Khóa luận Ngân hàng điện tử- Quá trình hình thành và phát triển trên thế giới, thực trạng và triển vọng ứng dụng tại Việt Nam

Òn h¹n, tr¸ch nhiÖm cña c¸c tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n, ®¶m b¶o cho c¸c ho¹t ®éng dÞch vô thanh to¸n ®¹t ®­îc môc tiªu. Ho¹t ®éng cña chøng tõ ®iÖn tö Ch÷ ký ®iÖn tö, chøng tõ ®iÖn tö ®· ®­îc sö dông tõ rÊt l©u ë c¸c n­íc ph¸t triÓn. Cßn ë ViÖt Nam, víi mét nÒn kinh tÕ còng nh­ h¹ t©ng c¬ së cßn h¹n chÕ, khung ph¸p lý cßn h¹n hÑp, chÝnh v× vËy cã thÓ chøng tõ ®iªn tö ch­a ®­îc sö dông nhiÒu. Trong thùc tÕ hiÖn nay, chøng tõ giÊy vÉn d­êng nh­ kh«ng thÓ xo¸ bá ®­îc ë nhiÒu lÜnh vùc trong ng©n hµng, bëi ®ã lµ mét c«ng nghiÖp l©u ®êi, “giÊy tr¾ng, mùc ®en” vÉn ®­îc tin cËy h¬n. Tuy nhiªn, c«ng nghÖ th«ng tin ®ang ph¸t triÓn nh­ vò b·o, sù nhanh nh¹y kÞp thêi mang l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc cho tõng c¸ nh©n, doanh nghiÖp, tæ chøc kinh tÕ nÕu tham gian thanh to¸n qua tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n vµ ®èi víi hä ch¾c ch¾n chøng tõ ®iÖn tö, ch÷ ký ®iÖn tö sÏ thay thÕ chøng tõ giÊy. Trong mét t­¬ng lai gÇn, khi triÓn khai th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam, ch÷ ®iÖn tö sÏ lµ c«ng cô h÷u hiÖu cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¸t triÓn nhanh chãng, lóc ®ã, chøng tõ ®iÖn tö vµ ch÷ ký ®iÖn tö ph¶i cÇn mét lèi ®i réng h¬n, ®Çy ®ñ h¬n. Sù ra ®êi cña chøng tõ ®iÖn tö nãi chung vµ quyÕt ®Þnh 44/Q§-TTg nãi riªng sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng, lµm s«i ®éng h¬n c¸c tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n; ®ång thêi gãp phÇn c¶i thiÖn nh÷ng thãi quen sö dông tiÒn mÆt trong thanh to¸n. Sù ra ®êi cña nã ®¸nh dÊu mét b­íc ngoÆt lín trong ngµnh ng©n hµng, trong viÖc tin häc ho¸ hÖ thèng ng©n hµng vµ hÖ thèng thanh to¸n. §¸nh gi¸ vÒ t×nh h×nh thùc thi thanh to¸n ®iÖn tö t¹i ViÖt Nam Sau vµi n¨m ®i vµo ho¹t ®éng hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö cña n­íc ta ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i hiÖn nay ®· triÓn khai nhiÒu ho¹t ®éng øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong ho¹t ®éng dÞch vô cña m×nh theo h­íng: “ng©n hµng ®iÖn tö” nh­ dÞch vô home- banking, mobile- banking, PC-banking, Internet- banking, thanh to¸n online, thanh to¸n thÎ, dÞch vô ng©n hµng tù ®éng qua ATM, ch­¬ng tr×nh b¸n lÎ( retail-banking), tham gia thanh to¸n quèc tÕ SWIFT. Trong viÖc huy ®éng tiÒn göi tiÕt kiÖm, c¸c ng©n hµng ®· thùc hiÖn dÞch vô göi mét n¬i rót tiÒn nhiÒu n¬i trong cïng mét hÖ thèng, ho¹t ®éng nµy võa më réng kªnh huy ®éng vèn cña ng©n hµng th­¬ng m¹i, võa khuyÕn khÝch thanh to¸n qua ng©n hµng cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n. C¸c h×nh thøc thanh to¸n nµy ®i s©u vµo ®êi sèng ®· lµm ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc thanh to¸n, t¨ng chÊt l­îng dÞch vô vµ thêi gian cung cÊp cña ng©n hµng. §Æc biÖt víi sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng ATM vµ dÞch vô thÎ ®· t¹o ra mét s©n ch¬i míi cho ho¹t ®éng ng©n hµng cho thÊy hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ®ang dÇn b¾t nhÞp ®µ ph¸t triÓn cña thÕ giíi. NÕu nh­ tr­íc ®©y, t×nh tr¹ng ¸ch t¾c trong c¸c giao dÞch ng©n hµng, giao dÞch liªn ng©n hµng th­êng xuyªn x¶y ra th× giê ®©y mét hÖ thèng ATM, hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö liªn ng©n hµng ®· gióp cho kh¸ch hµng cã thÓ thùc hiÖn thanh to¸n chØ trong vßng vµi gi©y. Chøng tõ ®iÖn tö ra ®êi cho thÊy c¸c c¬ quan chøc n¨ng còng ®· quan t©m tíi sù ph¸t triÓn cña ngµnh ng©n hµng. Chøng tõ ®iÖn tö ra ®êi chøng minh r»ng nhu cÇu ®iÖn tö ho¸ ngµnh ng©n hµng lµ cÇn thiÕt ®Ó héi nhËp kinh tÕ ViÖt Nam vµ kinh tÕ quèc tÕ t¹o ®µ cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, hiÖn nay ng©n hµng ®iÖn tö ë ViÖt Nam míi ë h×nh thøc s¬ khai, b¾t ®Çu ®­îc nghiªn cøu trong khi ë c¸c n­íc tiªn tiÕn côm tõ “ng©n hµng ®iÖn tö” ®­îc sö dông ë kh¾p mäi n¬i, ®¹i ®a sè ng­êi d©n sö dông víi nh÷ng dÞch vô tiªn tiÕn, ¸p dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Cßn ë ViÖt Nam ng©n hµng ®iÖn tö míi chØ cho phÐp theo dâi th«ng tin theo sè tµi kho¶n qua Internet, thùc hiÖn giao dÞch víi nh÷ng h×nh thøc s¬ khai nhÊt. Tuy c¸c dÞch vô ng©n hµng ®· ®­îc ®a d¹ng ho¸ nh÷ng do ®©y lµ lo¹i h×nh dÞch vô míi mÎ l¹i sö dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn hiÖn ®¹i nªn viÖc øng dông vµo ViÖt Nam cßn nhiÒu trë ng¹i §èi víi hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam dï ®­îc cho lµ lu«n ®i ®Çu trong viÖc ph¸t triÓn c«ng nghÖ nh­ng vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp nh­: C¸c hÖ thèng dÞch vô cèt lâi ch­a cã hoÆc nÕu cã th× ch­a ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu trong giai ®o¹n hiÖn nay: hÖ thèng nghiÖp vô cèt lâi hay cßn gäi lµ nghiÖp vô ng©n hµng c¬ b¶n chi phèi tiÕn bé c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô kinh doanh, lµ nghiÖp vô nÒn t¶ng lµm c¬ së ®Ó ph¸t triÓn c¸c nghiÖp vô vµ dÞch vô ng©n hµng hiÖn ®¹i. HÖ thèng c¸c ng©n hµng ViÖt Nam hiÖn nay hÇu hÕt ®Òu ho¹t ®éng ®a n¨ng, øng dông c«ng nghÖ th«ng tin hÇu hÕt vµo c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh nh­ng cã thÓ nãi lµ c¸c nghiÖp vô mang tÝnh chÊt nÒn t¶ng cã thø bËc ­u tiªn cao nhÊt vÉn ch­a ®­îc chó ý mét c¸ch ®óng møc nh­ hÖ thèng xö lý trùc tuyÕn (online)… Sù thiÕu th«ng tin nghiªm träng ®èi víi hÖ thèng øng dông hiÖn nay hay nãi c¸ch kh¸c ®i kh¶ n¨ng hç trî trong c«ng t¸c ®iÒu hµnh qu¶n lý cña ng©n hµng cßn rÊt thÊp. B¶n th©n ng©n hµng kh«ng tù ®Þnh ra ®­îc nh÷ng g× mµ hä cÇn hay dùa trªn nh÷ng nguån th«ng tin nµo. ChÝnh v× vËy hÖ thèng øng dông cña mçi ng©n hµng chØ thuÇn tuy lµm sao phôc vô cho viÖc xö lý h¹ch to¸n kÕ to¸n, thay thÕ viÖc xö lý b»ng tay mµ bá qua nh÷ng kh¶ n¨ng còng nh­ nh÷ng yªu cÇu rÊt quan träng nh­ th«ng tin vÒ kh¸ch hµng mµ ngoµi viÖc thùc hiÖn b»ng viÖc hä më tµi kho¶n, thanh to¸n hay thùc hiÖn c¸c dÞch vô ng©n hµng cßn rÊt nhiÒu th«ng tin kh¸c nh­ mèi quan hÖ cña kh¸ch hµng ®ã, c¸c th«ng tin gi¸n tiÕp cã liªn quan ®Õn kh¸ch hµng hay c¸c kh¸ch hµng tiÒm n¨ng kh¸c mµ nÕu kh«ng cã nh÷ng th«ng tin nµy ng©n hµng sÏ cµng khã kh¨n trong viÖc thùc hiÖn c¸c yªu cÇu vÒ qu¶n lý hay ch¨m sãc kh¸ch hµng cña m×nh mét c¸ch tèt nhÊt Cßn lóng tóng, ch­a x¸c ®Þnh ®­îc thø tù ­u tiªn cho viÖc triÓn khai c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô ng©n hµng: §ømg tr­íc nh÷ng th¸ch thøc lín vÒ c¹nh tranh, kh¶ n¨ng ®¸p øng yªu cÇu kh¸ch hµng, c¸c ng©n hµng ®Òu x¸c ®Þnh cÇn ph¶i hiÖn ®¹i ho¸ c¸c nghiÖp vô cèt lâi cña m×nh th«ng qua nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau nh­ tù ph¸t triÓn, phèi hîp víi ®èi t¸c. Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn mçi ng©n hµng ®Òu ®ang tÝch cùc ho¹t ®éng trªn nÒn t¶ng c¸c s¶n phÈm phÇn mÒm hiÖn cã, kh¶ n¨ng tiÕp nhËn nh÷ng quan ®iÓm míi, quy tr×nh míi khi thay ®æi hÖ thèng øng dông trong mét thêi gian ng¾n lµ kh«ng kh¶ thi. DÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö míi ®­îc ®­a vµo ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam do vËy h×nh thøc vÉn cßn s¬ khai, Ýt chó träng tíi kh©u qu¶ng c¸o, h­íng dÉn cho kh¸ch hµng biÕt vÒ c¸ch sö dông còng nh­ nh÷ng tiÖn Ých cña nã. Khi kh¸ch hµng míi sö dông thÎ thanh to¸n, th«ng th­êng ng©n hµng cung cÊp cho kh¸ch hµng mét b¶n h­íng dÉn sö dông thÎ nh­ h­íng dÉn kh¸ch hµng thiÕt lËp mËt khÈu, c¶nh b¸o cho kh¸ch hµng biÕt vÒ nguy c¬ ®e do¹ an toµn thÎ vµ ®Æc biÖt cßn ®­a ra tr¸ch nhiÖm cu¶ ng©n hµng còng nh­ kh¸ch hµng trong tr­êng hîp rñi ro nh­ mÊt thÎ, thÎ bÞ ¨n trém. B¶n h­íng dÉn cã thÓ coi nh­ phô lô cña mét b¶n hîp ®ång trong ®ã quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña ng©n hµng trong viÖc cung cÊp dÞch vô cho kh¸ch hµng. Trong khi ®ã c¸c ng©n hµng ë ViÖt Nam chØ cung cÊp cho kh¸ch hµng tê qu¶ng c¸o, giíi thiÖu vÒ ng©n hµng vµ dÞch vô tµi chÝnh mµ kh«ng qui ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña ng©n hµng nh­ thÕ nµo khi x¶y ra rñi ro. Ng©n hµng ®iÖn tö ë ViÖt Nam ch­a ®­îc triÓn khai réng r·i vµ thùc sù ch­a ®i vµo cuéc sèng do nh÷ng nguyªn nh©n t¸c ®éng tíi ho¹t ®éng nµy: Tr­íc hÕt, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ë ViÖt Nam cßn ë møc thÊp, tû träng sö dông tiÒn mÆt trong l­u th«ng ng©n hµng /tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n hiÖn ®ang dao ®éng ë møc 24-25%. Tû lÖ nµy cao h¬n nhiªï so víi c¸c n­íc trong khu vùc nh­ Th¸i Lan(6.3%), Trung Quèc(9.7%) (TLTK11). ChÝnh t©m lý ­a dïng tiÒn mÆt bao gåm c¶ VN§, ngo¹i tÖ mÆt vµ sù hiÓu biÕt vÒ dÞch vô ng©n hµng cña ®a sè ng­êi ViÖt Nam cßn thÊp lµ mét trong sè nh÷ng nguyªn nh©n ®Ó më réng c¸c dÞch vô ng©n hµng míi cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. Thø hai, sù phèi hîp gi÷a c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i trong thùc hiÖn c¸c dÞch vô míi cßn yÕu kÐm. Mçi hÖ thèng ng©n hµng ph¸t triÓn mét chiÕn l­îc hiÖn ®¹i ho¸ kh¸c nhau, kh«ng cã sù g¾n kÕt víi nhau nh­ ho¹t ®éng thanh to¸n thÎ, m¸y rót tiÒn tù ®éng.. g©y ra sù l·ng phÝ vÒ vèn vµ thêi gian, sù c¹nh tranh kh«ng ®¸ng cã gi÷a c¸c ng©n hµng hay sù khã kh¨n trong viÖc lùa chän cña c¸c doanh nghiÖp khi sö dông dÞch vô ng©n hµng. HiÖu qu¶ kinh doanh do vËy cßn thÊp. Thø ba, kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña c¸c ng©n hµng cßn thÊp. MÆc dï c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh ®· ®­îc ChÝnh phñ bæ sung vèn ®iÒu lÖ tíi 6800 tû ®ång qua hai ®ît, 32/34 ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn ®· héi ®ñ “sè vèn ®iÒu lÖ tèi thiÓu b»ng sè vèn ph¸p ®Þnh”. So víi quy m« tµi chÝnh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i trong khu vùc th× sè vèn nµy ë møc khiªm tèn. HÖ sè ®¶m b¶o an toµn cña ng©n hµng (hÖ sè COOK) ch­a ®¹t tíi tû lÖ 8% theo chuÈn mùc quèc tÕ. Trong bèi c¶nh hiÖn nay n¨ng lùc tµi chÝnh cña ng©n hµng h¹n chÕ nhÊt lµ ®èi víi ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn lµ nguyªn nh©n g©y ra khã kh¨n trong viÖc triÓn khai c«ng nghÖ dÞch vô míi nh­ home-banking, Internet-banking. Cuèi cïng, sù ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam vÉn ®ang trong giai ®o¹n ®Çu. C¸c dÞch vô ng©n hµng míi kh«ng thÓ ®i sím qu¸ sù ph¸t triÓn th­¬ng m¹i trong n­íc. Trong lé tr×nh thùc hiÖn hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü c¸c dÞch vô tµi chÝnh rÊt ®­îc chó träng víi ý nghÜa hiÖn ®¹i, ®a d¹ng, theo ®óng chuÈn mùc quèc tÕ. Nh­ng c¸c s¶n phÈm tµi chÝnh ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn ho¹t ®éng cña dÞch vô vµ th­¬ng m¹i trong n­íc. §a sè c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay lµ c¸c nghiÖp võa vµ nhá, kho¶ng 80% sè vèn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp võa vµ nhá cÇu nèi gi÷a hä vµ c¸c tæ chøc tÝn dông cßn gÆp nhiÒu rµo c¶n vÒ nhËn thøc vµ c¸ch lµm viÖc. MÆc dï c¬ chÕ cho vay hiÖn nay cña ng©n hµng lµ rÊt th«ng tho¸ng víi l·i suÊt tho¶ thuËn nh­ng kh¶ n¨ng tiÕp cËn tõ nguån vèn cña ng©n hµng cña c¸c doanh nghiÖp cßn thÊp. Ch­¬ng III: TriÓn väng vµ gi¶i ph¸p ®èi víi ho¹t ®éng ng©n hµng ®iÖn tö cña ViÖt Nam I. TriÓn väng Tuy ho¹t ®éng ng©n hµng ®iÖn tö cña ViÖt Nam cßn nhiÒu khã kh¨n bÊt cËp nh­ng xÐt cho cïng vÒ c¶ hai gi¸c ®é ng©n hµng vµ kh¸ch hµng dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö cã kh¶ n¨ng ®em l¹i nhiÒu lîi Ých h¬n lµ bÊt lîi. Ýt nhÊt ng©n hµng cã thÓ thÊy ®­îc nhu cÇu ngµy cµng cao cña kh¸ch hµng. H¬n n÷a, trong thêi ®¹i c«ng nghÖ th«ng tin vµ trong m«i tr­êng c¹nh tranh gay g¾t nh­ hiÖn nay c¸c s¶n phÈm dÞch vô ng©n hµng truyÒn thèng cña ng©n hµng kh«ng cßn ®em l¹i lîi thÕ c¹nh tranh cho ng©n hµng n÷a, buéc c¸c ng©n hµng ph¶i ph¸t triÓn s¶n phÈm dÞch vô míi. Trong bèi c¶nh ®ã, ph¸t triÓn s¶n phÈm dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö lµ mét gi¶i ph¸p sang suèt mang tÝnh chiÕn l­îc. Trªn thùc tÕ, ViÖt Nam cã nhiÒu triÓn väng ph¸t triÓn lo¹i h×nh dÞch vô nµy. 1. H¹ tÇng c¬ së cho viÖc ph¸t triÓn. 1.1 H¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ th«ng tin Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 1980, m¸y tÝnh ®­îc nhËp vµo ViÖt Nam më ®©ï thêi kú ph¸t triÓn nhanh chãng cña tin häc ViÖt Nam . §Õn cuèi n¨m 1994 ®Çu n¨m 1995 ViÖt Nam b¾t ®Çu triÓn khai ch­¬ng tr×nh quèc gia vÒ CNTT, c¸c c«ng ty tin häc hµng ®Çu thÕ giíi b¾t ®Çu tham gia vµo thÞ tr­êng tin häc ViÖt Nam, sè l­îng PC nhËp khÈu t¨ng vät víi tèc ®é 50%/n¨m cho thÊy nhu cÇu cña ng­êi d©n ViÖt Nam lµ rÊt lín (TLTK11). Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Bé Th­¬ng M¹i, tuy r»ng møc ®é phæ biÕn th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong giíi doanh nghiÖp ViÖt Nam thêi gian qua lµ ®¸ng lo ng¹i. Trong sè h¬n 70 ngh×n doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, cã h¬n 3000 doanh nghiÖp sö dông Internet (chiÕm kho¶ng 4,3%), kho¶ng 2% doanh nghiÖp cã website riªng, 8% doanh nghiÖp b¾t ®Çu nghiªn cøu ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö (TLTK 11). Nh­ng do nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö , hiÖn nay sè doanh nghiÖp tham gia vµo th­¬ng m¹i ®iÖn tö ngµy cµng t¨ng. C¸c doanh nghiÖp truy cËp vµo Internet ®Ó thu thËp th«ng tin, x©y dùng website ®Ó qu¶ng c¸o s¶n phÈm, dÞch vô cña m×nh vµ tham gia giao dÞch bu«n b¸n trùc tiÕp. ViÖt Nam tham gia m¹ng toµn cÇu t­¬ng ®èi chËm .Th¸ng 11/97 míi kÕt nèi Internet. Gi÷a n¨m 1999 míi chØ cã 20 ngh×n thuª bao chñ yÕu lµ kh¸ch hµng cña c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô lín lµ VDC( c«ng ty dÞch vô gia t¨ng vµ truyÒn sè liÖu), FPT (c«ng ty ph¸t triÓn ®Çu t­ c«ng nghÖ) vµ Netnam (viÖn c«ng nghÖ th«ng tin). LÜnh vùc nµy ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn nhanh, sè thuª bao Internet ®ang t¨ng víi tèc ®é 600-700 thuª bao mét th¸ng (TLTK 11). Ngµnh viÔn th«ng ViÖt Nam còng cã nh÷ng b­íc ®ét ph¸, møc t¨ng tr­ëng cña ngµnh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lªn tíi 70%/n¨m. N¨m 1993, tæng côc b­u chÝnh viÔn th«ng ViÖt Nam ®· ph¸t triÓn m¹ng toµn quèc VNN kÕt nèi Internet vµo c¸c m¹ng néi bé cña c¸c c¸ nh©n c¬ quan nhµ n­íc, c¸ nh©n. Nhê c¸c m¹ng néi bé vµ m¹ng quèc gia nµy c«ng viÖc qu¶n lý cña mét sè ngµnh ®· ®­îc tin häc ho¸ nh­ hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ®· thiÕt lËp ®­îc m¹ng liªn kÕt kho¶ng 15000 m¸y víi trung t©m. Ngµnh B­u ChÝnh ViÔn Th«ng ViÖt Nam ®· cã rÊt nhiÒu cè g¾ng trong viÖc c¶i thiÖn t×nh tr¹ng Internet t¹i ViÖt Nam. Lµ mét trong sè nh÷ng nhµ cung cÊp dÞch vô ®­êng truyÒn Internet, cæng vµo Internet cña m¹ng VNN ngµy cµng dÔ dµng h¬n. VNN cã thÓ cung cÊp c¸c dÞch vô nèi m¹ng trôc cho kho¶ng 30 m¹ng thiÕt lËp vµ c¸c dÞch vô nèi m¹ng Internet víi vËn tèc 596 Kb/sec. 1.2 H¹ tÇng c¬ së nh©n lùc Trong mét vµi n¨m trë l¹i ®©y, sè l­îng chuyªn gia c«ng nghÖ th«ng tin ngµy mét t¨ng vµ céng ®ång ng­êi sö dông Internet t¨ng ®ét biÕn. §©y lµ mét thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn dÞch vô th­¬ng m¹i ®iÖn tö nãi chung vµ hÖ thèng ng©n hµng nãi riªng. Giê ®©y, hÖ thèng ng©n hµng ®· cã thÓ tõ m×nh viÕt ra ®­îc nh÷ng ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm mµ kh«ng ph¶i ®i mua cña n­íc ngoµi, võa phï hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn ViÖt Nam, võa tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ. H¬n n÷a, víi céng ®ång sö dông Internet t¨ng nh­ vËy viÖc øng dông c¸c c«ng nghÖ míi, ph¸t triÓn c¸c dÞch vô míi sÏ nhanh chãng ®­îc ¸p dông. Cho tíi nh÷ng n¨m 1980, Viªt Nam ch­a cã khoa CNTT trong c¸c tr­êng ®¹i häc ®ång thêi còng ch­a cã hÖ ®µo t¹o chuyªn gia vµ c¸c c¸n bé trong ngµnh khoa häc míi mÎ nµy. §éi ngò nh÷ng ng­êi lµm tin häc mét sè lµ nhµ to¸n häc chuyÓn sang, mét sè häc ë n­íc ngoµi vÒ. §Õn nay, nhiÒu tr­êng ®¹i häc ®· thµnh lËp khoa CNTT, viÖc ®µo t¹o trong n­íc dÇn ®­îc më réng c¶ vÒ quy m« lÉn chÊt l­îng. Ngoµi c¸c khoa CNTT cña c¸c tr­êng ®¹i häc cßn cã sù ®ãng gãp kh«ng nhá cña m¹ng l­íi m¹ng l­íi c¸c tr­êng trung cÊp vµ c¸c trung t©m tin häc trong c¶ n­íc. §éi ngò c¸c kü s­ tin häc ®­îc ®µo t¹o c¬ b¶n h¬n, ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn hÖ thèng CNTT cña ViÖt Nam. Lùc l­îng chuyªn gia CNTT cã thÓ ®­îc chia thµnh bèn nhãm: Nhãm 1: c¸c chuyªn gia cao cÊp ®­îc ®µo t¹o ë n­íc ngoµi vµ c¸c nhµ to¸n häc chuyÓn sang nghiªn cøu tin häc tõ nhiÒu n¨m qua. Theo con sè thèng kª n¨m 2001, cã kho¶ng 19 ngh×n ng­êi, con sè nµy ngµy mét t¨ng (TLTK9) Nhãm 2: c¸c c¸n bé ®µo t¹o tõ c¸c khoa CNTT cña c¸c tr­êng ®¹i häc trong n­íc, mçi n¨m ra tr­êng kho¶ng 1000 ng­êi. Theo ®¸nh gi¸ cña Héi Tin häc ViÖt Nam, trong vµi n¨m gÇn ®©y, c¸c sinh viªn chuyªn ngµnh CNTT khi tèt nghiÖp cã tr×nh ®é kh¸ cao, vµ tr×nh ®é nµy ®­îc n©ng lªn nhanh chãng khi hä tham gia vµo c«ng viÖc thùc tÕ. Nhãm 3: lùc l­îng c¸c häc viªn qua ®µo t¹o ng¾n h¹n t¹i c¸c tr­êng trung häc, trung t©m vµ phæ th«ng hoÆc tù häc. Sè nµy cßn ®­îc gäi lµ kü thuËt viªn tin häc. Nhãm nµy cã kho¶ng vµi v¹n ng­êi vµ ®ang t¨ng lªn nhanh chãng. Nhãm 4: gåm nh÷ng ng­êi lµm tin häc ë n­íc ngoµi. Lùc l­îng nµy theo ®¸nh gi¸ chung lµ giái, nhiÒu ng­êi cã tr×nh ®é cao. Mét sè ®ang lµ c¸c chuyªn gia hµng ®Çu cña c¸c tæ chøc tin häc thÕ giíi. §a sè hä cã nguyÖn väng vÒ tham gia ho¹t ®éng vµ ®ãng gãp trÝ tuÖ cho sù nghiÖp ph¸t triÓn CNTT n­íc nhµ. C«ng nghiÖp phÇn mÒm ViÖt Nam ®· vµ ®ang ph¸t triÓn, tõ chç chñ yÕu lµ c¸c dÞch vô cµi ®Æt vµ h­íng dÉn sö dông phÇn mÒm s½n cã, ®Õn nay ®· cã nhiÒu c«ng ty cho ra ®êi nhiÒu s¶n phÈm phÇn mÒm ®¸p øng nhu cÇu c«ng viÖc cô thÓ trong nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau nh­ tµi chÝnh kÕ to¸n, ®Þa chÝnh… §Æc biÖt mét sè c«ng ty tin häc hµng ®Çu nh­ FPT, L¹c ViÖt… ®· cã s¶n phÈm xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, c¸c c«ng ty trong n­íc míi chØ ®¹t 10% thÞ phÇn thÞ tr­êng phÇn mÒm (TLTK 9). ThÞ tr­êng c«ng nghÖ tin häc ViÖt Nam n¨m 2001 ®¹t tæng doanh sè kho¶ng 450 triÖu USD ( b»ng 1,7% GDP ViÖt Nam, 1,5% doanh sè thÞ tr­êng c«ng nghÖ tin häc ch©u ¸, vµ kho¶ng 0,2% doanh sè thÞ tr­êng tin häc toµn cÇu) trong ®ã phÇn cøng chiÕm kho¶ng 80%, phÇn mÒm 5%, truyÒn d÷ liÖu 5%, dÞch vô 10% (TLTK 9). PhÇn mÒm ViÖt Nam bao gåm mét sè lµ c¸c b¶n ViÖt ho¸ c¸c s¶n phÈm phÇn mÒm n­íc ngoµi, mét sè ch­¬ng tr×nh qu¶n lý m¹ng m¸y tÝnh ng©n hµng, tµi chÝnh, mét sè c¸c ch­¬ng tr×nh qu¶n lý…Víi tèc ®é ph¸t triÓn CNTT nh­ hiÖn nay th× chØ trong mét thêi gian ng¾n n÷a ViÖt Nam sÏ kh«ng ph¶i nhËp khÈu phÇn mÒm tõ n­íc ngoµi. 2. TriÓn väng ®èi víi ng©n hµng còng nh­ kh¸ch hµng §èi víi tÊt c¶ c¸c ng©n hµng, ng­êi tiªu dïng vµ c¸c doanh nghiÖp th× dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö lµ mét gi¶i ph¸p mang tÝnh toµn diÖn. Tuy ho¹t ®éng nµy ch­a ®­îc ¸p dông réng r·i ë ViÖt Nam nh­ng trong t­¬ng lai dÞch vô nµy sÏ ®­îc ®¹i ®a sè ng­êi d©n sö dông. §©y sÏ lµ mét lùc l­îng hïng hËu cho viÖc ph¸t triÓn. §èi víi ng©n hµng MÆc dï, ng©n hµng ®iÖn tö ë ViÖt Nam míi ®­îc ¸p dông trong vµi n¨m trë l¹i ®©y trong khi ë c¸c n­íc kh¸c ho¹t ®éng nµy ®· trë nªn phæ biÕn. Nh­ng c¸c ng©n hµng ViÖt Nam l¹i cã ®iÒu kiÖn tiÕp xóc víi c«ng nghÖ míi, ®i t¾t ®ãn ®Çu, øng dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nhÊt trªn thÕ giíi. H¬n n÷a cßn häc hái ®­îc kinh nghiÖm cña ng­êi ®i tr­íc ®Ó tr¸nh ®i vµo vÕt xe ®æ do c¸c ng©n hµng ®i tr­íc ®· vÊp ph¶i. Internet ra ®êi vµ ph¸t triÓn tõ ®Çu thËp niªn 90 cña thÕ kû 20 nh­ng m·i ®Õn nh÷ng n¨m cuèi thËp niªn c¸c ng©n hµng cña ViÖt Nam míi nhËn thøc ®­îc vai trß cña c«ng nghÖ th«ng tin trong nghµnh ng©n hµng vµ do vËy ®Ò ¸n tin häc ho¸ ng©n hµng míi ®­îc ra ®êi ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cÊp thiÕt hiÖn nay. ChØ sau mét thêi gian ng¾n, bé mÆt cña hÖ thèng ng©n hµng ®iÖn tö ë ViÖt Nam ®· cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ. NhiÒu dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö ra ®êi. Trong c¬ cÊu tæ chøc cña m×nh, ng©n hµng còng ®· chó träng h¬n ®Õn vÊn ®Ò x©y dùng cho m×nh mét hÖ thèng c«ng nghÖ th«ng tin riªng. Ng©n hµng ®· cã ®éi ngò c¸n bé tin häc riªng, cã chuyªn m«n cao , cã thÓ t¹o ra c¸c ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm mang ®Æc thï cña m×nh, c¸c ch­¬ng tr×nh phï hîp h¬n víi thÞ tr­êng ViÖt Nam. C«ng nghÖ ng©n hµng thay ®æi hµng ngµy. Khi míi ®­a vµo ho¹t ®éng c¸c ng©n hµng míi cho ra ®êi dÞch vô phone-banking víi dÞch vô ng©n hµng ®¬n gi¶n cho phÐp kh¸ch hµng xem sè d­ tµi kho¶n th× ®Õn nay hÖ thèng ATM ®­îc triÓn khai ë nhiÒu khu vùc. Tuy nh÷ng dÞch vô nµy vÉn ë møc thÊp nh­ng râ rµng tèc ®é øng dông c«ng nghÖ th«ng tin cña ngµnh ng©n hµng so víi c¸c ngµnh kh¸c lµ kh¸ nhanh, n¾m râ ®­îc xu thÕ ph¸t triÓn cña dÞch vô ng©n hµng trªn thÕ giíi ®Ó ®­a vµo ViÖt Nam. H¬n n÷a c¸c ng©n hµng ViÖt Nam kh¸ nhanh nh¹y ®èi víi nh÷ng biÕn ®æi cña ng©n hµng n­íc ngoµi nªn mÆc dï ng©n hµng cña ViÖt Nam ®i sau so víi c¸c n­íc kh¸c nh­ng chØ trong mét thêi gian ng¾n n÷a dÞch vô ng©n hµng ViÖt Nam sÏ ®uæi kÞp vµ c¹nh tranh ®­îc víi ng©n hµng tiªn tiÕn. §èi víi doanh nghiÖp Do quy chÕ qu¶n lý th«ng tho¸ng, thµnh phÇn kinh tÕ ®a d¹ng kh«ng gß bã nh­ thêi kú bao cÊp. H¬n n÷a, Nhµ n­íc t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c¸ nh©n, tæ chøc muèn ®øng ra thµnh lËp doanh nghiÖp nªn ngoµi doanh nghiÖp Nhµ n­íc, sè l­îng c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty liªn doanh ®ang ngµy cµng t¨ng. Sè l­îng doanh nghiÖp ®· t¹o ra mét l­îng lín nhu cÇu thanh to¸n B2B. C¸c doanh nghiÖp lu«n muèn ng©n hµng c¶i tiÕn thñ tôc thanh to¸n sao cho gän nhÑ h¬n, dÔ thanh to¸n h¬n vµ ®Æc biÖt lµ nhanh h¬n ®Ó gi¶m kh¶ n¨ng ®äng vèn. C¸c doanh nghiÖp ®Æc biÖt lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá lu«n ñng hé viÖc ra ®êi dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö v× vËy ®©y sÏ lµ mét thÞ tr­êng lín, mét ®èi t­îng kh¸ch hµng tiÒm n¨ng ®Ó ng©n hµng khai th¸c khi triÓn khai dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö. H¬n thÕ n÷a, c¸c doanh nghiÖp còng ®· quan t©m h¬n ®Õn vÊn ®Ò c«ng nghÖ th«ng tin. §¹i ®a sè c¸c doanh nghiÖp ®· ®­îc trang bÞ m¸y tÝnh, d÷ liÖu ®­îc tæ chøc thµnh c¸c kho th«ng tin cã cÊu tróc vµ chuÈn ho¸ trªn c¸c phÇn mÒm qu¶n trÞ d÷ liÖu nh­ Fox, Access… Vµ m¸y tÝnh còng ®· ®­îc kÕt nèi Internet còng nh­ m¹ng néi bé ®Ó cã thÓ thùc hiÖn ®­îc c¸c giao dÞchth­¬ng m¹i ®iÖn tö. Trong thêi kú th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang ph¸t triÓn nhanh chãng, nÕu nh­ ng©n hµng vÉn cÇn mét ®Þa ®iÓm ®Ó giao dÞch kh«ng thÓ chuyÓn toµn bé giao dÞch thµnh ®iÖn tö ®­îc. H×nh thøc thanh to¸n ®iÖn tö chØ lµ mét c«ng cô, mét kªnh ph©n phèi míi cña ngµnh ng©n hµng v× kh¸ch hµng vÉn muèn biÕt trô së ng©n hµng chÝnh ë ®©u vµ liÖu ng©n hµng ®ã cã ®ñ uy tÝn ®Ó hä göi tiÒn vµo ®Êy kh«ng. Th× doanh nghiÖp hoµn toµn cã kh¶ n¨ng trë thµnh doanh nghiÖp ®iÖn tö mµ kh«ng cÇn cã trô së giao dÞch (nh­ c«ng ty Amazon.com). Do vËy c¸c h×nh thøc thanh to¸n ®iÖn tö còng cÇn ph¶i ®­îc ph¸t triÓn ®Ó dÔ dµng thùc hiÖn c¸c giao dÞch trùc tuyÕn. §èi víi kh¸ch hµng. §µo t¹o tin häc ngµy cµng ®­îc më réng vµ nhu cÇu häc tËp tin häc ngµy cµng cao khiÕn mÆt b»ng hiÓu biÕt chung vÒ tin häc trong céng ®ång d©n c­ ngµy cµng t¨ng ®Æc biÖt ë thµnh phè vµ c¸c trung t©m v¨n ho¸, chÝnh trÞ, th­¬ng m¹i lín. L­îng ng­êi sö dông Internet ngµy cµng t¨ng, kh¸ch hµng cã nhiÒu c¬ héi tiÕp xóc víi giao th­¬ng th­¬ng m¹i quèc tÕ ®Æc biÖt lµ giao th­¬ng th«ng qua th­¬ng m¹i ®iÖn tö. DÇn dÇn mäi ng­êi nhËn thÊy r»ng giao dÞch th«ng qua Internet sÏ mang l¹i nhiÒu lîi Ých cho m×nh còng nh­ cho céng ®ång. Giao dÞch ®iÖn tö lóc ®ã sÏ ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n. Thùc tÕ, c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi 100% ng­êi d©n trªn 18 tuæi cã tµi kho¶n t¹i ng©n hµng, sö dông thÎ thanh to¸n vµ c¸c dÞch vô Internet banking. Tuy nhiªn, ë ViÖt Nam th× kh«ng nh­ vËy. DÞch vô thanh to¸n ®iÖn tö míi ®­îc ®­a vµo ¸p dông, chØ kho¶ng 25% trong sè ®ã chØ cã 15% lµ sö dông c¸c dÞch vô thanh to¸n ®iÖn tö (TLTK4). L­îng sö dông dÞch vô nµy ë ViÖt Nam cßn qu¸ thÊp so víi c¸c n­íc kh¸c. Tuy nhiªn, nÕu cã kÕ ho¹ch ph¸t triÓn hîp lý th× sÏ mang l¹i mét l­îng kh¸ch hµng tiÒm n¨ng lín, më ra triÓn väng cho ngµnh ng©n hµng ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. II. Gi¶i ph¸p thóc ®Èy viªc thùc thi thanh to¸n ®iÖn tö DÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö më ra rÊt nhiÒu triÓn väng nh­ng còng g©y ra kh«ng Ýt khã kh¨n, th¸ch thøc ®ßi hái mçi ng©n hµng ph¶i cã chiÕn l­îc, s¸ch l­îc vµ b­íc ®i phï hîp. §ång thêi c¸c c¬ quan cã liªn quan còng cÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng ph¸t triÓn ®Ó ho¹t ®éng ng©n hµng ngµy cµng trë nªn quªn thuéc ®èi víi ng­êi d©n ViÖt Nam. Trªn c¬ së nh÷ng khã kh¨n mµ c¸c ng©n hµng gÆp ph¶i em xin ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p kiÕn nghÞ nh»m ®Èy m¹nh c¸c dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö t¹i ViÖt Nam. 1. Gi¶i ph¸p vÒ kü thuËt c«ng nghÖ §Çu t­ cho kü thuËt c«ng nghÖ cã ý nghÜa r©t quan träng ®èi víi ho¹t ®éng ng©n hµng ®iÖn tö, ®ã lµ chiÕn l­îc mang tÝnh l©u dµi vµ mang l¹i hiÖu qu¶ nhÊt. Mçi ng©n hµng cÇn ph¶i x¸c ®Þnh chiÕn l­îc CNTT cho ng©n hµng m×nh nh»m thùc hiÖn chiÕn l­îc tæng thÓ cña ng©n hµng, cã tÝnh ®Õn néi lùc cña m×nh. Mçi ng©n hµng cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ môc tiªu l©u dµi còng nh­ môc tiªu tr­íc m¾t ®Ó tõ ®ã ®­a ra ®­îc chiÕn l­îc ®Çu t­ vµo CNTT. Cô thÓ nh­ cÇn xem xÐt trong thêi gian tíi ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm dÞch vô g×, lo¹i h×nh dÞch vô ®ã cÇn ph¶i cã ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm, phÇn cøng nµo ®i kÌm. §ång thêi ng©n hµng còng cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ c¬ cÊu ®Çu t­ vµo phÇn mÒm, phÇn cøng nh­ thÕ nµo cho hîp lý, phÇn mÒm nªn mua cña c¸c c«ng ty trong n­íc, do ®éi ngò c¸n bé cña ng©n hµng viÕt ra hay mua cña c¸c c«ng ty n­íc ngoµi. Trong m«i tr­êng c¹nh tranh gay g¾t hiÖn nay, gi÷a c¸c ng©n hµng ViÖt Nam còng nh­ c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi cung cÊp dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö, ng©n hµng nµo bÞ tôt hËu vÒ c«ng nghÖ th× ng©n hµng ®ã sÏ thÊt b¹i vµ bÞ lo¹i khái thÞ tr­êng. ChÝnh v× vËy, ®Çu t­ cho c«ng nghÖ kü thuËt sÏ lµ ®Çu t­ mang tÝnh chiÕn l­îc l©u dµi, nã kh«ng chØ ®¶m b¶o sù an toµn trong kinh doanh mµ cßn ®¶m b¶o sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong t­¬ng lai cña ng©n hµng. 2. VÒ ®µo t¹o con ng­êi §Ó thùc hiÖn tèt nghiÖp vô ng©n hµng ®iÖn tö, c¸c ng©n hµng cÇn ph¶i quan t©m ®Õn yÕu tè con ng­êi bëi nghiÖp vô nµy ®ßi hái ®éi ngò c¸n bé cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao. C¸c ng©n hµng cÇn bæ sung kÞp thêi c¸c c¸n bé trÎ cã n¨ng lùc, ®ång thêi ph¶i ph¸t hiÖn vµ ®µo t¹o nh÷ng c¸n bé cã n¨ng lµm lùc l­îng nßng cèt. DÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö lµ mét lo¹i h×nh dÞch vô th­êng xuyªn c¶i tiÕn, c¸c ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm còng nh­ c¸c nghiÖp vô thay ®æi hµng ngµy nªn nhiÒu khi nh©n viªn ch­a kÞp n¾m b¾t dÔ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nhÇm lÉn do vËy cÇn ph¶i th­êng xuyªn tæ chøc c¸c kho¸ tËp huÊn ®Ó h­íng dÉn vÒ nghiÖp vô cho c¸c c¸n bé. §©y lµ mét diÔn ®µn thùc sù bæ Ých cho viÖc tËp tiÕp thu kiÕn thøc nghiÖp vô míi ®ång thêi trao ®æi kinh nghiÖm, khã kh¨n thùc tÕ khi thùc hiÖn nghiÖp vô vµ rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm. Ngoµi viÖc ®µo t¹o cho ®éi ngò c¸n bé, ng©n hµng còng cÇn ph¶i quan t©m, chó träng tíi c«ng t¸c ®µo t¹o ng­êi sö dông c¸c dÞch vô ng©n hµng hiÖn ®¹i nµy. ChÝnh kh¸ch hµng míi lµ nh÷ng ng­êi cÇn ph¶i biÕt râ vÒ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô nµy, v× cã hiÓu râ th× míi thÊy ®­îc lîi Ých mµ dÞch vô nµy mang l¹i. Do vËy, ng©n hµng cÇn ph¶i ®­a ra c¸c biÖn ph¸p ®Ó h­íng dÉn sö dông cho kh¸ch hµng nh­ ph¸t hµnh s¸ch, tê r¬i giíi thiÖu vÒ c¸c dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö, c¸ch sö dông dÞch vô ®ã nh­ thÕ nµo, khi cã rñi ro hay th¾c m¾c th× gi¶i quyÕt nh­ thÕ nµo, hay giíi thiÖu c¸c dÞch vô ®ã trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. 3. Ho¹t ®éng Marketing §Ó tËn dông triÖt ®Ó hÖ thèng ng©n hµng ®iÖn tö ®· x©y dùng, cÇn ph¶i nh©n réng viÖc cung øng c¸c s¶n phÈm- dÞch vô ®iªn tö . Do vËy ng©n hµng cÇn cã mét kÕ sach tiÒp thÞ kh¸ch hµng, kh«ng nh÷ng doanh nghiÖp lín mµ c¶ doanh nghiÖp võa vµ nhá còng nh­ hé gia ®×nh, c¸ thÓ. Sù tiÖn lîi cña ng©n hµng ®iÖn tö ®èi víi ng­êi sö dông lµ rÊt lín nh­ng trªn thùc tÕ dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö ch­a ®­îc nhiÒu ng­êi biÕt ®Õn vµ sù trë ng¹i cña thãi quen dïng tiÒn mÆt trong d©n c­ nªn viÖc qu¶ng c¸o lµ ®­¬ng nhiªn ®èi víi qu¶ng ®ai quÇn chóng. Còng nh­ tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm kh¸c, s¶n phÈm dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö còng cÇn cã nh÷ng ho¹t ®éng Marketing ®Ó x¸c ®Þnh cho m×nh ®èi t­îng kh¸ch hµng phôc vô, tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p tho¶ m·n tèt nhÊt nhu cÇu cña kh¸ch hµng. ChiÕn l­îc Marketing ®èi víi dÞch vô ng©n hµng còng sÏ bao gåm nh÷ng chÝnh s¸ch nh­ nh÷ng s¶n phÈm kh¸c. Lùa chän thÞ tr­êng môc tiªu tõ ®ã ®­a ra nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp Ho¹t ®éng Marketing vÒ dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh phøc t¹p gi÷a c¸c ng©n hµng, trë ng¹i vÒ thu nhËp vµ t©m lý chuéng tiÒn mÆt do vËy ng©n hµng cÇn ph¶i chó ý phôc vô ®èi t­îng nµo vµ nh­ thÕ nµo lµ cÇn thiÕt. ViÖc lùa chän kh¸ch hµng môc tiªu lµ mét b­íc quan träng trong ho¹t ®éng kinh doanh cña tÊt c¶ c¸c ngµnh. Khi x¸c ®Þnh ®óng kh¸ch hµng môc tiªu, ng­êi ta sÏ dÔ dµng h¬n trong viÖc ®­a ra nh÷ng ®èi s¸ch kinh doanh phï hîp nh»m phôc vô tèt nhu cÇu cña nhãm kh¸ch hµng ®· lùa chän. Ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm dÞch vô ®iÖn tö còng lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng. Do ®ã, ng©n hµng kh«ng thÓ thô ®éng tr«ng chê kh¸ch hµng tù t×m ®Õn m×nh mµ ph¶i chñ ®éng lùa chän vµ t×m ra gi¶i ph¸p thu hót kh¸ch hµng mµ m×nh mong muèn phôc vô. Thu nhËp lµ vÊn ®Ò ¶nh h­ëng lín tíi c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng ®iÖn tö, cña mét nÒn c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. ViÖt Nam lµ mét n­íc chËm ph¸t triÓn, h¬n 70% d©n sè sèng ë n«ng th«n vµ gÇn 80% lao ®éng trong n«ng nghiÖp. Thu nhËp cña nhãm d©n c­ nµy lµ thÊp vµ kh«ng æn ®Þnh, ®a phÇn lµ d©n trÝ thÊp, hä cßn ch­a hiÓu, ch­a h×nh dung ra kh¸i niÖm ng©n hµng ®iÖn tö nh­ thÕ nµo huèng chi lµ nãi ®Õn viÖc sö dông nã. §©y ch­a ph¶i lµ kh¸ch hµng môc tiªu. Muèn hÖ thèng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¸t triÓn th× ph¶i tËp trung vµo nh÷ng kh¸ch hµng lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá, nh÷ng ng­êi cã thu nhËp cao. §©y míi chÝnh lµ nhãm kh¸ch hµng tiÒm n¨ng cña c¸c ng©n hµng hiÖn nay. V× ®èi t­îng nµy lu«n s½n sµng sö dông c¸c dÞch vô ®em l¹i lîi Ých cho m×nh nhÊt vµ ph¶i ®em l¹i sù tiÖn dông víi chi phÝ thÊp nhÊt. §Æc biÖt ®èi víi c¬ quan, doanh nghiÖp cÇn ph¶i ph©n ®o¹n thÞ tr­êng nh­ thÕ nµo ®Ó cã thÓ tËp trung ph¸t triÓn l­îng kh¸ch hµng môc tiªu tèi ®a. Còng cã thÓ ph©n thµnh c¸c doanh nghiÖp tham gia xuÊt nhËp khÈu vµ c¸c doanh nghiÖp kh¸c. C¸c doanh nghiÖp tham gia xuÊt nhËp khÈu th­êng xuyªn giao dÞch víi c¸c kh¸ch hµng n­íc ngoµi, tiÕp xóc víi c¸c lo¹i h×nh thanh to¸n tiªn tiÕn, do vËy nhu cÇu tham gia thanh to¸n ®iÖn tö cao, cÇn tËp trung vµo ®èi t­îng kh¸ch hµng nµy. C¸c doanh nghiÖp kh¸c còng tham gia vµo giao dÞch vµ thanh to¸n nh­ng nhu cÇu thanh to¸n ®iÖn tö kh«ng nhiÒu. Trong mét vµi n¨m tíi, mçi ng©n hµng cÇn x©y dùng cho m×nh mét kªnh ph©n phèi riªng. T¹o ra nh÷ng s¶n phÈm cèt lâi, x¸c ®Þnh ®­îc thø tù ­u tiªn cho viÖc triÓn khai c¸c s¶n phÈm dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö. Tuy ho¹t ®éng ng©n hµng ®· ®­îc triÓn khai mét thêi gian nh­ng c¸c ng©n hµng vÉn ch­a t¹o ®­îc s¶n phÈm cèt lâi cho ng©n hµng m×nh, t¹o lîi thÕ c¹nh tranh cho s¶n phÈm ®ã. Do vËy, c¸c ng©n hµng cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ môc tiªu cña m×nh trong vµi n¨m tíi ®Ó tõ ®ã ®Þnh h­íng cho s¶n phÈm cña m×nh. Nghiªn cøu xem c¸c s¶n phÈm nµo cña m×nh cã ­u thÕ nhÊt, cã kh¶ n¨ng ph¸t triªn nhÊt s¾p xÕp theo thø tù ­u tiªn. VÝ dô, mÆc dï Ng©n hµng Ngo¹i Th­¬ng lµ ng©n hµng ®i ®Çu trong viÖc ph¸t triÓn thÎ thanh to¸n nh­ng Ng©n hµng Ngo¹i Th­¬ng l¹i ®i sau ng©n hµng ACB vÒ lÜnh vùc ph¸t hµnh. Lý do lµ v× ng©n hµng ACB ®Æt môc tiªu vµo viÖc ph¸t triÓn s¶n phÈm thÎ, lÊy thÎ lµm s¶n phÈm cèt lâi cña m×nh nªn ®­a ra ®­îc c¸c gi¶i ph¸p Marketing phï hîp trong viÖc ph¸t triÓn s¶n phÈm nh­ lu«n t¹o ra c¸c s¶n phÈm liªn kÕt, kÕt hîp víi c¸c siªu thÞ, c¸c h·ng du lÞch, taxi… §Èy m¹nh c«ng t¸c tiÕp thÞ, qu¶ng c¸o DÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö lµ mét dÞch vô hoµn toµn míi, tuy nhiªn còng chØ cã mét sè ng­êi biÕt ®Õn dÞch vô nµy. §iÒu nµy cho thÊy c«ng t¸c tiÕp thÞ cña c¸c ng©n hµng cßn Ýt. Qu¶ng c¸o lµ mét c«ng cô h÷u hiÖu nh»m giíi thiÖu s¶n phÈm cña m×nh ®Õn kh¸ch hµng v× vËy ®Ó ®Èy m¹nh ho¹t ®éng thanh to¸n ®iÖn tö c¸c ng©n hµng cÇnph¶i chó träng tíi c«ng t¸c nµy. §èi víi nhãm kh¸ch hµng môc tiªu, ng©n hµng ph¶i cã nh÷ng ho¹t ®éng tiÕp thÞ cô thÓ, giíi thiÖu cho hä hiÓu vÒ nh÷ng tiÖn Ých mµ ng©n hµng ®iÖn tö mang l¹i. Ng©n hµng cã thÓ cö mét sè nh©n viªn ®Õn c¸c doanh nghiÖp, c«ng cô ®Ó giíi thiÖu s¶n phÈm dÞch vô mµ m×nh cung cÊp ®ång thêi h­íng dÉn ng­êi sö dông truy cËp nh­ thÕ nµo nÕu muèn thùc hiÖn thanh to¸n ®iÖn tö. B¸n hµng c¸ nh©n lµ mét kªnh ph©n phèi quan träng v× ®©y lµ mét s¶n phÈm míi, cÇn h­íng dÉn sö dông, liªn quan ®Õn c«ng nghÖ vµ ®Æc biÖt cÇn n¾m b¾t th«ng tin ph¶n håi tõ phÝa kh¸ch hµng. Do vËy cÇn cã sù tiÕp xóc trùc tiÕp gi÷a ng©n hµng vµ kh¸ch hµng ®Ó thÊy râ nh÷ng ®iÓm m¹nh ®iÓm yÕu trong dÞch vô mµ ng©n hµng m×nh cung cÊp. 2. Mét sè kiÕn nghÞ trong viÖc n©ng cao ho¹t ®éng ng©n hµng ®iÖn tö 2.1 KiÕn nghÞ ®èi víi c¬ quan qu¶n lý Ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n ph¸p lý cho viÖc thùc hiÖn thanh to¸n ®iÖn tö. Trªn thùc tÕ, m«i tr­êng ph¸p lý lµm nÒn t¶ng cho viÖc hiÖn ®¹i ho¸ vµ ph¸t triÓn c¸c dÞch vô ng©n hµng hiÖn ®¹i ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh. Do vËy, ChÝnh phñ cÇn sím ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p lý ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi ng­êi tiªu dïng còng nh­ c«ng t¸c ph¸t triÓn ng©n hµng ®iÖn tö. Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh 44/Q§-TTg ngµy 21 th¸ng 3 n¨m 2002 quy ®Þnh ph¹m vi sö dông chøng tõ vµ ch÷ ký ®iÖn tö. QuyÕt ®Þnh nµy ®· quy ®Þnh râ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña ch÷ ký ®iÖn tö. Tuy nhiªn vÒ l©u dµi, ch÷ ký ®iÖn tö vÉn cÇn cã luËt ®iÒu chØnh míi thÓ hiÖn ®­îc ®Çy ®ñ tÝnh ph¸p lý cña nã. HiÖn nay, ch÷ ký ®iÖn tö vÉn ph¶i sö dông v¨n b¶n d­íi luËt ®Ó ®iÒu chØnh còng chØ lµ gi¶i ph¸p t×nh thÕ. §· lµ v¨n b¶n d­íi luËt th× tÝnh chÊt ph¸p lý cña nã kh«ng cao vµ cßn bÞ h¹n chÕ vÒ ph¹m vi sö dông, cô thÓ quyÕt ®Þnh 44/Q§-TTg míi chØ cho phÐp ¸p dông trong c¸c tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n. §Çu t­ cho x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ViÖc ®Çu t­, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, trang bÞ kü thuËt ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ dÞch vô ng©n hµng kh«ng ph¶i chØ lµ vÊn ®Ò cña riªng ngµnh ng©n hµng mµ cña c¶ n­íc, n»m trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ. Do vËy, Nhµ n­íc cÇn chó ý ®Çu t­ cho lÜnh vùc nµy, nhanh chãng ®­a n­íc ta theo kÞp c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi vÒ c«ng nghÖ ng©n hµng. §èi víi dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö, Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn trang bÞ m¸y mãc, thiÕt bÞ phôc vô thanh to¸n ®iÖn tö mµ nÕu chØ cã ngµnh ng©n hµng th× ch­a ®ñ. Nh­ chóng ta ®· biÕt, dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö phô thuéc nhiÒu vµo c«ng nghÖ th«ng tin, m¸y mãc thiÕt bÞ ®Òu lµ nh÷ng lo¹i m¸y mãc hiÖn ®¹i mµ ViÖt Nam ch­a s¶n xuÊt ®­îc. Do ®ã, Nhµ n­íc nªn xem xÐt gi¶m thuÕ nhËp khÈu cho nh÷ng m¸y mãc nµy. T¹o m«i tr­êng kinh tÕ x· héi æn ®Þnh M«i tr­êng kinh tÕ x· héi æn ®Þnh lµ nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cho mäi sù ph¸t triÓn. Ph¸t triÓn ng©n hµng ®iÖn tö còng vËy. Kinh tÕ x· héi cã æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng th× ®êi sèng cña mäi ng­êi d©n míi ®­îc c¶i thiÖn, quan hÖ kinh tÕ míi cã ®iÒu kiÖn tiÕp xóc víi c¸c c«ng nghÖ thanh to¸n hiÖn ®¹i. Kinh tÕ x· héi cã ph¸t triÓn th× míi cã thÓ më réng ®èi t­îng phôc vô cña m×nh. §Çu t­ cho hÖ thèng gi¸o dôc §Çu t­ cho hÖ thèng gi¸o dôc lµ ®Çu t­ ph¸t triÓn nh©n tè con ng­êi. VÊn ®Ò nµy n»m trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn chung cña mét quèc gia. Do vËy, muèn cã mét ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é, ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, ®Æc biÖt trong mét ngµnh ¸p dông nhiÒu c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo bËc nhÊt trªn thÕ giíi nh­ ng©n hµng th× cÇn cã mét ®­êng lèi chØ ®¹o cña Nhµ n­íc Sinh viªn cña c¸c tr­êng ®¹i häc trong t­¬ng lai sÏ lµ chñ ®Êt n­íc. §©y lµ ®éi ngò cã tr×nh ®é, cã kh¶ n¨ng s¸ng t¹o, nhanh chãng n¾m b¾t ®­îc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn ®­îc c¸c dÞch vô hiÖn ®¹i gióp ViÖt Nam theo kÞp ®µ ph¸t triÓn cña c¸c n­íc. Do vËy, ngay tõ b©y giê Nhµ n­íc vµ c¸c tr­êng ®¹i häc cÇn ph¶i cã nh÷ng ch­¬ng tr×nh ®¹o t¹o ®éi ngò c¸n bé t­¬ng lai nµy nh­ ®­a thªm c¸c m«n häc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, thanh to¸n ®iÖn tö vµ CNTT vµo ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cña c¸c tr­êng ®¹i häc. Sù trî gióp cña nhµ n­íc lµ mét vÊn ®Ò quan träng ®èi víi mäi ngµnh mäi cÊp. NÕu cã nh÷ng biÖn ph¸p hç trî m¹nh mÏ cña chÝnh phñ vÒ chÝnh s¸ch thuÕ, quy ®Þnh vÒ luËt ph¸p ®Ó c¸c NHTM cã ®Þnh h­íng triÓn khai dÞch vô thanh to¸n ®iÖn tö gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi l©u dµi th× nhÊt ®Þnh dÞch vô nµy sÏ thu ®­îc kÕt qu¶ kh¶ quan. 2.2 KiÕn nghÞ ®èi víi ngµnh ng©n hµng Ng©n hµng Nhµ n­íc cÇn sím hoµn thiÖn c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thùc thi thanh to¸n ®iÖn tö Ng©n hµng Nhµ n­íc hiÖn nay lµ n¬i ban hµnh c¸c v¨n b¶n, chÝnh s¸ch, quy ®Þnh cÇn cã nh÷ng nghiªn cøu tham kh¶o c¸c nghiÖp vô ng©n hµng th­¬ng m¹i. Ng©n hµng Nhµ n­íc cÇn cô thÓ ho¸ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cña ChÝnh phñ nh­ quy ®Þnh cô thÓ h¬n vÒ c¸c ph­¬ng thøc vµ ph­¬ng ph¸p ®Þnh danh kh¸ch hµng, quy ®Þnh vÒ thanh to¸n trùc tuyÕn(online)… ®Ó c¸c ng©n hµng ViÖt Nam cã thÓ tung ra thÞ tr­êng c¸c s¶n phÈm dÞch vô hiÖn ®¹i, cung cÊp nh÷ng tiÖn Ých cho kh¸ch hµng. §iÒu nµy cã nghÜa r»ng b¶n th©n Ng©n hµng Nhµ n­íc tuy kh«ng trùc tiÕp ph¸t triÓn vµ cung cÊp c¸c s¶n phÈm dÞch vô nµy nh­ng còng cÇn ph¶i quan t©m ®Õn viÖc lµm sao ®Ó c¸c s¶n phÈm ®ã ®­îc ng©n hµng th­¬ng m¹i sím cã kh¶ n¨ng hiÖn thùc ho¸. X©y dùng mét hÖ thèng m¹ng an toµn Nh­ trªn ®· ph©n tÝch, vÊn ®Ò an ninh m¹ng lu«n lµ vÊn ®Ò khã kh¨n trong c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng vµ lu«n ®­îc c¸c ng©n hµng coi träng hµng ®Çu. VÊn ®Ò ®Æt lµ trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, khi c¸c vô x©m nhËp tr¸i phÐp vµo hÖ thèng m¹ng Internet ngay cµng nhiÒu th× c¸c ng©n hµng ph¶i cã gi¶i ph¸p g× ®Ó ®¶m b¶o ®é an toµn th«ng tin trªn m¹ng vµ b¶o vÖ th«ng tin kh¸ch hµng. Theo nh÷ng nghiªn cøu gÇn ®©y vÒ b¶o mËt th«ng tin th× cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn kh«ng an toµn m¹ng nh­ th«ng tin, d÷ liÖu bÞ tiÕp cËn, x©m nhËp trªn ®­êng truyÒn Internet…. Nh­ vËy ®Ó ®¶m b¶o an nh÷ng nguyªn t¾c, yªu cÇu vÒ b¶o mËt c¸c ng©n hµng khi thùc hiÖn kÕt nèi, giao dÞch ng©n hµng qua m¹ng Internet cÇn ph¶i cã sù chuÈn bÞ kü l­ìng, cã biÖn ph¸p chÝnh s¸ch râ rµng vÒ chiÕn l­îc ®¶m b¶o ®é an toµn bÝ mËt th«ng tin. §ång thêi ph¶i cã chÝnh s¸ch b¶o mËt kh¸ch hµng, thèng nhÊt vµ ph¶i ®­îc thùc hiÖn ®ång bé vµ trªn tÊt c¶ c¸c khÝa c¹nh. B¶o mËt trong m¹ng côc bé cña ng©n hµng, qu¶n trÞ m¹ng Internet, n©ng cao c«ng nghÖ, thiÕt bÞ b¶o mËt. Ngoµi ra, ®Ó ®¶m b¶o thiÕt lËp giao dÞch ®óng ®èi t­îng, tr¸nh sù gi¶ m¹o trong ®Ò nghÞ thiÕt lËp giao dÞch ng©n hµng ®iÖn tö, tr¸nh viÖc cÊp tªn giao dÞch sai ®èi t­îng, tr¸nh viÖc tiÕp cËn, x©m nhËp, tiÕt lé tªn giao dÞch, m· sè giao dÞch trong truyÒn tin c¸c ng©n hµng ph¶i: X¸c ®Þnh chÝnh x¸c th«ng tin, d÷ liÖu mµ kh¸ch hµng ph¶i ®iÒn vµo mÉu (form) göi cho ng©n hµng ®¶m b¶o th«ng qua c¸c th«ng tin ®ã cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc kh¸ch hµng cña m×nh. Trong tr­êng hîp sö dông m· sè bÝ mËt ( nh­ m· Zip mµ VCB ¸p dông)®Ó nhËn biÕt kh¸ch hµng th× cÇn x¸c ®Þnh râ c¶ kh¸ch hµng vµ nh©n viªn ng©n hµng vÒ tr¸ch nhiÖm gi÷ bÝ mËt th«ng tin m· sè bÝ mËt nµy. Lùa chän h×nh thøc chuyÓn giao th«ng tin vÒ tªn giao dÞch, m· sè giao dÞch theo ph­¬ng thøc thÝch hîp b¶o ®¶m an toµn h¬n. ViÖc sö dông th­ ®iÖn tö chØ ®­îc thùc hiÖn khi th­ ®iÖn tö ®· ®­îc m· ho¸, b¶o mËt, b¶o ®¶m tÝnh an toµn, kh«ng bÞ tiÕp cËn, ®äc trém trong qu¸ tr×nh truyÒn tin. Bªn c¹nh ®ã, do giao dÞch ng©n hµng ®iÖn tö lµ lo¹i h×nh ho¹t ®éng t­¬ng ®èi míi, cã tiÒm Èn nhiÒu rñi ro nªn viÖc kÕt nèi, giao dÞch cung cÊp th«ng tin kh¸ch hµng qua m¹ng Internet còng ®Æt kh¸ch hµng vµo rñi ro vÒ viÖc th«ng tin c¸ nh©n cã thÓ bÞ tiÕt lé do sù x©m nhËp tr¸i phÐp. Do vËy, cÇn cã th«ng b¸o tr­íc cho kh¸ch hµng ®Ó ®¶m b¶o ®¶m: Kh¸ch hµng hiÓu râ c¸c rñi ro cã thÓ ph¸t sinh vµ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p b¶o mËt thÝch hîp. Kh¸ch hµng phèi hîp cïng ng©n hµng b¶o ®¶m thùc hiÖn chÝnh s¸ch an toµn th«ng tin trªn m¹ng. ChÊp thuËn, cho phÐp kÕt nèi, giao dÞch, chuyÓn giao th«ng tin qua m¹ng Internet. Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch më réng kinh doanh dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö Ng©n hµng Nhµ n­íc cÇn khuyÕn khÝch c¸c ng©n hµng kh«ng ng¹i ®Çu t­ më réng dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö b»ng viÖc trî gióp cho c¸c ng©n hµng trong n­íc, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c ng©n hµng c¹nh tranh ®­îc víi ng©n hµng n­íc ngoµi Ng©n hµng Nhµ n­íc th­êng xuyªn tæ chøc c¸c buæi héi th¶o, kho¸ häc, trao ®æi kinh nghiÖm vÒ ng©n hµng ®iÖn tö cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cïng tham gia, giíi thiÖu ®Ó c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cã ®iÒu kiÖn trao ®æi kinh nghiÖm, gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. Cho phÐp c¸c ng©n hµng ViÖt Nam ®­îc ¸p dông linh ho¹t mét sè ­u ®·i nhÊt ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o tÝnh c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm dÞch vô do ng©n hµng ViÖt Nam ph¸t hµnh so víi c¸c s¶n phÈm dÞch vô cña c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi hay chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi. KÕt luËn DÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö thùc sù lµ mét lo¹i h×nh thanh to¸n hiÖn ®¹i nhiÒu tÝnh n¨ng ­u viÖt. DÞch vô nµy ®em l¹i nhiÒu lîi Ých cho c¶ ng©n hµng lÉn ng­êi tiªu dïng. H¬n n÷a trong thêi ®¹i c«ng nghÖ th«ng tin ph¸t triÓn nhanh th× viÖc ph¸t triÓn dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö sÏ ®ãng vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nµy còng nh­ gióp Ých rÊt nhiÒu cho sù ph¸t triÓn dÞch vô ng©n hµng. DÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö më ra nhiÒu triÓn väng c¶i thiÖn tÝnh hiÖu qu¶ cña dÞch vô thanh to¸n còng nh­ n©ng cao chÊt l­îng cña c¸c dÞch vô ng©n hµng gãp phÇn t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh ng©n hµng trªn tr­êng quèc tÕ. Bªn c¹nh ®ã ho¹t ®éng ng©n hµng ®iÓn tö còng g©y ra kh«ng Ýt khã kh¨n, th¸ch thøc víi ngµnh ng©n hµng, ng­êi tiªu dïng còng nh­ c¸c c¬ quan qu¶n lý ®iÒu nµy ®ßi hái mçi ng©n hµng ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p vµ b­íc ®i phï hîp víi môc tiªu cña m×nh còng nh­ môc tiªu chung cña toµn x· héi. Qua kho¸ luËn tèt nghiÖp víi ®Ò tµi: “Ng©n hµng ®iÖn tö- qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn thÕ giíi, thùc tr¹ng vµ triÓn väng ¸p dông t¹i ViÖt Nam” chóng ta cã thÓ thÊy ®­îc kh¸i qu¸t vÒ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö, thùc tr¹ng, c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng tíi viÖc triÓn khai thanh to¸n ®iÖn tö t¹i ViÖt Nam còng nh­ gi¶i ph¸p cho viÖc ph¸t triÓn dÞch vô nµy. Tuy nhiªn trªn ®©y còng chØ lµ nh÷ng nghiªn cøu ban ®Çu vµ nh÷ng nhËn xÐt chñ quan, v× vËy, kho¸ luËn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai sãt, em mong nhËn ®­îc sù gãp ý cña thÇy c« vµ b¹n ®äc ®Ó cã thÓ hoµn thiÖn thªm. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n. Tµi liÖu tham kh¶o Giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö- mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n- TS. NguyÔn V¨n Minh- TrÇn Hoµi Nam- NXB ChÝnh trÞ Quèc gia 2002 Th­¬ng m¹i ®iÖn tö- Häc viªn Hµnh chÝnh Quèc gia- NXB Lao ®éng 2002 Thµnh c«ng nhê Internet- Saylingwen- NXB Hµ néi 2002 Tµi liÖu héi th¶o “ Banking Vietnam 2002” tæ chøc 9-10/5/2002 B¸o c¸o tæng kÕt cña ng©n hµng Nhµ n­íc n¨m 2002 Tham luËn “TiÒm n¨ng vµ triÓn väng cña Internet Banking” cña Karen Furst, William Lang vµ Daniel Nolle, th¸ng 4 n¨m 2003 Hawkins vµ Mihaljek, kh¶o s¸t vÒ dÞch vô Internet Banking, Fitch- IBCA n¨m 2001 T¹p chÝ ng©n hµng- Sè 5/2002, sè 3,4/2003 T¹p chÝ tin häc ng©n hµng- Sè 2,3,4/2002, sè 1,2/2003 T¹p chÝ ng©n hµng Ngo¹i Th­¬ng- Sè 104 (T3/2002) T¹p chÝ Tin häc vµ §êi sèng- Sè 9/2002, sè 3/2003 Thêi b¸o kinh tÕ- Sè 114/2002 Sè liÖu cña c¬ quan kiÓm so¸t th«ng tin Hoa Ký- Mike McConel, Security and the Internet, Wallstreet Journal 17/2/2000 QuyÕt ®Þnh 44 ( Q§44/2002/Q§-TTg) cña Thñ t­íng ChÝnh Phñ ngµy 21/3/2002 Phô lôc I: ThÎ thanh to¸n ( credit card) Kh¸i niÖm ThÎ - tiÒn ®iÖn tö lµ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n hiÖn ®¹i vµ tiªn tiÕn nhÊt trªn thÕ giíi ngµy nay, ra ®êi vµ ph¸t triÓn g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh ng©n hµng vµ viÖc øng dông c«ng nghÖ tin häc trong ng©n hµng. ThÎ lµ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt do ng©n hµng ph¸t hµnh, thÎ cÊp cho kh¸ch hµng sö dông ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng ho¸, dÞch vô hoÆc ®Ó rót tiÒn mÆt ë c¸c m¸y rót tiÒn tù ®éng hay c¸c ng©n hµng ®¹i lý trong ph¹m vi sè d­ cña tµi kho¶n tiÒn göi hoÆc h¹n møc tÝn dông ®­îc ký kÕt gi÷a ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ vµ chñ thÎ. Ho¸ ®¬n thanh to¸n thÎ chÝnh lµ giÊy nhËn nî cña chñ thÎ ®èi víi c¬ së chÊp nhËn thÎ. C¬ së chÊp nhËn thÎ vµ ®¬n vÞ cung øng dÞch vô rót tiÒn mÆt ®ßi tiÒn chñ thÎ th«ng qua ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ vµ ng©n hµng thanh to¸n thÎ. Nh­ vËy, sÏ cã 3 hoÆc 4 thµnh viªn tham gia vµo mét giao dÞch thÎ: chñ thÎ (kh¸ch hµng), c¬ së chÊp nhËn thÎ (n¬i cung øng hµng ho¸, dÞch vô), ng©n hµng ph¸t hµnh, ng©n hµng thanh to¸n. Ph©n lo¹i §øng trªn nhiÒu gi¸c ®é kh¸c nhau ®Ó ph©n chia c¸c lo¹i thÎ th× cã thÓ chia thÎ thµnh nhiÒu lo¹i kh¸c nhau nh­ sau: - Ph©n lo¹i theo c«ng nghÖ s¶n xuÊt + ThÎ kh¾c ch÷ næi: Lµ lo¹i thÎ mµ trªn bÒ mÆt ®­îc kh¾c næi c¸c th«ng tin cÇn thiÕt. Ngµy nay, ng­êi ta kh«ng cßn sö dông lo¹i thÎ nµy n÷a v× kü thuËt cña nã qu¸ th« s¬, dÔ bÞ lîi dông, lµm gi¶ mµ kÕt hîp víi nh÷ng kü thuËt míi nh­ b¨ng tõ vµ chip th«ng minh. + ThÎ b¨ng tõ: ThÎ ®­îc s¶n xuÊt dùa trªn kü thuËt nh÷ng th«ng tin cña thÎ vµ chñ thÎ ®­îc m· ho¸ trªn b¨ng tõ ë mÆt sau cña thÎ. ThÎ nµy ®­îc sö phæ biÕn trong vßng 20 n¨m trë l¹i ®©y nh­ng cã thÎ bÞ lîi dông ®Ó lÊy c¾p tiÒn do cã mét sè nh­îc ®iÓm nh­: th«ng tin ghi trong thÎ hÑp vµ mang tÝnh cè ®Þnh kh«ng thÓ ¸p dông kü thuËt m· ho¸ an toµn, cã thÓ ®äc ®­îc dÔ dµng b»ng thiÕt bÞ g¾n víi m¸y tÝnh. + ThÎ th«ng minh: (smartcard) §©y lµ thÕ hÖ míi nhÊt cña thÎ, dùa trªn kü thuËt vi xö lý tin häc, g¾n vµo thÎ mét “chip” ®iÖn tö cã cÊu tróc gièng nh­ mét m¸y tÝnh hoµn h¶o. ThÎ cã tÝnh an toµn vµ b¶o mËt rÊt cao. Tuy vËy, do lµ mét c«ng nghÖ míi cã nhiÒu ­u ®iÓm nh­ vËy nªn gi¸ thµnh cßn cao, hÖ thèng m¸y mãc chÊp nhËn thÎ nµy còng ®¾t nªn sö dông cßn ch­a phæ biÕn nh­ thÎ tõ. ViÖc ph¸t hµnh vµ chÊp nhËn thanh to¸n lo¹i thÎ nµy míi chØ phæ biÕn ë c¸c n­íc ph¸t triÓn dï c¸c tæ chøc thÎ quèc tÕ vÉn ®ang khuyÕn khÝch c¸c ng©n hµng thµnh viªn ®Çu t­ ®Ó ph¸t hµnh vµ chÊp nhËn lo¹i thÎ nµy nh»m lµm gi¶m tû lÖ rñi ro do gi¶ m¹o thÎ. - Theo chñ thÓ ph¸t hµnh. + ThÎ do ng©n hµng ph¸t hµnh: Lµ lo¹i thÎ do ng©n hµng ph¸t hµnh gióp cho kh¸ch hµng sö dông linh ®éng tµi kho¶n cña m×nh t¹i ng©n hµng hoÆc sö dông sè tiÒn do ng©n hµng cÊp tÝn dông. §©y lµ lo¹i thÎ ®­îc sö dông réng r·i nhÊt hiÖn nay, kh«ng chØ trong ph¹m vi mét quèc gia mµ cßn trªn ph¹m vi toµn cÇu. VÝ dô nh­: Visa, MasterCard, JCB... + ThÎ do c¸c tæ chøc phi ng©n hµng ph¸t hµnh: §ã cã thÓ lµ c¸c lo¹i thÎ du lÞch gi¶i trÝ cña c¸c tËp ®oµn kinh doanh lín hoÆc còng cã thÓ lµ thÎ do c¸c c«ng ty x¨ng dÇu, c¸c cöa hiÖu lín ph¸t hµnh. VÝ dô: thÎ Dinner’s club, Amex .. - Theo tÝnh chÊt thanh to¸n cña thÎ + ThÎ tÝn dông: (creditcard) Lµ lo¹i thÎ ®­îc sö dông phæ biÕn nhÊt, theo ®ã ng­êi chñ thÎ ®­îc sö dông mét h¹n møc tÝn dông tuÇn hoµn ®Ó mua s¾m hµng ho¸, dÞch vô t¹i c¸c c¬ së chÊp nhËn lo¹i thÎ nµy. ThÎ tÝn dông th­êng do ng©n hµng ph¸t hµnh vµ th­êng ®­îc qui ®Þnh mét h¹n møc tÝn dông nhÊt ®Þnh trªn c¬ së kh¶ n¨ng tµi chÝnh, tµi s¶n thÕ chÊp cña chñ thÎ. Chñ thÎ chØ ®­îc phÐp chi tiªu trong ph¹m vi h¹n møc tÝn dông ®· cho. Chñ thÎ ph¶i thanh to¸n cho ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ theo kú hµng th¸ng. L·i suÊt tÝn dông tuú thuéc vµo qui ®Þnh cña mçi ng©n hµng ph¸t hµnh. TÝnh chÊt tÝn dông cña thÎ cßn thÓ hiÖn ë viÖc chñ thÎ ®­îc øng tr­íc mét h¹n møc tiªu dïng mµ kh«ng ph¶i tr¶ tiÒn ngay, chØ thanh to¸n sau mét k× h¹n nhÊt ®Þnh. ThÎ tÝn dông ®­îc coi lµ mét c«ng cô tÝn dông trong lÜnh vùc cho vay tiªu dïng. + ThÎ ghi nî (debitcard) Víi lo¹i thÎ nµy, chñ thÎ cã thÓ chi tr¶ tiÒn hµng ho¸, dÞch vô dùa trªn sè d­ tµi kho¶n tiÒn göi hoÆc tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n cña m×nh t¹i ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ. ThÎ thanh to¸n kh«ng cã h¹n møc tÝn dông v× nã phô thuéc vµo sè d­ hiÖn h÷u trªn tµi kho¶n cña chñ thÎ. Sè tiÒn chñ thÎ chi tiªu sÏ ®­îc khÊu trõ ngay vµo tµi kho¶n cña chñ thÎ th«ng qua nh÷ng thiÕt bÞ ®iÖn tö ®Æt t¹i c¬ së chÊp nhËn thÎ. Cã 2 loaÞ thÎ ghi nî c¬ b¶n: *thÎ online: nh÷ng th«ng tin vÒ giao dÞch ®­îc kÕt nèi trùc tiÕp tõ thiÕt bÞ ®iÖn tö ®Æt t¹i c¬ së chÊp nhËn thÎ hoÆc ®iÓm rót tiÒn mÆt tíi ng©n hµng ph¸t hµnh. Gi¸ trÞ nh÷ng giao dÞch ®­îc khÊu trõ trùc tiÕp vµ lËp tøc vµo tµi kho¶n cña chñ thÎ. *thÎ offline: th«ng tin giao dÞch ®­îc l­u t¹i m¸y ®iÖn tö cña CSCNT vµ ®­îc chuyÓn ®Õn ng©n hµng ph¸t hµnh muén h¬n (kh«ng cã kÕt nèi vµo thêi ®iÓm thanh to¸n) gi¸ trÞ nh÷ng giao dÞch sÏ ®­îc khÊu trõ vµo tµi kho¶n cña chñ thÎ sau ®ã vµi ngµy. Ngoµi 2 lo¹i thÎ phæ biÕn nhÊt lµ thÎ tÝn dông vµ thÎ ghi nî, cßn mét sè lo¹i thÎ còng ®­îc sö dông réng r·i cho mét sè môc ®Ých nhÊt ®Þnh nh­: the rót tiÒn mÆt, thÎ l­u gi÷ gi¸ trÞ. - Theo ph¹m vi l·nh thæ + ThÎ néi ®Þa: Lµ thÎ ®­îc giíi h¹n sö dông trong ph¹m vi mét quèc gia do vËy ®ång tiÒn giao dÞch ph¶i lµ ®ång b¶n tÖ n­íc ®ã. Ho¹t ®éng cña lo¹i thÎ nµy rÊt ®«n gi¶n, chØ do mét ng©n hµng hoÆc mét tæ chøc ®iÒu hµnh tõ viÖc ph¸t hµnh, xö lý trung gian cho ®Õn thanh to¸n. ThÎ cã nh­îc ®iÓm lµ viÖc sö dông chØ giíi h¹n trong ph¹m vi mét quèc gia v× vËy viÖc kinh doanh sÏ kh«ng hiÖu qu¶ nÕu c¬ së chÊp nhËn thÎ Ýt. 4.4.2 ThÎ quèc tÕ: ThÎ sö dông c¸c lo¹i ngo¹i tÖ m¹nh ®Ó thanh to¸n, ®­îc chÊp nhËn trªn ph¹m vi toµn cÇu. ThÎ ®­îc hç trî, qu¶n lÝ trªn toµn thÕ giíi bëi c¸c tæ chøc tµi chÝnh lín nh­ Mastercard, Visa ... ho¹t ®éng thèng nhÊt, ®ång bé. ThÎ quèc tÕ rÊt ®­îc ­a chuéng v× tÝnh an toµn, tiÖn lîi cña nã. - Theo môc ®Ých vµ ®èi t­îng sö dông: + ThÎ kinh doanh: (bussiness card): Lµ lo¹i thÎ ph¸t hµnh cho nh©n viªn cña c«ng ty sö dông, nh»m gióp c¸c c«ng ty qu¶n lý ch¹t chÏ viÖc chi tiªu cña c¸c nh©n viªn v× môc ®Ých chung cña c«ng ty trong kinh doanh. + ThÎ du lÞch vµ gi¶i trÝ : Lµ lo¹i thÎ ®­îc ph¸t hµnh ®Ó phôc vô cho ngµnh du lÞch vµ gi¶i trÝ. - Theo h¹n møc cña thÎ + ThÎ vµng: (Gold card) Lµ lo¹i thÎ ­u h¹ng phï hîp víi møc sèng vµ nhu cÇu tµi chÝnh cña kh¸ch hµnh cã thu nhËp cao. ThÎ ®­îc ph¸t hµnh cho nh÷ng ®èi t­îng cã uy tÝn, cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh lµnh m¹nh, cã nhu cÇu chi tiªu lín. §iÓm kh¸c biÖt cña thÎ vµng so víi thÎ th­êng lµ h¹n møc tÝn dông lín. + ThÎ th­êng: (Standard card) Lµ mét lo¹i thÎ tÝn dông nh­ng mang tÝnh phæ th«ng, phæ biÕn, ®­îc sö dông réng r·i trªn toµn thÕ giíi, cã h¹n møc tÝn dông thÊp h¬n thÎ vµng. Tãm l¹i, mÆc dï ®­îc ph©n thµnh nhiÒu lo¹i kh¸c nhau nh­ng c¸c lo¹i thÎ nãi trªn ®Òu cã mét ®Æc ®iÓm chung nhÊt ®ã lµ dïng ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng ho¸, dÞch vô nªn ®­îc gäi chung lµ thÎ thanh to¸n. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ, lo¹i thÎ tÝn dông ®­îc sö dông phæ biÕn vµ cã quy tr×nh phøc t¹p h¬n c¶. Do ®ã ®Ò tµi nµy sÏ ®i s©u nghiªn cøu vÒ thÎ tÝn dông. NghiÖp vô thanh to¸n thÎ Qu¸ tr×nh thanh to¸n thÎ chÝnh lµ chu tr×nh vËn ®éng cña thÞ tr­êng thÎ mçi khi giao dÞch thÎ ph¸t sinh. Kh¸c víi nghiÖp vô ph¸t hµnh thÎ chØ diÔn ra trong ng©n hµng ph¸t hµnh, nghiÖp vô thanh to¸n thÎ diÔn ra ë bªn ngoµi vµ cã sù tham gia cña hÇu hÕt c¸c thµnh viªn cña thÞ tr­êng thÎ. NghiÖp vô thanh to¸n thÎ b¾t ®Çu khi chñ thÎ tiÕn hµnh mua b¸n, giao dÞch b»ng thÎ t¹i c¸c c¬ së chÊp nhËn thanh to¸n thÎ, m¸y ATM hoÆc c¸c ®iÓm øng tiÒn mÆt. TiÕp ®ã lµ c¸c nghiÖp vô thùc hiÖn thanh to¸n hé cho kh¸ch hµng gi÷a ng©n hµng ph¸t hµnh víi c¸c bªn trung gian cã liªn quan trong thÞ tr­êng thÎ nh»m ®¶m b¶o cuèi cïng sè tiÒn giao dÞch cña kh¸ch hµng ®­îc thanh to¸n cho c¬ së chÊp nhËn thÎ. Quy tr×nh diÔn ra nh­ sau: (1): Chñ thÎ dïng thÎ ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng ho¸, dÞch vô hoÆc rót tiÒn mÆt t¹i c¸c CSCNT hoÆc ng©n hµng ®¹i lý. (2): CSCNT hoÆc ng©n hµng ®¹i lý khi nhËn ®­îc thÎ tõ kh¸ch hµng ph¶i kiÓm tra tÝnh hîp lÖ cña thÎ nh­: logo, biÓu t­îng cña thÎ quèc tÕ, b¨ng ch÷ ký, ký hiÖu ®Æc biÖt, thêi h¹n hiÖu lùc, c¸c yÕu tè in næi trªn thÎ, nÕu hîp lÖ CSCNT sÏ cung cÊp hµng ho¸ dÞch vô cho kh¸ch hµng. (3): CSCNT giao dÞch víi ng©n hµng (göi ho¸ ®¬n thÎ cho ng©n hµng thanh to¸n). (4): Ng©n hµng thanh to¸n cho CSCNT (ghi cã vµo tµi kho¶n cña CSCNT hoÆc ng©n hµng ®¹i lý thanh to¸n). (5): Thanh to¸n víi tæ chøc thÎ quèc tÕ vµ c¸c thµnh viªn kh¸c. Cuèi mçi ngµy, ng©n hµng tæng hîp toµn bé c¸c giao dÞch ph¸t sinh tõ thÎ do ng©n hµng kh¸c ph¸t hµnh vµ truyÒn d÷ liÖu cho Tæ chøc thÎ quèc tÕ (6): Tæ chøc thÎ quèc tÕ ghi cã cho ng©n hµng thanh to¸n Tæ chøc thÎ quèc tÕ sau khi nhËn ®­îc d÷ liÖu tõ ng©n hµng thanh to¸n sÏ tiÕn hµnh ghi cã cho ng©n hµng. D÷ liÖu mµ tæ chøc thÎ quèc tÕ truyÒn vÒ bao gåm nh÷ng kho¶n ng©n hµng thanh to¸n ®­îc tr¶, nh÷ng kho¶n phÝ ph¶i tr¶ cho Tæ chøc thÎ quèc tÕ, nh÷ng giao dÞch bÞ tra so¸t. (7): Tæ chøc thÎ quèc tÕ b¸o nî cho ng©n hµng ph¸t hµnh. (8): Thanh to¸n nî cho tæ chøc thÎ quèc tÕ. (9): Göi sao kª cho chñ thÎ (10): Thanh to¸n nî cho ng©n hµng ph¸t hµnh. Chñ thÎ sau khi nhËn ®­îc sao kª sÏ tiÕn hµnh tr¶ tiÒn cho nh÷ng kho¶n hµng ho¸ dÞch vô mµ m×nh ®· tiªu dïng.