Khóa luận Điều chỉnh chính sách thuế của Việt nam trong quá trình hội nhập kinh tế khu vực và thế giới

so¸t ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cña Nhµ n­íc, t¨ng c­êng tr¸ch nhiÖm cña c¸c ®èi t­îng nép thuÕ vµ c¬ quan thu thuÕ, ®¶m b¶o chèng gian lËn th­¬ng m¹i ®ång thêi kh¾c phôc nh÷ng kÏ hë cña LuËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu hiÖn hµnh. - §iÒu chØnh thuÕ xuÊt nhËp khÈu ph¶i ®¶m b¶o t¹o dùng ®­îc mét s¾c thuÕ ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu, dÔ kiÓm tra vµ cã hiÖu qu¶ cao... - §iÒu chØnh chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu ph¶i thÓ hiÖn ®Çy ®ñ, nhÊt qu¸n quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ViÖt nam vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ Thùc hiÖn nhÊt qu¸n ®­êng lèi ®èi ngo¹i ®éc lËp, tù chñ, réng më, ®a ph­¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ c¸c Quèc héi quèc tÕ, ViÖt nam s½n sµng lµ b¹n, lµ ®èi t¸c tin cËy cña c¸c n­íc trong céng ®ång quèc tÕ, phÊn ®Êu v× hoµ b×nh, ®éc lËp vµ ph¸t triÓn. Quan ®iÓm cña §¶ng vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ: “ Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc theo tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a néi lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ, b¶o ®¶m ®éc lËp, tù chñ vµ ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, b¶o vÖ lîi Ých d©n téc, gi÷ v÷ng an ninh quèc gia, gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, b¶o vÖ m«i tr­êng. ChÝnh phñ cïng c¸c bé, ngµnh vµ c¸c doanh nghiÖp khÈn tr­¬ng x©y dùng vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ víi lé tr×nh hîp lý vµ ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cô thÓ, ph¸t huy tÝnh chñ ®éng cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh vµ c¸c doanh nghiÖp, ®Èy m¹nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ- x· héi, hoµn chØnh hÖ thèng luËt ph¸p, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp vµ nÒn kinh tÕ”. ChÝnh v× khi tiÕn hµnh hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu cÇn ph¶i xuÊt ph¸t tõ lîi Ých quèc gia, tu©n thñ c¸c quy luËt kh¸ch quan trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®¶m b¶o ®éc lËp, tù chñ trªn c¬ së t«n träng c¸c cam kÕt quèc tÕ vÒ thuÕ nãi chung vµ thuÕ nhËp khÈu nãi riªng. - §iÒu chØnh chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu ph¶i ®¶m b¶o ph¸t huy ®Çy ®ñ chøc n¨ng, vai trß cña thuÕ nhËp khÈu. ThuÕ nhËp khÈu lµ mét trong nh÷ng c«ng cô cña chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña mçi quèc gia. §Æc biÖt, trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi, thuÕ nhËp khÈu cµng thÓ hiÖn vai trß ®Æc biÖt quan träng cña nã. Tuy nhiªn, b­íc qu¸ ®é chuyÓn h­íng nÒn kinh tÕ tõ kÕ ho¹ch tËp trung bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi, nÒn kinh tÕ chÞu ¶nh h­ëng rÊt lín bëi m«i tr­êng c¹nh tranh quèc tÕ mµ trong ®ã c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan chi phèi trùc tiÕp vµ toµn diÖn, ®Æc biÖt quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt c¹nh tranh. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, nhiÒu yÕu tè kÕt qu¶ t¸c ®éng vµo nÒn kinh tÕ khã cã thÓ l­êng tr­íc ®­îc. Ngoµi c«ng cô thuÕ nhËp khÈu, cÇn thiÕt ph¶i sö dông ®ång bé c¸c biÖn ph¸p kh¸c trong hÖ thèng c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i (kh«ng vi ph¹m c¸c c«ng ­íc vµ tho¶ thuËn quèc tÕ) ®Ó hç trî tèi ®a cho qu¸ tr×nh héi nhËp cña nÒn kinh tÕ. KÓ c¶ trong néi dung chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu, cã nh÷ng yÕu tè ®­îc cÊu thµnh bëi sù can thiÖp b»ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh cña Nhµ n­íc lµm cho chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ c«ng cô kinh tÕ- tµi chÝnh mµ cßn lµ c«ng cô hµnh chÝnh nh­: biÖn ph¸p can thiÖp vµo gi¸ tÝnh thuÕ b»ng b¶ng gi¸ tèi thiÓu. Do vËy, trong ®iÒu kiÖn hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu, nhiÒu vÊn ®Ò ph¶i gi¶i quyÕt, trong ®ã, ®¶m b¶o viÖc sö dông, ph¸t huy ®Çy ®ñ chøc n¨ng, vai trß cña thuÕ nhËp khÈu thùc sù lµ c«ng cô kinh tÕ h÷u hiÖu. - §iÒu chØnh chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu ph¶i ®¶m b¶o an ninh kinh tÕ th«ng qua chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu. An ninh kinh tÕ lµ mét bé phËn cÊu thµnh nªn an ninh quèc gia. An ninh quèc gia nÕu xÐt theo nghÜa réng, ®ã lµ viÖc ®¶m b¶o ®éc lËp chñ quyÒn vµ toµn vÑn l·nh thæ, b¶o vÖ chÕ ®é chÝnh trÞ cña mçi quèc gia tr­íc sù ®e do¹ tõ bªn ngoµi. Trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn míi cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, tr­íc xu thÕ tù do ho¸, toµn cÇu ho¸, ph¸t triÓn khoa häc, c«ng nghÖ ®¶m b¶o lµ c«ng nghÖ th«ng tin, an ninh quèc gia v÷ng ch¾c kh«ng chØ dùa vµo nÒn quèc phßng mµ ph¶i dùa vµo søc m¹nh tæng hîp cña m×nh, tr­íc hÕt lµ kinh tÕ. Víi nÒn kinh tÕ l¹c hËu, t×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm cßn phæ biÕn, ®êi sèng nh©n d©n nghÌo khã, d©n trÝ thÊp, mÊt d©n chñ.... th× kh«ng nh÷ng kh«ng thÓ cã søc m¹nh b¶o vÖ an ninh quèc gia mµ cßn n¶y sinh nguy c¬ bÊt æn kinh tÕ- chÝnh trÞ ngay tõ néi bé ®Êt n­íc. ChÝnh v× vËy, ®¶m b¶o an ninh kinh tÕ lµ bé phËn quan träng ®Ó ®¶o b¶o an ninh quèc gia. Trong bèi c¶nh ®ã, viÖc ®¶m b¶o an ninh kinh tÕ ë n­íc ta ph¶i tiÕn hµnh nh­ thÕ nµo? Chóng ta cÇn ph¶i ra søc x©y dùng vµ ph¸t huy néi lùc, ®¶m b¶o hiÖu qu¶ vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña toµn bé nÒn kinh tÕ; tiÕp tôc më réng vµ t¨ng c­êng hîp t¸c quèc tÕ ®Ó kÕt hîp nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cña n­íc ta vÒ lao ®éng, tµi nguyªn, vÞ trÝ ®Þa lý víi søc m¹nh cña thêi ®¹i vÒ kü thuËt, vÒ vèn vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý tiªn tiÕn trªn thÕ giíi; chñ ®éng vµ tÝch cùc tham gia vµo c¸c thÓ chÕ héi nhËp quèc tÕ víi nh÷ng b­íc ®i vµ nhÞp ®é phï hîp, lÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ- x· héi lµm th­íc ®o nh»m ph¸t huy vai trß cña thuÕ nhËp khÈu lµ mét trong nh÷ng c«ng cô chñ yÕu nhÊt trong chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng khi ViÖt nam tham gia ®Çy ®ñ vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 2.1.2. Quan ®iÓm cÇn qu¸n triÖt khi ®iÒu chØnh c¸c chÝnh s¸ch thuÕ kh¸c. - ViÖc ®iÒu chØnh ph¶i phï hîp vµ t­¬ng øng víi tiÕn tr×nh ViÖt nam tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ ®Ó võa t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp b¾t kÞp víi nh÷ng thay ®æi míi võa tu©n thñ c¸c cam kÕt trong héi nhËp. - ViÖc ®iÒu chØnh, thay ®æi chÝnh s¸ch thuÕ cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn t×nh h×nh s¶n xuÊt, kinh doanh, cung- cÇu lao ®éng v× vËy ph¶i ®­îc tiÕn hµnh phï hîp víi møc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, c¬ cÊu ngµnh nghÒ vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt nam. Do vËy, cÇn cã ph­¬ng ph¸p tiÕn hµnh ®iÒu chØnh cho phï hîp víi tõng giai ®o¹n ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n ®Ó ®¶m b¶o tÝnh kh¶ thi cña ph¸p luËt thuÕ. - ViÖc ®iÒu chØnh ph¶i ®¶m b¶o duy tr× ®­îc chuÈn mùc vÒ tÝnh ®¬n gi¶n, linh ho¹t, c«ng b»ng, hiÖu qu¶ cña hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ. TÝnh linh ho¹t ®­îc thÓ hiÖn ë chç nguån thu tõ thuÕ ph¶i ®­îc t¨ng lªn khi thu nhËp quèc d©n t¨ng mµ kh«ng cÇn ph¶i cã nh÷ng thay ®æi lín trong c¬ cÊu thuÕ. §ång thêi, møc ®é ®éng viªn cña c¸c ®èi t­îng nép thuÕ t­¬ng xøng víi lîi Ých kinh tÕ mµ hä ®¹t ®­îc, nh­ vËy míi khuyÕn khÝch ®­îc sù gia t¨ng vÒ chÊt vµ l­îng trong khu vùc s¶n xuÊt vËt chÊt vµ sù ®a d¹ng ho¸ cña khu vùc dÞch vô. TÝnh c«ng b»ng cÇn thÓ hiÖn ë c¶ hai khÝa c¹nh: c«ng b»ng theo chiÒu ngang- nghÜa lµ c¸c ®èi t­îng cã thu nhËp nhËp ngang nhau chØ ph¶i chÞu nh­ nhau; c«ng b»ng theo chiÒu däc- nghÜa lµ c¸c ®èi t­îng cã møc thu nhËp cao h¬n cÇn ph¶i nép møc thuÕ cao t­¬ng øng. TÝnh hiÖu qu¶ th­êng ®­îc thÓ hiÖn trªn nhiÒu khÝa c¹nh: tr­íc hÕt, hÖ thèng thuÕ hiÖu qu¶ sÏ cã møc chi phÝ qu¶n lý thÊp trong ®ã chi phÝ qu¶n lý do b¶n th©n hÖ thèng ph¶i chi tr¶ ®Ó thi hµnh chÝnh s¸ch chØ ë møc d­íi 2% trªn tæng sè thu vµ chi phÝ thi hµnh luËt do ®èi t­îng nép thuÕ ph¶i chi tr¶ chØ ë møc kh«ng ®¸ng kÓ. Chi phÝ qu¶n lý thuÕ nµy cã liªn quan trùc tiÕp vµ ®Æt yªu cÇu tíi viÖc thiÕt lËp mét hÖ thèng chÝnh s¸ch ®¬n gi¶n víi c¸c quy ®Þnh râ rµng, dÔ hiÓu vµ dÔ thùc hiÖn.TÝnh hiÖu qu¶ cña hÖ thèng thuÕ còng thÓ hiÖn tõ khÝa c¹nh cña toµn bé nÒn kinh tÕ trong viÖc khuyÕn khÝch ph©n bæ nguån lùc theo hiÖu qu¶ kinh tÕ, kh«ng bãp mÐo sù lùa chän cña nhµ ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc kh«ng cã triÓn väng hay kh«ng cã lîi thÕ so s¸nh. - ViÖc ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thuÕ còng cÇn ph¶i ®¶m b¶o sù æn ®Þnh nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc trong viÖc trang tr¶i cho nhu cÇu chi tiªu cña Nhµ n­íc. Khi kinh tÕ ph¸t triÓn, nhu cÇu chi tiªu cña chÝnh phñ còng t¨ng m¹nh vµ ®iÒu ®ã ®ßi hái sè thu ng©n s¸ch kh«ng ®­îc dao ®éng lín qua c¸c n¨m ®Ó chÝnh phñ kh«ng r¬i vµo t×nh thÕ ph¶i c¾t gi¶m nhiÒu trong chi tiªu ng©n s¸ch hay ph¶i ®i vay nî ®Ó lÊp hæng phÇn th©m hôt ng©n s¸ch.TÝnh æn ®Þnh ngµy cµng cÇn ®­îc chó träng vµ lµ mét trong nh÷ng yªu cÇu cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ v× nã gãp phÇn lµm cho kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc ®¶m b¶o do g¸nh nÆng thuÕ kh«ng bÞ t¨ng ®ét biÕn. Trong nh÷ng n¨m qua, nguån thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc tõ thuÕ xuÊt nhËp khÈu ®ang chiÕm tû träng lín trong tæng thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc ta( kho¶ng 25% tæng thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc, trong ®ã thuÕ nhËp khÈu tõ c¸c n­íc ASEAN chiÕm 40% tæng thu vÒ thuÕ nhËp khÈu). NÕu thùc hiÖn c¸c cam kÕt gi¶m thuÕ nhËp khÈu th× tr­íc m¾t nguån thu cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc tõ thuÕ nhËp khÈu sÏ gi¶m ®i ®¸ng kÓ. §iÒu ®ã sÏ ¶nh h­ëng ®Õn c©n ®èi ng©n s¸ch Nhµ n­íc vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi. V× vËy, ®Ó ®¶m b¶o nguån thu æn ®Þnh cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc, chóng ta cÇn gi¶m mét c¸ch tõ tõ tû träng thuÕ xuÊt nhËp khÈu theo tû lÖ t­¬ng øng víi viÖc t¨ng dÇn nguån thu tõ thuÕ néi ®Þa. ViÖc thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu mét c¸ch tõ tõ lµ cã c¬ së thùc hiÖn vµ phï hîp víi Lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan theo c¸c HiÖp ®Þnh ®· ký kÕt. - ViÖc ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thuÕ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp cÇn ®¶m b¶o sù b¶o hé ®óng ®¾n nÒn s¶n xuÊt trong n­íc. ChÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu cña n­íc ta trong nh÷ng n¨m võa qua ®­îc x©y dùng theo nguyªn t¾c b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc. Nguyªn t¾c nµy ®· ®­îc vËn dông ®Ó x©y dùng møc thuÕ suÊt nhËp khÈu thÊp cho nh÷ng mÆt hµng lµ m¸y mãc, thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu träng yÕu cÇn cho s¶n xuÊt mµ trong n­íc ch­a s¶n xuÊt ®­îc hoÆc s¶n xuÊt víi sè l­îng nhá ch­a ®ñ ®¸p øng nhu cÇu. Cßn nh÷ng mÆt hµng ®· s¶n xuÊt ®­îc trong n­íc víi sè l­îng lín th× møc thuÕ nhËp khÈu rÊt cao. Nh­ vËy, chÝnh s¸ch b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc ®­îc thùc hiÖn triÖt ®Ó nh­ nhau, cø cã s¶n xuÊt trong n­íc lµ thuÕ nhËp khÈu l¹i ®­îc ®iÒu chØnh n©ng lªn. Møc ®é b¶o hé kh«ng ®­îc ph©n ®Þnh dùa trªn lîi thÕ c¹nh tranh, ®Ó kÝch thÝch doanh nghiÖp t¨ng c­êng ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. Thùc hiÖn b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc tuy cã t¸c dông trong ph¹m vi nhÊt ®Þnh ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc, nh­ng xÐt vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ- x· héi th× chÝnh s¸ch b¶o hé nh­ vËy ch­a thËt hîp lý. ViÖc b¶o hé trµn lan, v« thêi h¹n vµ kh«ng dùa trªn lîi thÕ c¹nh tranh ®· lµm suy yÕu vai trß kÝch thÝch cña thuÕ thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp kinh doanh hiÖu qu¶ vµ t¨ng c­êng søc c¹nh tranh cña m×nh. MÆt kh¸c, nÕu b¶o hé qu¸ møc cã thÓ t¹o ra sù c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, thËm chÝ cã thÓ ®­a ®Õn nh÷ng hiÖn t­îng ®×nh ®èn. HËu qu¶ lµ, vÒ ng¾n h¹n, ng­êi tiªu dïng ph¶i tr¶ thªm mét møc phÝ tæn kh«ng ®¸ng cã. Cßn vÒ dµi h¹n, nÒn kinh tÕ bÞ l·ng phÝ mét phÇn nguån lùc ®¸ng lÏ cã thÓ ®Çu t­ vµo nh÷ng ngµnh kinh tÕ cã lîi h¬n. ChÝnh Adam Smith còng ®· chØ ra r»ng: ThuÕ nhËp khÈu cao ®èi víi hµng ho¸ n­íc ngoµi t¹o ra t×nh tr¹ng ­u ®·i vµ ®éc quyÒn ®èi víi nh÷ng ngµnh kinh tÕ nhÊt ®Þnh, g©y thiÖt h¹i cho nh÷ng ngµnh kh¸c, ®­a ®Õn t¨ng gi¸ hµng ho¸ vµ ¶nh h­ëng lín ®Õn ®êi sèng nh©n d©n. Tuy vËy, trong ®iÒu kiÖn tr­íc m¾t cña ViÖt nam khi tham gia héi nhËp, vÉn cÇn thiÕt thùc hiÖn b¶o hé nÒn s¶n xuÊt trong n­íc, nh­ng ph­¬ng h­íng b¶o hé cÇn thay ®æi cho phï hîp víi c¸c cam kÕt quèc tÕ. Do n¨ng lùc cña mét sè doanh nghiÖp ViÖt nam s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng cã ý nghÜa quan träng ®èi víi ®êi sèng kinh tÕ- x· héi trong viÖc c¹nh tranh víi hµng ho¸ quèc tÕ cßn yÕu, chi phÝ s¶n xuÊt cßn cao th× sù b¶o hé cho mét sè ngµnh c«ng nghiÖp ®ã lµ thùc sù cÇn thiÕt. §iÒu ®ã còng hoµn toµn phï hîp víi c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ vµ ®­îc phÐp trong nh÷ng ph¹m vi nhÊt ®Þnh. Trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, c¸c ®iÒu kho¶n cña HiÖp ®Þnh trÞ gi¸ GATT cã quy ®Þnh nh÷ng tr­êng hîp ngo¹i lÖ hoÆc v× nh÷ng lý do ph¶i c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n mµ cho phÐp c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn ®­îc ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i ®Ó b¶o hé nÒn s¶n xuÊt trong n­íc. Tuy nhiªn, c¸c biÖn ph¸p b¶o hé chØ ®­îc phÐp sö dông b»ng chÕ ®é thuÕ quan vµ còng chØ sö dông cã thêi h¹n nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn chÝnh s¸ch b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc trong thêi gian tíi ph¶i ®¶m b¶o ®óng h­íng, cã møc ®é hîp lý, cã ®iÒu kiÖn vµ cã thêi h¹n cô thÓ. Møc ®é b¶o hé cao hay thÊp hoµn toµn phô thuéc vµo lîi thÕ c¹nh tranh cña tõng lo¹i hµng ho¸ ®èi víi tõng lo¹i thÞ tr­êng cô thÓ vµ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc vÒ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn tõng ngµnh. C¸c møc ®é b¶o hé ®­îc thùc hiÖn gi¶m dÇn ®Ó kÝch thÝch c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ tÝnh hiÖu qu¶. Mèc thêi gian ®Ó chÊm døt b¶o hé ®èi víi hµng nhËp khÈu tõ khu vùc ASEAN lµ n¨m 2006 vµ ®èi víi hµng nhËp tõ c¸c thÞ tr­êng kh¸c trªn thÕ giíi n¨m 2020 lµ thêi ®iÓm hoµn toµn héi nhËp. - §iÒu chØnh chÝnh s¸ch thuÕ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp cÇn ®¶m b¶o sö dông thuÕ nh­ mét c«ng cô quan träng nh»m khuyÕn khÝch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cã hiÖu qu¶, thóc ®Èy t¨ng c­êng n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp vµ nÒn kinh tÕ. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp lµ yªu cÇu vµ môc tiªu quan träng ®­îc ®Æt ra trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Lµ c¸c ph­¬ng ph¸p quan träng cña Nhµ n­íc, chÝnh s¸ch thuÕ cã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn qu¸ tr×nh c¬ cÊu l¹i nÒn kinh tÕ theo h­íng tËn dông nh÷ng lîi thÕ do toµn cÇu ho¸ ®em l¹i vµ t¹o ra m«i tr­êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi n­íc. Bëi vËy, ®Ó tËn dông ®­îc nh÷ng thêi c¬ thuËn lîi cña qu¸ tr×nh héi nhËp, chÝnh s¸ch thuÕ cÇn ph¶i ®­îc ho¹ch ®Þnh hîp lý nh»m ph¸t huy tèt vai trß to lín nãi trªn theo ®Þnh h­íng cña Nhµ n­íc. - §iÒu chØnh chÝnh s¸ch thuÕ ph¶i ®¶m b¶o tèi ®a ho¸ lîi Ých tõ c¸c cam kÕt thuÕ, tèi thiÓu ho¸ c¸c chi phÝ trong qu¸ tr×nh héi nhËp ®ång thêi ph¶i phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. C¸c cam kÕt vÒ thuÕ mµ ViÖt nam tham gia ký kÕt lµ néi dung quan träng thÓ hiÖn sù héi nhËp cña ViÖt nam vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. V× hÖ thèng c¸c cam kÕt nµy trë thµnh c¬ së ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ kinh tÕ- tµi chÝnh trong n­íc víi n­íc ngoµi. Do vËy, c¸c chÝnh s¸ch thuÕ cÇn ®­îc ho¹ch ®Þnh thèng nhÊt vµ phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kho¶n mµ ViÖt nam ®· cam kÕt khi tham gia vµo tõng tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc. 2.2. §Þnh h­íng ®iÒu chØnh hÖ thèng thuÕ Víi c¸c xu thÕ chung vÒ toµn cÇu ho¸ vµ c¸c yªu cÇu chung trong c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ mµ ta ®ang vµ sÏ tham gia vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc lµ phÊn ®Êu ®­a n­íc ta trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ vµo n¨m 2020, môc tiªu cña chiÕn l­îc tµi chÝnh ®èi víi héi nhËp lµ tiÕn tíi tù do ho¸ th­¬ng m¹i hµng ho¸ vÒ thuÕ nhËp khÈu vµo n¨m 2020. VÒ lé tr×nh, ®Õn nay ta vÉn lÊy c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ 5 n¨m lµm gèc, v× vËy, lé tr×nh thùc hiÖn chiÕn l­îc (c¸c b­íc ®i) còng cã tÝnh theo c¸c kÕ ho¹ch ®ã. Cô thÓ, giai ®o¹n 2000-2005, giai ®o¹n 2006-2010 vµ giai ®o¹n 2010-2020. VÒ tæng thÓ, cã thÓ x¸c ®Þnh néi dung chÝnh cña tõng giai ®o¹n nh­ sau: - Giai ®o¹n 2000-2005: lµ giai ®o¹n hoµn thµnh c¸c cam kÕt cña ta vÒ tù do ho¸ khu vùc AFTA vµ thùc hiÖn c¸c cam kÕt cña HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü, nÕu HiÖp ®Þnh nµy ký ®­îc trong n¨m 1999 vµ mét phÇn c¸c cam kÕt víi APEC. §ång thêi víi viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt ®· ®­îc tho¶ thuËn, giai ®o¹n nµy còng cÇn ®­îc tËp trung vµo viÖc x©y dùng( ®èi víi nh÷ng chÝnh s¸ch mµ ta cßn thiÕu) vµ hoµn thiÖn (®èi víi nh÷ng chÝnh s¸ch ®· cã nh­ng ch­a phï hîp) hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é tµi chÝnh liªn quan nh­ chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu vµ mét sè s¾c thuÕ kh¸c ®Ó phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ víi c¸c chuÈn mùc vµ quy ®Þnh quèc tÕ vµ gãp phÇn thóc ®Èy n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi lÜnh vùc. C¸c chÝnh s¸ch hç trî doanh nghiÖp cã thÓ tiÕp tôc ®­îc ¸p dông trong giai ®o¹n nµy. C¸c t¸c ®éng cña héi nhËp ®Õn vÊn ®Ò ng©n s¸ch Nhµ n­íc, c¸n c©n thanh to¸n... vÒ c¬ b¶n cÇn x¸c ®Þnh ®­îc c¸c biÖn ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt. ViÖc hoµn thiÖn vµ ®iÒu chØnh c¸c chÝnh s¸ch, hÖ thèng ph¸p lý trong giai ®o¹n nµy sÏ t¹o tiÒn ®Ò ®Ó thùc hiÖn c¸c b­íc më cöa, tù do ho¸ theo cam kÕt cho giai ®o¹n tiÕp theo. - Giai ®o¹n 2006-2010: lµ giai ®o¹n b¾t ®Çu thùc hiÖn c¸c cam kÕt cô thÓ vÒ tù do ho¸ vµ më cöa thÞ tr­êng víi WTO. APEC mµ mét sè c¸c cam kÕt cßn l¹i víi ASEAN trong AFTA. VÊn ®Ò lµm chÝnh s¸ch trong giai ®o¹n nµy chñ yÕu ®­îc tËp trung vµo viÖc hoµn chØnh tiÕp theo ®Ó phï hîp víi c¸c b­íc thùc hiÖn cam kÕt tù do ho¸. C¸c chÝnh s¸ch ®ång thêi còng nh»m môc tiªu thùc hiÖn hiÖn ®¹i ho¸ vµ c«ng nghiÖp ho¸ trong n­íc. - Giai ®o¹n 2010-2020: lµ giai ®o¹n tiÕp tôc vµ kÕt thóc thùc hiÖn c¸c cam kÕt vÒ tù do ho¸ vµ më cöa thÞ tr­êng víi APEC vµ cã thÓ lµ c¶ WTO, ®ång thêi hoµn thµnh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸. Chóng ta ph¶i th¼ng th¾n c«ng nhËn r»ng chóng ta lµ ng­êi míi nhËp cuéc trong “s©n ch¬i” quèc tÕ nªn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thua thiÖt trong thêi kú ®Çu. Mét ®iÓm yÕu cña ViÖt nam hiÖn nay lµ chóng ta ch­a phèi hîp gi÷a c¸c Bé, ngµnh ®Ó h×nh thµnh mét chiÕn l­îc mµ th­êng chia m¶ng vµ cã thÓ bÞ c¸c ®èi t¸c lîi dông, vÝ dô EU ®ßi ®­îc miÔn gi¶m thuÕ nhËp khÈu ®èi víi mÆt hµng r­îu, bia, nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp dÖt may...; Newzealand, Australia ®ßi ®­îcgi¶m thuÕ c¸c s¶n phÈm s÷a; Mü ®­a ra hµng lo¹t c¸c yªu cÇu, ®ßi hái cao h¬n yªu cÇu cña WTO nh»m tèi ®a ho¸ lîi Ých th­¬ng m¹i cña hä t¹i ViÖt nam.... Khi c¸c yªu s¸ch nµy ®­îc tho¶ m·n ®ång nghÜa víi c¸c n­íc kh¸c còng ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i nµy (theo nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö) vµ cßn t¹o c¬ héi cho c¸c n­íc kh¸c ®­a ra c¸c ®ßi hái t­¬ng tù. §iÒu nµy sÏ khiÕn cho hÖ thèng chÝnh s¸ch cña ta r¬i vµo bÞ ®éng vµ ph¶i ch¹y theo sao cho phï hîp víi yªu cÇu cña tù do ho¸ th­¬ng m¹i mµ kh«ng chó träng vµo khuyÕn khÝch ®Çu t­ s©u vµo khu vùc s¶n xuÊt.Thªm ®ã, c¸c hÖ qu¶ cña tù do ho¸ th­¬ng m¹i nh­: d«i thõa lao ®éng, cung v­ît cÇu, ®×nh ®èn s¶n xuÊt trong n­íc, phóc lîi x· héi bÞ gi¶m sót... l¹i ch­a ®­îc c©n nh¾c mét c¸ch thÊu ®¸o. §Ó ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan trong viÖc ®iÒu chØnh, söa ®æi hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ, chóng ta cÇn h×nh thµnh nh÷ng nguyªn t¾c chñ ®¹o trong ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch sao cho cã thÓ dù tÝnh ®­îc t¸c ®éng khi chÝnh s¸ch thay ®æi lµm ¶nh h­ëng tíi lîi Ých chung. Trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch thuÕ giai ®o¹n II, hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ cÇn tËp trung chñ yÕu vµo viÖc thùc hiÖn hai chøc n¨ng c¬ b¶n lµ ®¶m b¶o thu ng©n s¸ch vµ gãp phÇn tÝch cùc trong ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. C¸c môc tiªu x· héi d­íi h×nh thøc trî cÊp th«ng qua miÔn gi¶m thuÕ cÇn ®­îc t¸ch biÖt khái chÝnh s¸ch thuÕ vµ ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¬ chÕ chi ng©n s¸ch. MÆc dï cã mét sè luËt thuÕ míi ®­îc ban hµnh vµ söa ®æi theo h­íng c¶i c¸ch cho phï hîp víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ më cöa song nh×n tõ khÝa c¹nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ hay nãi c¸ch kh¸c lµ ®Ó ViÖt nam cã thÓ tham gia ®Çy ®ñ, tÝch cùc vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ (ASEAN, APEC vµ WTO) còng nh­ ®Ó phï hîp víi nh÷ng cam kÕt rµng buéc trong HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt-Mü th× trong mét sè chÝnh s¸ch thuÕ hiÖn nay vÉn cßn tån t¹i mét sè ®iÓm kh¸c biÖt cÇn ph¶i xem xÐt, söa ®æi tiÕp trong c¶i c¸ch thuÕ giai ®o¹n II theo ®Þnh h­íng sau: 2.2.1. §èi víi lÜnh vùc thuÕ xuÊt nhËp khÈu trong th­¬ng m¹i hµng ho¸: Héi nhËp quèc tÕ cã nghÜa lµ tham gia WTO, APEC, ASEM vµ c¸c tæ chøc mang tÝnh ®a ph­¬ng kh¸c trong t­¬ng lai. Môc tiªu cña WTO lµ tù do ho¸ dÇn dÇn th«ng qua c¬ chÕ cam kÕt rµng buéc thuÕ quan. Môc tiªu cña APEC lµ tù do ho¸ vµo n¨m 2020 (®èi víi c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn trong ®ã cã ViÖt nam). Do vËy, ®Þnh h­íng chiÕn l­îc héi nhËp lµ x©y dùng møc cam kÕt rµng buéc phï hîp víi WTO, trªn c¬ së ®ã x©y dùng lé tr×nh c¾t gi¶m møc cam kÕt rµng buéc nµy xuèng 0% vµo n¨m 2020 ®Ó thùc hiÖn cho APEC. Do vËy, chiÕn l­îc héi nhËp ph¶i tu©n thñ: - Chñ ®éng tiÕn hµnh më cöa thÞ tr­êng, tù do ho¸, h¹n chÕ søc Ðp tõ bªn ngoµi; - Hç trî vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh cã kinh nghiÖm c¹nh tranh hoÆc cã tiÒm n¨ng c¹nh tranh trong t­¬ng lai, lùa chän nh÷ng ngµnh liªn kÕt t¹o thµnh mét quy tr×nh khÐp kÝn tõ khai th¸c nguyªn liÖu, b¸n thµnh phÈm ®Õn thµnh phÈm hoµn chØnh, nh÷ng ngµnh tham gia vµo ph©n c«ng s¶n xuÊt trong khu vùc vµ thÕ giíi. - Cã kÕ ho¹ch vµ ®Þnh h­íng xö lý hËu qu¶ ®èi víi nh÷ng ngµnh cã søc c¹nh tranh kÐm, kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®­îc, ph¶i chuyÓn h­íng kinh doanh do qu¸ tr×nh c¬ cÊu l¹i (®µo t¹o l¹i lao ®éng, ®Çu t­ vèn, c«ng nghÖ kh¸c...) Do phÇn cam kÕt thuÕ quan vµ lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ g¾n chÆt víi phÇn lé tr×nh xo¸ bá c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ; trong khi ®ã cho ®Õn thêi ®iÓm hiÖn nay, lé tr×nh xo¸ bá c¸c hµng rµo phi quan thuÕ vÉn ch­a ®­îc c¸c c¬ quan liªn quan x©y dùng xong. MÆt kh¸c, møc ®é thuÕ quan ho¸ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ ¸p dông cho tõng mÆt hµng, nhãm mÆt hµng ch­a ®­îc x¸c ®Þnh cho nªn ch­a cã c¨n cø chÝnh x¸c ®Ó x¸c ®Þnh møc thuÕ suÊt c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh møc cam kÕt vµ lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ. Tuy nhiªn, môc tiªu cña WTO lµ tiÕn tíi tù do ho¸ th«ng qua cam kÕt møc thuÕ quan rµng buéc vµ ®µm ph¸n gi¶m dÇn c¸c møc thuÕ quan rµng buéc nµy nªn trªn thùc tÕ, th«ng th­êng mét quèc gia khi ®· cam kÕt møc thuÕ quan rµng buéc cao h¬n møc thuÕ hiÖn hµnh ¸p dông th× vÉn ¸p dông theo møc thuÕ hiÖn hµnh, cßn møc thuÕ rµng buéc chØ mang ý nghÜa “hµnh lang an toµn”. Trong tr­êng hîp cÇn thiÕt th× cã thÓ n©ng møc thuÕ nhËp khÈu lªn víi ®iÒu kiÖn kh«ng v­ît qu¸ møc ®· cam kÕt rµng buéc. §Þnh h­íng ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu cÇn ®­îc tiÕn hµnh theo ba giai ®o¹n sau. A/ Giai ®o¹n 2000-2005. 1/ Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch: Tr­íc hÕt, do hÖ thèng thuÕ quan hiÖn nay cßn nhiÒu bÊt cËp nªn rÊt cÇn ph¶i hoµn thiÖn h¬n n÷a. §ång thêi viÖc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ quan nµy ph¶i lu«n g¾n chÆt víi ®Þnh h­íng héi nhËp. Do vËy, viÖc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ quan cÇn ®­îc tiÕn hµnh theo c¸c b­íc sau: Hoµn thiÖn BiÓu thuÕ nhËp khÈu: + Trªn c¬ së thèng nhÊt chñ tr­¬ng thuÕ nhËp khÈu lµ c«ng cô chø kh«ng ph¶i lµ nguån thu ng©n s¸ch, ®ång thêi trªn c¬ së chiÕn l­îc ngµnh hµng. Xu thÕ héi nhËp hiÖn nay sÏ dÉn ®Õn mét sè thay ®æi trong c¸c chøc n¨ng cña thuÕ nhËp khÈu. Vai trß ®èi víi sè thu sÏ mÊt dÇn tÇm quan träng vµ vai trß b¶o hé c«ng nghiÖp còng ®­îc chuyÓn dÇn theo h­íng h¹n chÕ vµ cã chän läc h¬n. Hµng rµo b¶o hé nµy ph¶i ®¹t ®­îc môc tiªu khuyÕn khÝch chuyÓn dÞch c¬ cÊu c«ng nghiÖp c¨n cø theo nh÷ng lîi thÕ t­¬ng ®èi cña ®Êt n­íc, n©ng dÇn kh¶ n¨ng c¹nh tranh, ®ång thêi gi¶m dÇn nh÷ng nguy c¬ ®èi víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc do b­íc qu¸ ®é thùc hiÖn më cöa nÒn kinh tÕ. C«ng cô chñ yÕu ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc cßn ®­îc thÕ giíi chÊp nhËn lµ thuÕ nh­ng thuÕ còng ph¶i gi¶m dÇn th«ng qua ®µm ph¸n song biªn vµ ®a biªn. + TÝnh to¸n c¸c tû lÖ b¶o hé thùc tÕ, ph©n tÝch gi¸ trÞ gia t¨ng trong tõng ngµnh s¶n xuÊt, ph©n tÝch c¸c lîi thÕ t­¬ng ®èi, ®Ó ®¶m b¶o cã thÓ b¶o hé ®óng h­íng cho nh÷ng ngµnh cã lîi thÕ xuÊt khÈu, nh÷ng ngµnh “non trÎ/ chiÕn l­îc” thuéc lÜnh vùc ­u tiªn khuyÕn khÝch ph¸t triÓn trong kÕ ho¹ch c«ng nghiÖp ho¸ cña ®Êt n­íc, nh»m thu hót ®­îc ®Çu t­ (tõ nguån vèn n­íc ngoµi còng nh­ trong n­íc) vµo nh÷ng ngµnh cÇn khuyÕn khÝch nµy. Mét biÓu thuÕ quan phï hîp sÏ cã t¸c dông khuyÕn khÝch ®Çu t­ ph¸t triÓn rÊt lín, thùc hiÖn chøc n¨ng ph©n phèi nguån lùc vµ quy ®Þnh xu h­íng ®Çu t­ hay ph¸t triÓn ngµnh träng ®iÓm rÊt hiÖu qu¶. ThiÕt kÕ mét c¬ cÊu biÓu thuÕ nhËp khÈu víi sè l­îng c¸c thuÕ suÊt cÇn sÏ ®­îc h¹n chÕ ë møc ®é võa ph¶i ®Ó ®¶m b¶o tÝnh ®¬n gi¶n, trung lËp vµ kh«ng bÞ thay ®æi th­êng xuyªn. + Ngoµi ra còng cÇn x©y dùng ph­¬ng ¸n ®iÒu chØnh thuÕ nhËp khÈu phï hîp ®Ó thay thÕ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ ®Ó gi¶m bít mét sè thñ tôc hµnh chÝnh. HiÖn nay, ®ang cã nhiÒu ®Çu mèi qu¶n lý th­¬ng m¹i kh«ng thèng nhÊt, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc qu¶n lý chuyªn ngµnh. - X©y dùng c¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch thuÕ quan: + §èi víi thuÕ ®èi kh¸ng vµ thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸: do nh÷ng quy ®Þnh s¬ sµi vÒ viÖc ¸p dông hai lo¹i thuÕ nµy trong luËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu bæ sung trong thêi gian ®Çu cña giai ®o¹n 2000-2005 cÇn x©y dùng v¨n b¶n ph¸p quy ®ång thêi tiÕn hµnh x©y dùng nghÞ ®Þnh chi tiÕt cã tham kh¶o chÆt chÏ c¸c quy ®Þnh cña c¸c n­íc kh¸c. + HiÖn nay ta ch­a cã quy ®Þnh ph¸p luËt g× vÒ vÊn ®Ò “quyÒn tù vÖ trong tr­êng hîp khÈn cÊp”. Do sù cÇn thiÕt cña viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p tù vÖ trong nh÷ng t×nh huèng khÈn cÊp nh»m b¶o vÖ c¸n c©n thanh to¸n, hay b¶o vÖ nÒn c«ng nghiÖp non trÎ trong n­íc do cã kh¶ n¨ng bÞ tæn th­¬ng, viÖc x©y dùng v¨n b¶n ph¸p quy vÒ vÊn ®Ò tù vÖ ®­îc ­u tiªn hµng ®Çu. 2/ X©y dùng c¸c cam kÕt rµng buéc thuÕ: Theo quy ®Þnh cña WTO, cã ba c¸ch ®­a ra cam kÕt thuÕ quan. §ã lµ cam kÕt thuÕ suÊt ë møc b»ng, thÊp h¬n hoÆc cao h¬n thuÕ suÊt thùc tÕ. Th«ng th­êng c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn nh­ ViÖt nam th­êng chän ph­¬ng thøc rµng buéc møc ba (cao h¬n thuÕ suÊt ¸p dông). Nh­ng ®Ó cã thÓ thuyÕt phôc ®­îc c¸c n­íc ®µm ph¸n chÊp nhËn cho rµng buéc trÇn th× n­íc ®ã sÏ ph¶i chuÈn bÞ gi¶i thÝch t¹i sao c¸c mÆt hµng ®­îc rµng buéc ë møc thuÕ suÊt nh­ vËy. Cô thÓ sÏ tiÕn hµnh: - X¸c ®Þnh danh môc nhãm mÆt hµng kh«ng rµng buéc møc thuÕ trÇn: trªn c¬ së tham kh¶o nhãm mÆt hµng cã thÓ kh«ng rµng buéc thuÕ theo quy ®Þnh cña GATT/WTO (®iÒu XX vµ XXI). Bªn c¹nh ®ã, ViÖt nam còng ph¶i cã chñ tr­¬ng kh«ng chän nh÷ng nhãm mÆt hµng thuéc nh÷ng ngµnh mòi nhän nh­ ®iÖn, khai th¸c vµ chÕ biÕn dÇu khÝ, vËt liÖu x©y dùng, ho¸ chÊt- ph©n bãn, luyÖn kim... ®Æc biÖt lµ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp sÏ ®­îc dù kiÕn ph¸t triÓn sau nµy còng nh­ nh÷ng nhãm mÆt hµng hiÖn n»m trong Danh môc lo¹i trõ hoµn toµn víi ASEAN. Còng ph¶i thÊy r»ng, viÖc x¸c ®Þnh ®­îc nh÷ng ngµnh dù kiÕn sÏ ph¸t triÓn sau nµy lµ rÊt khã do ta ch­a x¸c ®Þnh ®­îc râ chiÕn l­îc ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ dùa trªn sù ph©n tÝch kinh tÕ trong n­íc trong mèi quan hÖ víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn nÕu sím ph©n tÝch, ph¸t hiÖn sím ®­îc c¸c ngµnh c«ng nghiÖp träng t©m trong t­¬ng lai th× sÏ gióp cho ngµnh ®ã trong t­¬ng lai kh«ng ph¶i gÆp khã kh¨n g× vÒ ®iÒu chØnh thuÕ suÊt ®Ó b¶o hé v× ta ®Ï kh«ng ®­a ra nh÷ng cam kÕt rµng buéc møc thuÕ trÇn thÊp hoÆc gi¶m thuÕ cho nh÷ng mÆt hµng cña ngµnh nµy. - X¸c ®Þnh møc thuÕ trÇn cho c¸c nhãm mÆt hµng ®­a vµo rµng buéc vµ lé tr×nh gi¶m thuÕ thùc hiÖn môc tiªu cña APEC vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc kh¸c. Giai ®o¹n tõ n¨m 2000 ®Õn 1/1/2006 lµ giai ®o¹n cñng cè vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch. §©y ®­îc coi lµ giai ®o¹n träng t©m cña ®µm ph¸n th­¬ng m¹i trong khu«n khæ ®µm ph¸n ViÖt nam gia nhËp WTO. NhiÖm vô cña giai ®o¹n nµy lµ x¸c ®Þnh møc thuÕ rµng buéc vµ møc thuÕ nµy sÏ ®­îc gi÷ nguyªn ®Õn 1/1/2006. Theo nguyªn t¾c cña WTO th× nh÷ng mÆt hµng ®­îc cam kÕt thÊp h¬n møc thuÕ hiÖn hµnh th× ph¶i ®­a ra lÞch tr×nh gi¶m thuÕ xuèng møc cam kÕt ®ã. Tuy nhiªn, lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ ®èi víi tÊt c¶ c¸c mÆt hµng cã cam kÕt thuÕ sÏ ®­îc thùc hiÖn ®Õn n¨m 2020 víi thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu b»ng 0%. Do vËy, lÞch tr×nh gi¶m thuÕ ®èi víi nh÷ng mÆt hµng cã thuÕ cam kÕt thÊp h¬n thuÕ suÊt hiÖn hµnh ®­îc thùc hiÖn theo lÞch tr×nh gi¶m thuÕ ®Ó thùc hiÖn môc tiªu cña APEC. C¸c ngµnh hµng ®­îc ph©n lo¹i vµo 3 nhãm víi 6 cÊp ®é b¶o hé cô thÓ b»ng thuÕ nhËp khÈu (møc ®é cam kÕt rµng buéc thuÕ quan dù kiÕn cho ph­¬ng ¸n kh«ng cßn biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan tr¸i quy ®Þnh cña WTO) nh­ sau: Lo¹i 1: C¸c ngµnh hµng ®­îc b¶o hé thÊp, gåm: - C¸c ngµnh hµng mµ ViÖt nam hiÖn ®· vµ ®ang cã thÕ m¹nh xuÊt khÈu, Ýt lo ng¹i vÊn ®Ò c¹nh tranh. - C¸c ngµnh hµng lµ ®Çu vµo cña nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt mµ trong n­íc kh«ng cã kh¶ n¨ng ®¸p øng vµ tËp trung ®Çu t­ ph¸t triÓn, trong t­¬ng lai ta còng kh«ng nªn khuyÕn khÝch ®Çu t­ nhiÒu, do vÒ tiÒm n¨ng khã cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi c¸c n­íc. - C¸c ngµnh hµng trong lo¹i nµy sÏ ®­îc b¶o hé theo 2 cÊp ®é: B¶o hé cÊp 1: b¶o hé duy nhÊt b»ng thuÕ nhËp khÈu, víi møc tèi ®a lµ 10% (cam kÕt rµng buéc víi WTO) vµ kh«ng cßn c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ. B¶o hé cÊp 2: b¶o hé duy nhÊt b»ng thuÕ nhËp khÈu, víi møc tèi ®a lµ 20% (cam kÕt rµng buéc víi WTO) vµ kh«ng cßn c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ. Lo¹i 2: C¸c ngµnh hµng ®­îc b¶o hé trung b×nh, bao gåm: - §a sè c¸c ngµnh hµng s¶n xuÊt cña ViÖt nam hiÖn nay (tÊt c¶ c¸c ngµnh kh«ng thuéc lo¹i 1 vµ 3), cÇn ®­îc ­u tiªn b¶o hé ë cÊp ®é trung b×nh: ®ã lµ mét sè ngµnh s¶n xuÊt cña ViÖt nam trong thêi gian võa qua ®· cã thÕ m¹nh xuÊt khÈu, nh­ng vÉn cÇn ®Ó trong lo¹i nµy ®Ó ®¶m b¶o ®é an toµn cÇn thiÕt. - C¸c ngµnh hµng trong ph©n lo¹i nµy sÏ ®­îc b¶o hé theo cÊp ®é 3: b¶o hé duy nhÊt b»ng thuÕ nhËp khÈu víi møc ®é tèi ®a lµ 30% (cam kÕt rµng buéc víi WTO) vµ kh«ng cßn c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ. Møc ®é b¶o hé 30% nh×n chung sÏ ®¶m b¶o ®é an toµn cho c¸c ngµnh. Trong ph©n lo¹i nµy cã mét sè ngµnh hiÖn ®ang cã møc thuÕ nhËp khÈu cao h¬n møc dù kiÕn rµng buéc 30%. Tuy nhiªn, ta vÉn cÇn x¸c ®Þnh quan ®iÓm m¹nh d¹n gi¶m b¶o hé ®Ó tËp trung gi÷ b¶o hé vµ ­u tiªn ph¸t triÓn cho c¸c ngµnh thËt sù quan träng vµ cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn. Lo¹i 3: C¸c ngµnh hµng ®­îc b¶o hé cao- trong ph©n lo¹i nµy sÏ tËp trung b¶o hé: - C¸c ngµnh hµng cÇn ®­îc ­u tiªn hç trî ph¸t triÓn do cã tiÒn ®Ò, lîi thÕ( ®Çu vµo) ®Ó ph¸t triÓn. Nh÷ng ngµnh nµy hiÖn nay cã thÓ ch­a ®ñ kh¶ n¨ng c¹nh tranh xuÊt khÈu nh­ng trong t­¬ng lai ta sÏ cã thÓ ph¸t triÓn xuÊt khÈu nÕu b¶o hé, hç trî thÝch ®¸ng. - C¸c ngµnh hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn sö dông nhiÒu nguyªn liÖu trong n­íc, sö dông nhiÒu nh©n c«ng lao ®éng, cã gi¸ trÞ gia t¨ng trong n­íc lín, ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh chÕ biÕn n«ng s¶n. - Mét sè ngµnh cã n¨ng lùc c¹nh tranh kÐm vµ hiÖn ®ang ®­îc b¶o hé m¹nh b»ng thuÕ quan vµ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ còng ®­îc ®Ó trong ph©n lo¹i nµy nh­ng ®­îc x¸c ®Þnh râ thêi h¹n tiÕp tôc b¶o hé ®Ó tr¸nh c¸c hËu qu¶ chÝnh trÞ- x· héi nÕu ®ét ngét gi¶m b¶o hé. - C¸c ngµnh trong lo¹i nµy sÏ ®­îc b¶o hé theo 3 cÊp ®é: B¶o hé cÊp 4: b¶o hé duy nhÊt b»ng thuÕ nhËp khÈu víi møc tèi ®a lµ 40% (cam kÕt rµng buéc víi WTO) vµ kh«ng cßn c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ. B¶o hé cÊp 5: b¶o hé duy nhÊt b»ng thuÕ nhËp khÈu, víi møc tèi ®a lµ 50% (cam kÕt rµng buéc víi WTO) vµ kh«ng cßn c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ. B¶o hé cÊp 6: sÏ lo¹i trõ hoµn toµn khái viÖc thùc hiÖn tù do ho¸ th­¬ng m¹i, kh«ng thùc hiÖn rµng buéc thuÕ quan víi WTO, kh«ng gi¶m thuÕ theo APEC, HiÖp ®Þnh Mü, ASEAN. LÞch tr×nh thùc hiÖn gi¶m thuÕ trong giai ®o¹n nµy vµ c¸c giai ®o¹n tiÕp theo ®­îc thùc hiÖn theo c¸ch gi¶m trùc tuyÕn theo ®­êng th¼ng tõ møc thuÕ suÊt cao nhÊt. Theo c¸ch nµy nh÷ng ngµnh ®­îc b¶o hé cao nhÊt- cÊp ®é 5 (møc thuÕ rµng buéc lµ 50%) sÏ bÞ ®iÒu chØnh gi¶m thuÕ ®Çu tiªn (b¾t ®Çu tõ n¨m 2006) ®Ó ®¹t ®­îc møc thuÕ suÊt 40% vµo n¨m 2009, khi ®ã sÏ cïng víi nh÷ng ngµnh b¶o hé cÊp 4 (thuÕ suÊt rµng buéc 40%) thùc hiÖn gi¶m thuÕ ®Ó ®¹t ®­îc møc 30% vµo n¨m 2012, vµ tiÕp tôc cïng víi nh÷ng ngµnh b¶o hé cÊp ®é 3 (thuÕ suÊt rµng buéc 30%) gi¶m xuèng møc 20% vµo n¨m 2015 ®Ó cïng víi nh÷ng ngµnh b¶o hé cÊp 2 gi¶m xuèng møc 10% vµo n¨m 2017 vµ ®¹t môc tiªu Bogor cña APEC vµo n¨m 2020. B/ Giai ®o¹n 2 (2006-2010): Giai ®o¹n 2006-2010 lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn, t¹o tiÒn ®Ò cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, thùc hiÖn thµnh c«ng chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Õn n¨m 2010. Chñ tr­¬ng héi nhËp trong giai ®o¹n nµy lµ tiÕp tôc cñng cè c¸c ngµnh cã thÕ m¹nh, t¹o dùng ®­îc kh¶ n¨ng ph¸t triÓn, c¹nh tranh v÷ng ch¾c trong khu vùc vµ trªn tr­êng quèc tÕ. Do vËy, chiÕn l­îc héi nhËp vÒ thuÕ trong giai ®o¹n nµy lµ tiÕp tôc duy tr× b¶o hé mét c¸ch hîp lý, gi¶m thuÕ ®èi víi nh÷ng ngµnh cã kh¶ n¨ng thóc ®Èy th­¬ng m¹i h¬n n÷a. C/ Giai ®o¹n 3 (2010-2020): §©y lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn m¹nh cña nh÷ng ngµnh cã lîi thÕ. Môc tiªu cña chiÕn l­îc héi nhËp thuÕ trong giai ®o¹n nµy lµ gi¶m dÇn thuÕ quan xuèng 0% vµo n¨m 2020. B­íc gi¶m nhanh chËm tuú thuéc vµo møc ®é ¶nh h­ëng ®Õn tõng ngµnh, ®Õn sù thóc ®Èy ph¸t triÓn th­¬ng m¹i, gãp phÇn t¨ng thu tõ thuÕ trong n­íc do triÖt tiªu thuÕ nhËp khÈu. §Õn cuèi giai ®o¹n 2020, sè thu tõ thuÕ nhËp khÈu sÏ gÇn nh­ kh«ng cßn. §Ó b¶o vÖ s¶n xuÊt trong n­íc, trong hÖ thèng thuÕ xuÊt nhËp khÈu cÇn nghiªn cøu ban hµnh mét sè lo¹i thuÕ kh¸c nh­ sau: - ThuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸: lo¹i thuÕ nµy nh»m môc ®Ých b¶o vÖ thÞ tr­êng néi ®Þa khi nhËp nh÷ng hµng ho¸ ph¸ gi¸. Hµng nhËp ph¸ gi¸ lµ nh÷ng hµng ho¸ ®­îc ®­a vµo thÞ tr­êng trong n­íc víi møc gi¸ thÊp h¬n rÊt nhiÒu lÇn so víi gi¸ thÕ giíi. Nhê thuÕ chèng ph¸ gi¸ mµ cã thÓ n©ng gi¸ nh÷ng hµng ho¸ nµy lªn ngang b»ng møc trung b×nh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ vµ ®¶m b¶o ®em l¹i nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc. ThuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®­îc ¸p dông trong hai tr­êng hîp: + Khi nhËp vµo thÞ tr­êng néi ®Þa nh÷ng hµng ho¸ thÊp h¬n rÊt nhiÒu lÇn gi¸ trung b×nh cña thÞ tr­êng quèc tÕ t¹i thêi ®iÓm xuÊt hµng cña n­íc xuÊt khÈu. Do hµnh vi b¸n hµng víi gi¸ c¶ nh­ vËy ®· g©y thiÖt h¹i cho nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt trong n­íc hoÆc nh÷ng ng­êi c¹nh tranh nh÷ng mÆt hµng ®ã trong n­íc hoÆc c¶n trë hä trong viÖc ®Çu t­ ®Ó më réng kinh doanh. + Khi nhËp vµo thÞ tr­êng néi ®Þa nh÷ng hµng ho¸ víi gi¸ thÊp h¬n nhiÒu lÇn gi¸ cña nh÷ng nhµ nhËp khÈu kh¸c cïng mét lo¹i hµng ho¸ t­¬ng tù ë thêi ®iÓm nhËp hµng. ViÖc nhËp khÈu nh÷ng hµng ph¸ gi¸ ®ã ®· g©y thiÖt h¹i cho ®Êt n­íc do kh«ng ®em l¹i nguån thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc tõ c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu bÞ lç. Nguån thu tõ thuÕ nµy còng dïng ®Ó bï ®¾p nh÷ng chi phÝ cña Nhµ n­íc trong viÖc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸. Tuy vËy, møc thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ còng kh«ng thÓ v­ît qu¸ ®¹i l­îng chªnh lÖch gi÷a gi¸ b¸n bu«n hµng ph¸ gi¸ ë n­íc xuÊt t¹i thêi ®iÓm xuÊt hµng víi gi¸ nhËp vµo l·nh thæ h¶i quan cña ®Êt n­íc hoÆc gi÷a gi¸ cña hµng ph¸ gi¸ trong n­íc víi gi¸ trung b×nh cña c¸c nhµ nhËp khÈu cïng lo¹i. VÝ dô: 20/7/1999, Mü quy ®Þnh thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi thÐp nhËp khÈu tõ Ph¸p, NhËt b¶n, Nga, Hµn quèc, Italia, Ên ®é víi møc thuÕ suÊt tõ 3.67% lªn 59,12% b»ng møc gi¶m gi¸ thÐp cña c¸c nhµ s¶n xuÊt néi ®Þa Mü. Nhê quyÕt ®Þnh nµy mµ l­îng thÐp nhËp khÈu vµo Mü ®· gi¶m 13% trong vßng 6 th¸ng. (Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt nam, sè 71, ngµy 4/9/1999) - ThuÕ ®èi kh¸ng (®Æc biÖt): ®­îc ¸p dông nh­ mét biÖn ph¸p b¶o vÖ trong nh÷ng tr­êng hîp sau: + BiÖn ph¸p b¶o vÖ thÞ tr­êng néi ®Þa nÕu nhËp nh÷ng hµng ho¸ víi mét sè l­îng nhÊt ®Þnh mµ g©y thiÖt h¹i cho s¶n xuÊt trong n­íc. + Hµnh vi tr¶ ®òa hoÆc thùc hiÖn trõng ph¹t ®èi víi nh÷ng biÖn ph¸p ph©n biÖt ®èi xö cña nh÷ng n­íc tham gia vaß mèi quan hÖ ®èi ngo¹i khi vi ph¹m lîi Ých cña nhau hoÆc lîi Ých cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. Lµ mét ph­¬ng thøc ng¨n chÆn c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng thiÖn chÝ cña c¸c c«ng ty n­íc ngoµi. MÆc dï trong luËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu ®· quy ®Þnh h×nh thøc thu thuÕ nhËp khÈu bæ sung ®èi víi c¸c tr­êng hîp hµng b¸n ph¸ gi¸, hµng ®­îc n­íc xuÊt khÈu trî cÊp lµm cho gi¸ hµng nhËp khÈu thÊp h¬n gi¸ hµng ho¸ cïng lo¹i trong n­íc, hµng nhËp khÈu tõ c¸c n­íc cã ph©n biÖt ®èi xö víi hµng ho¸ nhËp khÈu cã xuÊt xø tõ ViÖt nam. §©y lµ mét h×nh thøc s¬ khai cña thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ vµ thuÕ ®èi kh¸ng. Tuy nhiªn, cÇn hoµn chØnh h×nh thøc ph¸p lý cña hai lo¹i thuÕ trªn d­íi d¹ng LuËt thuÕ ®Ó ®iÒu chØnh ®óng h¬n c¸c ®èi t­îng ®¸nh thuÕ. §iÒu ®ã lµ hoµn toµn cÇn thiÕt khi thùc hiÖn lé tr×nh thuÕ quan ®ång thêi lµ biÖn ph¸p kinh tÕ mµ c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ c«ng nhËn ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c bªn khi tham gia quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Mét trong nh÷ng nguyªn t¾c quan träng cña tù do ho¸ th­¬ng m¹i còng cho phÐp c¸c n­íc thµnh viªn ®­îc ¸p dông mét sè biÖn ph¸p ®Ó ®¶m b¶o quyÒn tù vÖ trong mét sè tr­êng hîp ®Æc biÖt nh»m b¶o hé cho nÒn c«ng nghiÖp trong n­íc. 2.2.2. §èi víi c¸c thuÕ kh¸c Tõng b­íc c¬ cÊu l¹i c¸c s¾c thuÕ gi¸n thu nh­ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, tiÕn tíi n©ng dÇn tû träng thuÕ trùc thu, gi¶m tû träng thuÕ gi¸n thu trong c¬ cÊu thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc, h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt ¶nh h­ëng cña viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan ®èi víi thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc. ë n­íc ta, giai ®o¹n 1996-2000 trong c¬ cÊu thuÕ, thuÕ gi¸n thu chiÕm 46% bao gåm thuÕ doanh thu (sau nµy ¸p dông thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng), thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt nhËp khÈu; thuÕ trùc thu chiÕm 39% bao gåm thuÕ lîi tøc (sau nµy ¸p dông thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp), thuÕ thu nhËp ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao, thuÕ tµi nguyªn, thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp, thuÕ nhµ ®Êt, thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, thuÕ sö dông vèn..., c¸c lo¹i thu kh¸c chiÕm 15%. Trong ®iÒu kiÖn thùc hiÖn HiÖp ®Þnh thuÕ quan theo CEPT/AFTA, nÕu c¸c thuÕ kh¸c kh«ng thay ®æi, viÖc c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu, ®­¬ng nhiªn sÏ ¶nh h­ëng ®Õn c¬ cÊu tû träng c¸c lo¹i thuÕ. HiÖn thuÕ nhËp khÈu chØ chiÕm 25% tæng thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc. NÕu c¾t gi¶m thuÕ nµy th× ®Õn n¨m 2006, nguån thu tõ thuÕ nhËp khÈu gi¶m ®i, kÐo theo sù thay ®æi cña tû träng thuÕ gi¸n thu trong tæng thu ng©n s¸ch. §Ó ®¶m b¶o tû träng hîp lý gi÷a c¸c lo¹i thuÕ, cÇn tiÕn hµnh c¬ cÊu l¹i theo h­íng t¨ng tû träng thuÕ trùc thu vµ gi¶m tû träng thuÕ nhËp khÈu vµ thuÕ gi¸n thu trong tæng thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Kinh nghiÖm quèc tÕ ®· chØ ra r»ng, khi hµng rµo nhËp khÈu gi¶m mét c¸ch c¨n b¶n ®· lµm thay ®æi râ rÖt tû träng cña thuÕ nhËp khÈu trong thu ng©n s¸ch. §iÒu nµy ®· ®­îc chøng minh qua sù ph¸t triÓn cña c¸c n­íc OECD vµ c¸c n­íc ch©u ¸. T¹i NhËt b¶n, thuÕ nhËp khÈu trong tæng sè thu vÒ thuÕ ®· gi¶m tõ 3,6% n¨m 1965 xuèng 1,6% n¨m 1975 vµ 0,6% n¨m 1986. T¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, tû träng thuÕ nhËp khÈu trong tæng thu ng©n s¸ch tuy cßn cao nh­ng còng ®· thÓ hiÖn râ chiÒu h­íng gi¶m dÇn tõ 14,1% n¨m 1972 xuèng 10% n¨m 1987 vµ t¹i c¸c n­íc cã thu nhËp trung b×nh tû träng thuÕ nhËp khÈu gi¶m tõ 2,3% xuèng 1,2% tõ n¨m 1972 ®Õn n¨m 1987. Trong giai ®o¹n hiÖn nay cña n­íc ta, viÖc c¬ cÊu l¹i nguån thu tõ thuÕ néi ®Þa theo h­íng t¨ng tû träng thuÕ trùc thu cã thÓ thùc hiÖn theo h­íng më réng ®èi t­îng vµ ph¹m vi ¸p dông c¸c h×nh thøc thuÕ trùc thu nh­ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, thuÕ thu nhËp c¸ nh©n, thuÕ tµi s¶n vµ c¸c lo¹i thuÕ ®Êt. Trong ®ã, më réng nguån thu tõ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n cã vÞ trÝ quan träng. HiÖn nay, nguån thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc tõ thuÕ thu nhËp ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao chØ chiÕm tû träng rÊt nhá so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi (kho¶ng 2,4% tæng thu ng©n s¸ch). Trong nh÷ng n¨m tíi, khi ViÖt nam héi nhËp AFTA sÏ t¹o c¬ së ®Ó t¨ng thu nhËp d©n c­. §ã lµ tiÒn ®Ò quan träng ®Ó t¨ng dÇn tû träng thuÕ thu nhËp c¸ nh©n trong tæng thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc. A/ Söa ®æi, bæ sung mét sè néi dung c¸c LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt cho phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ trong qu¸ tr×nh héi nhËp. 1/ LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng. - VÒ ®èi t­îng chÞu thuÕ: Bæ sung c¸c mÆt hµng chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ë kh©u s¶n xuÊt vµ nhËp khÈu, mét sè s¶n phÈm, mét sè dÞch vô xuÊt khÈu, ®¶m b¶o thùc hiÖn khÊu trõ vµ hoµn thuÕ ®Çu vµo ®Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô ®ång thêi gi¶m vµ h¹n chÕ ®èi t­îng kh«ng chÞu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng. - VÒ thuÕ suÊt: gi¶m sè l­îng tèi ®a cßn hai møc thuÕ suÊt. §iÒu chØnh møc thuÕ suÊt ®Ó ®¶m b¶o thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc trong khi thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu. Møc thuÕ suÊt dù kiÕn vµo n¨m 2005 lµ 8% vµ 10%. Trong ®ã s¾p xÕp l¹i ®Ó h¹n chÕ c¸c s¶n phÈm, dÞch vô thuéc nhãm thuÕ suÊt 8%, cßn l¹i ®a sè s¶n phÈm, dÞch vô ¸p dông møc thuÕ suÊt 10%. Xem xÐt ¸p dông thuÕ suÊt ®èi víi mét sè dÞch vô xuÊt khÈu vµ mét sè s¶n phÈm xuÊt khÈu. - VÒ ¸p dông ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ vµ sö dông ho¸ ®¬n: ph©n lo¹i c¸c hé kinh doanh t­ nh©n cã quy m« nhá, thu nhËp thÊp ®­a ra khái diÖn ph¶i nép thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng. Quy ®Þnh møc doanh sè ®Ó x¸c ®Þnh dèi t­îng lµ hé kinh doanh nhá. §èi víi ®èi t­îng nµy, chuyÓn sang ¸p dông theo møc tû lÖ % Ên ®Þnh trªn doanh thu. Thùc hiÖn chÕ ®é kÕ to¸n ®èi víi c¸c hé kinh doanh cã quy m« lín ®Ó chuyÓn dÇn c¸c ®èi t­îng nµy sang ¸p dông tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ. - VÒ khÊu trõ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu vµo: ¸p dông viÖc khÊu trõ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu vµo theo quy ®Þnh khuyÕn khÝch viÖc sö dông ho¸ ®¬n: + KhÊu trõ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu vµo ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô mua vµo cã ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng. + KhÊu trõ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu vµo ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô b¸n hµng theo mét tû lÖ % cao h¬n ®èi víi tr­êng hîp kh«ng cã ho¸ ®¬n. + KhÊu trõ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu vµo theo tû lÖ % thÊp h¬n tr­êng hîp cã ho¸ ®¬n b¸n hµng ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ lµ n«ng s¶n, l©m s¶n, thuû s¶n mua trùc tiÕp cña ng­êi s¶n xuÊt, khai th¸c kh«ng cã ho¸ ®¬n. - Xo¸ bá c¸c quy ®Þnh ­u ®·i miÔn, gi¶m thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng cho tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng vµo n¨m 2003. - VÒ thñ tôc kª khai, nép thuÕ : bá quy ®Þnh c¬ quan thuÕ ra th«ng b¸o thêi h¹n nép thuÕ. Thùc hiÖn quy ®Þnh doanh nghiÖp tù kª khai, tù nép thuÕ theo ®óng thêi h¹n quy ®Þnh. - VÒ hoµn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng: ¸p dông quy ®Þnh hoµn thuÕ cho hµng ho¸, dÞch vô xuÊt khÈu. - Söa ®æi, bæ sung luËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng theo h­íng më réng diÖn c¸c nhãm mÆt hµng xuÊt khÈu ®­îc h­ëng thuÕ suÊt 0% ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu. - Gi¶m thuÕ suÊt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®èi víi c¸c s¶n phÈm thuéc c¸c ngµnh cã ý nghÜa quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n trong giai ®o¹n ®Çu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸. - Më réng h¬n n÷a ®èi t­îng nép thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ ®Ó ®¬n gi¶n luËt thuÕ luËt vµ phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. Muèn vËy, cÇn ®Èy m¹nh h¬n c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n vµ sö dông ho¸ ®¬n chøng tõ. Kinh nghiÖm c¸c n­íc chØ râ, nÕu nh÷ng hé nµo ®¨ng ký nép thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng th× ®­îc ­u ®·i h¬n (hä ®­îc khÊu trõ thuÕ ®Çu vµo) nh÷ng hé nép thuÕ theo ph­¬ng ph¸p kho¸n (kh«ng ®­îc khÊu trõ thuÕ ®Çu vµo). - ¸p dông thu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®èi víi ngay c¶ hµng ho¸ nhËp khÈu ®· nép thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt. ViÖc tÝnh thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®èi víi hµng nhËp khÈu ¸p dông theo c«ng thøc sau: gi¸ tÝnh thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt lµ gi¸ nhËp khÈu céng thuÕ nhËp khÈu. Gi¸ tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®èi víi hµng nhËp khÈu lµ gi¸ nhËp khÈu céng thuÕ nhËp khÈu céng thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt. 2/ LuËt thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt. - Më réng ®èi t­îng chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, trªn c¬ së ph©n lo¹i chÝnh s¸ch c¸c nhãm mÆt hµng cÇn thùc hiÖn chñ tr­¬ng ®iÒu tiÕt ®óng h­íng s¶n xuÊt, tiªu dïng vµ ph©n phèi thu nhËp. - Bá chÕ ®é ph©n biÖt møc thuÕ suÊt thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt gi÷a hµng s¶n xuÊt trong n­íc vµ hµng nhËp khÈu, trong ®ã cã xe h¬i d­íi 12 chç ngåi, nguyªn liÖu thuèc l¸ vµ cigar theo cam kÕt trong HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü. ViÖc ¸p dông chÕ ®é ph©n biÖt thuÕ suÊt nh­ hiÖn nay ®­îc coi nh­ mét h×nh thøc hç trî s¶n xuÊt trong n­íc d­íi h×nh thøc trî gi¸ xuÊt khÈu. §iÒu quy ®Þnh nµy hoµn toµn tr¸i víi th«ng lÖ quèc tÕ nªn cÇn b·i bá. B/ Hoµn thiÖn c¸c lo¹i thuÕ thu nhËp theo h­íng: - H¹ thÊp thuÕ suÊt vµ ¸p dông mét thuÕ suÊt thèng nhÊt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp gi÷a doanh nghiÖp trong n­íc vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp trong vµ ngoµi n­íc theo th«ng lÖ quèc tÕ. - Lo¹i bá nh÷ng quy ®Þnh vÒ miÔn gi¶m thuÕ ®èi víi nh÷ng ®èi t­îng thuéc chÝnh s¸ch x· héi ®Ó ®¶m b¶o tÝnh trung lËp cña thuÕ phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ trong qu¸ tr×nh héi nhËp, xo¸ bá viÖc miÔn gi¶m thuÕ trµn lan, thiÕu chän läc, thiÕu c¬ së khoa häc vµ kh«ng phï hîp víi nh÷ng cam kÕt vÒ thuÕ. Tãm l¹i, ®Þnh h­íng ®iÒu chØnh hÖ thèng thuÕ nh­ trªn ®­îc x©y dùng trªn c¬ së ®Þnh h­íng vÒ chiÕn l­îc kinh tÕ- x· héi, tiÕp tôc c¸c môc tiªu c¶i c¸ch thuÕ cña hÖ thèng thuÕ hiÖn hµnh. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ, trªn nÒn t¶ng hiÖn cã cña hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ nh­ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ xuÊt nhËp khÈu, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, thuÕ thu nhËp ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao...®Ó hoµn thiÖn l¹i cho hîp lý h¬n. Kh«ng më réng thªm c¸c lo¹i thuÕ mµ tõng s¾c thuÕ ph¶i ®­îc hoµn thiÖn theo xu h­íng thuÕ trùc thu t¨ng h¬n thuÕ gi¸n thu ®Ó ®¶m b¶o tû träng hai lo¹i thuÕ nµy t­¬ng ®­¬ng nhau. Trong thuÕ gi¸n thu th× thuÕ xuÊt nhËp khÈu gi¶m, thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vµ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt t¨ng; trong thuÕ trùc thu th× thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vµ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n t¨ng( chiÕm kho¶ng 70%) tæng sè thuÕ trùc thu). C¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Çu t­ kh«ng ph©n biÖt ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. trong 10 n¨m tíi lµ thêi kú héi nhËp thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ vÒ thuÕ, nªn ®Þnh h­íng c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ trong n­íc ph¶i phï hîp víi hÖ thèng thuÕ trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §Ó chuyÓn ho¸ ®­îc nh÷ng kiÕn nghÞ, ®Ò xuÊt vÒ ®iÒu chØnh hÖ thèng thuÕ th× ngoµi sù cè g¾ng cña ngµnh thuÕ cßn cÇn sù hç trî, ®ãng gãp cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp, c¸c ®oµn thÓ vµ c¸c tæ chøc quÇn chóng. KÕt luËn Më cöa vµ héi nhËp vµo kinh tÕ thÕ giíi ®ang lµ sù lùa chän cña hÇu hÕt c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Nh÷ng lîi Ých mµ qu¸ tr×nh nµy ®em l¹i cho c¸c n­íc lµ râ rµng vµ khã cã thÓ b¸c bá. Tuy nhiªn, khi tham gia héi nhËp, c¸c n­íc ®Òu gÆp ph¶i nhiÒu th¸ch thøc vµ khã kh¨n, ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c mµ c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ ®Ò ra. ViÖc tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c nµy kh«ng ph¶i lµ ®¬n gi¶n v× ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ ViÖt nam ph¶i ®iÒu chØnh hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, hÖ thèng ph¸p luËt trong ®ã ®Æc biÖt quan träng lµ hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ. Mét trong nh÷ng khã kh¨n mµ ViÖt nam ®ang gÆp ph¶i trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ luËt ph¸p cßn nhiÒu bÊt cËp vµ ch­a ®ång bé, néi dung cña c¸c v¨n b¶n cßn ch­a thèng nhÊt, thËm chÝ cßn m©u thuÉn nhau. §iÒu ®ã còng cµng thÓ hiÖn râ nÐt trong hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ cña ViÖt nam. Kho¸ luËn ®· ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thuÕ cña ViÖt nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi ®ång thêi ®­a ra ®­îc nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t vÒ thùc tr¹ng mét sè c¶i c¸ch trong chÝnh s¸ch thuÕ cña ViÖt nam kÓ tõ khi thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi kinh tÕ ®Ó chóng ta cã ®­îc c¸i nh×n bao qu¸t vÒ hÖ thèng thuÕ hiÖn nay. Bªn c¹nh ®ã, kho¸ luËn còng ®· chØ ra ®­îc nh÷ng ®iÓm ch­a phï hîp trong chÝnh s¸ch thuÕ hiÖn nay cña ViÖt nam so víi c¸c quy ®Þnh cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ vµ ®Ò ra ®­îc ®Þnh h­íng c¸c biÖn ph¸p ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thuÕ cña ViÖt nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Mét trong nh÷ng nh©n tè dÉn ®Õn héi nhËp thµnh c«ng lµ tham kh¶o, häc tËp kinh nghiÖm cña nh÷ng n­íc ®i tr­íc, cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ t­¬ng ®ång víi ViÖt nam, nh÷ng bµi häc vÒ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ c¸ch thøc ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña Trung quèc, lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan cña Indonesia, Th¸i lan lµ nh÷ng bµi häc cho ViÖt nam còng ®­îc nghiªn cøu trong kho¸ luËn nµy. Tuy nhiªn, ®©y míi chØ lµ nh÷ng ®­êng nÐt s¬ bé cña mét hÖ vÊn ®Ò rÊt phøc t¹p. TÇm quan träng chiÕn l­îc hµng ®Çu cña viÖc ®iÒu chØnh hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ ®ßi hái ph¶i coi nã lµ ®èi t­îng quan t©m cña nhiÒu bé ngµnh, nhiÒu ch­¬ng tr×nh ®Ò tµi mang tÇm quèc gia ®Ó cã thÓ ®i s©u gi¶i quyÕt, ®Ò cËp tíi nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan tíi ®Ò tµi nµy mµ trong ph¹m vi giíi h¹n cña mét kho¸ luËn tèt nghiÖp ch­a gi¶i quyÕt, ch­a ®Ò cËp ®­îc. Phô lôc. Ngµnh hµng. Tû suÊt hiÖn hµnh(%). Cam kÕt rµng buéc thuÕ(%). Ghi chó. 1. G¹o. 20 20 2. Thuû s¶n. 30 30 3. ChÌ, cµ phª: + S¬ chÕ. 20 10 + ChÕ biÕn. 50 40 4. §iÒu. 30 40 5. Cao su: + S¬ chÕ. 3 10 + ChÕ biÕn. 50 40 6. DÖt may: + DÖt. 30 30 + May. 50 40 7. Da giÇy. 50 30 8. Rau qu¶: + Rau, cñ t­¬i. 30 30 + Qu¶ t­¬i: 40 - Trong n­íc s¶n xuÊt ®­îc. 40 - Trong n­íc kh«ng s¶n xuÊt ®­îc. 10* *: Cam kÕt gi¶m xuèng 10% vµo n¨m 2006. + Rau qu¶ ®· chÕ biÕn 50 50 9. Ho¸ chÊt: + Thuèc trõ s©u. 3 5 + Ph©n bãn ho¸ häc. 0 0 + S¶n phÈm tõ cao su: - X¨m lèp «t«. 30 50 - X¨m lèp xe ®¹p, xe m¸y. 50 60 - C¸c s¶n phÈm kh¸c 0-40 40 + Mü phÈm. 50 50 + ChÊt tÈy röa: - Xµ phßng. 50 50 - ChÊt tÈy röa kh¸c. 0-20 20 10. Xi m¨ng vµ clinker: + Xi m¨ng. 40 40 + Clinker. 30 30 11. ChÕ biÕn thùc phÈm. 50 50 12. §iÖn, ®iÖn tö: + Linh kiÖn: - IKD 0-5 30 - CKD 10-30 30 + Thµnh phÈm. 20-50 50 13. C¬ khÝ: + ChÕ t¹o c¬ khÝ phøc t¹p, tinh vi ®ßi hái c«ng nghÖ cao trong n­íc kh«ng s¶n xuÊt ®­îc. 10-20 20 + C¬ khÝ trong n­íc ®· s¶n xuÊt ®­îc: 30-50 50 + Linh kiÖn «t«, xe m¸y: - IKD. 0-5 5 - CKD. 10-30 30 + ¤t«, xe m¸y nguyªn chiÕc. 60 100 14. ThÐp: + Nh÷ng chñng lo¹i thÐp trong n­íc ®· s¶n xuÊt ®­îc. 40 60 + Nh÷ng chñng lo¹i thÐp trong n­íc kh«ng s¶n xuÊt ®­îc. 0-20 30 15. MÝa ®­êng. 30-40 40 Tµi liÖu tham kh¶o. Gi¸o tr×nh ThuÕ Nhµ n­íc vµ c¸c v¨n b¶n vÒ hÖ thèng thuÕ hiÖn hµnh cña ViÖt nam. Chñ nghÜa khu vùc vµ vai trß cña nã trong hÖ thèng th­¬ng m¹i ®a ph­¬ng (Regionalism and its implication in the multilateral trade system)- OECD (nhiÒu t¸c gi¶), 1996. C¸c v¨n b¶n ph¸p lý cña WTO (Ban th­ ký WTO) (Legal texts of WTO), 1995. C¸c b¸o c¸o tæng kÕt n¨m cña ngµnh thuÕ, tµi chÝnh ViÖt nam vµ c¸c n­íc ASEAN. C¸c cam kÕt vÒ thuÕ cña ViÖt nam trong ASEAN vµ ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng tËp thÓ cña APEC (Cooperative Action Plan of APEC). Tù do ho¸ th­¬ng m¹i ë ViÖt nam- IMF, 1999 (tµi liÖu do V¨n phßng th­êng tró cña IMF t¹i Hµ néi dÞch). Tê tr×nh Quèc héi kho¸ IX, kú häp thø X vÒ c¶i c¸ch thuÕ b­íc II, 1996. §Ò tµi: “ChiÕn l­îc c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ giai ®o¹n 2001-2010” cña Tæng côc thuÕ. C¸c tµi liÖu, b¸o c¸o kh¸c vÒ ho¹t ®éng ®èi ngo¹i cña ngµnh thuÕ ViÖt nam. Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸: C¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn- Trung t©m khoa häc vµ nh©n v¨n quèc gia- ViÖn th«ng tin khoa häc x· héi- Th«ng tin khoa häc x· héi vµ chuyªn ®Ò. Hµ néi, 2000. Lª Quèc Ph­¬ng. TiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt nam: Mét sè nhËn ®Þnh vµ ®Ò xuÊt. §¸nh thøc con rång ngñ quªn kinh tÕ ViÖt nam ®i vµo thÕ kû 21. Thêi b¸o Sµi gßn, Nhµ xuÊt b¶n Thµnh phè Hå ChÝ Minh, Trung t©m kinh tÕ Ch©u ¸- Th¸i b×nh d­¬ng, 2001. TS NguyÔn V¨n DÇn. Nh÷ng vÊn ®Ò cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ. Nhµ xuÊt b¶n khoa häc x· héi. Hµ néi, 2001. PGS, PTS Vò Thu Giang. ChÝnh s¸ch tµi chÝnh cña ViÖt nam trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ. NXB ChÝnh trÞ quèc gia, 2000. §ç §øc Minh. Toµn cÇu ho¸ víi xu thÕ c¶i c¸ch thuÕ cña ViÖt nam. Héi th¶o khoa häc ViÖt –Trung, 11/2001. Hµ néi. PTS §ç Nh­ Khuª, NguyÔn ThÞ Loan Anh. Quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt nam vµ ASEAN. NXB Thèng kª Hµ néi 1997. Khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸- Hai mÆt cña tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Trung t©m khoa häc vµ nh©n v¨n quèc gia- ViÖn th«ng tin khoa häc x· héi- Th«ng tin khoa häc x· héi vµ chuyªn ®Ò. Hµ néi, 2000. T¹p chÝ Tµi chÝnh, Thêi b¸o Tµi chÝnh n¨m 2001, 2002. §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Bé: “ChiÕn l­îc héi nhËp quèc tÕ vÒ mÆt tµi chÝnh giai ®o¹n 2001-2010”. §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc: “ChiÕn l­îc tham gia AFTA vµ WTO cña ViÖt nam: Møc ®é s½n sµng cña chÝnh phñ vµ c¸c doanh nghiÖp nh»m t¸i cÊu tróc ®Ó héi nhËp”. 20. Website: www/ mof.gov.ViÖt nam 21. TrÇn Xu©n Th¾ng. ChÝnh s¸ch thuÕ trong ®iÒu kiÖn më réng quan hÖ víi c¸c khu vùc kinh tÕ th­¬ng m¹i quèc tÕ. §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Bé, Bé Tµi chÝnh 1998.