Khóa luận Một số ý kiến đề xuất nhằm hoàn thiện và mở rộng công tác thanh toán không dùng tiền mặt nói chung và tại chi nhánh ngân hàng đầu tư và phát triển Hà Nội

­¬ng II Thùc tr¹ng vËn dông c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Thµnh phè Hµ Néi. 2- Kh¸i qu¸t t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Thµnh phè Hµ Néi. 2.1.1-M«i tr­êng ho¹t ®éng cña Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Thµnh phè Hµ Néi. N¨m 2001 lµ n¨m ®Çu cña kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001-2005 cã ý nghÜa quan träng trong viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®· ®Ò ra cho kÕ ho¹ch 5 n¨m còng nh­ c¸c môc tiªu chiÕn l­îc nh»m æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ 10 n¨m. Hµ Néi lµ trung t©m v¨n ho¸- chÝnh trÞ- x· héi cña ®Êt n­íc. Nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2001 nhiÒu chØ tiªu quan träng Hµ Néi ®· ®¹t cao h¬n so víi cïng kú n¨m tr­íc. - Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ( GDP ®¹t 5,6% v­ît kÕ ho¹ch ®Ò ra vµ cao h¬n so víi cïng kú n¨m 2000 ). - Qua 3 th¸ng ®Çu n¨m 2001 s¶n suÊt kinh doanh ®· ®­îc ®Èy m¹nh trong nhiÒu lÜnh vùc, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp..., trong ®ã næi bËt lµ khu vùc ngoµi quãoc doanh. GÝa trÞ s¶n suÊt c«ng nghiÖp t¨ng 11,2% so víi 3 th¸ng ®Çu n¨m 2000. - C¸c ho¹t ®éng dÞch vô ®­îc ®Èy m¹nh, gi¸ trÞ t¨ng. - ViÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kÝch cÇu ®Çu t­, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt. - Tµi chÝnh Ng©n hµng ®· thùc hiÖn ®¹t dù to¸n 30% n¨m. Tæng nguån vèn huy ®éng qua c¸c kªnh tiÕp tôc t¨ng, d­ nî cho vay t¨ng. N¨m 2000, Chi nh¸nh ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi ®· tõng b­íc v÷ng tr¾c hoµ nhËp víi thÞ tr­êng, tiÕp tôc thùc hiÖn môc tiªu " §æi míi toµn diÖn kinh doanh ®a n¨ng tæng hîp cña kh¸ch hµng lµm môc tiªu kh«ng ngõng t¨ng tr­ëng doanh lîi ng©n hµng, kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ cña Ng©n hµng. Ngoµi nhiÖm vô nh­ c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i trªn ®Þa bµn thñ ®« Hµ Néi, Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi cßn thùc hiÖn nhiÖm vô cña chÝnh phñ giao cho hÖ thèng Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam lµ: huy ®éng vèn ®Ó cho vay träng t©m ®Çu t­ x©y ®ùng c¬ b¶n, víi quyÕt t©m vµ n¨ng ®éng trong t×mm tßi nguån vèn phôc vô cho ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn. 2.1.2- Sù ra ®êi vµ c¬ cÊu tæ chøc: - Theo quyÕt ®Þnh sè 177/ TTG ngµy 26-4-1957 cña chÝnh phñ, Ng©n hµng KiÕn thiÕt ViÖt Nam ( tiÒn th©n cña Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam ngµy nay ) vµ trùc thuéc Bé Tµi chÝnh. - Th¸ng 11- 1990 Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn VÞt Nam ®­îc thµnh lËp theo quyÕt ®Þnh sè 401 vµ nghÞ ®Þnh sè 388. - Th¸ng 3-1993 theo quyÕt ®Þnh sè 90 Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam ®­îc thµnh lËp theo m« h×nh tæ chøc lµ Tæng c«ng ty, ho¹t ®éng theo ph¸p lÖnh Ng©n hµng. - Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi lµ mét Chi nh¸nh trùc thuéc Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam chÞu sù ®iÒu hµnh trùc tiÕp cña Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam. - Trô së chÝnh ®Æt t¹i 4b Lª Th¸nh T«ng- Hoµn KiÕm- Hµ Néi. - C¬ cÊu tæ chøc gåm: 14 phßng ban, 2 phßng giao dÞch vµ 3 Chi nh¸nh trùc thuéc, tæng sè c¸n bé, c«ng nh©n viªn lµ 300. Bé m¸y ®­îc tæ chøc mét c¸ch hîp lý, theo n¨ng lùc cña mçi c¸n bé, ®¶m b¶o ®Çy ®ñ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. VÒ c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y, qua qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®Õn nay cã thÓ kh¸i qu¸t nh­ sau: - Ban Gi¸m ®èc: 1 gi¸m ®èc vµ 2 phã gi¸m ®èc. - KiÓm so¸t tr­ëng. - Phßng kÕ to¸n tÝn dông. - Phßng thanh to¸n xuÊt nhËp khÈu. - Phßng kÕ to¸n tµi vô. - Phßng hµnh chÝnh nh©n sù. - Phßng ng©n quü. - Phßng kinh doanh dÞch vô. - Phßng giao dÞch. - Tæ quü tiÒn mÆt. Vµ 3 Chi nh¸nh trùc thuéc ( §«ng Anh, CÇu GiÊy vµ Thanh Tr× ). Tæng céng c¸n bé c«ng nh©n viªn lµ 300. Víi m« h×nh tæ chøc nh­ vËy Ng©n hµng ®· thùc hiÖn ®i s©u, ®i s¸t víi tõng kh¸ch hµng. T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c huy ®éng vèn mét c¸ch triÖt ®Ó khèi l­îng tiÒn nhµn rçi trong d©n. §ång thêi ®Èy m¹nh c«ng t¸c sö dông vèn v× ®· ph¸t hiÖn vµ ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu vÒ s¶n suÊt kinh. B¶ng1: T×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi n¨m 1999- 2000. §¬n vÞ: tû ®ång. ChØ tiªu Thùc hiÖn n¨m 1999 Thùc hiÖn n¨m 2000 T¨ng tr­ëng 1. Tµi s¶n Cã. 2598 2727 30% 2. Huy ®éng vèn. 2021 2950 46% -Huy ®éng vèn d©n c­. 1259 1838 46% -TiÒn göi TCKT. 762 1112 46% 3. D­ Nî c¸c lo¹i. 1707 2026 18% -D­ Nî ng¾n h¹n. 939 1211 29% -D­ Nî trung - dµi h¹n 768 798 4% 4.DÞch vô b¶o l·nh. 4,9 6,2 28% * Qua b¶ng 1 ta nhËn thÊy: -VÒ c«ng t¸c huy ®éng vèn. KÕt qu¶ nguån vèn huy ®éng trong n¨m 2000 ®¹t 2021 tû ®ång, t¨ng 46% so víi cïng kú n¨m 1999. Trong ®ã: + Huy ®éng vèn d©n c­ ®¹t 1259 tû ®ång, t¨ng 46% so víi cïng kú n¨m 1999 lµ 1259 tû ®ång. + TiÒn göi tæ chøc kinh tÕ ®¹t 1112 tû ®ång, t¨ng 46% so víi cïng kú n¨m 1999 lµ 762 tû ®ång. HiÖn nay Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Thµnh phè Hµ Néi ¸p dông møc l·i suÊt huy ®éng lµ 0,5- 0,9% . Víi kÕt qu¶ nh­ vËy, ta thÊy mét n¨m qua ng©n hµng ®· tæ chøc c«ng t¸c huy ®éng vèn, b¸m s¸t ®Þa bµn, vËn dông møc l·i suÊt huy ®éng hîp lý cho c¸c h×nh thøc tiÕt kiÖm, ph¸t hµnh kú phiÕu, tr¸i phiÕu nhiÒu kú h¹n nh»m thu hót nguån vèn nhµn rçi trong nÒn kinh tÕ. - C«ng t¸c sö dông vèn. + Song song víi nghiÖp vô huy ®éng vèn, th× c«ng t¸c sö dông vèn cña Chi nh¸nh ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tÝch ®¸ng kÓ. B­íc sang ho¹t ®éng kinh doanh theo c¬ chÕ cña mét Ng©n hµng th­¬ng m¹i trong m«i tr­êng c¹nh tranh, Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi ®· t×m ®­îc nh÷ng biÖn ph¸p duy tr× më réng cho vay vµ môc tiªu chÝnh lµ phôc vô cho ®Çu t­, ph¸t triÓn. Víi ph­¬ng ch©m lÊy hiÖu qu¶ kinh doanh cña kh¸ch hµng lµm môc tiªu, kinh doanh tæng hîp ®¸p øng ®­îc mäi yªu cÇu cña kh¸ch hµng, Chi nh¸nh ®· chó träng më réng ho¹t ®éng tÝn dông trªn c¬ së t×m hiÓu nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng thùc hiªnj nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh cña kh¸ch hµng trong ®iÒu kiÖn an toµn vµ hiÖu qu¶, ®Æc biÖt ®¸p øng tèi ®a nhu cÇu vèn kinh doanh cho kh¸ch hµng míi. Do vËy c«ng t¸c sö dông vèn n¨m 2000 ®· tiÕp tôc duy tr× tèc ®é t¨ng tr­ëng. KÕt qu¶ d­ nî c¸c lo¹i ®¹t 2026 tû ®ång, t¨ng 18% so víi n¨m 1999 lµ 1007 tû ®ång. Trong ®ã: + D­ nî ng¾n h¹n ®¹t 1211 tû ®ång, t¨ng 29% so víi n¨m 1999 ( 999 tû ®ång ). + D­ nî trung vµ dµi h¹n ®¹t 798 tû ®ång, t¨ng 4% so víi n¨m 1999 ( 768 tû ®ång ). Tèc ®é t¨ng tr­ëng cña tÝn dông nhanh song ng©n hµng vÉn lu«n chó träng ®Õn chÊt l­îng tÝn dông, viÖc cho vay ®­îc chó ý chÆt chÏ trong quy tr×nh ®¶m b¶o tÝnh hîp ph¸p cña hå s¬, t¨ng c­êng kiÓm tra tr­íc vµ sau khi gi¶i ng©n. Do vËy chÊt l­îng tÝn dông cña Chi nh¸nh tiÕp tôc ®­îc duy tr×. + C«ng t¸c dÞch vô- b¶o l·nh ng©n hµng. Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi lu«n cã ®Þnh h­íng ph¸t triÓn dÞch vô b¶o l·nh ng©n hµng vèn cã. Chi nh¸nh còng ®· ®Ò ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng nhu cÈutong s¶n xuÊt kinh doanh cña kh¸ch hµng vµ t¨ng thu nhËp cho ho¹t ®éng ng©n hµng. KÕt qu¶ trong n¨m Chi nh¸nh ®· thùc hiÖn dÞch vô b¶o l·nh ®¹t 6,2 tû ®ång, t¨ng 26% so víi n¨m 1999 lµ 4,9 tû ®ång. + C«ng t¸c kÕ to¸n- kho quü. N¨m 2000 khèi l­îng thu chi tiÒn mÆt ph¸t sinh nhiÒu nh­ng c«ng t¸c kho quü t¹i Chi nh¸nh lu«n ®­îc thùc hiÖn an toµn, kh«ng xÈy ra trôc trÆc, thÊt tho¸t. Víi sù nç lùc cña c¸c ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm kÕ to¸n thanh to¸n trªn m¹ng vi tÝnh, c«ng t¸c kÕ to¸n lu«n ®¶m b¶o kÞp thêi vµ an toµn tuyÖt ®èi, gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo kÕt qu¶ kinh doanh cña Chi nh¸nh. 2.2.Thùc tr¹ng nghiÖp vô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi. 2.2.1.T×nh h×nh thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi. - Hoµ nhËp voµ qu¸ tr×nh ®æi míi cña ®Êt n­íc vµ hiÖn ®¹i ho¸ c«ng t¸c cña ngµnh Ng©n hµng, Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi thêi gian qua ®· cã nhiÒu thµnh tùu trong ho¹t ®éng kinh doanh. Ho¹t ®éng trong m«i tr­êng nÒn kinh tÕ më víi bao c¬ héi vµ th¸ch thøc Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi lu«n thùc hiÖn tèt c¸c chÝnh s¸ch mang tÝnh chiÕn l­îc. §a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng, ®æi míi c«ng nghÖ kÕt hîp víi chÝnh s¸ch kh¸ch hµng ®ång thêi lu«n coi träng tæ chøc c¸n bé lµ ph­¬ng ch©m ®Þnh h­íng ho¹t ®éng cña Ng©n hµng. Bªn c¹nh ho¹t ®éng tÝn dông th× c«ng t¸c thanh to¸n t¹i Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi ngµy cµng ®­îc më réng, viÖc thanh to¸n kh«ng ngõng l¹i ë trªn ®Þa bµn mµ më réng thanh to¸n ra toµn quèc. Trong thêi gian qua viÖc thanh to¸n gi÷a kh¸ch hµng víi Ng©n hµng vµ gi÷a c¸c Ng©n hµng víi nhau doanh sè t¨ng lªn râ rÖt, nhÊt lµ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. §iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng 2. " T×nh h×nh thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi n¨m 2000- th¸ng 3 n¨m 2001". B¶ng 2: T×nh h×nh thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi. §¬n vÞ: tû ®ång. ChØ tiªu Tæng doanh sè thanh to¸n (1) Doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt (2) Tû lÖ (2) so víi (1) N¨m 2000 Quý I- 2000 854.973 749.657 87% Quý II- 2000 947.411 840.567 88% Quý III- 2000 852.992 726.240 85% Quý IV- 2000 959.215 806.605 84% N¨m 2001 Quý I- 2001 897.932 835.995 93% * Qua b¶ng sè liÖu vÒ c¬ cÊu thanh to¸n ta thÊy: - Tæng doanh sè thanh to¸n vµ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi ngµy cµng cao, n¨m sau cao h¬n n¨m tr­íc. - Nh×n chung n¨m 2000 vµ th¸ng 3 ®Çu n¨m 2001 doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi ®Òu chiÕm tû träng cao trªn 84% tæng doanh sè thanh to¸n. N¨m 2000 doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cao nhÊt lµ 840.567 triÖu ®ång, chiÕm 88% tæng doanh sè thanh to¸n. N¨m 2001 doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt quý I lµ 835.995 triÖu ®ång, chiÕm 93% tæng doanh sè thanh to¸n. Qua ®©y ta thÊy mét vÊn ®Ò lµ kh¸ch hµng ®Õn thanh to¸n, giao dÞch t¹i Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi ngµy cµng nhiÒu. Ng©n hµng ®· tÝch cùc trong viÖc thu hót kh¸ch hµng ®Õn giao dÞch lµm cho ho¹t ®éng thanh to¸n t¨ng lªn c¶ vÒ quy m« lÉn khèi l­îng. - N¨m 2000 thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i Chi nh¸nh quý II cao nhÊt so víi quý chiÕm 88% tæng doanh sè thanh to¸n vµ quý IV chiÕm 84%, thÊp h¬n so víi c¸c quý nh­ng vÉn cao so víi tæng doanh sè thanh to¸n chung. V× vµo cuèi n¨m c¸c ®¬n vÞ th­êng ph¸t sinh nhu cÇu rót tiÒn mÆt vÒ chi c¸c kho¶n nh­ l­¬ng, th­ëng... cho c¸n bé c«ng nh©n viªn ¨n tÕt. - N¨m 2001 trong quý I ®Çu n¨m doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i Chi nh¸nh chiÕm tû träng rÊt cao trong tæng doanh sè thanh to¸n chung93%. §iÒu nµy cho thÊy, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®· thùc sù chiÕm ­u thÕ trong thanh to¸n t¹i Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi. Sù t¨ng lªn rÊt lín vÒ doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cã nhiÒu nguyªn nh©n. Mét phÇn do 2 n¨m qua t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp trªn ®Þa bµn cã nhiÒu thuËn loùi, c¸c doanh nghiÖp tiÕn hµnh më réng s¶n xuÊt kinh doanh. Còng v× thÕ mµ nhu cÇu vÒ thanh to¸n mua b¸n hµng ho¸, cung øng dÞch vô còng t¨ng lªn. §©y lµ nguyªn nh©n kh¸ch quan ®em l¹i mét phÇn thµnh c«ng cña Ng©n hµng. Song mét lý do chÝnh lµ Ng©n hµng chñ ®éng c¶i tiÕn c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, ®¸p øng ®­îc yªu cÇu nhanh chãng, an toµn vµ thuËn tiÖn nªn ®· t¹o ®­îc uy tÝn ®èi víi kh¸ch hµng. ChÝnh v× lÏ ®ã mµ trong hai n¨m qua ®· thu hót ®­îc mét sè doanh nghiÖp lín ®Õn më tµi kho¶n vµ giao dÞch t¹i Ng©n hµng. §©y lµ nguyªn nh©n chÝnh n©ng cao doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cña Ng©n hµng. Cã ®­îc kÕt qu¶ nµy còng lµ do mét phÇn ng©n hµng mua s¾m trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ ng©n hµng, nh»m n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô thanh to¸n. ViÖc nèi m¹ng thanh to¸n víi c¸c Chi nh¸nh Ng©n hµngtrong toµn quèc qua MODEM truyÒn tin ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi sö lý nhanh c¸c mãn chuyÓn tiÒn trong hÖ thèng. MÆt kh¸c, Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi lu«n chuÈn bÞ ®Çy ®ñ kÞp thêi vèn trong thanh to¸n, ®¸p øng nhu cÇu th­êng xuyªn cña kh¸ch hµng. §©y còng lµ nh©n tè g©y nªn niÒm tin víi kh¸ch hµng cña Chi nh¸nh, gióp thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ph¸t huy vai trå trong nÒn kinh tÕ. 2.2.2.T×nh h×nh sö dông c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi. - HiÖn nay Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi ®ang ¸p dông réng r·i c¶ 6 h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt do Ng©n hµng Nhµ n­íc quy ®Þnh ®ã lµ: + Thanh to¸n b»ng sÐc. + Thanh to¸n uû nhiÖm chi- chuyÓn tiÒn. + Thanh to¸n b»ng uû nhiÖm thu. + Thanh to¸n b»ng th­ tÝn dông. + Thanh to¸n b»ng ng©n phiÕu. + Thanh to¸n b»ng thÎ. Mçi h×nh thøc thanh to¸n ®Òu cã nh÷ng ­u, nh­îc ®iÓm tuú ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng doanh nghiÖp, tuú vµo uy tÝn còng nh­ hîp ®ång kinh tÕ ký kÕt mµ kh¸ch hµng lùa chän h×nh thøc thanh to¸n. §èi víi kh¸ch hµng mµ ch­a hiÓu biÕt vÒ c¸c h×nh thøc còng nh­ thñ tôc thanh to¸n, c¸c thanh to¸n viªn lu«n s½n sµng t­ vÊn, gi¶i ®¸p c¸c th¸c m¾c cña kh¸ch hµng ®Ó kh¸ch hµng cã thÓ lùa chän h×nh thøc thanh to¸n cã hiÖu qu¶ nhÊt ( nhanh chãng, an toµn, phÝ rÎ...) §Ó cã c¸i nh×n s¬ l­îc vÒ t×nh h×nh thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt chung Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi chóng ta xem xÐt c¸c b¶ng sè liÖu sau: B¶ng 3: Sè mãn c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi N¨m 1999- 2000 vµ quý I n¨m 2001" §¬n vÞ: triÖu ®ång C¸c h×nh thøc 1999 2000 Quý I- 2000 Sè mãn tû träng % Sè mãn Tû träng % Sè mãn Tû träng % 1.C¸c lo¹i sÐc 4720 21,36 6140 21,11 1640 14,26 -sÐc chuyÓn kho¶n 2543 11,5 3434 11,81 924 -sÐc b¶o chi 2177 9,86 2706 9,3 176 -sÐc ®Þnh møc 0 0 0 0 0 2.Uû nhiÖm chi 9072 41,06 13469 46,33 7082 61,46 3.Uû nhiÖm thu 2546 11,6 4496 15,46 1577 13,68 4.Th­ tÝn dông 1272 5,75 1583 5,44 402 3,48 5.ng©n phiÕu thanh to¸n 3869 17,52 3024 10,4 736 6,39 6.ThÎ thanh to¸n. 598 2,7 364 1,26 86 0,75 Tæng 22095 100 29076 100 11523 100 B¶ng 4: Doanh sè c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i Chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi n¨m 1999- 2000 vµ quý I n¨m 2001. §¬n vÞ: triÖu ®ång. C¸c h×nh thøc 1999 2000 Quý I-2001 Doanh sè Tû träng Doanh sè Tû träng Doanh sè 1.C¸c lo¹i sÐc 180401 7,57 279860 10,37 110842 13,05 -SÐc chuyÓn kho¶n 84368 3,54 145244 5,38 64052 7,55 -SÐc b¶o chi 96032 4,03 134616 4,99 46790 5,5 - SÐc ®Þnh møc 0 0 0 0 0 0 2.Uû nhiÖm chi 829338 34,8 1038989 38,52 386856 45,55 3.Uû nhiÖm thu 8017 0,33 1160 0,04 306 0.03 4.Th­ tÝn dông 835023 35,07 946430 35,09 240608 28,33 5.Ng©n phiÕu thanh to¸n 525984 22,09 428908 15,9 110270 12,98 6.ThÎ thanh to¸n 2014 0,88 1352 0,05 353 0,04 Tæng 2380777 100 269699 100 849235 100 * VÒ sè mãn thanh to¸n: Ta thÊy uû nhiÖm chi- chuyÓn tiÒn cã tû träng vÒ sè mãn thanh to¸n nhiÒu nhÊt, tiÕp ®Õn lµ c¸c lo¹i sÐc, sau ®ã ®Õn uû nhiÖm thu, ng©n phiÕu thanh to¸n, th­ tÝn dông vµ cuèi cïng lµ thÎ thanh to¸n. - XÐt sù biÕn ®éng vÒ sè mãn thanh to¸n: Nh×n vµo b¶ng sè liÖu vÒ sè mãn thanh to¸n ta thÊy sù biÕn ®éng tõ n¨m 1999 ®Õn n¨m 2000 vµ quý I n¨m 2001 sÐc vµ uû nhiÖm thu cã sè mãn gi¶m râ rÖt. Ng­îc l¹i uû nhiÖm chi- chuyÓn tiÒn chiÕm ­u thÕ tuyÖt ®èi. N¨m 1999 víi 9072 mãn giao dÞch, chiÕm 41,06%/ tæng sè mãn thanh to¸n. Sang n¨m 2000 tû träng l¹i tiÕp tôc t¨ng lªn 46,33% vµ ®Çu n¨m 2001 lªn tíi 61,4% sè mãn. Cô thÓ: + Doanh sè thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi- chuyÓn tiÒn còng t¨ng lªn. ViÖc uû nhiÖm chi- chuyÓn tiÒn chiÕm tû träng lín vÒ c¶ sè mãn lÉn doanh sè giao dÞch lµ do h×nh thøc nµy sö dông kh¸ ®¬n gi¶n, thuËn tiÖn, nhanh chãng ®èi víi bªn mua hµng. + VÒ thanh to¸n sÐc: MÆc dï chiÕm tû träng kh¸ nhá vÒ sè mãn giao dÞch nh­ng doanh sè thanh to¸n l¹i chiÕm tû träng lín. N¨m 2000 sè mãn giao dÞch thanh to¸n b»ng sÐc chiÕm tû träng 21,11%, gi¶m 0,25% so víi n¨m 1999. Nh­ng tû träng doanh sè l¹i ®ang cã xu h­íng t¨ng tõ 180401 triÖu ®ång lªn 279860 triÖu ®ång. §iÒu nµy cho thÊy r»ng gi¸ trÞ thanh to¸n cña mçi tê sÐc ®ang t¨ng lªn vµ kh¸ch hµng ®ang dÇn sö dông c¸c tê sÐc cã gi¸ trÞ lín cho thanh to¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô. + Tr¸i ng­îc víi sÐc- th­ tÝn dông ( L/ C ) mÆc dï chiÕm tû träng nhávÒ sè giao dÞch thanh to¸n nh­ng doanh sè thanh to¸n b»ng th­ tÝn dông l¹i chiÕm tû träng rÊt lín. N¨m 1999 tû träng sè mãn thanh to¸n b»ng th­ tÝn dông ( L/ C ) l¹i chiÕm tû träng 5,75%, nh­ng doanh sè thanh to¸n l¹i chiÕm 35,07% tæng doanh sè thanh to¸n. N¨m 2000 vµ quý I n¨m 2001 mÆc dï tû träng cã xu h­íng gi¶m, nh­ng xÐt doanh sè thanh to¸n thùc tÕ ta thÊy vÉn t¨ng lªn ®«i chót, thùc tÕ lµ n¨m 1999 doanh sè b»ng 946.430 triÖu ®ång, chiÕm tû träng35,09%/ tæng doanh sè thanh to¸n. Riªng quý I n¨m 2001 doanh sè ®· ®¹t 240.608 triÖu ®ång, t¨ng 4001 triÖu ®èng so víi trung b×nh c¸c quý n¨m 2000. Do th­ tÝn dông chØ ¸p dông trong thanh to¸n quèc tÕ víi c¸c hµng ho¸ cã gi¸ trÞ lín nªn ta cã thÓ hiÓu t¹i sao sè mãn Ýt mµ doanh sè thanh to¸n l¹i lín. + VÒ ng©n phiÕu thanh to¸n, do thñ tôc thanh to¸n rÊt ®¬n gi¶n, thuËn tiÖn nªn trong c¶ sè mãn lÉn doanh sè chiÕm tû träng kh«ng nhá. N¨m 1999 thanh to¸n b»ng ng©n phiÕu diÔn ra kh¸ phæ biÕn, nh­ng sang n¨m 2000 vÒ c¶ tû träng lÉn doanh sè ®ang cã xu h­íng gi¶m m¹nh. Tuy nhiªn viÖc thanh to¸n b»ng ng©n phiÕu thanh to¸n gi¶m chÝnh lµ mét ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt kh¸c nh­ sÐc, uû nhiÖm chi- chuyÓn tiÒn,... ph¸t triÓn. + VÒ uû nhiÖm thu ( UNT ) chiÕm tû träng kh¸ lín vÒ sè mãn giao dÞch, nh­ng doanh sè giao dÞch l¹i chiÕm tû träng qu¸ nhá. H×nh thøc thanh to¸n uû nhiÖm thu do tÝnh bÞ ®éng nªn rÊt Ýt ®­îc c¸c khchs hµng­a dïng ®Ó thanh to¸n vµ giao dÞch nh÷ng mãn hµng cã gi¸ trÞ cao. Th­êng tån t¹i hiÖn nay ( UNT ) ®Ó thanh to¸n c¸c mãn hµng, dÞch vô cã sè tiÒn nhá nh­ tiÒn ®iÖn, tiÒn n­íc, tiÒn thuª nhµ... + XÐt vÒ thÎ thanh to¸n: Mét phÇn lµ do Ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn Hµ Néi lµ ®¬n vÞ chÊp nhËn thÎ, phÇn lµ do sù t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ Ch©u ¢u nªn c¶ vÒ sè mãn lÉn doanh sè giao dÞch dï lµ chiÕm tû träng nhá nh­ng vÉn ®ang cã xu h­íng gi¶m. Qua 2 b¶ng sè liÖu vÒ sè mãn, doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ta nhËn thÊy m©u thuÉn---thanh to¸n cã sè mãn lín nh­ng doanh sè thanh to¸n l¹i nhá vµ ng­îc l¹i. §Ó gi¶i thÝch m©u thuÉn nµy ta ®i tÝnh chØ tiªu doanh sè thanh to¸n b×nh qu©n mét mãn. Ta cã c«ng thøc: Doanh sè thanh to¸n Tæng doanh sè thanh to¸n = b×nh qu©n mét mãn Tæng sè mãn Ta cã b¶ng sè liÖu vÒ doanh sè thanh to¸n b×nh qu©n mét mãn c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. B¶ng 5: Doanh sè thanh to¸n b×nh qu©n mét mãn cña c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt n¨m 1999- 2000 vµ quý I n¨m 2001. §¬n vÞ: triÖu ®ång C¸c h×nh thøc Doanh sè thanh to¸n b×nh qu©n mét mãn n¨m 1999 Doanh sè thanh to¸n b×nh qu©n mét mãn n¨m 2000 Doanh sè thanh to¸n b×nh qu©n mét mãn quý I- 2001 1. SÐc 38,2 45,6 67,6 2. Uû nhiÖm chi 91,4 77,1 67,6 3. Uû nhiÖm thu 3,1 0,3 0,2 4. Th­ tÝn dông 656,5 597,9 598,5 5.Ng©n phiÕu thanh to¸n 135,9 141,8 149,8 6. ThÓ thanh to¸n 3,4 3,7 4,1 - Tõ b¶ng 5 nh×n chung doanh sè thanh to¸n b×nh qu©n mét mãn cña tÊt c¶ c¸c h×nh thøc ®Òu t¨ng lªn qua c¸c n¨m trõ uû nhiÖm thucã gi¶m mét chót. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do t×nh h×nh kinh tÕ- chÝnh trÞ- x· héi trªn ®Þa bµn Hµ Né rÊt æn ®Þnh, thuËn lîi cho viÖc s¶n xuÊt kinh doanh, tõ ®ã kÐo theo nhu cÇu mua b¸n hµng ho¸ nguyªn vËt liÖu còng t¨ng lªn. Mét nguyªn nh©n n÷a lµ do trong thêi gian qua cã mét sè doanh nghiÖp míi ®­îc thµnh lËp. Trªn ®i¹ bµn thµnh phè ®Õn më tµi kho¶n vµ giao dÞch t¹i ng©n hµng . Doanh sè thanh to¸n cña mét sè doanh nghiÖp nµy kh¸ lín ®· kÐo theo tæng doanh sè thanh to¸n vµ doanh sè thanh to¸n b×nh qu©n mét mãn t¨ng lªn. 2.2.3. §èi víi h×nh thøc thanh to¸n sÐc: Thùc tÕ nghiªn cøu h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i Chi nh¸nh Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Hµ Néi trong n¨m 1999-2000 vµ quÝ I n¨m 2001, h×nh thøc thanh to¸n b»ng sÐc chiÕm ttû träng lín. VÒ sè mãn thanh to¸n ®øng thø hai nh­ng doanh sè thanh to¸n l¹i ®øng thø 4 trong tæng doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. B¶ng 6: T×nh h×nh thanh to¸n sÐc n¨m 1999-2000 §¬n vÞ: triÖu ®ång C¸c h×nh thøc 1999 2000 Sè mãn doanh sè Sè mãn doanh sè C¸c lo¹i sÐc - SÐc chuyÓn kho¶n SÐc b¶o chi SÐc ®Þnh møc 4.720 2.543 2.177 0 180.401 84.368 96.032 0 6.140 3.434 2.706 0 279.860 145.244 134.616 0 2. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt chung. 22.095 2.380.777 29076 2.696.699 - Nh×n b¶ng sè liÖu ta nhËn thÊy sù gia t¨ng trong viÖc sö dông c¸c h×nh thøc thanh to¸n sÐc c¶ vÒ sè mãn lÉn doanh sè.Cßn so víi doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt chung cña toµn Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Hµ Néi th× n¨m 2000 còng t¨ng lªn 10,37% so víi 7,57% n¨m 1999. Chi nh¸nh Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Hµ Néi tiÕn hµnh ¸p dông tÊt c¶ c¸c h×nh thøc thanh to¸n sÐc tõ khi nghÞ ®Þnh 30/CP cña chÝnh phñ ban hµnh, nh­ng do ®iÒu kiÖn cña ng©n hµng còng nh­ nhu cÇu thanh to¸n cña kh¸ch hµng, hiÖn ng©n hµng chñ yÕu ¸p dông 2 lo¹i sÐc lµ: SÐc chuyÓn kho¶n vµ sÐc b¶o chi. Cßn sÐc ®Þnh møc kh«ng ®­îc kh¸ch hµng ­a chuéng, lµ v× sÐc sÐc nµy cã nh­îc ®iÓm lín lµ ph¸t hµnh vÉn cã thÓ x¶y ra tr­êng hîp qu¸ sè d­ nªn ®é b¶o ®¶m kÐm, mÆc dï còng ®­îc b¶o chi nh­ sÐc b¶o chi. Kh¸ch hµng khi sö dông sÐc ®Þnh møc ph¶i l­u ký sè tiÒn rÊt lín cña c¶ quyÓn sÐc mµ kh«ng ®­îc h­ëng l·i. MÆt kh¸c mçi quyÓn sÐc gåm 10 tê mµ thêi gian hiÖu lùc cña c¶ quyÓn lµ 30 ngµy nªn viÖc sö dông hÕt c¶ quyÓn lµ rÊt Ýt x¶y ra. V× vËy, sÐc ®Þnh møc kh«ng ®­îc ­a dïng. * N¨m 2000- Qói I/2001, thanh to¸n sÐc b¶o chi vÒ sã mãn, doanh sè thanh to¸n nhá h¬n so víi sÐc chuyÓn kho¶n, nh­ng vÒ doanh sè thanh to¸n b×nh qu©n mét mãn l¹i lín h¬n so víi sÐc chuyÓn kho¶n 24,5 triÖu ®ång so víi 219,7 triÖu ®ång cña sÐc b¶o chi. Nã ph¶n ¸nh mét kho¶n thanh to¸n doanh sè lín , ng­êi b¸n th­êng yªu cÇu ng­êi mua b¶o chi tê sÐc ®Ó tr¸nh rñi ro. Trong khi ®ã ®èi víi c¸c doanh nghiÖp lín trªn ®Þa bµn thµnh phè Hµ Néi th× hä cã quan hÖ giao dÞch víi c¸c b¹n hµng ë kh¾p n¬i trªn ®Êt n­íc vµ b¹n hµng cña hä lµ c¸c doanh nghiÖp lín cho nªn kh¸ch hµng nµy th­êng më tµi kho¶n giao dÞch. Do ®ã cã thÓ trong quan hÖ mua b¸n, hä th­êng ph¶i giao dÞch víi b¹n hµng cã tµi kho¶n ë kh¸c ®Þa bµn, kh¸c hÖ thèng nªn ®iÒu tÊt nhiªn trong tr­êng hîp nµy lµ hä sÏ chän uû nhiÖm chi. §©y lµ nguyªn nh©n kh¸ch quan gi¶i thÝch t¹i sao uû nhiÖm chi l¹i cã doanh sè thanh to¸n b×nh qu©n mét mãn lín h¬n sÐc chuyÓn kho¶n. - Thanh to¸n b»ng sÐc b¶o chi cã ­u ®iÓm lµ ®èi víi ng­êi thô h­ëng sÐc cã thÓ ®­îc ghi cã ngay sau khi nép sÐc vµo ng©n hµng, cßn ®èi víi ng­êi chi tr¶ kh«ng x¶y ra t×nh tr¹ng ph¸t hµnh qu¸ sè d­. - Nh­îc ®iÓm: ®èi víi nh÷ng ng­êi ph¸t hµnh ph¶i lµm thñ tôc xin b¶o chi, ®ång thêi ph¶i l­u ký vµo tµi kho¶n riªng mét sè tiÒn t­¬ng ®­¬ng víi sè tiÒn ph¸t hµnh sÐc mµ kh«ng ®­îc h­ëng l·i. Ng­êi mua hµng v× lý do nµo ®ã ch­a sö dông ®Õn tê sÐc th× bÞ ø ®äng vèn. Víi h¹n chÕ nh­ vËy ng­êi mua chØ cã nhu cÇu sö dông sÐc b¶o chi khi cÇn hoÆc khi ng­êi b¸n yªu cÇu. Tuy h×nh thøc thanh to¸n b»ng sÐc b¶o chi vÉn cßn tån t¹i nhÊt ®inhj, song vÒ c¬ b¶n, sÐc b¶o chi lµ h×nh thøc thanh to¸n cã ­u ®iÓm tõ l©u tíi giê nªn ngµy cµng ®­îc ­a dông cña kh¸ch hµng. *SÐc chuyÓn kho¶n: Thanh to¸n b»ng sÐc chuyÓn kho¶n c¶ vÒ sè mãn lÉn doanh sè thanh to¸n t¨ng qua c¸c quÝ. T¹i Chi nh¸nh Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Hµ Néi, sÐc chuyÓn kho¶n ®­îc thanh to¸n chñ yÕu qua ph­¬ng thøc thanh to¸n chuyÓn kho¶n néi bé ng©n hµng (Tøc liªn hµng cïng hÖ thèng) råi qua trung t©m bï trõ- ng©n hµng Nhµ n­íc thµnh phè Hµ Néi. Trªn ®Þa bµn thµnh phè Hµ Néi, cã nhiÒu chi nh¸nh ng©n hµng trong vµ ngoµi n­íc ho¹t ®éng thanh to¸n diÔn ra rÊt m¹nh, cho nªn, l­îng sÐc chuyÓn kho¶n ®­îc thanh to¸n qua bï trõ chiÕm tû träng rÊt lín. SÐc chuyÓn kho¶n cã ­u ®iÓm: + Thanh to¸n ®¬n gi¶n, ng­êi ph¸t hµnh sÐc chØ cÇn ghi ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè trªn tê sÐc vµ giao trùc tiÕp cho kh¸ch hµng (ng­êi thô h­ëng) mµ kh«ng cÇn ph¶i ®Õn ng©n hµng lµm thñ tôc thanh to¸n cho kh¸ch hµng nh­ sÐc b¶o chi,uû nhiÖm chi, th­ tÝn dông: Nã tr¸nh ®­îc sù phiÒn hµ cho ng­êi ph¸t hµnh do ®ã nã rÊt ®­îc bªn mua ­a dïng. SÐc chuyÓn kho¶n ®­îc thanh to¸n theo nguyªn t¾c ghi nî tr­íc vµ cã sau, ®iÒu nµy sÏ rÊt thuËn tiÖn khi kh¸ch hµng cã cïng tµi kho¶n t¹i mét ng©n hµng + Tr­êng hîp hai bªn Mua vµ B¸n cã më tµi kho¶n ë hai Chi nh¸nh ng©n hµng kh¸c nhau tham gia thanh to¸n bï trõ th× khi ( Ghi cã ) cho ng­êi thô h­ëng ph¶i mÊt tõ mét ®Õn hai ngµy ( SÕc hîp lÖ). Cån nÕu kh«ng hîp lÖ nh­: qu¸ sè d­...th× dÉn ®Õn qu¸ tr×nh thanh to¸n bÞ chËm trÔ vµ ng­êi thô h­ëng sÐc ®· bÞ chiÕm dông vèn. ChÝnh v× lÏ ®ã mµ ng­êi b¸n còng kh«ng thÝch nhËn sÐc chuyÓn kho¶n nÕu quan hÖ mua b¸n ch­a cã sù tÝn nhiÖm lÉn nhau sÐc chuyÓn kho¶n chñ yÕu ®­îc vËn dông thanh to¸n gi÷a c¸c kh¸ch hµng cã sù tÝn nhiÖm lÉn nhau,hoÆc cã cïng më tµi kho¶n t¹i mét ng©n hµng vµ sè tÒn thanh to¸n cña mçi tê sÐc lµ kh«ng qu¸ lín. Do vËy, ®©y lµ h¹n chÕ cña sÐc chuyÓn kho¶n . Trung b×nh mét mãn thanh to¸n cña sÐc chuyÓn kho¶n t¹i ng©n hµng Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Hµ Néi lµ 42,2 triÖu ®ång .§©y lµ th«ng sè t­¬ng ®èi cao, mÆc dï cã nh÷ng h¹n chÕ,song thanh to¸n b¾ngÐc chuyÓn kho¶n vÉn t¨ng ®Òu. *H×nh thøc thanh to¸n uû nhiÖm chi –chuyÓn tiÒn tõ b¶ng sè liÖu 7 cho thÊy uû nhiÖm chi –chuyÓn tiÒn (UNC-CT) T¹i Chi nh¸nh Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Hµ Néi ®­îc ¸p dông phæ biÕn nhÊt, víi doanh sè thanh to¸n lín nhÊt- chiÕm 38,5% trªn tæng doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. So víi n¨m 1999, doanh sè n¨m 2000 thanh to¸n b»ng UNC-CT t¨ng 4,0% cßn vÒ sè mãn t¨ng 5,3%. §Ó xem xÐt sù biÕn ®éng t¨ng lªn cña UNC-CT ta xem b¶ng 7. Ta thÊy sè mãn vµ doanh sè thanh to¸n b»ng UNC-CT qua c¸c quói n¨m 2000 vµ quÝ I n¨m 2001 t¨ng ®Òu, nã ph¶n ¸nh c«ng t¸c thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi - chuyÓn tiÒn ®­îc kh¸ch hµng ­a chuéng. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do h×nh thøc nµy ®¬n gi¶n, thuËn tiÖn, Ýt x¶y ra sai sãt. Sö dông h×nh thøc nµy, ng­êi mua chØ cÇn viÕt lång 3 liªn giÊy uû nhiÖm chi - chuyÓn tiÒn göi ®Õn ng©n hµng phuch vô m×nh yªu cÇu trÝch tµi kho¶n cña m×nh ®Ó tr¶ cho ng­êi thô h­ëng. Ng­êi thô h­ëng kh«ng cÇn ®Õn ng©n hµng lµm thñ tôc nh­ ®èi víi c¸c h×nh thøc kh¸c. Ngay khi nhËn ®­îc giÊy b¸o cã tõ ng©n hµng phôc vô ng­êi thô h­ëng, ng©n hµng sÏ cã tr¸ch nhiÖm ghi cã ngay vµo tµi kho¶n cña ng­êi thô h­ëng. Do vËy thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi - chuyÓn tiÒn thuËn tiÖn cho c¶ ng­êi mua vµ n¨êi b¸n. Ngoµi ra hiÖn nay, viÖc thanh to¸n b»ng liªn hµng ®iÖn tö vµ thanh to¸n bï trõ trªn ®Þa bµn Hµ Néi rÊt nhanh gän, kÞp thêi, do ®ã, viÖc thùc hiÖn thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi ®­îc thùc hiÖn nhanh chãng tõ 1 ®Õn 2 ngµy, thËm chÝ sau mÊy tiÕng ®ång hå. Bªn c¹nh c¸c ­u ®iÓm trªn, uû nhiÖm chi - chuyÓn tiÒn cßn tån t¹i mét sè nh­îc ®iÓm sau: + ViÖc tr¶ tiÒn cho ng­êi b¸n hµng lµ do thiÖn chÝ cña ng­êi mua, v× khi nhËn ®­îc hµng cña ng­êi b¸n hµng th× ng­êi mua míi tiÕn hµnh lËp Uû nhiÖm chi. ng­êi b¸n sÏ kh«ng thu håi ®­îc tiÒn hµng ngay vµ cã thÓ bÞ mÊt, tõ ®ã g©y ¶nh h­ëng cho viÖc s¶n xuÊt kinh doanh v× vËy, uû nhiÖm chi th­êng ®­îc ¸p dông trong thanh to¸n ®èi víi c¸c bªn mua vµ b¸n cã ®é tin cËy lÉn nhau. - Uû nhiÖm thu : + Qua b¶ng sè liÖu III vµ IV c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, ta thÊy h×nh thøc uû nhiÖm thu kh«ng ®­îc sö dông phæ biÕn cho c¸c mãn thanh to¸n cã doanh sè lín, cô thÓ n¨m 1999 thùc hiÖn thanh to¸n víi 2.564 mãn mµ doanh sè chØ ®¹t 8017 triÖu ®ång, chiÕm tû träng chØ 0,3% vµ sang n¨m 2000, doanh sè thanh to¸n gi¶m xuèng víi tû träng lµ 0,021% + Uû nhiÖm thu chØ ¸p dông thanh to¸n c¸c mãn cã gi¸ trÞ nhá nh­ tiÒn thuª nhµ, ®iÖn, n­íc... H×nh thøc thanh to¸n b»ng uû nhiÖm thu kh«ng ®­îc ­a dïng lµ do h×nh thøc nµy ng­êi thô h­ëng chÞu rÊt nhiÒu rñi ro, chËm tr¶ trong thanh to¸n vµ thËm chÝ bÞ kh«ng tr¶. V× vËy ñy nhiÖm thu kh«ng ®­îc sö dông thanh to¸n c¸c kho¶n cã gi¸ trÞ lín mµ chñ yÕu c¸c kho¶n cã gi¸ trÞ nhá. Th­ tÝn dông L/C T¹i chi nh¸nh ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Hµ Néi h×nh thøc thanh to¸n b»ng th­ tÝn dông (L/C) ®­îc ¸p dông thanh to¸n kh«ng ph¶i lµ thanh to¸n trong n­íc. §iÒu nµy lµ do thñ tôc ph¸t hµnh thanh to¸n r¾c rèi r­êm rµ nªn kh«ng ®­îc kh¸ch hµng lùa chon thanh to¸n trong n­íc. Trong lÜnh vùc thanh to¸n quèc tÕ thanh to¸n b»ng th­ tÝn dông l¹i lµ h×nh thøc thanh to¸n chiÕm ­u thÕ rÊt phï hîp víi c¶ hai bªn mua vµ b¸n v× nã ®¶m b¶o cho c¶ hai bªn mua b¸n nhËn ®­îc tiÒn thanh to¸n khi xu©ts hµng bªn mua khi nhËn hµng míi tiÕn hµnh thanh to¸n. N¨m 1999 tæng doanh sè thanh to¸n b»ng th­ tÝn dông lµ 385023 triÖu ®ång. Trung b×nh mçi mãn kho¶ng 656 triÖu ®ång. N¨m 2000 doanh sè thanh toÊn t¨ng lªn 946430 triÖu ®ång nh­ng doang sè b×nh qu©n mçi mãn gi¶m xuèng chØ cßn 597 triÖu ®ång. N¨m 2000 doanh sè thanh to¸n cã sù gi¶m sót. VËy ®iÒu nay do ®©u? §©y chÝnh lµ do cuéc khñng ho¶ng x¶y ra nña cuèi n¨m 1999 cña mét sè n­íc ch©u ¸ nh­ Indonexia lµm cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu lµm ¨n khã kh¨n do phÝa ®èi t¸c n­íc ngoµi c¾t gi¶m doanh sè mua b¸n. MÆt kh¸c tØ gi¸ biÕn ®éng qu¸ nhanh lµm cho ho¹t ®éng dÌ dÆt cÇm chõng tr¸nh rñi ro trong mua b¸n ngo¹i tÖ, ®iÒu ®ã lµm cho ng¸nh ng©n hµng gi¶m sót doanh sè thanh to¸n n¨m 2000 víi sù phôc håi nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc ch©u ¸ ®· lµm cho c«ng t¸c thanh to¸n L/C cã dÊu hiÖu t¨ng trë l¹i. Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Hµ Néi ®· triÓn khai øng dông thanh to¸n L/C qua m¹ng SWIFT, ®Èy nhanh tçc ®é thanh to¸n t¹o uy tÝn, ®¸p øng nhu cÇu kh¸ch hµng. §ång thêi ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Hµ Néi cßn cã nh÷ng chÝnh s¸ch thÝch hîp trong viÖc ký qòy chiÕt khÊu, lÖ phÝ më vµ thanh to¸n L/C t¹o ®iÒu kiÖn cho thanh to¸n L/C ngµy cµng më réng gãp phÇn vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. Ng©n phiÕu thanh to¸n (NPTT) Ng©n phiÕu thanh to¸n ®i vµo l­u th«ng ®· gi¶i quyÕt ®ùoc mét phÇn thiÕu tiÒn mÆt vµ ®Æc biÖt lµ kh¾c phôc ®­îc mét phÇn khã kh¨n trong thanh to¸n. Ng©n phiÕu thanh to¸n ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña bªn mua vµ b¸n ®¹t ®­îc môc ®Ých cña m×nh mét c¸ch nhanh chãng. §Æc biÖt lµ nã b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng­êi b¸n, ng­êi b¸n khi nhËn ®­îc ng©n phiÕu thanh to¸n th× coi nh­ nhËn ®­îc tiÒn mÆt. V× khi hä nép ng©n phiÕu vµo ng©n hµng th× ng©n hµng lËp tøc ghi cã ngay vµo tµi kho¶n mµ kh«ng ph¶i ®îi ®Õn ngµy thø hai. Qua thùc tÕ ng©n phiÕu thanh to¸n chøng tá nh÷ng ­u thÕ vÒ tÝnh thuËn tiÖn, ®¬n gi¶n, ... Nh­ng ng©n phiÕu thanh to¸n thùc chÊt lµ ®ång tiÒn mÖnh gi¸ cao, L­u th«ng cã thêi gian x¸c ®Þnh do ®ã chøa ®ùng nhiÒu rñi ro vµ chi phÝ cao, ®ßng thêi còng rÊt bÞ lµm gi¶. MÆt kh¸c khi phiÕu thanh to¸n ®ßi hái ph¶i in giÊy ®Æc biÖt nh­ giÇy tiÒn mÆt do ®ã chi phÝ còng cao trong khi tiÒn mÆt th× cã thÓ l­u th«ng ®Ðn r¸ch n¸t cßn ng©n phiÕu thanh to¸n chØ ®­îc l­u th«ng trong thêi gian nhÊt ®Þnh lµ 6 th¸ng. T¹i chi nh¸nh ng©n hµng ®Çu t­ ph¸t triÓn Hµ Néi n¨m 1999 doanh sè thanh to¸n lµ 525984 triÖu ®ång chiÕm 22,09% trªn tæng doanh sè thanh to¸n, song sang n¨m 2000 doanh sè thanh to¸n lµ 428908 chØ chiÕm 15,90% ta thÊy danh sè thanh to¸n bµng ng©n phiÕu rÊt lín chØ ®øng sau doanh sè thanh to¸n cña uû nhiÖm chi trong c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Nh­ng dï sao h×nh thøc thanh to¸n nµy còng gãp phÇn lµm t¨ng tØ träng doanh sè thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®ång thêi còng lµm gi¶m nhu cÇu thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt. ThÎ thanh to¸n. Thùc tiÔn vËn dông h×nh thøc nµy trªn thÕ giíi ®· kh¼ng ®Þnh tÝnh ­u viÖt cña nã nh­ng ë ViÖt Nam do c¶ nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan nªn h×nh thøc nµy vÉn ®ang n»m d­íi d¹ng tiÒm n¨ng mµ ch­a ®­a vµo sö dông phæ biÕn. Mét mÆt lµ do thu nhËp ng­êi d©n cßn thÊp, mÆt kh¸c vèn ®Çu t­ cho c¬ së vËt chÊt thÎ thanh to¸n cßn nhiÒu h¹n chÕ. HiÖn nay chi nh¸nh ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Hµ Néi tiÕn hµnh c¶ bèn lo¹i thÎ quèc tÕ lµ: VISACARD, MASTERCARD, JCBCARD, AMEXCARD. Nh­ng chi nh¸nh ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Hµ Néi míi chØ dõng l¹i lµ mét c¬ së chÊp nhËn thÎ thanh to¸n ®iÒu nµy chØ chöng tá c«ng t¸c thÎ ë ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Hµ Néi cßn yÕu kÐm, ch­a ph¸t triÓn t­¬ng xøng víi mét h×nh thøc thanh to¸n hiÖn ®¹i. Thùc tÕ cho thÊy, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i chi nh¸nh ng©n hµng Hµ Néi ®· cã nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc ®ã lµ thanh to¸n ®¶m b¶o an toµn, thuËn tiÖn vµ tiÕt kiÖm thêi gian tèi ®a cho kh¸ch hµng. Ch­¬ng III Mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn vµ më réng c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nãi chung vµ t¹i chi nh¸nh ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Hµ Néi 3. Mét sè kiÕn nghÞ cô thÓ vÒ c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt Trong thêi gian thùc tËp t¹i Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Hµ Néi, kÕt hîp víi nh÷ng kiÕn thøc ®· häc, tÝch luü t¹i tr­êng t«i nhËn thÊy víi c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt vµ nghiÖp vô thanh to¸n cßn nhiÒu tån t¹i cÇn kh¾c phôc vµ hoµn thiÖn thªm, víi thêi gian h¹n hÑp, ch­a cã ®iÒu kiÖn nghiªn cøu réng r·i, ph¹m vi ë ®©y lµ quan s¸t tõ chi nh¸nh Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Hµ Néi. T«i nªu mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn vµ më réng h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt qua Ng©n hµng. Tõ ®ã cã thÓ gãp phÇn vµo c«ng t¸c thanh to¸n chung trong ngµnh Ng©n hµng. 3.1 KiÕn nghÞ vÒ sÐc SÐc lµ mét h×nh thøc thanh to¸n cã nhiÒu ­u ®iÓm næi tréi so víi c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh¸c. sö dông h×nh thøc nµy gióp cho sù vËn ®éng cña hµng ho¸ g¾n liÒn víi sù vËn ®éng cña tiÒn tÖ v× thÕ gi¶m ®­îc nhiÒu rñi ro phiÒn to¸i cña c¶ ng­êi mua vµ ng­êi b¸n. SÐc thùc sù lµ mét h×nh thøc thanh to¸n thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c vai trß cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Qua ph©n tÝch ë ch­¬ng II, ta thÊy vÒ thùc tr¹ng thanh to¸n sÐc ë Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Hµ Néi níi riªng vµ c¸c Ng©n hµng trong n­íc nãi chung th× sÐc ch­a thùc sù ®­îc kh¸ch hµng ­a thÝch vµ sö dông phæ biÕn. T×nh tr¹ng nµy cã thÓ gi¶i thÝch do c¸c nguyªn nh©n sau: KiÕn nghÞ vÒ m«i tr­êng ph¸p lý trong thanh to¸n sÐc. XuÊt ph¸t tõ tr×nh ®é d©n trÝ ViÖt Nam cßn h¹n chÕ trong viÖc sö dông c¸c c«ng cô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt qua Ng©n hµng kÕt hîp víi viÖc ban hµnh nghÞ ®Þnh 30/CP ngµy 09/05/1996 vÒ quy chÕ ph¸t hµnh vµ sö dông sÐc vµ th«ng t­ h­íng dÉn 07 cña Ng©n hµng Nhµ n­íc. NghÞ ®Þnh 91/CP ban hµnh ngµy 25/11/1993 cña ChÝnh Phñ, quyÕt ®Þnh sè 22/Q§-NH1 ra ngµy 21/2/1994cña Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc. MÆc dï ®· ®ù¬c quan t©m vµ liªn tôc ®æi míi song c¸c v¨n b¶n ®­îc ban hµnh th­êng lµ c¸c nghÞ ®Þnh vµ quyÕt ®Þnh kh«ng cã tÝnh æn ®Þnh l©u dµi vµ gi¸ trÞ ph¸p lý ch­a cao nh­ luËt hay bé luËt. H¬n n÷a c¸c v¨n b¶n th­êng quy ®Þnh rÊt chung chung kh«ng cã c¸c chi tiÕt h­íng dÉn cô thÓ. §Ó kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i nªu trªn ®Ò nghÞ Ng©n hµng Nhµ n­íc phèi hîp víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng cÇn sím ban hµnh luËt thanh to¸n sÐc. Trong luËt cÇn cã c¸c ®iÒu kho¶n quy ®Þnh râ rµng vÒ quyÒn lîi, nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn tham gia trong thanh to¸n sÐc, ph¶i cã møc ®é sö ph¹t nÆng ®èi víi nh÷ng ng­êi vi ph¹m nguyªn t¾c nh­: ph¸t hµnh sÐc qu¸ sè d­, sai xãt...T¹o thãi quen t«n träng ph¸p luËt cho ng­êi d©n vµ ng­êi thô h­ëng an t©m. Cã nh­ vËy thanh to¸n sÐc míi cã thÓ ®i vµo lÒ nÕp. Mét ®iÒu còng rÊt quan träng lµ cÇn ph¶i quy ®Þnh râ vµ c«ng bè réng r·i cho d©n chóng biÕt ®ã lµ ®¬n vÞ cã thÈm quyÒn ®øng ra chÞu tr¸ch nhiÖm xÐt sö mçi khi cã vi ph¹m thanh to¸n sÐc, ®Ó ng­êi thô h­ëng khi bÞ tiÕp nhËn tê sÐc ph¸t hµnh qu¸ sè d­ cã thÓ ®Õn th¼ng ®ã ®Ó gi¶i quyÕt. KiÕn nghÞ vÒ sÐc b¶o chi Qu¸ tr×nh thùc tËp t¹i chi nh¸nh Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Hµ Néi, t«i thÊy c¸c kh¸ch hµng chØ sö dông sÐc b¶o chi khi thËt cÇn thiÕt. V× sù phøc t¹p trong thñ tôc b¶o chi sÐc, vµ h¬n n÷a kh¸ch hµng ph¶i l­u ký mét kho¶n vèn vµ tµi kho¶n b¶o chi sÐc mµ kh«ng ®­îc h­ëng l·i. Theo t«i ®Ó khuyÕn khÝch sö dông sÐc b¶o chi nhiÒu h¬n n÷a, chi nh¸nh Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Hµ Néi vµ c¸c Ng©n hµng kh¸c cã thÓ tr¶ l·i cho sè tiÒn l­u ký víi møc l·i suÊt thÊp h¬n (hoÆc b»ng) so víi l·i suÊt tiÒn göi thanh to¸n. Nh­ vËy bªn sö dông sÐc sÏ kh«ng bÞ thiÖt thßi. Mét ®iÓm yÕu n÷a trong thanh to¸n sÐc b¶o chi lµ ph¹m vi thanh to¸n cßn rÊt h¹n hÑp chØ trong cïng mét Ng©n hµng, gi÷a c¸c Ng©n hµng §Çu t­ trong cïng hÖ thèng, cßn mét m¶ng thanh to¸n rÊt réng gi÷a c¸c Ng©n hµng kh¸c ®Þa bµn thanh to¸n bï trõ, kh¸c hÖ thèng th× kh«ng ®­îc ¸p dông thanh to¸n sÐc b¶o chi. ChÝnh ®iÒu nµy ®· lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng thanh to¸n sÐc. §Ó kh¾c phôc t«i xin kiÕn nghÞ Ng©n hµng Nhµ N­íc phèi hîp víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng sím cho phÐp vµ cã v¨n b¶n cô thÓ c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i më réng ph¹m vi thanh to¸n sÐc b¶o chi ra c¸c Ng©n hµng kh¸c ®Þa bµn, kh¸c hÖ thèng. T«i xin ®­a ra quy tr×nh thanh to¸n sÐc b¶o chi kh¸c ®Þa bµn thanh to¸n bï trõ, kh¸c Ng©n hµng kh¸c hÖ thèng. Ng­êi ph¸t hµnh sÐc ( ng­êi mua) Ng©n hµng §Çu t­ A Ng­êi thô h­ëng secs ( ng­êi b¸n ) Ng©n hµng §Çu T­ B Ng©n hµng C«ng Th­¬ng (2a) (2b) (3b’) (1) (5) (3a) (3b) (4a) (4b) VÝ dô: Ng­êi mua cã tµi kho¶n ë Ng©n hµng §Çu t­ A Ng­êi b¸n cã tµi kho¶n ë Ng©n hµng C«ng th­¬ng B Ng©n hµng §Çu t­ A kh«ng tham gia thanh to¸n bï trõ víi Ng©n hµng C«ng th­¬ng Ng©n hµng §Çu t­ B cïng ®Þa bµn vµ cã tham gia thanh to¸n bï trõ víi Ng©n hµng C«ng th­¬ng Bªn mua cã nhu cÇu bo¶ chi sÐc, lËp hai liªn giÊy yªu cÇu b¶o chi sÐc vµ tê sÐc ®· ghi ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè vµo Ng©n hµng phôc vô m×nh (Ng©n hµng §Çu t­ A), Ng©n hµng phôc vô bªn mua kiÓm so¸t tÝnh hîp ph¸p, hîp lÖ (mÉu dÊu ch÷ ký vµ c¸c yÕu tè kh¸c ghi trªn tê sÐc) nÕu ®ñ ®iÒu kiÖn th× sÏ tÝnh ký hiÖu mËt, ký tªn, ®ãng dÊu b¶o chi lªn sÐc vµ c¨n cø vµo tê sÐc ®ã h¹ch to¸n: Nî: TK tiÒn göi cña kh¸ch hµng Cã: TK tiÒn göi ®¶m b¶o thanh to¸n sÐc b¶o chi Sau ®ã trao cho kh¸ch hµng (2a) Ng­êi mua trao sÐc cho ng­êi b¸n. §ång thêi ng­êi b¸n giao hµng cho ng­êi mua. §Õn ®©y ng­êi b¸n cã thÓ nép sÐc vµo Ng©n hµng cïng hÖ thèng víi Ng©n hµng b¶o chi sÐc (NH§T B)+ Tr­êng hîp ng­êi b¸n nép sÐc vµo Ng©n hµng phôc vô m×nh. (3a) Ng­êi b¸n lËp b¶ng kª vµ göi b¶ng kª cïng tê sÐc vµo Ng©n hµng phôc vô m×nh (NHCT) (3b) Ng©n hµng phôc vô ng­êi thô h­ëng (ng­êi b¸n) chuyÓn b¶ng kª cïng tê sÐc cho Ng©n hµng N«ng nghiÖp B giao chøng nhËn thanh to¸n bï trõ Tr­êng hîp ng­êi b¸n nép sÐc vµo Ng©n hµng cïng hÖ thèng víi Ng©n hµng b¶o chi sÐc (3b’), ng­êi b¸n nép b¶ng kª cïng tê sÐc vµo Ng©n hµng §Çu t­ B. Khi Ng©n hµng §Çu t­ B nhËn ®­îc sÐc tõ Ng©n hµng C«ng th­¬ng chuyÓn qua thanh to¸n bï trõ, hoÆc tõ ng­êi thô h­ëng nép vµo. Ng©n hµng §Çu t­ B tiÕn hµnh kiÓm tra tÝnh ký hiÖu mËt. NÕu ®óng sÏ h¹ch to¸n: Nî: TK liªn hµng ®i. Cã: TK thanh to¸n bï trõ §ång thêi (4a) B¸o nî cho Ng©n hµng b¶o chi sÐc (Ng©n hµng §Çu t­ A) qua Liªn hµng. (4b) Ng©n hµng phôc vô ng­êi thô h­ëng (NHCT) khi nhËn ®­îc b¸o cã cña Ng©n hµng cïng hÖ thèng víi c¸c Ng©n hµng b¶o chi sÐc (NH§T B) sÏ h¹ch to¸n: Nî: TK thanh to¸n bï trõ Cã: TK tiÒn göi cña kh¸ch hµng. Vµ b¸o cã cho kh¸ch hµng. T¹i Ng©n hµng b¶o chi sÐc, khi nhËn ®­îc b¸o nî qua liªn hµng cña Ng©n hµng cã tham gia thanh to¸n bï trõ víi Ng©n hµng phôc vô ng­êi thô h­ëng (NH§T B) sÏ h¹ch to¸n: Nî: TK tiÒn göi ®¶m b¶o thanh to¸n sÐc b¶o chi Cã: TK liªn hµng ®i 3.2. VÒ sÐc chuyÓn kho¶n HiÖn nay viÖc sö dông sÐc chuyÓn kho¶n cã ­u ®iÓm lµ ph¸t hµnh ®¬n gi¶n, thuËn tiÖn víi ng­êi mua song cã nh­îc ®iÓm lµ dÔ bÞ ph¸t hµnh qu¸ sè d­ g©y thiÖt h¹i cho kh¸ch hµng bªn b¸n. MÆc dï nhiÒu khi ng­êi mua kh«ng muèn. ChÝnh v× vËy thñ tôc thanh to¸n ®¬n gi¶n nh­ng c¸c bªn mua vµ b¸n rÊt “dÌ dÆt” khi sö dông lo¹i h×nh thanh to¸n nµy. Khi mét tê sÐc chuyÓn kho¶n ph¸t hµnh qóa sè d­ th× ng­êi ph¸t hµnh sÐc bÞ ph¹t (ph¸t hµnh qu¸ sè d­ vµ ph¹t chËm tr¶) vµ ng­êi b¸n sÏ bÞ chËm trÔ trong thanh to¸n cã thÓ sÏ ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh. §èi víi tê sÐc ph¸t hµnh qua sè d­ lín vµ t¹i thêi ®iÓm ph¸t hµnh sÐc ®· bÞ qu¸ sè d­ th× viÖc ph¹t qu¸ sè d­ lµ chÝnh ®¸ng. Nh­ng víi nh÷ng tê sÐc t¹i thêi ®iÓm ph¸t hµnh vÉn ®ñ sè d­ nh­ng do kho¶n chi ®ét xuÊt, hay tiÒn vÒ chËm trÔ ®Õn lóc sÐc vÒ thanh to¸n thiÕu tiÒn th× viÖc ph¹t g©y thiÖt h¹i lµ rÊt lín. H¬n n÷a sè tiÒn qu¸ sè d­ cã thÓ rÊt nhá so víi tæng sè tiÒn mµ ng­êi thô h­ëng còng kh«ng ®­îc thanh to¸n sÐc sÏ g©y thiÖt h¹i cho ng­êi thô h­ëng. V× vËy ®Ó kh¾c phôc ®iÓm nµy ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho kh¸ch hµng, Ng©n hµng nªn cho phÐp kh¸ch hµng cã thÓ bÞ d­ nî hay ph¸t hµnh sÐc chuyÓn kho¶n qu¸ sè d­ trong ®Þnh møc tÝn dông cho phÐp. T«i cho r»ng thùc chÊt ®©y lµ mét lo¹i cho vay thanh to¸n ®èi víi chuyÓn kho¶n. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i kh¸ch hµng nµo còng ®­îc sö dông mµ ®èi t­îng sö dông h×nh thøc nµy lµ kh¸ch hµng cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh tèt, nguån thu æn ®inh, kû luËt thanh to¸n tèt vµ cã quan hÖ uy tÝn trong thanh to¸n. Kh¸ch hµng muèn sö dông lo¹i h×nh nµy, lµm ®¬n göi tíi Ng©n hµng ®Ò nghÞ ng©n hµng cho vay thanh to¸n tr­êng hîp ®ét suÊt thiÕu sè d­. Ng©n hµng sÏ kh¶o s¸t vµ thÈm ®Þnh kü l­ìng vÒ kh¶ n¨ng ®iÒu kiÖn cña kh¸ch hµng. Tõ ®ã nÕu Ng©n hµng ®ång ý cho kh¸ch hµng thÊu chi (D­ nî) Ng©n hµng vµ kh¸ch hµng sÏ ký kÕt hîp dång tÝn dông cã gi¸ trÞ trong mét kho¶ng thêi gian trong ®ã hai bªn tho¶ thuËn vÒ møc d­ nî tèi ®a víi thanh to¸n sÐc chuyÓn kho¶n. L·i suÊt d­ nî ®èi víi sã tiÒn qu¸ sè d­ b»ng l·i suÊt nî qu¸ h¹n ë thêi ®iÓm tÝnh l·i chÝnh lµ thêi ®iÓm Ng©n hµng thùc hiÖn thanh to¸n sè tiÒn qu¸ sè d­ ®ã cho bªn thô h­ëng. Khi ¸p dông lo¹i cho vay thanh to¸n sÐc chuyÓn kho¶n thùc hiÖn tèt, nã sÏ t¸c ®éng trë l¹i t¹o ®iÒu kiÑn thóc ®Èy thanh to¸n chung. Víi ng­êi thô h­ëng khi nép sÐc vµo Ng©n hµng th× sÏ ch¾c ch¾n ®­îc` ghi cã ngay vµo mµ kh«ng ph¶i e ng¹i bÞ tr¶ l¹i sÐc vµ chËm trÔ trong thanh to¸n. Víi ng­êi mua hµng, viÖc thanh to¸n tiÒn hµng diÔn ra thuËn lîi, kÞp thêi ®¶m b¶o uy tÝn ®èi víi bªn b¸n hµng. VÒ phÝa Ng©n hµng, khi ¸p dông h×nh thøc nµy, Ng©n hµng kÕt hîp víi nghÖp vô tÝn dông vµ nghiÖp vô thanh to¸n vµ sÏ thu ®­îc kho¶n l·i cao mµ vÉn gi÷ ®­îc quan hÖ tèt ®Ñp víi kh¸ch hµng. 3.3. KiÕn nghÞ vÒ thÎ thanh to¸n ë chi nh¸nh ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Hµ Néi Chóng ta ®· b­íc vµo thÕ kû 21 - kû nguyªn cña "tin häc hãa" - "®æi míi c«ng nghÖ" vµ "hiÖn ®¹i ho¸" thùc sù ®· lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cu¶ c¸c ngµnh c¸c cÊp trong x· héi. §Æc biÖt trong lÜnh vùc ng©n hµng n¬i ®ang diÔn ra mét cuéc c¹nh tranh d÷ déi, th× vÊn ®Ò nµy ®ang trë thµnh mét biÖn ph¸p cøu c¸nh cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mçi ng©n hµng. Thùc tÕ ë n­íc ta ng©n hµng ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam ®· lµm ®¹i lý thanh to¸n thÎ tÝn dông quèc tÕ trªn 8 n¨m, ®· ph¸t hµnh thÎ thanh to¸n Vietcombank Card tõ n¨m 1993 ®Õn 26/4/1996 ®· chÝnh thøc ph¸t hµnh thÎ tÝn dông quèc tÕ Mastercard. Sau ®ã ®Õn ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam. Cho ®Õn nay m¹ng l­íi thanh to¸n thÎ ë hai ng©n hµng nµy kh¸ réng nhÊt lµ hai thµnh phè lín Hµ Néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh. Nãi nh­ vËy ®Ó thÊy ®­îc thÎ thanh to¸n lµ mét h×nh thøc cã triÓn väng rÊ lín. - ThÎ thanh to¸n lµ mét h×nh thøc thanh to¸n cã ­u ®iÓm næi bËt lµ nhanh chãng, tiÖn dông, an toµn. VËy t¹i sao ë ViÖt Nam chØ cã mét vµi ng©n hµng triÓn khai ph¸t hµnh vµ sö dông thanh to¸n thÎ ? §ã lµ mét c©u hái ®Æt ra cho ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam. Nh­ vËy ph¸t hµnh thÎ thanh to¸n ë ViÖt Nam cßn lµ mét h¹n chÕ mµ hÇu hÕt mét sè ng©n hµng th­ong m¹i ViÖt Nam míi chØ lµ c¬ së chÊp nhËn thÎ cña l­îng kh¸ch vµ doanh nh©n n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam. VËy thÎ thanh to¸n, thÞ tr­êng trong n­íc th× sao? Nguyªn nh©n lµm thanh to¸n thÎ ë ViÖt Nam cã h¹n chÕ ®ã lµ: + Kh¶ n¨ng sö dông thÎ trong n­íc cßn h¹n hÑp: Sè c¬ së chÊp nhËn thÎ cßn ch­a nhiÒu, lo¹i h×nh giao dÞch cßn ch­a phong phó. + Kü thuËt, c«ng nghÖ thanh to¸n thÎ cßn míi mÎ ®èi víi c¶ b¶n th©n ng©n hµng vµ kh¸ch hµng. + T©m lý ­a chuéng tiÒn mÆt cßn phæ biÕn. + §iÒu kiÖn cho vay ®èi víi kh¸ch hµng sö dông thÎ tÝn dông cßn h¹n chÕ. + C¸c ng©n hµng trong n­íc ph¶i ®­¬ng ®Çu c¹nh tranh víi c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi. + C¸c c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng thanh to¸n, ph¸t hµnh thÎ vÉn ch­a ®­îc hoµn thiÖn. + V× vËy trong thêi gian tíi ®Ó më réng vµ ph¸t triÓn thÎ thanh to¸n ng©n hµng nhµ n­íc cÇn thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p sau. + CÇn tæ chøc nghiªn cøu vµ ®¸nh gi¸ thÞ tr­êng ®Ó tõ ®ã x¸c ®Þnh møc ®é, quy m« më réng vµ ph¸t triÓn c«ng cô thÎ thanh to¸n. Sau ®ã cã c¸c chÝnh s¸ch thÝch hîp víi thÎ thanh to¸n. + CÇn t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho kh¸ch hµng sö dông thÎ. V× ®©y lµ ®èi t­îng cña viÖc ph¸t triÓn thÎ thanh to¸n. Ng©n hµng nhµ n­íc cÇn ph¶i triÓn khai më réng m¹ng l­íi c¬ së chÊp nhËn thÎ, nh­ c¸c ngµnh b­u ®iÖn, b¶o hiÓm, giao th«ng, kh¸ch s¹n... + T¹o tiÒn ®Ò vËt chÊt kü thuËt phôc vô cho ph¸t hµnh, sö dông vµ thanh to¸n thÓ. CÇn ®Þnh h­íng x©y dùng mét trung t©m xö lý, thanh to¸n thÓ ®­îc kÕt nèi víi tÊt c¶ c¸c ng©n hµng thµnh viªn tham gia, nh»m më réng viÖc ph¸t hµnh, sö dông vµ thanh to¸n thÎ néi ®Þa còng nh­ thÎ quèc tÕ. C¸c ng©n hµng cÇnn th­êng xuyªn hoµn thiÖn vµ n©ng cÊp m¹ng m¸y tÝnh còng nh­ c¸c phÇn mÒm thanh to¸n hiÖn ®¹i. + VÒ c¬ së ph¸p lý: Ng©n hµng nhµ n­íc cÇn ban hµnh c¸c quy chÕ ph¸t hµnh sö dông vµ thanh to¸n thÎ trong ®ã thÓ hiÖn râ quyÒn h¹n vµ nghÜa vô cña c¸c bªn tham gia thanh to¸n thÎ, nh÷ng quy ®Þnh dù phßng rñi ro ®èi víi thÎ. Thêi gian thùc tËp t¹i chi nh¸nh ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Hµ Néi vµ mét sè chi nh¸nh ng©n hµng kh¸c t«i nhËn thÊy viÖc sö dông thÎ thanh to¸n cã quy m« rÊt nhá. Trong thêi kú nµy khi h×nh thøc thanh to¸n thÎ cßn míi mÎ, theo t«i c¸c ng©n hµng nªn triÓn khai tõng b­íc ®i thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn cña tõng ng©n hµng. 3.4. Mét sè kiÕn nghÞ kh¸c + §èi víi nhµ n­íc Nhµ n­íc nªn nghiªn cøu ®­a ra nh÷ng quy ®Þnh nh­: - Tæ chøc tr¶ l­¬ng cho c¸n bé c«ng nh©n viªn cña c¸c xÝ nghiÖp, doanh nghiÖp nhµ n­íc qua tµi kho¶n ng©n hµng. §ång thêi tiÕn tíi thu phÝ, thuÕ, dÞch vô (§iÖn tho¹i, ®iÖn n­íc) h­íng tù nguyÖn hoÆc b¾t buéc qua ng©n hµng. - Hç trî vèn cho ngµnh ng©n hµng trong viÖc n©ng cÊp ®æi míi trang thiÕt bÞ phôc vô c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. + §èi víi c¸n bé, nh©n viªn ng©n hµng. - Kh«ng ngõng n©ng cao kiÕn thøc, chuyªn m«n nghiÖp vô. - TiÕp thu ý kiÕn ®ãng gãp cña kh¸ch hµng, tõ ®ã hoµn thiÖn c«ng t¸c thanh to¸n, quan hÖ víi kh¸ch hµng. + §èi víi kh¸ch hµng. - Th­êng xuyªn cã ho¹t ®éng qu¶ng c¸o, tuyªn truyÒn c¸c lo¹i h×nh thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, còng nh­ tiÖn Ých cña nã ®Ó kh¸ch hµng biÕt vµ khuyÕn khÝch më tµi kho¶n thanh to¸n qua ng©n hµng. KÕt luËn C«ng t¸c thanh to¸n qua Ng©n hµng, ®Æc biÖt lµ c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cã mét vai trß hÕt søc quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ. HÖ thèng Ng©n hµng - Tµi chÝnh cã lµnh m¹nh, cã tiªn tiÕn, cung cÊp nh÷ng dÞch vô thanh to¸n nhanh chãng, thuËn tiÖn, chÝnh x¸c an toµn, míi cã kh¶ n¨ng t¹o ra m«i tr­êng thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc ph¸t triÓn. HÖ thèng Ng©n hµng cña n­íc nµo còng cÇn ®i tr­íc mét b­íc vµ ®ãng vai trß "bµ ®ì" ®èi víi nÒn kinh tÕ. Thùc hiÖn ®æi míi h¬n 10 n¨m, cïng víi viÖc më cöa nÒn kinh tÕ n­¬cs ta ®ang cã nhiÒu c¬ héi hoµ nhËp, giao l­u víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi. Ho¹t ®éng cña c¸c Ng©n hµng trong n­íc kh«ng nh÷ng ngµy cµng t¨ng tÝnh c¹nh tranh lÉn nhau mµ cßn ph¶i c¹nh tranh víi c¶ c¸c Ng©n hµng liªn doanh, Ng©n hµng n­íc ngoµi. §iÒu nµy ®ßi hái Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng qu¶n lý, ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vÒ lÜnh vùc tµi chÝnh - tiÒn tÖ ph¶i cã nh÷ng chiÕn l­îc ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn hÖ thèng Ng©n hµng ViÖt Nam nãi chung vµ vÒ lÜnh vùc thanh to¸n nãi riªng, tiÕn tíi ®­a hÖ thèng Ng©n hµng ViÖt Nam vµo hoµ nhËp víi céng ®ång tµi chÝnh - tiÒn tÖ Quèc tÕ. §Õn nay nh÷ng chuyÓn biÕn trong c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®· cho thÊy phÇn nµo sù ®i lªn ®óng h­íng cña hÖ thèng Ng©n hµng ViÖt Nam trong sù nghiÖp ®æi míi. C¸c Ng©n hµng ®· t×m cho m×nh nh÷ng gi¶i ph¸p tÝch cùc ®Ó c¶i tiÕn c«ng t¸c thanh to¸n, n©ng cao kh¶ n¨ng thÝch øng víi nhÞp ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, ®¹t tíi yªu cÇu thanh to¸n th«ng suèt, nhanh chãng an toµn chÝnh x¸c, thÓ hiÖn mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt vai trß trung t©m thanh to¸n cña nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn trong c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt kh«ng chØ t¹i chi nh¸nh Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Hµ Néi mµ cßn nhiÒu Ng©n hµng th­¬ng m¹i kh¸c vÉn gÆp nhiÒu khã kh¨n, v­íng m¾c lµm h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Qua thêi gian thùc tËp t¹i chi nh¸nh Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn Hµ Néi vµ t×m hiÓu mét sè Ng©n hµng th­¬ng m¹i kh¸c vÒ c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, t«i m¹nh d¹n ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p kiÕn nghÞ phôc vô cho sù ph¸t triÓn c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt chung cña toµn ngµnh Ng©n hµng. V× ®iÒu kiÖn nghiªn cøu thùc tËp h¹n chÕ, c¸c gi¶i ph¸p kiÕn nghÞ cña t«i ®­a ra chñ yÕu d­íi d¹ng ®Ò xuÊt mµ ch­a ®­îc thùc tÕ kiÓm nghiÖm mét c¸ch réng r·i nªn ch¾c ch¾n sÏ cßn thiÕu sãt, mÆc dï vËy ®ã còng lµ nh÷ng ý kiÕn rÊt cã Ých cho viÖc ph¸t triÓn c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Víi sù n¨ng ®éng cña mçi thµnh viªn, tinh thÇn ham häc, tiÕp thu cña c¸c néi dung, t«i tin t­ëng ch¾c ch¾n r»ng c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt sÏ ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ, hÖ thèng Ng©n hµng ViÖt Nam sÏ ngµy cµng ph¸t triÓn v÷ng ch¾c qua ®ã v÷ng b­íc trong thÕ kû 21. Tµi liÖu tham kh¶o 1. TiÒn tÖ, ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh - Fredimec Mishkin 2. ThÓ lÖ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt 3. NghÞ ®Þnh 30/CP ngµy 9/5/1996 (Ban hµnh Quy chÕ ph¸t hµnh vµ sö dông sÐc). 4. B¸o c¸o tæng kÕt ho¹t ®éng kinh doanh n¨m 1999, 2000, 2001 5. B¸o c¸o nghiÖp vô thanh to¸n c¸c quý n¨m 1999, 2000, 2001 6. C¸c t¹p chÝ: T¹p chÝ Ng©n hµng, T¹p chÝ Ng©n hµng ®Çu t­, T¹p chÝ Tin häc Ng©n hµng 7. H­íng dÉn thùc hiÖn thÓ lÖ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong hÖ thèng Ng©n hµng ®Çu t­ ViÖt Nam. 8. C¸c nghiÖp vô Ng©n hµng th­¬ng m¹i - Lª V¨n TÒ - 1997 9. Gi¸o tr×nh KÕ to¸n vµ xö lý th«ng tin Ng©n hµng th­¬ng m¹i cña §HKTQD. môc lôc NhËn xÐt cña gi¸o viªn h­íng dÉn ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ Hµ Néi th¸ng 5 n¨m 2001