Khóa luận Hợp đồng mua bán ngoại thương và Hợp đồng vận tải

ng­êi chuyªn chë hoÆc ®¹i diÖn ng­êi chuyªn chë cÊp khi hµng ho¸ ®· xÕp lªn tµu. §©y lµ lo¹i vËn ®¬n d­îc dïng phæ biÕn, v× ng­êi mua khi yªu cÇu xuÊt tr×nh bé chøng tõ ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng th­êng yªu cÇu xuÊt tr×nh vËn ®¬n ®· xÕp hµng, tøc lµ hµng ho¸ ®· thùc sù ®­îc xÕp lªn tµu. ViÖc ®· xÕp hµng lªn tµu (On Board) ®­îc thÓ hiÖn trªn vËn ®¬n nh­ sau: NÕu trªn vËn ®¬n (ë gãc d­íi bªn ph¶i) cã ch÷ in s½n "nhËn ®Ó xÕp" (Received for Shipment hoÆc Taken in Charge), th× khi ThuyÒn tr­ëng ký vËn ®¬n, ph¶i ghi thªm ch÷ "®· xÕp hµng lªn tµu ngµy, th¸ng, n¨m"®Ó chøng minh cho viÖc ®· xÕp hµng, thÓ hiÖn b»ng tiÕng Anh lµ "Laden on Board 5 October 1997" hoÆc "Shipped on Board 5 October 1997" vµ ngµy ®ã lµ ngµy giao hµng. NÕu trªn vËn ®¬n ®· ghi s½n ch÷ "Shipped on Board", th× kh«ng cÇn ghi g× thªm ®Ó chøng minh cho viÖc ®· xÕp, mµ ngµy ký vËn ®¬n lµ ngµy xÕp hµng lªn tµu, còng lµ ngµy giao hµng. VËn ®¬n nhËn ®Ó xÕp (Received for Shippment B/L): lµ vËn ®¬n do ng­êi chuyªn chë cÊp, khi ng­êi chuyªn chë nhËn hµng (ë kho hoÆc ë b·i) ®Ó xÕp lªn con tµu ghi trªn B/L, tøc lµ hµng ho¸ thùc tÕ ch­a ®­îc xÕp lªn tµu. Lo¹i vËn ®¬n nµy cã thÓ bÞ Ng©n hµng tõ chèi thanh to¸n, trõ phi th­ tÝn dông (L/C) quy ®Þnh cho phÐp. Khi hµng ®· thùc sù ®­îc xÕp lªn tµu, cã thÓ ®ãng dÊu hoÆc ghi thªm ch÷ "®· xÕp" ®Ó biÕn thµnh vËn ®¬n ®· xÕp hµng. C¨n cø vµo kh¶ n¨ng l­u th«ng cã ba lo¹i: + VËn ®¬n theo lÖnh (Order B/L): lµ vËn ®¬n tren ®ã kh«ng ghi râ tªn, ®Þa chØ cña ng­êi nhËn hµng mµ ghi ch÷ "theo lÖnh" (to Order) hoÆc cã ghi tªn ng­êi nhËn hµng ®ßng thêi ghi thªm ch÷ "hoÆc theo lÖnh" (or Order). Trren vËn ®¬n theo lÖnh cã thÓ ghi râ theo lÖnh cña ng­êi göi hµng, cña ng­êi nhËn hµng, cña Ng©n hµng. NÕu kh«ng ghi râ theo lÖnh cña ai th× hiÓu lµ theo lÖnh cña ng­êi göi hµng. VËn ®¬n theo lÖnh cã ®Æc ®iÓm lµ cã thÓ chuyÓn nh­îng ®­îc cho ng­êi kh¸c b»ng c¸ch ký hËu (Endorsemant). NÕu lµ vËn ®¬n theo lÖnh cña ng­êi göi hµng, th× ng­êi göi hµng ph¶i ký hËu, ng­êi nhËn hµng míi ®­îc nhËn hµng. Cã thÓ ký hËu ®Ó trèng (in Blank), ký hËu cho mét ng­êi cô thÓ hay theo lªnh cña mét ng­êi nµo ®ã. NÕu kh«ng ký hËu, chØ ng­êi göi hµng míi nhËn ®­îc hµng. VËn ®¬n ký ph¸t theo lÖnh cña mét Ng©n hµng trong tr­êng hîp Ng©n hµng muèn khèng chÕ hµng ho¸ cña ng­êi nhËp khÈu (ng­êi nhËp khÈu vay tiÒn cña Ng©n hµng ®Ó mua hµng). §Ó nhËn ®­îc hµng ph¶i cã ký hËu chuyÓn nh­îng cña Ng©n hµng vµo vËn ®¬n. VËn ®¬n theo lÖnh ®­îc sö dông réng r·i trong bu«n b¸n quèc tÕ, bëi v× nã lµ mét chøng tõ cã thÓ l­u th«ng ®­îc. + VËn ®¬n ®Ých danh (Straight B/L): lµ vËn ®¬n mµ trªn ®ã cã ghi râ tªn, ®Þa chØ cña ng­êi nhËn hµng mµ kh«ng cã hoÆc ®· bÞ xo¸ bá ch÷ "or Order". ChØ ng­êi cã tªn ghi trªn vËn ®¬n míi nhËn ®­îc hµng. Lo¹i vËn ®¬n nµy kh«ng thÓ chuyÓn nh­îng ®­îc b»ng ký hËu. + VËn ®¬n cho ng­êi cÇm (B/L to Bearer): lµ vËn ®¬n trong ®ã: Cã ghi râ ch÷ "cho ng­êi cÇm" (To Bearer), hoÆc: Ph¸t hµnh theo lÖnh cña mét ng­êi h­ëng lîi vµ ng­êi ®ã ®· ký hËu ®Ó trèng mµ kh«ng chØ ®Þnh mét ng­êi h­ëng lîi kh¸c. VËn ®¬n nµy cã nhiÒu rñi ro ®èi víi ng­êi göi hµng, v× bÊt kú ng­êi nµo cã vËn ®¬n trong tay ®Òu cã thÓ nhËn ®­îc hµng. C¨n cø vµo nhËn xÐt ghi chó trªn ho¸ vËn ®¬n, cã hai lo¹i: + VËn ®¬n s¹ch hay hoµn h¶o (Clean B/L): VËn ®¬n hoµn h¶o lµ vËn ®¬n trªn ®ã kh«ng cã nh÷ng ®iÒu kho¶n nãi râ rµng r»ng hµng ho¸ hoÆc bao b× cã khuyÕt tËt. Hay nãi mét c¸ch kh¸c, trªn vËn ®¬n kh«ng cã nh÷ng ghi chó, nhËn xÐt xÊu hoÆc nh÷ng b¶o l­u vÒ t×nh tr¹ng bªn ngoµi cña hµng ho¸. Nh÷ng ®iÒu ghi chung chung nh­: "ng­êi göi hµng xÕp vµ ®Õm, niªm phong vµ kÑp ch×", "kh«ng biÐt vÒ sè l­îng, phÈm chÊt, néi dung bªn trong", "bao b× dïng l¹i, thïng cò"… kh«ng lµm mÊt tÝnh hoµn h¶o cña vËn ®¬n. Mét vËn ®¬n mµ ng­êi chuyªn chë hay ®¹i diÖn cña hä kh«ng ghi chó g× th× coi nh­ lµ vËn ®¬n hoµn h¶o. LÊy ®­îc vËn ®¬n hoµn h¶o cã ý nghÜa quan träng trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. Ng­êi mua còng nh­ Ng©n hµng ®Òu yªu cÇu ph¶i cã vËn ®¬n hoµn h¶o, vËn ®¬n hoµn h¶o lµ b»ng chøng hiÓn nhiªn (Prima Facie Evidence) cña viÖc xÕp hµng tèt. Muèn lÊy ®­îc vËn ®¬n hoµn h¶o, th× khi xÕp hµng lªn tµu ph¶i ®¶m b¶o hµng kh«ng bÞ h­ háng, ®æ vì, bao b× kh«ng r¸ch, kh«ng bÞ ­ít vµ tr«ng bªn ngoµi lµ tèt, nghÜa lµ ph¶i cã mét Biªn lai Thuyªn phã (Maste's Receipt) s¹ch. Trong tr­êng hîp Biªn lai ThuyÒn phã kh«ng s¹ch, ng­êi göi hµng cã thÓ xuÊt tr×nh th­ b¶o ®¶m (Letter of Indemnity) cam kÕt chÞu mäi hËu qu¶ x¶y ra, ®Ó yªu cÇu ThyÒn tr­ëng cÊp vËn ®¬n hoµn h¶o. Tuy nhiªn, Th­ b¶o ®¶m ®ã kh«ng cã gi¸ trÞ ph¸p lý, kh«ng ®­îc c¸c toµ ¸n thõa nhËn, nªn c¸c ThuyÒn tr­ëng kh«n ngoan th­êng kh«ng chÊp nhËn. + VËn ®¬n kh«ng hoµn h¶o (Unclean B/L - Faul B/L - Claused B/L): Ng­îc l¹i víi vËn ®¬n hoµn h¶o, vËn ®¬n kh«ng hoµn h¶o trªn cã nh÷ng ghi chó, nhËn xÐt xÊu hoÆc nh÷ng b¶o l­u vÒ hµng ho¸ vµ bao b×. VÝ dô, vËn ®¬n bÞ ThuyÒn tr­ëng ghi chó: ký m· hiÖu kh«ng râ, mét sè bao b× bÞ r¸ch, thïng ch¶y, nhiÒu hßm c¸c t«ng bÞ ­ít… VËn ®¬n kh«ng hoµn h¶o kh«ng ®­îc ng©n hµng chÊp nhËn ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng. C¨n cø vµo hµnh tr×nh vËn chuyÓn, cã ba lo¹i: + VËn ®¬n ®i th¼ng (Direct B/L): lµ vËn ®¬n ®­îc sö dông trong tr­êng hîp hµng ho¸ ®­îc chuyªn chë tõ c¶ng xÕp hµng ®Õn c¶ng dì hµng b»ng mét con tµu, tøc hµng ho¸ kh«ng ph¶i chuyÓn t¶i ë c¶ng däc ®­êng. + VËn ®¬n ®i suèt (Throught B/L): lµ vËn ®¬n ®­îc sö dông trong tr­êng hîp hµng ho¸ ®­îc chuyªn chë tõ c¶ng xÕp hµng ®Õn c¶ng dì hµng cuèi cïng b»ng hai hay nhiÒu con tµu kh¸c nhau cña hai hay nhiÒu ng­êi chuyªn chë, tøc hµng ho¸ ph¶i chuyÓn t¶i ë c¶ng däc ®­êng. VËn ®¬n ®i suèt cã ®Æc ®iÓm: Cã ®iÒu kho¶n cho phÐp chuyÓn t¶i. Cã ghi râ c¶ng ®i, c¶ng ®Õn, c¶ng (cã thÓ c¶ tªn tµu) chuyÓn t¶i. Ng­êi cÊp vËn ®¬n ®i suèt ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hµng ho¸ trong suèt hµnh tr×nh ®­êng biÓn tõ c¶ng ®i cho ®Õn c¶ng ®Ých, kÓ c¶ trªn chÆng ®­êng do ng­êi chuyªn chë kh¸c thùc hiÖn. + VËn ®¬n (chøng tõ) ®a ph­¬ng thøc (vËn t¶i liªn hîp): VËn ®¬n vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc (Multimodal Transport B/L) hay vËn ®¬n vËn t¶i liªn hîp (Combined Transport B/L) lµ vËn ®¬n ®­îc sö dông trong tr­êng hîp hµng ho¸ ®­îc chuyªn chë tõ n¬i ®i ®Õn n¬i ®Õn b»ng hai hay nhiÒu ph­¬ng thøc vËn t¶i kh¸c nhau. Lo¹i vËn ®¬n nµy cã nhiÒu tªn gäi nh­: Combined Transport B/L, B/L for Combined Transport Shipment or Port to Port Shipment, Multimodal Transport Document. VËn ®¬n nµy cã ®Æc ®iÓm: Trªn vËn ®¬n th­êng ghi râ n¬i nhËn hµng ®Ó chë vµ n¬i giao hµng, ng­êi cÊp B/L nµy ph¶i lµ ng­êi chuyªn chë hoÆc MTO. Ghi râ viÖc ®­îc phÐp chuyÓn t¶i, c¸c ph­¬ng thøc vËn t¶i tham gia vµ n¬i chuyÓn t¶i. Ng­êi cÊp vËn ®¬n nµy ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hµng ho¸ tõ n¬i nhËn hµng ®Ó chë (cã thÓ n»m s©u trong néi ®Þa) ®Õn n¬i giao hµng (cã thÓ n»m s©u trong néi ®Þa cña n­íc ®Õn). Mét sè lo¹i vËn ®¬n, chøng tõ kh¸c + VËn ®¬n do ng­êi giao nhËn cÊp: Nh­ ®· nãi ë trªn, vËn ®¬n lµ do ng­êi chuyªn chë hay ®¹i diÖn cña hä cÊp. Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ng­êi giao nhËn (Freight Forwarder) kh«ng chØ lµm ®¹i lý, nhËn uû th¸c giao nhËn hµng ho¸ XNK, mµ hä cßn cung cÊp dÞch vô vËn t¶i, tøc lµ ®ãng vai trß ng­êi chuyªn chë th× hä cã thÓ cÊp vËn ®¬n. VËn ®¬n mµ ng­êi giao nhËn lµ c¸c vËn ®¬n do FIATA (Liªn ®oµn quèc tÕ c¸c HiÖp héi giao nhËn) ph¸t hµnh vµ bao gåm c¸c lo¹i sau: VËn ®¬n vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc cña FIATA (FBL): vËn ®¬n nµy do FIATA ph¸t hµnh, ®· ®­îc phßng Th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ Ng©n hµng chÊp nhËn. VËn ®¬n nµy do ng­êi giao nhËn cÊp khi chuyªn chë hµng ho¸ b»ng vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc hoÆc vËn t¶i ®­êng biÓn. VËn ®¬n nµy ®­îc còng c¸c Ng©n hµng chÊp nhËn khi thanh to¸n b»ng L/C, v× khi cÊp vËn ®¬n nµy, ng­êi giao nhËn ph¶i ®ãng vai trß lµ ng­êi chuyªn chë hoÆc ng­êi kinh doanh vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc (MTO). Forwarder's Certificate of Transport (FCT): GiÊy chøng nhËn vËn t¶i nµy do ng­êi giao nhËn cÊp cho ng­êi göi hµng, x¸c nhËn nghÜa vô cña ng­êi giao nhËn ph¶i giao hµng t¹i c¶ng ®Õn th«ng qua ®¹i lý do ng­êi giao nhËn chØ ®Þnh. House B/L: VËn ®¬n gom hµng nµy do ng­êi giao nhËn cÊp cho ng­êi göi hµng lÎ, khi ng­êi giao nhËn cung cÊp dÞch vô gom hµng trong vËn t¶i ®­êng biÓn cung nh­ vËn t¶i hµng kh«ng. VËn ®¬n nµy ch­a ®­îc phßng Th­¬ng m¹i quèc tÕ th«ng qua, ng­êi gom hµng cÊp vËn ®¬n nµy cã thÓ ®ãng vai trß ng­êi chuyªn chë hoÆc kh«ng, v× vËy, trong nhiÒu tr­êng hîp nã kh«ng ®¸p øng yªu cÇu cña L/C, nªn cã xu h­íng bÞ thay thÕ b»ng FBL. + VËn ®¬n theo hîp ®ång thuª tµu (Charter Party B/L): lµ vËn ®¬n ®­îc ph¸t hµnh trong tr­êng hîp hµng ho¸ ®­îc chuyªn chë theo mét hîp ®ång thuª tµu chuyÕn vµ trªn ®ã cã ghi c©u: "phô thuéc vµo hîp ®ång thuª tµu" hoÆc c©u "sö dông víi hîp ®ång thuª tµu" (to be Used with Charter Party). VÝ dô vËn ®¬n CONGENBILL ®­îc ph¸t hµnh ®Ó sö dông cïng víi hîp ®ång thuª tµu mÉu "GENCON", cã ghi c©u: "All Term and Condition as Overleaf are here with Incorporate" (tÊt c¶ c¸c ®iÒu kiÖn, ®iÒu kho¶n ë mÆt sau ®­îc g¾n liÒn theo ®©y). VËn ®¬n theo hîp ®ång thuª tµu do chñ tµu hoÆc ThuyÒn tr­ëng hoÆc ®¹i diÖn cña hä ký ph¸t. Do cã mét c©u nh­ trªn nªn vËn ®¬n nµy kh«ng cßn tÝnh ®éc lËp n÷a ph¶i phô thuéc vµo mét v¨n b¶n kh¸c lµ hîp ®ång thuª tµu, mµ néi dung cña hîp ®ång nµy do c¸c bªn tho¶ thuËn. NÕu ng­êi thuª ®ång thêi lµ ng­êi göi hµng ghi trªn vËn ®¬n th× vËn ®¬n nµy chØ lµ mét biªn lai nhËn hµng. Nh­ng khi vËn ®¬n nµy ®­îc ký hËu ®Ó chuyÓn nh­îng cho ng­êi thø ba th× nã l¹i ®iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a ng­êi thuª tµu, ng­êi chuyªn chë vµ ng­êi thø ba ®ã (hoÆc ng­êi cÇm vËn ®¬n), nªn nã cã thÓ phï hîp hoÆc kh«ng phï hîp víi nguån luËt ®iÒu chØnh vËn ®¬n. V× vËy, lo¹i vËn ®¬n nµy chØ ®­îc Ng©n hµng chÊp nhËn ®Ó thanh to¸n khi th­ tÝn dông cho phÐp. + VËn ®¬n ®· xuÊt tr×nh t¹i c¶ng göi (B/L Surrendered): Th«ng th­êng muèn nhËn hµng t¹i c¶ng ®Õn, ng­êi nhËn hµng ph¶i xuÊt tr×nh vËn ®¬n gèc. Trong thùc tÕ cã nhiÒu tr­êng hîp , hµng ®· ®Õn nh­ng vËn ®¬n l¹i ch­a ®Õn, do ®ã kh«ng nhËn ®­îc hµng. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy vµ ®Ó tiÕt kiÖm chi phÝ göi vËn ®¬n gèc, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ng­êi ta dïng mét lo¹i vËn ®¬n gäi lµ vËn ®¬n ®· xuÊt tr×nh t¹i c¶ng göi. §©y lµ lo¹i vËn ®¬n th«ng th­êng, chØ kh¸c lµ khi cÊp vËn ®¬n nµy, ng­êi chuyªn chë hoÆc ®¹i lý ®ãng thªm dÊu "®· xuÊt tr×nh" (Surrendered), ®ång thêi ®iÖn b¸o "Exprees Release" cho ®¹i lý t¹i c¶ng ®Õn biÕt ®Ó ®¹i lý giao hµng cho ng­êi nhËn mµ kh«ng cÇn xuÊt tr×nh B/L gèc. Ng­êi göi hµng chØ cÇn Fax b¶n vËn ®¬n nµy ®Õn ng­êi nhËn hµng lµ ng­êi nhËn cã thÓ nhËn ®­îc hµng. + GiÊy göi hµng ®­êng biÓn (Sea WayBill): Do sù tiÕn bé vÒ khoa häc, kü thuËt trong ngµnh vËn t¶i, nªn tèc ®é ®­a hµng trong th­¬ng m¹i quèc tÕ rÊt nhanh chãng. Nh­ ®· nãi ë trªn, nhiÒu tr­êng hîp hµng ®Õn c¶ng ®Ých, nh­ng vËn ®¬n göi qua Ng©n hµng hoÆc b­u ®iÖn vÉn ch­a tíi. Ng­êi nhËn kh«ng nhËn ®­îc hµng. H¬n n÷a, trong nh÷ng n¨m qua cuéc c¸ch m¹ng vÒ th«ng tin diÔn ra m¹nh mÏ ®· gióp cho c¸c n­íc trªn thÕ giíi sö dông m¹ng vi tÝnh mét c¸ch réng r·i t¹o ra mét kh¶ n¨ng bu«n b¸n th«ng qua trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö (EDI) mµ kh«ng cÇn chøng tõ, kÓ c¶ vËn ®¬n ®­êng biÓn. VËn ®¬n ®­êng biÓn cïng víi mét lo¹t giÊy tê, chøng tõ kh¸c trong th­¬ng m¹i quèc tÕ cã thÓ trë thµnh trë ng¹i vµ tèn kÐm. V× vËy, ®Ó lµm b­íc ®Öm cho mét nÒn th­¬ng m¹i quèc tÕ kh«ng cÇn chøng tõ trong t­¬ng lai, ng­êi ta ®· ®Ò nghÞ sö dông mét chøng tõ kh«ng l­u th«ng (Non - Negotiable) ®Ó thay thÕ vËn ®¬n truyÒn thèng ®ã lµ "GiÊy göi ®­êng biÓn". 'GiÊy göi ®­êng biÓn" nµy cã ­u ®iÓm lµ ng­êi nhËn cã thÓ nhËn hµng khi xuÊt tr×nh giÊy tê, chøng tõ ®Ó nhËn d¹ng, chø kh«ng cÇn xuÊt tr×nh b¶n th©n "GiÊy göi hµng ®­êng biÓn". Nh­îc ®iÓm cña nã lµ kh«ng thÓ dïng ®Ó khèng chÕ hµng ho¸, v× vËy hiÖn t¹i "GiÊy göi hµng ®­êng biÓn" chØ míi ®­îc dïng ®Ó göi c¸c dông cô gia ®×nh, hµng mÉu, hµng triÓn l·m, hµng phi mËu dÞch… vµ trong bu«n b¸n theo ph­¬ng thøc ghi sæ (Open Account Trading) víi b¹n hµng tin cËy. + VËn ®¬n bªn thø ba (Third Party B/L): lµ vËn ®¬n mµ trªn ®ã ghi ng­êi h­ëng lîi L/C kh«ng ph¶i lµ ng­êi göi hµng (Shipper) mµ lµ ng­êi kh¸c. VËn ®¬n nµy sö dông trong tr­êng hîp khi mét nhµ m¸y, xÝ nghiÑp xuÊt khÈu uû th¸c qua mét ®¬n vÞ xuÊt nhËp khÈu. NÕu L/C cã quy ®Þnh chÊp nhËn c¶ vËn ®¬n bªn thø ba th× cã nghÜa lµ vËn ®¬n vµ c¸c chøng tõ göi hµng kh¸c ®­îc phÐp ghi tªn ng­êi göi hµng kh«ng ph¶i lµ ng­êi h­ëng lîi L/C, chø kh«ng liªn quan ®Õn ng­êi ký ph¸t chøng tõ. + VËn ®¬n cã thÓ thay ®æi (Switch B/L): lµ vËn ®¬n cho phÐp thay ®æi mét sè chi tiÕt trªn B/L nh­: c¶ng dì, c¶ng xÕp hµng, sè l­îng hµng, ng­êi göi, ngµy ký… + Biªn lai ThuyÒn phã (Mate's Recceipt): lµ biªn lai ghi chÐp viÖc xÕp hµng lªn tµu do ThuyÒn tr­ëng hoÆc ThuyÒn phã lËp. Biªn lai nµy ghi sè l­îng, khèi l­îng, t×nh tr¹ng hµng ho¸ xÕp lªn tµu vµ lµ c¬ së ®Ó cÊp vËn ®¬n. Néi dung cña vËn ®¬n ®­êng biÓn Theo Quy t¾c Hamburg, vËn ®¬n ®­êng biÓn ngoµi c¸c chi tiÕt kh¸c ph¶i cã c¸c chi tiÕt sau ®©y: TÝnh chÊt chung cña hµng ho¸, nh÷ng m· hiÖu chÝnh ®Ó nhËn d¹ng hµng hãa, tÝnh chÊt nguy hiÓm cña hµng ho¸ (nÕu cã), sè l­îng, träng l­îng cña hµng ho¸, c¸c chi tiÕt kh¸c do ng­êi göi hµng cung cÊp. T×nh tr¹ng bªn ngoµi cña hµng ho¸. Tªn vµ trô së kinh doanh chÝnh cña ng­êi chuyªn chë. Tªn ng­êi göi hµng. Tªn ng­êi nhËn hµng nÕu do ng­êi göi hµng chØ ®Þnh. C¶ng xÕp hµng theo hîp ®ång vËn t¶i ®­êng biÓn vµ ngµy mµ ng­êi chuyªn chë nhËn hµng ®Ó chë. C¶ng dì hµng. Sè l­îng b¶n vËn ®¬n gèc. N¬i ph¸t hµnh vËn ®¬n. Ch÷ ký cña ng­êi chuyªn chë hoÆc ng­êi thay mÆt ng­êi chuyªn chë. Kho¶n c­íc phÝ do ng­êi nhËn tr¶. §iÒu nãi vÒ viÖc ¸p dông C«ng ­íc. DiÒu nãi vÒ viÖc hµng sÏ hoÆc cã thÓ chë trªn boong. Ngµy hoÆc thêi h¹n giao hµng t¹i c¶ng dì, nÕu cã tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn. Tho¶ thuËn t¨ng thªm giíi h¹n tr¸ch nhiÖm (nÕu cã). VÒ mÆt h×nh thøc, vËn ®¬n cña c¸c h·ng tµu th­êng mét khu«n mÉu t­¬ng ®èi gièng nhau. C¸c vËn ®¬n ®Òu gåm hai mÆt. MÆt tr­íc ®­îc chia thµnh tõng « vµ cã c¸c chi tiÕt, theo thø tù tõ trªn xuèng d­íi lµ: tªn h·ng tµu, ng­êi göi hµng, ng­êi nhËn hµng, bªn th«ng b¸o, tªn tµu, c¶ng xÕp, c¶ng dì, sè vËn ®¬n, sè phiÕu l­u c­íc tham chiÕu xuÊt khÈu, ®¹i lý giao nhËn, n¬i xuÊt xø cña hµng ho¸, nh÷ng chi tiÕt do ng­êi göi hµng cung cÊp (tªn hµng, ký m· hiÖu, träng l­îng, sè l­îng, thÓ tÝch, sè Container…), c­íc phÝ, phô phÝ, c­íc tr¶ tr­íc hay sau, sè l­îng b¶n gèc, ngµy ph¸t hµnh vËn ®¬n, ngµy xÕp hµng hay ngµy nhËn hµng, ch÷ ký… MÆt sau cña vËn ®¬n in s½n c¸c ®iÒu kiÖn, ®iÒu kho¶n chuyªn chë (Terms and Condition of Carriage) nh­: c¸c ®Þnh nghÜa, c¸c ®iÒu kho¶n tèi cao, c­íc phÝ vµ phô phÝ, tr¸ch nhiÖm cña ng­êi chuyªn chë, ®i thuª l¹i, th«ng b¸o tæn thÊt vµ thêi h¹n khiÕu n¹i, giao hµng, kiÓm tra hµng ho¸, Container do ng­êi göi hµng ®ãng, hµng dÔ vì, hµng nguy hiÓm, cÇm gi÷ hµng, tæn thÊt chung, gi¶i quyÕt trang chÊp, ®iÒu kho¶n hai tµu ®©m va nhau cïng cã lçi, ®iÒu kho¶n New Jason… Còng gièng nh­ Hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng, hîp ®ång chuyªn chë hµng ho¸ b»ng ®­êng biÓn bÞ ®iÒu chØnh bëi c¸c nguån luËt kh¸c nhau. §iÒu ­íc quèc tÕ quan träng nhÊt hiÖn hµnh ®iÒu chØnh quan hÖ hîp ®ång chuyªn chë hµng ho¸ b»ng ®­êng biÓn lµ c«ng ­íc quèc tÕ Brussels 1924 ®­îc söa ®æi n¨m 1978. HiÖn nay trong vËn chuyÓn hµng ho¸ ®­êng biÓn, ®Ó ®¬n gi¶n qu¸ tr×nh ký kÕt hîp ®ång, nhiÒu h·ng tµu ®· so¹n th¶o c¸c Hîp ®ång mÉu (VÝ du mÉu hîp ®ång Gencon ¸p dông cho b¸ch ho¸, hay Centrocon ¸p dông cho hµng l­¬ng thùc...) lµ nh÷ng mÉu hîp ®ång ®­îc sö dông kh¸ phæ biÕn trong vËn chuyÓn ®­êng biÓn quèc tÕ. Th«ng th­êng mét hîp ®ång chuyªn chë còng bao gåm nh÷ng ®iÒu kho¶n trong ®ã quyÒn vµ nghÜa vô gi÷a ng­êi chuyªn chë vµ ng­êi thuª chuyªn chë ®­îc tho¶ thuËn. Tuy nhiªn do mÉu hîp ®ång chuyªn chë th­êng do ng­êi cho thuª ( h·ng tµu) so¹n th¶o nªn trong ®ã chøa ®ùng nhiÒu ®iÒu kho¶n mang tÝnh chÊt cöa quyÒn mµ khi sö dông nã nÕu ng­êi thuª kh«ng xem xÐt ®Ó söa ®æi, bæ sung cho phï hîp yªu cÇu cña m×nh th× dÔ r¬i vµo t×nh tr¹ng bÊt lîi khi thùc hiÖn. Dï cho trong vËn t¶i biÓn cã nhiÒu lo¹i hîp ®ång ®­îc ¸p dông nh­ng chóng th­êng cã néi dung t­¬ng ®èi gièng nhau. Mét sè ®iÒu kho¶n l­u ý khi sö dông hîp ®ång mÉu Khi sö dông c¸c mÉu hîp ®ång, ng­êi thuª cÇn l­u ý mét sè khÝa c¹nh ph¸p lý sau: VÒ ®iÒu kho¶n tªn tµu Khi ký hîp ®ång, ng­êi chuyªn chë vµ ng­êi thuª cã thÓ x¸c ®Þnh tªn cô thÓ con tµu, còng cã thÓ x¸c ®Þnh mét con tµu theo ®iÒu kiÖn nµo ®ã sÏ ®­îc ng­êi cho thuª ®­a ®Õn vµ ng­êi thuª chÊp nhËn ( tµu thay thÕ).V× tuæi tµu cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò b¶o hiÓm hµng ho¸ vµ c­íc phÝ (Th«ng th­êng b¶o hiÓm hµng ho¸ chuyªn chë trªn nh÷ng con tµu giµ bao giê còng ®¾t ¬n lµ chuyªn chë trªn tµu trÎ, v× rñi ro dÔ dµng x¶y ra ®èi víi tµu giµ, tµu cò), cho nªn viÖc chän tµu nh­ thÕ nµo lµ quyÒn cña ng­êi thuª vµ kh¶ n¨ng ®¸p øng cña ng­êi cho thuª. VÒ nh÷ng ®Æc tÝnh cña con tµu nh­ mín n­íc, cÊu t¹o chiÒu dµi, réng, cao cÇn ®­îc chó ý v× nã liªn quan ®Õn kh¶ n¨ng vµo r ac¶ng ®Ých. VÝ dô: nÕu mín n­íc s©u nhÊt ë c¶ng ®Ých chØ cã 12 feet mµ mín n­íc cña tµu khi chë ®Çy hµng lµ 15 feet th× con tµu ch¾c ch¾n sÏ kh«ng thÓ cËp cÇu vµ do ®ã viÖc chuyÓn t¶i hµng ho¸ sÏ x¸y ra vµ ph¸t sinh vÊn ®Ò chi phÝ. C¬ cÊu cÇn cÈu tµu còng cÇn chó ý nhÊt lµ khi tµu ph¶i vµo nh÷ng c¶ng mµ ph¶i dì hµng b»ng ph­¬ng tiÖn bèc dì trªn bê cßn h¹n chÕ (VÝ dô: cÈu ®Ó dì hµng nÆng, hµng chë b»ng container trong khi trªn tµu chë lo¹i hµng ®ã). VÒ ®iÒu kho¶n kh¶ n¨ng ®i biÓn cña con tµu nãi lªn con tµu cã b¶o ®¶m ®i trªn biÓn ®Ó chë hµng ho¸ ®Õn ®Ých kh«ng. Tr¸ch nhiªm ph¶i lµm cho tµu cã kh¶ n¨ng ®i biÓn thuéc vÒ ng­êi chuyªn chë, nh­ng ng­êi cho thuª kh«ng v× vËy mµ quªn buéc ng­êi b¸n chøng minh vÊn ®Ò nµy. §iÒu quan träng n÷a lµ ng­êi thuª tµu ®Ó chë hµng nªn cÇn l­u ý ®Õn cÊu t¹o hÇm tµu vµ hÖ thèng th«ng giã cña tµu. §iÒu kho¶n tªn hµng Trong hîp ®ång chuyªn chë tªn hµng ®­îc x¸c ®Þnh ngay khi ký hîp ®ång. NÕu trong hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng ®· x¸c ®Þnh tû lÖ céng th× trong hîp ®ång chuyªn chë còng cÇn x¸c ®Þnh mét tû lÖ non kÐm cho phÐp t­¬ng tù ®Ó t¹o thuËn lîi cho ng­êi göi hµng vµ chuyªn chë. Tû lÖ nµy cã thÓ céng 10% ®èi víi l« hµng cã khèi l­îng non. §iÒu kho¶n ®Þa ®iÓm xÕp hµng vµ dì hµng CÇn ®­îc x¸c ®Þnh cô thÓ cµng tèt bëi v× nÕu x¸c ®Þnh chung chung th× trong nhiÒu tr­êng hîp chuyªn chë sÏ lîi dông vµ kh«ng ®­a tµu ®Õn ®óng vÞ trÝ mµ ng­êi thuª vËn chuyÓn mong muèn. §iÒu kho¶n ®i chÖch ®­êng: Lµ ®iÒu kho¶n mµ chñ tµu ®­a ra nh»m giµnh cho hä ®­îc quyÒn vµo bÊt cø c¶ng nµo hay nh»m bÊt kú môc ®Ých g× ®Ó buéc ng­êi chuyªn chë ®­a con tµu ®i ®óng h­íng tõ c¶ng xÕp ®Õn c¶ng dì, ng­êi thuª tµu ph¶i chó ý söa ®èi ®iÒu kho¶n nµy vµ chØ chÊp nhËn viÖc ®i chÖch ®­êng v× nh÷ng lý do hîp lý ( nh­ cøu tµu hoÆc sinh m¹ng trªn biÓn, do ph¶i tr¸nh b·o, sãng thÇn...) §iÒu kho¶n th«ng b¸o tµu: CÇn quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña chñ tµu hoÆc ®¹i lý cña hä trong viÖc th«ng b¸o cho ng­êi thuª tµu ®Ó hä biÕt vµ chuÈn bÞ hµng xÕp xuèng tµu. Th«ng b¸o cÇn quy ®Þnh ph¶i tiÕn hµnh hai lÇn ( Dù kiÕn ngµy tµu ®Õn c¶ng xÕp hµng vµ tµu ®· vµo c¶ng vµ s½n sµng xÕp hµng). Th«ng b¸o s½n sµng xÕp hµng chØ cã thÓ ®­îc tiÕn hµnh sau khi tµu ®· lµm xong mäi thñ tôc t¹i c¶ng (Thñ tôc H¶i quan, biªn phßng, vÖ sinh, kiÓm dÞch...) Cho nªn nÕu th«ng b¸o ®ã göi tr­íc khi lµm thñ tôc th× chØ cã gi¸ trÞ lµ mét dù b¸o tµu ®Õn vµ tµu kh«ng ®­îc vin vµo ®ã ®Ó b¾t ®Çu tÝnh thêi gian bèc dì. §iÒu kho¶n xÕp dì hµng ho¸ §iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm xÕp dì hµng thuéc vÒ ai. Th«ng th­êng theo hîp ®ång chuyªn chë th× tr¸ch nhiÖm nµy thuéc vÒ ng­êi chuyªn chë. Do ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm xÕp dì nªn viÖc cung cÊp vËt liÖu chÌn lãt còng thuéc vÒ hä chø kh«ng thuéc vÒ ng­êi thuª. Trong c¸c hîp ®«ng chuyªn chë, ng­êi chuyªn chë th­êng tho¶ thuËn víi ng­êi thuª tµu møc bèc dì (bao nhiªu tÊn? ngµy?) vµ theo ®ã nÕu viÖc xÕp dì chËm l¹i sÏ bÞ ph¹t vµ ng­îc l¹i xÕp dì v­ît møc sÏ ®­îc th­ëng. Th­ëng ph¹t sÏ ®­îc ¸p dông chñ yÕu trong nh÷ng tr­êng hîp xÕp dì ®­îc quy ®Þnh lµ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi thuª hay ng­êi nhËn hµng. §iÒu kho¶n c­íc phÝ Quy ®Þnh vÒ møc c­íc tr¶ cho tõng tÊn hµng hoÆc toµn bé l« hµng ®­îc chuyªn chë, ®ång thêi còng quy ®Þnh thêi gian vµ n¬i thanh to¸n. Ngoµi nh÷ng ®iÒu kho¶n trªn, th«ng th­êng trong c¸c hîp ®ång vËn chuyÓn cßn cã c¸c ®iÒu kho¶n kh¸c nh­ ®×nh c«ng, ®iÒu kho¶n ®ãng b¨ng, ®iÒu kho¶n chiÕn tranh, va ®Ëp... Tõ nh÷ng ®iÒu kho¶n cña c¸c hîp ®ång chuyªn chë, chóng ta cã thÓ rót ra nh÷ng ®iÓm chñ yÕu vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña ng­êi chuyªn chë vµ ng­êi thuª chuyªn chë. §ã còng lµ c¬ së ®Ó ph©n ®Þnh tr¸ch nhiÖm mçi bªn trong tr­êng hîp cã rñi ro tæn thÊt x¶y ra ®èi víi hµng ho¸ trong qu¸ tr×nh chuyªn chë trªn biÓn. Nh×n chung, trong c¸c hîp ®ång chuyªn chë cã nh÷ng ®iÒu kho¶n lµ gièng nhau, tuy nhiªn bªn canh ®ã nã còng cã nh÷ng ®iÓm quy ®Þnh riªng cho tõng lo¹i hîp ®ång. Sau ®©y chóng ta sÏ cïng tham kh¶o néi dung cña mét hîp ®ång tiªu biÓu trong c¸c lo¹i Hîp ®ång vËn t¶i: Mét vµi nÐt kh¸i qu¸t vÒ vËn t¶i b»ng ®­êng hµng kh«ng. VÞ trÝ cña vËn t¶i hµng kh«ng Ngµy nay vËn chuyÓn hµng kh«ng ®ãng vai trß quan träng trong bu«n b¸n quèc tÕ, nh÷ng hµng ho¸ cã gi¸ trÞ cao, nh¹y c¶m vÒ thêi gian vµ mau háng ngµy cµng ®­îc vËn chuyÓn nhiÒu b»ng ®­êng hµng kh«ng. VËn t¶i hµng kh«ng chiÕm kho¶ng 20 - 30 % tæng kim ng¹ch cña bu«n b¸n quèc tÕ. So víi c¸c ph­¬ng thøc vËn t¶i kh¸c th× vËn t¶i hµng kh«ng ®øng vÞ trÝ sè 2. Hµng kh«ng vËn chuyÓn 1% khèi l­îng hµng ho¸ nh­ng trÞ gi¸ cña nã chiÕm 33%. VËn t¶i hµng kh«ng cã vÞ trÝ quan träng trong giao l­u kinh tÕ gi÷a c¸c n­íc, lµ cÇu nèi gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸ cña c¸c d©n téc, lµ ph­¬ng tiÖn chÝnh trong du lÞch quèc tÕ. Nã lµ mét m¾t xÝch quan träng trong quy tr×nh tæ chøc vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc quèc tÕ. §Æc ®iÓm cña vËn t¶i hµng kh«ng TuyÕn ®­êng trong vËn t¶i hµng kh«ng lµ kh«ng trung gian vµ hÇu nh­ lµ ®­êng th¼ng, kh«ng phô thuéc vµo ®Þa h×nh mÆt ®Êt, mÆt n­íc, kh«ng ph¶i ®Çu t­ x©y dùng. Th«ng th­êng, tuyÕn ®­êng tuyÕn ®­êng hµng kh«ng bao giê còng ng¾n h¬n tuyÕn ®­êng s¾t vµ ®­êng « t« kho¶ng 20% vµ tuyÕn ®­êng s«ng kho¶ng 10%. Tèc ®é vËn t¶i hµng kh«ng cao, thêi gian vËn chuyÓn ng¾n. NÕu chóng ta so s¸nh trªn mét qu¸ng ®­êng vËn chuyÓn dµi 500 km, th× m¸y bay bay mÊt 1 tiÕng ®ång hå, cßn tµu ho¶ ®i mÊt 8,3 tiÕng, « t« ch¹y mÊt kho¶ng 10 tiÕng vµ tµu biÓn ®i mÊt kho¶ng 27 tiÕng. VËn t¶i hµng kh«ng an toµn nhÊt: so víi c¸c ph­¬ng thøc vËn t¶i kh¸c th× vËn t¶i hµng kh«ng Ýt tæn thÊt nhÊt, v× do thêi gian vËn chuyÓn ng¾n nhÊt, trang thiÕt bÞ phôc vô vËn chuyÓn hiÖn ®¹i nhÊt, m¸y bay bay ë ®é cao tren 9.000 mÐt trªn tÇng ®iÖn ly, nªn trõ lóc cÊt c¸nh, h¹ c¸nh, m¸y bay hÇu nh­ kh«ng bÞ t¸c ®éng bëi c¸c ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn nh­: sÐt, m­a b·o... trong hµnh tr×nh chuyªn chë. VËn t¶i hµng kh«ng lu«n ®ßi hái sö dông c«ng nghÖ cao: do cã tèc ®é cao, phôc vô chuyªn chë hµnh kh¸ch, mét sè hµng ho¸ cã gi¸ trÞ cao, hµng cøu trî khÈn cÊp... lµ chÝnh, nªn ®ßi hái ph¶i an toµn tuyÖt ®èi trong qu¸ tr×nh chuyªn chë. VËn t¶i hµng kh«ng kh«ng cho phÐp sai sãt dï lµ nhá nhÊt, v× thÕ vËn t¶i hµng kh«ng ®ßi hái nh÷ng tiªu chuÈn rÊt kh¾t khe vÒ c«ng nghÖ kü thu©t. VËn t¶i hµng kh«ng cung cÊp c¸c dÞch vô cã tiªu chuÈn chÊt l­îng cao h¬n h¼n so víi ph­¬ng thøc vËn t¶i kh¸c vµ ®­îc ®¬n gi¶n ho¸ vÒ thñ tôc, giÊy tê do m¸y bay bay th¼ng, Ýt qua c¸c tr¹m kiÓm tra, kiÓm so¸t... Tuy vËy, vËn t¶i hµng kh«ng còng cã mét sè h¹n chÕ nhÊt ®Þnh: C­íc phÝ vËn t¶i hµng kh«ng cao nhÊt, do chi phÝ trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, chi phÝ s©n bay, chi phÝ khÊu hao m¸y bay, chi phÝ dÞch vô cao... NÕu so s¸nh c­íc phÝ vËn chuyÓn 1 kg hµng ho¸ trªn cïng mét tuyÕn ®­êng tõ NhËt ®Õn Lu©n §«n, th× c­íc phÝ b»ng m¸y bay mÊt 5,5 USD, trong khi ®ã b»ng tµu biÓn chØ mÊt 0,7 USD. So s¸nh víi c­íc phÝ vËn t¶i ®­êng s¾t vµ « t« th× c­íc phÝ vËn t¶i hµng kh«ng vÉn cao gÊp tõ 2 ®Õn 4 lÇn. VËn t¶i hµng kh«ng bÞ h¹n chÕ ®èi víi chuyªn chë hµng ho¸ cã khèi l­îng lín, hµng cång kÒnh, do m¸y bay cã träng t¶i vµ dung tÝch nhá. VËn t¶i hµng kh«ng ®ßi hái ®Çu t­ lín vÒ c¬ së vËt chÊt kü thuËt, ph­¬ng tiÖn m¸y bay, s©n bay, ®µo t¹o nh©n lùc, x©y dùng hÖ thèng kiÓm so¸t kh«ng l­u, ®Æt chç toµn cÇu, chi phÝ tham gia c¸c Tæ chøc quèc tÕ vÒ hµng kh«ng... C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña vËn t¶i hµng kh«ng C¶ng hµng kh«ng (Airport) C¶ng hµng kh«ng (hay cßn gäi lµ s©n bay) lµ toµn bé diÖn tÝch mÆt ®Êt, thËm chÝ c¶ mÆt n­íc céng víi toµn bé c¸c c¬ së h¹ tÇng gåm ®­êng cÊt h¹ c¸nh, c¸c toµ nhµ, nhµ ga, kho tµng liªn quan ®Õn sù di chyÓn cña hµnh kh¸ch vµ hµng ho¸ do m¸y bay chuyªn chë ®Õn. Nh­ vËy, s©n bay lµ n¬i cÊt h¹ c¸nh cña m¸y bay vµ lµ n¬i cung cÊp c¸c dÞch vô cho hµnh kh¸ch vµ hµng ho¸. S©n bay gåm mét sè khu vùc chÝnh sau ®©y: §­êng cÊt h¹ c¸nh cña m¸y bay, N¬i ®ç vµ cÊt gi÷ m¸y bay, Khu vùc ®iÒu hµnh bay, Khu vùc ®­a ®ãn kh¸ch, Khu vùc giao nhËn hµng ho¸, Khu vùc qu¶n lý hµnh chÝnh... Khu vùc giao nhËn hµng ho¸ th­êng gåm: Tr¹m giao nhËn hµng xuÊt khÈu: lµ n¬i tiÕn hµnh kiÓm tra hµng ho¸, lµm thñ tôc th«ng quan, lËp chøng tõ vÒ hµng ho¸, giao hµng ho¸ xuÊt khÈu, ®ãng hµng ho¸ vµo c¸c c«ng cô vËn t¶i, xÕp hµng lªn m¸y bay, l­u kho tr­íc khi xÕp lªn m¸y bay... Tram giao nhËn hµng nhËp khÈu: lµ n¬i lµm thñ tôc th«ng quan, kiÓm tra vµ giao hµng cho ng­êi nhËn hµng... Tr¹m giao nhËn hµng chuyÓn t¶i: lµ n¬i tËp trung hµng ho¸ chuyÓn t¶i, n¬i tiÕn hµnh c¸c thñ tôc ®Ó giao cho c¸c h·ng hµng kh«ng chuyÓn tiÕp... Ng­êi kinh doanh dÞch vô ë ®©y th­êng lµ c¸c h·ng hµng kh«ng lµ thµnh viªn cña IATA lµm ®¹i lý cho nhau. M¸y bay ( Aircraft/ Airplane) M¸y bay lµ c¬ së vËt chÊt chñ yÕu cña vËn t¶i hµng kh«ng. Tuú thuéc vµo môc ®Ých, tÝnh n¨ng kü thuËt, n­íc s¶n xuÊt, m¸y bay ®­îc ph©n thµnh c¸c lo¹i: C¨n cø vµo ®èi t­îng chuyªn chë, gåm cã: M¸y bay chë hµnh kh¸ch (Passenger Aircraft): lµ m¸y bay dïng chñ yÕu ®Ó chuyªn chë hµnh kh¸ch, ®ång thêi cã thÓ chuyªn chë mét l­îng Ýt hµng ho¸ vµ hµnh lý cña hµnh kh¸ch ë boong d­íi (Lower Deck). Lo¹i nú th­êng cã tÇn suÊt bay rÊt cao vµ cã tiÖn nghi tèt ®Ó phôc vô hµnh kh¸ch. M¸y bay chë hµng ho¸ (All Cargo Aircraft): lµ m¸y bay chñ yÕu dïng ®Ó chuyªn chë hµng ho¸. Lo¹i m¸y bay nµy cã thÓ hµng chôc, hµng tr¨m tÊn hµng/chuyÕn. TÇn suÊt bay thÊp, chi phÝ ho¹t ®éng nhiÒu, chØ thÝch hîp víi c¸c h·ng hµng kh«ng cã tiÒm n¨ng lín vµ kinh doanh ë nh÷ng khu vùc cã nguån hµng lu©n chuyÓn lín vµ æn ®Þnh... M¸y bay hçn hîp (Combined Aircraft/Mixed Aircraft): lµ lo¹i m¸y bay võa chuyªn chë hµnh kh¸ch võa chuyªn chë hµng ho¸ ë c¶ boong chÝnh vµ boong d­íi. Lo¹i m¸y bay nµy cßn gäi lµ m¸y bay thay ®æi nhanh (Quick Change) tuú theo sè l­îng hµnh kh¸ch hoÆc hµng ho¸ cÇn chuyªn chë C¨n cø vµo ®éng c¬, gåm cã: M¸y bay ®éng c¬ Piston nh­ c¸c lo¹i: m¸y bay DC3, Lockheed cña Mü... M¸y bay ®éng c¬ tua bin c¸nh qu¹t (Turbo - Pro) nh­: Viscount 700, Britana 310... M¸y bay ®éng c¬ tua bin ph¶n lùc nh­ c¸c lo¹i: A320, Boing 747, Boing 767... C¨n cø vµo n­íc s¶n xuÊt Nh÷ng n­íc s¶n xuÊt m¸y bay d©n dông lín trªn thÕ giíi lµ: Mü, Anh, Ph¸p, Nga, Italia, Hµ Lan... C¨n cø vµo sè ghÕ trªn m¸y bay Lo¹i nhá: tõ 50 ®Õn d­íi 100 ghÕ, Lo¹i trung b×nh: tõ trªn 100 ®Õn 200 ghÕ, Lo¹i lín: tõ trªn 200 ghÕ trë lªn. §èi víi m¸y bay chë hµng ho¸, ng­êi ta cã thÓ c¨n cø vµo sè ghÕ ®Ó quy ®æi thµnh tÊn hµng ho¸ mµ m¸y bay cã thÓ chuyªn chë ®­îc. C«ng cô xÕp dì vµ vËn chuyÓn hµng ho¸ t¹i s©n bay C«ng cô xÕp dì, vËn chuyÓn hµng ho¸ t¹i s©n bay Gåm hai lo¹i chÝnh: C«ng cô xÕp dì hµng ho¸ lªn xuèng m¸y bay vµ c¸c c«ng cô vËn chuyÓn hµng ho¸ tõ s©n bay ®Õn m¸y bay: Xe vËn chuyÓn Container/Pallet (Container/Pallet Transport), Xe n©ng hµng (Forklift Truck) ®Ó xÕp dì Container vµ Pallet, ThiÕt bÞ n©ng Container/Pallet (Container/Pallet Loarder), B¨ng chuyÒn hµng rêi (Self PropelledConveyor/Bulk Cargo Loarder), Gi¸ ®ì hay r¬ - moãc dïng ®Ó chë Container/Pallet (kh«ng cã ®éng c¬ riªng)... C¸c thiÕt bÞ xÕp hµng theo ®¬n vÞ (Unit Loard Divive) Lµ c¸c c«ng cô hay thiÕt bÞ dïng ®Ó ghÐp c¸c kiÖn hµng nhá hay c¸c kiÖn hµng riªng biÖt thµnh c¸c kiÖn hµng lín theo tiªu chuÈn nhÊt ®Þnh phï hîp víi cÊu tróc cña c¸c khoang chøa hµng trªn m¸y bay), gåm cã: Pallet: lµ mét bôc ph¼ng cã kÝch th­íc tiªu chuÈn dïng ®Ó tËp hîp hµng ho¸ trªn ®ã nh»m thuËn lîi cho viÖc xÕp dì, b¶o qu¶n trong suèt qu¸ tr×nh chuyªn chë. Theo b¶ng xÕp lo¹i cña IATA vµ t¹p chÝ Boing 1994, Pallet gåm : Pallet m¸y bay (Aircraft Pallet) vµ Pallet kh«ng chuyªn dông cho m¸y bay (Non Aircraft Pallet). Igloo: lµ mét c¸i lång kh«ng cã ®¸y, lµm b»ng thÐp hoÆc sîi thuû tinh hoÆc vËt liÖu phï hîp dïng ®Ó chôp lªn Pallet nh»m gi÷ chÆt hµng, sau ®ã cã trïm hoÆc kh«ng trïm l­íi lªn trªn tuú thuéc vµo lo¹i Igloo. Igloo cã 2 lo¹i chÝnh lµ: Igloo kh«ng kÕt cÊu (Non Structural Igloo) vµ Igloo kÕt cÊu (Structural Igloo). L­íi Pallet m¸y bay (Aircraft Pallet - Net): lµ l­íi hay ®ai sö dông trïm lªn Pallet m¸y bay ®Ó gi÷ chÆt hµng. L­íi kh«ng tù t¹o thµnh mét ®¬n vÞ hµng ho¸, mµ chØ gãp phÇn t¹o nªn ®¬n vÞ hµng ho¸ Container: Container chë m¸y bay gåm hai lo¹i chÝnh: Container theo tiªu chuÈn cña IATA: lµ nh÷ng Container s¶n xuÊt chuyªn dông ®Ó chuyªn chë hµng ho¸ b»ng m¸y bay, kh«ng thÝch hîp víi chuyªn chë hµng ho¸ b»ng c¸c c«ng cô vËn t¶i kh¸c nh­ « t«, tµu biÓn. Container ®a ph­¬ng thøc: Lo¹i container nµy kh«ng chØ dïng chuyªn chë hµng ho¸ b»ng m¸y bay, nã cã thÓ dïng cho chuyªn chë b»ng c¸c ph­¬ng tiÖn vËn t¶i kh¸c. §èi víi m¸y bay, lo¹i nµy ®­îc chuyªn chë trªn boong chÝnh. Container ®a ph­¬ng thøc gåm 6 lo¹i: 1A, 1B, 1C, 1D, 1E, 1F ®­îc tiªu chuÈn ho¸ theo tiªu chuÈn cña ISO sè 1496/VII. VËn t¶i hµng ho¸ b»ng ®­êng hµng kh«ng VËn t¶i hµng kh«ng quèc tÕ. §èi víi vËn t¶i hµng kh«ng nãi chung vµ vËn t¶i hµng kh«ng quèc tÕ nãi riªng, ngoµi viÖc ph¶i tu©n thñ nh÷ng ®iÒu chØnh cña c¸c C«ng ­íc, Quy t¾c, NghÞ ®Þnh th­ vÒ vËn t¶i hµng kh«ng th× chóng ta cÇn l­u ý mét sè ®iÓm sau ®©y khi tham gia ký kÕt mét Hîp ®ång vËn t¶i hµng kh«ng: Tr¸ch nhiÖm cña ng­êi chuyªn chë ®­êng hµng kh«ng ®èi víi hµng ho¸. Thêi h¹n tr¸ch nhiÖm - Ng­êi chuyªn chë chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi hµng ho¸ trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn b»ng m¸y bay. VËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng m¸y bay bao gåm giai ®o¹n mµ hµng ho¸ n»m trong sù b¶o qu¶n cña ng­êi chuyªn chë ë trong c¶ng hµng kh«ng, trong m¸y bay vµ ë bÊt kú n¬i nµo, nÕu h¹ c¸nh ngoµi c¶ng hµng kh«ng. - VËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng m¸y bay kh«ng bao gåm vËn chuyÓn ®­êng bé, ®­êng biÓn, ®­êng s«ng, trõ phi nh»m thùc hiÖn hîp ®ång vËn t¶i kh«ng cã chuyÓn t¶i. C¬ së tr¸ch nhiÖm - Ng­êi chuyªn chë hµng kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ thiÖt h¹i khi hµng ho¸ bÞ mÊt m¸t, hao hôt hay bÞ chËm giao hµng (sau 7 ngµy kÓ tõ ngµy lÏ ra hµng ph¶i tíi hoÆc ng­êi chuyªn chë tuyªn bè bÞ mÊt hµng, th× ng­êi nhËn hµng cã quyÒn kiÖn ng­êi chuyªn chë. §iÒu 13, Môc 3 cña C«ng ­íc V¸c - sa - va 1929). - Ng­êi chuyªn chë ®­îc miÔn tr¸ch nhiÖm nÕu chøng minh ®­îc r»ng anh ta vµ ®¹i lý ®· ¸p dông mäi biÖn ph¸p cÇn thiÕt hoÆc kh«ng thÓ ¸p dông ®­îc nh÷ng biÖn ph¸p nh­ vËy ®Ó tr¸nh thiÖt h¹i. - Ng­êi chuyªn chë còng ®­îc miÔn tr¸ch nhiÖm nÕu chøng minh ®­îc thiÖt h¹i trong viÖc hoa tiªu, chØ huy bay, vËn hµnh m¸y bay. Giíi h¹n tr¸ch nhiÖm - Tr¸ch nhiÖm cña ng­êi chuyªn chë ®èi víi hµng ho¸ ®­îc giíi h¹n b»ng sè tiÒn lµ 250 Fr. vµng/1 Kg theo C«ng ­íc V¸c - sa - va Vµ NghÞ ®Þnh th­ Hague. Theo HiÖp ®Þnh Montreal 1996 giíi h¹n tr¸ch nhiÖm lµ 9,07 USD/1 Pound, t­¬ng ®­¬ng víi 20 USD/1Kg. - NÕu hµng ho¸ ®· kª khai gi¸ trÞ ë n¬i giao hµng vµo lóc giao hµng cho ng­êi chuyªn chë, th× tr¸ch nhiÖm giíi h¹n lµ gi¸ trÞ ®· kª khai, trõ khi ng­êi chuyªn chë chøng minh ®­îc r»ng gi¸ trÞ ®· kª khai lín h¬n gi¸ trÞ thùc sù cña hµng ho¸. - Theo NghÞ ®Þnh th­ Guatemala, giíi h¹n tr¸ch nhiÖm cña ng­êi chuyªn chë ®èi víi hµng ho¸ lµ 250 Fr. vµng/1 Kg. Theo c¸c NghÞ ®Þnh th­ Montreal n¨m 1975 sè 1, 2, 3, 4, giíi h¹n ttr¸ch nhiÖm cña ng­êi chuyªn chë ®èi víi hµng hãa lµ 17 SDR/1 Kg. KhiÕu n¹i ng­êi chuyªn chë b»ng ®­êng hµng kh«ng * Thêi gian th«ng b¸o tæn thÊt vµ khiÕu n¹i ng­êi chuyªn chë Tr­êng hîp thiÖt h¹i: ph¶i khiÕu n¹i ngay khi ph¸t hiÖn ra thiÖt h¹i vµ chËm nhÊt trong vßng 7 ngµy. Tr­êng hîp chËm giao hµng: khiÕu n¹i trong vonhg 14 ngµy, kÓ tõ ngµy hµng ho¸ lÏ ra ph¶i ph¶i ®Æt d­íi sù ®Þnh ®o¹t cña rng­êi nhËn hµng. * Thêi gian khëi kiÖn Thêi h¹n khëi kiÖn lµ 1 n¨m, kÓ tõ ngµy m¸y bay ph¶i ®Õn hoÆc tõ ngµy viÖc vËn chuyÓn chÊm døt VËn ®¬n hµng kh«ng (Airway Bill - AWB) Kh¸i niÖm VËn ®¬n hµng kh«ng (AWB) lµ mét chøng tõ vËn chuyÓn hµng ho¸ vµ lµ b»ng chøng cña viÖc ký kÕt hîp ®ång vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng m¸y bay, vÒ ®iÒu kiÖn cña hîp ®ång vµ viÖc ®· tiÕp nhËn hµng ho¸ ®Ó vËn chuyÓn (LuËt d©n dông hµng kh«ng qui ®Þnh) VËn ®¬n hµng kh«ng lµ chøng tõ kh«ng giao dÞch ®­îc (Non Negociable) b»ng c¸ch ký hËu th«ng th­êng. Chøc n¨ng cña vËn ®¬n hµng kh«ng. VËn ®¬n hµng kh«ng cã c¸c chøc n¨ng sau: Lµ b»ng chøng cña hîp ®ång vËn t¶i ®­îc ký kÕt giø ngêi chuyªn chë vµ ng­êi göi hµng Lµ b»ng chøng chøng nhËn viÖc nhËn hµng cña ng­êi chuyªn chë hµng kh«ng Lµ ho¸ ®¬n thanh to¸n c­íc phÝ (Freight bill) Lµ giÊy chøng nhËn b¶o hiÓm (Insurance Certificate) Lµ chøng tõ khai h¶i quan Lµ b¶n h­íng dÉn ®èi víi nh©n viªn hµng kh«ng. C­íc phÝ vËn t¶i ®­êng hµng kh«ng Kh¸i niÖm vÒ c­íc phÝ C­íc phÝ (Charge): lµ sè tiÒn ph¶i tr¶ cho viÖc vËn chuyÓn l« hµng hoÆc cho c¸c dÞch vô liªn quan ®Õn chuyªn chë. Møc c­íc hay gi¸ c­íc (rate) lµ sè tiÒn mµ ng­êi chuyªn chë thu trªn mét ®¬n vÞ khèi l­îng hµng ho¸ vËn chuyÓn. C¬ së tÝnh c­íc phÝ C­íc cã thÕ tÝnh trªn c¬ së träng l­îng, nÕu lµ l« hµng nhá vµ thuèc lo¹i hµng nÆng C­íc tÝnh theo thÓ tÝch hay dung tÝch chiÕm chç trªn m¸y bay ®èi víi hµng nhÑ hoÆc cång kÒnh. C­íc tÝnh theo gi¸ trÞ ®èi víi hµng ho¸ cã gi¸ trÞ cao trªn mét ®¬n vÞ träng l­îng hoÆc ®¬n vÞ thÓ tÝch. Tæng tiÒn c­íc ®­îc tÝnh b»ng c¸ch: nh©n sè ®¬n vÞ hµng ho¸ chÞu c­íc víi møc c­íc. Tuy nhiªn, tiÒn c­íc kh«ng ®­îc nhá h¬n c­íc tèi thiÓu ®· qui ®Þnh. C­íc vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng ®­¬ng hµng kh«ng quèc tÕ ®­îc qui ®Þnh trong c¸c biÓn c­íc do IATA ban hµnh: QuyÓn thø nhÊt "Qui t¾c TACT" (The Air CArgo Tariff Rules) mét n¨m ban hµnh 2 lÇn. QuyÓn thø hai "C­íc TACT" hai th¸ng ban hµnh mét lÇn> QuyÓn thø hai gåm cuèn: Cuèn 1 vÒ c­íc toµn thÕ giíi, trõ B¾c Mü, Cuèn 2 vÒ c­íc B¾c Mü gåm c­íc ®i, ®Õn vµ c­íc néi h¹t cña Canada vµ Mü C¸c lo¹i c­íc phÝ: C­íc hµng b¸ch ho¸ (General Cargo Rate - GCR): Lµ c­íc ¸p dông cho nhãm hµng b¸ch ho¸ th«ng th­êng vËn huyÓn gi÷a hai ®iÓm. Sè l­îng hµng ho¸ cµng lín, møc c­íc cµng gi¶m. C­íc hµng b¸ch ho¸ th­êng ®­îc tÝnh theo tõng møc träng l­îng hµng ho¸: ®Õn 45kg, tõ 45-100kg, tõ 100-250kg, tõ 250-500k, tõ 500-1.000kg, tõ 1.000-2.000kg… C­íc tèi thiÓu (Minimum Rate - M): Lµ møc c­íc mµ thÊp h¬n thÕ th× c¸c h·ng Hµng kh«ng coi lµ kh«ng kinh tÕ khi vËn chuyÓn mét l« hµng dï lµ mét kiÖn rÊt nhá. Thùc tÕ khi tÝnh c­íc bao giê còng cao h¬n hoÆc b»ng c­íc tèi thiÓu. C­íc tèi thiÓu do IATA quy ®Þnh trong TACT. C­íc ®Æc biÖt (Special Cargo Rate - SCR): Th­êng thÊp h¬n c­íc GCR vµ ¸p dông cho hµng ho¸ ®Æc biÖt trªn nh÷ng tuyÕn ®­êng nhÊt ®Þnh. Môc ®Ých lµ ®Ó chµo gi¸ c¹nh tranh nh»m cho phÐp sö dông tèi ­u kh¶ n¨ng chuyªn chë cña h·ng Hµng kh«ng. Träng l­îng tèi thiÓu ®Ó ¸p dông tÝnh c­íc lµ 100kg. Theo TACT th× nh÷ng hµng ho¸ ¸p dông tÝnh c­íc SCR ®îc chia lµm 10 nhãm: 0001 ®Õn 0009; 2.000 ®Õn 2.999; 3.000 ®Õn 3.999; 4.000 ®Õn 4.999; 5.000 ®Õn 5.999; 6.000 ®Õn 6.999; 7.000 - 7.999; 8.000 - 8.999; 9.000 - 9.999. C­íc ph©n lo¹i hµng (Class Rate/Commodity Classification Rate - CR/CCR): §­îc tÝnh trªn c¬ së 0% so víi c­íc hµng b¸ch ho¸, ¸p dông ®èi víi nh÷ng mÆt hµng kh«ng cã c­íc riªng trªn mét sè tuyÕn nhÊt ®Þnh. C­íc Class Rate gåm mét sè lo¹i chÝnh lµ: ®éng vËt sèng, hµng gi¸ trÞ cao nh­ vµng, b¹c, ®å trang søc, t¹p chÝ, s¸ch b¸o, hµnh lý göi nh­ hµng ho¸, hµi cèt (Human Remains) b»ng 50% c­íc GCR… C­íc cho mäi lo¹i hµng (Freight All Kinds - FAK): Lµ møc c­íc ¸p dông chung cho mäi lo¹i hµng ho¸ xÕp chung trong mét Container. C­íc ULD (ULD Rate): Lµ c­íc tÝnh cho hµng ho¸ chuyªn chë trong c¸c ULD. C­íc nµy thÊp h¬n c­íc hµng rêi, khi tÝnh chØ c¨n cø vµo lo¹i vµ sè l­îng ULD, kh«ng c¨n cø vµo hµng ho¸ (sè l­îng vµ chñng lo¹i hµng). C­íc hµng chËm: Lµ c­íc tÝnh cho l« hµng göi chËm. C­íc nµy th­êng thÊp h¬n c­íc hµng göi nhanh vµ hµng th«ng th­êng, v× c¸c h·ng Hµng kh«ng khuyÕn khÝch lo¹i hµng göi chËm. C­íc thèng nhÊt (Unified Cargo Rate): Lµ c­íc ¸p dông khi hµng ho¸ chuyªn chë qua nhiÒu chÆng, ng­êi chuyªn chë chØ ¸p dông mét lo¹i gi¸ c­íc dï gi¸ c­íc chuyªn chë ph¶i ¸p dông cho c¸c chÆng lµ kh¸c nhau. C­íc nµy cã thÓ thÊp h¬n tæng tiÒn c­íc mµ chñ hµng ph¶i tr¶ riªng cho tõng ng­êi chuyªn chë. C­íc göi hµng nhanh (Priority Rate): Cßn gäi lµ c­íc ­u tiªn, ¸p dông cho l« hµng göi gÊp trong vßng 3 tiÕng ®ång hå, kÓ tõ khi ng­êi chuyªn chë nhËn hµng. C­íc nµy th­êng b»ng 130- 140% cña c­íc GCR. C­íc hµng gép (Group Rate): Lµ c­íc ¸p dông cho nh÷ng kh¸ch hµng th­êng xuyªn göi hµng nguyªn c¶ Container hay Pallet (th­êng lµ §¹i lý hay ng­êi gom hµng hay ng­êi giao nhËn). T¹i Héi nghÞ Athens n¨m 1969, IATA cho phÐp c¸c h·ng Hµng kh«ng thuéc IATA gi¶m tèi ®a lµ 30% so víi GCR cho ®¹i lý, ng­êi giao nhËn. ******* Tãm l¹i , hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng vµ hîp ®ång vËn t¶i (ngo¹i th­¬ng) lµ hai cam kÕt kh¸c h¼n nhau: VÒ chñ thÓ cña Hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng lµ bªn mua vµ bªn b¸n; cña hîp ®ång vËn t¶i ngo¹i th­¬ng lµ cam kÕt chñ hµng víi ng­êi vËn t¶i VÒ ®èi t­îng cña hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng lµ hµng ho¸; cña hîp ®ång vËn t¶i ngo¹i th­¬ng lµ qu·ng ®­êng VÒ gi¸ c¶ cña hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng lµ gi¸ hµng ®­îc h×nh thµnh do sù tho¶ thuËn cña hai bªn, cßn cña hîp ®ång vËn t¶i ngo¹i th­¬ng lµ gi¸ c­íc. VÒ luËt ph¸p ®iÒu chØnh hîp ®ång cña hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng lµ luËt ph¸p liªn quan ®Õn viÖc mua b¸n hµng ho¸, cßn cña hîp ®ång vËn t¶i lµ luËt vµ c«ng ­íc vËn chuyÓn hµng ho¸ nh­ c«ng ­íc Brussels, Visby, Hamburg. Tuy nhiªn, hai lo¹i hîp ®ång nµy l¹i cã nh÷ng ®iÓm chung, vÝ dô nh­: VÒ sè l­îng hµng: Sè l­îng hµng mua b¸n bao nhiªu th× vËn t¶i bÊy nhiªu VÒ thêi h¹n giao hµng: Hµng ®­îc giao vµo thêi h¹n nµo th× tµu chë ®­îc thuª ®Ó chë hµng vµo lóc ®ã. VÒ ®iÒu kiÖn vËn t¶i: Hîp ®ång mua b¸n ký nh­ thÕ nµo thi trong hîp ®ång vËn t¶i ký nh­ thÕ Ch­¬ng III: Mét sè biÖn ph¸p ®Ó thùc hiÖn tèt h¬n n÷a viÖc ký kÕt hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng vµ hîp ®ång vËn t¶i Mét sè biÖn ph¸p ®Ó thùc hiÖn tèt h¬n n÷a viÖc ký kÕt hîp ®ång ngo¹i th­¬ng ViÖc ®µm ph¸n ®Ó ®i ®Õn mét hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng lµ vÊn ®Ò v« cïng quan träng. Th«ng qua ®µm ph¸n ta cã thÓ thuyÕt phôc ®­îc b¹n hµng theo nh÷ng ®iÒu kho¶n vµ ph­¬ng thøc mµ ta mong muèn nÕu chóng ta ®µm ph¸n tèt. §µm ph¸n ®­îc chia thµnh ba giai ®o¹n: Giai ®o¹n chuÈn bÞ ®µm ph¸n, giai ®o¹n ®µm ph¸n vµ giai ®o¹n sau ®µm ph¸n. Sau ®©y chóng ta sÏ nghiªn cøu tõng giai ®o¹n nµy; Giai ®o¹n 1: chuÈn bÞ ®µm ph¸n §©y lµ giai ®o¹n quan träng nhÊt, nã quyÕt ®Þnh 80% kÕt qu¶ cña ®µm ph¸n. Trong giai ®o¹n nµy, nhµ ®µm ph¸n ph¶i chuÈn bÞ kü cµng vÒ ba mÆt sau: Thu thËp th«ng tin Tr­íc khi ®µm ph¸n cÇn n¾m ®­îc nh÷ng th«ng tin nh­: §èi ph­¬ng cã lîi g× trong th­¬ng vô nµy, Ta cã lîi g× trong th­¬ng vô nµy §èi ph­¬ng lµ ai vµ ®¹i diÖn cho ®èi ph­¬ng lµ ng­êi nh­ thÕ nµo? Nh÷ng th«ng tin g× cã thÓ cung cÊp cho ®èi ph­¬ng Khuynh h­íng thÞ tr­êng ra sao? vv… ChuÈn bÞ chiÕn l­îc Tr­íc khi ®µm ph¸n ta cÇn x¸c ®Þnh t­ duy chñ ®¹o cña m×nh lµ t­ duy chiÕn l­îc (Strategic thinking) hay t­ duy øng phã (incremental thinking). Nh÷ng c«ng cô vµ ph­¬ng tiÖn ta sÏ dïng lµ g×? (h¨ng h¸i, nhiÖt t×nh hay l·nh ®¹m, thê ¬, ®¬n gi¶n vµ thóc Ðp hay l¹nh nh¹t vµ xa l¸nh) ChuÈn bÞ kÕ ho¹ch Tr­íc khi ®µm ph¸n, cÇn ph¶i x¸c ®Þnh môc tiªu cña cuéc ®µm ph¸n (yªu cÇu tèi ®a, tèi thiÓu, gi¸ c¶ cao nhÊt vµ gi¸ c¶ thÊp nhÊt…), nh÷ng nh­îng bé cã thÓ ph¶i thùc hiÖn, nh÷ng ®ßi hái ®æi l¹i cho mçi nh­îng bé ®ã.. Ta còng ph¶i s¾p xÕp vÒ nh©n sù cho cuéc ®µm ph¸n (trong ®oµn ®µm ph¸n nªn gåm cã nh÷ng ai?) ViÖc tiÕp t©n còng kh«ng kÐm phÇn quan träng trong viÖc ®­a ®µm ph¸n ®Õn th¾ng lîi cuèi cïng. Giai ®o¹n 2: ®µm ph¸n Trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n, c¸c bªn cÇn lu«n lu«n thùc hiÖn nh÷ng nguyªn t¾c sau: LÔ phÐp, lÞch sù Hoµ khÝ vµ thiÖn c¶m Kh«ng xa rêi môc tiªu ®· ®Þnh Chñ ®éng §Ó më ®Çu cuéc ®µm ph¸n, ng­êi ta cã thÓ sö dông mét trong nh÷ng c¸ch sau: Më ®Çu lµm dÞu c¨ng th¼ng Më ®Çu kiÕm cí Më ®Çu kÝch thÝch trÝ t­ëng cña ®èi ph­¬ng Më ®Çu trùc tiÕp (nhanh chãng chuyÓn vµo néi dung chÝnh) §i vµo ®µm ph¸n, cÇn tranh thñ sù ®ång t×nh cña ®èi ph­¬ng vÒ tõng vÊn ®Ò mét. Muèn vËy, nh÷ng ph­¬ng ph¸p th­êng dïng lµ: Tr×nh bµy víi vÓ bÒ ngoµi thËt thµ KhÐo lÐo sö dông ch÷ "nh­ng" Nªu ra nh÷ng c©u hái ®Ó ®èi ph­¬ng tr¶ lêi vµ tù thuyÕt phôc chÝnh hä §Ò ra yªu cÇu ban ®Çu cao råi chñ ®éng gi¶m dÇn yªu cÇu cña m×nh §­a ra ph­¬ng ¸n ®Ó ®èi ph­¬ng tù lùa chän Cuèi cïng, cÇn thóc ®Èy ra quyÕt ®Þnh b»ng v¨n b¶n Nh»m gãp phÇn t¹o nªn thµnh c«ng cho cuéc ®µm ph¸n, th¸i ®é cña c¸c c¸n bé trong ®µm ph¸n còng lµ mét yÕu tè quan träng. H¹n chÕ trao ®æi, tranh luËn riªng mang tÝnh chÊt néi bé, bëi cã thÓ bÞ lé ý ®Þnh nÕu bªn ®èi t¸c hiÓu ®­îc tiÕng n­íc m×nh. Nh¹y bÐn ®¸nh gÝa t×nh h×nh diÔn biÕn cña cuéc ®µm ph¸n ®Ó quyÕt ®Þnh ë møc nµo lµ võa ph¶i do viÖc c­¬ng quyÕt gi÷ v÷ng ®Ò nghÞ cña m×nh víi kh¶ n¨ng ®èi t¸c chÊp nhËn ®­îc. Ph¶i biÕt nh­îng bé lóc nµo, ë møc ®é nµo ®Ó ®¶m b¶o võa cã lîi cho ta ®ång thêi g©y ®­îc sù tho¶ m·n cho ®èi ph­¬ng. Giai ®o¹n 3: sau ®µm ph¸n Sau ®µm ph¸n, cÇn ph¶i tá râ thiÖn chÝ thùc hiÖn nh÷ng g× ®· ®¹t ®­îc trong cuéc ®µm ph¸n. Tuy nhiªn, còng l¹i cÇn ph¶i tá ra rÊt s½n sµng xem xÐt l¹i nh÷ng ®iÒu tho¶ thuËn nµo ®ã ViÖc theo dâi thùc hiÖn cÇn ph¶i cã sæ s¸ch vµ tuÇn kú ®èi chiÕu, kiÓm ®iÓm cïng ®èi ph­¬ng. Mçi cuéc ®µm ph¸n lµ mét kho¸ häc mµ ®èi víi nh÷ng ng­êi cã ý chÝ cÇu tiÕn, mçi bªn ®Òu cã thÓ rót ra cho m×nh nh÷ng bµi häc ®Ó tù hoµn thiÖn m×nh. §µm ph¸n cã thÓ th«ng qua giao dÞch th­ tÝn, còng cã thÓ qua ®iÖn tho¹i hay gÆp gì trùc tiÕp. Tuy nhiªn viÖc ®µm ph¸n b»ng c¸ch trùc tiÕp gÆp gì nhau sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc hiÓu biÕt nhau tèt h¬n vµ duy tr× ®­îc quan hÖ tèt l©u dµi víi nhau. Bªn c¹nh ®ã còng ph¶i thÊy r»ng ®©y lµ h×nh thøc ®µm ph¸n khã kh¨n nhÊt trong c¸c h×nh thøc ®µm ph¸n. V× vËy cÇn ph¶i lu«n lu«n häc hái, trau dåi vµ tØnh t¸o trong mäi tr­êng hîp. Mét sè biÖn ph¸p ®Ó lµm tèt h¬n n÷a viÖc ký kÕt hîp ®ång vËn t¶i Còng nh­ ký kÕt hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸, viÖc ký kÕt mét hîp ®ång vËn t¶i còng v« cïng quan träng vµ còng ®­îc chia ra lµm ba giai ®o¹n. Giai ®o¹n 1: chuÈn bÞ ®µm ph¸n CÇn n¾m v÷ng thùc tÕ vËn t¶i nh­: Trªn qu·ng ®­êng ®ã cã ®­êng tµu chî hay kh«ng? §­êng tµu chuyÕn th× c­íc phÝ ra sao? Tµu chuyÕn cã khã thuª kh«ng? Tµu container cã kh«ng? v.v… Giai ®o¹n 2: ®µm ph¸n CÇn n¾m v÷ng nh÷ng thay ®æi trªn qu·ng ®­êng, nh÷ng quy ®Þnh míi trªn qu·ng ®­êng ®ã ®Ó vËn dông cho thÝch nghi. Giai ®o¹n 3: sau ®µm ph¸n CÇn xem xÐt cã nh÷ng ®iÒu cÇn rót kinh nghiÖm cho thêi gian tíi nh­: Khai tªn hµng, lÊy vËn ®¬n nh­ thÕ nµo? Khai c­íc phÝ ra sao? v.v… Trong t×nh h×nh hiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i ( Nhµ n­íc vµ tËp thÓ…) th­êng kho¸n vËn chuyÓn cho tõng ®Çu ph­¬ng tiÖn (kÓ c¶ kho¸n cho ®i khai th¸c hµng), nhiÒu chñ hµng hay ký trùc tiÕp víi l¸i xe, chñ tµu…, kh«ng ký víi ®¬n vÞ vËn t¶i. VÒ nguyªn t¾c cña hîp ®ång lµ kh«ng ®óng, nh­ng quan träng h¬n lµ cã tranh chÊp x¶y ra (nh­ mÊt m¸t hµng ho¸…) th× ®¬n vÞ vËn t¶i chñ qu¶n kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm gi¶i quyÕt vµ c¬ quan träng tµi còng kh«ng xem xÐt gi¶i quyÕt ®­îc, do hîp ®ång kh«ng ph¶i hai ph¸p nh©n ký víi nhau. V× vËy, chñ hµng nªn kiªn quyÕt tr¸nh kiÓu ký hîp ®ång trªn. L­u ý viÖc ký hîp ®ång theo giÊy giíi thiÖu còng kh«ng ®¶m b¶o nguyªn t¾c. So¹n th¶o b¶n hîp ®ång víi n«i dung thËt cô thÓ vÒ lo¹i hµng, khèi l­îng, ph­¬ng thøc giao nhËn cô thÓ, tû lÖ hao hôt, ¸p t¶i, gi¸ c­íc vµ nªn cã tr¸ch nhiÖm vËt chÊt (th­ëng ph¹t…) ®Ó hai bªn cïng cã tr¸ch nhiÖm víi hîp ®ång vµ khi cã tranh chÊp ®­a ®Õn c¬ quan träng tµi th× viÖc xem xÐt gi¶i quyÕt sÏ thuËn lîi, râ rµng. Chñ hµng cÇn tr¸nh t­ t­ëng ký hîp ®ång vËn t¶i miÔn sao cã ®­îc ph­¬ng tiÖn v©n chuyÓn theo yªu cÇu chë hµng cña m×nh, trong khi néi dung hîp ®ång qu¸ ®¬n gi¶n chØ thÓ hiÖn ®­îc khèi l­îng hµng vËn chuyÓn, gi¸ c¶ thanh to¸n vµ ng­êi ®¹i diÖn lµ ai ký vµo còng ®­îc, th× rÊt r¾c rèi khi cã hËu qu¶ x¶y ra. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång, nÕu cã ph¸t sinh thªm c¸c sù kiÖn míi nh­ ®æi ®Þa ®iÓm giao nhËn, thay ®æi lo¹i hµng, chê kho…th× hai bªn cÇn lµm phô lôc hîp ®ång cô thÓ, râ rµng, tr¸nh kh«ng nªn tho¶ thuËn b»ng miÖng, sÏ kh«ng cã c¬ së gi¶i quyÕt khi cã tranh chÊp. Hîp ®ång ký xong ngoµi c¸c v¨n b¶n hai bªn gi÷, cÇn ph¶i göi thªm cho Ng©n hµng mµ hai bªn cã tµi kho¶n ®Ó lµm c¬ së cho vay vµ thanh to¸n Hîp ®ång ph¶i ®­îc thñ tr­ëng ®¬n vÞ cña hai bªn ký tªn vµ ®ãng dÊu. NÕu v× mét vµi ®iÒu kho¶n mµ hai bªn ch­a thèng nhÊt th× ghi vµo hîp ®ång, mçi bªn vÉn cßn b¶o l­u quan ®iÓm cña m×nh, th× hai bªn vÉn ký hîp ®ång víi c¸c ®iÒu kiÖn ®· thèng nhÊt, cßn nh÷ng ®iÒu ch­a thèng nhÊt nªn ghi râ vµo hîp ®ång ý kiÕn b¶o l­u cña hai bªn b¸o c¸o c¬ quan chñ qu¶n cÊp trªn xö lý. CÇn n¾m v÷ng chÕ ®é th­ëng ph¹t cña hîp ®ång vËn t¶i ®Ó vËn dông tèt h¬n trong khi thanh to¸n tiÒn th­ëng (dispatch money) vµ tiÒn ph¹t (Demuerrage) nµy. §Ó thùc hiÖn tèt h¬n n÷a hîp ®ång vËn t¶i vµ hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng, Nhµ n­íc ph¶i cã chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu râ rµng vµ phï hîp, lªn ®­îc sè l­îng (quota) cho mçi hµng ho¸ dù kiÕn nhËp khÈu trong n¨m, ®Ó tõ ®ã lùa chän ®­îc ph­¬ng thøc còng nh­ ®èi t¸c ®Ó ký kÕt hîp ®ång vËn chuyÓn phï hîp. §Ó thùc hiÖn tèt h¬n n÷a viÖc ký kÕt hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng vµ hîp ®ång vËn t¶i cho c¸c thiÕt bÞ viÔn th«ng cña n­íc nhµ, c¸c doanh nghiÖp còng nh­ c¸c ban ngµnh b­u chÝnh viÔn th«ng cÇn n½m râ môc tiªu ®Ò ra cña Tæng C«ng ty b­u chÝnh viÔn th«ng trong tõng giai ®o¹n. Giai ®o¹n 2002-2005, víi môc tiªu héi nhËp thÕ giíi vµ ra nhËp AFTA, ChÝnh phñ vµ côc b­u chÝnh viÔn th«ng ®ang lªn chÝnh s¸ch vµ kÕ ho¹ch ®Ó keu gäi ®Çu t­, ®¶y m¹nh nguån vèn ODA, BCC, t¸i ®Çu t­ trong n­íc, më réng c¸c nguån vèn tõ cã ®Ó nhËp thªm c«ng nghÖ vµ c¸c dÞch vô viÔn th«ng míi ®Ó tiÕn ®Õn ngang b½ng víi nÒn viÔn th«ng trong khu vùc, t¹o søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng, hoµ m¹ng víi thÕ giíi, ®­a gi¸ c­íc ®iÖn tho¹i vµ internet xuèng phï hîp víi kh¶ n¨ng tiªu dïng cña ng­êi d©n. ChØ tiªu kÕ ho¹ch ®Õn n¨m 2005 ®Æt ra lµ ph¶i t¨ng tèc ph¸t triÓn c¸c khu vùc, c¸c tØnh,.. n¨ng cao hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng vËt chÊt, yªu cÇu c¸c chñ ®Çu t­, c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc lËp dù ¸n ®Çu t­, t­ vÊn ®Ó xin ®Çu t­, xin ngußn vèn tõ Tæng C«ng ty B­u chÝnh viÔn th«ng. Khi dù ¸n kh¶ thi vµ ®­îc phª duyÖt th× cÇn tiÕn hµnh ®Êu thÇu vµ gäi thÇu Quèc tÕ. VÒ qui chÕ ®Êu thÇu, cÇn nghiªn cøu kü c¸c N§42/CP, 43/CP vµ gÇn ®©y nhÊt lµ N§88/CP. ViÖc lùa chän nhµ th¾ng thÇu ph¶i dùa vµo c«ng nghÖ, gi¸ c¶, dÞch vô hËu m·i vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh còng nh­ chiÕn l­îc cña ®«Ý t¸c dù ®Þnh ®Çu t­ vµo n­íc ta. Bªn c¹nh ®ã còng cÇn ph¶i n¾m râ qui ®Þnh sè 91 vÒ qu¶n lý NK thiÕt bÞ m¸y mãc cña Thñ T­íng chÝnh phñ vµ th«ng t­ h­íng dÉn 04TM-§T ký ngµy 30/4/93 cña bé th­¬ng m¹i h­íng dÉn thùc hiÖn quyÕt ®Þnh. §ång thêi còng ph¶i n¾m râ c¸c quic chÕ, qui ®Þnh vÒ qu¶n lý hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ®Ó dù trï, tÝnh to¸n møc thuÕ xuÊt cÇn thiÕt. Sau khi cã kÕt qu¶ phª duyÖt, cÇn thùc hiÖn ®µm ph¸n ký kÕt hîp ®ång. Dùa vµo nh÷ng ®iÒu kho¶n vµ nguyªn t¾c ®· tr×nh bµy ë trªn ®Ó tiÕn hµnh. CÇn l­u ý ®èi víi thiÕt bÞ toµn bé, c«ng nghÖ cao d­íi sù qu¶n lý cña nhµ n­íc, cÇn nhËp khÈu vµ ®­a vµo nh÷ng c«ng nghÖ ®¸p øng c«ng nghÖ tiÕn tiÕn, kh«ng bÞ l¹c hËu. Víi c¸c thiÕt bÞ hay c«ng nghÖ d­íi sù qu¶n lý chuyªn ngµnh th× cÇn ph¶i cã giÊy phÐp cña bé b­u chÝnh viÔn th«ng. Nh÷ng hîp ®ång trÞ gi¸ trªn 500.000 USD ph¶i cã giÊy phÐp cña Bé Th­¬ng m¹i vµ nÕu trÞ gi¸ lín h¬n 10.000.000 USD th× cÇn cã giÊy phÐp cña Bé Tµi chÝnh. Bªn c¹nh ®ã còng ®­a ra ph­¬ng thøc vËn chuyÓn phï hîp víi tõng lo¹i mÆt hµng. Cã nh÷ng hµng cÇn ph¶i ®ù¬c vËn chuyÓn b»ng ®­êng hµng kh«ng ®Ó tr¸nh bít rñi ro ®æ vì, h­ háng trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn b»ng ®­êng biÓn nh­ng còng cã hµng ph¶i vËn chuyÓn b»ng ®­êng biÓn do qu¸ kÝch cì hay ®Ó gi¶m bít chi phÝ… KÕt luËn Hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng vµ hîp ®ång vËn t¶i ngo¹i th­¬ng lµ hai hîp ®ång quan träng nhÊt trong bu«n b¸n quèc tÕ cña ngµnh ngo¹i th­¬ng ë n­íc ta. Hai hîp ®ång nµy cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Trong kinh doanh cã c¸i ®­îc ký kÕt tr­íc, cã c¸i ®­îc ký kÕt sau. Lµ mét c¸n bé kinh doanh, t«i thÊy cÇn ph¶i cã nhËn ®Þnh vÒ mèi quan hÖ gi÷a hai hîp ®ång nµy. Trong 90 trang cña luËn v¨n nµy, t«i ®·: Tr×nh bµy c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n tr­íc khi ký kÕt hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng vµ hîp ®ång vËn t¶i Tr×nh bµy c¸c ®iÒu kho¶n cña hai lo¹i hîp ®ång nµy Tr×nh bµy vÒ c¸c v¨n b¶n, nhÊt lµ vÒ c¸c lo¹i vËn ®¬n, cã liªn quan ®Õn c¸c chøng tõ cña hîp ®ång nµy. Tr×nh bµy c¸c lo¹i c­íc phÝ cã liªn quan Mét sè qui ®Þnh vµ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan cÇn l­u ý khi ký kÕt mét hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng c¸c thiÕt bÞ, c«ng nghÖ tin häc cho n­íc nhµ. B»ng ph­¬ng ph¸p so s¸nh, ®èi chiÕu hai lo¹i hîp ®ång nµy chóng ta thÊy ®©y lµ hai lo¹i hîp ®ång c¬ b¶n trong quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i ®èi ngo¹i. Trªn thùc tÕ trong ngµnh b­u chÝnh viÔn th«ng tin häc, b»ng ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch chóng ta ®· thÊy cã nh÷ng ph­¬ng thøc kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh ký hîp ®ång nãi trªn. Dùa vµo nh÷ng ®iÒu c¬ b¶n ®­îc tr×nh bµy trong luËn v¨n nµy, chóng ta ®óc kÕt ra ®­îc nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh. V× vËy tr­íc khi ký kÕt chóng ta cÇn l­u ý, nghiªn cøu kü ®Ó hai hîp ®ång nµy ®­îc ký kÕt râ rµng. Mét lÇn n÷a, t«i xin ch©n thµnh c¸m ¬n sù chØ b¶o, h­íng dÉn tËn t×nh cña thÇy Vò H÷u Töu cïng sù gi¶ng d¹y tËn t©m cña toµn bé gi¸o viªn tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng trong suèt thêi gian häc tËp ®· gióp t«i hoµn thµnh luËn v¨n nµy. Tµi liÖu tham kh¶o S¸ch: Kü thuËt nghiÖp vô ngo¹i th­¬ng - Vò H÷u Töu S¸ch: VËn t¶i vµ giao nhËn trong ngo¹i th­¬ng - PGS.TS. NguyÔn Hång §µm (Chñ biªn), GS.TS. Hoµng V¨n Ch©u, PGS.TS NguyÔn Nh­ TiÕn, TS. Vò SÜ TuÊn Nh÷ng ®iÒu kiÖn th­¬ng m¹i Quèc tÕ - Incoterm 2000 – Nhµ xuÊt b¶n khoa häc vµ kü thuËt So¹n th¶o hîp ®ång kinh tÕ - NguyÔn Quang, Anh Minh Hîp ®ång kinh tÕ vµ chÕ ®Þnh vÒ tµi ph¸n trong kinh doanh t¹i ViÖt nam - Bïi ThÞ Khuyªn, Ph¹m V¨n PhÊn, Ph¹m ThÞ Thuú D­¬ng Nh÷ng lçi th­êng gÆp trong ký kÕt hîp ®ång d©n sù, kinh tÕ, th­¬ng m¹i – NguyÔn Thu Th¶o. Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt nam Sè: 57 (9/4), 58 (11/4), 60 (14/4), 62 (18/4), 64 (21/4), 67 (26/4)