏ lµm b¸o gi¸ cô thÓ göi cho nhµ nhËp khÈu theo yªu cÇu cô thÓ cña hä. Trong b¸o gi¸ nµy, nhµ xuÊt khÈu cÇn cung cÊp chi tiÕt vÒ gi¸ chÝnh x¸c cña g¹o vµ c¸c ®iÒu kiÖn cô thÓ vÒ viÖc cung cÊp g¹o. * C¸c chÝnh s¸ch gi¸ cô thÓ - ChÝnh s¸ch gi¸ mua. Gi¸ mua lµ nÒn t¶ng quan träng cho viÖc ®Þnh gi¸ b¸n. ChÝnh s¸ch gi¸ mua còng ®ång thêi nh»m môc ®Ých n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña g¹o ViÖt Nam trªn tr­êng thÕ giíi vµ thóc ®Èy s¶n xuÊt. Dùa trªn c¬ chÕ gi¸ thÞ tr­êng, chóng ta cÇn nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p sau: + Mét, cÇn gi¶m thiÓu chi phÝ s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt g¹o phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh­ ph©n bãn, gièng, nh©n c«ng, n¨ng suÊt lóa... HiÖn nay, chi phÝ s¶n xuÊt lóa g¹o ViÖt Nam nh×n chung thÊp h¬n so víi c¸c n­íc ch©n ¸, ®Æc biÖt lµ so víi Th¸i Lan, ®èi thñ c¹nh tranh chÝnh cña chóng ta do ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi, møc ®é ®Çu t­ ph©n bãn thÊp nh­ng cã n¨ng suÊt t­¬ng tù nh­ c¸c n­íc kh¸c, chi phÝ nh©n c«ng rÎ... ChÝnh v× vËy, trong nh÷ng n¨m tíi chóng ta cÇn ph¸t huy lîi thÕ nµy, tiÕp tôc gi¶m thiÓu chi phÝ s¶n xuÊt, yÕu tè quyÕt ®Þnh gi¸ g¹o xuÊt khÈu ra thÞ tr­êng thÕ giíi. + Hai, chÝnh s¸ch gi¸ mua. G¹o ViÖt Nam ®­îc s¶n xuÊt theo thêi vô trong khi nhu cÇu cña c¸c n­íc nhËp khÈu th× th­êng kh«ng ®æi trong suèt c¶ n¨m. Do ®ã, gi¸ g¹o trong kh©u mua th­êng xuyªn biÕn ®éng, t¨ng cao khi khan hiÕm vµ gi¶m vµ vô thu ho¹ch. Sù kh«ng æn ®Þnh ®ã vÒ gi¸ kÐo theo nguy c¬ mÊt lîi nhuËn, g©y t©m lý lo l¾ng cho ng­êi n«ng d©n. ChÝnh v× vËy, cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p æn ®Þnh gi¸ mua trong ®ã cã m« h×nh gi¸ b¶o hé gi¸n tiÕp. Víi m« h×nh nµy, ChÝnh phñ kh«ng can thiÖp trùc tiÕp vµo c¬ chÕ thÞ tr­êng nh­ng ¸p gi¸ sµn ®Ó kiÓm so¸t sù biÕn ®éng cña thÞ tr­êng g¹o. ViÖc ChÝnh phñ mua g¹o t¹m tr÷ lµ mét vÝ dô ®Ó ®iÒu tiÕt gi¸. Tuy nhiªn, cÇn tÝnh to¸n mét c¸ch hîp lý, tr¸nh t×nh tr¹ng t¹m tr÷ g¹o trë thµnh “con dao hai l­ìi”, t¹m tr÷ khi gi¸ xuÊt khÈu t¨ng cao råi sau ®ã lç vèn khi b¸n ra víi gi¸ thÊp. Nhµ n­íc nªn qu¶n lý lóa g¹o vµ ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc th«ng qua ®iÒu tiÕt thuÕ. Khi gi¸ lóa xuèng qu¸ thÊp hay gi¸ xuÊt khÈu t¨ng cao, cã thÓ cÇn thiÕt cho mét sè doanh nghiÖp cã n¨ng lùc, cã ®¬n ®Æt hµng ®­îc vay ­u ®·i b»ng nguån quü hç trî ph¸t triÓn, hç trî xuÊt khÈu trong thêi h¹n nhÊt ®Þnh, kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ®­a ra gi¸ sµn ®Ó c¨n cø vµo ®ã mµ ng©n hµng, ngµnh thuÕ tÝnh møc ­u ®·i, bëi v× gi¸ c¶ lu«n biÕn ®éng theo thÞ tr­êng thÕ giíi. - ChÝnh s¸ch gi¸ xuÊt khÈu. ë ViÖt Nam, c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp kÐo theo viÖc gi¸ g¹o xuÊt khÈu gi¶m ®¸ng kÓ so víi g¹o cïng chÊt l­îng cña c¸c n­íc xuÊt khÈu kh¸c. Do ®ã, cÇn ph¶i cã mét chÝnh s¸ch gi¸ chung gi÷a c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam. N¨m 1992, HiÖp héi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o ra ®êi nh­ng kh«ng ®¶m nhiÖm ®­îc vai trß cña m×nh. H¬n n÷a, lóa g¹o lµ mét s¶n phÈm s¶n xuÊt theo thêi vô, phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn trong khi nhu cÇu lu«n æn ®Þnh nªn chóng ta cÇn ph¶i dù b¸o nh÷ng thay ®æi cña thÞ tr­êng dùa trªn nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c ®Ó ®­a ra mét møc gi¸ hîp lý cho g¹o xuÊt khÈu. Gi¸ b¸n cña g¹o cßn phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn vµ ph­¬ng thøc thanh to¸n. INCOTERM 2000 do Phßng th­¬ng m¹i quèc tÕ ®· ®Þnh nghÜa mét c¸ch chÝnh x¸c tíi ®iÓm giao hµng vµ viÖc ph©n chia tr¸ch nhiÖm gi÷a ng­êi b¸n vµ ng­êi mua. C¸c nhµ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam do thiÕu kinh nghiÖm nªn th­êng b¸n g¹o theo gi¸ FOB ®Ó gi¶m c¸c tr¸ch nhiÖm liªn quan nªn ®· mÊt ®i nhiÒu lîi Ých ®¸ng kÓ. HiÖn t¹i, ViÖt Nam ®ang lµ mét n­íc xuÊt khÈu g¹o lín trªn thÕ giíi nªn cÇn ph¶i thay ®æi c¸ch thøc b¸n hµng vµ chän gi¸ phï hîp ®ång thêi cã thÓ mang l¹i lîi nhuËn tèi ®a cho ®Êt n­íc. - Nghiªn cøu chÝnh s¸ch gi¸ cña c¸c n­íc xuÊt khÈu kh¸c, ®Æc biÖt lµ Th¸i Lan. §©y lµ mét viÖc cÇn lµm ngay võa mang tÝnh chÊt häc hái, võa biÕt ®­îc c¸c biÖn ph¸p ¸p dông cña ®èi thñ ®Ó cã ®­îc nh÷ng ®èi s¸ch c¹nh tranh phï hîp. Nh»m gi÷ gi¸ lóa kh«ng ®Ó sôt xuèng qu¸ thÊp g©y thiÖt h¹i cho n«ng d©n, ChÝnh phñ Th¸i Lan nh÷ng n¨m qua ®· cã mét sè biÖn ph¸p cô thÓ lµ: + Mét, c«ng bè th«ng tin réng r·i vÒ lóa g¹o trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng vµ c¸c trung t©m lóa g¹o. + Hai, thùc hiÖn biÖn ph¸p lµm gi¶m cung lóa ra thÞ tr­êng, cho n«ng d©n cÇm cè (thÕ chÊp) sè lóa cña m×nh ch­a b¸n ®­îc do gi¸ thÞ tr­êng trong n­íc xuèng thÊp ®Ó vay tiÒn cña Ng©n hµng hay cña c¸c tæ chøc kh¸c. Sè l­îng thãc nhËn thÕ chÊp kh¸ lín, cã n¨m l­¬ng thùc lªn tíi hai triÖu tÊn. ViÖc thÕ chÊp vay tiÒn gi÷ lóa l¹i ®­îc quy ®Þnh kh¸ cô thÓ vÒ c¸c ®iÒu kiÖn. VÝ dô gi¸ lóa ®Ó tÝnh gi¸ trÞ gi¸ thãc thÕ chÊp b»ng 80% møc gi¸ sµn ®­îc c«ng bè vô lóa ®ã, quy ®inh ®é Èm vµ nh÷ng tiªu chuÈn kh¸c vÒ chÊt l­îng, møc vay tiÒn kh«ng qu¸ 90% trÞ gi¸ lóa cÇm cè, quy ®Þnh thêi gian tr¶ nî kh«ng qu¸ 5 th¸ng, cã kiÓm tra, gi¸m s¸t ®Ó ng¨n ngõa ng­êi vay tiÒn b¸n thãc thÕ chÊp mµ kh«ng tr¶ nî, ®Õn h¹n tr¶ nî, nÕu gi¸ thÞ tr­êng thÊp h¬n gi¸ lóa lóc vay th× n«ng d©n ®­îc tr¶ theo gi¸ lóa thÞ tr­êng lóc tr¶ nî, phÇn chªnh lÖch gi¸ do Nhµ n­íc chÞu, ng­îc l¹i, nÕu khi tr¶ nî gi¸ lóa thÞ tr­êng lªn cao h¬n gi¸ lóc vay th× n«ng d©n chØ ph¶i tr¶ theo gi¸ lóc vay. + Ba, ChÝnh phñ ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p lµm t¨ng cÇu lóa g¹o trªn thÞ tr­êng. Mét sè biÖn ph¸p th­êng ®­îc ¸p dông cho phÐp phßng ngo¹i th­¬ng thuéc bé Th­¬ng m¹i b¸n g¹o “G_TO_G” ngay tõ ®Çu vô thu ho¹ch. Ng©n hµng cho c¸c nhµ m¸y xay vµ c¸c nhµ xuÊt khÈu g¹o vay ®Ó mua lóa, g¹o víi l·i suÊt thÊp. N¨m 2001, 20 tØ b¹t ®· ®­îc cÊp qua Ng©n hµng EXIMBANK ®Ó thu mua lóa cho viÖc xuÊt khÈu g¹o. Qua c¸c biÖn ph¸p ®iÓn h×nh trªn cña Th¸i Lan chóng ta cÇn rót ra nh÷ng mÆt tÝch cùc ®Ó ¸p dông vµo hoµn c¶nh cô thÓ cña xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam nh»m ®¹t hiÖu qu¶ tèi ­u, n©ng cao søc c¹nh tranh cña xuÊt khÈu g¹o n­íc ta trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. 3.2.2.3. ChÝnh s¸ch ph©n phèi ChÝnh s¸ch ph©n phèi trong Marketing-mix phô thuéc vµo hai yÕu tè: sù yªu thÝch s¶n phÈm hµng vµ c¸c kªnh ph©n phèi mµ ng­êi s¶n xuÊt cã thÓ cung cÊp. §Ó cho mét kªnh ph©n phèi ho¹t ®éng cÇn tÝnh ®Õn nhu cÇu vµ th¸i ®é cña thÞ tr­êng môc tiªu tiÒm n¨ng. Chóng ta cÇn cã c¸c biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch ph©n phèi trong giai ®o¹n tíi. Cô thÓ lµ: * Tæ chøc l¹i kh©u mua. ViÖc tæ chøc tèt qu¸ tr×nh l­u th«ng ph©n phèi g¹o trªn thÞ tr­êng cã ý nghÜa ®èi víi kh©u mua g¹o cho xuÊt khÈu ®ång thêi ®¶m b¶o cho vÊn ®Ò an ninh l­¬ng thùc quèc gia. - Tæ chøc l¹i m¹ng l­íi l­u th«ng l­¬ng thùc. HiÖn nay m¹ng l­íi l­u th«ng l­¬ng thùc chÞu sù chi phèi cña thÞ tr­êng cña thµnh phÇn t­ nh©n qu¸ lín, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng chÌn Ðp gi¸, c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, ®Çu c¬, bu«n lËu. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh gi¸ g¹o trªn thùc tÕ ®· bÞ bãp mÐo do ®éi ngò t­ nh©n mang tÝnh ®éc quyÒn t¹i ®Þa ph­¬ng. §Ó gi¶m bít sù thua thiÖt vÒ nhiÒu mÆt cho ng­êi d©n, gÇn ®©y ChÝnh phñ cã c¸c chÝnh s¸ch trî gi¸ n«ng s¶n song t¸c dông rÊt h¹n chÕ do quy m« ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã giíi h¹n. B¸o c¸o cña viÖn Nghiªn cøu lóa cho thÊy chØ cã kho¶ng 1,9% l­îng lóa hµng ho¸ ®­îc c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc thu mua trùc tiÕp tõ n«ng d©n. V× vËy, nªn ®iÒu chØnh qu¸ tr×nh l­u th«ng l­¬ng thùc hµng ho¸ b»ng c¸ch yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®Æt thªm hÖ thèng kho trung chuyÓn xuèng c¸c ®Þa ph­¬ng ®Ó tæ chøc mua g¹o tõ c¸c c¬ së xay x¸t nhá chuyÓn vÒ. Bªn c¹nh ®ã, viÖc n©ng cao n¨ng lùc cña hÖ thèng tiªu thô lóa g¹o, ®Æc biÖt lµ hÖ thèng c¸c chî trung t©m lóa g¹o (chî ®Çu mèi) lµ cÇn thiÕt vµ thóc b¸ch. Chî ®Çu mèi kh¸c so víi chî th«ng th­êng ë c¸c lµng x· ë chç, chî th«ng th­êng chñ yÕu lµm chøc n¨ng liªn kÕt gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu thô, cßn ë chî ®Çu mèi, c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i ph¶i x©y dùng gi¸, th«ng tin, kiÓm so¸t an toµn thùc phÈm, b¶o vÖ m«i tr­êng... Nh÷ng chî ®Çu mèi ®Çu tiªn ®­îc tæ chøc mét c¸ch cã quy m« ®· xuÊt hiÖn t¹i ch©u ¢u vµo cuèi thÕ kû XIX. Ngµy nay, chî bu«n b¸n ®Çu mèi ®· trë thµnh mét phÇn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong m¹ng l­íi ph©n phèi lóa g¹o cho c¸c ®« thÞ lín. T¹i c¸c quèc gia ph¸t triÓn, c¸c chî bu«n b¸n ®Çu mèi ®· trë thµnh c¸c trung t©m ph©n phèi lóa g¹o lín. ë Th¸i Lan, c¸c trung t©m lóa g¹o lµ kªnh tiªu thô g¹o quan träng nhÊt v× mua tíi 60% lóa do n«ng d©n s¶n xuÊt ra. Trung t©m lóa g¹o lµ ®iÓm tËp trung cña nh÷ng ng­êi b¸n vµ mua lóa, võa t¹o nªn ®­îc mét sù c¹nh tranh khiÕn viÖc mua b¸n diÔn ra c«ng b»ng, kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng n«ng d©n bÞ Ðp gi¸ do kh«ng cã th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, tr¸nh ®­îc gian lËn trong c©n ®ong vµ x¸c ®Þnh chÊt l­îng lóa. Ngµy 6/6/2001, ChÝnh phñ ®· cã quyÕt ®Þnh sè 223/Q§-TTg nhÊn m¹nh viÖc h×nh thµnh c¸c chî trung t©m lóa g¹o t¹i khu vùc ®ång b»ng s«ng Cöu Long. Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ®ang gÊp rót chØ ®¹o Tæng c«ng ty l­¬ng thùc ViÖt Nam nghiªn cøu c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ nhanh chãng triÓn khai c¸c chî ®Çu mèi tiªu thô g¹o t¹i Cai LËy (TiÒn Giang), Thanh B×nh (§ång Th¸p), T©n Th¹nh (Long An). Bé Th­¬ng m¹i còng cã tê tr×nh sè 263/1/2001/BTM ngµy 9/7/2001 tr×nh ChÝnh phñ vÒ viÖc thµnh lËp c¸c trung t©m giao dÞch n«ng s¶n h­íng vÒ xuÊt khÈu t¹i ViÖt Nam. Theo thiÕt kÕ, chî lóa g¹o ®Çu mèi Thanh B×nh (§ång Th¸p) bëi cã ­u thÕ thu hót lóa g¹o cña §ång Th¸p, An Giang vµ Kiªn Giang. Chî sÏ ­u tiªn x©y dùng chÝnh s¸ch vËt chÊt h¹ tÇng hiÖn ®¹i theo m« h×nh cña c¸c chî lóa g¹o ®Çu mèi cña Th¸i Lan vµ tæ chøc thªm nhiÒu lo¹i dÞch vô phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Chî thø hai ®­îc më ë Phó C­êng huyÖn Cai LËy (TiÒn Giang), bao gåm: kho chøa, nhµ m¸y xay x¸t, ®¸nh bãng, chÕ biÕn. Chî rÊt thuËn tiÖn cho giao th«ng thuû bé. Phó C­êng th­êng thu hót lóa g¹o tõ TiÒn Giang, Long An, §ång Th¸p vÒ. T¹i chî, ngoµi mua b¸n lóa g¹o, c«ng ty l­¬ng thùc TiÒn Giang sÏ tæ chøc thªm c¸c lo¹i dÞch vô trän gãi cho bµ con n«ng d©n nh­ cung øng vµ ph©n bãn, m¸y n«ng nghiÖp, x¨ng dÇu, phô tïng xay x¸t, chÕ biÕn, c¸c mÆt hµng tiªu dïng, liªn kÕt víi ng©n hµng më tÝn dông ngay t¹i chî. Chî thø ba sÏ ®­îc x©y dùng ë Th¹nh §«ng huyÖn T©n Thanh (Long An) víi diÖn tÝch kho¶ng 3 ha sö dông, vèn dù ®o¸n lµ 11 tØ ®ång. Theo nhËn ®Þnh cña c¸c nhµ kinh tÕ, chî lóa g¹o ra ®êi sÏ lµm thay ®æi tËp qu¸n mua b¸n l©u ®êi cña n«ng d©n ®ång b»ng s«ng Cöu Long. Tuy ®ang ë trong giai ®o¹n thñ tôc nh­ng dù ¸n rÊt mang tÝnh kh¶ quan nªn ®· cã ch­¬ng tr×nh hç trî cña nhiÒu doanh nghiÖp. Tr­íc m¾t, ng©n s¸ch Nhµ n­íc sÏ hç trî mét phÇn (20-30% tæng vèn ®Çu t­) ®Ó x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ cho vay vèn ­u ®·i víi l·i suÊt thÊp theo luËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc. Dù kiÕn cuèi n¨m 2002 c¸c chî lóa g¹o trung t©m á ®ång b»ng s«ng Cöu Long sÏ ®i vµo ho¹t ®éng. ViÖc x©y dùng c¸c chî lóa g¹o cÇn ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së tÝnh to¸n kü l­ìng nhu cÇu giao dÞch trªn thÞ tr­êng gåm c¶ nhu cÇu vÒ c¸c dÞch vô xay x¸t chÕ biÕn. §Æc biÖt, kh«ng ®­îc coi viÖc h×nh thµnh c¸c chî ®Çu mèi lµ viÖc ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng ®Ó cho c¸c c¸ nh©n hay tæ chøc thuª chç mµ ph¶i coi ®ã lµ n¬i c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ®Õn ®Ó giao dÞch, nh­ vËy míi tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng ®éc quyÒn vÞ trÝ. Bªn c¹nh ®ã, viÖc h×nh thµnh c¸c chî trung t©m lóa g¹o nµy cÇn ph¶i ®­îc thùc hiÖn dÇn dÇn tõng b­íc, võa gi¶m chi phÝ ®Çu t­, võa t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ng­êi s¶n xuÊt còng nh­ c¸c tæ chøc kinh doanh lóa g¹o cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn, lµm quen víi c¸c ph­¬ng tiÖn giao dÞch hiÖn ®¹i. Ngoµi ra, ®Ó c¸c chî lóa g¹o trung t©m nµy ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ th× ngoµi viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng hiÖn ®¹i, thuËn lîi, th× cÇn thiÕt lËp c¬ chÕ qu¶n lý tèt, luËt lÖ giao dÞch râ rµng, víi hiÖu lùc thi hµnh ®¶m b¶o, cã tho¶ thuËn mang tÝnh hîp ®ång víi nh÷ng tæ chøc, c¸ nh©n tham gia vµo chî, ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý vµ nh©n viªn cã tr×nh ®é nghiÖp vô vµ tr¸ch nhiÖm cao. - Tæ chøc mua lóa hµng ho¸ kÞp thêi cho n«ng d©n vµ tæ chøc dù tr÷ l­¬ng thùc. Trong nh÷ng n¨m qua, ChÝnh phñ ®· ¸p dông mét sè gi¶i ph¸p t×nh thÕ ®Ó tæ chøc mua lóa hµng ho¸ mét c¸ch kÞp thêi theo tõng vïng nh­ lÊy quü b×nh æn gi¸ hç trî c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc mét phÇn trong l·i suÊt ng©n hµng hoÆc cã khi quü b×nh æn gi¸ trî l·i suÊt toµn phÇn, ®ång thêi chØ ®¹o hÖ thèng ng©n hµng cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc vay d­íi h×nh thøc tÝn chÊp ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã vèn mua lóa. Tuy nhiªn, c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc rÊt Ýt tham gia mua lóa trùc tiÕp cña n«ng d©n, mµ chñ yÕu mua g¹o nguyªn liÖu hoÆc thµnh phÈm cña tÇng líp t­ th­¬ng trung gian. Nh­ vËy, n«ng d©n lu«n gÆp bÊt lîi do gi¸ lóa qu¸ rÎ tuy lóa hµng ho¸ ®­îc tiªu thô hÕt nh­ng thu nhËp cña hä kh«ng t¨ng, bÞ buéc ph¶i t¸i s¶n xuÊt lóa. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tiªu thô lóa hµng ho¸ mét c¸ch c¬ b¶n, khi chuÈn bÞ b­íc vµo kú thu ho¹ch lóa, ChÝnh phñ cã thÓ ph©n chia ®Þa bµn cô thÓ cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc chuyªn kinh doanh l­¬ng thùc vµ Côc dù tr÷ quèc gia chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh trong viÖc thu mua lóa hµng ho¸. C¸c ®¬n vÞ ®­îc ph©n c«ng xuèng ®Þa bµn m×nh phô tr¸ch ®Ó ký kÕt hîp ®ång nguyªn t¾c ®èi víi nh÷ng ng­êi chuyªn ®i gom mua lóa. Khi cã hîp ®ång, c¸c nhµ cung øng vµ c¸c doanh nghiÖp ®Òu lËp ph­¬ng ¸n vay vèn vµ khi c¸c doanh nghiÖp tiªu thô ®­îc g¹o th× ph¶i tiÕn hµnh giao dÞch thanh to¸n qua ng©n hµng mµ m×nh vay vèn mua lóa, g¹o nguyªn liÖu. Qua c¸c gi¶i ph¸p trªn, lóa hµng ho¸ cã thÓ ®­îc b¶o ®¶m mua kÞp thêi vô, æn ®Þnh gi¸ c¶, ®¶m b¶o cho n«ng d©n s¶n xuÊt lóa cã l·i tho¶ ®¸ng, nhê sù ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ hîp lý gi÷a c¸c thµnh phÇn tham gia. VÒ vÊn ®Ò tæ chøc dù tr÷ l­¬ng thùc cÇn ®­îc thùc hiÖn tèt ®¶m b¶o cho yÕu tè æn ®Þnh nguån cung cÊp l­¬ng thùc trong chÝnh s¸ch an toµn l­¬ng thùc quèc gia. Trong c¬ cÊu mÆt hµng dù tr÷, ®èi víi dù tr÷ quèc gia tíi h¹n trung b×nh kho¶ng mét n¨m vµ dù tr÷ cña n«ng d©n t¹i n¬i s¶n xuÊt th× dù tr÷ b»ng lóa sÏ thÝch hîp h¬n, cßn dù tr÷ cña c¸c doanh nghiÖp th«ng th­êng tõ mét ®Õn ba th¸ng nªn cã thÓ dù tr÷ g¹o thµnh phÈm hoÆc b¸n thµnh phÈm th× b¾t buéc ph¶i ®¶o kho, ®­a lóa g¹o cò ra tiªu thô vµ nhËp lóa g¹o míi vÒ ®Ó duy tr× chÊt l­îng s¶n phÈm lu«n lu«n tèt. Trong khi ®ã, lóa cò kho¶ng 6-12 th¸ng lµ nguyªn liÖu thÝch hîp ®Ó chÕ biÕn g¹o xuÊt khÈu cã chÊt l­îng tèt nhÊt, phï hîp víi thÞ hiÕu tiªu dïng cña nhiÒu n­íc nhËp g¹o trªn thÕ giíi. Nh­ vËy, nÕu Côc dù tr÷ quèc gia kÕt hîp viÖc ®¶o kho l­¬ng thùc dù tr÷ b¶o hiÓm ®Ó cung øng lóa g¹o cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu sÏ gãp phÇn rÊt tèt ®Ó æn ®Þnh nguån cung øng g¹o xuÊt khÈu cã chÊt l­îng cao, t¨ng ®¸ng kÓ hiÖu qu¶ xuÊt khÈu g¹o nãi chung vµ hiÖu qu¶ dù tr÷ b¶o hiÓm l­¬ng thùc nãi riªng. Trong thêi gian tíi, ChÝnh phñ cÇn n©ng møc dù tr÷ g¹o lªn 2 triÖu tÊn vµ thùc hiÖn ngay tr­íc khi thêi vô §«ng-Xu©n b¾t ®Çu, mét nöa trong sè ®ã lµ mua hµng ho¸ cña ChÝnh phñ, mét nöa cßn l¹i thùc hiÖn theo c¬ chÕ t¹m tr÷ do c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn nh­ l©u nay. Con sè 2 triÖu tÊn nãi trªn lµ c¨n cø vµo t×nh h×nh thùc tÕ hai n¨m 2000 vµ 2001, con sè thùc tÕ c¸c n¨m sau nµy ph¶i c¨n cø vµo t×nh h×nh s¶n xuÊt, kh¶ n¨ng xuÊt khÈu vµ diÔn biÕn chØ sè gi¸ hµng tiªu dïng. Chóng ta cÇn ®øng trªn quan ®iÓm chung ®Ó m¹nh d¹n xö lý, kh«ng nªn qu¸ dÌ dÆt, bá lì nh÷ng c¬ héi tèt x¶y ra. * Tæ chøc kh©u xuÊt khÈu. Nhµ nhËp khÈu n­íc ngoµi th­êng tiÕp xóc trùc tiÕp víi nhµ xuÊt khÈu g¹o hoÆc qua trung gian ViÖt Nam ®Ó nhËp khÈu g¹o. Thêi gian th­êng kÐo dµi tõ 22 ®Õn 30 ngµy. §«i khi thêi gian nµy t¨ng lªn do nh÷ng thñ tôc vÒ giÊy tê. VÝ dô nh­ mét nhµ xuÊt khÈu ®­îc phÐp xuÊt 30.000 tÊn g¹o muèn xuÊt 10.000 tÊn t¹i c¶ng CÇn Th¬ vµ 20.000 tÊn t¹i c¶ng TP Hå ChÝ Minh th× ph¶i xuÊt tr×nh chøng tõ ë c¶ hai c¶ng. Khi hµng ho¸ ®· s½n sµng vÉn ph¶i ®îi giÊy phÐp cña Bé Th­¬ng m¹i vµ mÊt rÊt nhiÒu thêi gian ®Ó gi¶i quyÕt. Theo kinh nghiÖm cña nh÷ng nhµ xuÊt khÈu tr­íc kia, cÇn cã nh÷ng chuyªn gia giái ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò trªn. Hä cã kh¶ n¨ng lµm nhanh chãng c¸c thñ tôc hµnh chÝnh liªn quan ®Õn xuÊt khÈu g¹o. Kh©u trung gian cã thÓ gi¶i quyÕt nh÷ng chi tiÕt quan träng. Ngay c¶ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o víi sè l­îng lín còng sö dông c¸c dÞch vô trung gian quèc tÕ ®èi víi mét sè thÞ tr­êng. Nh÷ng doanh nghiÖp nµy biÕt c¸ch hoµn thµnh nh÷ng thñ tôc phøc t¹p. Xu h­íng hiÖn nay cña c¸c nhµ xuÊt khÈu lµ ph¸t triÓn c¸c kªnh trùc tiÕp. Tuy nhiªn, cÇn cã thêi gian ®Ó x¸c lËp quan hÖ gi÷a ng­êi s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng ë d¹ng kªnh nµy. ViÖc ph©n phèi hµng ho¸ bao gåm vËn chuyÓn vµ dù tr÷ hµng ho¸ trong suèt thêi gian thùc hiÖn kªnh ph©n phèi. HiÖn nay, chi phÝ göi hµng ë ViÖt Nam kh¸ cao, c¬ së h¹ tÇng cÇu c¶ng kh«ng tèt lµ nh÷ng bÊt lîi cña ViÖt Nam so víi c¸c n­íc xuÊt khÈu kh¸c. Cô thÓ lµ chi phÝ c¶ng, chi phÝ bèc dì xÕp hµng vµ c¸c chi phÝ liªn quan t¹i c¶ng Sµi Gßn kho¶ng 40.000 USD/tµu c«ng suÊt 10.000 tÊn (chiÕm 1,6% gi¸ g¹o xuÊt khÈu) trong khi chi phÝ nµy ë Bangkok chØ b»ng mét nöa. Ngoµi chi phÝ c¶ng, tèc ®é bèc dì rÊt chËm, so víi B¨ngcèc ta chËm h¬n 6 lÇn (nghÜa lµ t¹i Sµi Gßn bèc dì ®­îc 1.000 tÊn/ngµy th× B¨ngcèc lµ 6.000 tÊn/ngµy). ChËm trÔ do söa ch÷a vµ bèc xÕp hµng th­êng lµm tèn thªm kho¶ng 6.000 USD/ngµy. Nh÷ng h¹n chÕ nãi trªn lµm mÊt c¬ héi vÒ gi¸ vµ ®­¬ng nhiªn ng­êi trång lóa ph¶i chÞu d­íi h×nh thøc gi¸ FOB thÊp h¬n. Nh÷ng bÊt lîi cña ta vÒ vËn chuyÓn, bèc dì kh«ng thÓ kh¾c phôc trong thêi gian ng¾n ®­îc, nh­ng chóng ta cÇn nhËn thøc s©u s¾c vÒ ®iÒu ®ã ®Ó t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p hîp lý nhÊt ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña mÆt hµng g¹o ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. HiÖn t¹i, c¸c tµu ®Õn c¶ng Sµi Gßn kh«ng thÓ xuÊt ph¸t sau 3 giê chiÒu vµ ®Õn tr­íc 9 giê s¸ng, g©y bÊt tiÖn vµ tèn kÐm cho c¸c tÇu nÕu kh«ng cËp c¶ng trong thêi gian trªn. Chóng ta cã thÓ cho c¸c tµu ch¹y trong ®ªm kªnh chë g¹o tõ c¶ng nµy ®Õn bê biÓn Trung Quèc, h¹n chÕ phÇn nµo nh÷ng bÊt lîi vÒ c¬ së h¹ tÇng mµ chóng ta ch­a kh¾c phôc ®­îc. ë ch­¬ng 2, chóng ta ®· nghiªn cøu c¸c kªnh ph©n phèi g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m tíi, chóng ta cã thÓ gi¶m bít nh÷ng bÊt cËp cña kªnh ph©n phèi hiÖn t¹i b»ng c¸ch ¸p dông m« h×nh sau: S¬ ®å 3.1. M« h×nh ph©n phèi g¹o ®Ò xuÊt Ng­êi s¶n xuÊt T­ th­¬ng Tr¹m thu mua Nhµ m¸y chÕ biÕn Nhµ xuÊt khÈu Nhµ nhËp khÈu-nhµ ph©n phèi phèiphèi B¸n bu«n Ng­êi tiªu dïng B¸n lÎ S¬ ®å trªn cã thÓ chia ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam lµm hai kh©u. ë kh©u mua, g¹o ®­îc ®­a ®Õn nhµ m¸y chÕ biÕn b»ng 3 c¸ch: trùc tiÕp, qua t­ th­¬ng vµ qua c¸c tr¹m thu mua cña Nhµ n­íc. Víi kh©u mua nµy, chóng ta cã thÓ ph¸t triÓn mua g¹o chÕ biÕn b»ng c¶ hai c¸ch trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp qua trung gian nªn ng­êi s¶n xuÊt chñ ®éng vµ linh ho¹t h¬n trong viÖc b¸n g¹o, tr¸nh t×nh tr¹ng bÞ Ðp gi¸ dÉn ®Õn b¸n gi¸ rÎ. Tuú tõng khu vùc cô thÓ mµ ta nªn khuyÕn khÝch c¸ch thu mua nµo cho phï hîp vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. ë kh©u xuÊt khÈu chóng ta vÉn vËn dông c¸c kªnh c¬ b¶n cña Marketing-mix qua kªnh cÊp 1,2,3,4 tuú tõng thÞ tr­êng cô thÓ. Tuy nhiªn, g¹o xuÊt khÈu ViÖt Nam tõ tr­íc ®Õn nay vÉn phô thuéc qu¸ nhiÒu vµo trung gian n­íc ngoµi, ®Æc biÖt ë thÞ tr­êng rÊt cã tiÒm n¨ng cña ta lµ ch©u Phi g©y thiÖt h¹i cho ta nhiÒu vÒ gi¸ g¹o. Trong t­¬ng lai gÇn, chóng ta ph¶i h¹n chÕ nh÷ng nh­îc ®iÓm nµy, cã thÓ ký kÕt hîp ®ång trùc tiÕp víi c¸c n­íc nhËp khÈu g¹o vµ chó träng sö dông gi¸ CIF ®Ó linh ho¹t h¬n cho sù lùa chän møc gi¸ cña c¸c nhµ nhËp khÈu. Chóng ta cÇn tr¸nh nh÷ng kªnh ph©n phèi qu¸ nhiÒu trung gian mµ tËp trung vµo c¸c kªnh trùc tiÕp hoÆc sö dông Ýt trung gian ®Ó h¹ thÊp chi phÝ, gi¶m gi¸ b¸n vµ t¨ng sè l­îng g¹o xuÊt khÈu. Trong nh÷ng n¨m tíi, cÇn bæ sung c¸c ®¹i lý t¹i n­íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc nhËp khÈu g¹o chñ yÕu cña ViÖt Nam ®Ó thuËn tiÖn h¬n cho c¸c giao dÞch vÒ g¹o vµ ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao nhÊt. * C¸c kªnh ph©n phèi g¹o cña Th¸i Lan §Æt trong bèi c¶nh khu vùc vµ quèc tÕ, cÇn thÊy r»ng c¸c kªnh ph©n phèi cña ViÖt Nam cßn ch­a ®­îc Nhµ n­íc qu¶n lý mét c¸ch chÆt chÏ. C¸c t­ th­¬ng vµ doanh nghiÖp Nhµ n­íc cßn ch­a cã sù phèi hîp hµi hoµ trong viÖc ®­a g¹o tõ ng­êi s¶n xuÊt ®Õn ng­êi tiªu dïng n­íc ngoµi. Chóng ta cã thÓ tham kh¶o m« h×nh kh©u mua cña Th¸i Lan. BiÓu ®å 3.2. HÖ thèng l­u th«ng ph©n phèi g¹o ë Th¸i Lan kh©u mua Th­¬ng nh©n cÊp huyÖn Th­¬ng nh©n cÊp lµng x· C¸c ®¹i lý C¸c nhµ xuÊt khÈu Th­¬ng nh©n cÊp tØnh N«ng d©n C¬ së xay x¸t huyÖn hoÆc tØnh Ch­¬ng tr×nh mua lóa cña ChÝnh phñ Nguån: Agricultural Marketing Improvement in Thailand Kasetsat University Bangkok 9.1994 Qua m« h×nh trªn, cã thÓ nhËn thÊy sù qu¶n lý chÆt chÏ trong kh©u mua g¹o xuÊt khÈu ë Th¸i Lan. C¸c kªnh ph©n phèi ®Òu lµ cÊp 4 thÓ hiÖn ®­îc sù ph©n c«ng lao ®éng hîp lý, chuyªn m«n ho¸ cao, t¹o hiÖu qu¶ tèi ­u cho c¸c nhµ xuÊt khÈu Th¸i Lan tung g¹o ra thÞ tr­êng thÕ giíi. 3.2.2.4. ChÝnh s¸ch xóc tiÕn vµ hç trî kinh doanh §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh, t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng ngµy nay, ngµnh xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam kh«ng cßn cã sù lùa chän nµo kh¸c ngoµi viÖc ®Èy m¹nh chÝnh s¸ch xóc tiÕn vµ hç trî kinh doanh. Trong nh÷ng n¨m tíi, ngµnh g¹o ViÖt Nam cßn tËp trung vµo nh÷ng nhiÖm vô chÝnh: * Lµm tèt c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr­êng còng nh­ thÞ hiÕu kh¸ch hµng. N¾m v÷ng c¸c yÕu tè cña thÞ tr­êng, hiÓu biÕt vÒ quy luËt vËn ®éng cña chóng sÏ gióp chóng ta ®­a ra ®­îc nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n kÞp thêi. §Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu g¹o, mét gi¶i ph¸p cÇn thiÕt lµ kh¬i th«ng tin cho doanh nghiÖp v× th«ng tin thÞ tr­êng quèc tÕ lµ rÊt cÇn thiÕt phôc vô cho doanh nghiÖp vµ ChÝnh phñ trong viÖc lËp kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i vµ xóc tiÕn th­¬ng m¹i. Trong bèi c¶nh hiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp ngµy cµng ph¶i quan t©m ®Õn th«ng tin thÞ tr­êng g¹o quèc tÕ. HiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o th­êng quan t©m ®Õn hai lo¹i th«ng tin. Mét lµ th«ng tin vÒ thÞ tr­êng c¸c n­íc nhËp khÈu víi c¸c sè liÖu thèng kª d©n sè, ngo¹i th­¬ng, thuÕ quan, c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t xuÊt nhËp khÈu vµ ngo¹i lÖ vµ c¸c thñ tôc cÊp phÐp xuÊt nhËp khÈu, c¸c quy ®Þnh vÒ vÖ sinh vµ an toµn, ®¹i lý quyÒn vµ nh·n m¸c... Hai lµ th«ng tin vÒ s¶n phÈm, ®Æc biÖt lµ nh÷ng c¬ héi b¸n hµng cô thÓ. VÝ dô nh­ nh÷ng yªu cÇu vÒ g¹o cña ng­êi nhËp khÈu, c¸c thèng kª vÒ th­¬ng m¹i, s¶n xuÊt vµ tiªu thô trªn thÕ giíi ®èi víi mÆt hµng g¹o, dù b¸o nhu cÇu ng¾n, trung, dµi h¹n còng nh­ th«ng tin vÒ c¸c ®èi thñ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng, n¨ng lùc, ho¹t ®éng, nh·n hiÖu, thÞ phÇn kh¸ch hµng, kü thuËt kinh doanh. Bªn c¹nh ®ã, c¸c doanh nghiÖp còng quan t©m ®Õn c¸c møc gi¸ g¹o b¸n trªn c¸c thÞ tr­êng cô thÓ, hÖ thèng vµ c¸c tËp qu¸n bu«n b¸n vµ ph©n phèi trªn ph¹m vi quèc gia vµ qu«c tÕ, c¸c kªnh tiÕp thÞ, c¸c ®iÒu kiÖn mua b¸n, céng gi¸, gi¶m gi¸, c¸c th«ng tin vÒ c¸c nhµ nhËp khÈu, c¸c ®¹i lý, nh÷ng ng­êi mua trùc tiÕp, c¸c ®iÒu kiÖn th­¬ng m¹i quèc tÕ, th«ng tin vÒ vËn t¶i vµ kü thuËt xóc tiÕn xuÊt khÈu. Nh­ ®· ph©n tÝch, c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam hiÖn nay ®Òu thiÕu th«ng tin vÒ thÞ tr­êng g¹o quèc tÕ, trong khi th«ng tin ®ang bïng næ m¹nh. Nguyªn nh©n lµ do c¸c doanh nghiÖp ch­a nhËn thøc ®­îc ®Çy ®ñ tÇm quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nªn ch­a thùc sù quan t©m ®Õn c«ng t¸c th«ng tin thÞ tr­êng g¹o quèc tÕ. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp, kÓ c¶ doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o lín ®Òu ch­a tæ chøc hoÆc ch­a cã c¸n bé chuyªn tr¸ch vÒ th«ng tin. Chi phÝ cho c«ng t¸c th«ng tin, kÓ c¶ tiÒn mua th«ng tin kh«ng ®¸ng kÓ, thËm chÝ kh«ng cã. Qua ®ã, cÇn cã c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ®­a th«ng tin tõ thÞ tr­êng quèc tÕ vÒ cho c¸c doanh nghiÖp qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, c¸c c¬ quan, c¸c tæ chøc dÞch vô. Nh÷ng ng­êi cung cÊp th«ng tin vÒ g¹o biÕt râ nhu cÇu vÒ th«ng tin cña doanh nghiÖp, biÕt xö lý vµ ph©n tÝch nguån th«ng tin, ®Çu t­ cho c«ng t¸c th«ng tin vµ mua th«ng tin nguån, tr¸nh cung cÊp nh÷ng th«ng tin kh«ng cÇn thiÕt cho doanh nghiÖp. C¸c tæ chøc cung øng th«ng tin ph¶i ho¹t ®éng theo c¬ chÕ võa c¹nh tranh võa hîp t¸c. ChÝnh phñ nªn hç trî, t¹o m«i tr­êng thuËn lîi trong viÖc cung cÊp vµ tiÕp cËn th«ng tin, hç trî ®µo t¹o nguån nh©n lùc, hç trî vÒ tµi chÝnh cho doanh nghiÖp ®­îc cung cÊp th«ng tin, mua th«ng tin vÒ g¹o vµ ChÝnh phñ còng cÇn hç trî b»ng c¸ch trùc tiÕp cung cÊp th«ng tin cho doanh nghiÖp. Trªn c¬ së c¸c th«ng tin thu ®­îc, c¸c doanh nghiÖp sÏ tiÕn hµnh chän läc, ph©n tÝch rót ra nhËn xÐt, kÕt luËn ®Ó lµm c¬ së x©y dùng c¸c kÕ ho¹ch chiÕn l­îc, ph­¬ng ¸n kinh doanh. * X©y dùng hÖ thèng thÞ tr­êng vµ t¨ng c­êng ®Çu t­ cho ho¹t ®éng tuyªn truyÒn, qu¶ng c¸o, giíi thiÖu s¶n phÈm. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o lµ vÊn ®Ò cÇn tËp trung ë tÇm vÜ m« vµ vi m«. V× vËy, bªn c¹nh sù hç trî cña Nhµ n­íc trong vÊn ®Ò thÞ tr­êng, c¸c doanh nghiÖp ph¶i chñ ®éng t×m b¹n hµng vµ ph­¬ng thøc kinh doanh thÝch hîp ®Ó x©m nhËp, duy tr× vµ më réng chç ®øng trªn thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi. C¸c doanh nghiÖp cÇn ®a d¹ng ho¸ kh¸ch hµng vµ tËn dông c¶ nh÷ng hîp ®ång cã khèi l­îng kh«ng lín ®ång thêi còng cã thÓ thiÕt lËp quan hÖ víi c¸c tËp ®oµn xuyªn quèc gia lµ nh÷ng tæ chøc kinh tÕ v÷ng m¹nh cã tÇm ho¹t ®éng réng, sù am hiÓu vÒ thÞ tr­êng vµ kh¶ n¨ng vÒ vèn lín ®Ó ®¶m b¶o thÞ tr­êng xuÊt khÈu æn ®Þnh. Ho¹t ®éng tuyªn truyÒn, qu¶ng c¸o, giíi thiÖu s¶n phÈm g¹o còng ®ãng vai trß quan träng trong kinh doanh nh»m xóc tiÕn nhanh chãng viÖc b¸n hµng, gãp phÇn quyÕt ®Þnh vµo sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o. Qu¶ng c¸o s¶n phÈm nµy nh»m më ra nh÷ng thÞ tr­êng míi, cñng cè uy tÝn, nh·n hiÖu hµng ho¸, doanh nghiÖp vµ lµ c«ng t¸c kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong xuÊt khÈu g¹o hiÖn nay. C¸c doanh nghiÖp cÇn quan t©m ®Çu t­ ng©n s¸ch còng nh­ tuyÓn dông nh÷ng ng­êi cã n¨ng lùc, c¸c chuyªn gia giái cho qu¶ng c¸o v× ho¹t ®éng nµy muèn cã hiÖu qu¶ lín th× kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò ®¬n gi¶n, ®Æc biÖt lµ khi ®èi t­îng tiÕp nhËn l¹i lµ c¸c kh¸ch hµng n­íc ngoµi. kÕt luËn G¹o ®· trë thµnh mÆt hµng chñ lùc trong lÜnh vùc xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong xuÊt khÈu g¹o, ®Æc biÖt cña khu vùc ®ång b»ng s«ng Cöu Long, ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh b»ng c¸c sè liÖu trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. §Ó khai th¸c tiÒm n¨ng vèn cã, cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p hîp lý, ®óng h­íng ®Ó tham gia vµo thÞ tr­êng thÕ giíi trªn c¬ së tËn dông c¸c c¬ héi, kh¾c phôc c¸c h¹n chÕ vµ ph¸t huy c¸c lîi thÕ. Víi viÖc sö dông c«ng cô Marketing-mix ®Ó ph©n tÝch, ®Ò tµi nµy nh»m môc ®Ých t×m ra c¸c gi¶i ph¸p mang tÝnh kh¶ thi cho xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam. HiÖn nay, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu vÊn ®Ò quan träng vÒ chÝnh s¸ch n«ng nghiÖp nh­ kh¶ n¨ng duy tr× s¶n xuÊt lóa g¹o, b¶o vÖ s¶n xuÊt trong n­íc tr­íc nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ tr­êng thÕ giíi. Trong c¸c vÊn ®Ò quan t©m, cÇn ®Æc biÖt chu ý ®Õn chÊt l­îng, gi¸ c¶ vµ thÞ tr­êng ®Ó cã thÓ n©ng cao uy tÝn cña g¹o ViÖt Nam, ®­a h¹t g¹o ®Õn víi tÊt c¶ c¸c n­íc cã nhu cÇu nhËp khÈu trªn thÕ giíi. S¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam ®· ph¸t triÓn t­¬ng ®èi æn ®Þnh víi kim ng¹ch vµ khèi l­îng t¨ng kh¸ cao tuy vÉn cßn gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n, h¹n chÕ ch­a kh¾c phôc ®­îc. Sau khi nghiªn cøu, ph©n tÝch, ®Ò tµi rót ta mét sè kÕt luËn sau: VÒ s¶n phÈm: Nh×n chung, g¹o xuÊt khÈu ViÖt Nam cã chÊt l­îng kh«ng cao, phÇn lín ®­îc xuÊt ra c¸c thÞ tr­êng nh­ ch©u Phi, ch©u ¸ vµ ch©u Mü La tinh, phÇn cßn l¹i khã cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi Th¸i Lan, Mü trªn c¸c thÞ tr­êng nhËp g¹o cÊp cao nh­ NhËt B¶n vµ ch©u ¢u. Nguyªn nh©n c¬ b¶n vÉn lµ do ch­a cã nhiÒu gièng lóa cho chÊt l­îng tèt, c«ng nghÖ thu ho¹ch, chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n cña ViÖt Nam cßn l¹c hËu, ch­a ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt g¹o xuÊt khÈu. VÒ gi¸ xuÊt khÈu: ChÝnh nh÷ng nguyªn nh©n vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm ®· kÐo theo nh÷ng yÕu kÐm vÒ gi¸ g¹o ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. V× chØ cã thÓ x©m nhËp vµo nh÷ng thÞ tr­êng b×nh d©n hoÆc th­êng bÞ Ðp gi¸ trªn nh÷ng thÞ tr­êng g¹o cÊp cao nªn gi¸ g¹o nh×n chung kh¸ thÊp so víi gi¸ g¹o cïng lo¹i cña c¸c n­íc xuÊt khÈu kh¸c. Trong thêi gian gÇn ®©y, gi¸ g¹o cña ViÖt Nam ®· t¨ng ®¸ng kÓ, mét dÊu hiÖu tèt cho xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam. VÒ vÊn ®Ò ph©n phèi: C¸c kªnh ph©n phèi g¹o hiÖn t¹i cña ViÖt Nam cßn qu¸ nhiÒu trung gian, cã nh÷ng bÊt cËp trong kh©u thu mua vµ kh©u xuÊt khÈu g©y nh÷ng h¹n chÕ kh«ng nhá cho viÖc qu¶n lý, ph©n phèi g¹o ®Õn tay ng­êi tiªu dïng n­íc ngoµi. VÒ vÊn ®Ò xóc tiÕn vµ hç trî kinh doanh: HiÖn t¹i, xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam cßn thiÕu nguån th«ng tin c¶ tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lÉn kh¸ch hµng muèn mua s¶n phÈm g¹o cña ViÖt Nam. C¸c ho¹t ®éng qu¶ng c¸o, giíi thiÖu vÉn cßn h¹n chÕ vµ thiÕu tÝnh quy m«. Nh»m ph¸t huy lîi thÕ vèn cã vµ h¹n chÕ c¸c tån t¹i, Nhµ n­íc cÇn ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch mang tÝnh vÜ m«, trong ®ã cÇn ®Æc biÖt quan t©m ®Õn n©ng cao chÊt l­îng, ®Èy m¹nh vµ më réng quan hÖ ®èi ngo¹i ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc th©m nhËp vµ më réng thi tr­êng, hoµn thiÖn tæ chøc. Do chØ nh×n nhËn xuÊt khÈu g¹o theo gãc ®é cña Marketing-mix nªn ®Ò tµi cßn thiÕu tÝnh tæng qu¸t. H¬n n÷a, thêi gian ho¹t ®éng thùc tÕ vµ ®iÒu kiÖn nghiªn cøu cßn nhiÒu h¹n chÕ, tµi liÖu tæng kÕt vµ thèng kª ch­a ®Çy ®ñ cïng víi sù hiÓu biÕt vµ kinh nghiÖm cña b¶n th©n ch­a nhiÒu nªn khãa luËn kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt. RÊt mong ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña ®éc gi¶. Hµ Néi, th¸ng 12 n¨m 2001 Sinh viªn Ph¹m ThÞ Thu HiÒn Tµi liÖu tham kh¶o §oµn NhËt Dòng: “N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, vÊn ®Ò sèng cßn ®èi víi doanh nghiÖp ViÖt Nam tham gia AFTA”, T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ sè 281 th¸ng 10/2001, trang 47,48,49. Mét sè chñ tr­¬ng vµ chÝnh s¸ch vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ tiªu thô s¶n phÈm n«ng nghiÖp, NghÞ quyÕt ChÝnh phñ, 15/6/2000. §Æng Kim S¬n, Ph¹m Quang DiÖu: “T¸c ®éng cña HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt - Mü ®Õn ngµnh n«ng nghiÖp ViÖt Nam”, T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ sè 277 th¸ng 6/2001, trang 15,16,17. Hå Kh¸nh: “Chî trung t©m lóa g¹o, dù ¸n ®ét ph¸ cho §BSCL”, Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam sè 96, thø t­, 8/8/2001, trang 5. H­ng V¨n: “G¹o t¹m tr÷: dao hai l­ìi”, Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam sè 98, thø t­, 15/8/2001, trang 5. Hoµi Linh: “Gi¸ g¹o t¨ng v÷ng”, Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam sè 37, thø s¸u, 23/3/2001, trang 1. An Yªn: “N©ng cÊp g¹o, cµ phª”, Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam sè 39, thø s¸u, 30/3/2001, trang 1. Anh Thi: “Lao ®ao g¹o xuÊt khÈu”, Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam sè 33, thø s¸u, 9/3/2001, trang 1. NguyÔn ThÕ NghiÖp: “Tiªu thô g¹o ®¹t møc kû lôc”, Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam sè 24, thø s¸u, 23/2/2001, trang 14. Th¹c sü §ç ThÞ Loan: “§Þnh gi¸ trong Marketing xuÊt khÈu”, T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè 11/2001, trang 44,45. Vâ Hïng Dòng: “XuÊt khÈu l­¬ng thùc: Thµnh tùu, th¸ch thøc vµ chÝnh s¸ch”, T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ sè 278, th¸ng 7/2001, trang 3,4,5,6,7. Ph¹m V¨n Chung: “HiÖn tr¹ng vµ xu thÕ ph¸t triÓn s¶n xuÊt lóa g¹o ë ViÖt Nam”, T¹p chÝ N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n sè 5/2001, trang 281, 282. Hoµng S¬n: “N©ng cao chÊt l­îng hµng xuÊt khÈu, mét ®ßi hái cña thùc tÕ s¶n xuÊt”, T¹p chÝ N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n sè 8/2001, trang 519, 520. Duy HiÕu, Thanh H¶i: “S¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o trong thêi gian qua ”, T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè 4/200, trang 7. Thuý Nga: “MËu dÞch g¹o thÕ giíi thêi gian gÇn ®©y vµ triÓn väng”, T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè 4/2000, trang 9. Ph¹m Minh TrÝ: “N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña xuÊt khÈu n«ng s¶n ViÖt Nam trong bèi c¶nh héi nhËp”, T¹p chÝ N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n sè 4/2001, trang 200, 270. Th¹c sü NguyÔn ThiÖn §øc: “ VÒ c¬ chÕ xuÊt khÈu g¹o”, T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè 14/2000, trang 11, 12. §oµn Cung: “Gi¸ g¹o khëi s¾c nh­ng gi¶m nhÑ trong 3 th¸ng tíi”, T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè 17/2001, trang 17. NguyÔn §øc Hy: “Doanh nghiÖp tham gia ®Çu t­ n¨ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña thãc g¹o miÒn B¾c trªn thÞ tr­êng”, T¹p chÝ N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n sè 2/2001, trang13. Thanh H¶i: “ChÝnh s¸nh g¹o 2000/02 cña Th¸i Lan”, T¹p chÝ Ngo¹i th­¬ng 21/1-10/2/2001, trang 13. V.Tr©n: “ThÞ tr­êng g¹o thÕ giíi”, T¹p chÝ Ngo¹i th­¬ng 21/4-30/4 2001, trang 5. Anh Thi: “Kh¬i th«ng nguån tin cho doanh nghiÖp”, Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam sè 124, thø hai 7/10/2001, trang 12. PGS.TS NguyÔn Sinh Cóc: “Gi¸ n«ng s¶n ViÖt Nam, nguyªn nh©n vµ gi¶i ph¸p”, T¹p chÝ N«ng th«n míi th¸ng 4/2001, trang 13,14. V­¬ng Hoµng S¬n: “ThÞ tr­êng ®Çu mèi b¸n bu«n s¶n phÈm, ®éng lùc hç trî cho n«ng nghiÖp ViÖt Nam”, T¹p chÝ N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n sè 9/2001, trang 596, 597. “ S¶n xuÊt, l­u th«ng, xuÊt khÈu g¹o cña Th¸i Lan vµ ViÖt Nam, nh÷ng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p qu¶n lý cã liªn quan”, Vô xuÊt nhËp khÈu , Bé Th­¬ng m¹i, 12/5/2000. TS. NguyÔn Trung V·n: “L­¬ng thùc ViÖt Nam thêi ®æi míi, h­íng xuÊt khÈu”, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi n¨m 1998. PGS,TS NguyÔn B¸ch Khoa, Th¹c sü Phan Thu Hoµi: “Marketing th­¬ng m¹i quèc tÕ”, Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc, Hµ Néi, 1999. Gi¸o tr×nh Marketing ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n, Nhµ xuÊt b¶n thèng kª, Hµ Néi 4/2000.