Khóa luận Giải quyết tranh chấp trong thương mại quốc tế giữa các thương nhân bằng phương pháp trọng tài và thực tiễn ở Việt Nam

t kú quy t¾c träng tµi nµo ®· ®­îc quèc tÕ c«ng nhËn, kÓ c¶ c¸c quy t¾c cña UNCITRAL ngµy 15/3/1976 vµ mäi söa ®æi cña quy t¾c nµy, trong tr­êng hîp nµy, c¸c bªn cÇn x¸c ®Þnh mét c¬ quan chØ ®Þnh theo nh÷ng qui t¾c nãi trªn t¹i mét n­íc kh«ng ph¶i lµ Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt nam hoÆc Hîp chñng quèc Hoa Kú. 4. C¸c bªn tranh chÊp trõ tr­êng hîp cã tho¶ thuËn kh¸c, cÇn cô thÓ ho¸ ®Þa ®iÓm träng tµi t¹i mét n­íc kh«ng ph¶i lµ Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam hoÆc Hîp chñng quèc Hoa Kú vµ n­íc ®ã lµ thµnh viªn cña C«ng ­íc New york ngµy 10/5/1958 vÒ c«ng nhËn vµ thi hµnh c¸c quyÕt ®Þnh träng tµi n­íc ngoµi. 5. Kh«ng cã quy ®Þnh trong ®iÒu nµy ®ùoc hiÓu lµ ng¨n c¶n, vµ c¸c bªn kh«ng ng¨n cÊm c¸c bªn tranh chÊp tho¶ thuËn vÒ bÊt cø h×nh thøc träng tµi nµo kh¸c, hoÆc vÒ luËt ®­îc ¸p dông trong gi¶i quyÕt träng tµi, hoÆc nh÷ng h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp kh¸c mµ c¸c ben cïng mong muèn vµ cho lµ phï hîp nhÊt cho c¸c nhu cÇu cô thÓ cña m×nh. 6. Mçi bªn ®¶m b¶o t¹i l·nh thæ cña m×nh cã mét c¬ chÐ hiÖu qu¶ ®Ó c«ng nhËn vµ thi hµnh c¸c ph¸n quyÕt träng tµi.” Nh­ vËy lµ b»ng viÖc ký kÕt vµ phª chuÈn HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng víi Hoa Kú cã qui ®Þnh vÒ träng tµi gièng nh­ chuÈn mùc cña th«ng lÖ quèc tÕ hiÖn nay, Nhµ n­íc ta ch¾c ch¾n sÏ ph¶i söa ®æi luËt vÒ träng tµi trong n­íc (vµ hµng lo¹t c¸c bé luËt kh¸c) sao cho phï hîp víi HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam- Hoa Kú, mét b­íc tiÕn quan träng träng tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ gia nhËp WTO. */ Ph¸p lÖnh vÒ c«ng nhËn vµ thi hµnh t¹i ViÖt Nam quyÕt ®Þnh cña träng tµi n­íc ngoµi n¨m 1995 Ngµy 28/07/1995, ViÖt Nam ®· chÝnh thøc c«ng bè phª chuÈn C«ng ­íc NewYork 1958 vÒ viÖc c«ng nhËn vµ thi hµnh ph¸n quyÕt träng tµi n­íc ngoµi vµ ®Õn ngµy 14/9/1995 ViÖt Nam ®· ban hµnh Ph¸p lÖnh c«ng nhËn vµ thi hµnh t¹i ViÖt Nam quyÕt ®Þnh cña träng tµi n­íc ngoµi. §iÒu nµy cã ý nghÜa rÊt quan träng. Thø nhÊt, viÖc ViÖt Nam c«ng bè phª chuÈn C«ng ­íc nµy thÓ hiÖn mong muèn cña ViÖt Nam thùc sù muèn hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, thùc hiÖn ph­¬ng ch©m: “ViÖt Nam muèn lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi”. Thø hai lµ nhê tham gia C«ng ­íc NewYork 1958, vai trß uy tÝn cña träng tµi ViÖt Nam sÏ ®­îc n©ng cao trªn tr­êng quèc tÕ. C¸c ph¸n quyÕt cña Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt Nam ®­a ra sÏ cã hiÖu lùc thi hµnh b¾t buéc ë nh÷ng n­íc lµ thµnh viªn cña C«ng ­íc. 3.1.2. Ph¸p lÖnh träng tµi th­¬ng m¹i ngµy 25/2/2003 cña ViÖt Nam Víi viÖc Uû ban th­êng vô Quèc héi n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam th«ng qua Ph¸p lÖnh träng tµi th­¬ng m¹i ngµy 25/2/2003 vµ cã hiÖu lùc thi hµnh tõ 01/07/2003, hÇu hÕt c¸c bÊt cËp, chång chÐo, m©u thuÉn trong c¸c qui ®Þnh vÒ träng tµi ë n­íc ta ®· ®­îc gi¶i quyÕt mét c¸ch kh¸ triÖt ®Ó. So víi c¸c v¨n b¶n tr­íc ®©y, Ph¸p lÖnh nµy cã nh÷ng ®iÓm míi (vµ ®ång thêi còng lµ nh÷ng ­u ®iÓm) sau: */ VÒ thÈm quyÒn xÐt xö cña träng tµi th­¬ng m¹i Träng tµi ®­îc phÐp xÐt xö tranh chÊp ph¸t sinh trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i, mµ kh¸i niÖm th­¬ng m¹i trong ph¸p lÖnh nµy ®­îc hiÓu theo nghÜa rÊt réng gÇn gièng víi c¸ch hiÓu cña LuËt mÉu UNCITRAL. §©y lµ mét tiÕn bé quan träng bëi lÏ trong LuËt th­¬ng m¹i n¨m 1997 chóng ta hiÓu kh¸i niÖm th­¬ng m¹i theo nghÜa rÊt hÑp, vµ nh­ vËy ®· h¹n chÕ thÈm quyÒn xÐt xö cña träng tµi rÊt nhiÒu. Nh­ vËy lµ Ph¸p lÖnh träng tµi th­¬ng m¹i ®· më réng theo h­íng phï hîp víi ph¸p luËt vÒ träng ta× th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi nh»m t¹o cho träng tµi ViÖt Nam tiÕn gÇn ®Õn víi tiªu chÝ vÒ träng tµi phæ biÕn trªn toµn thÕ giíi vÒ mÆt thÈm quyÒn trong viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp. */ VÒ h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng träng tµi Trong c¸c v¨n b¶n tr­íc ®©y ta míi chØ c«ng nhËn h×nh thøc träng tµi Ad-hoc cña n­íc kh¸c (LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam n¨m 2000, Ph¸p lÖnh c«ng nhËn vµ thi hµnh quyÕt ®Þnh cña träng tµi n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam n¨m 1995…) nh­ng chóng ta vÉn ch­a cã quy ®Þnh nµo nãi vÒ träng tµi Ad-hoc t¹i ViÖt Nam. §©y lµ mét h¹n chÕ lín cña ta bëi träng tµi Ad-hoc rÊt thuËn tiÖn cho c¸c vô tranh chÊp cã gi¸ trÞ nhá, cÇn xö lý nhanh gän vµ Ýt tèn kÐm. Träng tµi Ad-hoc lµ mét h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp kh¸ phæ biÕn ë c¸c quèc gia kh¸c bëi nh÷ng ­u ®iÓm riªng cña nã nh­ ®· ®­îc tr×nh bµy ë phÇn tr­íc cña kho¸ luËn nµy vµ viÖc chóng ta quy ®Þnh râ rµng vÒ h×nh thøc träng tµi Ad-hoc trong Ph¸p lÖnh träng tµi qu¶ lµ mét b­íc ®i ®óng h­íng vµ kÞp thêi. ViÖc c«ng nhËn h×nh thøc träng tµi Ad-hoc ë ViÖt Nam còng cho thÊy chóng ta ®· nhËn thøc ®óng ®¾n vµ toµn diÖn vÒ nguyªn t¾c t«n träng hoµn toµn ý chÝ cña c¸c bªn trong viÖc ®¶m b¶o cho hä quyÒn tù do l­¹ chän h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp. */ VÒ tiªu chuÈn träng tµi viªn Tiªu chuÈn träng tµi viªn còng ®· ®­îc söa ®æi theo h­íng ®¬n gi¶n ho¸ vµ Ýt thñ tôc h¬n theo ®óng tinh thÇn c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh cña ta hiÖn nay. Tr­íc kia muèn trë thµnh träng tµi viªn th× ph¶i ®­îc Bé T­ ph¸p xem xÐt t­ c¸ch vµ cÊp thÎ träng tµi viªn (®iÒu 8 NghÞ ®Þnh 166-CP) nh­ng giê ®©y bÊt cø ai cã n¨ng lùc hµnh vi d©n sù ®Çy ®ñ, cã phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt, trung thùc, v« t­ kh¸ch quan; cã b»ng ®¹i häc vµ qua thùc tÕ theo ngµnh häc tõ n¨m n¨m trë kªn ®Òu cã thÓ lµm träng tµi viªn mµ kh«ng cÇn ph¶i qua sù xÐt duyÖt cña Bé T­ ph¸p. §©y còng lµ mét ®iÓm rÊt tiÕn bé bëi nã ®· më réng kh¶ n¨ng lùa chän träng tµi viªn cña c¸c bªn tranh chÊp lªn rÊt nhiÒu vµ thÓ hiÖn mét lÇn n÷a sù t«n träng tuyÖt ®èi ý chÝ cña c¸c bªn trong gi¶i quyÕt tranh chÊp. */ Thñ tôc xin phÐp thµnh lËp Trung t©m träng tµi NghÞ ®Þnh 166-CP quy ®Þnh r»ng Chñ tÞch UBND TØnh, Thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng cã thÈm quyÒn xem xÐt vµ cÊp giÊy phÐp thµnh lËp trung t©m träng tµi trong vßng 45 ngµy sau khi ®· hái ý kiÕn cña Bé T­ ph¸p. Trong Ph¸p lÖnh träng tµi th­¬ng m¹i 2003 viÖc cÊp giÊy phÐp thµnh lËp trung t©m träng tµi chØ thuéc thÈm quyÒn gi¶i quyÕt cña Bé T­ ph¸p cho nªn sÏ ®¬n gi¶n h¬n mét chót. Tuy nhiªn lµ Ph¸p lÖnh còng qui ®Þnh r»ng viÖc thµnh lËp trung t©m träng tµi ph¶i c¨n cø vµo t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña c¸c ®Þa ph­¬ng ®Ó tr¸nh thµnh lËp trµn lan c¸c trung t©m träng tµi. */ Mèi quan hÖ gi÷a träng tµi vµ toµ ¸n. B­íc ®ét ph¸ m¹nh mÏ trong ph¸p lÖnh träng tµi th­¬ng m¹i 2003 lµ mèi quan hÖ gi÷a träng tµi vµ toµ ¸n ®· ®­îc qui dÞnh kh¸ chÆt chÏ. Quy ®Þnh nµy ®· kh¾c phôc ®­îc phÇn lín nh÷ng bÊt cËp, m©u thuÉn vµ h¹n chÕ cña ho¹t ®éng träng tµi trong 10 n¨m trë l¹i ®©y. Tr­íc hÕt lµ vÒ thÈm quyÒn xÐt xö cña träng tµi trong tr­êng hîp cã tho¶ thuËn träng tµi. §iÒu 5 cña Ph¸p lÖnh träng tµi quy ®Þnh râ r»ng Toµ ¸n ph¶i tõ chèi thô lý vô tranh chÊp nÕu nh­ hai bªn ®· cã mét tho¶ thuËn träng tµi hîp lÖ. §©y lµ ®iÒu kh«ng míi trong luËt träng tµi cña c¸c n­íc nh­ng ®©y lµ lÇn ®Çu tiªn cã mét qui ®Þnh râ rµng nh­ vËy vÒ thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp cña träng tµi trong mét v¨n b¶n luËt cña ViÖt Nam. TiÕp theo lµ ®iÒu 6 cña Ph¸p lÖnh träng tµi th­¬ng m¹i 2003 qui ®Þnh r»ng quyÕt ®Þnh cña träng tµi lµ chung thÈm, c¸c bªn ph¶i cã nghÜa vô thi hµnh trõ tr­êng hîp toµ ¸n huû quyÕt ®Þnh träng tµi theo qui ®Þnh cña Ph¸p lÖnh träng tµi. Tr­íc ®©y ®iÒu nµy ®­îc qui ®Þnh t¹i ®iÒu 31 Quy t¾c tè tông cña Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt Nam cã hiÖu lùc tõ ngµy 20/8/1993 nh­ng b©y giê míi chÝnh thøc ®­îc ®­a vµo mét v¨n b¶n luËt cã gi¸ trÞ ph¸p lý cao nh­ Ph¸p lÖnh träng tµi th­¬ng m¹i. Tuy ®©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng träng tµi nh­ng kh«ng hiÓu sao ®iÒu 31 cña NghÞ ®Þnh 116-CP l¹i cho phÐp mét bªn cã quyÒn yªu cÇu toµ ¸n nh©n d©n cã thÈm quyÒn ®­îc phÐp xÐt xö l¹i vô tranh chÊp khi bªn kia kh«ng ®ång ý víi ph¸n quyÕt träng tµi. Nh­ vËy lµ nguyªn t¾c chung thÈm vµ rµng buéc c¸c bªn cña ph¸n quyÕt träng tµi ®· kh«ng ®­îc t«n träng, dÉn ®Õn sù kÐm hÊp dÉn cña c¸c trung t©m träng tµi ®­îc thµnh lËp theo NghÞ ®Þnh 116-CP. RÊt may lµ Ph¸p lÖnh träng tµi th­¬ng m¹i 2003 ®· kÞp thêi söa ch÷a ®­îc ®iÒu bÊt cËp rÊt lín nµy. Mét trong nh÷ng ®iÓm bÊt cËp n÷a cña h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng träng tµi ë ViÖt Nam tõ tr­íc ®Õn nay lµ ph¸n quyÕt träng tµi kh«ng cã tÝnh c­ìng chÕ cao. Trong Ph¸p lÖnh c«ng nhËn vµ thi hµnh ph¸n quyÕt träng tµi n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam chØ qui ®Þnh vÒ viÖc c«ng nhËn vµ thi hµnh ph¸n quyÕt träng tµi n­íc ngoµi cßn b¶n th©n ph¸n quyÕt träng tµi do träng tµi ViÖt Nam tuyªn th× vÉn ch­a cã qui ®Þnh biÖn ph¸p c­ìng chÕ nµo nªu mét bªn kh«ng tù nguyÖn thi hµnh. Ph¸p lÖnh träng tµi th­¬ng m¹i 2003 ®· gi¶i quyÕt ®­îc nh­îc ®iÓm nµy b»ng c¸ch quy ®Þnh t¹i ®iÒu 57 r»ng bªn ®­îc thi hµnh quyÕt ®Þnh träng tµi cã quyÒn lµm ®¬n yªu cÇu c¬ quan thi hµnh ¸n cÊp tØnh n¬i cã trô së, n¬i c­ tró hoÆc n¬i cã tµi s¶n cña bªn ph¶i thi hµnh, thi hµnh quyÕt ®Þnh cña träng tµi. Nh­ vËy lµ tÝnh c­ìng chÕ cña ph¸n quyÕt cña träng tµi ®· ®­îc coi nh­ b¶n ¸n cña toµ ¸n vµ cã hiÖu lùc thi hµnh b¾t buéc ®èi víi tÊt c¶ c¸c bªn tranh chÊp. §iÒu nµy sÏ gióp cho uy tÝn träng tµi ®­îc n©ng cao lªn rÊt nhiÒu vµ c¸c bªn sÏ kh«ng cßn e ng¹i khi chän träng tµi lµm c¬ quan xÐt xö tranh chÊp. Mét ®iÓm ®¸ng nghi nhËn n÷a trong Ph¸p lÖnh träng tµi th­¬ng m¹i 2003 lµ t¹i ®iÒu 33 ®· qui ®Þnh râ sù hç trî cña Toµ ¸n ®èi víi träng tµi b»ng viÖc ¸p dông biÖn ph¸p khÈn cÊp t¹m thêi. Theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu nµy th× c¸c bªn cã quyÒn lµm ®¬n ®Õn toµ ¸n cÊp tØnh n¬i Héi ®ång träng tµi thô lý vô tranh chÊp yªu cÇu ¸p dông mét biÖn ph¸p khÈn cÊp t¹m thêi sau: B¶o toµn chøng cø trong tr­êng hîp chøng cø ®ang bÞ tiªu huû hoÆc cã nguy c¬ bÞ tiªu huû Kª biªn tµi s¶n tranh chÊp CÊm thay ®æi hiÖn tr¹ng tµi s¶n tranh chÊp Kª biªn vµ niªm phong tµi s¶n ë n¬i göi gi÷ Phong to¶ tµi s¶n t¹i ng©n hµng Nh÷ng biÖn ph¸p khÈn cÊp t¹m thêi nµy sÏ gióp cho qua tr×nh xÐt xö vµ thi hµnh ph¸n quyÕt cña träng tµi sau nµy ®­îc thuËn lîi h¬n rÊt nhiÒu vµ c¸c bªn còng cã thÓ b¶o ®¶m ®­îc lîi Ých cña m×nh kh«ng bÞ x©m h¹i. Sù hç trî cña toµ ¸n ®èi víi träng tµi còng ®­îc qui ®Þnh râ t¹i ®iÒu 26 trong tr­êng hîp c¸c bªn tù thµnh lËp héi ®ång träng tµi (träng tµi Ad-hoc). Toµ ¸n sÏ chØ ®Þnh träng tµi viªn gióp c¸c bªn trong tr­êng hîp hai bªn kh«ng thèng nhÊt ®­îc viÖc chän träng tµi viªn hoÆc khi cã mét bªn cè t×nh kh«ng chän träng tµi viªn trong thêi h¹n lµ 30 ngµy. Vai trß vµ tÇm quan träng cña träng tµi ë ViÖt Nam ®· ®­îc n©ng cao lªn rÊt nhiÒu khi cã c¬ chÕ hç trî râ rµng nh­ vËy tõ phÝa mét c¬ quan quyÒn lùc cña Nhµ n­íc lµ Toµ ¸n. Tãm l¹i, Ph¸p lÖnh träng tµi th­¬ng m¹i n¨m 2003 cña ViÖt Nam ®· kh¾c phôc ®­îc hÇu hÕt nh÷ng nh­îc ®iÓm vµ bÊt cËp cña c¸c v¨n b¶n ph¸p lý tr­íc ®ã vÒ träng tµi, gióp cho viÖc xÐt xö cña träng tµi sau nµy ®­îc thuËn lîi h¬n vµ t¹o ®­îc sù yªn t©m cho c¸c bªn khi chän träng tµi lµm c¬ quan xÐt xö tranh chÊp. Ph¸p lÖnh nµy còng cho thÊy chóng ta ®· cã mét b­íc tiÕn lín trong vÊn ®Ò c¶i c¸ch ph¸p lý nh»m ®¸p øng ®­îc nhu cËu héi nhËp kinh tÕ. 3.2. Thùc tiÔn gi¶i quyÕt tranh chÊp th­¬ng m¹i quèc tÕ gi÷a c¸c th­¬ng nh©n b»ng träng tµi ë ViÖt Nam 3.2.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ träng tµi th­¬ng m¹i ë ViÖt Nam 3.2.1.1. Träng tµi th­¬ng m¹i ë ViÖt Nam tr­íc n¨m 1993 Tr­íc nh÷ng n¨m 1993 c¸c tranh chÊp th­¬ng m¹i quèc tÕ ë ViÖt Nam do hai tæ chøc träng tµi lµ Héi ®ång träng tµi ngo¹i th­¬ng vµ Héi ®ång träng tµi hµng h¶i gi¶i quyÕt. Hai tæ chøc träng tµi nµy tån t¹i ®éc lËp víi nhau vµ lµ tiÒn th©n cña Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt nam sau nµy. */ Héi ®ång träng tµi ngo¹i th­¬ng (FTAC). Lµ tæ chøc phi chÝnh phñ ®­îc thµnh lËp bªn c¹nh phßng th­¬ng m¹i ViÖt Nam theo quyÕt ®Þnh sè 59/CP ra ngµy 30/4/1963 cña Héi ®ång ChÝnh phñ. FTAC gåm 15 uû viªn ®­îc chØ ®Þnh cho mét nhiÖm kú lµ 3 n¨m. Uû viªn cña FTAC lµ c«ng d©n ViÖt Nam cã kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i, c«ng nghiÖp, tµi chÝnh, ng©n hµng, b¶o hiÓm, vËn t¶i vµ ph¸p luËt do Ban trÞ sù phßng th­¬ng m¹i chän. C¸c uû viªn FTAC bÇu ra mét chñ tÞch, hai phã chñ tÞch vµ mét th­ ký th­êng trùc. FTAC cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp gi÷a c¸c tæ chøc kinh tÕ ViÖt Nam vµ tæ chøc kinh tÕ n­íc ngoµi trong khi giao dÞch vÒ ngo¹i th­¬ng trong ph¹m vi thi hµnh c¸c hiÖp ®Þnh hoÆc hiÖp nghÞ, hîp ®ång ký kÕt gi÷a c¸c bªn ®­¬ng sù. §ã lµ c¸c tranh chÊp liªn quan ®Õn thanh to¸n, vËn chuyÓn hµng ho¸, b¶o hiÓm… khi cã Ýt nhÊt mét bªn ®­¬ng sù c­ tró ë ngoµi l·nh thæ ViÖt Nam. ThÈm quyÒn cña FTAC chØ h¹n chÕ ®èi víi c¸c giao dÞch ngo¹i th­¬ng. FTAC kh«ng cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp vÒ hîp ®ång d©n sù vµ kinh tÕ trong n­íc. Tranh chÊp vÒ hîp ®ång ngo¹i th­¬ng cã thÓ ®­îc gi¶i quyÕt bëi mét träng tµi viªn hoÆc mét uû ban träng tµi gåm ba träng tµi viªn d­îc lùa chän tõ b¶n danh s¸ch träng tµi viªn cña FTAC. Tr­êng hîp tranh chÊp do mét träng tµi viªn duy nhÊt gi¶i quyÕt, träng tµi viªn duy nhÊt sÏ do c¸c bªn chän trong danh s¸ch c¸c uû viªn cña FTAC hoÆc cã thÓ do chñ tÞch FTAC chØ ®Þnh theo ®Ò nghÞ cña c¸c bªn. Tr­êng hîp tranh chÊp do ba träng tµi viªn gi¶i quyÕt, th× khi ®­a tranh chÊp yªu cÇu FTAC gi¶i quyÕt, mçi bªn ®­¬ng sù chän mét träng tµi trong sè c¸c uû viªn cña FTAC. Hai träng tµi ®­îc chän sÏ chØ ®Þnh mét träng tµi viªn FTAC lµm chñ tÞch Héi ®ång träng tµi ®Ó tiÕn hµnh xÐt xö vô kiÖn, nÕu trong thêi h¹n 15 ngµy hai träng tµi viªn ®­îc träng tµi viªn kh«ng nhÊt trÝ ®­îc víi nhau vÒ viÖc chän träng tµi viªn thø ba th× Chñ tÞch FTAC sÏ chØ ®Þnh träng tµi viªn thø ba. Trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh thñ tôc träng tµi, c¸c bªn cã quyÒn nhê luËt s­, ®¹i diÖn ph¸p lý ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cho m×nh. Ng­êi thay mÆt ph¸p lý cã thÓ lµ c«ng d©n ViÖt Nam hoÆc c«ng d©n n­íc ngoµi. Thñ tôc cña FTAC kh¸ ®¬n gi¶n. Khi tiÕn hµnh träng tµi, träng tµi viªn cã thÓ nghe nh©n chøng, hái ý kiÕn c¸c nhµ chuyªn m«n vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tranh chÊp. ViÖc xÐt xö cã thÓ tiÕn hµnh c«ng khai hoÆc xö kÝn theo yªu cÇu cña c¸c bªn ®­¬ng sù. Tr­êng hîp mét bªn v¾ng mÆt kh«ng cã lý do chÝnh ®¸ng, träng tµi viªn cã quyÒn xÐt xö trªn c¬ së tµi liÖu vµ chøng cø ®· cã vµ ra quyÕt ®Þnh. QuyÕt ®Þnh träng tµi sÏ ®­îc ra theo nguyªn t¾c ®a sè nÕu do mét héi ®ång gåm ba träng tµi viªn xÐt xö vµ cã ch÷ ký cña c¸c träng tµi viªn tham gia héi ®ång träng tµi. QuyÕt ®Þnh träng tµi lµ cuèi cïng vµ kh«ng thÓ bÞ kh¸ng c¸o tr­íc bÊt kú tæ chøc hay toµ ¸n nµo. QuyÕt ®Þnh träng tµi ®­îc c¸c bªn tù nguyÖn thi hµnh trong thêi h¹n Ên ®Þnh. Tr­êng hîp quyÕt ®Þnh träng tµi kh«ng ®­îc thi hµnh trong thêi h¹n Ên ®Þnh th× mét trong hai bªn cã quyÒn lµm ®¬n yªu cÇu toµ ¸n cã thÈm quyÒn chiÓu theo ph¸p luËt cña n­íc bªn kia thi hµnh. Trªn thùc tÕ, quy ®Þnh nµy ch­a cã c¬ së ph¸p lý râ rµng ®Ó thi hµnh v× ®Õn thêi ®iÓm ®ã ch­a cã v¨n b¶n ph¸p luËt nµo quy ®Þnh thÈm quyÒn chÝnh thøc cña toµ ¸n trong viÖc c«ng nhËn vµ thi hµnh ph¸n quyÕt träng tµi. */ Héi ®ång träng tµi hµng h¶i (MAC) Héi ®ång träng tµi hµng h¶i (MAC) ®­îc thµnh lËp ngµy 5/10/1964 theo QuyÕt ®Þnh sè 153-CP cña chÝnh phñ ViÖt Nam. MAC lµ mét tæ chøc phi chÝnh phñ bªn c¹nh Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam. Nh×n chung, MAC cã ®iÒu lÖ vµ quy t¾c träng tµi gièng nh­ lµ cña FTAC. MAC gåm cã 15 uû viªn do Ban trÞ sù Phßng th­¬ng m¹i lùa chän trong sè nh÷ng ng­êi cã kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm trong lÜnh vùc vËn t¶i biÓn vµ ngo¹i th­¬ng, cho mét nhiÖm kú 3 n¨m. c¸c uû viªn cña MAC bÇu ra mét chñ tÞch, mét phã chñ tÞch vµ mét th­ ký th­êng trùc. ThÈm quyÒn cña MAC bÞ h¹n chÕ trong lÜnh vùc vËn t¶i biÓn khi cã Ýt nhÊt mét trong c¸c bªn ®­¬ng sù lµ tæ chøc n­íc ngoµi. MAC kh«ng cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp vÒ ho¹t ®éng d©n sù hoÆc kinh tÕ do c¸c c¸ nh©n hoÆc tæ chøc ViÖt Nam kÝ kÕt kÓ c¶ c¸c tranh chÊp vÒ ®Çu t­. Tuy ra ®êi c¸ch ®©y kh¸ l©u nh­ng FTAC vµ MAC hÇu nh­ Ýt ho¹t ®éng . trong thêi kú tõ 1963 ®Õn 1986, FTAC vµ MAC chØ cã rÊt Ýt c¸c vô viÖc träng tµi. Tõ n¨m 1986 trë ®i, khi cã chÝnh s¸ch ®æi míi lµm t¨ng ®Çu t­ n­íc ngoµi ë ViÖt Nam còng nh­ giao dÞch gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc kh¸c ®Æc biÖt lµ nh÷ng n­íc ngoµi khèi x· héi chñ nghÜa, tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng x¶y ra cµng nhiÒu vµ phøc t¹p t¹p h¬n. §Õn lóc nµy th× FTAC vµ MAC míi gÆp nhiÒu khã kh¨n. Theo thèng kª cña Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam ngµy15/10/1993 th× tõ khi thµnh lËp cho ®Õn n¨m 1992, hai tæ chøc träng tµi nµy chØ gi¶i quyÕt 94 vô tranh chÊp trong ®ã tõ n¨m 1963 ®Õn n¨m 1988 cã 3 vô, tõ n¨m 1988 ®Õn n¨m 1992 cã 91 vô. Trong sè 94 vô th× cã 14 tranh chÊp liªn quan ®Õn hµng h¶i quèc tÕ cßn 80 vô liªn quan ®Õn hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng, cã 35 vô ®­îc gi¶i quyÕt b»ng h×nh thøc träng tµi cßn 59 vô gi¶i quyÕt th«ng qua th­¬ng l­¬ng víi vai trß hoµ gi¶i cña träng tµi Víi môc ®Ých c¶i tæ ho¹t ®éng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ gi¶i quyÕt tranh chÊp quèc tÕ gi÷a c¸c tæ chøc kinh tÕ ViÖt Nam vµ n­íc ngoµi. Ngµy 28/4/1993 thñ t­¬ng ChÝnh phñ ra quyÕt ®Þnh sè 204/TTg cho phÐp thµnh lËp Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt Nam (VIAC). T¹i ®iÒu 1 cña quyÕt ®Þnh 204/TTg ghi râ: “ cho phÐp thµnh lËp trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt Nam trªn c¬ së hîp nhÊt Héi ®ång träng tµi ngo¹i th­¬ng vµ Héi ®éng träng tµi hµng h¶i”. Lý do cña sù s¸t nhËp nµy lµ: Thø nhÊt, tÝnh chÊt cña hai héi ®ång nµy lµ nh­ nhau. C¶ hai tæ chøc ®Òu lµ nh÷ng tæ chøc phi chÝnh phñ. MÆt kh¸c, ngo¹i th­¬ng g¾n liÒn víi hµng h¶i quèc tÕ, c¸c vô tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng th­êng cã yÕu tè hµng h¶i. Thø hai, sù tån t¹i cña hai tæ chøc träng tµi nµy hiÖu qu¶ thÊp. Theo thèng kª tõ n¨m 1963 ®Õn n¨m 1992, sè vô tranh chÊp mµ hai héi ®ång nµy nhËn ®¬n lµ 94 vô, tøc lµ trung b×nh 3,5 vô/n¨m. H¬n n÷a trªn thÕ giíi cã rÊt Ýt quèc gia cã träng tµi ngo¹i th­¬ng vµ träng tµi hµng h¶i t¸ch ra riªng biÖt. 3.2.1.2. Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt Nam (VIAC)- bªn c¹nh Phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam Thñ t­íng ChÝnh phñ ViÖt Nam, c¨n cø theo luËt tæ chøc chÝnh phñ ngµy 30/9/1992 vµ theo ®Ò nghÞ cña Chñ tÞch Phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam, ®· ký quyÕt ®Þnh sè 204/TTg hîp nhÊt hai c¬ quan träng tµi lµ Héi ®ång träng tµi ngo¹i th­¬ng vµ Héi ®ång träng tµi hµng h¶i thµnh mét tæ chøc träng tµi duy nhÊt lµ Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt Nam bªn c¹nh Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam vµo ngµy 28/04/1993. Theo quyÕt ®Þnh sè 204/TTg nªu trªn, Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt Nam lµ tæ chøc phi chÝnh phñ bªn c¹nh Phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam, cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ph¸t sinh tõ c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ nh­ hîp ®ång ngo¹i th­¬ng, c¸c hîp ®ång ®Çu t­, du lÞch, vËn t¶i vµ b¶o hiÓm quèc tÕ, chuyÓn giao c«ng nghÖ, tÝn dông vµ thanh to¸n quèc tÕ…B»ng quyÕt ®Þnh sè 114/TTg ngµy16/2/1996, Thñ t­íng ChÝnh phñ cho phÐp Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt Nam gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp kinh tÕ kh«ng cã yÕu tè n­íc ngaßi nÕu c¸c bªn tranh chÊp tho¶ thuËn ®­a tranh chÊp ra gi¶i quyÕt t¹i Trung t©m nµy. Vµ tõ n¨m 1993 ®Õn nay, Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt Nam ®· trë thµnh tæ chøc träng tµi lín nhÊt ë ViÖt Nam cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp trong lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng, hµng h¶i vµ lÜnh vùc kinh tÕ ®èi ngo¹i. Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt Nam (VIAC) bao gåm c¸c träng tµi viªn lµ nh÷ng ng­êi cã kiÕn thøc kinh nghiÖm trong c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt, ngo¹i th­¬ng, ®Çu t­, tµi chÝnh, ng©n hµng, vËn t¶i, b¶o hiÓm…do Ban th­êng trùc Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam chän. Träng tµi viªn cã nhiÖm kú bèn n¨m vµ sau mçi nhiªm kú träng tµi viªn cã thÓ ®­îc chän l¹i. HiÖn nay danh s¸ch träng tµi viªn cña VIAC gåm 75 ng­êi. VÒ c¬ cÊu tæ chøc VIAC bao gåm mét chñ tÞch, hai phã chñ tÞch do c¸c träng tµi viªn bÇu ra, mét th­ ký th­êng trùc. Gièng nh­ c¸c träng tµi viªn, chñ tÞch vµ hai phã chñ tÞch cã nhiÖm k× bèn n¨m. Th­ kÝ th­êng trùc do chñ tÞch chØ ®Þnh. Ngoµi ra, VIAC cßn cã thÓ mêi c¸c chuyªn gia n­íc ngoµi lµm t­ vÊn VIAC ho¹t ®éng d­íi h×nh thøc träng tµi quy chÕ (träng tµi th­êng trùc) tiÕn hµnh xÐt xö theo quy t¾c tè tông cña chÝnh VIAC. Nguyªn t¾c chän vµ chØ ®Þnh träng tµi viªn còng gièng nh­ c¸c trung t©m träng tµi quèc tÕ kh¸c. Theo nh­ Ph¸p lÖnh träng tµi th­¬ng m¹i 2003 (®iÒu 61) th× Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt Nam kh«ng ph¶i lµm thñ tôc thµnh lËp l¹i, nh­ng ph¶i söa ®æi, bæ sung ®iÒu lÖ, qui t¾c tè tông sao cho phï hîp víi c¸c qui ®Þnh cña Ph¸p lÖnh trong thêi h¹n mét n¨m kÓ tõ ngµy Ph¸p lÖnh cã hiÖu lùc, nÕu kh«ng söa ®æi bæ sung th× ph¶i chÊm døt ho¹t ®éng. Nh­ vËy, ph¸p lÖnh thõa nhËn sù tån t¹i cña Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt Nam. 3.2.2. Thùc tiÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp th­¬ng m¹i t¹i VIAC 3.2.2.1. Thñ tôc tè tông cña VIAC */ NhËn hå s¬ Trong mäi quy t¾c tè tông träng tµi, thñ tôc träng tµi lu«n b¾t ®Çu b»ng mét ®¬n kiÖn do nguyªn ®¬n nép cho trung t©m träng tµi. §¬n kiÖn ph¶i bao hµm c¸c néi dung sau ®©y: + Hä tªn vµ ®Þa chØ cña nguyªn ®¬n vµ bÞ ®¬n + C¸c yªu cÇu cña nguyªn ®¬n, cã tr×nh bµy sù viÖc kÌm theo b»ng chøng. + Nh÷ng c¨n cø ph¸p lý mµ nguyªn ®¬n dùa vµo ®ã ®Ó ®i kiÖn. + TrÞ gi¸ vô kiÖn. + Träng tµi viªn mµ nguyªn ®¬n chän trong danh s¸ch träng tµi viªn cña trung t©m träng tµi hoÆc ®Ò nghÞ cña nguyªn ®¬n víi chñ tÞch Trung t©m chØ ®Þnh träng tµi viªn cho m×nh. Nguyªn ®¬n ph¶i nép ®¬n kiÖn vµ c¸c giÊy tê kÌm theo lµm b»ng chøng vµ ph¶i øng tr­íc toµn bé phÝ träng tµi tÝnh theo biÓu phÝ cña Trung t©m. §¬n kiÖn vµ c¸c giÊy tê kÌm theo ph¶i ®­îc viÕt b»ng tiÕng ViÖt, hoÆc nÕu viÕt b»ng tiÕng n­íc ngoµi th× viÕt b»ng mét thø tiÕng ®­îc sö dông réng r·i trong giao dÞch quèc tÕ nh­ tiÕng Anh, Nga, Ph¸p. Sau khi nhËn ®­îc ®¬n kiÖn, Th­ kÝ trung t©m sÏ th«ng b¸o cho bÞ ®¬n vµ göi cho bÞ ®¬n b¶n sao ®¬n kiÖn vµ c¸c giÊy tê kÌm theo cïng víi b¶n quy t¾c tè tông cña Trung t©m. Trong thêi h¹n 45 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn ®­îc c¸c tµi liÖu trªn, bÞ ®¬n ph¶i göi cho trung t©m b¶n tù bµo ch÷a cña m×nh cïng víi c¸c b»ng chøng, tµi liÖu kÌm theo. Ngoµi ra trong thêi h¹n 60 ngµy, bÞ ®¬n cã thÓ kiÖn l¹i. §¬n kiÖn l¹i ph¶i theo ®óng thÓ thøc quy ®Þnh cña quy t¾c tè tông cña trung t©m gièng nh­ ®¬n kiÖn chÝnh (vÒ mÆt néi dung, nh«n ng÷…) Trong vßng 30 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn ®­îc b¶n sao ®¬n kiÖn l¹i, nguyªn ®¬n trong vô kiÖn chÝnh ph¶i th«ng b¸o ý kiÕn cña m×nh cho Trung t©m. Vô kiÖn l¹i sÏ ®­îc xÐt xö cïng lóc víi vô kiÖn chÝnh vµ do cïng mét uû ban träng tµi gi¶i quyÕt. */ Thµnh lËp uû ban träng tµi. Sau khi nhËn d­îc ®¬n kiÖn, mét uû ban träng tµi sÏ ®­îc thµnh lËp trªn c¬ së tho¶ thuËn träng tµi gi÷a hai bªn. Tranh chÊp cã thÓ do mét träng tµi viªn duy nhÊt hoÆc mét uû ban träng tµi gåm ba träng tµi vien gi¶i quyÕt (sau ®©y gäi lµ Uû ban träng tµi). Tr­êng hîp tranh chÊp do mét träng tµi viªn gi¶i quyÕt th× träng tµi viªn nµy sÏ do c¸c bªn cïng nhau tho¶ thuËn lùa chän. Cßn tr­êng hîp tranh chÊp do mét uû ban träng tµi gåm ba träng tµi viªn gi¶i quyÕt , bªn nguyªn (hoÆc c¸c bªn nguyªn) vµ bªn bÞ (hoÆc c¸c bªn bÞ), mçi bªn chän mét träng tµi viªn hoÆc yªu cÇu Chñ tÞch Trung t©m chän cho hä. Hai träng tµi viªn ®­îc chän sÏ chän mét träng tµi viªn thø ba lµm chñ tÞch uû ban träng tµi. C¸c träng tµi viªn ph¶i ®­îc lùa chän trong danh s¸ch träng tµi viªn cña trung t©m Trong tr­êng hîp c¸c bªn kh«ng thÓ nhÊt trÝ chän ra mét träng tµi viªn duy nhÊt hoÆc hai träng tµi viªn ®· ®­îc chän kh«ng thÓ nhÊt trÝ chän ra träng tµi viªn thø ba th× träng tµi viªn duy nhÊt hoÆc Chñ tÞch uû ban träng tµi sÏ ®­îc chØ ®Þnh bëi Chñ tÞch trung t©m träng tµi. Ngoµi ra, c¸c bªn cã quyÒn kh­íc tõ träng tµi viªn ®· ®­îc chØ ®Þnh trªn c¬ së nghi ngê r»ng träng tµi viªn cã liªn quan trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn tranh chÊp vµ cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh c«ng minh cña träng tµi viªn. */ §iÒu tra tr­íc khi xÐt xö. Theo ®iÒu 14 cña B¶n quy t¾c träng tµi cña Trung t©m, sau khi ®­îc thµnh lËp mét c¸ch hîp ph¸p, uû ban träng tµi sÏ nghiªn cøu hå s¬ vµ tiÕn hµnh c¸c c«ng t¸c ®iÒu tra b»ng mäi biÖn ph¸p thÝch hîp. Träng tµi viªn cã thÓ trùc tiÕp gÆp c¸c bªn tham gia träng tµi ®Ó nghe tr×nh bµy ý kiÕn, dï lµ thÓ theo yªu cÇu cña mét bªn hoÆc c¸c bªn hoÆc theo ý kiÕn cña chÝnh b¶n th©n m×nh. TiÕp ®ã, träng tµi viªn cã quyÒn gÆp nh÷ng ng­êi kh¸c ®Ó t×m hiÓu sù viÖc tr­íc mÆt c¸c bªn ®­¬ng sù hoÆc sau khi ®· th«ng b¸o cho c¸c bªn biÕt. Ngoµi ra, träng tµi viªn cã quyÒn mêi c¸c gi¸m ®Þnh viªn gióp ®Ó lµm s¸ng tá vô viÖc. NÕu xÐt thÊy cÇn thiÕt, träng tµi viªn cã thÓ tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p nh­ yªu cÇu c¸c bªn cung cÊp chøng cø bæ sung, c¸c v¨n b¶n tµi liÖu cã liªn quan. */ Phiªn häp xÐt xö Sau khi hoµn tÊt viÖc ®iÒu tra nghiªn cøu hå s¬, uû ban träng tµi sÏ quyÕt ®Þnh thêi ®iÓm vµ ®Þa ®iÓm tiÕn hµnh xÐt xö ( ë mét n¬i nµo ®ã trªn l·nh thæ ViÖt Nam theo yªu cÇu cña c¸c bªn). C¸c bªn tranh chÊp sÏ ®­îc triÖu tËp ®Õn phiªn häp xÐt xö Ýt nhÊt lµ 30 ngµy tr­íc ngµy më phiªn häp xÐt xö. C¸c bªn cã thÓ trùc tiÕp tham gia vµo qua tr×nh träng tµi hoÆc cã thÓ uû quyÒn cho ng­êi ®¹i diÖn ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cho m×nh. Trong tr­êng hîp mét bªn hoÆc c¸c bªn v¾ng mÆt mµ kh«ng cã lý do chÝnh ®¸ng, uû ban träng tµi cã thÓ xÐt xö trªn c¬ së nh÷ng tµi liÖu vµ c¸c chøng cø ®· cã. Theo yªu cÇu hoÆc ®­îc sù nhÊt trÝ cña c¸c bªn, uû ban träng tµi còng cã thÓ quyÕt ®Þnh vô viÖc mµ kh«ng cÇn sù cã mÆt cña c¸c bªn. Uû ban träng tµi gi¶i quyÕt vô viÖc trªn c¬ së c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång nÕu vô viÖc ph¸t sinh trªn quan hÖ hîp ®ång, vµo c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ cã liªn quan, vµo luËt ¸p dông trong tranh chÊp vµ cã tÝnh ®Õn tËp qu¸n th­¬ng m¹i vµ th«ng lÖ quèc tÕ. C¸c bªn tranh chÊp cã quyÒn tho¶ thuËn viÖc chän luËt ¸p dông cho tranh chÊp. NÕu c¸c bªn kh«ng cã tho¶ thuËn chän luËt chän luËt sö dông cho tranh chÊp th× th«ng th­êng viÖc lùa chän luËt ¸p dông do uû ban träng tµi quyÕt ®Þnh. Tuy quy t¾c tè tông cña trung t©m kh«ng nh¾c ®Õn tr­êng hîp nµy nh­ng trªn thùc tÕ uû ban träng tµi cña Trung t©m sÏ xem xÐt ®Õn kh¶ n¨ng ¸p dông luËt viÖt Nam, sau ®ã míi lµ luËt cña mét n­íc kh¸c mµ träng tµi viªn cho lµ thÝch hîp. Ng«n ng÷ chÝnh thøc ®­îc dïng cho qua tr×nh träng tµi lµ tiÕng ViÖt. C¸c bªn cã thÓ yªu cÇu trung t©m mêi phiªn dÞch víi ®iÒu kiÖn ph¶i tr¶ phÝ phiªn dÞch. Qu¸ tr×nh diÔn biÕn phiªn häp gi¶i quyÕt sÏ ®­îc th­ ký ghi vµo biªn b¶n cã ch÷ ký cña träng tµi viªn duy nhÊt hoÆc chñ tÞch uû ban träng tµi. Qu¸ tr×nh xÐt xö ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c “c¸c bªn ph¶i ®­îc b×nh ®¼ng vµ cã ®Çy ®ñ c¬ héi tr×nh bµy vÊn ®Ò cña m×nh”. NÕu nguyªn t¾c nµy kh«ng ®¶m b¶o th× sÏ ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn kÕt qu¶ cña qua tr×nh träng tµi. */ Ph¸n quyÕt träng tµi Qu¸ tr×nh träng tµi kÕt thóc b»ng viÖc ra mét quyÕt ®Þnh gäi lµ ph¸n quyÕt träng tµi. Ph¸n quyÕt träng tµi ®­îc ®­a ra trªn nguyªn t¾c ®a sè. NÕu kh«ng ®¹t ®­îc nguyªn t¾c nµy, chñ tÞch uû ban träng tµi sÏ quyÕt ®Þnh víi t­ c¸ch lµ träng tµi viªn duy nhÊt. Ph¸n quyÕt ph¶i ®­îc göi cho c¸c bªn ®­¬ng sù trong thêi h¹n lµ 30 ngµy kÓ tõ ngµy kÕt thóc phiªn häp cuèi cïng. Néi dung cña ph¸n quyÕt bao gåm c¸c vÊn ®Ò sau: + Tªn trung t©m träng tµi + §Þa ®iÓm vµ ngµy ra quyÕt ®Þnh + Hä tªn träng tµi viªn + Tãm t¾t néi dung tranh chÊp + QuyÕt ®Þnh vÒ viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp vµ phÝ träng tµi còng nh­ c¸c phÝ kh¸c cã liªn quan + Lý do cña quyÕt ®Þnh + Ch÷ ký cña tÊt c¶ c¸c träng tµi viªn tham gia gi¶i quyÕt tranh chÊp vµ cña th­ ký phiªn häp. Trong tr­êng hîp träng tµi viªn kh«ng cã ®iÒu kiÖn ký vµo ph¸n quyÕt, Chñ tÞch uû ban träng tµi sÏ x¸c nhËn viÖc nµy b»ng c¸ch ký vµo ph¸n quyÕt vµ nªu râ nguyªn nh©n. Ph¸n quyÕt träng tµi lµ cuèi cïng vµ kh«ng thÓ bÞ kh¸ng c¸c tr­íc bÊt kú mét toµ ¸n nµo. C¸c bªn ®­¬ng sù ph¶i tù nguyÖn thi hµnh ph¸n quyÕt träng ph¹m vi thêi h¹n ®­îc qui ®Þnh trong ph¸n quyÕt. Trong vßng thêi h¹n ®ã, nÕu ph¸n quyÕt kh«ng ®­îc tù nguyÖn thi hµnh th× sÏ ¸p dông biÖn ph¸p c­ìng chÕ theo luËt ph¸p cña n­íc n¬i ph¸n quyÕt ®­îc yªu cÇu thi hµnh vµ theo c¸c hiÖp ®Þnh quèc tÕ ¸p dông cã liªn quan. Ngoµi ra, qua tr×nh träng tµi sÏ ®­îc kÕt thóc trong c¸c tr­êng hîp sau: + Khi bªn nguyªn rót ®¬n kiÖn; + Khi c¸c bªn ®¹t ®­îc tho¶ thuËn th«ng qua hoµ gi¶i trùc tiÕp; + Khi thiÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó xem xÐt vµ gi¶i quyÕt vô viÖc, kÓ c¶ tr­êng hîp nguyªn ®¬n kh«ng lµm g× ®Ó cho vô kiÖn tiÕn triÓn trong thêi h¹n 6 th¸ng. 3.2.2.2. Sè vô tranh chÊp vµ trÞ gi¸ tranh chÊp kiÖn ra VIAC T¹i ViÖt Nam, Träng tµi phi chÝnh phñ ®· cã lÞch sö 40 n¨m (1963-2003), song do nhiÒu nguyªn nh©n, träng tµi phi chÝnh phñ vÉn nh­a ph¸t triÓn réng r·i. C¶ n­íc hiÖn nay cã 6 trung t©m träng tµi, nh­ng sè vô tËp trung chñ yÕu ë Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt Nam (VIAC) (xem b¶ng 2.1), vµ cã ®Õn 94% sè vô lµ nh÷ng tranh chÊp th­¬ng m¹i quèc tÕ (xem b¶ng 2.2) §iÒu nµy chøng tá uy tÝn rÊt cao vµ sù ®éc t«n cña VIAC trong gi¶i quyÕt tranh chÊp th­¬ng m¹i quèc tÕ, ®ång thêi ta còng thÊy träng tµi ch­a ®ñ hÊp dÉn ®èi víi tranh chÊp trong n­íc. B¶ng 2.1: Sè vô tranh chÊp kiÖn ra c¸c trung t©m träng tµi cña ViÖt nam ( tÝnh ®Õn hÕt n¨m 2000) Tªn trung t©m N¨m thµnh lËp Sè vô Sè vô gi¶i quyÕt thµnh c«ng Tû lÖ thµnh c«ng (%) TTTT Quèc tÕ ViÖt Nam TTTT Kinh tÕ Hµ néi TTTT Kinh tÕ B¾c Giang TTTT Kinh tÕ Sµi Gßn 1993 1997 1997 1999 134 2 4 15 117 0 2 13 87.3 0 50 86.7 (Nguån: B¸o c¸o t×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c TTTT- Bé t­ Ph¸p ) Râ rµng, ®èi víi sè vô tranh chÊp kiÖn ra träng tµi nh­ trªn, thËt khã cã thÓ thu ®­îc mét c¸i nh×n tæng thÓ vÒ tranh chÊp th­¬ng m¹i ë ViÖt Nam. Sè vô tranh chÊp kiÖn ra VIAC v­ît tréi h¬n h¼n so víi c¸c Trung t©m träng tµi kh¸c v× nhiÒu lý do. Tr­íc hÕt, ®ã lµ do vÞ trÝ ®éc quyÒn cña VIAC trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp th­¬ng m¹i cã yÕu tè n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. Thø hai, hiÖn nay trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt n­íc ta chØ cã quy t¾c tè tong cña VIAC lµ ghi râ “ph¸n quyÕt träng tµi cã gi¸ trÞ chung thÈm”. Cuèi cïng ph¶i kÓ ®Õn ­u thÕ cña VIAC vÒ ®éi ngò träng tµi viªn giái, quy t¾c tè tông linh ho¹t vµ sù hç trî cña Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam. §Õn hÕt n¨m 2002, sè vô kiÖn vµ tæng trÞ gi¸ cña c¸c n¨m ®­îc thèng kª nh­ sau: B¶ng 2.2: Tranh chÊp kiÖn ®Õn VIAC N¨m Tæng sè vô Tæng trÞ gi¸ (USD) TrÞ gi¸ trung b×nh (USD) Sè vô tranh chÊp QT Tæng trÞ gi¸ (USD) TrÞ gi¸ trung b×nh (USD) 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 6 14 17 25 24 18 20 23 16 18 479000 1.250.000 3.250.000 3.984.000 7.530.000 2.099.000 3.870.000 2.639.000 - - 79.800 89.300 191.200 155.800 313.800 116.600 193.500 85.200 - - 6 14 17 25 23 16 17 19 16 14 479.000 1.250.000 3.250.000 3.984.000 7.465.000 2.040.000 30329.000 2.538.000 - - 79.800 89.300 191.200 155.800 324.600 127.500 195.800 133.600 - - Tæng 145 25.011.000 153.150 137 24.245.000 162.200 (Nguån: Sæ theo dâi c¸c vô kiÖn cña VIAC) §èi víi VIAC sè vô trung b×nh mçi n¨m lµ 21 vô vµ trÞ gi¸ tranh chÊp ®­îc chia lµm 4 møc nhá, võa, lín vµ rÊt lín. Trong sè c¸c tranh chÊp cña VIAC, nhãm tranh chÊp cã gi¸ trÞ nhá d­íi 10.000 DSD (t­¬ng ®­¬ng kho¶ng 15 triÖu ®ång ViÖt Nam) chiÕm mét l­îng nhá, trung b×nh mçi n¨m chØ tõ 1-2 vô, chiÕm 7,6%. Nhãm tranh chÊp cã sè l­îng nhiÒu nhÊt lµ nhãm tranh chÊp cã gi¸ trÞ võa (10.000 USD- 100.000 USD) víi sè vô trung b×nh n¨m lµ 10 vô, chiÕm 50% tæng sè vô ®­a ra VIAC mçi n¨m. trÞ gi¸ trung b×nh cña tranh chÊp nµy lµ 393.000 USD/n¨m vµ 38.000 USD/vô. Thø ba lµ nhãm cã gi¸ trÞ tranh chÊp lín (100.000-200.000 USD) víi trung b×nh 4,8 vô/n¨m chiÕm 28%, trÞ gi¸ trung b×nh cña tranh chÊp nµy lµ 690.800 USD/n¨m vµ 134.900 USD/vô. Cuèi cïng lµ nhãm cã gi¸ trÞ tranh chÊp rÊt lín trªn 200.000 USD víi trung b×nh 5 vô/n¨m chiÕm 24,4%, trÞ gi¸ trung b×nh tranh chÊp nµy lµ 2.953.900 USD/n¨m vµ 590.780 USD/vô. Tuy nhiªn, møc ®é ®ång ®Òu trong nhãm nµy kh«ng cao, cã nh÷ng tranh chÊp lªn tíi 2 triÖu USD, song còng cã nh÷ng vô chØ 200.000 USD vµ nh÷ng vô nµy cã xu h­íng ngµy cµng cao. TrÞ gi¸ trung b×nh cña c¸c vô tranh chÊp qua 5 n¨m ë hai nhãm chiÕm tû lÖ cao trong tæng sè vô tranh chÊp (nhãm võa vµ nhãm rÊt lín) cã xu h­íng t¨ng lªn ®Æc biÖt lµ ë nhãm rÊt lín; tõ 349.500 USD/vô n¨m 1996 ®Õn 408.300; 527.300; 560.900 USD t­¬ng øng víi c¸c n¨m 1998, 1999, 2000. §iÒu nµy cµng chøng tá tranh chÊp th­¬ng m¹i kiÖn ra VIAC cã gi¸ trÞ t¨ng dÇn lªn trong thêi gian qua. Nã ph¶n ¸nh vµ phï hîp víi mét thùc tÕ lµ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i trong giai ®o¹n nµy rÊt ph¸t triÓn. TrÞ gi¸ c¸c th­¬ng vô t¨ng lªn kÐo theo trÞ gi¸ c¸c tranh chÊp còng t¨ng nhanh. MËt ®é tranh chÊp tËp trung vµo c¸c th­¬ng vô cã gi¸ trÞ võa tõ 10.000 ®Õn 100.000 USD . §èi víi n­íc ta, doanh nghiÖp võa vµ nhá vÉn chiÕm mét l­îng lín trong c¬ cÊu doanh nghiÖp cña nÒn kinh tÕ, c¸c th­¬ng vô v× vËy còng ë quy m« võa. MÆt kh¸c, ë n­íc ta, c¸c doanh nghiÖp kh«ng ph¶i lóc nµo còng t×m ®­îc mét nguån tÝn dông lín ®Ó ®Çu t­ vµo c¸c th­¬ng vô. Ch¼ng h¹n, mét hîp ®ång trÞ gi¸ 100.000 USD th× ®· t­¬ng ®­¬ng 1,5 tû VND mµ c¬ chÕ tÝn dông cña n­íc ta th× ch­a ®ñ ®é linh ho¹t, mÒm dÎo ®Ó ®¸p øng nhu cÇu lín nh­ vËy. Cuèi cïng, nguyªn t¾c ®a d¹ng ho¸ ®Ó ph©n chia rñi ro trong kinh doanh khiÕn c¸c nhµ doanh nghiÖp ­a chuéng c¸c th­¬ng vô trung b×nh ®Ó cã thÓ thu ®­îc mét kho¶n lîi nhuËn kh¸ vµ rñi ro còng kh«ng bÞ “tr¾ng tay” 3.3. Mét sè kiÕn nghÞ cã liªn quan ®Õn gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng träng tµi ë ViÖt Nam 3.3.1. KiÕn nghÞ hoµn thiÖn ph¸p luËt träng tµi th­¬ng m¹i ViÖt Nam §Ó träng tµi th­¬ng m¹i ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n, chóng ta cÇn cã mét m«i tr­êng ph¸p lý ®Çy ®ñ vµ chÆt chÏ, ph¸t huy nh÷ng ­u ®iÓm vµ kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ lµm cho träng tµi th­¬ng m¹i ViÖt Nam kÐm hÊp dÉn. Trong phÇn tr­íc cña ch­¬ng nµy,chóng ta ®· ®Ò cËp tíi Ph¸p lÖnh träng tµi th­¬ng m¹i ViÖt Nam ra ngµy 25/2/2003. Ph¸p lÖnh nµy hÇu nh­ ®· gi¶i quyÕt ®­îc hÇu hÕt c¸c bÊt cËp vÒ ph¸p luËt träng tµi tõ tr­íc ®Õn nay. Tuy nhiªn, vÉn cßn mét sè ®iÓm chóng ta cÇn lµm râ thªm trong néi dung cña Ph¸p lÖnh. Tr­íc tiªn lµ vÒ ®èi t­îng xÐt xö cña träng tµi. Ph¸p lÖnh träng tµi th­¬ng m¹i 2003 ®· ®Ò cËp râ vÒ kh¸i niÖm “th­¬ng m¹i” nh­ng vÉn ch­a ®Ò cËp ®Õn nh÷ng ®èi t­îng kh«ng ®­îc xÐt xö b»ng träng tµi. Cã mét sè lo¹i tranh chÊp liªn quan ®Õn quyÒn con ng­êi, t×nh tr¹ng c¸ nh©n, ph¸ s¶n, ph¸t minh, nh·n hiÖu hµng ho¸…kh«ng ®­îc phÐp gi¶i quyÕt b»ng träng tµi. Chóng ta kh«ng cho phÐp gi¶i quyÕt b»ng träng tµi c¸c tranh chÊp nãi trªn lµ bëi lÏ c¸c tranh chÊp ®ã kh«ng chØ liªn quan ®Õn quyÒn lîi c¸c bªn ®­¬ng sù trong tranh chÊp mµ cßn liªn quan tíi quyÒn lîi cña bªn thø ba hoÆc lîi Ých c«ng céng. Do ®ã, c¸c v¨n b¶n d­íi luËt qui ®Þnh chi tiÕt vÒ viÖc thi hµnh Ph¸p lÖnh träng tµi cÇn ph¶i cã qui ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nµy. Chóng ta nªn qui ®Þnh râ nh÷ng lÜnh vùc nµo kh«ng ®­îc xÐt xö b»ng träng tµi ®Ó ®¶m b¶o ®­îc lîi Ých c«ng céng Trong Ph¸p lÖnh träng tµi th­¬ng m¹i qui ®Þnh r»ng c¸c tranh chÊp gi÷a c¸c th­¬ng nh©n ViÖt Nam th× ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt b»ng ph¸p luËt ViÖt Nam. Tuy nhiªn, hÖ thèng ph¸p luËt cña chóng ta cßn thiÕu rÊt nhiÒu vµ nÕu nh­ ph¸p luËt ViÖt nam ch­a cã quy ®Þnh vÒ nh÷ng tranh chÊp ®ã th× ta sÏ ¸p dông qui ®Þnh nµo ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng tranh chÊp gi÷a c¸c th­¬ng nh©n ViÖt Nam? Do vËy, chóng ta cã thÓ quy ®Þnh cho phÐp ¸p dông mét sè nguån luËt kh¸c ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp. VÝ dô c¸c cã thÓ ¸p dông c¸c tËp qu¸n th­¬ng m¹i nh­ Incoterms ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp vÒ hîp ®ång giao hµng theo c¸c ®iÒu kiÖn cña nã (CIF, FOB, CFR, DDU, DDP,…) v× trªn thùc tÕ kh«ng thÓ hiÓu ®­îc nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ së giao hµng nµy dùa trªn ph¸p luËt ViÖt Nam Ngµy nay, vÊn ®Ò c«ng nhËn vµ ®¶m b¶o hiÖu lùc cña tho¶ thuËn träng tµi ®­îc c¸c quèc gia rÊt quan t©m vµ ®iÒu nµy chøng tá trong luËt vÒ träng tµi vµ trong c¸c hiÖp ®Þnh, c«ng ­íc víi sù tham gia cña nhiÒu quèc gia. C¸c quèc gia trªn thÕ giíi rÊt chó träng ®Õn viÖc c«ng nhËn vµ cã biÖn ph¸p ®¶m b¶o hiÖu lùc cña tho¶ thuËn träng tµi. §iÒu ®ã cho phÐp ®¶m b¶o trËt tù vµ æn ®Þnh trong gi¶i quyÕt tranh chÊp, ®¶m b¶o lîi Ých cña c¸c bªn tham gia c¸c quan hÖ kinh tÕ. Trong xu thÕ muèn hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay, ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c quan hÖ kinh tÕ trong n­íc vµ n­íc ngoµi kh«ng ngõng ®­îc ph¸t triÓn, trong lÜnh vùc gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng con ®­êng träng tµi, ViÖt nam còng nªn cã qui ®Þnh vÒ ®¶m b¶o hiÖu lùc cña tho¶ thuËn träng tµi t­¬ng tù nh­ trªn nh­ng trong Ph¸p lÖnh träng tµi th­¬ng m¹i 2003 kh«ng cã ®iÒu kho¶n nµo qui ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nµy. Mét ®iÓm chóng ta cÇn l­u ý n÷a lµ nhiÖm vô cña nhµ n­íc trong viÖc ban hµnh kÞp thêi c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh Ph¸p lÖnh träng tµi th­¬ng m¹i ®Ó ph¸p lÖnh nµy sím ®i vµo cuéc sèng. ViÖc ban hµnh chËm chÔ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh lµ mét h¹n chÕ tõ tr­íc tíi nay ë ViÖt Nam vµ ®iÒu nµy ®· khiÕn cho viÖc thùc thi nh÷ng ®iÓm tiÕn bé cña c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt chËm ph¸t huy t¸c dông. 3.3.2. KiÕn nghÞ ®èi víi c¸c trung t©m träng tµi ë ViÖt Nam Nh­ phÇn trªn cña kho¸ luËn ®· tr×nh bµy, träng tµi phi chÝnh phñ ë ViÖt Nam ®· cã lÞch sö kh¸ l©u song ®Õn nay vÉn ch­a ph¸t triÓn réng r·i, vÉn ch­a hÊp dÉn ®­îc c¸c th­¬ng nh©n trong gi¶i quyÕt tranh chÊp. NÕu cã chän gi¶i quyÕt tranh chÊp t¹i träng tµi th× chØ tËp trung ë Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt Nam VIAC, cßn hÇu nh­ lµ kh«ng biÕt ®Õn c¸c trung t©m träng tµi kh¸c. §Ó c¸c trung t©m träng tµi ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, thu hót sù quan t©m cña c¸c th­¬ng nh©n, th× theo t«i cã mét sè vÊn ®Ò nh­ sau: Thø nhÊt lµ vÒ bé m¸y tæ chøc. Ngoµi VIAC ra, c¸c trung t©m träng tµi ë ViÖt Nam cßn ch­a chó träng trong c«ng t¸c x©y dùng bé m¸y tæ chøc qu¶n lý trung t©m. CÇn x©y dùng mét bé m¸y tæ chøc víi c¬ cÊu gän nhÑ nh­ng hiÖu qu¶, tr¸nh cång kÒnh, chång chÐo. Ban gi¸m ®èc, th­ ký ph¶i lµ nh÷ng ng­êi cã n¨ng lùc trong qu¶n lý còng nh­ trong chuyªn m«n. C¸c träng tµi viªn ®­îc lùa chän mät c¸ch cÈn thËn, kü cµng nh»m ®¶m b¶o nh÷ng ng­êi nµy kh«ng nh÷ng lµ nh÷ng chuyªn gia trong c¸c lÜnh vùc cña m×nh mµ cßn ph¶i lµ ng­êi cã ®¹o ®øc tèt, c«ng minh, chÝnh trùc, xÐt xö mét c¸ch v« t­, kh«ng thiªn vÞ. Cã nh­ vËy th× ph¸n quyÕt mµ träng tµi ®­a ra míi ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan. Tõ ®ã míi t¹o lßng tin ®èi víi c¸c th­¬ng nh©n khi gi¶i quyÕt tranh chÊp. Thø hai, lµ vÒ thñ tôc xÐt xö cña c¸c trung t©m. Thñ tôc xÐt xö ph¶i linh ho¹t, chÆt chÏ, nhanh chãng, ®¬n gi¶n ®Ó dÔ dµng cho c¸c bªn trong qua tr×nh tranh tông, tiÕt kiÖm thêi gian, chi phÝ cho c¸c bªn. Cuèi cïng lµ vÊn ®Ò phÝ träng tµi. Theo nh­ ý kiÕn cña c¸c doanh nghiÖp th× phÝ träng tµi ë ViÖt Nam cßn cao h¬n so víi phÝ toµ ¸n. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam th­êng lµm c¸c th­¬ng vô cã gi¸ trÞ nhá, nhiÒu khi do chi phÝ kiÖn tông qu¸ lín cho nªn tuy cã tranh chÊp nh­ng còng ®µnh kh«ng ®­a ra gi¶i quyÕt t¹i träng tµi. Theo ý kiÕn cña t«i th× kh«ng nªn ®­a ra mét biÓu phÝ chung nh­ hiÖn nay mµ nªn tuú theo trÞ gi¸ vô kiÖn mµ thu phÝ sao cho phï hîp. Tãm l¹i, c¸c trung t©m träng tµi ViÖt Nam muèn ®Ó c¸c tranh chÊp ®Õn “gâ cöa” th× nªn cã nh÷ng c¶i c¸ch trong tæ chøc bé m¸y còng nh­ trong ®éi ngò träng tµi viªn hay trong qui t¾c, thñ tôc tè tông, phÝ träng tµi sao cho khi xÐt xö ®¶m b¶o c«ng b»ng, nhanh chãng, vµ tiÕt kiÖm thêi gian còng nh­ chÝ phÝ cho c¸c bªn ®­¬ng tông. 3.3.3. KiÕn nghÞ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp khi gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng träng tµi HiÖn nay, do nh÷ng ­u ®iÓm cña träng tµi nh­ mét ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp nhanh gän, khÈn tr­¬ng, b¶o toµn bÝ mËt… nªn ®· cã nhiÒu doanh nghiÖp chän lùa gi¶i quyÕt tranh chÊp trong th­¬ng m¹i b»ng träng tµi. Tuy nhiªn, do kh«ng hiÓu râ vÒ ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng träng tµi mµ ®· chÞu nhiÒu thiÖt thßi do sù lùa chän cña m×nh. V× kh«ng hiÓu râ vÒ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p xÐt xö b»ng träng tµi nªn ký tho¶ thuËn träng tµi kh«ng râ rµng, cô thÓ, hoÆc tr¸i víi ph¸p luËt cña n­íc träng tµi hay tr¸i víi quy t¾c cña trung t©m träng tµi lùa chän….KÕt qu¶ lµ gi÷a hä tån t¹i mét tho¶ thuËn träng tµi tr¸i ph¸p luËt hoÆc kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc, vµ chÝnh tho¶ thuËn nµy l¹i lµ c¨n cø ®Ó träng tµi tõ chèi thÈm quyÒn xÐt xö. Lóc nµy doanh nghiÖp kh«ng thÓ gi¶i quyÕt tranh chÊp ë träng tµi mÆc dï ý trÝ lóc ®Çu lµ muèn nh­ vËy. Do vËy, thø nhÊt, khi tho¶ thuËn gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng träng tµi th× tho¶ thuËn träng tµi ph¶i cã ®ñ c¸c néi dung c¬ b¶n, cÇn thiÕt ®¶m b¶o tæ chøc träng tµi ®­îc lùa chän sÏ cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ®øng ra gi¶i quyÕt tranh chÊp, tr¸nh nh÷ng tr­êng hîp ®¸ng tiÕc x¶y ra. Thø hai, doanh nghiÖp ViÖt Nam khi tham gia vµo mét tho¶ thuËn träng tµi cÇn n½m râ quy t¾c tè tông cña tæ chøc träng tµi mµ m×nh tho¶ thuËn ®­a tranh chÊp nÕu cã ph¸t sinh. Khi ®· n¾m râ qui t¾c tè tông, c¸c doanh nghiÖp sÏ tËn dông ®­îc c¸c ­u ®iÓm cña qua tr×nh träng tµi, h¹n chÕ ®­îc nh­îc ®iÓm cña qóa tr×nh nµy ®¶m b¶o tæ chøc träng tµi ®­îc lùa chän sÏ thô lý hå s¬, ph¸n quyÕt do tæ chøc träng tµi nµy ra sÏ cã gi¸ trÞ thi hµnh…Nh­ vËy, khi x¶y ra tranh chÊp sÏ ®­îc gi¶i quyÕt mét c¸ch nhanh chãng, c«ng b»ng, b¶o vÖ quyÒn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Khi tranh chÊp x¶y ra, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam lµ ng­êi ®i kiÖn th× nªn chuÈn bÞ ®Çy ®ñ hå s¬ tµi liÖu, c¸c b»ng chøng, chøng cø ®Ó ®i kiÖn. Göi ®¬n kiÖn trong thêi hiÖu khëi kiÖn ®Ó tr¸nh viÖc ®¬n kiÖn bÞ b¸c v× ®· hÕt h¹n ®i kiÖn. Cßn trong tr­êng hîp, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam bÞ kiÖn ra träng tµi th× nªn nhê cËy tíi sù gióp ®ì cña c¸c chuyªn gia, cè vÊn, luËt s­, träng tµi viªn cã uy tÝn trong lÜnh vùc tranh chÊp ®Ó cã gi¶i ph¸p hîp lý kÞp thêi nh»m b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh. C¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã mÆt t¹i phiªn xÐt xö ®Ó ph¸t biÓu, biÖn hé. Ngoµi ra cÇn t×m ra nh÷ng chøng cø thuyÕt phôc ®Ó ®­a ra tr­íc träng tµi ®Ó tù biÖn hé cho m×nh chø kh«ng nªn sö dông nh÷ng biÖn ph¸p gian lËn. VÒ viÖc thi hµnh ph¸n quyÕt träng tµi, khi doanh nghiÖp ViÖt Nam tham gia tho¶ thuËn chän träng tµi n­íc ngoµi, tæ chøc träng tµi n­íc ngoµi ®· gi¶i quyÕt tranh chÊp vµ ®· ®­a ph¸n quyÕt träng tµi (®èi víi ViÖt Nam ®©y lµ ph¸n quyÕt träng tµi n­íc ngoµi) th×: * NÕu doanh nghiÖp ViÖt Nam lµ bªn ph¶i thi hµnh ph¸n quyÕt träng tµi n­íc ngoµi, chóng ta ph¶i chøng minh c¸c c¨n cø tõ chèi thi hµnh ph¸n quyÕt träng tµi (c¶ theo c«ng ­íc New york 1958 vµ Ph¸p lÖnh 1995) ®Ó tr×nh lªn Héi ®ång xÐt ®¬n yªu cÇu thi hµnh ph¸n quyÕt ®Ó Héi ®ång xem xÐt vµ quyÕt ®Þnh. NÕu xÐt thÊy quyÕt ®Þnh cña toµ ¸n vÒ viÖc c«ng nhËn vµ cho thi hµnh ph¸n quyÕt cña träng tµi n­íc ngoµi lµ ch­a tho¶ ®¸ng th× bªn ®­¬ng sù ViÖt Nam ph¶i khÈn tr­¬ng lµm ®¬n kh¸ng c¸o lªn to¸ ¸n nh©n d©n tèi cao. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i lµ bÊt cø ph¸n quyÕt nµo chóng ta còng kh«ng tù nguyÖn thi hµnh vµ ph¶i ®Õn lóc cã quyÕt ®Þnh c­ìng chÕ cña toµ ¸n th× míi thi hµnh, mµ c¸c doanh nghiÖp nªn tù nguyÖn thi hµnh nÕu thÊy r»ng lçi tranh chÊp lµ do m×nh vµ ph¸n quyÕt cña träng tµi lµ tho¶ ®¸ng ®Ó gi÷ uy tÝn vÒ l©u dµi trong lµm ¨n kinh doanh v× ngµy nay ch÷ tÝn lµ rÊt quan träng trªn th­¬ng tr­êng. Cã nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam v× c¸i lîi tr­íc m¾t mµ quªn ®i c¸i lîi l©u dµi ®· cè t×nh ch©y × kh«ng chÞu thi hµnh quyÕt ®Þnh cña träng tµi n­íc ngoµi, nh­ vËy lµ ®· tù ®¸nh mÊt uy tÝn, thanh danh cña m×nh v× bªn th¾ng kiÖn ngoµi viÖc yªu cÇu tßa ¸n c«ng nhËn vµ thi hµnh ph¸n quyÕt, hä cßn ¸p dông nhiÒu c¸ch kh¸c vµ mét trong sè ®ã lµ ®¨ng b¸o, dïng chÝnh søc Ðp trong giíi th­¬ng gia vµ uy tÝn träng tµi viªn ®Ó buéc bªn thua kiÖn ph¶i thi hµnh ph¸n quyÕt. * NÕu doanh nghiÖp ViÖt nam lµ bªn ®­îc thi hµnh. NÕu bªn thua kiÖn n­íc ngoµi kh«ng tù nguyÖn thi hµnh ph¸n quyÕt träng tµi th× bªn th¾ng kiÖn ViÖt Nam ph¶i t×m hiÓu thñ tôc céng nhËn vµ thi hµnh ph¸n quyÕt cña n­íc bªn thua kiÖn ®Ó lµm hå s¬ yªu c©ï cho thi hµnh. Cßn trong tr­êng hîp doanh nghiÖp ViÖt Nam tham gia tho¶ thuËn chän träng tµi ViÖt Nam, tæ chøc träng tµi ViÖt Nam ®· ra ph¸n quyÕt th×: * NÕu doanh nghiÖp ViÖt nam lµ bªn ph¶i thi hµnh, c¸c doanh nghiÖp nªn nhanh chãng thi hµnh ph¸n quyÕt. C¸c doanh nghiÖp khåg cã lý do g× ®Ó tõ chèi thi hµnh trõ khi doanh nghiÖp xÐt thÊy tho¶ hiÖp träng tµi kh«ng cã hiÖu lùc theo luËt ViÖt Nam hoÆc theo nh­ tho¶ thuËn träng ta× th× tæ chøc träng tµi xÐt xö lµ sai thÈm quyÒn. Khi ®ã, c¸c doanh nghiÖp nªn viÕt ®¬n tõ chèi thi hµnh nªu râ lý do göi cho Bé t­ ph¸p ®Ó Bé quyÕt ®Þnh cã huû ph¸n quyÕt träng tµi hay kh«ng. * NÕu trong tr­êng hîp bªn ViÖt Nam lµ bªn ®­îc thi hµnh th× ph¸n quyÕt träng tµi nµy lµ ph¸n quyÕt träng tµi n­íc ngoµi ®èi víi bªn ph¶i thi hµnh. C¸c doanh nghiÖp ViÖt nam ph¶i t×m hiÓu xem ph¸p luËt cña n­íc n¬i ph¸n quyÕt träng tµi ®­îc thi hµnh cã qui ®Þnh vÒ viÖc c«ng nhËn vµ cho thi hµnh ph¸n quyÕt träng tµi n­íc ngoµi hay kh«ng. NÕu nh­ n­íc nµy kh«ng tham gia vµo c¸c HiÖp ®Þnh quèc tÕ song ph­¬ng víi ViÖt Nam hoÆc tham gia vµo c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ vÒ c«ng nhËn vµ thi hµnh ph¸n quyÕt träng tµi n­íc ngoµi mµ ViÖt Nam cã tham gia th× chóng ta kh«ng thÓ cã c¸ch nµo buéc bªn kia ph¶i thi hµnh ph¸n quyÕt cña träng tµi ViÖt Nam ngoµi viÖc hy väng vµo sù thiÖn chÝ cña hä. Cßn nÕu trong tr­êng hîp ng­îc l¹i, doanh nghiÖp ph¶i t×m hiÓu xem thñ tôc c«ng nhËn vµ cho thi hµnh ph¸n quyÕt cña träng tµi n­íc ngoµi t¹i n­íc nµy nh­ thÕ nµo ®Ó chóng ta lµm ®¬n yªu cÇu c«ng nhËn vµ cã biÖn ph¸p c­ìng chÕ thi hµnh. §èi víi c¶ ph¸n quyÕt cña träng tµi n­íc ngoµi vµ ph¸n quyÕt träng tµi ViÖt Nam ®­îc thi hµnh ë n­íc ngoµi. NÕu Toµ ¸n cña n­íc bªn thua kiÖn kh«ng thô lý hå s¬ hoÆc tõ chèi cho thi hµnh mét c¸ch kh«ng chÝnh ®¸ng th× ph¶i kiÕn nghÞ víi Bé t­ ph¸p ViÖt Nam ®Ó Bé t­ ph¸p cã c¸ch gi¶i quyÕt thÝch hîp víi c¬ quan cã thÈm quyÒn cña n­íc bªn thua kiÖn nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cho doanh nghiÖp ViÖt Nam, ®ång thêi lµ c¨n cø ®Ó chóng ta cã biÖn ph¸p tr¶ ®òa thÝch hîp cho nh÷ng n­íc cè t×nh kh«ng chÞu c«ng nhËn vµ cho thi hµnh ph¸n quyÕt cña träng tµi ViÖt Nam t¹i n­íc hä. KÕt luËn Trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ cña n­íc ta hiÖn nay, quan hÖ bu«n b¸n gi÷a c¸c th­¬ng nh©n diÔn ra ngµy cµng nhiÒu vµ do ®ã c¸c tranh chÊp còng theo ®ã mµ t¨ng lªn cïng víi tÝnh khã kh¨n, phøc t¹p cña nã. §Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh trong quan hÖ th­¬ng m¹i c¸c th­¬ng nh©n cã thÓ dïng ph­¬ng ph¸p th­¬ng l­îng, hoµ gi¶i hoÆc nhê bªn thø ba ®øng ra can thiÖp hoµ gi¶i. Nh­ng kh«ng ph¶i khi nµo th­¬ng l­îng, hoµ gi¶i còng ®em l¹i thµnh c«ng. Khi lîi Ých cña chñ thÓ tham gia hîp ®ång ®èi kh¸ng s©u s¾c, th­¬ng l­îng hay hoµ gi¶i ®Òu kh«ng thµnh c«ng, c¸c bªn ph¶i kiÖn ra c¬ quan tµi ph¸n cã thÈm quyÒn ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh. Cã hai c¬ quan tµi ph¸n lµ toµ ¸n vµ träng tµi. Tuú vµo ý chÝ cña c¸c bªn mµ mét trong hai c¬ quan nµy sÏ ®øng ra gi¶i quyÕt tranh chÊp. Do tÝnh chÊt vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng kh¸c nhau, thñ tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp ë toµ ¸n vµ träng tµi còng cã nhiÒu ®iÓm kh¸c nhau, c¸c th­¬ng nh©n nªn nhËn thøc ®­îc nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt ®ã ®Ó lùa chän sao cho hiÖu qu¶ nhÊt. Gi¶i quyÕt tranh chÊp trong th­¬ng m¹i b»ng träng tµi hiÖn nay ®­îc phÇn ®«ng c¸c th­¬ng gia trªn thÕ giíi ­a chuéng do nh÷ng ­u ®iÓm cña träng tµi lµ gi¶i quyÕt tranh chÊp mét c¸ch nhanh chãng, xÐt xö mét cÊp, bÝ mËt, Ýt chi phÝ, ph¸n quyÕt träng tµi lµ chung thÈm. Trªn thÕ giíi cã rÊt nhiÒu tæ chøc träng tµi quèc tÕ ho¹t ®éng. Cã thÓ nãi ch­a bao giê ho¹t ®éng tµi l¹i ph¸t triÓn m¹nh mÏ nh­ hiÖn nay. Cã nhiÒu tæ chøc träng tµi quèc tÕ l©u n¨m víi ®éi ngò träng tµi viªn lµ nh÷ng ng­êi cã uy tÝn, cã nhiÒu kinh nghiÖm trong xÐt xö, xÐt xö mét c¸ch v« t­ c«ng b»ng vµ kh¸ch quan. C¸c tæ chøc träng tµi nµy ®· xÐt xö rÊt nhiÒu c¸c vô tranh chÊp trong th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ ph¸n quyÕt cña hä mang tÝnh chÝnh x¸c cao, ®­îc nhiÒu n­íc c«ng nhËn. ë ViÖt Nam, c¸c trung t©m träng tµi ®· ®­îc thµnh lËp c¸ch ®©y kh¸ l©u. Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt Nam (VIAC) bªn c¹nh phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam lµ mét trong sè c¸c trung t©m nµy. VIAC lµ tæ chøc träng tµi phi chÝnh phñ cã chøc n¨ng xÐt xö c¸c tranh chÊp th­¬ng m¹i trong n­íc vµ quèc tÕ. Thùc tiÔn ho¹t ®éng cña Trung t©m tõ khi thµnh lËp ®Õn nay ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ, ho¹t ®éng xÐt xö ngµy cµng ®¹t chÊt l­îng cao, lµ mét ®Þa chØ tin cËy cña c¸c th­¬ng nh©n khi cã tranh chÊp x¶y ra. Tuy nhiªn, ngoµi VIAC ra, hÇu nh­ cÊc trung t©m träng tµi cßn l¹i ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶, rÊt Ýt cã c¸c tranh chÊp ®­îc ®­a ra tr­íc c¸c trung t©m träng tµi nµy ®Ó gi¶i quyÕt. C¸c trung t©m träng tµi ë n­íc ta cÇn hoµn thiÖn bé m¸y tæ chøc còng nh­ kh¾c phôc nh÷ng ®iÓm ch­a hÊp dÉn trong thñ tôc tè tông. Cã nh­ vËy th× míi cã thÓ thu hót c¸c th­¬ng nh©n ®Õn víi m×nh khi cã tranh chÊp x¶y ra. Mét th­¬ng nh©n khi tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ kh«ng nh÷ng ph¶i hiÓu biÕt, tinh th«ng vÒ nghiÖp vô mµ cßn ph¶i biÕt c¸ch phßng ngõa nh÷ng rñi ro vÒ mÆt ph¸p lý, gi¶m thiÓu nh÷ng tranh chÊp trong kinh doanh vµ t×m hiÓu c¸ch thøc tiÕn hµnh gi¶i quyÕt tranh chÊp khi chóng ph¸t sinh ®Ó ®¶m b¶o ®ù¬c quyÒn lîi cña m×nh. Ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng träng tµi ®ang lµ mét ph­¬ng ph¸p nhiÒu ­u ®iÓm nhÊt hiÖn nay, v× vËy, khi ký kÕt hîp ®ång, c¸c th­¬ng nh©n nªn ®­a vµo hîp ®ång ®iÒu kho¶n träng tµi cïng víi sù c©n nh¾c kü l­ìng viÖc chän lùa trung t©m träng tµi nµo sÏ gi¶i quyÕt tranh chÊp cña m×nh. Ph¸p lÖnh träng tµi th­¬ng m¹i ban hµnh ngµy 25/2/2003 ®· kh¾c phôc ®­îc nh÷ng bÊt cËp, chång chÐo trong hÖ thèng ph¸p luËt vÒ träng tµi cña n­íc ta tõ tr­íc ®Õn nay, c¸c th­¬ng nh©n cã thÓ yªn t©m h¬n khi lùa chän träng tµi ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp trong kinh doanh cña m×nh ®Æc biÖt lµ kinh doanh quèc tÕ Tµi liÖu tham kh¶o Ph¸p lÖnh träng tµi th­¬ng m¹i ngµy 25/2/2003 Ph¸p lÖnh c«ng nhËn vµ thi hµnh t¹i ViÖt Nam ph¸n quyÕt cña träng tµi n­íc ngoµi (1995) §¹o luËt mÉu vÒ th­¬ng m¹i quèc tÕ cña UNCITRAL C«ng ­íc New York 1958 vÒ c«ng nhËn vµ thi hµnh ph¸n quyÕt träng tµi n­íc ngoµi Qui t¾c tè tông cña Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt Nam n¨m 1993 Gi¸o tr×nh ph¸p luËt trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i- Tr­êng ®¹i häc Ngo¹i th­¬ng ( NguyÔn ThÞ M¬- Hoµng Ngäc ThiÕt) HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam- Hoa Kú n¨m 2000, NXB ChÝnh trÞ quèc gia. Gi¸o tr×nh luËt th­¬ng m¹i quèc tÕ (Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n) LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam n¨m 2003 LuËt th­¬ng m¹i ViÖt Nam 1997 LuËt träng tµi Liªn bang Mü NghÞ ®Þnh 116-CP ngµy 05/09/1994 Ph¸p lÖnh hîp ®ång kinh tÕ ngµy 10/10/1990 Qui t¾c träng tµi UNCITRAL 1976 QuyÕt ®Þnh sè 204/TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ ngµy 28/4/1993 QuyÕt ®Þnh sè 114/TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ ngµy 16/2/1996 Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt nam (2002: 50 Ph¸n quyÕt träng tµi quèc tÕ chän läc Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt Nam (2002), B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng nhiÖm kú II (1998- 2001) vµ ph­¬ng h­íng ho¹t ®éng nhiÖm kú III (2002-2005) www.iccwbo.org/court/english/intro-court/introduction.asp www.iccwbo.org/court/english/new-archives/2003/court.asp www.adr.org/index2.1.jsp?JSPssid=15765 www.adr.org/index2.1.jsp?JSPssid=15765 www.adr.org/index2.1.jsp?JSPssid=16185 www. cietac.org.cn/english/eindex.htm www.cmac.org.cn/ www.siac.org.sg Sunflower.singnet.com.sg/~arbiter/thairule.html Môc lôc