Khóa luận Lãi suất ngân hàng thương maị là một trong những công cụ điều tiết có hiệu quả trong nền kinh tế thị trường

cho tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ chËm l¹i, søc mua cña thÞ tr­êng gi¶m sót. Tû gi¸ ngo¹i tÖ æn ®Þnh trong nhiÒu th¸ng, ®Æc biÖt lµ th¸ng 10/1998 ®Õn nay, nay c¶ viÖc thay ®æi c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ vµo th¸ng 2/1999 còng kh«ng g©y nªn sù biÕn ®éng nµo vÒ tû gi¸. VÒ h×nh thµnh cung cÇu vèn tÝn dông nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 1999, tèc ®é t¨ng sè d­ nî tiÒn göi so víi d­ nî cho vay(tÝnh ®Õn th¸ng 5/1999) tèc ®é t¨ng tiÒn göi lµ 9,3%, trong khi ®ã tèc ®é t¨ng d­ nî cho vay lµ 5,2% so víi ®Çu n¨m 1999. Môc ®Ých cña viÖc gi¶m trÇn l·i suÊt cho vay lµ nh»m ®¶m b¶o tÝnh phï hîp gi÷a mÆt b»ng l·i suÊt vµ t×nh h×nh l¹m ph¸t hiÖn nay, gi¶m bít khã kh¨n cho ng­êi ®i vay, thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p khuyÕn khÝch ®Çu t­, ph¸t triÓn néi lùc, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Èy m¹nh viÖc cho vay vèn cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ, t¨ng tr­ëng tÝn dông, t¹o c©n ®èi cung cÇu vèn tÝn dông. *§¸nh gi¸: Trªn thùc tÕ, viÖc h¹n trÇn l·i suÊt cho vay trªn cã ®¹t ®­îc nh÷ng môc ®Ých ®Ò ra hay kh«ng vµ nã ®· hîp lý hay ch­a? Cã thÓ thÊy, viÖc liªn tiÕp h¹ trÇn l·i suÊt cho vay thùc ra kh«ng h¼n lµ NHNN ®· chñ ®éng ®iÒu hµnh l·i suÊt ë tÇm vÜ m« ®Ó ®Þnh h­íng cho viÖc t¨ng gi¶m khèi l­îng tÝn dông mµ chØ ch¹y theo thùc tÕ, bëi lÏ nhiÒu ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· h¹ l·i suÊt cho vay xuèng møc 1%/th¸ng ®Ó thu hót kh¸ch hµng c¹nh tranh víi c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c tr­íc khi NHNN h¹ l·i suÊt cho vay. Bªn c¹nh ®ã, viÖc ®iÒu hµnh trÇn l·i suÊt cho vay cña NHNN cßn n¶y sinh mét sè vÊn ®Ò cÇn xem xÐt. Tr­íc hÕt ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi, khi cÇn can thiÖp s©u vµ trùc tiÕp vµo viÖc ®iÒu hµnh l·i suÊt, c¸c NHT¦ th­êng ¸p dông t­¬ng quan l·i suÊt gi÷a trÇn l·i suÊt huy ®éng vµ sµn l·i suÊt cho vay. C¸ch ®iÒu hµnh l·i suÊt nh­ vËy lµ nh»m b¶o vÖ lîi Ých c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, ®ång thêi cã t¸c dông r¨n ®e, gi¶i to¶ t×nh tr¹ng c¹nh tranh qua l·i suÊt. C¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam qui ®Þnh ng­îc l¹i: sµn l·i suÊt huy ®éng vµ trÇn l·i suÊt cho vay. §iÒu nµy cã nghÜa lµ chÝnh s¸ch l·i suÊt mµ Ng©n hµng Nhµ N­íc ViÖt Nam ®­a ra quan t©m h¬n ®Õn viÖc b¶o vÖ lîi Ých cho ng­êi göi tiÒn vµ ng­êi vay vèn. Trong c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt nh­ vËy, lîi Ých cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i kh«ng ®­îc quan t©m ®Çy ®ñ. ViÖc NHNN liªn tôc h¹ trÇn l·i suÊt cho vay g©y ra c¸c khã kh¨n cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i trong viÖc h¹ l·i suÊt ®Çu vµo dÉn ®Õn chªnh lÖch l·i suÊt ngµy cµng thu hÑp. §iÒu nµy d­êng nh­ ®· biÕn c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i thµnh c¸c ng©n hµng chÝnh s¸ch, cho vay d­íi gi¸ thµnh, bao cÊp cho c¸c doanh nghiÖp. Thø hai, vÊn ®Ò vÒ b­íc ®i vµ tiÕn ®é thùc hiÖn h¹ trÇn l·i suÊt cho vay, biªn ®é gi¸ trÇn l·i suÊt cho vay gi÷a c¸c lÇn kh¸ lín. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c lÇn h¹ l·i suÊt cho vay qu¸ gÇn nhau. §iÒu nµy lµm cho ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ch­a kÞp æn ®Þnh sau khi h¹ trÇn l·i suÊt lÇn tr­íc ®· bÞ x¸o ®éng bëi ®ît h¹ trÇn l·i suÊt lÇn nµy. T×nh tr¹ng nµy dÉn ®Õn viÖc c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i rÊt dÌ dÆt trong viÖc huy ®éng vèn, nhÊt lµ nguån vèn dµi h¹n, do lo sî sÏ tiÕp tôc lç khi h¹ trÇn l·i suÊt lÇn tíi. §ång thêi t×nh tr¹ng nµy cßn n¶y sinh ë kh¸ch hµng t©m lý chÇn chõ trong viÖc vay tiÒn cña ng©n hµng ®Ó chê l·i suÊt cho vay h¹ thÊp h¬n. Trªn thùc tÕ ®· xuÊt hiÖn hiÖn t­îng kh¸ch hµng vay ë ng©n hµng nµy víi l·i suÊt thÊp ®Ó tr¶ nî cò víi l·i suÊt cao h¬n ë ng©n hµng kh¸c. §©y lµ mét yÕu tè c¶n trë viÖc giaØ to¶ vèn ø ®äng trong c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ h¹n chÕ viÖc më réng vèn tÝn dông. Trong lÇn h¹ trÇn l·i suÊt cho vay ngµy 1/8/1999, do cã chiÕu cè ®Õn møc ®é rñi ro vµ chi phÝ ho¹t ®éng lín cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn nªn NHNN chØ h¹ trÇn l·i suÊt cho vay ®èi víi c¸c NH quèc doanh, gi÷ nguyªn trÇn l·i suÊt cho vay ¸p dông ®èi víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn. §©y cã vÎ nh­ lµ mét ­u ®·i cña NHNN ®èi víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn. Tuy nhiªn vÊn ®Ò kh«ng ®¬n gi¶n nh­ vËy, khi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh, nhÊt lµ c¸c ng©n hµng lín, ®· gi¶m l·i suÊt cho vay th× ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn víi møc cho vay cò, kh¸ch hµng cña hä sÏ chuyÓn sang vay vèn cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doang víi møc l·i suÊt thÊp h¬n. KÕt qu¶ lµ ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn sÏ mÊt kh¸ch hµng nÕu kh«ng h¹ møc l·i suÊt cho vay. Thø ba, ®i víi viÖc h¹ trÇn l·i suÊt cho vay, mét vÊn ®Ò gay cÊn ®­îc ®Æt ra lµ h¹ l·i suÊt huy ®éng. Theo c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt hiÖn nay, NHNN tù Ên ®Þnh vµ kh«ng qui ®Þnh chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng, ®©y lµ mét d­ ®Þa mµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cã thÓ cïng thèng nhÊt t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. Nh­ng thùc tÕ kh¸ phøc t¹p vµ cßn cã nhiÒu v­íng m¾c: Trong khi ph¶i h¹ trÇn l·i suÊt cho vay theo chØ ®¹o cña NHNN th× c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i kh«ng thÓ h¹ ngay l·i suÊt huy ®éng v× ®é trÔ lín, ch­a ®Õn h¹n kh¸ch hµng rót tiÒn ra, ng©n hµng th­¬ng m¹i vÉn ph¶i ¸p dông møc l·i suÊt nh­ cò. §èi víi ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh lín, cã uy tÝn cao viÖc h¹ l·i suÊt ®Çu vµo cã thÓ diÔn ra nhanh h¬n, m¹nh h¬n mµ kh«ng sî kh¸ch hµng rót tiÒn å ¹t. Trong khi ®ã c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn Ýt cã kh¶ n¨ng nh­ vËy nªn buéc ph¶i duy tr× møc l·i suÊt huy ®éng cao nh­ ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh ®Ó gi÷ kh¸ch. Tèc ®é h¹ l·i suÊt huy ®éng cña c¸c ng©n hµng cæ phÇn chËm h¬n nhiÒu. §©y lµ ®iÓm bÊt lîi trong ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn. NHTM cæ phÇn nhá Ýt cã kh¶ n¨ng thu hót tiÒn göi t¹i doanh nghiÖp lín. Do ®ã tû träng tiÒn göi thanh to¸n víi l·i suÊt thÊp hoÆc kh«ng ph¶i tr¶ l·i suÊt trong tæng nguån vèn cña c¸c ng©n hµng kh«ng ®¸ng kÓ so víi c¸c ng©n hµng lín cã lîi thÕ ®Æc biÖt. Nguån vèn cña c¸c ng©n hµng nhá chñ yÕu lµ tiÕt kiÖm cña d©n c­ göi vµo, ph¶i huy ®éng víi l·i suÊt cao. Nguån vèn huy ®éng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn n«ng th«n cßn rÊt h¹n chÕ. Khu vùc n«ng th«n chØ cã thÕ tù cÊp ®­îc 30% nhu cÇu vèn, phÇn cßn l¹i ph¶i tr«ng chê vµo thÞ tr­êng vèn thµnh thÞ. NÕu h¹ l·i suÊt qu¸ m¹nh sÏ khã thu hót ®­îc nguån vèn. V× vËy viÖc h¹ l·i suÊt huy ®éng vña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn n«ng th«n lµ khã kh¨n, kh¶ n¨ng më réng tÝn dông h¹n chÕ. Thêi gian qua, nhiÒu ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh huy ®éng vèn cho c¸c ch­¬ng tr×nh ®Çu t­ theo chØ ®Þnh cu¶ Nhµ n­íc, trë thµnh c¸c ng©n hµng chÝnh s¸ch nªn nh÷ng ng©n hµng nµy kh«ng quan t©m ®Õn viÖc h¹ l·i suÊt huy ®éng. Bªn c¹nh ®ã, ChÝnh phñ huy ®éng vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh c«ng tr¸i ®· ®­a l·i suÊt huy ®éng lªn cao(13%/n¨m). T×nh h×nh nãi trªn ®· ®· g©y khã kh¨n lín ®Õn kh¶ n¨ng h¹ l·i suÊt ®Çu vµo cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. NhiÒu ng­êi nhËn ®Þnh r»ng víi kh¶ n¨ng thiÓu ph¸t, s¶n xuÊt tr× trÖ, t×m kiÕm lîi nhuËn khã kh¨n nh­ hiÖn nay, cã thÓ h¹ l·i suÊt ®Çu vµo h¬n n÷a mµ kh«ng ¶nh h­ëng tíi kh¶ n¨ng huy ®éng vèn. NhËn ®Þnh nµy ®· sai víi thùc tÕ. Theo «ng TrÞnh C«ng Th¾ng-Phã tæng gi¸m ®èc ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam- th× trong n¨m 1999 ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam ®· chñ ®éng h¹ l·i suÊt 4 lÇn nh­ng tiÒn göi vÉn t¨ng; t¸m th¸ng ®Çu n¨m 1999; d­ nî cho vay cu¶ ng©n hµng C«ng th­¬ng chØ t¨ng 13%, trong khi tèc ®é t¨ng tiÒn göi h¬n 20%. Tuy nhiªn víi nh÷ng ®iÓm nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn vÉn cÇn ph¶i hÕt søc quan t©m ®Õn biªn ®é h¹ trÇn l·i suÊt nh»m ®Ò phßng ng­êi göi tiÒn rót tiÒn å ¹t dÉn ®Õn t×nh tr¹ng mÊt kh¶ n¨ng chi tr¶ cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Thø t­, viÖc ngµy cµng thu hÑp chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng dÉn ®Õn nguy c¬ thua lç ®èi víi nhiÒu ng©n hµng th­¬ng m¹i. Qua c¸c ®ît h¹ trÇn l·i suÊt cho vay víi biªn ®é lín, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i do nh÷ng nguyªn nh©n ph©n tÝch ë trªn kh«ng h¹ ®­îc l·i suÊt ho¹t ®éng, ®· nhanh chãng thu hÑp møc chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng. Do ®ã c¸c ng©n hµng bÞ ®Æt tr­íc nguy c¬ thua lç. Do c¸c yÕu tè sau mµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i Ýt cã kh¶ n¨ng më réng biªn ®é chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng: -Tr×nh ®é trang bÞ kü thuËt thÊp, khã gi¶m chi phÝ nghiÖp vô vµ chi phÝ qu¶n trÞ kinh doanh ng©n hµng, nhÊt lµ c¸c ng©n hµng ho¹t ®éng ë khu vùc n«ng th«n. - C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ph¶i tr¶ c¸c kho¶n huy ®éng ®­îc ®­a vµo dù tr÷ b¾t buéc vµ ®­îc gi÷ l¹i lµm c¸c kho¶n dù phßng thanh kho¶n kh«ng sinh lêi, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vÉn ph¶i tr¶ l·i cho ng­êi göi tiÒn. Mét sè ng©n hµng ®· tÝnh thö vµ cho thÊy r»ng míi chØ tÝnh tæng bèn yÕu tè lµ chi phÝ nghiÖp vô, dù tr÷ b¾t buéc, dù tr÷ tµi kho¶n vµ b¶o hiÓm tiÒn göi ®· lªn tíi 0,55%/th¸ng. §ã lµ ch­a kÓ ®Õn nî khoanh, nî khã ®ßi vµ trÝch lËp dù phßng rñi ro. N¨m 1997, khi Quèc héi qui ®Þnh møc chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng lµ 0,35%/th¸ng, nhiÒu ng©n hµng th­¬ng m¹i lóc ®ã gÆp khã kh¨n. HiÖn nay møc chªnh lÖch nµy chØ cßn 0,1- 0,14%/ th¸ng, thËm chÝ møc chªnh lÖch nµy ë mét sè ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· ©m hoÆc cã nguy c¬ ©m. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Òu ®ang ®øng tr­íc nguy c¬ thua lç. Tuy nhiªn so víi nh÷ng khã kh¨n cña ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn th× nh÷ng khã kh¨n mµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh gÆp ph¶i nhÑ h¬n. Bëi lÏ c¸c ng©n hµng nµy cã qui m« ho¹t ®éng lín h¬n vµ ®iÒu quan träng h¬n lµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh ®· vµ ®ang tham gia kinh doanh dÞch vô vµ ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, lÊy c¸c kho¶n thu trong ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ bï ®¾p c¸c kho¶n lç trong ho¹t ®éng tÝn dông. Cßn c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn th× kh«ng cã kh¶ n¨ng nµy. Thø n¨m, viÖc ¸p dông chung mét trÇn l·i suÊt cho vay ®èi víi c¶ tÝn dông ng¾n, trung vµ dµi h¹n lµ ®iÒu bÊt hîp lý. NhiÒu n¨m tr­íc ®©y, trong hÖ thèng l·i suÊt cña ViÖt Nam ®· tõng kh«ng cã sù ph©n biÖt gi÷a l·i suÊt ng¾n, trung vµ dµi h¹n, ®iÒu nµy khiÕn cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i chØ cã kh¶ n¨ng cho vay ng¾n h¹n ®Ó duy tr× qui m« s¶n xuÊt cò, kh«ng cã hoÆc Ýt cã kh¶ n¨ng cho vay dµi h¹n ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt míi. Sau nhiÒu n¨m ®iÒu chØnh ®· cã sù ph©n biÖt gi÷a c¸c lo¹i l·i suÊt th× ®Õn ngµy 1/8/1999 mét trÇn l·i suÊt cho vay ®­îc ¸p dông cho c¶ ng¾n trung vµ dµi h¹n. Th«ng th­êng l·i suÊt cho vay trung vµ dµi h¹n bao giê còng cao h¬n l·i suÊt ng¾n h¹n. NÕu dån tÊt c¶ vµo mét møc l·i suÊt th× lµm sao cã thÓ huy ®éng nguån vèn trung vµ dµi h¹n ®­îc. §Çu t­ trung vµ dµi h¹n tÊt nhiªn cã rñi ro cao h¬n ng¾n h¹n, víi møc l·i suÊt ®ång nhÊt nh­ vËy th× lµm sao cã thÓ bï ®¾p ®­îc? Ta thÊy viÖc h¹ trÇn l·i suÊt lµ do l¹m ph¸t qu¸ cao, vµ xuÊt ph¸t tõ ®éng c¬ kÝch cÇu(khuyÕn khÝch tiªu dïng vµ ®Çu t­) nh­ng víi sù ®iÒu chØnh trÇn l·i suÊt nh­ trªn ®· dÉn ®Õn mét nghÞch lý: khèi l­îng vèn vay ng©n hµng cña c¸c doanh nghiÖp hÇu nh­ kh«ng t¨ng trong khi l­îng vèn tån ®äng trong hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam cßn rÊt lín vµ d©n chóng tiÕp tôc göi tiÒn vµo ng©n hµng. Bëi lÏ, trong bèi c¶nh l·i suÊt gi¶m liªn tôc c¸c sè liÖu trªn cho thÊy nh÷ng ng­êi göi tiÒn vÉn kú väng vµo viÖc göi tiÒn ë ng©n hµng ®Ó cã l·i suÊt cao, cho dï l·i suÊt ngµy cµng thÊp h¬n lµ viÖc bá tiÒn vµo ®Çu t­. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay cã ®­îc mét dù ¸n ®Çu t­ mang laÞ lîi nhuËn 6-7% kh«ng ph¶i lµ dÔ dµng. H¬n n÷a trong ®iÒu kiÖn l¹m ph¸t s¸u th¸ng ®Çu n¨m 1999 chØ ë møc 2,3%, l·i suÊt tiÒn göi ng¾n h¹n lµ 0,85%/th¸ng th× møc l·i suÊt thùc lµ 7,9% nh­ hiÖn vÉn khuyÕn khÝch nh÷ng ng­êi cã tiÒn göi vµo ng©n hµng lµm cho ngµnh ng©n hµng cµng thõa vèn. H¹ l·i suÊt cho vay kh«ng chØ nh»m môc tiªu kÝch cÇu mµ cßn môc tiªu kh¸c lµ th¸o gì khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶, ®ang bÞ thua lç hoÆc cã nguy c¬ thua lç ngµy cµng trÇm träng. Cã thÓ coi ®©y lµ ®éng c¬ thø ba cña viÖc h¹ trÇn l·i suÊt cho vay. Tuy nhiªn viÖc h¹ trÇn l·i suÊt cho vay ®­îc ¸p dông theo c¸ch thøc nh­ vËy khã cã t¸c dông kÝch cÇu nh­ môc tiªu ®Æt ra. Nãi tãm l¹i, c¬ chÕ qu¶n lý b»ng l·i suÊt trÇn mang nÆng tÝnh chñ quan cña NHNN, nã kh«ng phï hîp víi sù biÕn ®æi cña nÒn kinh tÕ nãi chung vµ quan hÖ cung cÇu vèn nãi riªng, tõ ®ã lµm ph¸t sinh nh÷ng vÊn ®Ò kh«ng cã lîi cho sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng NHTM còng nh­ toµn bé nÒn kinh tÕ. Do ®ã yªu cÇu h¹n chÕ, dì bá mäi sù ¸p ®Æt, can thiÖp kiÓm so¸t hµnh chÝnh vÒ mÆt l·i suÊt lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. Môc tiªu lµ ph¶i ®Ó thÞ tr­êng tù quyÕt ®Þnh l·i suÊt thÝch hîp cho nã. Dùa vµo ®ã NHNN can thiÖp mét c¸ch gi¸n tiÕp th«ng qua thÞ tr­êng tiÒn tÖ míi cã thÓ thùc hiÖn môc tiªu mét c¸ch linh ho¹t, ®óng h­íng, vµ cã hiÖu qu¶. 5.Giai ®o¹n tõ 5/8/2000 ®Õn 1/6/20002 QuyÕt ®Þnh sè 244/Q§-NHNN1 ngµy 2/8/2000 qui ®Þnh tõ ngµy 5/8 c¬ chÕ ®iÒu hµnh trÇn l·i suÊt sÏ ®­îc thay thÕ b»ng c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt c¬ b¶n ®èi víi cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam vµ c¬ chÕ l·i suÊt thÞ tr­êng cã qu¶n lý ®èi víi cho vay b»ng ngo¹i tÖ. Theo ®ã c¸c tæ chøc tÝn dông Ên ®Þnh l·i suÊt cho vay ®èi víi kh¸ch hµng trªn c¬ së: L·i suÊt cho vay = L·i suÊt c¬ b¶n + hoÆc – biªn ®é giao ®éng l·i suÊt c¬ b¶n Biªn ®é giao ®éng nµy do Ng©n hµng Nhµ n­íc qui ®Þnh vµ c«ng bè. Thèng ®èc NHNN ViÖt Nam ®· quyÕt ®Þnh møc l·i suÊt c¬ b¶n vµ biªn ®é giao ®éng nh­ sau: VND USD L·i suÊt c¬ b¶n 0,75%/th¸ng (9%/n¨m) SIBOR 3,6 th¸ng Biªn ®é ®èi víi cho vay ng¾n h¹n +0,3%/th¸ng (3,6%/n¨m) +1%/n¨m Biªn ®é ®èi víi cho vay trung vµ dµi h¹n +0,5%/th¸ng (6%/n¨m) +2,5%/n¨m L·i suÊt cho vay tèi ®a ng¾n h¹n 1,05%/th¸ng (12,6%/n¨m) SIBOR 3 th¸ng +1%/n¨m L·i suÊt cho vay tèi ®a trung vµ dµi h¹n 1,25%/th¸ng (15%/n¨m) SIBOR 6th¸ng +2,5 n¨m (SIBOR: laÜ suÊt ®«la Mü trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng Singapore) L·i suÊt c¬ b¶n do Ng©n hµng Nhµ n­íc ®­a ra dùa trªn nguyªn t¾c tham kh¶o møc l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n th«ng th­êng ®èi víi c¸c kh¸ch hµng cã uy tÝn cña mét nhãm ng©n hµng th­¬ng m¹i, trong ®ã cã bèn ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh, hai ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn, hai chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi vµ mét ng©n hµng liªn doanh. Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam Ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam Ng©n hµng §Çu t­ vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn ¸ Ch©u Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn qu©n ®éi Ng©n hµng ANZ Ng©n hµng Hång K«ng vµ Th­îng H¶i Ng©n hµng VID Public Thùc tÕ trong kho¶ng thêi gian tõ th¸ng 8/2000 ®Õn th¸ng 5/2002, l·i suÊt c¬ b¶n ®iÒu chØnh t­¬ng ®èi phï hîp víi viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ “níi láng” mét c¸ch thËn träng; víi biªn ®é kh¸ réng, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c tæ chøc tÝn dông Ên ®Þnh l·i suÊt cho phï hîp víi quan hÖ cung cÇu vèn ë thµnh thÞ vµ n«ng th«n.(Xem phô lôc 2) --> §¸nh gi¸ C¬ chÕ l·i suÊt c¬ b¶n ®· thÓ hiÖn mét b­íc ®æi míi c¬ b¶n lµ NHNN ®· ®iÒu hµnh l·i suÊt theo tÝn hiÖu thÞ tr­êng, chó träng ®Õn cung- cÇu vèn tÝn dông vµ môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. L·i suÊt c¬ b¶n céng víi mét biªn ®é x¸c ®Þnh trong tõng thêi kú, mÆc dï vÉn cßn mang tÝnh chÊt hµnh chÝnh, nh­ng sù can thiÖp chØ mang tÝnh qui ®Þnh vµ nguyªn t¾c chung cña NHNN mµ kh«ng qui ®Þnh cô thÓ, trùc tiÕp c¸c møc l·i suÊt cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông. ViÖc ®iÒu chØnh c¸c møc l·i suÊt c¬ b¶n hµng th¸ng mét c¸ch linh ho¹t ®· t¹o ®iÒu kiÖn b¸m s¸t thÞ tr­êng, cung cÇu vèn tÝn dông, huy ®éng tèi ®a nguån lùc trong n­íc phôc vô cho ®Çu t­ ph¸t triÓn, t¹o kh¶ n¨ng cho thÞ tr­êng tµi chÝnh ph¸t triÓn theo chiÒu s©u, ®¸p øng môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®¶m b¶o sù kiÓm so¸t cña Ng©n hµng Nhµ n­íc trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Tuy nhiªn, nh×n l¹i c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt c¬ b¶n thêi gian võa qua, chóng ta vÉn thÊy mét sè tån t¹i: L·i suÊt c¬ b¶n ®­îc céng thªm mét biªn ®é (0,3% ®èi víi vay ng¾n h¹n vµ 0,5% ®èi víi vay trung vµ dµi h¹n) thùc chÊt ®· t¹o nªn mét trÇn l·i suÊt tèi ®a cho c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc phÐp cho vay. So víi møc l·i suÊt c¬ b¶n ®­îc c«ng bè ®Çu tiªn vµo th¸ng 8/2000 lµ 0,75%/th¸ng vµ hiÖn nay lµ 0,6%/th¸ng, th× biªn ®é nµy ®­îc xem nh­ kh¸ réng cho c¸c tæ chøc tÝn dông ®Þnh ®o¹t c¸c møc l·i suÊt cho vay, kÓ c¶ céng thªm c¸c kho¶n phÝ liªn quan ®Õn kho¶n vay mµ kh«ng v­ît qu¸ biªn ®é tèi ®a cho phÐp. Nh­ng trªn thùc tÕ, sau gÇn hai n¨m ¸p dông c¬ chÕ l·i suÊt c¬ b¶n cho thÊy, biªn ®é l·i suÊt nµy phï hîp víi c¸c tæ chøc tÝn dông Nhµ n­íc vµ c¸c kho¶n tÝn dông cho khu vùc thµnh thÞ. Cßn ®«Ý víi c¸c tæ chøc tÝn dông cæ phÇn (trõ quü tÝn dông nh©n d©n ®­îc ¸p dông cho vay thµnh viªn theo møc l·i suÊt qui ®Þnh riªng) vµ c¸c kho¶n tÝn dông cho vay khu vùc n«ng th«n ch­a tho¶ ®¸ng. L·i suÊt cho vay ë ®Þa bµn n«ng th«n ch­a b¸m s¸t biªn ®é, lµm cho l·i suÊt nhiÒu khi kh«ng ph¶n ¸nh ®óng cung cÇu vèn thÞ tr­êng, c¸c tæ chøc tÝn dông gÆp trë ng¹i trong viÖc huy ®éng vµ cho vay vèn. Do viÖc khèng chÕ biªn ®é lµm cho c¸c tæ chøc tÝn dông kh«ng thÓ ph¶n øng kÞp thêi ®Ó phßng tr¸nh rñi ro vÒ l·i suÊt vµ thanh kho¶n khi l·i suÊt thÞ tr­êng tiÒn tÖ trong vµ ngoµi n­íc biÕn ®éng theo h­íng t¨ng, chªnh lÖch l·i suÊt cho vay vµ huy ®éng bÞ thu hÑp do l·i suÊt huy ®éng t¨ng nh­ng l·i suÊt cho vay kh«ng t¨ng. C¬ chÕ l·i suÊt cã sù kiÓm so¸t b»ng c«ng cô hµnh chÝnh kh«ng phï hîp víi yªu cÇu cña viÖc ph¸t huy vµ khai th¸c vèn néi lùc ®¸p øng yªu cÇu C«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, v× víi t­ c¸ch lµ “hµng ho¸”, nã vËn hµnh theo quan hÖ cung-cÇu, nÕu l·i suÊt thÊp viÖc huy ®éng vèn sÏ khã kh¨n. 6.Giai ®o¹n tõ 1/6/20002 ®Õn nay: Ngµy 30/05/2002, Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 564/2002/Q§-NHNN vÒ viÖc thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn trong ho¹t ®éng tÝn dông th­¬ng m¹i b»ng ®ång ViÖt Nam cña tæ chøc tÝn dông ®èi víi kh¸ch hµng. §©y lµ b­íc chuyÓn ®æi quan träng, m¹nh mÏ vµ cÇn thiÕt trong chÝnh s¸ch tÝn dông, phï hîp víi nguyªn t¾c thÞ tr­êng, nh»m ®¶m b¶o nguån lùc tµi chÝnh ®­îc sö dông vµ ph©n bæ mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n. Theo c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn th× ch¼ng cÇn ai ph¸t ®éng, c¶ kinh tÕ ®Òu ph¶i chuyÓn ®éng – mét sù chuyÓn ®éng tù gi¸c cã môc tiªu, biÖn ph¸p phï hîp ®Ó cã thÓ ®÷ng v÷ng vµ ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh quyÕt liÖt trªn th­¬ng tr­êng. Nh­ vËy, c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn cã thÓ xem nh­ lµ mét t¸c nh©n chñ yÕu lµm tan biÕn mäi sù b¶o thñ, tr× trÖ, søc ú, sù û l¹i vèn cã cña nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp, gãp phÇn quan träng vµo viÖc thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc nh­ vÊn ®Ò cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, chèng tham nhòng, c«ng b»ng x· héi… Tuy nhiªn, do nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt, chñ yÕu, cã tÝnh nguyªn t¾c ®Òu ®­îc tÝnh to¸n, t«n träng khi thùc hiÖn l·i suÊt tho¶ thuËn, tiÕn ®Õn tù do ho¸ l·i suÊt nh­ m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« thùc sù æn ®Þnh, hÖ thèng tµi chÝnh v÷ng m¹nh, dù tr÷ quèc gia vµ ngo¹i tÖ ®ñ m¹nh, m«i tr­êng ph¸p lý hoµn chØnh, sù ph¸t triÓn ®ång ®Òu c¶ vÒ n¨ng lùc tµi chÝnh vµ tr×nh ®é qu¶n lý gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, kinh nghiÖm vÒ x©y dùng, qu¶n lý ®iÒu hµnh, gi¶m s¸t vµ t¸c ®éng vµo môc tiªu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia theo theo c¬ chÕ thÞ tr­êng…vÉn ch­a héi ®ñ, nªn tr­íc m¾t “NHNN ViÖt Nam vÉn tiÕp tôc c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n trªn c¬ së tham kh¶o vµ ®Þnh h­íng l·i suÊt thÞ tr­êng, phï hîp víi qui ®Þnh cña LuËt NHNN ViÖt Nam, ®ång thêi chñ ®éng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ®Ó kiÓm so¸t biÕn ®éng cña l·i suÊt thÞ tr­êng, ®¶m b¶o ®­îc yªu cÇu vµ môc tiªu cu¶ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong tõng thêi kú”. Râ rµng lµ víi qui ®Þnh nµy th× viÖc tho¶ thuËn gi÷a ng­êi ®i vay vµ ng­êi cho vay kh«ng hÒ ®ång nghÜa víi viÖc th¶ næi hoµn toµn l·i suÊt. R»ng buéc nµy nh»m môc ®Ých t¹o ra mét s©n ch¬i lµnh m¹nh, b×nh ®¼ng cho c¸c tæ chøc tÝn dông còng nh­ c¸c doanh nghiÖp cã nhu cÇu vay vèn ®Ó ®i ®óng “®Þnh h­íng l·i suÊt thÞ tr­êng” nh­ ®· qui ®Þnh ë ®iÒu 2/ quyÕt ®Þnh 546. Theo c¸c nhµ kinh tÕ, qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ b»ng c«ng cô trùc tiÕp sang gi¸n tiÕp(l·i suÊt) ®­îc chia thµnh 4 giai ®o¹n nh­ sau: Giai ®o¹n 1:C¸c giao dÞch tµi chÝnh ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung vµ Ng©n hµng Trung ­¬ng cã rÊt Ýt vai trß ®éc lËp trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Trong giai ®o¹n nµy, NHT¦ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th«ng qua viÖc sö dông c¸c c«ng cô trùc tiÕp ®Ó kiÓm so¸t khu vùc ng©n hµng nh­ Ên ®Þnh l·i suÊt hay qui ®Þnh trÇn tÝn dông. Ngoµi ra NHT¦ cã thÓ sö dông c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp kh«ng dùa trªn c¬ së thÞ tr­êng nh­ c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc. Giai ®o¹n 2:Xo¸ bá c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung vµ thùc hiÖn tù do ho¸ gi¸ c¶. Tuy nhiªn ë giai ®o¹n nµy, NHT¦ vÉn ch­a cã nhiÒu chøc n¨ng ®iÒu hµnh tiÒn tÖ th«ng qua c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp, nªn vÉn sö dông c¸c c«ng cô trùc tiÕp. Giai ®o¹n 3: Tõng b­íc tù do ho¸ hÖ thèng tµi chÝnh vµ l·i suÊt ®i kÌm víi ch­¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸; xo¸ bá c¬ chÕ bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch tõ NHT¦, c¹nh tranh tõ thÞ tr­êng tÝn dông t¨ng lªn. TÝnh ®éc lËp cña NHNN trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt. Tuy nhiªn trong giai ®o¹n nµy cßn tån t¹i mét sè mÊt c©n ®èi lín vÒ kinh tÕ vÜ m«. C¸c c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®­îc sö dông trong thêi kú nµy lµ c¸c c«ng cô trùc tiÕp cã nhiÒu tÝnh thÞ tr­êng h¬n nh­ l·i suÊt c¬ b¶n, dù tr÷ b¾t buéc, laÜ suÊt t¸i chiÕt khÊu. Giai ®o¹n 4: ThiÕt lËp mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Trong giai ®o¹n nµy, ChÝnh phñ cã kh¶ n¨ng gi¶m thiÓu nh÷ng mÊt c©n ®èi vÜ m« b»ng chÝnh s¸ch tµi kho¸, hoÆc phèi hîp sö dông c¸c c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp. §Æc tr­ng quan träng cña hÖ thèng tµi chÝnh trong giai ®o¹n nµy lµ thÞ tr­êng tµi chÝnh ®­îc thèng nhÊt vµ ho¹t ®éng trªn c¬ së c¹nh tranh, l·i suÊt ®­îc tù do ho¸ hoµn toµn vµ NHT¦ sö dông nghiÖp vô thÞ tr­êng më mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. NHT¦ cã thÓ dùa hoµn toµn vµo c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp cã tÝnh thÞ tr­êng ®Ó ®iÒu tiÕt tû gi¸ vµ laÜ suÊt. C¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t trùc tiÕp cã thÓ bÞ b·i bá, nh­ng trong t×nh tr¹ng khÈn cÊp cã thÓ sö dông l¹i ®Ó chuyÓn vèn chØ diÔn ra ®èi víi mét sè c¸c ng©n hµng cã quan hÖ vay m­în th­êng xuyªn vµ chØ theo mét chiÒu gi÷a nhãm ng©n hµng th­êng cho vay vµ nhãm ng©n hµng th­êng ®i vay. NHNN gÆp khã kh¨n trong viÖc thu thËp th«ng tin vÒ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i trªn thÞ tr­êng, do ®ã cßn h¹n chÕ trong viÖc dù b¸o t¨ng hay gi¶m vèn kh¶ dông trong hÖ thèng ng©n hµng, thÞ tr­êng më mÆc dï ®· ®i vµo ho¹t ®éng, nh­ng ch­a s«i ®éng vµ Ýt thµnh viªn tham gia. HÖ thèng b¸o c¸o trong khu vùc ng©n hµng ch­a ®­îc kiÖn toµn thèng nhÊt. §©y lµ nguyªn nh©n lµm cho c«ng t¸c thu thËp th«ng tin ch­a cã hiÖu qu¶`. Do ®ã NHNN gÆp nhiÒu khã kh¨n trong ph©n tÝch vµ dù b¸o cÇu tiÒn dù tr÷ trong hÖ thèng ng©n hµng. Thªm vµo ®ã, tr×nh ®é chuyªn m«n cña c¸c c¸n bé ng©n hµng trùc tiÕp lµm viÖc trong lÜnh vùc nµy cßn cã h¹n chÕ. Ngoµi ra, khi ¸p dông c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn VND (kh©u cuèi cïng ®Ó chuyÓn sang c¬ chÕ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ b»ng c«ng cô gi¸n tiÕp), mét sè th¸ch thøc ®èi víi khu vùc n«ng th«n còng cÇn ®­îc c©n nh¾c. ViÖc huû bá c¸c qui ®Þng vÒ l·i suÊt cho vay cã thÓ g©y biÕn ®éng l·i suÊt ë giai ®o¹n ®Çu ¸p dông c¬ chÕ cho vay theo tho¶ thuËn, ®Æc biÖt lµ ë khu vùc n«ng th«n, n¬i th­êng xuyªn kh«ng huy ®éng ®ñ khèi l­îng vèn cÇn. MÆt kh¸c, cÇn cã c«ng t¸c th«ng tin, tuyªn truyÒn ®Ó ng­êi d©n hiÓu râ xu h­íng l·i suÊt theo diÔn biÕn thÞ tr­êng lµ tÊt yÕu vµ hä cã ®ñ th«ng tin vÒ mÆt b»ng l·i suÊt. L·i suÊt tho¶ thuËn míi ®­îc ®­a vµo ¸p dông ë ViÖt Nam tõ ngµy 1/6/2002 nªn ch­a thÓ cã ngay nh÷ng ®¸nh gi¸ vÒ hiÖu qu¶ cña nã. VÊn ®Ò ®Æt ra hiÖn nay lµ Ng©n hµng Nhµ n­íc ph¶i t¨ng c­êng ®iÒu kiÖn xóc t¸c cho c¬ chÕ míi cã hiÖu qu¶, thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tiÕn tíi tù do ho¸ l·i suÊt. Ch­¬ng 3: Gi¶i ph¸p ®iÒu hµnh L·i suÊt ë ViÖt Nam hiÖn nay. I.T¸c ®éng tÝch cùc vµ tÝnh tÊt yÕu cña viÖc thay ®æi c¬ chÕ l·i suÊt theo h­íng thÞ tr­êng. Sù ra ®êi cña c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn ®· t¹o ra mét d­ luËn tÝch cùc trong ®êi sèng kinh tÕ-x· héi. Víi c¬ chÕ nµy, ng­êi ta tin t­ëng r»ng nh÷ng bÊt hîp lý, thiÕu c«ng b»ng trong ho¹t ®éng tÝn dông sÏ dÇn dÇn bÞ xo¸ bá. VÊn ®Ò ­u tiªn, ­u ¸i cho doanh nghiÖp nä, xÝ nghiÖp kia trong ho¹t ®éng vay vèn cña ng©n hµng ( th«ng qua l·i suÊt ), sÏ ®­îc thay thÕ b»ng “ thuËn mua, võa b¸n” gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông víi kh¸ch hµng trong ho¹t ®éng tÝn dông th­¬ng m¹i b»ng ®ång ViÖt Nam. Theo nguyªn t¾c nµy, c¸c tæ chøc tÝn dông sÏ t×m mäi c¸ch ®Ó cã nguån vèn rÎ nhÊt, chi phÝ ho¹t ®éng thÊp nhÊt vµ kh¸ch hµng lµm ¨n cã hiÖu qu¶ nhÊt, ng­îc l¹i kh¸ch hµng còng sÏ t×m ®Õn tæ chøc tÝn dông cã l·i suÊt cho vay thÊp nhÊt, ho¹t ®éng bÒn v÷ng nhÊt. H¬n n÷a sù ra ®êi cña c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn cßn gãp phÇn quan träng vµo viÖc thùc hiÖn tèt c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ – x· héi kh¸c cña ®Êt n­íc nh­ vÊn ®Ò cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ… Tuy nhiªn viÖc ®¸nh gi¸, b×nh luËn vÒ nh÷ng mÆt hay, tèt cÇn ph¶i qua thêi gian cä s¸t víi thùc tÕ cuéc sèng. ¥ ®©y t«i chØ xin ®Ò cËp ®Õn mét sè khÝa c¹nh c¬ b¶n. Tr­íc ®©y còng nh­ hiÖn nay cã mét sè ý kiÕn cho r»ng: c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn ra ®êi qu¸ sím, ch­a héi ®ñ cÇn thiÕt cho nã ho¹t ®éng. Theo nh÷ng ý kiÕn nµy ®Ó cã c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn, cÇn ph¶i ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn sau ®©y: Mét m«i tr­êng ph¸p lý hoµn chØnh. Sù ph¸t triÓn ®ång ®Òu gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ (n¨ng lùc tµi chÝnh vµ tr×nh ®é qu¶n lý xÊp xØ víi nhau gi÷a c¸c doanh nghiÖp). Ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng, ®©y lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu cho qu¸ tr×nh vËn hµnh c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn. Trªn thùc tÕ, rÊt khã ®¹t ®­îc m«i tr­êng ph¸p lý hoµn chØnh v× sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi buéc ng­êi ta ph¶i th­êng xuyªn ®iÒu chØnh, söa ®æi bæ sung ®iÒu luËt nµy hay ®iÒu luËt kia. VÝ dô ë ViÖt Nam, mÆc dÇu luËt Ng©n hµng Nhµ N­íc vµ luËt c¸c Tæ chøc tÝn dông míi qua ®­îc 4 n¨m thùc hiÖn nh­ng râ rµng ®· xuÊt hiÖn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i söa ®æi, bæ sung… Cßn vÒ ®iÒu kiÖn sù ®ång ®Òu gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, chóng ta cã thÓ thÊy r»ng ®©y còng lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn ho¹t ®éng tèt. Tuy nhiªn ®Ó cã ®iÒu kiÖn nµy kh«ng ph¶i ngµy mét ngµy hai mµ cÇn qua c¶ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u dµi trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc, c¸c mÆt kh¸c nhau cña ®êi sèng kinh tÕ-x· héi. Vµ trong ®iÒu kiÖn cô thÓ ë n­íc ta th× ®iÒu kiÖn nµy cµng trë nªn khã kh¨n h¬n, bëi ®èi víi n­íc ta ngay c¶ ë nh÷ng thµnh phè ph¸t triÓn nhÊt còng cã sù chªnh lÖch nhÊt ®Þnh vÒ mÆt nµy huèng chi lµ nh÷ng vïng hay khu vùc miÒn nói, h¶i ®¶o xa x«i n¬i mµ nh÷ng thµnh tùu cña qu¸ tr×nh ®æi míi cßn qu¸ h¹n chÕ. VËy cho nªn, chê ®­îc ®Õn lóc héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn nh­ trªn th× kh«ng biÕt ®Õn bao giê? Bªn c¹nh nh÷ng ®iÒu kiÖn nªu trªn th× mét ®iÒu kiÖn mµ c¸c doanh nghiÖp hÕt søc quan träng mµ c¸c doanh nghiÖp v« cïng quan t©m, ®ã lµ: sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ cô thÓ lµ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc trong viÖc vay vèn cña c¸c doanh nghiÖp. Khi cã c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn, hä sÏ lµ th­îng ®Õ cña ng©n hµng nÕu hä ®¸p øng ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn vay vèn chø kh«ng ph¶i nh­ hiÖn nay lµ lµm thÕ nµo ®Ó ®­îc vay vèn víi l·i suÊt ­u ®·i. Vµ còng chÝnh tõ ®©y n¶y sinh nhiÒu chuyÖn tiªu cùc nh­: båi d­ìng, lãt tay… Cßn cã nh÷ng ý kiÕn cho r»ng khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt nµy th× vai trß kiÓm so¸t cña NHNN kh«ng cßn n÷a. Tuy nhiªn cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng ý kiÕn nµy hoµn toµn sai lÇm. §iÒu 2 cña QuyÕt ®Þnh 546 cña ChÝnh phñ cã qui ®Þnh r»ng: “NHNN ViÖt Nam tiÕp tôc c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n trªn c¬ së tham kh¶o vµ ®Þnh h­íng l·i suÊt thÞ tr­êng, phï hîp víi qui ®Þnh cña luËt NHNN, ®ång thêi chñ ®éng cã biÖn ph¸p ®Ó kiÓm so¸t biÕn ®éng cña l·i suÊt thÞ tr­êng, ®¶m b¶o ®­îc yªu cÇu vµ môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong tõng thêi kú”. Nh­ vËy c¬ chÕ l·i suÊt th¶o thuËn gi­· ng­êi ®i vay vµ ng­êi cho vay kh«ng hÒ ®ång nghÜa víi viÖc th¶ næi hoµn toµn l·i suÊt. §èi víi ViÖt Nam, qu¸ tr×nh thay ®æi c¬ chÕ l·i suÊt theo h­íng thÞ tr­êng cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh-tiÒn tÖ, biÓu hiÖn nh­ sau: Mét lµ, viÖc “níi láng” c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt theo h­íng thÞ tr­êng ®· t¹o kh¶ n¨ng cho thÞ tr­êng ph¸t triÓn theo chiÒu s©u. Hai lµ, sù thay ®æi cña chÝnh s¸ch l·i suÊt lµ phï hîp víi diÔn biÕn kinh tÕ vÜ m«, nh­ng còng chÝnh yªu cÇu ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ, tiÒn tÖ ho¸ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ vµ sù h×nh thµnh c¸c nh©n tè kinh tÕ thÞ tr­êng ®· buéc chÝnh s¸ch l·i suÊt ph¶i cã sù “níi láng” ®Ó chuyÓn dÇn sang c¬ chÕ l·i suÊt th¶o thuËn nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc huy ®éng tèi ®a nguån lùc trong n­íc phôc vô cho ®Çu t­ ph¸t triÓn vµ ®ång bé víi tæng thÓ chÝnh s¸ch kinh tÕ-tµi chÝnh-®èi ngo¹i (vèn huy ®éng vµ tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng trªn 20%/n¨m; vèn tÝn dông cung øng cho nÒn kinh tÕ tuy t¨ng tr­ëng møc cao, n¨m 1991 t­¬ng ®­¬ng 21% GDP, n¨m 2001 lµ 40%. Ba lµ, viÖc “níi láng” c¬ chÕ l·i suÊt, lµm cho l·i suÊt tù ®iÒu chØnh linh ho¹t vµ phï hîp h¬n víi quan hÖ cung cÇu vèn thÞ tr­êng, c¸c luång vèn ®­îc l­u chuyÓn ®Õn n¬i cã lîi nhuËn cao víi møc rñi ro thÊp, n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­, thóc ®Èy viÖc c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ph¸t triÓn nhanh chãng m¹ng l­íi chi nh¸nh ë thµnh thÞ, n«ng th«n, ®­a ra c¸c møc l·i suÊt, s¶n phÈm dÞch vô thÝch hîp cho c¸c kh¸ch hµng. Bèn lµ, qu¸ tr×nh chuyÓn dÇn sang c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn ®i liÒn víi qu¸ tr×nh níi láng kiÓm so¸t ngo¹i hèi vµ thùc hiÖn chÕ ®é tû gi¸ linh ho¹t lµm cho l·i suÊt trong n­íc b¸m s¸t h¬n l·i suÊt quèc tÕ, viÖc huy ®éng vèn trong n­íc vµ n­íc ngoµi t¨ng lªn tµi trî cho nhu cÇu vèn tÝn dông trong n­íc. N¨m lµ, qu¸ tr×nh chuyÓn dÇn sang c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn lµm cho møc biÕn ®éng ngµy cµng t¨ng cña c¸c luång vèn ®Çu t­, NHNN ph¶i sö dông vµ ph¸t huy nhiÒu h¬n c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp ®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, t¨ng c­êng kiÓm so¸t rñi ro tÝn dông vµ ph¸t triÓn ®ång ®Òu c¸c bé phËn cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ. S¸u lµ, sau mçi giai ®o¹n níi láng c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt, viÖc huy ®éng vèn vµ më réng cho vay cña tæ chøc tÝn dông ®­îc thuËn lîi h¬n. B¶y lµ, ng©n s¸ch Nhµ n­íc cã ®iÒu kiÖn huy ®éng ®­îc tèi ®a nguån lùc trong n­íc ®Ó bï ®¾p th©m hôt, thay v× ®i vay n­íc ngoµi qu¸ lín hoÆc sö dông tiÒn ph¸t hµnh. Nh­ vËy, víi c¸c ®iªï kiÖn tæng thÓ nÒn kinh tÕ trong nh÷ng n¨m qua, viÖc ¸p dông c¬ chÕ ®iÒu hµng l·i suÊt theo h­íng thÞ tr­êng lµ b­íc ®i thÝch hîp. MÆc dï vËy, nã còng cã nh÷ng tån t¹i nhÊt ®Þnh: +VÒ thùc chÊt, c¬ chÕ l·i suÊt c¬ b¶n vÉn cßn sù can thiÖp hµnh chÝnh cña Nhµ n­íc, thÓ hiÖn ë viÖc khèng chÕ biªn ®é. Trªn thùc tÕ l·i suÊt cho vay vµ huy ®éng cña tæ chøc tÝn dông ë ®Þa bµn thµnh thÞ vÒ c¬ b¶n ®· thùc hiÖn theo c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn; ®èi víi ®i¹ bµn n«ng th«n l·i suÊt cho vay ch­a b¸m s¸t biªn ®é, lµm cho l·i suÊt nhiÒu khi kh«ng ph¶n ¸nh ®óng nhu cÇu vèn trªn thÞ tr­êng, c¸c tæ chøc tÝn dông gÆp trë ng¹i trong viÖc huy ®éng vèn vµ cho vay vèn. +Do viÖc khèng chÕ biªn ®é lµm cho c¸c tæ chøc tÝn dông kh«ng thÓ ph¶n øng kÞp thêi ®Ó phßng tr¸nh rui ro vÒ l·i suÊt vµ thanh kho¶n khi l·i suÊt thÞ tr­êng tiÒn tÖ trong vµ ngoµi n­íc biÕn ®éng theo h­íng t¨ng, chªnh lÖch l·i suÊt cho vay vµ huy ®éng thu hÑp do l·i suÊt huy ®éng t¨ng nh­ng l·i suÊt cho vay kh«ng t¨ng. +C¬ chÕ l·i suÊt cã sù kiÓm so¸t b»ng c«ng cô hµnh chÝnh kh«ng phï hîp víi yªu cÇu cña viÖc ph¸t huy vµ khai th¸c nguån vèn néi lùc ®¸p øng yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc cña c¬ chÕ l·i suÊt nµy ®· cho chóng ta thÊy viÖc ¸p dông c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn nµy lµ mét tÊt yÕu nÕu chóng ta muèn tiÕp tôc ®æi míi nÒn kinh tÕ. Tuy bªn c¹nh ®ã vÉn cßn cã nh÷ng tån t¹i nh­ng vÉn cã thÓ kh¾c phôc ®ù¬c hoÆc Ýt nhÊt lµ gi¶m thiÓu t¸c ®éng tiªu cùc ®èi v¬Ý nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. II.§Þnh h­íng cña NHNN ®èi víi chÝnh s¸ch l·i suÊt hiÖn nay. 1.Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cÇn qu¸n triÖt khi ®æi míi chÝnh s¸ch l·i suÊt. Mét lµ: §iÒu chØnh l·i suÊt ph¶i xuÊt ph¸t tõ quan hÖ cung cÇu vÒ vèn trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. L·i suÊt lµ gi¸ c¶ cña viÖc sö dông vèn, mµ vèn còng nh­ hµng ho¸ kh¸c, v× vËy gi¸ cña nã sÏ ®­îc x¸c ®Þnh t¹i ®iÓm c©n b»ng cung cÇu trªn thÞ tr­êng tתn tÖ. Hai lµ: ViÖc ®iÒu chØnh l·i suÊt ph¶i ®¶m b¶o lîi Ých c¶ ba bªn: ng­êi ®i vay, ng­êi cho vay, vµ ng©n hµng th­¬ng m¹i dùa trªn nguyªn t¾c tµi s¶n: L¹m ph¸t < l·i suÊt huy ®éng < l¸i suÊt cho vay < tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n. l·i suÊt ng¾n h¹n < l·i suÊt dµi h¹n. Ba lµ: §iÒu chØnh l·i suÊt ph¶i ®¶m b¶o lîi Ých cña toµn nÒn kinh tÕ nãi chung. L·i suÊt lµ c«ng cô cña NHNN ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Do ®ã dï cã thay ®æi theo h­íng nµo th× vÉn ph¶i ®¶m b¶o tõng môc tiªu chÝnh sÊch tiÒn tÖ ®Ò ra, ®ã lµ: æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, ®¶m b¶o c«ng ¨n viÖc lµm. 2.§Þnh h­íng vÒ chÝnh s¸ch l·i suÊt. HiÖn nay nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang vËn ®éng theo h­íng hîp t¸c ho¸, toµn cÇu ho¸. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam tõ khi chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ tr­êng thiÕt lËp nÒn kinh tÕ më còng n»m trong vßng v©y ®ã. §©y còng lµ con ®­êng duy nhÊt thóc ®Èy nÒn kinh tÕ mçi quèc gia ph¸t triÓn vµ nh­ vËy trong xu h­íng toµn cÇu ho¸ viÖc xem xÐt l·i suÊt cña mçi quèc gia ®­¬ng nhiªn kh«ng thÓ t¸ch rêi khái sù biÕn ®éng cña l·i suÊt trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. §Ó x¸c ®Þnh h­íng ®iÒu hµnh l·i suÊt ë ViÖt Nam tr­íc tiªn ta ph¶i xem xÐt xu h­íng biÕn ®éng cña l·i suÊt trªn thÞ tr­êng quèc tÕ hiÖn nay vµ kinh nghiÖm mét sè n­íc cã ®iÒu kiÖn gÇn gièng víi ViÖt Nam ®Ó tõ ®ã vËn dông mét c¸ch s¸ng t¹o vµ phï hîp víi hoµn c¶nh n­íc nhµ. Xu h­íng ®iÒu chØnh l·i suÊt cña ViÖt Nam lµ theo h­íng tù do ho¸. Thùc sù xu h­íng tù do l·i suÊt ®· vµ vÉn lu«n lµ xu h­íng ®óng ®¾n, nã ph¶n ¸nh s¸t nhÊt quan hÖ cung cÇu tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. §iÒu nµy ®­îc minh chøng th«ng qua mét sè lËp luËn nh­ sau: -L·i suÊt ®­îc tù do ho¸ sÏ linh ho¹t h¬n so víi l·i suÊt bÞ kiÓm so¸t vµ cã kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt ®Ó thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn thay ®æi, nguån vèn ®­îc ph©n bæ hiÖu qu¶ h¬n sÏ tù ®éng t¹o sù kÝch thÝch cho t¨ng tr­ëng tµi chÝnh. -L·i suÊt tù do, do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh sÏ gi¶m thiÓu nh÷ng cuéc tranh luËn vèn vÉn th­êng xuyªn xuÊt hiÖn trong giíi tµi chÝnh khi xem xÐt vÒ tÝnh hîp lý hay kh«ng hîp lý cña -Møc l·i suÊt ®­îc ¸p ®Æt. -NÒn kinh tÕ thÕ giíi vËn ®éng theo h­íng toµn cÇu ho¸. ViÖt Nam ®Ó tham gia vµo vßng quay ®ã cÇn ®iÒu chØnh møc l·i suÊt phï hîp víi thÞ tr­êng thÕ giíi. III. Nh÷ng gi¶i ph¸p ®iÒu hµnh l·i suÊt ë ViÖt Nam. 1.Nh÷ng khã kh¨n gÆp ph¶i trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn. a,Nh÷ng khã kh¨n chung: Thø nhÊt, xuÊt ph¸t ®iÓm cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam qu¸ thÊp. Tr¶i qua nhiÒu n¨m cè g¾ng vùc dËy nÒn kinh tÕ song vÒ c¬ b¶n nÒn kinh tÕ vÜ m« ch­a æn ®Þnh: tÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ thÊp, thiÕu vèn ®Çu t­, phô thuéc nhiÒu vµo vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Thø hai, c«ng t¸c qu¶n lý nÒn kinh tÕ cña c¬ quan qu¶n lý vÜ m« dï cã nhiÒu c¶i thiÖn song vÉn ch­a thÓ coi lµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, ®éi ngò c¸n bé cßn kÐm vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n. Khu vùc s¶n xuÊt gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc c¹nh tranh víi hµng ho¸ n­íc ngoµi. ViÖc cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp quèc doanh diÔn ra víi tiÕn ®é chËm... ThÞ tr­êng më míi ®i vµo ho¹t ®éng tõ cuèi th¸ng 7/2000, hµng ho¸ cßn Ýt, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kh«ng cao. b, Bªn c¹nh nh÷ng khã kh¨n chung nh­ vËy, ngay sau khi chóng ta ¸p dông c¬ chÕ l·i suÊt nµy ®· xuÊt hiÖn nh÷ng bÊt cËp cÇn xö lý ngay: -L¹m ph¸t trong 5 th¸ng ®Çu n¨m 2002 lµ 2,8%. -ë khu vùc n«ng th«n, cÇu vèn tÝn dông th­êng lín h¬n cung (huy ®éng vèn cña c¸c ®Þa ph­¬ng th­êng chØ ®¹t 50% nhu cÇu); l·i suÊt cho vay ë khu vùc nµy kh«ng b¸m s¸t biªn ®é, khi thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn, l·i suÊt cho vay cã thÓ t¨ng, sÏ cã ph¶n øng kh«ng thuËn lîi tõ phÝa mét sè ®Þa ph­¬ng. -ThÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, thÞ tr­êng ngä¹i hèi kh«ng chÝnh thøc biÕn ®éng kh¸ “thÊt th­êng”, ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Tù do l·i suÊt lµ c¸i ®Ých mµ ViÖt Nam ®ang h­íng tíi, tuy nhiªn cÇn ph¶i cã nh÷ng b­íc ®i v÷ng ch¾c, cÇn ph¶i nhËn biÕt ®ù¬c ®©u lµ nh÷ng khã kh¨n vµ ®©u lµ thuËn lîi ®èi víi chóng ta ®Ó cã nh÷ng gi¶i ph¸p cho phï hîp víi hoµn c¶nh cô thÓ cña thÞ tr­êng ViÖt Nam. 2.Nh÷ng gi¶i ph¸p . a, Nh÷ng gi¶i ph¸p mang tÇm vÜ m«. -TiÕp tôc hoµn thiÖn tæ chøc vµ qui chÕ ®iÒu hµnh thÞ tr­êng më, t¨ng c­êng kh¶ n¨ng dù b¸o vèn kh¶ dông, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh trªn thÞ tr­êng më, x©y dùng thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng ph¸t triÓn s«i ®éng, tr¸nh hiÖn t­îng ®ãng b¨ng vµ mét chiÒu nh­ hiÖn nay; t¨ng c­êng kh¶ n¨ng ®iÒu hµnh b»ng c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp cña NHNN. -C¸c chÝnh s¸ch hç trî ®i kÌm : +Khi thùc hiÖn c¬ chÕ cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn, cÇn thùc hiÖn chÝnh s¸ch tû gi¸ t­¬ng ®èi æn ®Þnh, chÝnh s¸ch tµi kho¸ t­¬ng ®èi th¾t chÆt. +X©y dùng møc l·i suÊt liªn ng©n hµng ®Þnh h­íng trªn c¬ së l·i suÊt thùc cña thÞ tr­êng, môc tiªu ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tõng thêi kú vµ diÔn biÕn l·i suÊt trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. +TÝnh to¸n møc t¨ng, gi¶m vèn kh¶ dông cña hÖ thèng ng©n hµng ®Ó NHNN thùc hiÖn thÞ tr­êng më, qua ®ã ®¹t ®­îc møc l·i suÊt liªn ng©n hµng ®Þnh h­íng. +L·i suÊt liªn ng©n hµng ®Þnh h­íng ph¶i lµ l·i suÊt chuÈn ®Ó h­íng c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i thùc hiÖn cho vay lÉn nhau theo l·i suÊt nµy, vµ qua ®ã ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt cho vay ®èi víi nÒn kinh tÕ. +N©ng cao hiÖu qu¶ ®iÒu tiÕt cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më b»ng c¸ch h¹n chÕ tèi ®a ho¹t ®éng cho vay theo chØ ®Þnh; ®iÒu hµnh ho¹t ®éng thÞ tr­êng më qua Ban ®iÒu hµnh thÞ tr­êng tiÒn tÖ theo môc tiªu l·i suÊt liªn ng©n hµng. Bªn c¹nh ®ã cÇn phèi hîp c¸c c«ng cô kh¸c nh­ dù tr÷ b¾t buéc hay tû gi¸ ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu l·i suÊt dù kiÕn. -§Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch hç trî NHNN cÇn: +KhÈn tr­¬ng ®Ò nghÞ vµ xóc tiÕn c¸c c«ng viÖc ®Ó sím ®­a ng©n hµng chÝnh s¸ch vµo ho¹t ®éng trªn thùc tÕ. T¸ch c¸c kho¶n vay theo chØ ®Þnh cña ChÝnh phñ ra khái hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Ó ph©n t¸ch chøc n¨ng kinh doanh víi chøc n¨ng cho vay theo chØ ®Þnh vµ víi l·i suÊt ­u ®·i. Cßn hiÖn t¹i ®èi víi khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n, ngoµi c¸c kho¶n vay ­u ®·i ®· ®­îc chÝnh phñ cã qui ®Þnh cô thÓ c¸c møc l·i suÊt thÊp víi c¸c kho¶n cho vay chØ ®Þnh, sÏ lµ nh÷ng kho¶n tÝn dông th­¬ng m¹i cÇn ®­îc thùc hiÖn theo l·i suÊt thÞ tr­êng. §ã còng lµ mét xu h­íng ®óng ®¾n, phï hîp víi xu h­íng thÞ tr­êng ho¸ c¸c quan hÖ tÝn dông trªn thÞ tr­êng n«ng th«n ®ang ngµy cµng ®ßi hái më réng. Trªn thùc tÕ ë nhiÒu vïng ng­êi vay cÇn ®­îc hç trî nhiÒu h¬n vÒ khèi l­îng, thêi h¹n, thñ tôc thuËn lîi khi vay vèn h¬n lµ vÊn ®Ò l·i suÊt. Sù chñ ®éng l·i suÊt tÝn dông sÏ võa t¹o chñ ®éng kinh doanh cho c¸c tæ chøc tÝn dông, võa t¹o c¬ héi tiÕp cÇn nhiÒu h¬n víi c¸c kho¶n tÝn dông trªn thÞ tr­êng chÝnh thøc cña c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ c¸c hé nghÌo vay vèn. V× r»ng, víi l·i suÊt vay trªn thÞ tr­êng chÝnh thøc cña c¸c tæ chøc tÝn dông cßn thÊp h¬n nhiÒu c¸c kho¶n tÝn dông nÆng l·i vÉn ®ù¬c xem lµ kh¸ phæ biÕn trong thÞ tr­êng tÝn dông n«ng th«n hiÖn nay. +CËp nhËt t×nh h×nh l·i suÊt cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i theo ngµy ®Ó cã biÖn ph¸p ®iÒu hµnh l·i suÊt thÞ tr­êng theo l·i suÊt môc tiªu. NHNN cÇn ®ãng vai trß h­íng dÉn thÞ tr­êng vËn ®éng theo l·i suÊt vµ tû gi¸ môc tiªu cã lîi cho sù t¨ng tr­ëng bÒn v÷ng. +Sö dông c¸c m« h×nh kinh tÕ l­îng ®Ó dù ®o¸n c¸c chØ sè kinh tÕ vÜ m« nh­ : l¹m ph¸t, l·i suÊt vµ tû gi¸ ®Ó cã ®èi s¸ch kÞp thêi can thiÖp vµo l·i suÊt vµ tû gi¸ th«ng qua c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch kh¸c nh­: dù tr÷ b¾t buéc, l·i suÊt chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu vµ ho¹t ®éng thÞ tr­êng më. +N©ng cao møc dù tr÷ ngo¹i hèi cña Nhµ n­íc ë møc 12 tuÇn nhËp khÈu. -Lµm tèt c¸c viÖc gi¶i thÝch tuyªn truyÒn trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®Ó ng­êi d©n vµ tæ chøc kinh tÕ hiÓu râ sù cÇn thiÕt vµ t¸c dông cña viÖc tæ chøc tÝn dông cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn. -Yªu cÇu c¸c tæ chøc tÝn dông tiÕp tôc ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc, më réng cho vay ®Ó ng­êi s¶n xuÊt, tæ chøc kinh tÕ, nhÊt lµ khu vùc n«ng th«n thÊy ®­îc lîi Ých cña hä lµ ®­îc vay vèn thuËn lîi h¬n. -Chñ ®éng dù b¸o chiÒu h­íng biÕn ®éng cña l·i suÊt thÞ tr­êng, c¸c t×nh huèng cã thÓ ph¸t sinh vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó ®Þnh h­íng l·i suÊt thÞ tr­êng biÕn ®éng phï hîp víi môc tiªu kinh tÕ vÜ m«. -Cñng cè c¸c thiÕt chÕ thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®Ó cã qui m« ®ñ lín, ph¶n ¸nh ®óng t×nh h×nh cung cÇu vèn thÞ tr­êng, ®Ó NHNN cã th«ng tin chÝnh x¸c vµ t¸c ®éng kÞp thêi ®èi víi thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Thêi gian tíi, khi thÞ tr­êng thùc sù ph¸t triÓn theo chiÒu h­íng æn ®Þnh th× nªn xo¸ bá h¼n viÖc c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n mµ chuyÓn sang c¬ chÕ ®iÒu hµnh hÖ thèng l·i suÊt chØ ®¹o cña NHNN(l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu vµ l·i suÊt qua ®ªm). Trong c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt c¬ b¶n, nÕu bá biªn ®é th× vai trß cña l·i suÊt c¬ b¶n thùc chÊt chØ cßn mang tÝnh h­íng dÉn tham kh¶o cho c¸c tæ chøc tÝn dông, kh«ng cßn vai trß kiÓm so¸t vµ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Òn thÞ tr­êng l·i suÊt. V× vËy, cÇn sím chuyÓn sang c¬ chÕ ®iÒu hµnh HÖ thèng l·i suÊt chØ ®¹o cña NHNN. C¬ chÕ nµy ®­îc thùc hiÖn theo m« h×nh sau: lai suat a:lai suat tai chiet khau va lai suat qua dem c:lai suat thi truong mo(OMO) d:LS thi truong lien ngan hang b:LS tien gui tai NHNN 0 thoi gian -NHNN thùc hiÖn t¸i cÊp vèn cho c¸c tæ chøc tÝn dông theo h×nh thøc chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu, cho vay ®¶m b¶o b»ng thÕ chÊp hå s¬ tÝn dông hoÆc cÇm cè th­¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c vµ cho vay qua c­¶ sæ chiÕt khÊu ®Æc biÖt. C¸c h×nh thøc nµy cho vay víi thêi h¹n rÊt ng¾n, cã thÕ cho vay trong thêi h¹n vµi ba ngµy, thËm chÝ cho vay qua ®ªm ®Ó bï ®¾p thiÕu hôt kh¶ n¨ng thanh to¸n sau khi c¸c ng©n hµng th­¬ng maÞ thùc hiÖn vay m­în lÉn nhau trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. L·i suÊt c¸c h×nh thøc t¸i cÊp vèn nµy do NHNN th­êng cao h¬n c¸c møc l·i suÊt kh¸c (®­êng a), ®Ó nh»m thùc hiÖn ®iÒu tiÕt vµ chØ ®¹o mÆt b»ng l·i suÊt trªn thÞ tr­êng còng nh­ thùc hiÖn vai trß cña NHNN lµ ng­êi cho vay cuèi cïng. L·i suÊt nµy qui ®Þnh tõng thêi kú tuú theo môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nãi chung, cã chó ý ®ªn cung cÇu tÝn dông néi ®Þa vµ quèc tÕ, ®Æc biÖt chó ý ®Õn l·i suÊt trªn thÞ tr­êng vèn vµ tû gi¸ ngo¹i tÖ. -C¸c tæ chøc tÝn dông cã thÓ tù do vµ kh«ng h¹n chÕ sè l­îng göi tiÒn t¹i NHNN . Nh­ng ®Ó h¹n chÕ hoÆc khuyÕn khÝch, th× NHNN qui ®Þnh møc l·i suÊt tiÒn göi cao hoÆc thÊp, thËm chÝ cã lóc tiÒn göi nµy kh«ng cã l·i suÊt (l·i suÊt = 0). Møc l·i suÊt tiÒn göi tiÒn göi (®­êng b) lu«n cã kho¶ng c¸ch nhÊt ®Þnh víi l·i suÊt chiÕt khÊu vµ cho vay qua ®ªm nãi trªn. §èi víi hai lo¹i l·i suÊt nµy, NHNN sÏ t¹o ra mét kho¶ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh cã tÝnh chÊt khung l·i suÊt cho thÞ tr­êng tiÒn tÖ. -L·i suÊt thÞ tr­êng më (open market operation): lµ l·i suÊt ®Êu thÇu c¸c lo¹i tÝn phiÕu vµ giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n (®­êng c). NHNN tham gia tæ chøc nghiÖp vô thÞ tr­êng më vµ chi phèi møc l·i suÊt ®Êu thÇu. Møc l·i suÊt nµy th­êng n»m gi÷a hai lo¹i l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu, l·i suÊt qua ®ªm vµ l·i suÊt tiÒn göi t¹i ®©y. -L·i suÊt thÞ tr­êng liªn ng©n hµng (interbank) ®Ó thùc hiÖn viÖc vay m­în ng¾n h¹n lÉn nhau (®­êng d) gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông trong tr­êng hîp thiÕu vèn mµ ch­a ®Õn phiªn giao dÞch thÞ tr­êng më. V× vËy, l·i suÊt cña thÞ tr­êng liªn ng©n hµng lu«n dao ®éng quanh l·i suÊt thÞ tr­êng më vµ bÞ phô thuéc l·i suÊt t¸i cÊp vèn cña NHNN, tøc lµ phô thuéc vµo l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu hoÆc l·i suÊt qua ®ªm. L·i suÊt thÞ tr­êng liªn ng©n hµng cã vai trß chi phèi l·i suÊt huy ®éng vµ cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông víi nÒn kinh tÕ theo h­íng: l·i suÊt huy ®éng th­êng thÊp h¬n l·i suÊt thÞ tr­êng liªn ng©n hµng vµ cao h¬n l·i suÊt tiÒn göi NHNN. L·i suÊt cho vay th× thÊp h¬n l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu cña NHNN vµ cao h¬n l·i suÊt thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. Nh­ vËy, c¬ chÕ ®iÒu hµnh HÖ thèng l·i suÊt chØ ®¹o nµy lµ sù t¸c ®éng gi¸n tiÕp l·i suÊt t¸i cÊp vèn cña NHNN ®Õn l·i suÊt tÝn dông cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ th«ng qua l·i suÊt trung gian cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më vµ thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. Khi ®ã, NHNN thùc sù ®· sö dông biÖn ph¸p kinh tÕ ®Ó t¸c ®éng vµ ®iÒu hµnh l·i só©t thÞ tr­êng thay thÕ cho c¸c biÖn ph¸p mang tÝnh can thiÖp hµnh chÝnh. Muèn vËy NHNN cÇn nhanh chãng ph¸t triÓn h¬n n÷a thÞ tr­êng liªn ng©n hµng, còng nh­ sím ®­a vµo sö dông c¬ chÕ l·i suÊt cho vay qua ®ªm, ®Ó ph¸t huy vai trß c«ng cô l·i suÊt cña NHNN trong ®iÒu hµnh, gãp phÇn thùc hiÖn hiÖu qu¶ h¬n n÷a môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña m×nh. b,Nh÷ng biÖn ph¸p ë tÇm vi m« (®èi víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i). -CÇn bæ sung l­c l­îng c¸n bé cã tr×nh ®é trong kh©u qu¶n lý nguån vèn vµ duy tr× tÝnh thanh kho¶n hîp lý cña ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ dù b¸o biÕn ®éng l·i suÊt vµ tû gi¸. -CËp nhËt vµ b¸o c¸o t×nh h×nh l·i suÊt cña hÖ thèng cho NHNN theo qui ®Þnh. -TriÓn khai chi nh¸nh ë c¸c vïng s©u, vïng xa ®Ó ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu vèn cho nh©n d©n vµ doanh nghiÖp víi l·i suÊt phï hîp víi c¸c vïng. -Tham gia tÝch cùc ho¹t ®éng thÞ tr­êng më, vµ c¸c nghiÖp vô kh¸c nh­ chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu, SWAP víi NHNN khi thiÕu kh¶ n¨ng thanh kho¶n. -N©ng cao n¨ng lùc ®iÒu hµnh nguån vèn trong tõng hÖ thèng tæ chøc tÝn dông ®Ó tr¸nh hiÖn t­îng n¬i thõa vèn, n¬i thiÕu vèn côc bé, t¨ng tÝnh thanh kho¶n cho c¸c tæ chøc tÝn dông. -Nhu cÇu më réng tÝn dông ®¸p øng yªu cÇu ®Çu t­, ph¸t triÓn kinh tÕ ®· vµ ®ang ®Æt ra trong nh÷ng n¨m tíi mét l­îng vèn cÇn huy ®éng rÊt lín, v× vËy c¸c tæ chøc tÝn dông cÇn ®Èy m¹nh viÖc khai th¸c vèn b»ng nhiÒu biÖn ph¸p, kÓ c¶ t¨ng l·i suÊt ®Ó huy ®éng vèn. kÕt luËn L·i suÊt lµ mét c«ng cô quan träng ®Æc biÖt trong tay NHNN ®Ó ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. L·i suÊt lµ vÊn ®Ò hÕt søc nh¹y c¶m trong nÒn kinh tÕ, nã t¸c ®éng ®Õn mäi kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt , kinh doanh, tÝch luü, tiªu dïng, tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­...L·i suÊt lµ mét ph¹m trï kinh tÕ cã tÝnh hai mÆt. NÕu x¸c ®Þnh l·i suÊt hîp lý, nã sÏ lµ ®ßn bÈy quan träng thóc ®©û s¶n suÊt, l­u th«ng hµng ho¸ ph¸t triÓn. Ng­îc l¹i mét c¬ chÕ l·i suÊt bÊt hîp lý sÏ lµ mét nh©n tè k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, cã thÓ g©y nªn nh÷ng cuéc khñng ho¶ng trÇm träng. ChÝnh tÝnh chÊt v« cïng quan träng cña l·i suÊt mµ Ng©n hµng Nhµ N­íc ViÖt Nam ®· nhiÒu lÇn ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch l·i suÊt cña m×nh cho phï hîp víi nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ. Trong h¬n 15 n¨m ®æi míi võa qua, c¬ chÕ l·i suÊt cña NHNN ®· ®­îc ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu hµnh theo h­íng tÝch cùc, níi láng tõng b­íc tiÕn tíi tù do ho¸, phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi trong n­íc, møc ®é héi nhËp cña nÒn kinh tÕ n­íc ta víi thÞ tr­êng tµi chÝnh khu vùc vµ thÕ giíi. C¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt trë nªn kinh ho¹t h¬n, b¸m theo cung cÇu vèn trªn thÞ tr­êng, dÇn dÇn më réng quyÒn chñ ®éng x¸c ®Þnh l·i suÊt kinh doanh cho c¸c tæ chøc tÝn dông ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh, nh­ng vÉn ®¶m b¶o sù kiÓm so¸t vµ ®iÒu hµnh cña NHNN ®èi víi l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Cô thÓ viÖc ®iÒu hµnh l·i suÊt trªn thÞ tr­êng th­¬ng m¹i theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ®· ®­îc thùc hiÖn hoµn toµn ®èi víi ngo¹i tÖ vµ néi tÖ, t¹o ra sù th«ng tho¸ng trªn thÞ tr­êng tÝn dông, phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. §©y lµ mét b­íc tiÕn quan träng trong qu¸ tr×nh ®æi míi ho¹t ®éng ng©n hµng. tµi liÖu tham kh¶o. 1.Gi¸o tr×nh: “Lý thuyÕt tiÒn tÖ vµ ng©n hµng”- Häc viÖn Ng©n hµng 2001. 2.Tµi liÖu gi¶ng d¹y m«n: “Ng©n hµng Trung ­¬ng” - Häc viÖn Ng©n hµng 2001. 3.Lý thuyÕt tiÒn tÖ, ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh – Frederic S.Miskin- Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc vµ kü thuËt 1999. 4.C¸c c«ng cô tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng – NguyÔn ThÕ Thä – NXB Thèng kª 1999 5.T¹p chÝ Ng©n hµng: sè 3 n¨m 1998 sè 4,5,7,11 n¨m 2000 sè 5,6,7,8 n¨m 2002 6.Phô lôc hÖ thèng v¨n b¶n chÕ ®é Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam. 7.TiÒn vµ ho¹t ®éng ng©n hµng- Lª Vinh Danh – Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia. phô lôc 1 TÝnh phøc t¹p trong BiÓu l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cña Ng©n hµng Nhµ n­íc (Ban hµnh kÌm theo quyÕt ®Þnh sè 125 NH/Q§ ngµy 4/9/1986 cña Tæng gi¸m ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc) %/n¨m %/th¸ng A/L·i suÊt tiÒn göi. 1.TiÒn göi cña c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh. 2.TiÒn göi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ tËp thÓ. 3.TiÒn göi cña c¸c c¬ quan, ®oµn thÓ,tr­êng häc(trõ tiÒn göi dù ®o¸n) B/L·i suÊt tiÒn vay. I.Cho vay vèn l­u ®éng. 1.§èi víi kinh tÕ quèc doanh a,cho vay trong h¹n møc kÕ ho¹ch -X©y l¾p -N«ng nghiÖp, h¶i s¶n, nghÒ muèi, l©m nghiÖp -C«ng nghiÖp, vËn t¶i, b­u ®iÖn, cung øng VT -L­¬ng thùc, ngo¹i th­¬ng -Th­¬ng nghiÖp, dÞch vô b,Cho vay trªn h¹n møc kÕ ho¹ch *V× lîi Ých kinh tÕ: -X©y l¾p -N«ng nghiÖp-N«ng nghiÖp, h¶i s¶n, nghÒ muèi, l©m nghiÖp -C«ng nghiÖp, vËn t¶i, b­u ®iÖn, cung øng VT -L­¬ng thùc, ngo¹i th­¬ng -Th­¬ng nghiÖp, dÞch vô *V× khuyÕt ®iÓm trong qu¶n lý kinh tÕ t¨ng thªm 20% so víi møc trªn. 2.§èi víi kinh tÕ tËp thÓ a,Cho vay trong h¹n møc kÕ ho¹ch. -HTX n«ng nghiÖp, l©m, ng­, diªm nghiÖp -HTX tiªu thô c«ng nghiÖp vËn t¶i, x©y dùng -HTX mua b¸n, tiªu thô, dÞch vô. b,Cho vay trªn h¹n møc kÕ ho¹ch. -HTX n«ng nghiÖp, l©m, ng­, diªm nghiÖp -HTX tiªu thô c«ng nghiÖp vËn t¶i, x©y dùng -HTX mua b¸n, tiªu thô, dÞch vô. 2,88 4,68 6,48 6,12 7,2 7,92 8,28 8,64 7,2 7,92 8,28 8,64 9,0 7,92 9,72 11,52 8,64 10,44 11,88 0,24 0,39 0,54 0,51 0,60 0,66 0,69 0,72 0,60 0,66 0,69 0,72 0,75 0,66 0,81 0,96 0,72 0,87 0,99 II.Cho vay söa ch÷a lín (chung cho c¸c ngµnh kinh tÕ) III.Cho vay vèn cè ®Þnh 1.§èi víi kinh tÕ quèc doanh a,Cho vay chuÈn bÞ ®Çu t­, chuÈn bÞ x©y dùng (chung cho c¸c ngµnh) b,Cho vay ®Çu t­ XDCB míi. -N«ng nghiÖp, h¶i s¶n, nghÒ muèi, l©m nghiÖp -C«ng nghiÖp, vËn t¶i, b­u ®iÖn, cung øng VT -L­¬ng thùc, ngo¹i th­¬ng -Th­¬ng nghiÖp, dÞch vô c,Cho vay c¶i tiÕn kü thuËt, më réng s¶n xuÊt(chung cho c¸c ngµnh) 2.§èi víi kinh tÕ tËp thÓ. -HTX n«ng nghiÖp, l©m, ng­, diªm nghiÖp -HTX tiªu thô c«ng nghiÖp vËn t¶i, x©y dùng -HTX mua b¸n, tiªu thô, dÞch vô. 7,2 4,68 4,68 5,04 5,4 5,76 5,76 6,12 8,84 9,00 0,6 0,39 0,39 0,42 0,45 0,48 0,48 0,51 0,72 0,75 (nguån: Tæng côc thèng kª) phô lôc hai DiÔn biÕn l·i suÊt c¬ b¶n vµ l·i suÊt cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông tõ th¸ng 8/2000 ®Õn th¸ng 5/2002. §¬n vÞ: % th¸ng th¸ng l·i suÊt c¬ b¶n Ls cho vay b/q thÞ tr­êng thµnh thÞ Ls cho vay b/q thÞ tr­êng n«ng th«n th¸ng 8/2000 0,75 0,775 1,10 th¸ng 9 0,75 0,775 1,10 th¸ng 10 0,75 0,775 1,10 th¸ng 11 0,75 0,775 1,10 th¸ng 12 0,75 0,775 1,10 th¸ng 1/2001 0,75 0,775 1,10 th¸ng 2 0,75 0,775 1,10 th¸ng 3 0,725 0,75 1,10 th¸ng 4 0,7 0,75 1,05 th¸ng 5 0,65 0,75 1,05 th¸ng 6 0,65 0,75 1,05 th¸ng 7 0,65 0,75 1,05 th¸ng 8 0,65 0,75 1,05 th¸ng 9 0,65 0,75 1,05 th¸ng 10 0,6 0,75 1,00 th¸ng 11 0,6 0,725 0,9 th¸ng 12 0,6 0,725 0,9 th¸ng 1/2002 0,6 0,725 0,9 th¸ng 2 0,6 0,725 0,9 th¸ng 3 0,6 0,725 0,9 th¸ng 4 0,6 0,725 0,9 th¸ng 5 0,6 0,725 0,9