Khóa luận Nhật Bản hai lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên

v­ît lªn thãi Ých kû vµ t­ lîi c¸ nh©n v× an nguy cña ®Êt n­íc. Kh«ng gièng nh­ tÇng líp t¨ng l÷ ®· lîi dông ®øc tin cña quÇn chóng vµ g©y ra kh«ng biÕt bao nhiªu sù vô r¾c rèi trong suèt thËp niªn x¶y ra chiÕn tranh. Ngoµi nh÷ng biÖn ph¸p phßng vÖ trªn, chÝnh quyÒn Kamakura cßn cho x©y dùng mét bøc t­êng thµnh tõ phÝa §«ng mòi Shiga däc theo bê biÓn Hakata ®Õn tËn Imazu. Hä lÖnh cho c¸c l·nh chóa ë Kyïshï trong vßng 6 th¸ng ph¶i hoµn thµnh, hÔ ai cã mét diÖn tÝch ®Êt = 1 tan ( kho¶ng 1/3 yard ) th× ph¶i x©y 1 icnh t­êng DÞch theo: G.B. Sansom - A Short History of Japan - Charles E. Tuttle Company, Tokyo. . Bøc t­êng nµy nh»m ng¨n chÆn nh÷ng cuéc ®æ bé cña qu©n ®Þch vµo ®Þa ®iÓm chiÕn l­îc lµ h¶i c¶ng Hakata, hay chÝ Ýt còng g©y trë ng¹i cho chóng, ng¨n b­íc tiÕn qu©n cña kÎ thï vµo ®Êt liÒn. Bøc t­êng ®­îc lµm b»ng ®¸ rÊt ch¾c ch¾n, dµi gÇn 20km, cao tõ 2 ®Õn 3m vµ dµy kho¶ng 3m. Nã ®· tiªu tèn kh«ng biÕt bao nhiªu nh©n tµi vËt lùc vµ thùc tÕ ®· ph¶i mÊt 5 n¨m míi hoµn thµnh. Tuy nhiªn viÖc x©y dùng c«ng tr×nh nµy còng béc lé vµi nh­îc ®iÓm nhÊt lµ viÖc ph¶i dµn tr¶i mét lùc l­îng lín b¶o vÖ däc theo bøc t­êng dµi. H×nh11:Mét phÇn bøc t­êng thµnh chèng qu©n M«ng-Nguyªn cßn l¹i ë Fukuoka ngµy nay. N¨m 1279, cã dÊu hiÖu qu©n M«ng Cæ sÏ tÊn c«ng, nh­ng rÊt may cho NhËt B¶n lµ Hèt TÊt LiÖt cßn bËn rén viÖc th«n tÝnh miÒn Nam Trung Hoa nªn cuéc viÔn chinh bÞ ho·n l¹i. N¨m ®ã, Hèt TÊt LiÖt lÖnh cho vua Koryo ph¶i ®ãng 1000 chiÕn thuyÒn míi vµ tuyÓn 20.000 thuû thñ, «ng ta còng cho thµnh lËp mét “ bé chØ huy ®Æc biÖt ®Ó trõng ph¹t NhËt B¶n ” cã nhiÖm vô kiÓm tra, ®«n ®èc toµn bé c«ng viÖc chuÈn bÞ cho cuéc viÔn chinh. Sau ®ã mét ®¹o qu©n M«ng Cæ 50.000 ng­êi ®­îc cö ®Õn ®ãng ë bê biÓn phÝa §«ng TriÒu Tiªn ®Ó ®îi xuèng thuyÒn. Nh­ vËy vÒ qu©n sè ®· gÊp ®«i lùc l­îng cña lÇn viÔn chinh tr­íc. Kh«ng dõng l¹i ë ®ã, Hèt TÊt LiÖt cßn cã ý buéc Nam Tèng göi binh m· cïng tham gia ®ît tÊn c«ng, sè qu©n Trung Hoa dù ®Þnh sÏ lµ 100.000 ng­êi. Tuy nhiªn sau ®ã Nam Tèng bÞ Nguyªn tiªu diÖt vµ cuéc x©m l¨ng bÞ lïi l¹i mÊy n¨m. Kho¶ng cuèi n¨m 1280, Bakufu nhËn ®­îc tin mËt b¸o qu©n M«ng-Nguyªn cã thÓ sÏ tÊn c«ng vµo mïa xu©n sang n¨m. NhiÕp chÝnh Tokimune th«ng qua c¸c chØ huy c¶nh s¸t Shugo cho ban bè mét b¶n hiÖu triÖu kªu gäi c¸c thñ lÜnh ch­ hÇu ®øng lªn chèng giÆc ngo¹i x©m. ¤ng høa sÏ ban th­ëng xøng ®¸ng cho nh÷ng ng­êi cã c«ng, vµ do¹ sÏ trõng ph¹t nghiªm kh¾c nh÷ng kÎ cã hµnh vi bÊt Trung. B¶n hiÖu triÖu cã ®o¹n viÕt: “ Ta ®· ®­îc biÕt r»ng nhiÒu shugo vµ ch­ hÇu, hoÆc v× nh÷ng cuéc tranh chÊp n¶y sinh ra tõ chøc vô cña hä hoÆc v× bÊt m·n víi c¸c ph¸n quyÕt cña toµ ¸n, nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cã bÊt hoµ víi nhau. Nu«i d­ìng nh÷ng o¸n hËn riªng t­ mµ bÊt lîi cho an nguy quèc gia lµ hµnh vi hÕt søc ph¶n nghÞch. TÊt c¶ c¸c chiÕn sü, tõ ng­êi nhµ ( cña Shogun ) trë xuèng, h·y tu©n theo mÖnh lÖnh cña c¸c Shugo ” G.Sansom - L­îc sö v¨n ho¸ NhËt B¶n ( tËp II ) - DÞch gi¶ Lª N¨ng An - NXB Khoa Häc X· Héi 1989. . Nh÷ng lÖnh tæng ®éng viªn còng lËp tøc ®­îc ban hµnh, mäi nguån nh©n tµi vËt lùc cña c¶ quèc gia ®Òu tËp trung hÕt møc cã thÓ cho cuéc kh¸ng chiÕn. Cuèi cïng th× triÒu ®×nh ë Kyoto còng nhËn thÊy t×nh h×nh chiÕn sù nghiªm träng tíi møc nµo, hä quyÕt ®Þnh ®em thu nhËp tõ mét sè l·nh ®Þa cña nhµ vua trao l¹i cho c¸c ®¹o qu©n chi dông. Thiªn Hoµng ra lÖnh tông kinh, lµm lÔ ë tÊt c¶ c¸c ®Òn chïa trong c¶ n­íc, c¶ Hoµng th©n quèc thÝch còng ph¶i thøc ®Ó ®äc kinh. ë c¸c tù viÖn, toµn bé t¨ng l÷ ngµy ®ªm cÇu kinh vµ tông niÖm thÇn chó Darani, cßn t¹i ®Òn thê thÇn chiÕn tranh Hachiman th× lóc nµo còng ®«ng nghÞt c¸c tÝn ®å thuéc ®ñ mäi tÇng líp vµ tÝn ng­ìng. B¶n th©n nhiÕp chÝnh Tokimune, dï rÊt bËn rén víi viÖc chuÈn bÞ chiÕn sù vÉn kh«ng quªn viÖc cÇu nguyÖn, ng­êi ta nãi «ng ®· chÐp l¹i nh÷ng b¶n kinh PhËt b»ng m¸u cña chÝnh m×nh. N¨m 1281, Hèt TÊt LiÖt ®· tËp hîp ®­îc hai ®¹o qu©n hïng hËu cho cuéc viÔn chinh v­ît ®¹i d­¬ng. §¹o qu©n phÝa B¾c ®­îc gäi lµ §«ng Lé Qu©n ( 東路軍 ) bao gåm 900 chiÕn thuyÒn chë theo 30.000 ng­êi M«ng Cæ chØ huy bëi t­íng Hong da-gu cïng víi 15.000 thuû binh vµ 10.000 bé binh TriÒu Tiªn vÉn d­íi sù chØ huy cña ®« ®èc Kim Bang-gyong. §¹o qu©n phÝa Nam gäi lµ Giang Nam Qu©n ( 江南軍 ) gåm 100.000 qu©n T©n Phô ( qu©n lÝnh Nam Tèng ®­îc nhµ Nguyªn tæ chøc l¹i sö dông ) cña miÒn Nam Trung Hoa, chØ huy bëi t­íng Ph¹m V¨n Hæ ( Bom Mun Ho 范文虎 ), ®¹o qu©n nµy ®­îc vËn chuyÓn trªn 3500 chiÕn thuyÒn Theo: Torao Mozai - The Lost Fleet of Kublai Khan - National Geographic, Vol. 162 - No.5, November 1982. . Sö s¸ch M«ng Cæ n¨m 1281 cã ghi : “ Vua TriÒu Tiªn ®Õn Changa Nor ®­îc Hoµng ®Õ Hèt TÊt LiÖt tiÕp ®ãn. Hai bªn bµn b¹c cuèi cïng ®i ®Õn tho¶ thuËn. C¸c chiÕn thuyÒn TriÒu Tiªn sÏ chë 40.000 qu©n M«ng Cæ, TriÒu Tiªn. §éi qu©n B¾c trung Hoa sÏ hîp tung víi 100.000 qu©n Nam Trung Hoa ë ®¶o Iki, sau ®ã cïng tiÕn c«ng qu©n NhËt ” G.Sansom - LÞch sö NhËt B¶n ( tËp I ) - DÞch gi¶ Lª N¨ng An - NXB L§XH - Hµ Néi 1994. . Nh­ng mäi sù l¹i diÔn ra kh«ng ®óng víi dù ®Þnh cña Hèt TÊt LiÖt. H¹m ®éi cña TriÒu Tiªn ®· s½n sµng lªn ®­êng tõ mïa xu©n n¨m 1281, nh­ng h¹m ®éi Nam Trung Hoa th× gÆp khã kh¨n v× ch­a kÞp trang bÞ ®Çy ®ñ cho qu¸ nhiÒu chiÕn thuyÒn nªn ph¶i t¹m ho·n xuÊt qu©n. Qu©n M«ng Cæ n«n nãng tÊn c«ng ®¶o Tsushima, song hßn ®¶o nµy ®· tæ chøc phßng thñ tèt h¬n n¨m 1274 nhiÒu. Qu©n NhËt Èn nÊp d­íi c¸c c«ng sù n»m trªn ®Þa thÕ thuËn lîi, chiÕn ®Êu rÊt hiÖu qu¶, thªm vµo ®ã ®Þa ®iÓm ®æ bé l¹i v« cïng khã kh¨n nªn qu©n M«ng-Nguyªn bÞ ®¸nh bËt ®i vµ buéc ph¶i quay vÒ c¨n cø ë Masan. §óng lóc nµy binh sü cña hä l¹i bÞ dÞch bÖnh èm rÊt nhiÒu, c¸c chiÕn thuyÒn m·i cho tíi mïa hÌ vÉn kh«ng thÓ khëi hµnh ®­îc. Trong khi ®ã, h¹m ®éi miÒn Nam Trung Hoa ®· lªn ®­êng, hä ®ang tiÕn gÇn ®Õn phÝa Nam ®¶o Iki. Ngµy 10 th¸ng 6, chiÕn thuyÒn TriÒu Tiªn kh«ng ®îi thuû binh Nam Trung Hoa ®· bá qua ®¶o Iki tÊn c«ng vµo bê biÓn Chikuzen. Ngµy 23 th¸ng 6, hä ®æ bé lªn mét sè vÞ trÝ gi÷a Munakata vµ vÞnh Hakozaki, ®ång thêi chiÕm ®­îc vÞ trÝ chiÕn l­îc lµ mòi Shiga. Cuéc tÊn c«ng cña qu©n M«ng-Nguyªn nh»m th¼ng vµo mÆt B¾c bøc t­êng ®¸ vµ s­ên bªn ph¶i cña qu©n NhËt. Râ rµng, bøc t­êng thµnh tèn H×nh12: Mét ®o¹n trªn cuén tranh Moko Shurai Ekotoba ( 蒙古襲来絵詞 ) do Takezaki Suenaga vÏ n¨m 1293, miªu t¶ c¶nh c¸c binh sü NhËt phßng thñ trªn t­êng thµnh. kÐm kia ®· ph¸t huy t¸c dông, qu©n M«ng Cæ bÞ k×m ch©n lóng tóng trong viÖc ®æ bé, cho dï hä ®· chiÕm ®­îc mòi Shiga nh­ng vÉn kh«ng thÓ triÓn khai ®éi h×nh kþ binh nh­ ý muèn. Qu©n NhËt ë phÝa Nam bøc t­êng thµnh còng ph¶i ®­¬ng ®Çu víi mét lùc l­îng qu©n ®Þch rÊt m¹nh ®ang ®Þnh ®æ bé lªn miÒn B¾c tØnh Hizen ( 肥前 ). H¹m ®éi Nam Trung Hoa, tíi NhËt B¶n vµo gi÷a th¸ng 7, hä nhanh chãng chiÕm c¸c ®¶o Hirado vµ Takashima ( 高島 ). §¹o qu©n nµy kh«ng tíi cïng mét lóc mµ chia lµm nhiÒu ®ît, hä còng triÓn khai nh÷ng lùc l­îng m¹nh lªn c¸c ®Þa ®iÓm phÝa T©y Nam vÞnh Hakata. Qu©n NhËt bè trÝ phßng thñ ë hai ®Çu bøc t­êng ®¸ tøc lµ ë phÝa T©y Imazu ng­îc lªn phÝa B¾c tíi mòi Shiga ( 滋賀 ) ®· chiÕn ®Êu rÊt quyÕt liÖt vµ hiÖu qu¶. Qu©n M«ng Cæ cã nh÷ng m¸y b¾n ®¸ nÆng ®Ó c«ng thµnh nh­ng kh«ng chiÕm ®­îc ®Þa thÕ thÝch hîp ®Ó sö dông, cßn c¸c lo¹i ph¸o th« s¬ vµ ho¶ d­îc tuy lîi h¹i nh­ng còng kh«ng lµm c¸c chiÕn binh Samurai hoang mang nh­ tr­íc kia n÷a. Trªn nhiÒu vÞ trÝ ë Kyïshï, qu©n NhËt ®· ®Èy lïi kÎ thï vµ chuyÓn tõ thÕ thñ sang thÕ c«ng, hä ®Æc biÖt tËp trung tÊn c«ng lùc l­îng ®Þch ®ãng ë mòi Shiga-mét ®Þa ®iÓm ®æ bé chiÕn l­îc. D­íi n­íc, c¸c chiÕn thuyÒn nhá cña hä ®· ph¸t huy t¸c dông luån l¸ch tÊn c«ng c¸c thuyÒn ®Þch, c¾t ®øt liªn l¹c gi÷a chóng víi nhau vµ ng¨n c¶n qu©n M«ng-Nguyªn tiÕp tôc ®æ bé. C¸c thuû binh NhËt B¶n tá ra h¬n h¼n kÎ thï vÒ kh¶ n¨ng t¸c chiÕn trªn mÆt n­íc. Trong kho¶ng c¸ch chËt hÑp trªn c¸c chiÕn thuyÒn, tr×nh ®é sö dông kiÕm ®iªu luyÖn cña binh sü NhËt B¶n chiÕm lîi thÕ lín tr­íc nh÷ng kÎ x©m l­îc. Cung tªn hay tr­êng th­¬ng trong lßng thuyÒn d­êng nh­ v« dông kh«ng thÓ ph¸t huy ®­îc søc m¹nh vèn lµ së tr­êng cña qu©n lÝnh M«ng Cæ. Thªm vµo ®ã, c¸c chiÕn thuyÒn ®Þch qu¸ to lín cång kÒnh, phÇn nhiÒu l¹i lµ thuyÒn chë qu©n kh«ng ph¶i thuyÒn chiÕn nªn rÊt lóng tóng khi xoay trë, ®éi h×nh chiÕn ®Êu bÞ rèi lo¹n trÇm träng. C¸c thuû binh thiÖn chiÕn NhËt B¶n hÇu hÕt ®Òu lµ dßng dâi c¸c danh t­íng tõng gióp Minamoto Yoshitsune ( 源義経1159-1189, dòng t­íng næi tiÕng trong lÞch sö NhËt B¶n thêi trung thÕ, em trai cña §¹i Nguyªn So¸i Yoritomo ) trong c¸c trËn chiÕn ®Êu víi ng­êi hä Taira tr­íc kia. H×nh 13: Mét ®o¹n trªn cuén tranh Moko Shurai Ekotoba ( 蒙古襲来絵詞 ) do Takezaki Suenaga vÏ n¨m 1293, miªu t¶ c¶nh c¸c chiÕn tuyÒn NhËt B¶n xuÊt trËn. Trong khi qu©n Nam Trung Hoa do ¸p ®¶o vÒ sè l­îng ®· dµnh ®­îc mét vµi th¾ng lîi th× qu©n M«ng Cæ l¹i gÆp ph¶i sù kh¸ng cù quyÕt liÖt cña binh sü NhËt B¶n, hä buéc ph¶i rêi bá c¸c vÞ trÝ chiÕn l­îc ë Hakata lui vÒ ®¶o Hirado ®Ó nghØ ng¬i vµ chuÈn bÞ cho ®ît tÊn c«ng míi. Trong cuéc chiÕn kh«ng c©n søc, t­íng sü NhËt B¶n ®· chiÕn ®Êu rÊt ngoan c­êng, sö s¸ch kh«ng nãi râ hä ®· tiªu diÖt ®­îc bao nhiªu qu©n thï, chØ biÕt r»ng suèt 8 tuÇn lÔ, hä ®· gi÷ v÷ng ®­îc mét trËn ®Þa réng lín tõ Munakata 宗像 tíi tËn tØnh Hizen vµ ch­a mét ngµy nµo qu©n x©m l­îc chiÕm ®­îc ­u thÕ G.Sansom - LÞch sö NhËt B¶n ( tËp I ) - DÞch gi¶ Lª N¨ng An - NXB L§XH - Hµ Néi 1994. . Tæng sè qu©n NhËt B¶n phßng thñ ë Kyïshï lªn tíi 40.000 ng­êi vµ ®Òu lµ nh÷ng chiÕn binh dòng c¶m , thiÖn chiÕn chÝnh v× thÕ ®· g©y cho qu©n thï nhiÒu tæn thÊt ®¸ng kÓ. Qu©n ®Þch th× l¹i ë trong t×nh tr¹ng ®éi ngò láng lÎo, thiÕu liªn l¹c vµ kh«ng cã sù chØ huy thèng nhÊt. §¹o qu©n ph­¬ng B¾c tuy thiÖn chiÕn nh­ng bÞ qu©n NhËt tËp trung tÊn c«ng vµ v× kh«ng thÓ triÓn khai ®éi h×nh nªn khã cã thÓ ph¶n c«ng. C¸c binh sü Trung Hoa l¹i cµng kh«ng cã ý chÝ chiÕn ®Êu, hä tuy ®«ng ®¶o nh­ng vèn kh«ng thiÖn chiÕn b»ng qu©n NhËt nay l¹i ph¶i b¸n m¹ng cho chÝnh kÎ thï cña m×nh th× lµm sao cã thÓ chiÕn th¾ng. Nh­ng trªn chiÕn tr­êng NhËt B¶n, tinh thÇn vµ ý chÝ chiÕn ®Êu cña qu©n x©m l­îc kh«ng cã ý nghÜa quan träng. Ng­êi quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i cña cuéc chiÕn chÝnh lµ thiªn nhiªn. Hµng n¨m cã rÊt nhiÒu c¬n b·o ®æ bé vµo n­íc NhËt ®Æc biÖt lµ miÒn T©y Nam, thêi ®iÓm diÔn ra cuéc chiÕn tranh l¹i lµ chÝnh gi÷a mïa m­a b·o ë NhËt B¶n. Nh­ng lÇn nµy ®èi t­îng tµn ph¸ cña tù nhiªn kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ng­ d©n NhËt nh­ th­êng lÖ mµ l¹i lµ ®¹o qu©n x©m l­îc hïng hËu. C¬n b·o ®æ bé vµo bê biÓn n¨m Êy, ®­îc miªu t¶ lµ mét trong nh÷ng c¬n b·o khñng khiÕp nhÊt trong lÞch sö NhËt B¶n. Thêi ®ã ch­a cã m¸y ®o søc giã, nh­ng sö s¸ch chÐp r»ng b·o lín tíi møc thæi bËt c¶ gèc nh÷ng c©y to mét ng­êi «m kh«ng hÕt. Víi mét c¬n b·o nh­ vËy h¹m ®éi qu©n M«ng-Nguyªn kh«ng thÓ nµo ®­¬ng cù næi. C¬n b·o kÐo dµi trong hai ngµy 15 vµ 16 th¸ng 8, cho tíi khi nã kÕt thóc th× sè chiÕn thuyÒn ®Þch kh«ng cßn næi mét phÇn ba. Tæng sè qu©n x©m l­îc bÞ thiÖt h¹i lµ bao nhiªu kh«ng thÊy tµi liÖu nµo ghi l¹i ®Çy ®ñ. C¸c sö gia Hµn Quèc cho r»ng qu©n TriÒu Tiªn lµ nh÷ng ng­êi may m¾n nhÊt, trong tæng sè 9960 binh sü vµ 15.029 thuû thñ ( tæng céng 24.989 ng­êi ) hä cã tíi 19.397 ng­êi sèng sãt, con sè nµy cña qu©n M«ng Cæ chØ lµ kho¶ng 10.000 ng­êi DÞch theo: Lee Wha Rang - The Koryo-Mongol allied invasion of Japan-The myth of Kamikaze . Nh­ vËy ®¹o §«ng Lé Qu©n sau khi vÒ tíi Masan an toµn th× tæn thÊt tíi h¬n mét phÇn ba lùc l­îng. PhÝa h¹m ®éi qu©n Giang Nam th× thiÖt h¹i cßn ghª gím gÊp nhiÒu lÇn, lùc l­îng chÝnh cña hä ®ãng t¹i vÞnh Imari ( 伊万里 ) vµ bê biÓn Hizen-n¬i c¬n b·o tµn ph¸ nÆng nÒ nhÊt. ThiÖt h¹i vÒ ng­êi lµ kh«ng thÓ l­êng hÕt ®­îc, Ýt nhÊt h¬n mét nöa sè binh sü cña hä ®· vÜnh viÔn ch×m s©u d­íi ®¸y biÓn. Cã tµi liÖu chÐp r»ng sè qu©n Trung Hoa bÞ kÑt l¹i NhËt B¶n sau trËn b·o lµ kho¶ng 10.000 ng­êi, phÇn lín hä bÞ qu©n NhËt giÕt chÕt, sè cßn l¹i bÞ b¾t lµm n« lÖ, chØ cã vµi ng­êi may m¾n trèn ®­îc vÒ Trung Quèc. H×nh 14: Mét ®o¹n trªn cuén tranh Moko Shurai Ekotoba ( 蒙古襲来絵詞 ) Takezaki Suenaga vÏ n¨m 1293, miªu t¶ c¶nh qu©n NhËt B¶n tÊn c«ng chiÕn thuyÒn M«ng-Nguyªn. Nhê søc m¹nh kú diÖu cña tù nhiªn, qu©n sü NhËt B¶n ë Kyïshï ®· th¾ng to. Ng­êi NhËt B¶n gäi c¬n b·o nµy lµ ThÇn Phong ( Kamikaze神風 ), hä coi nã lµ c¬n b·o thÇn kú mµ Trêi PhËt ®· göi tíi gióp m×nh chiÕn th¾ng qu©n x©m l­îc hïng m¹nh. Hèt TÊt LiÖt cßn ®Þnh x©m l­îc NhËt B¶n mét lÇn n÷a nh­ng nh÷ng cuéc b¹o lo¹n lín trong n­íc cïng c¸c cuéc viÔn chinh ë lôc ®Þa Ch©u ¸ ®· c¶n trë «ng ta, vµ mét kÕ ho¹ch tÊn c«ng NhËt B¶n lÇn thø ba ®· kh«ng bao giê trë thµnh hiÖn thùc. Tuy nhiªn chÝnh quyÒn Kamakura vÉn hÕt søc c¶nh gi¸c, hä tiÕp tôc duy tr× viÖc phßng thñ miÒn T©y trong nhiÒu n¨m liÒn, m·i cho tíi n¨m 1300 khi Hèt TÊt LiÖt qua ®êi. Mét sè tæng kÕt vÒ hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m l­îc M«ng-Nguyªn cña ng­êi NhËt B¶n. Cuéc x©m l­îc lÇn thø nhÊt 1274 Thêi gian ®×nh chiÕn Cuéc x©m l­îc lÇn thø hai 1281 ChiÕn tr­êng chÝnh lµ c¸c ®¶o Iki, Tsushima, vÞnh vµ h¶i c¶ng Hakata. Thêi gian diÔn ra: th¸ng 10 n¨m 1274. KÐo dµi kho¶ng 3 ngµy kÓ tõ khi cã nh÷ng cuéc tÊn c«ng ®Çu tiªn. Qu©n M«ng-Nguyªn: 40.000 ng­êi, 900 chiÕn thuyÒn, ®­îc chØ huy bëi t­íng M«ng Cæ Holdon vµ ®« ®èc TriÒu Tiªn Kim Bang-gyong. Qu©n NhËt B¶n: 10.000 ng­êi, chØ huy bëi Shimazu Hisatsune vµ mét sè thñ lÜnh miÒn T©y. Hèt TÊt LiÖt thµnh lËp “ Bé chØ huy trõng ph¹t NhËt B¶n ”, tËp trung binh lùc ë gÇn Masan-TriÒu Tiªn vµ cho ®ãng míi nhiÒu chiÕn thuyÒn. N¨m 1275, NhËt B¶n t¨ng c­êng phßng thñ miÒn T©y, tæ chøc huÊn luyÖn thuû binh vµ ra lÖnh tæng ®éng viªn. N¨m 1276 bøc t­êng ®¸ dµi 20 km phßng vÖ bê biÓn Hakata b¾t ®Çu ®­îc x©y dùng. N¨m 1275 vµ 1279, ph¸i bé ngo¹i giao M«ng Cæ mang tèi hËu th­ tíi NhËt B¶n song chÝnh quyÒn Bakufu cù tuyÖt, cßn c¸c sø thÇn ®Òu bÞ hä ®em ra hµnh quyÕt. ChiÕn tr­êng chÝnh lµ toµn bé vïng ven biÓn vµ c¸c ®¶o phÝa B¾c Kyïshï. Thêi gian diÔn ra: Tõ gi÷a th¸ng 6 tíi ngµy 16 th¸ng 8 n¨m 1281. KÐo dµi kho¶ng b¶y tuÇn lÔ. Qu©n M«ng-Nguyªn: 140.000 ng­êi, 4400 chiÕn thuyÒn, chØ huy bëi t­íng M«ng Cæ Hong Da-gu, t­íng Trung Quèc Bom Mun Ho vµ ®« ®èc TriÒu Tiªn Kim Bang-gyong. Qu©n NhËt B¶n: 40.000 ng­êi, chØ huy trùc tiÕp bëi nhiÕp chÝnh Hßjß Tokimune. Ch­¬ng III Nguyªn nh©n th¾ng lîi vµ ý nghÜa lÞch sö cña hai cuéc kh¸ng chiÕn Trong c¸c phÇn trªn, t«i ®· kÓ rÊt nhiÒu vÒ nh÷ng chiÕn c«ng cña ng­êi M«ng Cæ, ngay c¶ khi miªu t¶ vÒ thÊt b¹i cña hä ë NhËt B¶n t«i còng lu«n kh¼ng ®Þnh r»ng qu©n ®éi M«ng-Nguyªn lu«n lu«n chiÕm ­u thÕ. TÊt nhiªn, chiÕn th¾ng cña ng­êi M«ng Cæ kh«ng chØ lµ v× søc m¹nh qu©n sù cña hä mµ cßn do nh÷ng nguyªn nh©n suy yÕu chñ quan tõ b¶n th©n c¸c d©n téc bÞ chinh phôc, nh­ng râ rµng thiªn tµi qu©n sù cña Thµnh C¸t T­ H·n vµ nh÷ng ng­êi kÕ tôc «ng ta lµ mét trong nh÷ng lý do quan träng gióp qu©n M«ng Cæ ®¸nh kh¾p thiªn h¹ kh«ng gÆp ®Þch thñ. Trong bµi viÕt cña m×nh, t«i còng kh«ng cã tham väng kÓ nhiÒu vÒ kh¶ n¨ng qu©n sù Êy cña ng­êi M«ng Cæ, mµ t«i chØ cè g¾ng t×m hiÓu v× sao NhËt B¶n-mét d©n téc nhá yÕu lóc bÊy giê l¹i cã thÓ chiÕn th¾ng ®­îc ®éi qu©n c­íp n­íc hung b¹o kia. Vµ ®Ó thÊy râ chiÕn th¾ng kú diÖu Êy cña qu©n d©n NhËt B¶n, cã lÏ ta còng nªn t×m hiÓu vÒ kÎ thï cña hä-®¹o qu©n x©m l­îc M«ng-Nguyªn. I. C¸c lîi thÕ cña qu©n ®éi M«ng Cæ vµ chiÕn thuËt qu©n sù cña hä. LÞch sö thÕ giíi trung ®¹i chøng kiÕn sù ra ®êi cña mét ®éi qu©n x©m l­îc hïng m¹nh ch­a tõng cã, ®ã lµ qu©n ®éi cña ®Õ quèc M«ng Cæ. Kh«ng ph¶i tù nhiªn hä cã thÓ x©y dùng nªn mét lùc l­îng hïng hËu nh­ thÕ mµ ®éi qu©n Êy h×nh thµnh bëi nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau. §Çu tiªn ph¶i kÓ ®Õn ®ã lµ do tæ chøc x· héi ®Æc biÖt cña ng­êi M«ng Cæ. Cuéc x©m l­îc thÕ giíi næ ra gi÷a lóc chÕ ®é phong kiÕn ®ang thµnh h×nh trong x· héi, bän quý téc thèng trÞ lîi dông tæ chøc qu©n sù cña x· héi du môc ®Ó thµnh lËp ®éi qu©n viÔn chinh ®«ng ®¶o. Ng­êi M«ng Cæ tõ nhá sèng trªn l­ng ngùa, ngµy ngµy s¨n b¾n nªn tµi c­ìi ngùa b¾n cung cña hä, qu¶ thùc kh«ng d©n téc nµo trªn thÕ giíi b× kÞp. Qu©n ®éi M«ng Cæ hÇu hÕt ®Òu lµ kþ binh, sè ngùa cña hä cßn nhiÒu h¬n sè binh sü. H¬n n÷a do quen lèi sèng du môc, hä cã thÓ di chuyÓn c¶ mét ®¹o qu©n lín, cïng v« sè qu©n trang, qu©n dông trªn kho¶ng c¸ch xa hµng ngµn dÆm mµ kh«ng hÒ gÆp trë ng¹i. ChÝnh v× thÕ trong nh÷ng cuéc viÔn chinh tõ §«ng sang T©y, nhÊt lµ trªn nh÷ng miÒn th¶o nguyªn réng lín, ng­êi M«ng Cæ kh«ng thÊy bÊt cø khã kh¨n g× trong viÖc ®iÒu ®éng binh m· hay tiÕp viÖn qu©n l­¬ng. Tr¸i l¹i, c¸c quèc gia bÞ hä tÊn c«ng, ®a sè ®Òu sèng ®Þnh c­, kh¶ n¨ng chuyÓn qu©n ®­¬ng nhiªn lµ thua xa chø ®õng nãi tíi tµi chiÕn ®Êu trªn l­ng ngùa. Ngay c¶ ng­êi Nga, mét d©n téc còng quen c­ìi ngùa, b¾n cung víi ®éi ngò kþ binh ®«ng ®¶o nh­ng vÉn kh«ng thÓ so s¸nh víi qu©n M«ng Cæ vÒ kh¶ n¨ng di chuyÓn c¶ mét qu©n ®oµn lín. Qu©n M«ng Cæ tÊn c«ng ë ®©u, kh«ng th¾ng ®­îc th× dùng lÒu nghØ ng¬i, ®îi binh t­íng khoÎ råi l¹i xua qu©n ®¸nh tiÕp, nh­ vËy lîi thÕ “ s©n nhµ ” cña ®èi ph­¬ng ®· trë thµnh v« dông. Nh­ Bµnh §¹i Nh·, sö gia Trung Quèc ®êi Tèng ®· viÕt trong s¸ch H¾c Th¸t sö l­îc: “ VÒ ®¸nh trËn hä lîi ë d· chiÕn, kh«ng thÊy lîi, kh«ng tiÕn qu©n... ” Hµ V¨n TÊn, Ph¹m ThÞ T©m - Cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m l­îc M«ng-Nguyªn thÕ kû XIII . Víi nh÷ng c­ d©n du môc nh­ ng­êi M«ng Cæ th× chç nµo còng lµ nhµ, chØ cÇn cã cá cho ngùa, cã l­¬ng thùc th× n¬i Êy chÝnh lµ ®Þa bµn chiÕn ®Êu lý t­ëng cña hä, mµ nh÷ng thø ®ã ch¼ng n¬i ®©u lµ kh«ng cã. Cø nh­ thÕ, hä mang c¶ x· héi du môc cña m×nh ®i x©m chiÕm c¸c quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi. H×nh 15: Mò s¾t vµ ¸o gi¸p cña qu©n M«ng-Nguyªn. Mò: 2 kg; ¸o gi¸p: 12,5 kg. HiÖn vËt tr­ng bµy t¹i b¶o tµng lÞch sö Genko-Fukuoka-NhËt B¶n. Kh«ng nh÷ng cã thÓ duy tr× toµn bé lùc l­îng trong mçi lÇn tÊn c«ng nhê kh¶ n¨ng di chuyÓn tèt, mµ sè l­îng binh sü M«ng Cæ còng kh«ng ph¶i lµ Ýt. Theo Juweyni-nhµ sö häc Ba T­ thÕ kû XIII, tÊt c¶ ®µn «ng M«ng Cæ ®Õn tuæi chÞu binh dÞch ( 15-60 tuæi ) ®Òu bÞ xung vµo qu©n ngò Hµ V¨n TÊn, Ph¹m ThÞ T©m - Cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m l­îc M«ng-Nguyªn thÕ kû XIII . Nh­ vËy víi d©n sè vµo thêi ®iÓm ®ã kho¶ng 2,5 triÖu th× qu©n ®éi M«ng Cæ cã thÓ huy ®éng tèi ®a tíi 500.000 ng­êi. B¶n th©n c¸c chiÕn binh M«ng Cæ l¹i cùc kú thiÖn chiÕn, bªn c¹nh kh¶ n¨ng c­ìi ngùa, b¾n cung ®iªu luyÖn hä cßn cã thÓ chÊt rÊt c­êng tr¸ng. Binh sü M«ng Cæ cã nh÷ng c©y cung rÊt khoÎ, hä cã kh¶ n¨ng ngåi trªn l­ng ngùa b¾n chÕt kÎ thï ë kho¶ng c¸ch xa 200m. Qua nh÷ng cuéc chiÕn tranh x©m l­îc, ng­êi M«ng Cæ cßn biÕt lîi dông nh©n lùc lµ lùc l­îng vò trang cña c¸c n­íc bÞ chinh phôc ®Ó më réng ®éi ngò cña m×nh. Hä còng häc ®­îc nhiÒu c¸ch ®¸nh vµ vò khÝ míi tõ c¸c d©n téc Êy, ®Æc biÖt lµ ho¶ d­îc vµ c¸ch c«ng thµnh tõ ng­êi Trung Hoa. Víi ®éi qu©n ®«ng ®¶o, thiÖn chiÕn nh­ng hung b¹o nh­ thÕ, ®­¬ng nhiªn kû luËt qu©n ®éi M«ng Cæ ph¶i hÕt søc chÆt chÏ, ai vi ph¹m qu©n kû sÏ bÞ trõng ph¹t rÊt nÆng. Kh«ng nh­ thÕ hä kh«ng thÓ qu¶n lý ®­îc ®éi qu©n hiÕu chiÕn Êy mµ ®¸nh th¾ng hÕt trËn nµy qua trËn kh¸c. Nh­ng nh÷ng thø ®ã nÕu so s¸nh víi chiÕn thuËt cña qu©n M«ng Cæ th× ch¼ng kh¸c nµo ®em ®om ®ãm mµ so víi minh nguyÖt. C¶ thÕ giíi ph¶i c«ng nhËn r»ng: trong chiÕn tranh thêi trung ®¹i kh«ng mét d©n téc nµo cã thÓ so s¸nh vÒ nghÖ thuËt qu©n sù víi ng­êi M«ng Cæ. Hä ®· s¸ng t¹o ra nh÷ng chiÕn thuËt, chiÕn l­îc thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn b¶n th©n vµ hoµn c¶nh kh¸ch quan ®Ó chiÕn th¾ng mäi ®èi thñ. §ã lµ nhê thiªn tµi qu©n sù cña Thµnh C¸t T­ H·n, cïng nh÷ng ng­êi kÕ tôc «ng ta ®· kÕ thõa vµ ph¸t huy nh÷ng chiÕn thuËt qu©n sù Êy. Qu©n M«ng Cæ ®Æc biÖt biÕt lîi dông thÕ m¹nh hµnh ®éng nhanh chãng, mÉn tiÖp cña kþ binh trong nh÷ng cuéc tÊn c«ng cña m×nh. S¸ch H¾c Th¸t sö l­îc cña Bµnh §¹i Nh· còng ®· viÕt: “Tr¨m qu©n kþ quay vßng cã thÓ bäc ®­îc v¹n ng­êi, ngh×n qu©n kþ t¶n ra cã thÓ dµi ®Õn tr¨m dÆm... §Þch ph©n tÊt ph©n, ®Þch hîp tÊt hîp, cho nªn kþ ®éi lµ ­u thÕ cña hä, hoÆc xa, hoÆc gÇn, hoÆc nhiÒu hoÆc Ýt, hoÆc tô hoÆc t¸n, hoÆc hiÖn hoÆc Èn, ®Õn nh­ trªn trêi r¬i xuèng, ®i nh­ chíp giËt...”. Bµnh §¹i Nh· cßn chÐp rÊt râ c¸ch tÊn c«ng b»ng kþ ®éi cña qu©n M«ng Cæ: “ PhÐp ph¸ ®Þch cña hä, tr­íc hÕt lµ lªn chç cao nh×n ra xa, xem ®Þa thÕ, xÐt ®Þch t×nh. V× chuyªn thõa c¬ ®Þch rèi lo¹n nªn lóc b¾t ®Çu giao phong, th­êng dïng kþ ®éi x«ng th¼ng vµo trËn ®Þch, míi x«ng vµo mµ ®Þch ®· nóng th× kh«ng kÓ ®«ng hay Ýt, å ¹t tiÕn lªn, ®Þch tuy chôc v¹n còng kh«ng thÓ ®­¬ng ®­îc. NÕu ®Þch kh«ng nóng th× ®éi phÝa tr­íc t¶n ngang ra, ®éi tiÕp theo x«ng lªn, nÕu kh«ng vµo ®­îc th× ®éi sau n÷a l¹i tiÕn lªn nh­ vËy. NÕu trËn ®Þch v÷ng ch¾c, tr¨m kÕ kh«ng x«ng vµo ®­îc, th× hä xua bß, quÊt ngùa, cho sóc vËt ®©m vµo trËn ®Þch, Ýt khi mµ ®Þch kh«ng b¹i. NÕu ®Þch chÜa gi¸o tña ra, chèng kh«ng ®Ó ngùa x«ng vµo, th× hä cho kþ binh bäc xung quanh, thØnh tho¶ng b¾n mét mòi tªn, khiÕn cho ®Þch ph¶i vÊt v¶. CÇm cù ®­îc Ýt l©u, ®Þch tÊt kh«ng cã c¸i ¨n hay thiÕu cñi n­íc, kh«ng thÓ kh«ng nao nóng, bÊy giê hä míi tiÕn qu©n uy hiÕp. HoÆc lµ trËn ®Þch ®· nóng, nh­ng hä kh«ng ®¸nh ngay, ®îi ®Þch mÖt mái råi míi x«ng vµo...” TrÝch theo: Hµ V¨n TÊn, Ph¹m ThÞ T©m - Cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m l­îc M«ng-Nguyªn thÕ kû XIII . Nh­ vËy, ng­êi M«ng Cæ hiÓu rÊt râ vÒ lîi thÕ cña kþ binh, nh÷ng ®ßn tÊn c«ng hóc m¹nh vµo ®éi h×nh ®Þch b»ng kþ m· tá ra v« cïng hiÖu qu¶, v× thÕ qu©n M«ng Cæ lu«n t×m c¸ch thäc s©u vµo ®éi ngò ®èi ph­¬ng vµ cè kh«ng ®Ó kþ binh bÞ bao v©y. Víi nh÷ng chiÕn thuËt hiÖu nghiÖm nh­ trªn th× th«ng th­êng qu©n M«ng Cæ ®Òu thùc hiÖn thµnh c«ng ý ®å cña m×nh. VÒ chiÕn l­îc nghi binh cña hä Bµnh §¹i Nh· l¹i chÐp: “ NÕu qu©n cña hä Ýt th× tr­íc hÕt lÊy ®Êt r·i ra, sau ®ã lÊy c©y kÐo, khiÕn cho bôi bay mï trêi, ®Þch nghi lµ qu©n ®«ng, th­êng tù tan vì, nÕu ch­a tan vì, th× khi x«ng vµo tÊt thÕ nµo còng ph¸ ®­îc. Cã khi hä xua hµng binh lªn tr­íc, cè ®Ó cho thua, ®îi lóc ®Þch kiÖt søc, míi ®em qu©n tinh nhuÖ ra ®¸nh. Cã khi võa giao chiÕn, ®· gi¶ thua, vê bá xe cé, vøt vµng b¹c, ®Þch cho lµ b¹i thËt, ®uæi m·i kh«ng th«i, gÆp ph¶i qu©n kþ phôc kÝch cña hä, th­êng lµ bÞ tiªu diÖt hÕt... Hä mµ th¾ng th× ®uæi theo ®Þch chÐm giÕt, kh«ng ®Ó trèn tho¸t, hä mµ thua th× ch¹y rÊt nhanh, ®uæi theo kh«ng kÞp... ” TrÝch theo: s®d . Do ®iÒu kiÖn tiÕn nhanh cña kþ binh qu©n M«ng Cæ th­êng quen ®¸nh nh÷ng trËn vu håi lín, tuy sè l­îng kh«ng nhiÒu nh­ng mçi ®ît tÊn c«ng cña hä ®Òu cã qu©n sè lín. Khi ®¸nh vµo mét cø ®iÓm, qu©n M«ng Cæ th­êng tÊn c«ng b»ng nhiÒu gäng k×m tõ c¸c phÝa l¹i. Còng nhê kþ binh c¬ ®éng mµ kh¶ n¨ng tiÕp vËn vµ chi viÖn gi÷a c¸c ®¹o qu©n cña hä cã thÓ thùc hiÖn rÊt dÔ dµng. Qu©n M«ng cßn lµ nh÷ng ng­êi nghi binh rÊt giái, lóc ®¸nh thùc, lóc ®¸nh h­, hä th­êng dô ®Þch ra khái c¨n cø mµ tiªu diÖt. VÒ sau, khi häc ®­îc vò khÝ vµ nh÷ng c¸ch ®¸nh míi tõ c¸c d©n téc kh¸c, qu©n M«ng Cæ l¹i cµng lîi h¹i h¬n. Ng­êi M«ng Cæ cã c¸i may lµ sèng bªn c¹nh nhµ Tèng-mét nÒn v¨n minh rùc rì nhiÒu mÆt nh­ng l¹i rÊt yÕu vÒ vâ bÞ, khi chinh phôc v­¬ng triÒu nµy bao nhiªu c¸i hay cña kü thuËt qu©n sù Trung Hoa hä tiÕp thu ®­îc gÇn hÕt. §iÓn h×nh nhÊt lµ c¸ch c«ng thµnh. Trªn thÕ giíi, kh«ng cã ®Êt n­íc nµo ®«ng d©n c­ mµ l¹i hay ph¶i gÆp c¶nh giÆc gi· nh­ ng­êi Trung Hoa, còng v× thÕ kh«ng d©n téc nµo x©y thµnh qu¸ch nhiÒu vµ giái nh­ hä. Nh­ thÕ, ®­¬ng nhiªn tõ xa x­a, trong c¸c cuéc chiÕn tranh, ng­êi Trung Hoa ®· rÊt chó ý tíi viÖc c«ng ph¸ thµnh tr×, vµ thùc tÕ th× hä còng rÊt giái vÒ c¸ch ®¸nh nµy. C¸c vò khÝ nh­ m¸y b¾n ®¸, ho¶ d­îc, ph¸o b¾n ®¹n löa... hä s¸ng t¹o ra còng lµ ®Ó phô vô cho môc ®Ých Êy. Ng­êi M«ng Cæ khi tiÕp thu c¸ch tÊn c«ng nµy cßn bæ sung thªm yÕu tè kþ binh c¬ ®éng bao v©y chÆt chÏ xung quanh thµnh, lµm cho hä trë nªn v« cïng m¹nh mÏ trong mçi trËn chiÕn. LÇn l­ît nhiÒu thµnh tr× næi tiÕng kh¾p thÕ giíi ®Òu gôc ng· tr­íc lèi c«ng thµnh rÊt hoµn h¶o cña hä. H×nh16: C¸c viªn ®¹n ph¸o nhåi ho¶ d­îc cña qu©n M«ng Cæ. HiÖn vËt tr­ng bµy t¹i b¶o tµng lÞch sö Genko-Fukuoka-NhËt B¶n Nh­ng nh÷ng chiÕn thuËt qu©n sù Êy d­êng nh­ trë nªn v« hiÖu khi ®¹o qu©n viÔn chinh M«ng Cæ ph¶i chiÕn ®Êu trªn chiÕn tr­êng NhËt B¶n xa l¹. Ng­êi M«ng Cæ û vµo ®éi ngò binh sü ®«ng ®¶o, thiÖn chiÕn ®Ó tiÕn hµnh x©m l­îc NhËt B¶n mµ kh«ng l­êng tr­íc ®­îc nh÷ng khã kh¨n gÆp ph¶i vµ cuèi cïng ®· chuèc lÊy thÊt b¹i th¶m h¹i. Trong phÇn tiÕp theo, t«i xin phÐp ®­îc tr×nh bµy vÒ nh÷ng nguyªn nh©n mµ t«i cho lµ träng yÕu ®· gióp NhËt B¶n chiÕn th¾ng ®¹o qu©n x©m l­îc hïng m¹nh. II. Nguyªn nh©n th¾ng lîi vµ ý nghÜa lÞch sö cña 2 cuéc kh¸ng chiÕn. 1. Nh÷ng h¹n chÕ cña qu©n M«ng Cæ trªn chiÕn tr­êng NhËt B¶n. Nh­ ®· nãi ë c¸c phÇn trªn, ng­êi M«ng Cæ khi quyÕt ®Þnh x©m l­îc NhËt B¶n lµ muèn ®em c¸i së ®o¶n cña m×nh ®Êu víi c¸i së tr­êng cña ng­êi kh¸c. T«i còng ®· tr×nh bµy nh÷ng thÕ m¹nh mµ qu©n M«ng Cæ së cËy vµo ®Ó quyÕt ®Þnh tiÕn hµnh cuéc viÔn chinh v­ît biÓn ®Çy bÊt tr¾c nµy. Cßn trong phÇn d­íi ®©y t«i xin viÕt vµi ®iÒu vÒ nh÷ng h¹n chÕ cña hä trªn chiÕn tr­êng NhËt B¶n. Nh÷ng h¹n chÕ kh«ng thÓ tr¸nh khái nµy ®· lµm qu©n M«ng-Nguyªn gÆp rÊt nhiÒu trë ng¹i, lµm suy gi¶m søc chiÕn ®Êu cña binh sü vµ lµ mét trong nh÷ng lý do quan träng dÉn tíi thÊt b¹i cña hä. Qu©n sü M«ng Cæ sinh tr­ëng trªn vïng th¶o nguyªn x­a nay chØ quen c­ìi ngùa b¾n cung, rÊt nhiÒu ng­êi trong sè hä khi tham gia ®oµn qu©n viÔn chinh x©m l­îc NhËt B¶n lµ lÇn ®Çu tiªn hä lªn thuyÒn v­ît biÓn. Trong chuyÕn h¶i tr×nh vÊt v¶ qua eo biÓn NhËt B¶n, tuy kho¶ng c¸ch kh«ng xa chõng 100 h¶i lý nh­ng ®©y lµ vïng biÓn th­êng xuyªn cã nhiÒu giã b·o. HiÓn nhiªn chuyÕn ®i ®ã ch¼ng mÊy dÔ chÞu víi binh sü M«ng Cæ. Thªm vµo ®ã vïng th¶o nguyªn M«ng Cæ lµ n¬i cã khÝ hËu kh« hanh, kh«ng gièng nh­ NhËt B¶n ®ang vµo mïa gi«ng b·o khÝ hËu Èm ­ít vµ th­êng xuyªn cã m­a. Qu©n M«ng-Nguyªn kh«ng quen thuû thæ, èm ®au, bÖnh tËt rÊt nhiÒu, sü khÝ, søc lùc chiÕn ®Êu còng kh«ng cßn nguyªn vÑn nh­ lóc míi khëi hµnh. Khi tÊn c«ng NhËt B¶n, râ rµng hä ph¶i chiÕn ®Êu trªn chiÕn tr­êng h¶i ®¶o vµ vïng ven biÓn qu¸ xa l¹. Qu©n M«ng Cæ cã c¸i m¹nh lµ kþ binh c¬ ®éng nh­ng khi triÓn khai ®éi h×nh n¬i chiÕn tr­êng nµy hä gÆp v« vµn khã kh¨n. Vïng biÓn T©y Nam NhËt B¶n-n¬i qu©n M«ng-Nguyªn cã thÓ ®æ bé lµ vïng ®åi nói tiÕp gi¸p víi biÓn, rÊt thiÕu nh÷ng ®Þa ®iÓm réng r·i b»ng ph¼ng ®Ó tiÕn hµnh ®æ qu©n víi sè l­îng lín. Khi ®· ®æ bé ®­îc råi th× viÖc triÓn khai ®éi h×nh tÊn c«ng còng gÆp nhiÒu trë ng¹i v× ®Þa h×nh bÞ chia c¾t trÇm träng. Ngay c¶ viÖc chØ huy, ®iÒu ®éng c¸c ®¹o qu©n còng tá ra v« cïng khã kh¨n chø ®õng nãi ®Õn chuyÖn tiÕp viÖn, øng cøu lÉn nhau. Nh­ thÕ, qu©n M«ng Cæ ®· kh«ng cßn thÕ m¹nh c¬ ®éng cña kþ ®éi, h¬n thÕ n÷a hä cµng kh«ng thÓ triÓn khai nh÷ng chiÕn thuËt quen thuéc nh­ ®· nãi ë phÇn trªn. Tr¸i l¹i, hä buéc ph¶i chiÕn ®Êu trong m«i tr­êng xa l¹ víi nh÷ng chiÕn thuËt hoµn toµn míi mµ kh«ng hÒ cã chuÈn bÞ tr­íc. Ng­êi ta vÉn th­êng nãi “ Tri kû tri bû b¸ch chiÕn b¸ch th¾ng ”, biÕt ng­êi biÕt ta míi cã thÓ tr¨m trËn tr¨m th¾ng, nh­ng c¸c t­íng lÜnh M«ng Cæ l¹i gÇn nh­ ch¼ng biÕt g× vÒ NhËt B¶n. Nh÷ng th«ng tin mµ hä cã ®­îc qu¸ Ýt ái, vµ nhiÒu khi thiÕu chÝnh x¸c. §¬n cö mét tr­êng hîp ®iÓn h×nh lµ viÖc ®i sø, lÇn nµo sø thÇn nhµ Nguyªn muèn tíi NhËt B¶n ®Òu ph¶i nhê tíi sù dÉn ®¹o cña ng­êi TriÒu Tiªn. Ngay c¶ viÖc tù t×m ®­êng tíi NhËt B¶n hä còng kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc th× ®­¬ng nhiªn t×nh h×nh qu©n sù cña ®èi ph­¬ng hä l¹i cµng kh«ng th«ng tá. Hèt TÊt LiÖt vµ c¸c bé t­íng cña m×nh ®· qu¸ tù m·n mµ bá qua yÕu tè quan träng lµ ph¶i dß xÐt, th«ng hiÓu ®Þch t×nh tr­íc khi tiÕn qu©n. Hä ®· quªn ®i bµi häc quý b¸u mµ tæ tiªn m×nh ®Ó l¹i, kh«ng chÞu t×m hiÓu t×nh h×nh ®èi ph­¬ng, thõa c¬ néi lo¹n mµ tÊn c«ng. Trong lÇn thø hai x©m l­îc NhËt B¶n, râ rµng qu©n M«ng-Nguyªn ®· kh«ng hÒ biÕt g× vÒ sù hiÖn diÖn cña bøc t­êng ®¸ däc bê biÓn Hakata, vµ viÖc c¸c c«ng sù ®­îc x©y dùng ë kh¾p n¬i. Sù viÖc nµy còng cho thÊy c¸i nh×n chñ quan khinh ®Þch cña Hèt TÊt LiÖt vµ t­íng sü M«ng Cæ ®èi víi ®¶o quèc NhËt B¶n nhá bÐ. ChÝnh sù chñ quan ®ã ®· g©y nªn nhiÒu bÊt lîi cho qu©n M«ng-Nguyªn vµ ch¾c h¼n hä ®· gÆp v« vµn khã kh¨n khi ®æ bé vµo nh÷ng ®Þa ®iÓm mµ qu©n NhËt phßng thñ s½n. Kh«ng nh÷ng thÕ, qu©n M«ng-Nguyªn cßn gÆp ph¶i mét bÊt lîi to lín kh¸c ®ã lµ sù mÊt ®oµn kÕt trong néi bé binh sü. Chóng ta thö ®iÓm l¹i c¸c téc ng­êi cã mÆt trong ®oµn qu©n viÔn chinh cña hä. §¹o qu©n ph­¬ng B¾c gåm c¸c d©n téc M«ng Cæ, TriÒu Tiªn, c¸c téc phÝa B¾c Trung Hoa nh­ KhiÕt §an, N÷ Ch©n, Duy Ng« NhÜ... §¹o qu©n phÝa Nam gåm c¸c binh sü Trung Hoa bÞ qu©n M«ng Cæ chinh phôc råi biªn chÕ l¹i ®em sö dông. C¸c téc ng­êi kh¸c tham chiÕn bªn c¹nh qu©n M«ng-Nguyªn, hÇu hÕt ®Òu lµ c¸c d©n téc bÞ n« dÞch, hä ch¼ng cã lßng d¹ nµo chiÕn ®Êu cho chÝnh kÎ thï cña m×nh. NhÊt lµ lùc l­îng ®«ng ®¶o 100.000 qu©n Nam Trung Hoa, kÎ thï ®Ých thùc cña hä lµ qu©n Nguyªn chø kh«ng ph¶i lµ d©n NhËt B¶n-nh÷ng ng­êi vèn cã quan hÖ gÇn gòi víi hä vÒ v¨n ho¸ vµ tÝn ng­ìng. Chóng ta vÉn nhí r»ng ng­êi Trung Hoa ®· chiÕn ®Êu kiªn c­êng nh­ thÕ nµo tr­íc qu©n x©m l­îc M«ng Cæ. ChÝnh v× thÕ, ®éi ngò qu©n M«ng-Nguyªn rÊt « hîp vµ thiÕu ý chÝ chiÕn ®Êu, kh¸c h¼n víi khÝ thÕ yªu n­íc ®oµn kÕt mét lßng cña qu©n sü NhËt B¶n. Cæ nh©n th­êng nãi r»ng trong mét cuéc chiÕn nÕu héi ®ñ ba ®iÒu kiÖn: thiªn thêi, ®Þa lîi , nh©n hoµ, th× cã thÓ cÇm ch¾c ®­îc chiÕn th¾ng. §Þa lîi vµ nh©n hoµ th× nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn thÕ bÊt lîi nghiªng vÒ phÝa ng­êi M«ng Cæ. Cßn vÒ yÕu tè thiªn thêi, râ rµng thêi ®iÓm diÔn ra cuéc viÔn chinh lµ kh«ng thÝch hîp, ch­a kÓ tíi viÖc lóc ®ã ®ang vµo mïa m­a b·o ë NhËt B¶n mµ b¶n th©n qu©n sü M«ng Cæ vµ ch­ hÇu ®Òu mÖt mái sau nhiÒu n¨m chiÕn tranh kÐo dµi, ng­îc l¹i phÝa NhËt B¶n th× x· héi vÉn æn ®Þnh vµ chÝnh quyÒn t­¬ng ®èi v÷ng ch¾c. Nh­ thÕ, trong cuéc chiÕn tranh x©m l­îc NhËt B¶n nµy, qu©n M«ng Cæ ®· kh«ng cã bÊt kú mét thø nµo trong ba ®iÒu kiÖn trªn, vµ kÕt qu¶ thÊt b¹i lµ kh«ng thÓ nµo tr¸nh khái. 2. ThÕ m¹nh, yÕu cña qu©n NhËt B¶n. §Ó t×m hiÓu vÒ nguyªn nh©n th¾ng lîi cña NhËt B¶n trong cuéc chiÕn tranh nµy, thiÕt nghÜ ta cÇn ph¶i t×m hiÓu vÒ thÕ m¹nh, yÕu cña qu©n NhËt B¶n so víi nh÷ng kÎ x©m l­îc ngo¹i bang. Mét sù thËt kh«ng thÓ phñ nhËn lµ qu©n NhËt cã nhiÒu lîi thÕ vÒ tù nhiªn tr­íc kÎ thï. Tr­íc hÕt, hä ®­îc chiÕn ®Êu trªn m«i tr­êng quen thuéc lµ vïng biÓn vµ h¶i ®¶o quª h­¬ng. Tõ ®Þa h×nh, ®Þa vËt tíi khÝ hËu... hä ®Òu rÊt th«ng thuéc trong khi ®ã l¹i lµ nh÷ng trë ng¹i lín cña qu©n x©m l­îc. Vïng biÓn NhËt B¶n th­êng xuyªn cã giã b·o vµ nhiÒu dßng h¶i l­u hung d÷ ®· g©y cho qu©n M«ng Cæ-nh÷ng ng­êi vèn kh«ng quen ®i biÓn nhiÒu khã kh¨n to lín, tiªu hao kh«ng Ýt sinh lùc cña hä. Bê biÓn Kyïshï l¹i lµ vïng cã nhiÒu nói non, kh«ng cã ®Þa ®iÓm thÝch hîp ®Ó ®æ bé mét sè l­îng binh m· lín. ChØ cã mét n¬i kh¶ dÜ cã thÓ thùc hiÖn viÖc tÊn c«ng lµ bê biÓn vÞnh Hakata nh­ thÕ kh¸ dÔ dµng cho qu©n NhËt trong viÖc tËp trung phßng thñ. Vµ mét thÕ m¹nh tù nhiªn kh«ng thÓ kh«ng nh¾c ®Õn lµ c¬n b·o thÇn Kamikaze ®· gióp cho qu©n NhËt chiÕn th¾ng kÎ thï mét c¸ch thÇn kú. Tãm l¹i, qu©n NhËt cã lîi thÕ tuyÖt ®èi vÒ mÆt tù nhiªn, vµ thùc tÕ hä còng ®· tËn dông triÖt ®Ó lîi thÕ ®ã trong cuéc chiÕn kh«ng c©n søc víi ®éi qu©n x©m l­îc hïng m¹nh. Kh«ng chØ cã thÕ, b¶n th©n c¸c chiÕn binh Samurai còng lµ mét yÕu tè quan träng lµm nªn chiÕn th¾ng cña ®¶o quèc NhËt B¶n. Nh­ ®· tr×nh bµy trong ch­¬ng II, vµo thÕ kû XIII tÇng líp qu©n nh©n ®ãng vai trß cùc kú quan träng trong nÒn chÝnh trÞ NhËt B¶n. Ch¼ng nh÷ng thÕ, sù n¾m quyÒn cña hä cßn t¹o nªn mét thêi ®¹i v¨n ho¸ míi víi nh÷ng gi¸ trÞ qu©n nh©n ®­îc ®Æc biÖt coi träng. NÕu nh­ ng­êi M«ng Cæ cã ®­îc mét ®éi ngò binh sü thiÖn nghÒ c­ìi ngùa, b¾n cung, th× ë NhËt B¶n tÇng líp Samurai còng lín m¹nh trë thµnh mét lùc l­îng hïng hËu. Hä t¹o nªn mét céng ®ång ®«ng ®¶o víi nh÷ng gi¸ trÞ t­ t­ëng vµ truyÒn thèng chung tèt ®Ñp. §ã lµ t×nh yªu n­íc, lßng trung thµnh vµ tinh thÇn th­îng vâ cao c¶. C¸c Samurai còng lµ nh÷ng chiÕn sü rÊt thiÖn chiÕn, hä chiÕn ®Êu dòng c¶m vµ m¹nh mÏ theo c¸ch riªng cña m×nh. Khi tæ quèc l©m nguy, hä lµ nh÷ng ng­êi ®i ®Çu, ®ãng vai trß chÝnh yÕu trong viÖc ®oµn kÕt toµn d©n chèng giÆc ngo¹i x©m. Nh©n d©n c¶m thÊy tin t­ëng vµo chiÕn th¾ng vµ coi hä lµ chç dùa an toµn, yªn t©m ®ãng gãp c«ng søc, tiÒn cña cho cuéc kh¸ng chiÕn. Hä ®· cã mét hËu ph­¬ng v÷ng ch¾c, ®oµn kÕt mét lßng chèng giÆc ngo¹i x©m. ChÝnh v× thÕ nÕu so s¸nh vÒ ý chÝ chiÕn ®Êu th× hiÓn nhiªn qu©n sü NhËt B¶n h¬n h¼n nh÷ng kÎ x©m l­îc. Trong phÇn I cña ch­¬ng nµy, t«i ®· ca ngîi tæ chøc x· héi du môc cña ng­êi M«ng Cæ cã lîi nh­ thÕ nµo cho nh÷ng cuéc viÔn chinh. Nh­ng lÇn nµy lîi thÕ ®ã ®· chuyÓn vÒ phÝa ®Þch thñ cña hä. §Êt n­íc NhËt B¶n ®­¬ng thêi do mét chÝnh quyÒn qu©n sù lµm chñ, nh÷ng ng­êi ®øng ®Çu nhµ n­íc lµ nh÷ng qu©n nh©n víi t­ t­ëng s½n sµng H×nh 17: NhiÕp chÝnh Hßjß Tokimune ( 1251-1284 ) ng­êi l·nh ®¹o qu©n d©n NhËt B¶n trong hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m l­îc M«ng-Nguyªn. chiÕn ®Êu. §èi víi nh÷ng nhµ l·nh ®¹o nµy, c«ng viÖc trÞ quèc vµ binh nghiÖp ®­îc xÕp ngang hµng, vµ nh­ thÕ ®­¬ng nhiªn NhËt B¶n lu«n cã mét ®éi qu©n ®«ng ®¶o, thiÖn chiÕn kh«ng thua g× c¸c chiÕn binh M«ng Cæ. Còng víi lý do Êy, hä ®· tËp hîp ®­îc mét ®éi ngò c¸c t­íng lÜnh tµi ba, giµu kinh nghiÖm trËn m¹c. Trong ®ã chiÕm vÞ trÝ quan träng nhÊt lµ cha con nhiÕp chÝnh Tokiyori vµ Tokimune, nh÷ng ng­êi ®¶m nhËn vai trß tæng chØ huy qu©n ®éi trong hai cuéc kh¸ng chiÕn. Nãi nh­ vËy kh«ng ph¶i qu©n NhËt kh«ng cã nh÷ng ®iÓm yÕu. Tr­íc hÕt vµ dÔ dµng nhËn ra lµ hä thua sót ®èi ph­¬ng trÇm träng vÒ mÆt sè l­îng. Trong lÇn x©m l­îc thø nhÊt, tæng sè qu©n NhËt B¶n tham chiÕn lµ 10.000 trong khi bªn phÝa M«ng-Nguyªn lµ 40.000. LÇn x©m l­îc thø hai cã kh¸ h¬n nh­ng qu©n NhËt vÉn chØ cã 40.000 ng­êi, b»ng gÇn mét phÇn ba qu©n ®Þch. Qu©n M«ng Cæ ®«ng h¬n, tiÕn c«ng å ¹t vµ tæng lùc ®· g©y cho qu©n NhËt rÊt nhiÒu lóng tóng. Bªn c¹nh ®ã, tuy cã lîi thÕ khi ®¸nh cËn chiÕn nh­ng c¸c chiÕn binh Samurai thua sót qu©n M«ng Cæ ë kh¶ n¨ng sö dông cung tªn vµ tr­êng th­¬ng. TÇm s¸t th­¬ng cña cung thñ NhËt B¶n chõng 100m chØ b»ng mét nöa qu©n M«ng Cæ. Hä ®· bÞ thiÖt h¹i rÊt nghiªm träng nh÷ng khi ch­a thÓ ¸p s¸t qu©n thï. Qu©n M«ng Cæ l¹i m¹nh h¬n h¼n hä vÒ mÆt vò khÝ, ch­a kÓ tíi nh÷ng c©y cung rÊt khoÎ, hä cßn cã nhiÒu thø vò khÝ ®­îc coi lµ hiÖn ®¹i lóc bÊy giê. Qu©n M«ng-Nguyªn cã nh÷ng lo¹i ph¸o th« s¬ cã thÓ b¾n ra nh÷ng viªn ®¸ nÆng hay nh÷ng viªn ®¹n nhåi ho¶ d­îc khiÕn qu©n NhËt rÊt hoang mang. Sù thËt lµ nh÷ng thø vò khÝ ®ã còng kh«ng gióp Ých cho qu©n M«ng Cæ qu¸ nhiÒu v× hä ch­a thÓ tÊn c«ng bÊt cø mét thµnh tr× nµo cña ng­êi NhËt B¶n, cßn trong ®ît x©m l­îc lÇn thø hai th× ho¶ khÝ còng kh«ng lµm qu©n sü NhËt B¶n ho¶ng hèt n÷a. Nh­ng bÊt lîi lín nhÊt cña qu©n NhËt B¶n n»m ë kh©u ®iÒu ®éng tËp trung binh lùc, ®iÒu ®ã gi¶i thÝch t¹i sao sè l­îng qu©n NhËt tham gia chiÕn ®Êu ë Kyïshï l¹i qu¸ Ýt ái so víi tæng sè binh m· mµ hä cã. Sù viÖc nµy cã thÓ gi¶i thÝch b»ng hai lý do bÊt kh¶ kh¸ng. Thø nhÊt, ®Þa h×nh NhËt B¶n bÞ chia c¾t trÇm träng bëi biÓn, c¸c d·y nói vµ nh÷ng dßng s«ng ch¶y xiÕt, viÖc ®i l¹i th«ng th­¬ng gi÷a mét sè vïng gÆp nhiÒu khã kh¨n. §Þa ®iÓm ®æ bé cña qu©n M«ng Cæ n»m ë miÒn Kyïshï xa x«i, ch¼ng nh÷ng x­a nay Ýt ¶nh h­ëng tíi chÝnh sù quèc gia nªn qu©n lùc máng mµ ®­êng x¸ ®i l¹i còng kh«ng ®­îc chó ý x©y dùng. MÆt kh¸c, trung t©m chÝnh trÞ, qu©n sù cña NhËt B¶n thêi ®ã n»m ë Kamakura thuéc miÒn ®ång b»ng Kanto ë phÝa §«ng, ®­êng chuyÓn qu©n sang chiÕn tr­êng miÒn T©y gÆp rÊt nhiÒu trë ng¹i. Nh­ vËy viÖc vËn chuyÓn qu©n l­¬ng vµ tiÕp viÖn cña qu©n NhËt còng kh«ng mÊy dÔ dµng. Nh×n chung, trong cuéc chiÕn tranh nµy, c¶ phÝa NhËt B¶n vµ M«ng-Nguyªn ®Òu cã nh÷ng ®iÓm m¹nh yÕu kh¸c nhau, ®iÒu quan träng lµ bªn nµo biÕt lîi dông c¸i yÕu cña ®èi ph­¬ng, ph¸t huy thÕ m¹nh cña m×nh mµ giµnh lÊy th¾ng lîi. LÞch sö ®· chøng minh r»ng ng­êi NhËt B¶n tËn dông nh÷ng c¬ héi ®ã tèt h¬n qu©n x©m l­îc. Ch¼ng thÕ mµ víi sè l­îng vµ trang bÞ vò khÝ thua sót hä ®· cÇm cù ngang ngöa víi qu©n thï trong thêi gian dµi, khiÕn chóng buéc ph¶i rót xuèng thuyÒn råi chÕt ch×m trong c¬n sãng d÷. §iÒu ®ã cßn cho thÊy nghÖ thuËt qu©n sù cña hä cã nh÷ng ®iÓm ®Æc s¾c ®¸ng cho ®êi sau ph¶i suy ngÉm. 3. NghÖ thuËt qu©n sù cña ng­êi NhËt B¶n. Khi nhËn xÐt vÒ cuéc x©m l¨ng §¹i ViÖt, nhiÒu ng­êi ®· qu¸ ®Ò cao vai trß cña khÝ hËu nãng nùc, cña lam s¬n tr­íng khÝ trong chiÕn th¾ng tr­íc qu©n M«ng-Nguyªn, t­¬ng tù nh­ vËy trong lÇn viÔn chinh NhËt B¶n nhiÒu sö gia còng cho r»ng c¬n b·o ThÇn Phong ( Kamikaze ) lµ lý do chÝnh yÕu dÉn tíi thÊt b¹i cña qu©n x©m l­îc. Nh­ng xÐt trªn mét khÝa c¹nh kh¸c, nÕu kh«ng cã c¬n b·o Êy qu©n M«ng Cæ vÉn kh«ng thÓ dÔ dµng chiÕm ®­îc lîi thÕ tr­íc qu©n ®éi NhËt. H¬n thÕ n÷a, nÕu qu©n NhËt B¶n kh«ng chiÕn ®Êu kiªn c­êng vµ hiÖu qu¶ th× qu©n M«ng Cæ ®· cã thÓ ®æ bé vµo s©u trong ®Êt liÒn vµ ch¾c h¼n c¬n b·o kia sÏ ch¼ng ¶nh h­ëng g× tíi hä. Râ rµng chiÕn thuËt qu©n sù cña ng­êi NhËt B¶n còng ®ãng vai trß rÊt quan träng trong chiÕn th¾ng oanh liÖt nµy. Trong c¸c cuéc chiÕn tranh thêi trung ®¹i, c¸c nhµ chØ huy qu©n sù lu«n cã ba vÊn ®Ò quan träng cÇn gi¶i quyÕt. Thø nhÊt ®ã lµ ph¶i chia c¾t qu©n lùc ®Þch thµnh tõng nhãm nhá ®Ó dÔ bÒ tiªu diÖt, viÖc nµy qu©n NhËt B¶n kh«ng cÇn ph¶i thùc hiÖn nhiÒu v× ®Þa thÕ phßng thñ cña hä ®· buéc qu©n M«ng Cæ ph¶i tù lµm ®iÒu Êy. Thø hai ®ã lµ viÖc chñ ®éng h¹n chÕ thÕ m¹nh qu©n ®Þch vµ ph¸t huy tèi ®a lîi thÕ cña m×nh, cuèi cïng lµ ph¶i t×m c¸ch lµm mÊt ®i nhuÖ khÝ cña qu©n ®Þch. Trong mçi cuéc chiÕn, tuú thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c nhau mµ ba yÕu tè ®ã còng cã tÇm quan träng kh¸c nhau. §èi víi cuéc kh¸ng chiÕn cña qu©n d©n NhËt B¶n, hä buéc ph¶i thùc hiÖn tèt c¶ ba biÖn ph¸p trªn ®Ó ®¸nh b¹i kÎ thï hïng m¹nh h¬n m×nh gÊp nhiÒu lÇn. C¸c t­íng lÜnh NhËt B¶n ®· t¹o ra mét thÕ trËn h¹n chÕ tèi ®a søc m¹nh truyÒn thèng cña qu©n ®éi M«ng Cæ nhÊt lµ k×m h·m sù c¬ ®éng cña c¸c ®éi kþ binh. Hä tæ chøc ®¸nh ®Þch ngay trªn biÓn vµ khi chóng võa míi ®æ bé vµo ®Êt liÒn. Nh­ thÕ hä ®· buéc qu©n M«ng Cæ chiÕn ®Êu trªn nh÷ng chiÕn tr­êng xa l¹ vµ kh«ng thÓ triÓn khai ®éi h×nh quen thuéc. Qu©n M«ng-Nguyªn bÞ ®¸nh phñ ®Çu ngay sau chuyÕn h¶i tr×nh vÊt v¶, ch¾c h¼n nhiÒu chiÕn binh M«ng Cæ vÉn ch­a thÓ tØnh t¸o sau qu·ng ®­êng biÓn ®Çy sãng giã. Ng­îc l¹i qu©n NhËt B¶n ®­îc chiÕn ®Êu trªn chiÕn tr­êng ®· chuÈn bÞ s½n, víi nh÷ng c«ng sù cã thÓ Èn nÊp vµ bøc t­êng ®¸ ch¾c ch¾n. ViÖc x©y bøc t­êng thµnh däc bê biÓn Hakata tuy tiªu tèn nhiÒu nh©n tµi vËt lùc nh­ng ®· tá ra rÊt h÷u hiÖu khi h¹n chÕ nh÷ng ®ßn tÊn c«ng trùc diÖn cña kþ binh. Ng­êi NhËt B¶n ®· cho thÊy r»ng hä rÊt hiÓu sù lîi h¹i cña kþ binh M«ng Cæ víi kh¶ n¨ng di chuyÓn c¬ ®éng cã thÓ bäc hËu, tÊn c«ng qu©n NhËt tõ sau l­ng. ChÝnh v× thÕ khi x©y dùng bøc t­êng ®¸ hä ®· ®Þnh h­íng ®­îc mòi nhän tÊn c«ng cña qu©n ®Þch, buéc chóng chØ cã thÓ tÊn c«ng vµo mÆt chÝnh diÖn. Nh­ng ­u ®iÓm lín nhÊt cña bøc t­êng thµnh lµ viÖc ng¨n c¶n rÊt hiÖu qu¶ sù ®æ bé cña qu©n M«ng-Nguyªn. Nã ®­îc x©y s¸t víi bê biÓn chØ c¸ch mÐp n­íc chõng vµi chôc mÐt, nh­ thÕ tÇm b¾n chªnh lÖch gi÷a cung thñ hai bªn ®· kh«ng cßn ý nghÜa. Qu©n M«ng Cæ dï cã b¾n xa h¬n nh­ng kho¶ng c¸ch tõ ®Þa ®iÓm ®æ bé tíi bøc t­êng lµ qu¸ gÇn. ThÕ m¹nh sö dông cung tªn cña qu©n M«ng Cæ l¹i cµng khã ph¸t huy khi c¸c chiÕn binh Samurai ®­îc bøc t­êng thµnh che chë. ChÝnh nhê chiÕn thuËt s¸ng suèt vµ sù chiÕn ®Êu ngoan c­êng Êy mµ qu©n M«ng-Nguyªn ®· kh«ng thÓ dÔ dµng ®æ bé vµ thiÕt lËp nh÷ng ®éi h×nh kþ binh hoµn chØnh, viÖc tæ chøc tÊn c«ng trë nªn v« cïng khã kh¨n. Qu©n M«ng-Nguyªn buéc ph¶i chiÕn ®Êu dµi ngµy trªn ®Þa thÕ bÊt lîi vµ trong khÝ hËu kh«ng quen thuéc, khÝ thÕ h¨ng h¸i chiÕn ®Êu trong qu©n sü tÊt nhiªn còng gi¶m sót mÊy phÇn. Qu©n NhËt nh©n c¬ héi ®ã liªn tôc tÊn c«ng, quÊy nhiÔu b»ng nh÷ng ®ßn ®¸nh du kÝch. Nh÷ng ®ît tÊn c«ng nµy tá ra rÊt hiÖu qu¶, b»ng chøng lµ trong nhiÒu tuÇn lÔ qu©n M«ng-Nguyªn kh«ng cã ®­îc mét ®Þa ®iÓm ®æ bé an toµn, kh«ng thÓ dùng tr¹i lËp c¨n cø ®Ó tiÕp tôc tÊn c«ng theo quy m« lín. ChÝnh v× vËy qu©n ®Þch buéc ph¶i rót xuèng thuyÒn vµ mét ®iÒu thÇn kú ngoµi dù kiÕn x¶y ra, chóng ®· bÞ c¬n b·o thÇn tµn ph¸. Bªn c¹nh ®ã, qu©n NhËt B¶n còng cho thÊy hä rÊt biÕt tËn dông nh÷ng lîi thÕ cña m×nh. Hä kh«n khÐo buéc ®Þch ph¶i tró vµo nh÷ng vïng biÓn cã nhiÒu dßng h¶i l­u hung d÷ vµ dÔ bÞ b·o tµn ph¸, cßn b¶n th©n m×nh th× x¸c ®Þnh ®óng thêi ®iÓm cã b·o vµ kÞp thêi rót lui an toµn. D­íi n­íc, c¸c chiÕn thuyÒn nhá cña hä ®· tá râ lîi thÕ khi luån l¸ch qua l¹i gi÷a h¹m ®éi cña ®Þch, c¾t ®øt liªn l¹c vµ phãng ho¶ tÊn c«ng. C¸c chiÕn thuyÒn M«ng-Nguyªn qu¸ lín vµ cång kÒnh khã xoay trë ®Òu trë thµnh miÕng måi ngon cho thuû binh NhËt B¶n. Qu©n NhËt cã lîi thÕ cËn chiÕn tèt h¬n, hä lu«n t×m c¸ch ¸p s¸t qu©n thï. Trong nh÷ng kho¶ng c¸ch chËt hÑp nh­ trong lßng thuyÒn hay trong rõng rËm, nh÷ng thanh kiÕm cña c¸c chiÕn binh Samurai chiÕn ®Êu h÷u hiÖu h¬n nhiÒu so víi cung tªn vµ tr­êng th­¬ng cña binh sü M«ng Cæ. §ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ trong tõng trËn chiÕn, cßn trªn ph­¬ng diÖn chiÕn l­îc, ng­êi NhËt B¶n ®· thùc hiÖn kh¸ tèt viÖc tiÕp viÖn qu©n l­¬ng cho tiÒn tuyÕn, mét c«ng viÖc ®­îc dù liÖu tõ tr­íc lµ v« cïng khã kh¨n. §iÓn h×nh lµ viÖc hä b¾c cÇu phao qua s«ng Chikugo ®Ó tiÕn qu©n vÒ Hakata trong cuéc kh¸ng chiÕn n¨m 1274. Râ rµng chÝnh quyÒn Kamakura vµ c¸c quan nhiÕp chÝnh Hßjß ®· tËn dông ®­îc tèi ®a c¸c nguån nh©n tµi vËt lùc trong n­íc phôc vô cho c«ng cuéc kh¸ng chiÕn. Ch¼ng nh÷ng thÕ, hä cßn t¹o nªn mét cao trµo yªu n­íc sôc s«i trong mäi tÇng líp nh©n d©n, khiÕn c¶ n­íc hÕt th¶y ®Òu ®oµn kÕt mét lßng chèng giÆc ngo¹i x©m. Còng ph¶i c«ng nhËn r»ng cã ®­îc nh÷ng thµnh c«ng Êy phÇn quan träng bëi v× c¸c nhiÕp chÝnh nhËn ®­îc sù hËu thuÉn hÕt m×nh tõ c¸c ch­ hÇu vµ tÇng líp qu©n nh©n. Tæ chøc nhµ n­íc qu©n sù ®Æc biÖt ®· cho hä nhiÒu quyÒn h¹n v­ît qu¸ c¶ Thiªn Hoµng, vµ víi phÈm chÊt mÉn tiÖp, anh dòng cña nh÷ng Samurai hä ®· kiªn quyÕt l·nh ®¹o nh©n d©n kh¸ng chiÕn ®i ®Õn th¾ng lîi. NghÖ thuËt qu©n sù trong cuéc chiÕn tranh chèng qu©n x©m l­îc M«ng-Nguyªn cña ng­êi NhËt B¶n ch­a h¼n ®· lµ nguyªn nh©n quan träng nhÊt gióp cho hä dµnh th¾ng lîi tr­íc qu©n thï. Nh­ng ch¾c ch¾n nã lµ mét trong nh÷ng lý do kh«ng thÓ thiÕu lµm nªn chiÕn th¾ng oanh liÖt nµy. Nh÷ng kinh nghiÖm mµ giíi thñ lÜnh qu©n sù NhËt tiÕp thu ®­îc sau cuéc chiÕn lµ rÊt phong phó. Hä nhËn thÊy hai vÊn ®Ò c¬ b¶n, thø nhÊt ®ã lµ tÇm quan träng cña bé binh trang bÞ thiÕt gi¸p nÆng, thø hai lµ sù yÕu kÐm cña kþ binh vµ cung thñ NhËt B¶n so víi qu©n M«ng Cæ DÞch theo: Stephen Turnbull - The Samurai: A Military History - Macmillan Publishing Co, Newyork 1977. . Sau thêi kú nµy, chiÕn thuËt qu©n sù cña ng­êi NhËt B¶n cã nhiÒu thay ®æi ®¸ng kÓ. Vò khÝ cña c¸c chiÕn binh Samurai còng cã sù chuyÓn ®æi, hä kh«ng chó träng cung tªn nh­ tr­íc kia mµ chuyÓn sang sö dông kiÕm lµ chÝnh. Nh÷ng thay ®æi nµy cã ¶nh h­ëng rÊt nhiÒu tíi thêi kú chiÕn quèc sau nµy vµ ®Ó l¹i nhiÒu nÐt ®éc ®¸o trong v¨n ho¸ NhËt B¶n ®­¬ng ®¹i. 4. ý nghÜa lÞch sö vµ hËu qu¶ cña 2 cuéc chiÕn tranh ®èi víi x· héi NhËt B¶n. Tr­íc nh÷ng thö th¸ch kh¾c nghiÖt cña cuéc kh¸ng chiÕn, triÒu ®×nh vµ Thiªn Hoµng ®· tá râ sù bÊt tµi nhu nh­îc, kh«ng ®¶m nhiÖm ®­îc sø mÖnh l·nh ®¹o nh©n d©n b¶o vÖ tæ quèc. Th©m t©m hä lu«n lo sî, lïi b­íc tr­íc kÎ thï ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi riªng t­ cña gia téc m×nh. Tr¸i l¹i chÝnh quyÒn Bakufu l¹i chøng tá mét ý chÝ kiªn c­êng, tµi tæ chøc, chØ huy s¸ng suèt... lu«n ®i ®Çu trong viÖc ®oµn kÕt toµn d©n chèng giÆc ngo¹i x©m, vµ cuèi cïng ®­a kh¸ng chiÕn ®Õn th¾ng lîi. Vai trß l·nh ®¹o quyÕt ®Þnh nhÊt lµ nh÷ng ng­êi kÕ tôc §¹i Nguyªn So¸i Yoritomo-c¸c quan nhiÕp chÝnh hä Hßjß ®Æc biÖt lµ hai cha con Tokiyori vµ Tokimune. Song chÝnh quyÒn M¹c Phñ Kamakura ®· ph¶i tr¶ gi¸ qu¸ cao cho cuéc kh¸ng chiÕn nµy. NhiÖm vô ®éng viªn qu©n lùc tíi møc tèi ®a, duy tr× lùc l­îng ë mÆt trËn, thu gom mäi nguån tµi lùc ®Ó cung cÊp cho binh sü, tæ chøc cuéc chiÕn ®Êu, tÊt c¶ tr¸ch nhiÖm ®ã ®Æt lªn vai c¸c nhµ l·nh ®¹o Bakufu. ChiÕn tranh qua råi nhiÖm vô nÆng nÒ cña hä vÉn ch­a kÕt thóc, c¸c nhiÕp chÝnh l¹i ph¶i tiÕp tôc chØ ®¹o viÖc kh¾c phôc hËu qu¶ chiÕn tranh. Cã hai vÊn ®Ò lín chÝnh quyÒn Kamakura cÇn gi¶i quyÕt, ®ã lµ viÖc duy tr× phßng thñ vµ khen th­ëng nh÷ng ng­êi cã c«ng trong kh¸ng chiÕn nh­ ®· høa. Nh­ng nhiÖm vô nµy d­êng nh­ lµ qua søc ®èi víi hä, sau nhiÒu n¨m cè hÕt søc m×nh tæ chøc phßng vÖ vµ sau hai cuéc chiÕn tranh hao ng­êi tèn cña, chÝnh quyÒn Bakufu vµ c¶ n­íc NhËt ®· trë nªn kiÖt quÖ. Qu©n x©m l­îc b¹i trËn còng ch¼ng ®Ó l¹i g× ngoµi nh÷ng x¸c chÕt vµ Bakufu kh«ng thÓ thùc hiÖn nh÷ng g× ®· høa hÑn. Sù bÊt m·n trong n­íc ngµy cµng t¨ng, c¸c ch­ hÇu ®Æc biÖt lµ Ashikaga Takauji ( 足利 尊氏 1305-1358, thñ lÜnh mét ph¸i qu©n sù thÕ lùc thuéc dßng dâi Minamoto ) vµ Nitta Yoshisada, næi dËy chèng ®èi kh¾p n¬i, kinh tÕ quèc gia tr× trÖ, n«ng nghiÖp ®×nh ®èn... nh÷ng th¸ch thøc ®ã cuèi cïng lµm chÝnh quyÒn Kamakura kiÖt søc. Hä ®· kh«ng chÞu khuÊt phôc tr­íc qu©n x©m l­îc hïng m¹nh mµ l¹i gôc ng· ngay trong thêi b×nh, bëi nh÷ng vÊn ®Ò néi bé cña chÝnh m×nh. C¸c quan nhiÕp chÝnh hä Hßjß-nh÷ng ng­êi ®· viÕt nªn mét trong nh÷ng trang sö vÎ vang nhÊt cña ®Êt n­íc NhËt B¶n l¹i còng chÝnh lµ nh÷ng ng­êi chøng kiÕn sù sôp ®æ chÝnh quyÒn Bakufu. Th¸ng 7 n¨m 1333, c¨n cø Kamakura bÞ Nitta Yoshisada ®¸nh chiÕm vµ thiªu huû, chÊm døt thêi kú cÇm quyÒn cña c¸c nhiÕp chÝnh hä Hßjß vµ thÓ chÕ M¹c Phñ Kamakura. Tõ ®©y, NhËt B¶n b­íc vµo mét thêi kú ®¹i chiÕn lo¹n mµ më ®Çu lµ cuéc néi chiÕn Nam-B¾c triÒu. KÕt LuËn Ngµy nay, trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc, ViÖt Nam coi NhËt B¶n lµ mét ng­êi b¹n lín, mét trong nh÷ng ®èi t¸c chiÕn l­îc nhÊt gióp ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Quan hÖ kinh tÕ, v¨n ho¸ gi÷a hai n­íc ®ang cã nh÷ng b­íc tiÕn v­ît bËc, tuy nhiªn sù ph¸t triÓn ®ã vÉn bÞ coi lµ ch­a xøng víi tiÒm n¨ng vµ mong muèn cña nh©n d©n vµ chÝnh phñ hai n­íc. ë ViÖt Nam, nh÷ng ng­êi cã hiÓu biÕt vÒ ®Êt n­íc NhËt B¶n cßn rÊt Ýt mµ nhu cÇu lµm viÖc, giao l­u... víi ng­êi NhËt trªn thùc tÕ l¹i ngµy cµng trë nªn cÊp thiÕt. Víi t­ c¸ch lµ mét sinh viªn §¹i häc Khoa häc x· héi & nh©n v¨n, l¹i theo häc chuyªn ngµnh NhËt B¶n häc, t«i lu«n cã mong muèn gãp phÇn nhá bÐ c«ng søc cña m×nh lµm s©u s¾c thªm sù hiÓu biÕt, tin t­ëng, th¾t chÆt h¬n n÷a t×nh ®oµn kÕt l¸ng giÒng h÷u nghÞ gi÷a ViÖt Nam vµ NhËt B¶n. V× vËy khi tiÕn hµnh viÕt b¶n kho¸ luËn nµy, t«i ®· cè g¾ng th«ng qua viÖc kÓ l¹i mét thêi kú hµo hïng cña lÞch sö d©n téc NhËt mµ lµm béc lé ra nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng tèt ®Ñp, ®¸ng tù hµo mµ nh÷ng ng­êi b¹n NhËt B¶n cho ®Õn ngµy nay vÉn tr©n träng gi÷ g×n. §ã lµ t×nh yªu n­íc thiÕt tha, lµ ý chÝ kiªn c­êng bÊt khuÊt chèng gi¹c ngo¹i x©m, lµ sù trung thµnh tuyÖt ®èi víi lý t­ëng, víi quèc gia d©n téc... Bªn c¹nh ®ã t«i còng bÊt ngê khi nhËn ra nhiÒu thãi quen, nhiÒu nguyªn t¾c xö sù cña ng­êi NhËt hiÖn ®¹i l¹i cã b¾t nguån s©u xa tõ trong lÞch sö. §äc b¶n kho¸ luËn nµy, ta cã thÓ dÔ dµng nhËn ra nhiÒu nÐt t­¬ng ®ång trong v¨n ho¸ còng nh­ trong tÝnh c¸ch con ng­êi hai ®Êt n­íc NhËt-ViÖt, nh­ng còng thÊy ®­îc kh«ng Ýt nh÷ng kh¸c biÖt trong c¸ch øng xö cña hai d©n téc tr­íc nh÷ng biÕn chuyÓn thêi cuéc lín lao. Ng­êi NhËt B¶n lóc nµo còng tá ra nh· nhÆn, nhón nh­êng, lÞch sù, nhiÒu ng­êi lÇm t­ëng hä hiÒn lµnh, nhu nh­îc, nh­ng tr­íc nh÷ng thö th¸ch lÞch sö ngÆt nghÌo hä l¹i lµ nh÷ng ng­êi m¹nh mÏ nhÊt. Nh×n chung c¸ch xö lý cña ng­êi NhËt rÊt cøng, tuyÖt ®èi kh«ng khoan nh­îng, kh«ng tho¶ hiÖp khi ®éng ch¹m tíi quyÒn lîi, tíi sù tån vong cña d©n téc. Ng­êi ViÖt Nam ta cã lÏ xö sù mÒm máng h¬n, khi kh«ng thÓ hoµ ®­îc n÷a ta míi ®¸nh. Tr¸i l¹i ng­êi TriÒu Tiªn, bÒ ngoµi hä lµ nh÷ng ng­êi rÊt hay næi nãng, rÊt dÔ g©y gæ, nh­ng trong lÞch sö, mçi lÇn ®éng tíi viÖc binh ®ao hä l¹i th­êng chän con ®­êng hoµ hiÕu, thËm chÝ cã lóc ®Çu hµng ®Ó tr¸nh chiÕn tranh. Mçi d©n téc ®Òu cã c¸ch øng xö kh¸c nhau nh­ng ®Òu chung mét môc ®Ých v× hoµ b×nh vµ ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc m×nh. Hy väng r»ng b¶n kho¸ luËn tèt nghiÖp cña t«i ®· phÇn nµo chØ ra ®­îc nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt Êy trong tÝnh c¸ch con ng­êi NhËt, nÕu lµm ®­îc nh­ vËy ch¾c h¼n nã còng lµ mét tµi liÖu cã thÓ gióp Ých Ýt nhiÒu cho nh÷ng ai ®ang hîp t¸c, häc hái, giao l­u víi ng­êi NhËt hay cã ý ®Þnh t×m hiÓu thªm vÒ ®Êt n­íc con vµ ng­êi NhËt B¶n. Tµi LiÖu tham kh¶o Tµi liÖu tiÕng ViÖt. 1. ThÝch Thiªn ¢n - LÞch sö t­ t­ëng NhËt B¶n - §«ng Ph­¬ng XuÊt B¶n, Sµi Gßn 1965. 2. NguyÔn HiÕn Lª - Sö trung Quèc - NXB V¨n Ho¸ Th«ng Tin, Hµ Néi 1997. 3. Chñ biªn NguyÔn Gia Phu - LÞch sö thÕ giíi trung ®¹i - NXB Gi¸o Dôc, Hµ Néi 2003. 4. Lª V¨n Quang - LÞch sö NhËt B¶n - Tñ s¸ch ®¹i häc Tæng Hîp thµnh phè Hå ChÝ Minh 1996. 5. VÜnh SÝnh - NhËt B¶n cËn ®¹i - NXB Thµnh phè Hå ChÝ Minh 1991. 6. Hµ V¨n TÊn & Ph¹m ThÞ T©m - Cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m l­îc Nguyªn - M«ng thÕ kû XIII - NXB Khoa Häc X· Héi, Hµ Néi 1972. 7. R.H.P Manson & J.G Caiger - DÞch gi¶ NguyÔn V¨n Sü - LÞch sö NhËt B¶n - NXB Lao §éng, Hµ Néi 2003. 8. G.Sansom - DÞch gi¶ Lª N¨ng An - L­îc sö v¨n ho¸ NhËt B¶n ( tËp II ) - NXB Khoa Häc X· Héi, Hµ Néi 1989. 9. G.Sansom - DÞch gi¶ Lª N¨ng An - LÞch sö NhËt B¶n ( tËp I ) - NXB Khoa Häc X· Héi, Hµ Néi 1994. Tµi liÖu tiÕng Anh. 10. Mikiso Hane - Premodern Japan ( A historycal survey ) - B¶n dÞch tiÕng Anh - Boulder, Sanfrancisco 1972. 11. Japan from Prehistory to the Modern time - 12. J.W Hall & Jeffrey P. Mass - Medieval Japan - Stanford University Press, California. 13. G.B. Sansom - A Short History of Japan - Charles E. Tuttle Company, Tokyo. 14. Stephen Turnbull - The Samurai: A Military History - Macmillan Publishing Co, Newyork 1977. 15. Nakaba Yamaha - The Mongol invasion of Japan - B¶n dÞch tiÕng Anh - Newyork E.P Dutton & Company 681 Fifth Avenue. Tµi liÖu tiÕng NhËt. 16. Matsuda Takashi & Nakano Rikuo & Furukawa Kiyojuki - Supa Nihon Shi - NXB Kondansha, Tokyo. 17. Izuhara Ichiman - Tokai Nihon Shi - NXB Yamagawa, Tokyo 1991. 18. 19. T¹p chÝ vµ c¸c bµi ph¸t biÓu, b¸o c¸o khoa häc. _ Ph¹m V¨n Thuû & §ç Tr­êng Giang - Cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m l­îc Nguyªn-M«ng ë NhËt B¶n vµ ViÖt Nam thÕ kû XIII - B¸o c¸o khoa häc sinh viªn khoa LÞch sö - Tr­êng §¹i häc KHXH & NV. _ Lee Wha Rang - The Koryo-Mongol allied invasion of Japan-The myth of Kamikaze - asianresearch.org. _ Br. Muhammad El-Halaby - The Battle of “ Ain-jalut ”-A turning point in History - members.tripod.com. _ Torao Mozai - The Lost Fleet of Kublai Khan - National Geographic, Vol. 162 - No.5, November 1982. Tµi liÖu tõ internet. _ _ _ _ _ http:/www.asianresearch.org _ _ _ LectureOutlines/mongol_invasions _ _ _ _ _ BattleView _ _ _ _ _ _ library/prm/bl1mongolinvasion _ _