Khóa luận Hỗ trợ xuất nhập khẩu cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam: Hiện trạng và giải pháp

phÈm trung gian ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. L·i suÊt cho vay ®èi víi xuÊt khÈu tõ 6-10%, trong khi møc l·i suÊt chung lµ 17-23%. Tõ cuèi nh÷ng n¨m 1980, sù chªnh lÖch l·i suÊt míi ®­îc xo¸ bá. NÕu xem xÐt møc l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh phi chÝnh thøc t¹i thêi ®iÓm ®ã vµo kho¶ng h¬n 30%, th× sù ­u ®·i ®èi víi xuÊt khÈu qua tÝn dông l·i suÊt thÊp thËt lín. HÇu nh­ mäi kho¶n tÝn dông xuÊt khÈu ®Òu ®­îc hç trî th«ng qua c¬ chÕ t¹o tiÒn cña Ng©n hµng Trung ­¬ng d­íi h×nh thøc chiÕt khÊu. Trong kho¶ng thêi gian tõ 1976-1986 tû lÖ tÝn dông cña Ng©n hµng Hµn Quèc trong tæng sè kho¶n vay cña Ng©n hµng néi ®Þa lµ 79,4%, ®Æc biÖt vµo nh÷ng n¨m 1973-1981 tû lÖ nµy lªn tíi 90,1%. 3.3 C¸c chÝnh biÖn ph¸p hç trî kh¸c Ngoµi ra cßn cã rÊt nhiÒu biÖn ph¸p hç trî kh¸c cña ChÝnh phñ ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña c¸c SME nh­ chiÕt khÊu thuÕ ra khái gi¸ mua thiÕt bÞ vµ ph­¬ng tiÖn ®Çu t­ ®Ó s¶n xuÊt; trî cÊp cho viÖc c¶i tiÕn ®ãng gãi vµ mÉu m· s¶n phÈm, më réng c¸c ph­¬ng tiÖn cung cÊp dÞch vô kiÓm tra hµng xuÊt khÈu, më c¸c trung t©m ®µo t¹o tiÕng n­íc ngoµi, göi c¸c ®oµn ®Õn héi trî triÓn l·m ë n­íc ngoµi, tæ chøc c¸c cuéc triÓn l·m ë n­íc ngoµi, tæ chøc c¸c cuéc triÓn l·m th­¬ng m¹i t¹i Hµn Quèc. ChÝnh phñ Hµn Quèc còng theo dâi chÆt chÏ kÕt qu¶ ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµ hµng th¸ng hoÆc hµng quý cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ trong n­íc, vÒ xu h­íng cña thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Th«ng qua c¸c cuéc häp th­êng kú do Tæng thèng lµm chñ täa víi sù tham dù cña c¸c quan chøc cÊp cao cña ChÝnh phñ ®Ó thùc hiÖn xem xÐt kÕt qu¶ ho¹t ®éng xuÊt khÈu. NÕu kÕt qu¶ ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµ yÕu kÐm, th× Tæng thèng sÏ thóc giôc c¸c quan chøc cã liªn quan cña ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ ng©n hµng ph¶i cung cÊp hç trî m¹nh mÏ h¬n n÷a ®èi víi xuÊt khÈu nh»m ®¹t ®­îc khèi l­îng xuÊt khÈu ®Ò ra theo kÕ ho¹ch. B»ng c¸ch ®ã, nh÷ng c¶n trë ®èi víi xuÊt khÈu ®­îc xo¸ bá mét c¸ch kÞp thêi phôc vô cho viÖc hç trî SME. Mét ®Æc ®iÓm kh¸c trong chÝnh s¸ch thóc ®Èy xuÊt khÈu cña ChÝnh phñ Hµn Quèc lµ sù hç trî cña ChÝnh phñ cho xuÊt khÈu c¨n cø vµo kÕt qu¶ xuÊt khÈu thùc sù ®¹t ®­îc. C¸c nhµ xuÊt khÈu ®­îc quyÒn nhËn hç trî chØ lµ nh÷ng doanh nghiÖp cã kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n¨m v­ît mét møc nhÊt ®Þnh. §Ó nhËn ®­îc sù ­u ®·i lín h¬n, c¸c nhµ xuÊt khÈu ph¶i lµm viÖc ch¨m chØ vµ chuyªn cÇn h¬n, ®Ó c¹nh tranh víi nhau vµ víi n­íc ngoµi. ChiÕn thuËt buéc c¸c doanh nghiÖp Hµn Quèc ph¶i c¹nh tranh víi c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ®· mang l¹i nh÷ng lîi Ých lín trong viÖc ®Èy m¹nh sù häc hái, tiÕp thu kiÕn thøc míi qua lµm viÖc, qua ®ã rót ng¾n thêi gian cÇn thiÕt cho häc tËp. ChÝnh s¸ch hç trî xuÊt nhËp khÈu toµn diÖn nãi trªn ®· ®ãng vai trß c¬ b¶n ®Ó c¸c SME cña Hµn Quèc ®­îc më réng nhanh chãng vµ thu ®­îc kÕt qu¶ mong muèn. Trªn ®©y lµ nh÷ng kinh nghiÖm hç trî cho c¸c SME trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cña mét sè n­íc trong khu vùc Ch©u ¸. Trªn c¬ së nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ®· tr×nh bµy ë trªn, cã thÓ lµm bµi häc kinh nghiÖm cho ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh hç trî xuÊt nhËp khÈu cho c¸c SME trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, tuy nhiªn, chóng ta ¸p dông nh÷ng bµi häc nµy mét c¸ch cã chän läc kh«ng dËp khu©n m¸y mãc. Trong ch­¬ng III cña chuyªn ®Ò nµy t«i xin m¹nh d¹n ®­a ra mét sè kiÕn nghÞ nh»m hç trî hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh XNK cho SME ë ViÖt Nam hiÖn nay. Ch­¬ng III- Mét sè kiÕn nghÞ nh»m t¨ng c­êng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh XNK cña SME ë ViÖt Nam I- C¬ héi vµ nh÷ng th¸ch thøc cña SME trong ho¹t ®éng kinh doanh XNK trong c¬ chÕ thÞ tr­êng hiÖn nay 1. C¬ héi cña SME trong ho¹t ®éng kinh doanh XNK Víi viÖc ban hµnh LuËt c«ng ty vµ LuËt doanh nghiÖp t­ nh©n n¨m 1990 ë ViÖt Nam, sù tån t¹i cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ë ViÖt nam chÝnh thøc ®­îc ph¸p luËt thõa nhËn. Trªn c¬ së ®ã, c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh (hÇu hÕt lµ c¸c SME) ®· ®­îc h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ ®ãng gãp mét phÇn ®¸ng kÓ cho sù t¨ng tr­ëng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong suèt thËp kû qua. Tuy nhiªn, theo nhËn ®Þnh cña nhiÒu nhµ kinh tÕ, c¸c SME hiÖn nay ch­a ph¸t huy ®­îc hÕt tiÒm n¨ng cña m×nh, cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n trong s¶n xuÊt kinh doanh ®Æc biÖt lµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu víi ®iÒu kiÖn héi nhËp hiÖn nay. HiÖn t­îng nµy, mét phÇn lµ do b¶n th©n c¸c SME ch­a cã nhiÒu kinh nghiÖm trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ch­a ®ñ n¨ng ®éng vµ s¸ng t¹o trong kinh doanh, mÆt kh¸c, quan träng h¬n, lµ do ch­a cã mét khung khæ chÝnh s¸ch râ rµng cña Nhµ n­íc trong viÖc ®­a ra nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c SME ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. Nh÷ng ­u thÕ cña lo¹i h×nh SME kh«ng chØ ®­îc ®­a ra trong lý luËn mµ cßn ®­îc thÓ hiÖn mét c¸ch râ rµng vµ thuyÕt phôc trong thùc tiÔn ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. Theo nh×n nhËn cña mét sè chuyªn gia, khu vùc SME ë ViÖt Nam sÏ trë thµnh mét ®éng lùc quan träng cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ trong thêi gian tíi. NÕu ®­îc Nhµ n­íc hç trî mét c¸ch tho¶ ®¸ng, khu vùc nµy sÏ cã mét vai trß quan träng trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi ë ViÖt Nam. ChÝnh v× vËy, nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu ®Ò tµi SME ®· ®­îc thùc hiÖn ë ViÖt Nam víi sù tham gia cña nhiÒu nhµ nghiªn cøu víi sù hç trî cña mét sè tæ chøc quèc tÕ. Th«ng qua nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu nµy, vai trß cña khu vùc SME ngµy cµng ®­îc nhËn thøc mét c¸ch râ rµng vµ ®Çy ®ñ h¬n. HiÖn nay, trong thèng kª vÉn ch­a ph©n biÖt ®­îc kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c SME nãi chung vµ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ nãi riªng. Do ®ã, kh«ng cã sè liÖu cô thÓ nh­ng sù t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu cña khu vùc nµy trong nh÷ng n¨m qua kh«ng thÓ phñ nhËn ®­îc. MÆc dï kh«ng cã sè liÖu cô thÓ ®Ó nãi nªn triÓn väng cña khu vùc SME ngoµi quèc doanh, nh­ng nh÷ng sè liÖu do cuéc kh¶o s¸t cña CIEM vµ MPDF tiÕn hµnh võa qua ®èi víi 457 SME còng ph¶n ¸nh phÇn nµo sù ®Þnh h­íng xuÊt khÈu cña khu vùc nµy trong thêi gian tíi. Theo sè liÖu cña cuéc kh¶o s¸t th× kho¶ng 2/3 doanh nghiÖp cho r»ng ®Õn n¨m 2005 trÞ gi¸ xuÊt khÈu cña hä sÏ t¨ng tõ 10-20%. C¸c ngµnh chÕ biÕn thùc phÈm, may mÆc, néi thÊt vµ s¶n phÈm tõ gç dù liÖu xuÊt khÈu h¬n 80%, thËm chÝ lµ 100% gi¸ trÞ s¶n l­îng cña m×nh. Kh«ng cã g× ph¶i ng¹c nhiªn khi c¸c ngµnh ®ßi hái "c«ng nghÖ kü thuËt cao" vµ nhiÒu vèn nh­ m¸y mãc, dông cô, «t« dù kiÕn t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu vµo nhãm 40%. Trong thêi kú 2001-2005, thÞ tr­êng xuÊt khÈu chñ yÕu cña c¸c SME lµ Ch©u ¢u, thÞ tr­êng tiÕp ®Õn lµ thÞ tr­êng Mü, NhËt B¶n, §µi Loan, Hång k«ng vµ Singapo. §iÒu nµy cã nghÜa lµ xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng c¸c n­íc ph­¬ng t©y sÏ chiÕm ­u thÕ h¬n so víi thÞ tr­êng Ch©u ¸. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra cña CIEM vµ MDPF vÒ c¸c SME kh¶o s¸t th× tû lÖ xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng trong thêi kú 2001-2005 nh­ sau: B¶ng 11: ThÞ tr­êng xuÊt khÈu cña c¸c SME 2001-2005. Tû träng (%) 1. ThÞ tr­êng Ch©u ¢u 2. ThÞ tr­êng Mü 3. ThÞ tr­êng NhËt B¶n 4. ThÞ tr­êng §µi Loan 5. ThÞ tr­êng Hång k«ng 6. ThÞ tr­êng singapo 7. ThÞ tr­êng Ch©u ¸ kh¸c 24,6 22 12,4 10 5 5 21 Nguån: C¶i c¸ch SME ngoµi quèc doanh- CIEM. Nh×n chung, nÕu cã sù hç trî thÝch hîp cña nhµ n­íc trong c«ng t¸c thóc ®Èy ho¹t ®«ng kinh doanh xuÊt khÈu cho c¸c SME ngoµi quèc doanh th× khu vùc nµy sÏ duy tr× tèc ®é t¨ng tr­ëng th­¬ng m¹i trong thêi gian tíi. 2. Nh÷ng th¸ch thøc mµ SME ViÖt Nam gÆp ph¶i trong ho¹t ®éng kinh doanh XNK Qua c¸c chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p hç trî cña ChÝnh phñ cho c¸c SME trong thêi gian qua kÕt hîp víi t×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu ®­îc tr×nh bµy ë trªn, cã thÓ rót ra nh÷ng th¸ch thøc mµ SME gÆp ph¶i nh­ sau: 2.1 Khã kh¨n vÒ vèn ho¹t ®éng Khã kh¨n vÒ vèn ho¹t ®éng, ®Æc biÖt lµ vèn ®Ó ®æi míi c«ng nghÖ, c¬ së vËt chÊt, vèn ®Ó thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu ®· ký kÕt. Song viÖc vay vèn ng©n hµng víi nh÷ng quy ®Þnh ngÆt nghÌo vÒ thÕ chÊp lµm cho doanh nghiÖp khã vay vèn ®­îc.ViÖc hç trî tÝn dông cña ChÝnh phñ cho c¸c SME gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, do c¸c doanh nghiÖp nµy kh«ng tiÕp cËn ®­îc nguån tÝn dông ®ã. C¸c quü hç trî xuÊt khÈu, quü khen th­ëng xuÊt khÈu th× chñ yÕu dµnh cho DNNN, cßn SME ®Ó cã ®­îc sù hç trî tõ c¸c quü nµy cùc kú khã kh¨n. Theo kÕt qu¶ ®iÒu ta cña CIEM, ë Hµ Néi, H¶i Phßng vµ §ång Nai cã 44,29% sè doanh nghiÖp vµ 68,57% c«ng ty trong tæng sè ®­îc ®iÒu tra nªu ra khã kh¨n vÒ vèn. Theo ®iÒu tra cña Bé Lao ®éng-Th­¬ng binh vµ x· héi th× ë miÒn §«ng Nam Bé cã 69% sè doanh nghiÖp võa vµ 47,9% sè doanh nghiÖp nhá nªu khã kh¨n vÒ vèn. Trong bèi c¶nh ®ã, hÇu hÕt c¸c SME ®Òu ph¶i dïng vèn tù cã vµ vèn huy ®éng tõ c¸c nguån kh«ng chÝnh thøc víi l·i suÊt cao h¬n nªn cã quy m« kh«ng lín. §iÒu nµy ®· lµm cho SME ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong ph¹m vi nguån vèn eo hÑp cña m×nh. 2.2 Khã kh¨n vÒ t×m kiÕm thÞ tr­êng xuÊt khÈu. §a phÇn c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ngoµi quèc doanh ®Òu ph¶i tù t×m kiÕm thÞ tr­êng xuÊt khÈu. Trong khi ®ã, Nhµ n­íc ch­a cã mét hÖ thèng xóc tiÕn th­¬ng m¹i hoµn chØnh, mang tÝnh quèc gia ®Ó hç trî doanh nghiÖp tõ kh©u nghiªn cøu phong tôc, tËp qu¸n kinh doanh ®Õn viÖc xóc tiÕn b¸n hµng t¹i c¸c thÞ tr­êng trªn thÕ giíi. HÖ thèng chuyªn cung cÊp th«ng tin vÒ thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc phôc vô cho c¸c doanh nghiÖp lµm hµng xuÊt khÈu do Nhµ n­íc cung cÊp hiÖn nay cßn mang tÝnh chÊt rêi r¹c, kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña c¸c SME kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. Qua sè liÖu ®iÒu tra võa qua ë Hµ Néi, H¶i Phßng vµ §ång Nai th× cã tíi 26,4% sè doanh nghiÖp t­ nh©n vµ c«ng ty t­ nh©n trong tæng sè doanh nghiÖp vµ 37,6% sè c«ng ty t­ nh©n trong tæng sè c«ng ty t­ nh©n gÆp khã kh¨n vÒ thÞ tr­êng. Cßn ë miÒn §«ng Nam Bé, theo ®iÒu tra cña Bé Lao ®éng- Th­¬ng binh vµ x· héi th× cã 44,4% sè doanh nghiÖp nhá vµ 29,2% sè doanh nghiÖp võa gÆp ph¶i khã kh¨n vÒ thÞ tr­êng. 2.3 Khã kh¨n trong viÖc tiÕp cËn nguån th«ng tin ViÖc c¸c SME ngoµi quèc doanh kh«ng thÓ tiÕp cËn víi th«ng tin ®ang lµ mét trë ng¹i chÝnh ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña hä. Khã nhÊt lµ th«ng tin tõ c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc. Theo mét tê b¸o Hç trî vµ ph¸t triÓn ra ngµy 6/01/2000, th× mét chñ doanh nghiÖp cho biÕt nhiÒu lÇn «ng ®Õn phßng kinh tÕ cña mét quËn nhê t×m ®Þa chØ s¶n xuÊt ®Ó ®Æt hµng lµm xuÊt khÈu nh­ng kh«ng ®­îc ®¸p øng, v× c¸c phßng kinh tÕ cho r»ng lµm nh­ vËy sÏ lµ " tiÕt lé bÝ mËt quèc gia". T×m kiÕm tõ cÊp quËn ®· khã kh¨n nh­ thÕ n÷a lµ cÊp cao h¬n. Nh­ vËy, vÒ c¬ b¶n, th«ng vÒ thÞ tr­êng vµ ®èi t¸c c¹nh tranh vÉn do c¸c SME tù chñ ®éng t×m kiÕm th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, s¸ch b¸o, t¹p chÝ, HiÖp héi s¶n phÈm. Sè doanh nghiÖp nhËn ®­îc sù hç trî vÒ th«ng tin cña c¸c tæ chøc nhµ n­íc nh­ Bé Th­¬ng m¹i vµ Së Th­¬ng m¹i chiÕm tû lÖ nhá, v¶ l¹i néi dung th«ng tin nghÌo nµn, gi¸ trÞ thÊp, kh«ng cËp nhËt th­êng xuyªn vµ l¹c hËu so víi sù biÕn ®éng cuÈ thÞ tr­êng, thªm vµo ®ã lµ Nhµ n­íc ch­a thùc sù quan t©m ®Õn viÖc cung cÊp th«ng tin cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ngoµi quèc doanh, chØ chó träng phôc vô ®èi t­îng lµ c¸c DNNN. 2.4 Sù c¶n trë cña c¸c quy chÕ th­¬ng m¹i Quy chÕ th­¬ng m¹i trong thêi gian qua ®· th«ng tho¸ng h¬n rÊt nhiÒu, nh­ng mét ®iÒu dÔ nhËn thÊy r»ng c¸c quy chÕ nµy míi chØ th«ng tho¸ng ®èi víi c¸c DNNN, cßn c¸c SME n»m ngoµi sù hç trî nµy. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn ë viÖc c¸c SME tiÕp cËn víi h¹n ng¹ch xuÊt khÈu cßn bÞ h¹n chÕ, gÆp khã kh¨n trong viÖc chØ ®Þnh ®Çu mèi xuÊt khÈu vµ dÉn tíi mét sè SME ph¶i xuÊt khÈu uû th¸c cho c¸c DNNN. 2.5 C¸c biÖn ph¸p hç trî cña Nhµ n­íc ®èi víi SME trong thêi gian qua cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ C¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i cña Nhµ n­íc ban hµnh ®­îc thÓ hiÖn trong c¸c bé luËt ch­a ®­îc triÓn khai ®èi víi c¸c SME ngoµi quèc doanh, c¸c biÖn ph¸p hç trî cßn ch­a ®Õn ®­îc c¸c doanh nghiÖp nµy, viÖc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p nµy cßn nhiÒu v­íng m¾c, c¸c thñ tôc hµnh chÝnh cßn phøc t¹p, néi dung hç trî ch­a phong phó nªn rÊt Ýt c¸c doanh nghiÖp ®­îc h­ëng c¸c biÖn ph¸p hç trî nµy. Trong thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i vµ hç trî cßn thiÕu thèng nhÊt gi÷a c¸c c¬ quan Nhµ n­íc dÉn ®Õn nhiÒu thñ tôc g©y phiÒn hµ cho c¸c SME. Nguy hiÓm h¬n lµ ch­a cã sù phèi hîp vµ thèng nhÊt gi÷a c¬ quan chøc n¨ng trong viÖc gi¶i quyÕt cho c¸c SME ®­îc nhËn hç trî. §iÒu nµy g©y t©m lý hoang mang, kh«ng tin vµo c¸c biÖn ph¸p hç trî do nghÜ r»ng chi phÝ ®Ó nhËn ®­îc sù hç trî cßn cao h¬n. * Ngoµi c¸c khã kh¨n ®· nªu trªn th× tr×nh ®é kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm vÒ ngo¹i th­¬ng cßn thÊp còng lµ mét nguyªn nh©n quan träng k×m h·m xuÊt khÈu cña c¸c SME ë ViÖt Nam hiÖn nay. Trong giai ®o¹n tr­íc ®©y xuÊt khÈu chñ yÕu do c¸c Tæng c«ng ty ®¶m nhËn, c¸c SME chØ ®¶m nhËn kh©u s¶n xuÊt, do vËy hä kh«ng ®ñ th«ng tin vÒ thÞ tr­êng quèc tÕ còng nh­ thiÕu h¼n kiÕn thøc vµ ®éi ngò nh©n viªn cã kinh nghiÖm trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu. §Ó cã thÓ tõng b­íc n¾m ®­îc kinh nghiÖm, nhiÒu doanh nghiÖp ®· ph¶i tr¶ gi¸ trong viÖc giao dÞch th­¬ng m¹i hoÆc thuª c¸c chuyªn gia hoÆc ph¶i tr¶ kho¶n chi phÝ cao cho c¸c c«ng ty m«i giíi. §iÒu nµy lµm cho t×nh h×nh tµi chÝnh cña c¸c SME ®· khã kh¨n l¹i cµng thªm khã kh¨n. Trªn ®©y lµ nh÷ng ®¸nh gi¸, nhËn xÐt s¬ bé vÒ khã kh¨n trong c«ng t¸c xuÊt khÈu cña SME trong thêi gian qua. Nh÷ng h¹n chÕ trªn, lµm cho kÕt qu¶ xuÊt khÈu cña SME cßn rÊt khiªm tèn, nhá bÐ so víi tiÒm n¨ng vµ triÓn väng ®ang më ra ®èi víi SME ngoµi quèc doanh. Sù cÇn thiÕt ph¶i ®Èy nhanh tèc ®é vµ më réng quy m« xuÊt khÈu lµ ®ßi hái cÊp b¸ch vµ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc, nÕu trong thêi gian tíi, Nhµ n­íc cã nh÷ng biÖn ph¸p hç trî tÝch cùc cho c¸c SME ®Ó th¸o gì nh÷ng khã kh¨n trªn, t¹o ra mét m«i tr­êng th«ng tho¸ng cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Tõ nh÷ng t¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i hç trî SME trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vµ nh÷ng th¸ch thøc khã kh¨n mµ c¸c SME gÆp ph¶i nãi riªng th× phÇn II cña chuyªn ®Ò nµy t«i xin ®­îc tr×nh bµy mét sè kiÕn nghÞ ®Ó hç trî hiÖu qu¶ ho¹t ®éng XNK cho SME ë ViÖt Nam hiÖn nay. II- Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hç trî hiÖu qu¶ ho¹t ®éng XNK cho SME ë ViÖt Nam 1. KiÕn nghÞ ®èi víi Nhµ n­íc 1.1. N©ng cao vµ kiÖn toµn bé m¸y qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi SME HiÖn nay nÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh ®æi míi. Tuy ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu quan träng, song còng ®· béc lé nh÷ng mÆt yÕu kÐm trong ®ã cã vÊn ®Ò thuéc qu¶n lý Nhµ n­íc. Trong lÜnh vùc qu¶n lý Nhµ n­íc hiÖn nay cßn ®an xen gi÷a c¬ chÕ cò vµ c¬ chÕ míi, gi÷a nhËn thøc vµ ph­¬ng thøc tæ chøc chØ ®¹o thùc hiÖn, gi÷a c¸ch nghÜ vµ c¸ch lµm cña ®éi ngò c¸c bé qu¶n lý Nhµ n­íc tõ Trung ­¬ng ®Õn c¬ së. Trong thêi gian qua, chóng ta mét mÆt bu«ng láng qu¶n lý, thiÕu ®Þnh h­íng chiÕn l­îc, chËm ph¸t hiÖn, ng¨n chÆn vµ sö lý nh÷ng sai ph¹m trong s¶n xuÊt kinh doanh ®· ®Èy tíi xu thÕ tuú nghi, chång chÐo, trung lÆp, kÐm hiÖu qu¶. MÆt kh¸c t×nh tr¹ng can thiÖp vµo vµo quyÒn tù chñ kinh doanh cña nh©n d©n, doanh nghiÖp kh¸ nÆng nÒ, nh÷ng thñ tôc hµnh chÝnh r­êm rµ, ph¸c t¹p chËm ®­îc c¶i tiÕn, söa ®æi, n¹n chòng nhiÔu, c¬ chÕ xin-cho, ban ph¸t vÉn cßn ®­îc kÐo dµi trong mèi quan hÖ gi÷a c¸c c¬ qian cña Nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp. Trong thêi gian tíi, qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ®Æc biÖt lµ khèi SME cÇn theo h­íng lµ mèi quan hÖ hîp t¸c gi÷a c¸c thµnh viªn thuéc mét céng ®ång tr¸ch nhiÖm tr­íc yªu cÇu chung cña sù nghiÖp ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Qu¶n lý Nhµ n­íc lµ sù t¸c ®éng cña Nhµ n­íc vµo toµn bé ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp nãi riªng b»ng hÖ thèng luËt ph¸p, chÝnh s¸ch, tæ chøc, c¸c chÕ tµi kinh tÕ-tµi chÝnh vµ c¸c c«ng cô qu¶n lý ®Ó thùc hiÖn chøcc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi nÒn kinh tÕ nh»m thóc ®Èy nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng, æn ®Þnh kinh tÕ - chÝnh trÞ - x· héi. NÒn kinh tÕ n­íc ta lµ mét nÒn kinh tÕ ®­îc vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Chóng ta ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ kh«ng cã thÞ tr­êng sang cã thÞ tr­êng, tõ xu h­íng thiªn vÒ quy m« lín sang quy m« ®a d¹ng. V× vËy vai trß cña Nhµ n­íc trong buæi giao thêi nµy rÊt quan träng, ®Æc biÖt lµ t¹o lËp thÞ tr­êng, khuyÕn khÝch tù do lµm ¨n c«ng khai, hîp ph¸p, khuyÕn khÝch c¸c nç lùc ph¸t triÓn SME, nh»m khai th¸c nh÷ng kh¶ n¨ng tiÒm Èn trong d©n chóng. Nh­ vËy viÖc vËn hµnh c¬ chÕ qu¶n lý nhµ n­íc ë n­íc ta ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung, SME nãi riªng, kh«ng n»m ngoµi nguyªn lý c¬ b¶n vÒ vai trß qu¶n lý cña nhµ n­íc nãi chung ®èi víi mçi quèc gia, mçi d©n téc, song nã cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ – chÝnh trÞ – x· héi kh¸c víi c¸c n­íc kh¸c. §iÒu ®ã ®ßi hái sù nhËn thøc, vËn dông c¸c quy luËt kinh tÕ vÒ qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi nÒn kinh tÕ ®­îc vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn n­íc ta, theo ®Þnh h­íng vµ môc tiªu l©u dµi ®ang h­íng tíi mµ x¸c ®Þnh môc tiªu, c¬ chÕ, chÝnh s¸ch phï hîp víi c¸c b­íc ®i, võa kh«ng chÖch khái môc tiªu ®Þnh h­íng, võa thóc ®Èy ®­îc nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta ®i lªn. §©y lµ vÊn ®Ò phøc t¹p vµ khã kh¨n v× nÒn kinh tÕ n­íc ta cã ®Æc ®iÓm lµ tõ nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp, l¹i bÞ chiÕn tranh tµn ph¸ vµ trong nhiÒu n¨m sèng trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸, tËp trung bao cÊp nÆng nÒ... nh­ng ph¶i ®­îc ph¸t triÓn liªn tôc, ph¶i æn ®Þnh v÷ng ch½c. §iÒu ®ã chØ cã thùc hiÖn ®­îc trªn c¬ së ph¸t huy nh÷ng kÕt qu¶, thµnh tùu vµ kh¾c phôc nhanh, cã hiÖu qu¶ nh÷ng khuyÕt nh­îc ®iÓm trong c¬ chÕ qu¶n lý vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ cña nh÷ng n¨m ®æi míi, ®Ó kh¬i dËy tèi ®a nguån néi lùc vèn, lao ®éng, trÝ tuÖ, tµi nguyªn ®ang tiÒm Èn trong néi bé nÒn kinh tÕ th«ng qua khuyÕn khÝch hç trî SME. Tõ thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay, nh÷ng môc ®Ých yªu cÇu ®Æt ra trong qu¸ tr×nh thùc thi chøc n¨ng qu¶n lý cña nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp SME h­íng vµo hai néi dung c¬ b¶n d­íi ®©y: Mét lµ, tËp trung søc ®Ó ph¸t triÓn m¹nh vµ x· héi ho¸ lùc l­îng s¶n xuÊt, tõng b­íc chuyÓn nÒn kinh tÕ n­íc ta tõ kÐm ph¸t triÓn lªn ph¸t triÓn æn ®Þnh, v÷ng ch¾c theo h­íng CNH - H§H ®Êt n­íc mµ khëi ®Çu b»ng c¸c SME. Vai trß cña nhµ n­íc trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ t¹o lËp thÞ tr­êng, t¹o m«i tr­êng thuËn lîi, th«ng tho¸ng cho SME ®Èy m¹nh ho¹t ®éng XK cña m×nh ra n­íc ngoµi. Hai lµ, tËp trung x©y dùng néi lùc trong xu h­íng héi nhËp. §©y lµ tiÒn ®Ò vµ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN khi mµ c¸c yÕu tè thuËn, nghÞch cña nªng kinh tÕ thÞ tr­êng thÕ giíi ®· vµ ®ang t¸c ®éng vµo nÒn kinh tÕ ViÖt Nam b»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. ChØ nh­ vËy th× chñ quyÒn quèc gia míi ®­îc gi÷ v÷ng. §iÒu cÇn nhÊn m¹nh lµ viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ tù chñ ch¼ng nh÷ng kh«ng ®èi lËp víi viÖc héi nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi mµ ng­îc l¹i, nÒn kinh tÕ cã tù chñ v÷ng m¹nh th× héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi míi cã hiÖu qu¶. Kinh tÕ v÷ng m¹nh sÏ tËp hîp ®­îc tÊt c¶ c¸c lùc l­îng kinh tÕ trong n­íc, h×nh thµnh søc m¹nh tæng hîp ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ trong c¸c mèi quan hÖ víi héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. Sù lång ghÐp x©u chuçi gi÷a c¸c SME vµ c¸c doanh nghiÖp lín thµnh mét hÖ thèng lµ mét ®¶m b¶o ch¾c ch¾n trong viÖc khai th¸c néi lùc vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. Ph¸t triÓn c¸c SME rÊt cÇn cã sù hç trî tõ phÝa nhµ n­íc. Trong c¬ chÕ cò, nhµ n­íc ta võa trùc tiÕp chØ huy, ®iÒu khiÓn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, tham gia vµo qu¸ tr×nh kinh tÕ. C¸c doanh nghiÖp chØ lµ ng­êi chÊp hµnh lÖnh cña nhµ n­íc chø kh«ng cã quyÒn quyÕt ®Þnh c¸c chØ tiªu vµ kÕt qu¶ kinh tÕ cña ®¬n vÞ. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, c¸c doanh nghiÖp ®­îc trao quyÒn tù chñ, tù do ho¹t ®éng kinh doanh theo ph¸p luËt vµ nhµ n­íc thùc sù chØ ®ãng vai trß ®iÒu tiÕt, hç trî cho c¸c doanh nghiÖp. Nh­ vËy ®èi víi nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c SME chøc n¨ng cña nhµ n­íc thÓ hiÖn ë c¸c mÆt sau: - T¹o lËp m«i tr­êng kinh doanh an toµn vµ thuËn lîi cho c¸c SME ho¹t ®éng. §ã lµ, x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt ®Çy ®ñ, ®ång bé chÆt chÏ t¹o ra hµnh lang luËt ph¸p râ rµng, x©y dùng mét c¬ cÊu h¹ tÇng hiÖn ®¹i nh»m phôc vô ®¾c lùc cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña mäi tÇng líp d©n c­. X©y dùng c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« hîp lý nh»m t¹o m«i tr­êng kinh tÕ – x· héi thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kinh tÕ nh­: chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, tÝn dông, l·i suÊt, l¹m ph¸t, chÝnh s¸ch tµi chÝnh ®Çu t­, thuÕ, b¶o hiÓm, chÝnh s¸ch nhËp khÈu,... - §Þnh h­íng vµ h­íng dÉn cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng. Nhµ n­íc chØ lµ ng­êi hç trî chø kh«ng trùc tiÕp thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng, chÝnh c¸c SME míi lµ h¹t nh©n. Nhµ n­íc sÏ ®­a ra c¸c chñ tr­¬ng, biÖn ph¸p gióp c¸c SME ho¹t ®éng theo ®óng mùc tiªu chung ®ång thêi ®em l¹i lîi nhuËn cho doanh nghiÖp. - §iÒu tiÕt vµ hç trî c¸c doanh nghiÖp ë nh÷ng kh©u cÇn thiÕt. Mçi doanh nghiÖp l¹i cã nh÷ng khã kh¨n, v­íng m¾c ë nh÷ng kh©u kh¸c nhau v× vËy kh«ng thÓ ®æ ®«ng tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp. Cã nh÷ng doanh nghiÖp cÇn hç trî vÒ vèn, cã doanh nghiÖp yÕu ë kh©u t×m hiÓu th«ng tin thÞ tr­êng,... nh­ vËy vai trß cña nhµ n­íc lµ ph¶i cã mét chiÕn l­îng hç trî bao qu¸t nh­ng l¹i phï hîp cho tõng doanh nghiÖp. - KiÓm so¸t ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. B»ng viÖc x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt ®ång bé, chÆt chÏ, t¹o hµnh lang ph¸p lý cho SME ho¹t ®éng kinh doanh hiÖu qu¶. Th«ng qua ®ã nhµ n­íc cã thÓ tiÕn hµnh kiÓm tra, kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, gióp hä s¶n xuÊt kinh doanh c«ng b»ng. Trªn thùc tÕ, SME cã qu¸ nhiÒu mèi “qu¶n”, c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn, c¸c tæ chøc x· héi, thËm trÝ c¸c tæ chøc ®oµn thÓ... g©y ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. Do vËy viÖc lËp ra c¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi SME lµ vÊn ®Ò cÇn thiÕt. CÇn nghiªn cøu xem xÐt ®Ó thµnh lËp mét c¬ quan qu¶n lý thèng nhÊt thô«c cÊp nhµ n­íc ®èi víi SME chø kh«ng ph©n t¸n nh­ hiÖn nay. 1.2. §èi sö c«ng b»ng gi÷a c¸c khu vùc kinh tÕ Do vai trß to lín cña SME nªn nhµ n­íc ViÖt Nam còng nh­ ChÝnh phñ nhiÒu n­íc rÊt quan t©m khuyÕn khÝch, cã c¸c chÝnh s¸ch vµ ch­¬ng tr×nh hç trî ph¸t triÓn SME rÊt ®a d¹ng, phong phó. MÆc dï ®· t¹o ra khèi l­îng GDP lín h¬n, t¹o t¨ng tr­ëng tèc ®é kinh tÕ cña ®Êt n­íc, nh­ng khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ch­a ®­îc ®èi xö b×nh ®¼ng so víi khu vùc kinh tÕ quèc doanh vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, vÉn bÞ kú thÞ, ph©n biÖt ®èi xö nªn ch­a gi¶i to¶ ®­îc t©m lý e ng¹i, kh«ng ph¸t huy ®­îc n¨ng lùc cña khu vùc kinh tÕ nµy. §iÒu nµy thÓ hiÖn rÊt râ khi nhiÒu doanh nghiÖp SME ch­a ®­îc tham gia XNK trùc tiÕp mµ ph¶i uû th¸c qua c¸c c«ng ty kh¸c. LuËt lÖ ®èi víi khu vùc kinh tÕ t­ nh©n kh«ng râ rµng, kh«ng æn ®Þnh, khong ®ång bé, thiÕu tÝnh thùc tÕ, ®ang lµ trë ng¹i to lín ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, t¹o c¬ héi cho nh÷ng tiªu cùc n¶y sinh. C¸c chuyªn gia nhÊn m¹nh r»ng, chØ khi nµo x¸c ®Þnh râ vai trß, vÞ trÝ cña SME trong nÒn kinh tÕ th× c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch hç trî míi thùc sù cã hiÖu qu¶. L©u nay do quan ®iÓm kh«ng th«ng suèt vÒ vÊn ®Ò nµy mµ hµng lo¹t c¸c v­íng m¾c kÐo dµi vÒ c¬ chÕ, vèn, ®Êt ®ai, thuÕ, ®µo t¹o cña SME ch­a ®­îc gi¶i quyÕt thÊu ®¸o, g©y t©m lý th©n phËn “con nu«i” ®èi víi c¸c chñ doanh nghiÖp. V× thÕ ph¶i kh¾c phôc ngay c¶ trong nhËn thøc, c¸ch ®Æt vÊn ®Ò còng nh­ trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vµ ho¹ ®éng thùc tiÔn cña bé m¸y hµnh chÝnh Nhµ n­íc. 1.3. §æi míi ho¹t ®éng hç trî tÝn dông cho SME ®Ó cã vèn tham gia vµo XNK Trong nh÷ng n¨m võa qua, ho¹t ®éng hç trî tÝn dông ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng mõng, tuy vËy, ®ã míi chØ x¶y ra ®èi víi c¸c DNNN cßn c¸c SME vÉn ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc. §Ó t¹o ra sù c«ng b»ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp, cÇn cã mét c¬ chÕ, chÝnh s¸ch tÝn dông hîp lý, phï hîp víi thùc tÕ ë n­íc ta hiÖn nay. Trong thêi gian s¾p tíi, cÇn chó ý mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi chÝnh s¸ch tÝn dông nh»m hç trî thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña SME nãi chung vµ ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu nãi riªng, cô thÓ nh­ sau: Thø nhÊt: ChÝnh s¸ch tÝn dông trong viÖc gi¶i quyÕt khã kh¨n vÒ vèn trong viÖc s¶n xuÊt kinh doanh xuÊt khÈu. Bªn c¹nh khã kh¨n vÒ th«ng tin, c¸c SME còng ®ang gÆp khã kh¨n rÊt lín vÒ vèn ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh xuÊt nhËp khÈu còng nh­ thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt khÈu. Theo MPDF th× 80% SME dùa vµo nguån tiÕt kiÖm cña m×nh hoÆc vay tõ b¹n bÌ ng­êi th©n. §iÒu nµy ®ång nghÜa víi l·i suÊt lín h¬n l·i suÊt cña ng©n hµng, trong khi ®ã quü hç trî xuÊt khÈu cña Nhµ n­íc ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu nµy tõ c¸c doanh nghiÖp. V× vËy, nh»m gióp c¸c SME tiÕp cËn ®­îc nguån vèn trung h¹n vµ dµi h¹n b»ng c¸ch t¹o ra mét "s©n ch¬i b×nh ®¼ng" ®Ó tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp tiÕp cËn víi nguån tÝn dông hç trî nµy ®Òu tu©n thñ nh÷ng thÓ lÖ gièng nhau cÇn xem xÐt ®Ó: söa ®æi vµ ban hµnh c¸c LuËt, c¸c quy ®Þnh nh»m x©y dùng mét khung ph¸p luËt toµn diÖn vµ hiÖn ®¹i t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng h¬n cho c¸c SME vay tÝn dông ­u ®·i nh­ vÊn ®Ò thùc hiÖn vµ thùc thi tµi s¶n cÇm cè thÕ chÊp. Ngoµi ra, ®Ó hç trî tÝn dông cho SME trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, Nhµ n­íc cã thÓ cho phÐp c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i dµnh tõ 20-25% tiÒn ho¹t ®éng tÝn dông cña m×nh ®Ó cho c¸c SME vay. Thø hai: Ho¹t ®éng hç trî tÝn dông th­¬ng m¹i cho c¸c SME. ViÖc më th­ tÝn dông th­¬ng m¹i bÞ h¹n chÕ do yªu cÇu ph¶i ®Æt cäc tr­íc mét kho¶n tiÒn 0-80% trÞ gi¸ L/C ®· g©y ra khã kh¨n kh«ng nhá trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu. ChÝnh v× vËy, cÇn ph¶i cã ho¹t ®éng tÝn dông th­¬ng m¹i trong viÖc hç trî xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, còng cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ tõng lo¹i hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp s¶n xuÊt, kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ®Ó cã biÖn ph¸p hç trî tÝn dông th­¬ng m¹i phï hîp. Ho¹t ®éng hç trî tÝn dông th­¬ng m¹i ®­îc h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn theo lo¹i h×nh sau: - TÝn dông th­¬ng m¹i hç trî SME xuÊt khÈu hµng ho¸. §©y lµ lo¹i tÝn dông do ng­êi nhËp khÈu øng tr­íc cho ng­êi cã hµng ho¸ xuÊt khÈu nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn tiÖn cho viÖc nhËp khÈu hµng ho¸. V× vËy cßn gäi lµ tÝn dông nhËp khÈu. §Ó c¸c SME xuÊt khÈu thuËn tiÖn vµ cã lîi, Nhµ n­íc cÇn hç trî tÝn dông th­¬ng m¹i xuÊt khÈu hÊp dÉn ®èi víi nhµ nhËp khÈu n­íc ngoµi, sao cho hä øng vèn tr­íc cho c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam, song c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam kh«ng ë vµo thÕ bÞ chÌn Ðp, bÊt lîi nh­ rµng buéc vÒ thêi h¹n tr¶, giao hµng xuÊt khÈu, l·i suÊt cao hoÆc vi ph¹m hîp ®ång xuÊt khÈu(nÕu cã) víi tû lÖ cao,..Muèn vËy, ®iÒu kiÖn quan träng rµng buéc ph¸p lý lµ Nhµ n­íc ph¶i cã khung luËt ph¸p râ rµng víi nh÷ng quy ph¹m ph¸p luËt chÆt chÏ cho c¶ hai bªn xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu. - TÝn dông th­¬ng m¹i hç trî cho SME nhËp khÈu hµng ho¸. §ã lµ lo¹i tÝn dông do ng­êi xuÊt khÈu øng tr­íc cÊp cho nhµ nhËp khÈu ®Ó t¨ng c­êng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña nhµ xuÊt khÈu. Do vËy cßn gäi lµ tÝn dông xuÊt khÈu. Thùc chÊt ®©y lµ quan hÖ tÝn dông mua b¸n chÞu. Thêi h¹n thanh to¸n phô thuéc vµo tho¶ thuËn cña hai bªn. Song c¸c quèc gia vÉn th­êng can thiÖp b»ng ph¸p luËt ®Ó tr¸nh rñi ro cho c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu. Mçi quèc gia cã quy ®Þnh thêi h¹n thanh to¸n kho¶n tÝn dông nµy rÊt kh¸c nhau, tõ 1 ®Õn 3 th¸ng (ë Anh, Ph¸p), trong khi ë Mü quy ®Þnh 180 ngµy, cßn ë NhËt B¶n lµ 6 th¸ng ®Õn 1 n¨m thËm chÝ tíi 720 ngµy. Víi ViÖt Nam, SME rÊt cÇn nhËp khÈu, trong khi chóng cã rÊt Ýt kh¶ n¨ng ®Ó thanh to¸n cho c¸c nhµ xuÊt khÈu n­íc ngoµi. Nh»m ®¶m b¶o t¹o ®iÒu kiÖn kh¶ n¨ng nhËp khÈu cho SME, t¹o luång th«ng tin cho c¸c nhµ xuÊt khÈu n­íc ngoµi, Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch hç trî tÝn dông cho SME nhËp khÈu hµng ho¸ thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu, c«ng nghÖ...cÇn thiÕt. Hç trî víi tû lÖ l·i suÊt ­u ®·i- tuú lo¹i. Thø ba: Më réng, ph¸t triÓn thÞ tr­êng thuª mua. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, trong viÖc hç trî c¸c SME thóc ®Èy xuÊt khÈu, th× Nhµ n­íc më réng h×nh thøc tÝn dông thuª mua hç trî cho c¸c doanh nghiÖp nµy. Lo¹i h×nh tÝn dông thuª mua nµy lµ biÖn ph¸p thay thÕ vèn ng©n hµng. TÝn dông thuª mua cã ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng tÝn dông, nh­ng c¸c SME Ýt vèn cã thÓ vay vèn tÝn dông mµ kh«ng ph¶i thÕ chÊp ®Ó tiÕn hµnh ký kÕt c¸c hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu còng nh­ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Bªn c¹nh ®ã, c¸c tæ chøc thuª mua sÏ hç trî, ®µo t¹o vµ h­íng dÉn kü thuËt cho ng­êi thuª ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. Tãm l¹i, hç trî tÝn dông ®èi víi c¸c SME lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan, rÊt cÊp b¸ch hiÖn nay, nh­ng ®Ó ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, ®ßi hái sù t¸c ®éng ®ång bé cña c¸c lo¹i chÝnh s¸ch hç trî kh¸c. CÇn cã sù ph©n lo¹i, tËp trung hç trî cho SME thuéc khu vùc ngoµi quèc doanh cã tÝnh hiÖu qu¶ vµ thiÕt thùc, t¹o ra mét m«i tr­êng thuËn lîi cho c¸c SME ho¹t ®éng. 1.4 TiÕp tôc ®æi míi chÝnh s¸ch thuÕ theo h­íng hç trî cho SME. MÆc dï, chÝnh s¸ch thuÕ trong thêi gian qua ®· cã sù hç trî tÝch cùc cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi chung vµ SME nãi riªng. Nh­ng thùc sù vÉn ch­a khuyÕn khÝch SME. Trong thêi gian tíi chÝnh s¸ch thuÕ tiÕp tôc ®æi míi ®¶m b¶o sù c«ng b»ng b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, kh«ng ph©n biÖt kinh tÕ ngoµi quèc doanh víi kinh tÕ quèc doanh. ChÝnh s¸ch thuÕ ph¶i x¸c ®Þnh ®óng ®èi t­îng ®­îc ­u ®·i, cho ®Õn nay, trong c¸c chÝnh s¸ch thuÕ cña Nhµ n­íc, lo¹i ®èi t­îng ®­îc ­u ®·i th­êng mang tÝnh chÝnh s¸ch x· héi nh­: ­u ®·i c¸c doanh nghiÖp ë miÒn nói, h¶i ®¶o, mét sè doanh nghiÖp trong ngµnh chÕ biÕn n«ng s¶n. Trong chÝnh s¸ch thuÕ, ch­a quan t©m ­u ®·i theo quy m«, ch­a t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó SME v­ît lªn sù yÕu ít cña hä ®Ó ®øng v÷ng vµ kinh doanh cã hiÖu qu¶. Do ®ã, trong chÝnh s¸ch thuÕ ­u ®·i hç trî cho c¸c doanh nghiÖp cÇn x¸c ®Þnh ®óng ®èi t­îng vµ tiªu thøc ­u ®·i, thùc hiÖn theo quy m« ®Ó hç trî cho c¸c SME ngoµi quèc doanh kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. T¨ng møc ­u ®·i cho c¸c SME, trong thêi gian qua, møc ­u ®·i cßn rÊt dÌ dÆt, chØ miÔn gi¶m thuÕ cho SME 1- 2 n¨m (trong khi c¸c n­íc kh¸c lµ 4-5 n¨m. MiÔn thuÕ cho SME ®Çu t­ c«ng nghÖ tiªn tiÕn, c«ng nghÖ s¹ch, ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm míi xuÊt khÈu. §èi víi c¸c ngµnh chÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu, viÖc thuÕ khÊu trõ 5% ®èi víi ®Çu vµo nguyªn liÖu chØ khuyÕn khÝch doanh nghiÖp mua b¸n nguyªn liÖu, th× trong thêi gian tíi cã thÓ ®æi míi thµnh hai møc: 3% ®èi víi hµng cã chøng tõ, 2% ®èi víi hµng kh«ng cã chøng tõ nh­ng ph¶i lËp b¶ng kª. Bªn c¹nh ®ã, thêi h¹n 3 th¸ng chê tho¸i thu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®èi víi doanh nghiÖp lµ qu¸ l©u lµm cho "mÊt søc" c¸c SME. Do ®ã, cÇn cã biÖn ph¸p tÝch cùc h¬n ®Ó hç trî trong thêi gian tíi. Gi¶m ®¸ng kÓ c¸c møc thuÕ suÊt cao, lµm lµnh m¹nh ho¸ trong c¬ cÊu thuÕ theo h­íng gi¶m dÇn tû träng thuÕ xuÊt nhËp khÈu vµ t¨ng dÇn tû träng thuÕ trùc thu, nhÊt lµ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n. ChÝnh s¸ch thuÕ ®æi míi ph¶i ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh trong mét thêi gian tèi thiÓu lµ hai n¨m, ngoµi ra cßn cÇn cã sù phèi hîp ®ång bé gi÷a c¸c c¬ quan h¶i quan vµ c¸c c¬ quan tµi chÝnh nh»m tr¸nh t×nh tr¹ng xÊu x¶y ra trong c«ng t¸c hoµn thuÕ (Mét vÝ dô cô thÓ: Do viÖc trao ®æi th«ng tin gi÷a c¬ quan thuÕ vµ c¬ quan h¶i quan kÐm, nªn nhiÒu doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c¸c SME ®· nép thuÕ nh­ng vÉn bÞ c¸c c¬ quan h¶i quan "c­ìng chÕ nhÇm" v× c¬ quan tµi chÝnh vÉn ch­a th«ng b¸o cho h¶i quan biÕt doanh nghiÖp ®· hoµn thµnh nghÜa vô thuÕ Theo b¸o c¸o cña MECANIMEX SAIGON trong buæi gÆp mÆt víi thñ t­íng ChÝnh phñ (3/2000) . Nh×n chung, chÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi SME cÇn ®­îc ®Æt trong hÖ thèng chÝnh s¸ch hç trî SME nãi chung, t¹o nªn sù tæng hîp thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña SME trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ë n­íc ta. 1.5 Thµnh lËp c¸c Quü hç trî SME trong ho¹t ®éng kinh XNK: HiÖn nay t¹i ViÖt Nam, tµi trî xuÊt khÈu vÉn ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc, c¸c hÖ thèng b¶o hiÓm th­¬ng m¹i vµ tÝn dông xuÊt khÈu ch­a ho¹t ®éng mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Do vËy, khu vùc SME vÉn ph¶i phô thuéc vµo th­ tÝn dông tr¶ chËm vµ ho¹t ®éng tµi trî th«ng th­êng. §Ó më réng c¸c c¬ héi xuÊt khÈu, cÇn ph¶i cã sù b¶o ®¶m vÒ tµi trî xuÊt khÈu vµ quü phôc vô nhu cÇu vÒ vèn.Trong n¨m 1999, Bé tµi chÝnh vµ Ng©n hµng nhµ n­íc ®· c«ng bè ®Ò xuÊt thµnh lËp Quü tÝn dông xuÊt khÈu. C¨n cø vµo NghÞ ®Þnh 51/N§-CP ban hµnh vµo th¸ng 7/1999, viÖc thµnh lËp Quü hç trî xuÊt khÈu ®· ®­îc c«ng bè. Nh­ng viÖc sö dông Quü hç trî nµy ®èi víi SME vÉn gÆp nhiÒu khã kh¨n: cã doanh nghiÖp lµm ®¬n xin vay tõ Quü tÝn dông xuÊt khÈu, sau 14 th¸ng chê ®îi, vÉn kh«ng cã håi ©m g× Theo thêi b¸o Sµi Gßn, sè 13-2001 ngµy 25/3/2001, trang11 . Do vËy, trong thêi gian tíi Nhµ n­íc nªn thµnh lËp vµ triÓn khai réng r·i thªm c¸c quü hç trî SME nh­: Thø nhÊt: Thµnh lËp vµ triÓn khai réng r·i m« h×nh "Quü b¶o l·nh tÝn dông SME" nh»m hç trî cho SME cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn víi c¸c ng©n hµng vµ vay b¶o l·nh ë ng©n hµng. Quü nµy gióp cho SME kh«ng ®ñ tµi s¶n thÕ chÊp vay vèn cña c¸c tæ chøc tÝn dông, vµ ho¹t ®éng kh«ng v× môc ®Ých lîi nhuËn trªn nguyªn t¾c b¶o toµn vèn, tù bï ®¾p chi phÝ vµ ®­îc miÔn c¸c kho¶n thuÕ. Thùc tÕ cho thÊy Quü b¶o l·nh tÝn dông SME ®­îc thùc hiÖn thµnh c«ng ë mét sè n¬i mµ ®iÓn h×nh lµ trung t©m t­ vÊn SME B¾c Giang. Víi nguån vèn 100.000 USD do §øc tµi trî, trung t©m ®· thùc hiÖn h¬n 40 l­ît vay trong 4 n¨m tõ 1994-1998 víi tæng sè vèn cho vay lín gÊp 3 lÇn vèn cña Quü. Kho¶n vay lín nhÊt lµ 80 triÖu ®ång vµ Ýt nhÊt lµ 30 triÖu ®ång trong thêi h¹n tõ 1 n¨m ®Õn 3 n¨m. Nªn ch¨ng m« h×nh nµy ®­îc nh©n réng trong toµn quèc dùa trªn ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng vïng. Thø hai: Nhµ n­íc cã thÓ thµnh lËp Quü ®Çu t­ m¹o hiÓm hç trî SME trong viÖc tiÕp cËn c¸c nguån vèn ®Çu t­ gióp c¸c SME trong viÖc s¶n xuÊt kinh doanh xuÊt khÈu. HiÖn ®· cã 6 Quü ®Çu t­ m¹o hiÓm ho¹t ®éng ë ViÖt Nam víi tæng vèn ®Çu t­ lµ 68 triÖu USD. Tuy nhiªn, c¸c quü nµy míi chi hç trî 18 triÖu USD cho c¸c SME. §ã lµ c¸c quü Beta, Veil, Vietnam Frontier, vµ Quü ViÖt Nam, cßn hai Quü Lazard vµ Templeton ®· chuyÓn träng t©m ho¹t ®éng sang c¸c n­íc trong khu vùc. Ngoµi ra, ChÝnh phñ cÇn cã biÖn ph¸p nh»m t¹o ®iÒu kiÖn vÒ mÆt tµi chÝnh cho SME nh­ trî cÊp vèn kh«ng hoµn l¹i cho c¸c dù ¸n cña SME ë c¸c vïng s©u, vïng xa, miÒn nói, h¶i ®¶o, c¸c lÜnh vùc ®éc h¹i... Thø ba: Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay thµnh lËp Quü b¶o hiÓm xuÊt khÈu cho SME lµ cùc kú cÇn thiÕt. HÇu hÕt c¸c quèc gia bªn xuÊt khÈu ®Òu cã hÖ thèng b¶o hiÓm xuÊt khÈu do ChÝnh phñ b¶o trî mµ trong ®ã bªn xuÊt khÈu cã thÓ mua b¶o hiÓm rñi ro tÝn dông vµ c¸c rñi ro kh¸c cña bªn nhËp khÈu vµ ng­îc l¹i. C¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm cÇn ®­îc nghiªn cøu ¸p dông bao gåm: b¶o hiÓm xuÊt khÈu toµn diÖn, trong ®ã bªn xuÊt khÈu ®­îc b¶o hiÓm tõ khi ký kÕt hîp ®ång xuÊt khÈu ®Õn khi thanh to¸n xong; b¶o hiÓm ho¸ ®¬n xuÊt khÈu, c¸c tæ chøc b¶o hiÓm sÏ b¶o vÖ quyÒn lîi cña bªn xuÊt khÈu khi bªn nhËp khÈu kh«ng chÞu thanh to¸n. Thø t­: Nhµ n­íc cã thÓ triÓn khai vµ khuyÕn khÝch c¸c hiÖp héi ngµnh nghÒ thµnh lËp quü hç trî xuÊt khÈu (cã sù tham gia cña ®èi t¸c n­íc ngoµi). Quü nµy sÏ cÊp tÝn dông ­u ®·i hoÆc b¶o l·nh tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp ®· cã hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu. Nhµ n­íc còng cã thÓ tæ chøc riªng Ng©n hµng ph¸ triÓn SME, mäi ho¹t ®éng cña Ng©n hµng nµy nh»m ®¸p øng hç trî cho SME trong s¶n xuÊt kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. Thµnh lËp c¸c Quü hç trî xuÊt khÈu nh»m hç trî cho c¸c SME trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ hiÖn nay lµ rÊt cÇn thiÕt mµ Nhµ n­íc cÇn quan t©m chó ý ®Õn. 2. KiÕn nghÞ ®èi víi c¸c Bé ngµnh 2.1 T¨ng c­êng ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®èi víi SME §©y lµ mét ho¹t ®éng thiÕt thùc, ý nghÜa nhÊt trong t×nh h×nh th­¬ng m¹i ViÖt nam hiÖn nay, nhê nã c¸c SME cã thÓ cã ®­îc c¬ héi thu thËp th«ng tin c¸c lo¹i cÇn thiÕt cho m×nh vÒ thÞ tr­êng, gi¸ c¶, cung cÇu, mÉu m·, chÊt l­îng, chñng lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸, c¶ trong lÉn ngoµi n­íc. Xóc tiÕn th­¬ng m¹i lµ mét ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó hç trî cho SME ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®­îc thùc hiÖn b»ng nhiÒu ph­¬ng thøc quy m« kh¸c nhau. - Hç trî vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c SME ra n­íc ngoµi, kÓ c¶ c¸c ®oµn cÊp cao cña §¶ng, Nhµ n­íc ®Ó th©m nhËp thÞ tr­êng, tiÕp cËn c¬ héi xuÊt khÈu, ph¸t triÓn kinh doanh; - Phèi hîp vµ hç trî c¸c SME thùc hiÖn chiÕn l­îc maketing cho tõng ngµnh hµng, mÆt hµng quan träng vµ tham gia c¸c héi trî, triÓn l·m vµ c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i kh¸c ë n­íc ngoµi. - Cã c¬ chÕ tiÕp xóc vµ tham vÊn ®Þnh kú gi÷a Bé th­¬ng m¹i vµ c¸c doanh nghiÖp, c¸c hiÖp héi ngµnh nghÒ vÒ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn xuÊt nhËp khÈu. - §Èy m¹nh c«ng t¸c ®µo t¹o, båi d­ìng c¸n bé lµm c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i cho c¸c Së th­¬ng m¹i vµ c¸c doanh nghiÖp. Më réng c¸c quan hÖ hîp t¸c ®a ph­¬ng vµ song ph­¬ng víi n­íc ngoµi trong c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i. - B­íc ®Çu x©y dùng c¬ së ph¸p lý cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö, tæ chøc ®µo t¹o nh©n lùc trong lÜnh vùc nµy. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi chung vµ ®Æc biÖt lµ c¸c SME nãi riªng tiÕn hµnh xuÊt nhËp khÈu ®· gÆp ph¶i kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n vÒ thÞ tr­êng n­íc ngoµi, vÒ ®èi t¸c n­íc ngoµi,...do ®ã, hç trî c¸c SME ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i lµ cÇn thiÕt. 2.2 X©y dùng hÖ thèng th«ng tin hç trî xuÊt nhËp khÈu. Th«ng tin thÞ tr­êng lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Cho ®Õn nay, t¹i ViÖt Nam vÉn cßn Ýt nh÷ng trung t©m th«ng tin hç trî xuÊt nhËp khÈu cho c¸c doanh nghiÖp. ViÖc t×m hiÓu c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, luËt ph¸p cña c¸c n­íc kh¸c ®èi víi SME lµ ®iÒu hoµn toµn khã kh¨n. HÖ thèng th­¬ng vô cña ViÖt Nam t¹i c¸c quèc gia ho¹t ®éng ch­a cã hiÖu qu¶ ®Ó cung cÊp nh÷ng th«ng tin thÞ tr­êng vµ quy ®Þnh th­¬ng m¹i cña n­íc ®ã. ViÖc x©y dùng vµ khuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c trung t©m th«ng tin hç trî xuÊt khÈu mét c¸ch th«ng suèt tõ c¸c c¬ quan th­¬ng vô ViÖt Nam ë n­íc ngoµi, Bé th­¬ng m¹i ®Ðn c¸c Së th­¬ng m¹i vµ c¸c doanh nghiÖp lµ viÖc mµ Nhµ n­íc nªn xem xÐt xóc tiÕn khÈn tr­¬ng trong thêi gian tíi. BiÖn ph¸p nµy sÏ ®­îc thay thÕ ®¾c lùc vµ hiÖu qu¶ cho biÖn ph¸p ®Þnh h­íng s¶n phÈm xuÊt khÈu, trî gi¸ xuÊt khÈu mµ Nhµ n­íc vÉn thùc hiÖn cho ®Õn nay. C¸c trung t©m nµy cã thÓ do mét hiÖp héi ngµnh nghÒ hoÆc do Tæ chøc chøc phi chÝnh phñ thµnh lËp, Nhµ n­íc cã thÓ hç trî mét phÇn tµi chÝnh, ®Æc biÖt trong thêi gian ®Çu, phÇn cßn l¹i lµ thu lÖ phÝ tõ c¸c doanh nghiÖp. C¸c trung t©m nµy tæ chøc tèt viÖc thu thËp, xö lý vµ cung cÊp ®Þnh kú hµng n¨m, hµng quý c¸c Ên phÈm vÒ thÞ tr­êng hµng ho¸ thÕ giíi cho c¸c doanh nghiÖp. Ngoµi viÖc cung cÊp th«ng tin theo ph­¬ng thøc hç trî cña nhµ n­íc cho c¸c doanh nghiÖp, cÇn thùc hiÖn th­¬ng m¹i ho¸ th«ng tin vµ ¸p dông c¸c ph­¬ng thøc linh ho¹t kh¸c nh»m ®¸p øng nhu cÇu cô thÓ, kÞp thêi cho SME. 2.3 Hç trî doanh nghiÖp tiÕp cËn víi thÞ tr­êng thÕ giíi. Hç trî doanh nghiÖp tiÕp cËn víi thÞ tr­êng thÕ giíi lµ biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó gióp doanh nhiÖp t×m kiÕm vµ më réng thÞ tr­êng cña m×nh. Kh«ng cã sù hç trî cña Nhµ n­íc, SME khã cã thÓ cã ®iÒu kiÖn ®Ó tham dù nh÷ng héi trî, triÓn l·m ë n­íc ngoµi. Cho ®Õn nay, th«ng qua mét sè dù ¸n, Nhµ n­íc ®· hç trî mét phÇn tµi chÝnh cho doanh nghiÖp trong viÖc tham gia c¸c cuéc triÓn l·m, héi trî quèc tÕ. Tuy vËy, biÖn ph¸p nµy cÇn ®­îc më réng c¶ vÒ ph¹m vi lÉn h×nh thøc hç trî. VÝ dô: hç trî thªm mét phÇn tµi chÝnh nÕu doanh nghiÖp ký kÕt ®­îc hîp ®ång cho s¶n phÈm míi hoÆc thÞ tr­êng míi, khÊu trõ mét phÇn thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh víi chi phÝ tham dù triÓn l·m, héi trî ë n­íc ngoµi. Bªn c¹nh ®ã, Nhµ n­íc cã thÓ khuyÕn khÝch vµ hç trî c¸c doanh nghiÖp x©y dùng ë n­íc ngoµi m¹ng l­íi ®¹i lý, ph©n phèi hµng, kho ngo¹i quan, trung t©m tr­ng bµy s¶n phÈm; ¸p dông c¸c ph­¬ng thøc mua b¸n linh ho¹t nh­ göi b¸n, thanh to¸n chËm, ®æi hµng phï hîp víi tõng mÆt hµng, tõng thÞ tr­êng.. §©y lµ biÖn ph¸p ®èi víi kh¶ n¨ng cña c¸c SME hiÖn nay lµ cùc kú khã kh¨n, nh­ng còng nªn ¸p dông dÇn dÇn ®Ó sau nµy sÏ hiÖu qu¶ h¬n trong viÖc hç trî c¸c doanh nghiÖp nµy xuÊt khÈu. 2.4 T¨ng c­êng hç trî kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho SME trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ mèi quan ng¹i ®Çu tiªn cña tÊt c¶ nh÷ng ai quan t©m ®Õn sù phån vinh cña nÒn kinh tÕ n­íc nhµ, ®Æc biÖt lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng xuÊt khÈu cã vai trß quyÕt ®Þnh trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Trong khi c¸c SME ngoµi quèc doanh vÉn ch­a s½n sµng c¹nh tranh víi c¸c h·ng n­íc ngoµi mét khi ViÖt Nam tham gia qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸. §iÒu ®¸ng l­u ý lµ c¹nh tranh hiÖn nay lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò lín nhÊt, kh«ng chØ ®èi víi nh÷ng h·ng lín mµ cßn ®èi víi c¸c h·ng nhá. Nãi ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh ng­êi ta th­êng nãi ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt l­îng s¶n phÈm, gi¸ c¶...xem xÐt trong mèi t­¬ng quan so s¸nh víi c¸c doanh kh¸c. Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ phô thuéc chñ yÕu vµo kh¶ n¨ng c¹nh tranh. V× vËy, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh ph¶i ®­îc coi lµ nhiÖm vô hµng ®Çu cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi chung vµ SME nãi riªng. C¸c SME tr«ng chê vµo kh¶ n¨ng c¹nh tranh xuÊt khÈu sÏ t¨ng lªn nhê c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu ®èi víi nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, mét sè doanh nghiÖp còng cã ý kiÕn cho r»ng sÏ kh«ng ¶nh h­ëng g× do c¹nh tranh m¹nh trong n­íc hoÆc do mèi quan hÖ láng lÎo gi÷a xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu víi c¸c n­íc ASEAN. Trong thêi gian tíi, cã thÓ t¨ng c­êng hç trî kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho SME b»ng viÖc khuyÕn khÝch hç trî c¶i tiÕn c«ng nghÖ vµ trang thiÕt bÞ th«ng qua trî gióp xóc tiÕn nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn kü thuËt. Tuy nhiªn, nÕu chØ c¶i tiÕn c«ng nghÖ, trang thiÕt bÞ th× ch­a ®ñ bëi v× víi nh÷ng trang thiÕt bÞ nh­ nhau nh­ng hai doanh nghiÖp vÉn cã thÓ cã n¨ng suÊt lao ®éng kh¸c nhau, hay nãi c¸ch kh¸c lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh kh¸c nhau. Do ®ã, bªn c¹nh sù hç trî ®ã th× Nhµ n­íc cÇn ph¶i quan t©m ®Õn vÊn ®Ò hç trî tæ chøc ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé s¶n xuÊt nh»m n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, hç trî ®µo t¹o c¸n bé kinh doanh xuÊt nhËp khÈu gióp SME, hç trî t­ vÊn qu¶n lý cho c¸c SME. Sù hç trî nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho SME tiÕn hµnh ¸p dông ph­¬ng thøc qu¶n lý theo tiªu chuÈn ISO 9000, vµ c¸c tiªu chuÈn kh¸c. Bëi v× ®©y chÝnh lµ giÊy th«ng hµnh cho c¸c SME ®­a s¶n phÈm cña m×nh ra thÞ tr­êng thÕ giíi trong thêi gian tíi. Ngoµi ra, chÝnh s¸ch hç trî s¶n phÈm vµ s¶n phÈm xuÊt khÈu gióp ®ì c¸c SME n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh s¶n phÈm cña m×nh trªn th­¬ng tr­êng. Trong thêi gian qua, c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu cña SME míi chØ dùa trªn lîi thÕ c¹nh tranh "tÜnh". HÇu nh­ c¸c SME ë ViÖt Nam míi ®ang dõng l¹i ë chç cã g× gäi lµ thÕ m¹nh ®em chµo b¸n. V× thÕ, chÝnh s¸ch s¶n phÈm trong thêi gian tíi cÇn cã sù quan t©m s¸t sao nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµ ph¶i t¹o ra lîi thÕ c¹nh tranh "®éng" cho c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu. 3. KiÕn nghÞ ®èi víi c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp Trong m«i tr­êng c¹nh tranh gay g¾t, nhµ qu¶n lý nµo biÕt t¹o dùng mét chiÕn l­îc ®Ó ph¸t triÓn lîi thÕ c¹nh tranh cho s¶n phÈm, dÞch vô cña m×nh vµ thùc hiÖn hiÖu qu¶ chiÕn l­îc ®ã th× doanh nghiÖp ®ã sÏ tån t¹i vµ ph¸t triÓn, nÕu kh«ng th× sÏ thÊt b¹i. Lîi thÕ c¹nh tranh cña mçi doanh nghiÖp ®­îc hiÓu lµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, cung øng ra thÞ tr­êng nh÷ng s¶n phÈm, dÞch vô tèt h¬n ®èi thñ c¹nh tranh. Cô thÓ, lîi thÕ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp cã thÓ ®­îc xem xÐt trªn bèn khÝa c¹nh: - Sù linh ho¹t: Kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu kh¸c nhau cña kh¸ch hµng, vÝ dô: chñng lo¹i, c¸ch thøc, cung øng dÞch vô ®i kÌm... - ChÊt l­îng cña s¶n phÈm, dÞch vô: ®Æc tÝnh kü thuËt, ®é tin cËy, dÞch vô hËu m·i, kiÓu d¸ng,... - Tèc ®é ph¶n øng trªn thÞ tr­êng: thêi gian tõ khi kh¸ch hµng ®Æt hµng cho ®Õn khi ®­îc phôc vô, tèc ®é ph¸t triÓn s¶n phÈm míi,... - Chi phÝ: chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp thÊp h¬n cña ®èi thñ c¹nh tranh. Doanh nghiÖp muèn ®¹t ®­îc c¸c lîi thÕ c¹nh tranh nµy cÇn ph¶i cã ba nguån lùc quan träng: nh©n lùc, vèn, c«ng nghÖ. Nguån nh©n lùc tham gia trùc tiÕp toµn bé qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸, lùa chän vµ ph¸t triÓn lîi thÕ cña doanh nghiÖp. Qua ho¹t ®éng XNK, c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®­¬ng ®Çu víi sù c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸, c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã tr×nh ®é, biÕt ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p cho doanh nghiÖp cña m×nh nh­: - MÆt hµng s¶n cuÊt ra ph¶i ®¸p øng nhu cÇu ng­êi tiªu dïng, víi c¸c DNNN cã thÕ m¹nh lµ mÆt hµng phong phó ®a d¹ng. - MÆt hµng ph¶i cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®Ó XK, ®óng quy c¸ch, phÈm chÊt khi XK ®ßi hái cao h¬n vµ gi¸ c¶ ph¶i hîp lý, ®«i khi ph¶i thÊp h¬n so víi nh÷ng mÆt hµng t­¬ng tù nh­ng do c¸c doanh nghiÖp lín s¶n xuÊt. - Cã kiÕn thøc kinh doanh XNK, kinh nghiÖm qu¶n lý vµ tæ chøc, thiÕt lËp ®­îc c¸c mèi quan hÖ b¹n hµng réng r·i, n¾m b¾t ®­îc nh÷ng th«ng tin thiÕt thùc phôc vô cho c«ng t¸c kinh doanh cña m×nh. - Tr¸nh sù c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng, chÌn Ðp lÉn nhau nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n trong kinh doanh XNK. N©ng cao sù uy tÝn vµ ®é tin cËy cña doanh nghiÖp m×nh víi ®èi t¸c. Trªn ®©y lµ nh÷ng kiÕn nghÞ chÝnh nh»m hç trî cho c¸c SME ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi phï hîp víi tiÕn tr×nh héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi. TÊt nhiªn, cßn rÊt nhiÒu nh÷ng biÖn ph¸p mµ Nhµ n­íc cÇn ph¶i hç trî cho c¸c SME nh­ viÖc hç trî SME thÇu phô c¸c doanh nghiÖp lín, hç trî l·i suÊt ®Çu t­, hç trî c¬ së h¹ tÇng, h×nh thµnh "v­ên ­¬m" cho SME ( Mét lo¹i h×nh hç trî SME ®ang cã xu h­íng ph¸t triÓn ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi, song ch­a thùc sù ph¸t huy t¸c dông ë n­íc ta. Mét m« h×nh rÊt míi ®èi víi ViÖt Nam). Tuy nhiªn, ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn xuÊt khÈu cho c¸c SME bªn c¹nh sù hç trî tõ bªn ngoµi th× c¸c cè g¾ng nç lùc cña b¶n th©n doanh nghiÖp lµ mét nh©n tè quyÕt ®Þnh. NÕu c¸c doanh nghiÖp kh«ng tù cè g¾ng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña chÝnh m×nh th× kh«ng cã ai cã thÓ thay thÕ hä, mäi sù hç trî vÒ chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ cña Nhµ n­íc, cña tæ chøc hç trî kh¸c...chØ lµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho SME ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. V× vËy, ®Ó gia t¨ng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña khu vùc SME cÇn ph¶i cã sù kÕt hîp ®ång bé gi÷a c«ng t¸c hç trî cña Nhµ n­íc vµ sù nç lùc cña b¶n th©n tõng doanh nghiÖp. KÕt luËn N¨m 2003, n¨m triÓn khai m¹nh mÏ thùc hiÖn c¸c NghÞ quyÕt cña §¹i héi §¶ng lÇn thø IX, thùc hiÖn kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001-2005 vµ chiÕn l­îc 10 n¨m ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 2001-2010 - ChiÕn l­îc ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ theo ®Þnh h­íng XHCN, x©y dùng nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020, n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp. Thµnh qu¶ ®¹t ®­îc qua nh÷ng n¨m ®æi míi, nhÊt lµ 10 n¨m gÇn ®©y, ®· t¹o thÕ vµ lùc míi; c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ x· héi ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn c¬ b¶n; c¸c mÆt x· héi, tr×nh ®é d©n trÝ, chÊt l­îng nguån lùc vµ tÝnh n¨ng ®éng trong x· héi ®­îc n©ng lªn; t×nh h×nh chÝnh trÞ x· héi c¬ b¶n ®­îc æn ®Þnh. Nh÷ng kÕt qu¶ trªn cã sù ®ãng gãp kh«ng nhá cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ngµy nay ®Ó ph¸t huy vai trß cña khu vùc kinh tÕ nµy th× sù hç trî cña ChÝnh phñ ®ãng mét vai trß cùc kú quan träng. Qua ph©n tÝch thùc tr¹ng vµ t¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ®Õn ho¹t ®éng cña c¸c SME ë ViÖt Nam trong thêi gian võa qua cã thÓ thÊy ®­îc nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc cña nh÷ng gi¶i ph¸p mµ ChÝnh phñ ®Ò ra. Tuy nhiªn, trong thêi gian tíi, ®Ó t¹o sù b×nh ®¼ng trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu gi÷a c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp trªn l·nh thæ ViÖt Nam, phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ vµ tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ víi khu vùc vµ thÕ giíi. V× vËy, viÖc tiÕp tôc c¶i t¹o vµ ®æi míi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ nh»m hç trî c¸c SME ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu lµ mét vÊn ®Ò cÊp b¸ch hiÖn nay. ThÞ tr­êng XNK hµng ho¸ ch¾c ch¾n sÏ cßn s«i ®éng h¬n rÊt nhiÒu trong thêi gian tíi, liÖu c¸c SME cã tËn dông ®­îc thêi c¬ vµ ®­¬ng ®Çu víi nh÷ng th¸ch thøc phÝa tr­íc hay kh«ng, c©u tr¶ lêi n»m ngay chÝnh c¸c doanh nghiÖp. Hy väng r»ng cïng víi sù hç trî cña Nhµ n­íc, c¸c Bé ngµnh, c¸c tæ chøc trong vµ ngoµi n­íc, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá sÏ t×m ®­îc chç ®øng v÷ng ch¾c cho riªng m×nh. Hµ Néi, ngµy 19 th¸ng 05 n¨m 2003. Tµi liÖu tham kh¶o - ViÖn Nghiªn cøu Qu¶n lý kinh tÕ TW, §¸nh gi¸ tæng kÕt LuËt C«ng ty, LuËt Doanh nghiÖp t­ nh©n vµ NghÞ ®Þnh 66/H§BT, Hµ Néi 4/1999 - ViÖn Nghiªn cøu Qu¶n lý kinh tÕ TW, B¸o c¸o kinh tÕ ViÖt Nam 2002 - ViÖn Nghiªn cøu Qu¶n lý kinh tÕ TW, KhuyÕn khÝch ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, Hµ Néi/1994 - ViÖn Nghiªn cøu Qu¶n lý kinh tÕ TW, KÕt qu¶ ®iÒu tra ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n ViÖt Nam vµ mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu - CIEM - MPDF, Tµi liÖu héi th¶o vÒ c¸c dÞch vô ph¸t triÓn kinh doanh t¹i ViÖt Nam, 4/2001 - FES - Héi H÷u NghÞ ViÖt §øc TW, C¸c tËp kû yÕu héi th¶o vÒ DNV&N - MPDF, C¸c b¸o c¸o trong chuyªn ®Ò nghiªn cøu kinh tÕ t­ nh©n - Tæng côc Thèng kª, Niªn gi¸m thèng kª c¸c n¨m 1999, 2000, 2001 - Dù ¸n VIE/97/016, Dù th¶o b¸o c¸o ®iÒu tra doanh nghiÖp, Hµ Néi 5/2000 - Dù ¸n US/VIE/95/004 (Lª §¨ng Doanh, J. Bentley, NguyÔn §×nh Cung, TrÇn Kim Hµo, TrÇn §×nh Th¸i, Lª ViÕt Th¸i, Hoµng V¨n Thµnh, Phan Nguyªn Toµn) B¸o c¸o nghiªn cøu hoµn thiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« vµ ®æi míi c¸c thñ tôc hµnh chÝnh nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña DNV&N t¹i ViÖt nam, Hµ Néi 1/2000 - Ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu ViÖt Nam - Hµ Lan, §Ò ¸n " §¸nh gi¸ vai trß cña c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn phi chÝnh thøc trong ph¸t rtiÓn c¸c DNV&N ë ViÖt Nam", TrÇn Kim Hµo,1996 - NguyÔn Cóc, §æi míi c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn DNV&N ë ViÖt Nam ®Õn n¨m 2005, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, 2000 - Lª V¨n T­, TÝn dông tµi trî xuÊt nhËp khÈu thanh to¸n quèc tÕ vµ kinh doanh ngo¹i tÖ- NXB Thèng kª, 2001 - Ph¹m Th¸i Quèc, Kinh tÕ §µi Loan - t×nh h×nh vµ chÝnh s¸ch, NXB Khoa häc x· héi, Hµ Néi/1999 - BiÖn ph¸p ®Ò xuÊt nh»m t¨ng kh¶ n¨ng tiÕp cËn tÝn dông chÝnh thøc cho c¸c DNV&N - Tin kinh tÕ - x· héi, sè 48/2000 - DNV&N ngoµi quèc doanh cÇn cã "sù tiÕp" søc cÇn thiÕt - T¹p chÝ Th­¬ng M¹i sè 57/2001 - HiÖn tr¹ng ph¸t triÓn cña khu vùc t­ nh©n- T¹p chÝ Kinh tÕ x· héi,2001 sè 46 - Hç trî tµi chÝnh cho DNV&N cña §µi Loan - T¹p chÝ Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn, Hµ Néi, 2001 sè 37 - Quü ®Çu t­ vµ thµnh lËp quü ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam- T¹p chÝ Ng©n hµng sè 6, 2002 - C¸c gi¶i ph¸p vÒ kinh tÕ- tµi chÝnh ®Ó DNV&N ph¸t triÓn- T¹p chÝ Céng s¶n sè 19 - Doanh nghiÖp t­ nh©n c¸i nh×n bi quan- Thêi b¸o ng©n hµng, Hµ Néi, 11/2001 - TÝn dông xuÊt khÈu h×nh thøc ¸p dông vµo ViÖt Nam- T¹p chÝ thÞ tr­êng tµi chÝnh - tiÒn tÖ Hµ Néi, 2001 sè 5 - B¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu- lµm g× ®Ó t¨ng thÞ phÇn, B¸o th­¬ng m¹i, Hµ Néi 5/2001 sè 20 - Dù ¸n hîp t¸c nghiªn cøu ViÖt Nam - NhËt B¶n: Héi th¶o vÒ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ, Hµ Néi 8 - 9/12/2001 - Mét sè bµi b¸o tham kh¶o ®­î rót ra tõ c¸c b¸o §Çu t­, Thêi b¸o Kinh tÕ, Lao ®éng, H¶i quan, Tµi chÝnh,... danh môc viÕt t¾t 1. SME : Doanh nghiÖp võa vµ nhá 2. MPDF : Ch­¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Dù ¸n Mªk«ng 3. OECD : Tæ chøc Hîp t¸c vµ Ph¸t triÓn kinh tÕ 4. DNNN : Doanh nghiÖp nhµ n­íc 5. DNTN : Doanh nghiÖp t­ nh©n 6. DNFDI : Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi 7. C«ng ty TNHH: C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n 8. Cty CP : C«ng ty Cæ phÇn 9. CIEM : ViÖn Nghiªn cøu Qu¶n lý Kinh tÕ TW 10. XNK : XuÊt nhËp khÈu