Khóa luận Những bài học kinh nghiệm rút ra từ vụ kiện bán phá giá cá tra và cá basa vào thị trường Mỹ

g nãi Hoa Kú sau chuyÕn th¨m ViÖt Nam míi ®©y. §Ò cËp ®Õn HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt-Mü mét n¨m sau khi cã hiÖu lùc, «ng Peterson cho r»ng ®· cã nh÷ng tiÕn bé trong quan hÖ trao ®æi mËu dÞch gi÷a hai n­íc, b»ng chøng lµ kim ng¹ch bu«n b¸n hai chiÒu t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Cùu §¹i sø Mü t¹i ViÖt Nam cßn cho r»ng, c¸c ho¹t ®éng trao ®æi th­¬ng m¹i cÇn ®­îc gia t¨ng víi mét tèc ®é lín h¬n vµ ®iÒu nµy cã thÓ thùc hiÖn ®­îc, bëi vÉn cßn rÊt nhiÒu c¬ héi cho c¶ hai n­íc khai th¸c. Tuy nhiªn, nh÷ng lîi Ých chung cã liªn quan ®Õn HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i vÉn cßn mét sè ®iÒu cÇn häc hái vµ ®­îc kh¾c phôc. (Minh Ch©u, b¸o Thanh Niªn, sè ra ngµy 6/11/2002) Ch­¬ng III. Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm rót ra tõ vô kiÖn I . §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña vô kiÖn 1. Nguyªn nh©n s©u xa cña nh÷ng c¸o buéc Thùc chÊt môc tiªu mµ c¸c chÝnh phñ hay ®¹i diÖn th­¬ng m¹i c¸c n­íc theo ®uæi trong ®µm ph¸n vÒ tranh chÊp th­¬ng m¹i lµ g×? ChuyÖn catfish vµ c¸c vô tranh chÊp kh¸c cho thÊy, hä kh«ng theo ®uæi tù do hãa th­¬ng m¹i. §éng c¬ Èn dÊu ë ®©y lµ xuÊt khÈu th× tèt cßn nhËp khÈu th× kh«ng tèt. V× vËy, hä cÇn ph¶i ñng hé chÝnh s¸ch b¶o hé vÒ phÝa m×nh vµ lªn ¸n chÝnh s¸ch b¶o hé cña phÝa n­íc ®èi t¸c. Cã hai lý do khiÕn cho hµnh ®éng kh«ng ®i ®«i víi lêi nãi nµy. Thø nhÊt, mäi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i th­êng ®em lîi Ých cho mét nhãm ng­êi, nh­ng l¹i g©y h¹i cho nhãm kh¸c. Cô thÓ lµ tù do nhËp khÈu c¸ basa cña Viªt Nam lµm lîi cho ng­êi tiªu dïng thu nhËp thÊp ë Mü, nh­ng h¹i cho c¸c chñ tr¹i trªn thÞ tr­êng catfish víi doanh sè kho¶ng tõ 400 ®Õn 500 triÖu USD hµng n¨m. Bëi vËy, qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i th­êng bÞ chÝnh trÞ hãa ®Õn cao ®é. Nã th­êng thiªn lÖch theo h­íng b¶o vÖ nh÷ng nhãm lîi Ých hïng m¹nh, thËm chÝ ®­a ra nh÷ng lý lÏ tr¸i ng­îc nhau, ch¼ng h¹n nh­ viÖc coi c¸ basa gièng catfish nh­ng kh«ng nh­ catfish. Thø hai, hµng rµo b¶o hé cã thÓ dùng lªn khi chÝnh phñ cho r»ng kh«ng c«ng b»ng nÕu buéc mét ngµnh cô thÓ ph¶i g¸nh chÞu hoµn toµn tæn thÊt do kh«ng nh×n thÊy tr­íc sù ®e do¹ cña ®èi thñ c¹nh tranh n­íc ngoµi. Râ rµng chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ Mü trong vÊn ®Ò nµy thÓ hiÖn ý muèn b¶o hé ngµnh c«ng nghiÖp néi ®Þa vµ viÖc lµm. V× nh÷ng lý do phøc t¹p ®ã, c¸c chÝnh phñ th­êng hay ñng hé c¸c chÝnh s¸ch h¹n chÕ ngo¹i th­¬ng cña quèc gia hä. V× thÕ, doanh nghiÖp ViÖt Nam còng cÇn ph¶i lµm quen víi thùc tÕ lµ con ®­êng ®i ®Õn tù do th­¬ng m¹i kh«ng ph¶i b»ng ph¼ng vµ tranh c·i th­¬ng m¹i lµ mét ®iÒu hÕt søc b×nh th­êng. Kh¸c víi CFA víi quü tiÒn nhiÒu triÖu USD vµ ®­îc tæ chøc tèt, nh÷ng n«ng d©n ViÖt Nam chØ lµ chñ cña nh÷ng bÌ c¸ nhá, manh món däc s«ng Mª K«ng. Khi theo kiÖn hä sÏ chÞu nh÷ng tèn phÝ kh«ng nhá. Nhµ n­íc còng kh«ng thÓ ®øng ra hç trî hä. Cã chuyªn gia cho r»ng ViÖt Nam khã cã thÓ th¾ng næi vô kiÖn. NÕu ®iÒu nµy x¶y ra, cã nghÜa lµ Mü ®ãng cöa thÞ tr­êng xuÊt khÈu c¸ basa tõ ViÖt Nam. TÖ h¬n n÷a, nã cßn t¹o ra mét tiÒn lÖ cho c¸c tranh chÊp trªn nh÷ng thÞ tr­êng hµng hãa cßn l¹i. Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt - Mü míi ®­îc thiÕt lËp, tÊt nhiªn c¶ ViÖt Nam vµ Mü cïng cã lîi. Tuy nhiªn, v× nh÷ng mèi lîi riªng, ng­êi Mü ®· t×m c¸ch sö dông chÕ ®é quan liªu ®Ó b¶o vÖ s¶n xuÊt trong n­íc. Ph¶i ch¨ng ®©y lµ bµi häc cña Mü ®èi víi ViÖt Nam vÒ th­¬ng m¹i, r»ng thËm chÝ Mü còng cã thÓ huû bá nh÷ng cam kÕt tù do th­¬ng m¹i. 2. Nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc Nhê cã vô kiÖn mµ con c¸ tra, basa cña ViÖt Nam giê ®©y ®· trë nªn næi tiÕng h¬n, tiÕt kiÖm ®­îc nhiÒu chi phÝ qu¶ng c¸o. Theo «ng HËu, Tæng Gi¸m ®èc Agifish, mét nhµ nhËp khÈu Mü ®· tuyªn bè r»ng c«ng ty cña «ng ®¸nh gi¸ cao c¸ tra, c¸ basa ViÖt Nam v× chóng ngon, rÎ vµ ngµy cµng ®­îc ng­êi tiªu dïng Mü ­a chuéng. §Æc biÖt, tõ khi CFA khëi kiÖn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· cã thªm nhiÒu ng­êi t×m mua lo¹i c¸ nµy. Doanh sè b¸n hµng sang thÞ tr­êng Mü vÉn ®ang t¨ng cao. ¤ng Böu Huy, Phã gi¸m ®èc C«ng ty afiex An Giang, cho biÕt c¸c nhµ nhËp khÈu Mü vÉn tiÕp tôc ký hîp ®ång tiªu thô c¸ tra, c¸ basa ViÖt Nam ®Ó cã nguån hµng phôc vô ng­êi tiªu dïng n­íc nµy. Míi ®©y, mét nhµ nhËp khÈu Mü cã hÖ thèng ph©n phèi lín ë thµnh phè Boston, bang Masachuset, ®· ký hîp ®ång tiªu thô víi afiex An Giang 4 container c¸ tra phi lª víi gi¸ 3,2-3,8 USD/kg ®Ó bæ sung l­îng hµng ë c¸c siªu thÞ. C¸c nhµ nhËp khÈu c¸ tra, c¸ basa truyÒn thèng ë c¸c thµnh phè lín cña Mü còng ®· ®Æt hµng trë l¹i ®Ó cã nguån cung gi÷ ch©n kh¸ch. Theo c¸c nhµ chuyªn m«n, thêi ®iÓm mïa ®«ng c¸ n­íc ngät ë Mü kh«ng nhiÒu nh­ n­íc, trong khi ®ã møc thuÕ cho c¸ tra, c¸ basa phi lª vµo Mü l¹i qu¸ cao khiÕn mÆt hµng nµy khan hiÕm. So víi thêi ®iÓm tr­íc ngµy 27/1/2003, gi¸ c¸ tra, c¸ basa vµo thÞ tr­êng Mü ®· t¨ng trªn 20%. Còng theo «ng Böu Huy, gi¸ c¸ tra mua t¹i bÌ hiÖn nay ®· cã dÊu hiÖu t¨ng trë l¹i tõ 9.500®ång lªn 10.200 ®ång, c¸ tra hÇm tõ 7000 ®ång lªn 7.200 ®ång/kg, cã n¬i trªn 7.500 ®ång. Nãi tãm l¹i, qua vô kiÖn, con c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam bçng d­ng tù nhiªn ®­îc qu¶ng c¸o kh«ng mÊt tiÒn mét c¸ch réng r·i kh«ng chØ trªn ®Êt Mü nãi riªng mµ cßn trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi nãi chung, t¹o ®éng lùc thuËn lîi cho viÖc th©m nhËp c¸c thÞ tr­êng kh¸c ngoµi Mü. (Lan Anh, b¸o Tuæi trÎ, sè ra ngµy 27/2/2003) 3. Nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc Vô kiÖn cã kh¶ n¨ng sÏ tiÕp tôc kÐo dµi, theo nh­ lÞch tr×nh cña ITC th× sang th¸ng 6/2003 míi cã kÕt luËn cuèi cïng. Do ®ã, mét ®iÒu râ rµng lµ n«ng d©n nu«i c¸ sÏ bÞ ¶nh h­ëng trùc tiÕp vµ nÆng nÒ s¶n l­îng c¸ tra vµ basa bÞ gi¶m xuèng do ¶nh h­ëng xÊu cña vô kiÖn. Thø nhÊt, hµng v¹n n«ng d©n sÏ mÊt nghÒ vµ kh«ng cã sinh kÕ kh¸c v× kh«ng cã ®iÒu kiÖn lµm nghÒ kh¸c. Khi pháng vÊn, 100% sè hé ®­îc hái ®· tr¶ lêi kh«ng muèn bÞ mÊt nghÒ nµy v× ®©y lµ mét nghÒ truyÒn thèng ®· cã tõ l©u, nÕu ph¶i tõ bá th× n«ng d©n kh«ng biÕt ph¶i lµm nghÒ g× kh¸c. §iÒu nµy kh«ng chØ ®óng víi c¸c chñ tr¹i nu«i mµ cßn ®óng víi c¸c lao ®éng lµm thuª trong c¸c bÌ vµ hÇm c¸. ViÖc thay ®æi nghÒ kh«ng ph¶i mét sím mét chiÒu mµ lµm ®­îc, nhÊt lµ khi thÞ tr­êng ®Çu ra cho mét s¶n phÈm míi cßn ch­a ®­îc ®Þnh h×nh. §Ó h×nh thµnh ®­îc mét nghÒ, cÇn ph¶i cã thêi gian. Bµ con n«ng d©n cÇn ®­îc hç trî vÒ mÆt kü thuËt, con gièng vµ c¬ chÕ vay vèn. Nh÷ng ®iÒu nµy kh«ng thÓ mét lóc mµ lµm ngay ®­îc. TÊt nhiªn, chóng ta cßn ch­a kÓ ®Õn hµng v¹n ng­êi kh¸c sèng phô thuéc nghÒ nµy nh­ c«ng nh©n trong c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn, c¸c lao ®éng trong khu vùc kü thuËt dÞch vô nghÒ nu«i, c¸c doanh nghiÖp cung cÊp thøc ¨n vµ vËt liÖu nu«i c¸. Hä còng sÏ hoÆc trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp bÞ ¶nh h­ëng vµ còng cÇn cã sù gióp ®ì. Thø hai, sÏ cã rÊt nhiÒu gia ®×nh trë thµnh con nî l©u dµi vµ khã tr¶. Hä ®· vay m­în rÊt nhiÒu ®Ó ®Çu t­ vµo bÌ, hÇm nu«i c¸ víi mong muèn ®­îc thay ®æi cuéc sèng nªn nÕu ph¶i tõ bá th× rÊt nhiÒu gia ®×nh sÏ l©m vµo c¶nh tóng thiÕu vµ nî nÇn. §· cã rÊt nhiÒu gia ®×nh, do ¶nh h­ëng cña viÖc gi¶m s¶n l­îng xuÊt khÈu c¸ vµo thêi gian th¸ng 10-12 n¨m 2001 (do lÖnh cÊm ®Æt tªn c¸ lµ catfish cña ChÝnh phñ Mü), ®· ph¶i lao ®ao khèn ®èn v× nî nÇn. NÕu vô kiÖn cßn tiÕp tôc ®­îc CFA theo ®uæi vµ ITC ®ång ý, ch¾c ch¾n s¶n l­îng c¸ xuÊt sÏ gi¶m m¹nh, trong khi c¸c doanh nghiÖp ch­a t×m ra ®­îc thÞ tr­êng ®Çu ra míi th× cuéc sèng cña rÊt nhiÒu ng­êi d©n nghÌo phô thuéc vµo nghÒ sÏ bÞ ¶nh h­ëng nÆng nÒ. Thø ba, nÕu CFA thµnh c«ng trong vô kiÖn nµy, chóng ta l¹i cã thªm mét b»ng chøng míi, mét kinh nghiÖm v« gi¸ vÒ viÖc c¸c n­íc lín Ðp buéc c¸c n­íc nhá trong th­¬ng m¹i theo h­íng cã lîi cho n­íc lín. §©y kh«ng ph¶i lµ lÇn ®Çu tiªn Mü c¸o buéc c¸c n­íc kh¸c b¸n ph¸ gi¸ ®Ó cã thÓ ¸p dông LuËt chèng ph¸ gi¸ nh»m b¶o hé b»ng hµng rµo thuÕ quan hoÆc phi thuÕ quan cho c¸c hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc. C¸c hµng ho¸, ®Æc biÖt lµ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp ®Òu bÞ xÕp vµo lo¹i “cÇn ®­îc ch¨m sãc”. Trªn thùc tÕ, chÝnh Mü míi lµ n­íc b¶o hé nhiÒu nhÊt cho n«ng nghiÖp cña m×nh. Víi viÖc th«ng qua LuËt An ninh Trang tr¹i vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n, chÝnh phñ Mü ®· c«ng khai chi 17 tû ®« la cho viÖc b¶o hé n«ng nghiÖp Mü. ThÕ th× ai cã thÓ kiÖn Mü b¶o hé viÖc ph¸ gi¸ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp cã nguån gèc tõ Mü? Ngoµi ra, vô kiÖn cßn cã ¶nh h­ëng xÊu tíi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh trong lÜnh vùc nµy vµ c«ng chóng Mü. Cã lÏ c¸c nhµ nhËp khÈu c¸ sÏ lµ ng­êi thua thiÖt ®Çu tiªn, sau ®ã lµ tíi c«ng chóng tiªu thô c¸ ë Mü sÏ hoÆc ph¶i tr¶ gi¸ cao h¬n rÊt nhiÒu nÕu muèn ¨n c¸ tra vµ basa ViÖt Nam hoÆc ®¬n gi¶n lµ hä sÏ kh«ng ®­îc th­ëng thøc lo¹i c¸ nµy n÷a. TÊt c¶ c¸c ¶nh h­ëng nµy ®¬n gi¶n chØ v× mét nhãm ng­êi do lîi Ých côc bé g©y ra. Trªn thùc tÕ, kÓ tõ sau khi tranh chÊp diÔn ra ®Õn nay, s¶n l­îng c¸ xuÊt khÈu cña c«ng ty Agifish vµo Mü vÉn æn ®Þnh cho dï theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña C¬ quan qu¶n lý Thùc phÈm vµ D­îc phÈm Mü (FDA), c¸c loµi c¸ da tr¬n cña ViÖt Nam ®Òu ph¶i dïng tªn th­¬ng m¹i cã ch÷ Catfish cïng víi mét tÝnh tõ x¸c ®Þnh loµi kÌm theo. C¸ basa cã thÓ dïng 1 trong 5 tªn Basa, Bocourti, Bocourti fish, Basa catfish vµ Bocourti catfish, cßn c¸ tra cã thÓ dïng 1 trong 3 tªn Swai, Sutchi catfish vµ Striped catfish. Theo nhËn ®Þnh cña «ng Ng« Ph­íc HËu, Tæng gi¸m ®èc Agifish, s¶n l­îng xuÊt khÈu kh«ng nh÷ng kh«ng gi¶m, mµ cßn t¨ng bëi søc mua sÏ t¨ng lªn do th­¬ng hiÖu c¸ tra vµ c¸ basa cña ViÖt Nam ®­îc qu¶ng c¸o “kh«ng mÊt tiÒn” mét c¸ch réng r·i trong c«ng chóng Mü vµ trªn thÕ giíi nhê vô kiÖn nµy. §Æc biÖt trong hoµn c¶nh hiÖn nay, khi mµ c¸ trªn thÞ tr­êng Mü ®ang khan hiÕm do cuèi mïa vô. MÆc dï, giai ®o¹n 1 cña vô kiÖn ®· qua ®i su«n sÎ cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nh­ng ®iÒu ®ã kh«ng ®ång nghÜa víi chiÕn th¾ng cuèi cïng. CFA ®· chi hµng triÖu USD cho chiÕn dÞch chèng l¹i c¸ tra, c¸ basa ViÖt Nam vµ kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m ®Èy lïi vÜnh viÔn s¶n phÈm nµy ra khái thÞ tr­êng Mü. MÆt kh¸c, thùc tÕ cho thÊy kh«ng ph¶i bao giê chiÕn th¾ng còng ®øng vÒ lÏ ph¶i, bëi Mü lµ ®Êt n­íc cã truyÒn thèng trong viÖc kiÖn tông chèng ph¸ gi¸ vµ cã nhiÒu c¸ch ®Ó ®¹t ®­îc ý ®å cña m×nh. II . Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm Vô kiÖn hiÖn ®ang t¹m thêi l¾ng xuèng chê sù ®iÒu tra cña Bé Th­¬ng m¹i Mü. Tuy nhiªn, trong lóc nµy chóng ta cÇn ngåi l¹i ®Ó rót ra c¸c bµi häc kinh nghiÖm. Víi mét n­íc cã thÞ tr­êng lín nh­ Hoa Kú, nh÷ng va ch¹m nh­ thÕ nµy trong t­¬ng lai lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm tõ vô kiÖn lín ®Çu tiªn nµy cã gi¸ trÞ hÕt søc to lín cho toµn thÓ giíi doanh nh©n vµ c¸c c¸n bé lµm c«ng t¸c qu¶n lý vµ ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc cña ViÖt Nam. 1. Nh÷ng viÖc cÇn lµm ®Ó ng¨n chÆn c¸c vô kiÖn t­¬ng tù x¶y ra 1.1 C«ng viÖc cña ChÝnh phñ vµ c¸c cÊp c¬ quan qu¶n lý Tr­íc tiªn, Quèc héi, ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ c¸c nhµ lËp ph¸p cÇn ph¶i hoµn chØnh hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam, so¹n th¶o vµ th«ng qua bé LuËt Chèng b¸n ph¸ gi¸. Bé LuËt nªn quy ®Þnh râ nh÷ng tr­êng hîp nµo ®­îc gäi lµ b¸n ph¸ gi¸, nh÷ng chÕ tµi nghiªm kh¾c dµnh cho nh÷ng hµnh vi ®ã. Dùa vµo ®ã, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ biÕt ®­îc khi nµo hä bÞ ®èi t¸c cè t×nh ch¬i xÊu, o Ðp vµ hä sÏ ®­a ra ®­îc nh÷ng ®èi s¸ch cô thÓ, hiÖu qu¶ nh»m tranh ®Êu giµnh quyÒn lîi hoÆc h¹n chÕ tæn thÊt ë møc thÊp nhÊt. Vµ t¹i sao con c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam l¹i bÞ kiÖn trªn ®Êt Mü. Së dÜ vô kiÖn nµy diÔn ra ®­îc lµ do luËt ph¸p n­íc Mü t¹o ®­îc c¸c ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò. LuËt Mü quy ®Þnh râ c¸c tr­êng hîp tranh chÊp chÝnh phñ cã thÓ can thiÖp, qui tr×nh tiÕn hµnh kiÖn, c¸c b­íc, c¸c vÊn ®Ò cÇn ®iÒu tra, thêi gian tiÕn hµnh tõng b­íc... §Æc biÖt trong vÊn ®Ò chèng ph¸ gi¸, luËt Mü cã nh÷ng ®iÒu luËt hÕt søc cô thÓ, chi tiÕt. C¸c yªu cÇu do chóng ®Ò ra t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó khi c¸c doanh nghiÖp thu thËp ®­îc c¸c b»ng chøng s¬ bé lµ hä cã thÓ khëi kiÖn ngay, hÇu b¶o vÖ cho lîi Ých cña ngµnh c«ng nghiÖp trong n­íc. C¸c c¬ quan luËt ph¸p l¹i ho¹t ®éng rÊt hiÖu qu¶, cã n¨ng suÊt. Cßn ViÖt Nam, ®Õn luËt ph¸p chèng ph¸ gi¸ còng ch­a hoµn chØnh, ch­a nãi ®Õn tæ chøc bé m¸y thùc thi. LÊy vÝ dô nh­ tr­êng hîp liªn doanh Coca Cola ViÖt Nam. §èi t¸c n­íc ngoµi gãp nhiÒu vèn h¬n nªn n¾m quyÒn ®iÒu hµnh. Bªn n­íc ngoµi ra lÖnh b¸n s¶n phÈm Coca Cola ë møc gi¸ rÊt thÊp, ®Ì bÑp c¸c ®èi thñ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam. §iÒu ®ã céng thªm víi chÝnh s¸ch qu¶ng c¸o m¹nh mÏ ®· lµm doanh nghiÖp ®¹t ®­îc mét thÞ phÇn lín cña thÞ tr­êng ViÖt Nam. §ång thêi, qu¸ tr×nh nµy g©y ra kho¶n lç lín mµ bªn ViÖt Nam kh«ng thÓ tiÕp tôc bï lç, ®· ph¶i b¸n l¹i phÇn gãp vèn cña m×nh cho bªn n­íc ngoµi. KÕt qu¶ liªn doanh biÕn thµnh doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi, chiÕm mét thÞ phÇn rÊt lín cña thÞ tr­êng n­íc ngät. Ngay sau ®ã, c«ng ty lËp tøc t¨ng gi¸ s¶n phÈm lªn vïn vôt. Thùc ra, tÊt c¶ lµ ë chç luËt chèng ph¸ gi¸ vµ luËt ®iÒu chØnh c¸c hµnh vi cña doanh nghiÖp còng nh­ thñ tôc kiÖn tông vÒ chèng ph¸ gi¸ cña ViÖt Nam ch­a hoµn chØnh. Khi mµ Coca Cola ph¸ gi¸, c¸c c«ng ty ViÖt Nam cã muèn kiÖn còng kh«ng biÕt dùa vµo c¬ së ph¸p lý nµo, x¸c ®Þnh b»ng tiªu chuÈn g×. C¬ quan nhµ n­íc muèn ®iÒu tra, truy tè c«ng ty vÒ téi b¸n ph¸ gi¸ còng kh«ng cã ®ñ c¬ së ®Ó tiÕn hµnh. GÇn ®©y th«i, ViÖt Nam ®· ®­a ra ®iÒu luËt chèng ph¸ gi¸ nh­ng vÉn kh«ng ph¸t huy ®­îc hÕt t¸c dông v× c¸c c¬ së, c¸c tiªu chuÈn ®Ó xem xÐt, ®¸nh gi¸. Thªm n÷a, ®Õn qua niÖm vÒ “th­¬ng m¹i hµng ho¸” cña ViÖt Nam ®­îc ghi trong LuËt Th­¬ng m¹i ViÖt Nam còng hÑp h¬n so víi quan niÖm cña WTO vµ c¸c hiÖp ®Þnh mµ ViÖt Nam ký kÕt. VËy th× tíi ®©y, khi mµ hµng ho¸ Mü nhËp vµo ViÖt Nam theo HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt-Mü, nh÷ng tranh chÊp th­¬ng m¹i c¬ b¶n, kÞch b¶n c¸ tra, c¸ basa cã t¸i diÔn l¹i kh«ng, víi bªn bÞ h¹i lµ ViÖt Nam? C©u tr¶ lêi hÇu nh­ lµ “ch¾c ch¾n sÏ xÈy ra”. Nh­ ta ®· biÕt, ChÝnh phñ Mü ®· chi hµng chôc tû USD ®Ó trî gi¸ n«ng s¶n, lµm sai lÖch thÞ tr­êng n­íc Mü. Tíi ®©y khi hµng n«ng s¶n Mü cã ®iÒu kiÖn nh¶y vµo ViÖt Nam chóng ta cã thÓ tin ch¾c lµ hµng n«ng s¶n Mü sÏ ®­îc b¸n víi gi¸ rÊt thÊp. C¸c n«ng d©n ViÖt Nam ®· cã kinh nghiÖm trong chuyÖn nµy råi. Trong nh÷ng n¨m 1970, n«ng d©n miÒn Nam trång ng« ®· ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh khèc liÖt cña ng« Mü cã gi¸ rÎ h¬n rÊt nhiÒu. Ký øc nµy h¼n vÉn cßn in ®Ëm trong trÝ nhí c¸c l·o n«ng. Ngoµi ra, ViÖt Nam ph¶i x©y dùng mét m¹ng l­íi hoÆc mét c¬ quan chuyªn tr¸ch viÖc thu thËp th«ng tin vÒ m«i tr­êng ®Çu t­ còng nh­ ®Æc ®iÓm v¨n ho¸ cña c¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Cã thÓ nãi lµ ®iÒu nµy ®­îc ®óc rót tõ kinh nghiÖm ®iÒu hµnh c¬ quan MITI cña NhËt B¶n. Mét mÆt, c¬ quan nµy chÞu sù ®iÒu khiÓn cña chÝnh phñ, chuyªn ®iÒu tra vÒ c¸c thÞ tr­êng vµ mét sè thø kh¸c ®Ó cè vÊn cho chÝnh phñ trong viÖc x©y dùng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, ®Çu t­ ; mÆt kh¸c, cè vÊn cho c¸c c«ng ty NhËt trong viÖc ph¸t triÓn th­¬ng m¹i, ®Çu t­ ra n­íc ngoµi. ViÖt Nam ®· tæ chøc nhiÒu cuéc ®iÒu tra cÊp chÝnh phñ, c¸c §¹i sø qu¸n t¹i n­íc ngoµi còng ®· cã tæ chøc t×m hiÓu vµ cè vÊn cho c¸c c«ng ty ViÖt Nam. Tuy nhiªn, ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ cao cÇn ph¶i cã mét tæ chøc chuyªn tr¸ch, tèt nhÊt lµ do chÝnh phñ ®¶m nhiÖm viÖc qu¶n lý ®iÒu hµnh. T­ nh©n còng cã thÓ thùc hiÖn ®iÒu nµy nh­ng chÊt l­îng th«ng tin kh«ng ch¾c lµ sÏ b¶o ®¶m. Mét tæ chøc nh­ vËy cã mét t¸c dông rÊt lín ®èi víi qu¸ tr×nh th­¬ng m¹i, ®Çu t­ ra n­íc ngoµi. Tuy nhiªn, viÖc x©y dùng vµ hoµn thiÖn nã ®ßi hái mét thêi gian kh«ng ph¶i lµ ng¾n. X©y dùng xong råi muèn t¹o mèi quan hÖ g¾n kÕt chÆt chÏ gi÷a nã víi c¸c doanh nghiÖp, c¸c th­¬ng nh©n còng cÇn mét thêi gian n÷a. TÝnh ra ph¶i cÇn tõ 5 tíi 10 n¨m míi xong. Kh«ng nh÷ng thÕ, chóng ta cÇn ph¶i tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i b»ng nhiÒu h×nh thøc ®èi víi ng­êi nu«i, c¸c doanh nghiÖp vµ ng­êi tiªu thô. ViÖc lµm nµy cÇn ®­îc tiÕn hµnh ®ång bé ®èi víi c¶ thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ. 1.2 C«ng viÖc cña c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i C¸c doanh nghiÖp ph¶i t×m hiÓu ph¸p luËt n­íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ luËt th­¬ng m¹i t¹i nh÷ng quèc gia mµ chóng ta ®ang cã quan hÖ kinh doanh. LuËt ph¸p n­íc ngoµi rÊt kh¸c so víi luËt ViÖt Nam. C¸c doanh nh©n ViÖt Nam tin r»ng còng ®· cã sù chuÈn bÞ tr­íc vÒ mÆt nµy. Tuy nhiªn hä cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p cô thÓ h¬n n÷a. §ã lµ s½n sµng thuª c¸c luËt s­ n­íc ngoµi nÕu thÊy cÇn thiÕt. Cã hai lý do ®Ó lµm ®iÒu nµy. Thø nhÊt, c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi ®Òu cã c¸c luËt s­ riªng. Hä cã sù chuÈn bÞ rÊt kü vÒ kiÕn thøc ph¸p luËt. C¸c luËt s­ ViÖt Nam th× ch­a ®¶m b¶o ®­îc cho yªu cÇu cña thùc tÕ, nãi th¼ng ra lµ ch­a ®ñ tr×nh ®é. Mét quan chøc ViÖt Nam, «ng Bïi KiÕn Thµnh, Phã Chñ tÞch ñy ban Quan hÖ ChÝnh phñ, Phßng Th­¬ng m¹i Hoa Kú, nãi nh­ sau: “NÕu c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kinh doanh t¹i Mü mµ kh«ng cã luËt s­ th× kh¶ n¨ng thÊt b¹i lµ h¬n 50%”. Yªu cÇu kh¸ch quan lµ chóng ta ph¶i cã cè vÊn ph¸p luËt giái. NÕu ng­êi ViÖt Nam kh«ng ®¸p øng ®­îc th× ®µnh ph¶i thuª ng­êi n­íc ngoµi chø biÕt lµm sao. Trong viÖc ®µm ph¸n ký kÕt hîp ®ång còng vËy, ta cÇn cã cè vÊn ph¸p luËt tèt. Ng­êi Mü ch¼ng h¹n, hä cã thãi quen lµ th­¬ng l­îng ký kÕt hîp ®ång rÊt nhanh chãng, khiÕn cho mäi ng­êi hay cã c¶m gi¸c lµ hä t¹o nhiÒu s¬ hë, nh­ng kh«ng ph¶i thÕ. Hä cã thãi quen so¹n th¶o hîp ®ång tr­íc khi ®µm ph¸n, sao cho c¸c ®iÒu kho¶n ®Òu hÕt søc chÆt chÏ, mäi kÏ hë ®Òu ®­îc rµ so¸t kü ®Ó ®¶m b¶o lµ nÕu xÈy ra tranh chÊp hä sÏ th¾ng kiÖn. Chóng ta ®i ®µm ph¸n, nÕu trong hîp ®ång cã ®iÒu kho¶n nµo c¶m thÊy kh«ng æn th× cÇn ph¶i yªu cÇu th­¬ng l­îng l¹i ngay, nÕu kh«ng sau nµy cã thÓ gÆp r¾c rèi. BiÖn ph¸p nµy cã mét khã kh¨n lµ chi phÝ thuª cè vÊn ph¸p luËt, luËt s­ n­íc ngoµi kh¸ cao. C¸c doanh nghiÖp ch­a cã thãi quen nµy nªn sÏ ngÇn ng¹i kh«ng thuª hoÆc chØ thuª c¸c luËt s­ ViÖt Nam. §Ó kh¾c phôc chuyÖn nµy, c¸c doanh nghiÖp cÇn ®­îc khuyÕn khÝch sö dông c¸c dÞch vô cè vÊn ph¸p luËt n­íc ngoµi trong thêi gian tr­íc m¾t. Trong khi ®ã c¸c luËt s­ ViÖt Nam cÇn ph¶i ®­îc gÊp rót t¨ng c­êng ®µo t¹o, n©ng cao chuyªn m«n ®Ó kh«ng chØ ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n ë n­íc ngoµi mµ cßn ®Ó chuÈn bÞ cho c¸c t×nh huèng sÏ xÈy ra khi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi t¨ng c­êng ®Çu t­ mua b¸n h¬n n÷a víi ViÖt Nam khi mµ HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt-Mü ph¸t huy t¸c dông. Muèn thÕ cÇn cã sù phèi hîp gi÷a Héi LuËt s­ víi c¸c c¬ quan cã chøc n¨ng, ®Æc biÖt lµ sù hç trî cña ChÝnh phñ. VÝ dô nh­ ChÝnh phñ cã thÓ liªn kÕt hç trî tæ chøc c¸c kho¸ häc n©ng cao tr×nh ®é víi n­íc ngoµi ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c luËt s­ ViÖt Nam lµm quen h¬n n÷a víi c¸c ®iÓm ®Æc biÖt cña luËt c¸c n­íc. Më réng sè häc bæng ra n­íc ngoµi dµnh cho c¸c sinh viªn luËt còng cã t¸c dông tèt, tuy nhiªn chóng ta ph¶i cã biÖn ph¸p ®¶m b¶o ®Ó c¸c sinh viªn ®ã khi tèt nghiÖp sÏ trë vÒ lµm viÖc trong n­íc. Thªm n÷a, chóng ta ph¶i biÕt ®oµn kÕt doanh nghiÖp, thµnh lËp hiÖp héi hay nghiÖp ®oµn quèc gia ®Ó cã thÓ tham gia ®Êu tranh b¶o vÖ quyÒn lîi khi cÇn thiÕt. Ch¼ng h¹n nh­ tæ chøc VASEP trong thêi gian qua còng ®· tá râ ®­îc tr¸ch nhiÖm cña héi nh­ng cÇn ph¶i cã nh÷ng hµnh ®éng cã tÝnh chuyªn nghiÖp vµ søc thuyÕt phôc cao h¬n n÷a. ViÖc tham gia vµo héi gióp nh÷ng thµnh viªn n¾m b¾t ®­îc nh÷ng th«ng tin kÞp thêi, rÊt h÷u Ých trong viÖc nu«i thñy s¶n lµm sao ®¹t ®­îc n¨ng suÊt cao, phßng ngõa ®­îc bÖnh dÞch, gi¸ thÞ tr­êng thøc ¨n, gi¸ thÞ tr­êng ®Çu ra, t×nh h×nh thÞ tr­êng trong t­¬ng lai v.v… Vµ khi cã tranh chÊp th­¬ng m¹i xÈy ra, HiÖp héi sÏ ph¸t huy ®­îc kh¶ n¨ng tæ chøc, ®¹i diÖn chuyªn nghiÖp, ®oµn kÕt c¸c héi viªn ®Êu tranh v× lîi Ých chung cña tÊt c¶ thµnh viªn. H¬n n÷a, viÖc ®oµn kÕt sÏ gióp tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ theo vô kiÖn cho tõng thµnh viªn, gãp søc vµo tiÕng nãi chung vµ ®iÒu ®ã t¹o nªn mét søc m¹nh tËp thÓ, cã gi¸ trÞ thuyÕt phôc cao h¬n ý kiÕn cña tõng thµnh viªn riªng lÎ. §iÓn h×nh lµ trong vô kiÖn lÇn nµy, tiÕng nãi cña ®¹i diÖn VASEP ®· cã gi¸ trÞ ph¸p lý cao h¬n tiÕng nãi cña tõng c«ng ty thµnh viªn s¶n xuÊt bÞ kiÖn, vµ ®iÒu ®ã ch¾c ch¾n sÏ dÉn ®Õn mét kÕt qu¶ tèt ®Ñp mµ chóng ta còng nh­ nh÷ng c«ng ty lµm ¨n ch©n chÝnh Mü ®ang mong ®îi. Theo Thø tr­ëng Bé Thuû s¶n NguyÔn ThÞ Hång Minh, ®iÒu quan träng nhÊt khi ViÖt Nam ¸p dông kinh tÕ thÞ tr­êng lµ ph¶i x©y dùng tinh thÇn céng ®ång, lµm ¨n cã tæ chøc. ViÖc tham gia c¸c hiÖp héi sÏ s¶n xuÊt cho ng­êi s¶n xuÊt hiÓu biÕt, chia sÏ th«ng tin, phèi hîp víi nhau ®Þnh ra h­íng ph¸t triÓn chung. §Çu tiªn, muèn ®i vµo kinh tÕ thÞ tr­êng th× ph¶i biÕt luËt ch¬i cña nã ; ch¬i víi Mü th× ph¶i biÕt luËt Mü vµ ph¶i ch¬i theo kiÓu Mü. Còng nh­ thÕ víi c¸c n­íc kh¸c. Vµo WTO chóng ta ph¶i biÕt luËt ch¬i chung cña thÕ giíi. §ång thêi chóng ta ph¶i cã gi¶i ph¸p ®Ó ®èi phã khi bÞ ch¬i Ðp. Thªm vµo ®ã, ph¶i xem chóng ta cã g× ch­a phï hîp ®Ó ®iÒu chØnh cho phï hîp. Chóng ta cø nghÜ kinh tÕ thÞ tr­êng lµ tù do hoµn toµn, m¹nh ai nÊy lµm, kh«ng ph¶i nh­ vËy. Nh­ trong nghÒ nu«i c¸c ba tra, c¸c basa võa qua, n¨ng lùc xuÊt khÈu cña An Giang chØ ®­îc 60.000 tÊn c¸ thµnh phÈm, nh­ng ng­êi nu«i ®ang cã trong tay kho¶ng 110.000 tÊn vµ ®a phÇn ®øng ngoµi c©u l¹c bé, c¸c héi ®oµn chÕ biÕn xuÊt khÈu lµ nh÷ng n¬i lu«n g¾n víi thÞ tr­êng. Hai n¨m tr­íc ®©y, VASEP ®Ò nghÞ thèng nhÊt gi¸ b¸n, gi¸ mua mµ c¸c doanh nghiÖp chØ õ mµ kh«ng thùc hiÖn. VASEP th× kh«ng thÓ Ðp doanh nghiÖp ®­îc, v× chØ lµ tæ chøc tù nguyÖn. Võa qua, c¸c doanh nghiÖp ®· thèng nhÊt theo VASEP trong quyÕt ®Þnh gi¸ sµn c¸ tra thÞt tr¾ng lµ 9.500 ®ång/kg, chuyÖn nµy tr­íc ®©y ch­a tõng cã. Kinh nghiÖm häc ®­îc tõ c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hoµn toµn tù do lµ ho¹t ®éng n«ng, l©m, ng­ nghiÖp ph¶i cã tæ chøc, ®ã lµ c¸c hiÖp héi nghÒ nghiÖp vµ ph¶i cïng nhau lo sao cho s¶n phÈm cã nh·n hiÖu, cã tiªu chuÈn quèc tÕ; cïng nhau duy tr× ®Ó ph¸t triÓn c¸i nghÒ c¸ bÌ truyÒn thèng rÊt quý cña ViÖt Nam. VASEP ®ang tÝnh më mÆt hµng kh¸c tõ c¸ tra, c¸ basa vµo Mü ngoµi mÆt hµng philª ®«ng l¹nh mµ kh«ng chÞu thuÕ vµ kiÖn tông. Ngoµi ra, VASEP còng tÝnh chuyÖn më réng thÞ tr­êng néi ®Þa. Nh­ng c¸i nµy ph¶i cã cè g¾ng tõ hai phÝa. Nhµ n­íc hç trî nh­ng doanh nghiÖp ph¶i tæ chøc cho giái, nhÊt lµ m¹ng l­íi tiªu thô. VÝ dô, Agifish míi chØ cã 1, 2 cöa hµng ë néi thÞ thµnh phè Long Xuyªn hoÆc ë thµnh phè Hå ChÝ Minh, Hµ Néi th× lµm sao ®¸p øng ®óng nhu cÇu ng­êi tiªu dïng ven ®«, n«ng th«n? Vµ c¸c doanh nghiÖp còng cÇn ph¶i h­íng dÉn sö dông vµ thiÕt kÕ mÉu m· phï hîp. VÝ dô ng­êi tiªu dïng trung l­u th× cã tñ l¹nh gi÷ hµng nh­ng ng­êi b×nh d©n th× chØ muèn mua mét miÕng c¸ tra, c¸ basa ¨n trong mét b÷a, doanh nghiÖp còng ph¶i cã. Cuèi cïng lµ ph¶i ®Çu t­ cho qu¶ng c¸o, qu¶ng b¸ th­¬ng hiÖu chø chØ kªu gäi ng­êi ViÖt Nam yªu n­íc nªn dïng c¸ basa, c¸ tra th× ai mµ dïng cho? Sù kh¸c biÖt vÒ tËp qu¸n kinh doanh vµ thãi quen th­¬ng m¹i gi÷a Mü vµ ViÖt Nam còng lµ mét vÊn ®Ò c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i t×m hiÓu cho thËt kÜ. Thùc tÕ cho thÊy c¸c doanh nh©n Mü nãi riªng vµ ng­êi Mü nãi chung cã xu h­íng gi¶i quyÕt mäi chuyÖn b»ng kiÖn tông, dï cho c¸c tranh chÊp ®ã ph¸t sinh trong c¸c t×nh huèng kinh tÕ hay x· héi. Thãi quen, hay tËp qu¸n nµy cã tõ l©u vµ ®· ®­îc ®­a vµo ph¸p luËt cña Mü (mét tr­êng hîp cô thÓ lµ §¹o luËt bu«n b¸n 1974). Thãi quen kiÖn tông nhiÒu n¨m ®· ngÊm s©u vµo m¸u c¸c doanh nh©n Mü vµ t¹o ra c¸c kÕt qu¶: - Hä tÝch luü ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm trong c¸c vô kiÖn, - Hä s½n sµng theo kiÖn ngay c¶ khi kh«ng thÓ th¾ng kiÖn nÕu hä c¶m thÊy kiÖn tông lµm cho ®èi thñ gÆp khã kh¨n, - C¸c giÊy tê hîp ®ång ®Òu ®­îc c¸c luËt s­ xem xÐt tr­íc ®Ó ®¶m b¶o nÕu ph¶i ra toµ hä vÉn cã phÇn th¾ng. Mét thÝ dô lµ vô kiÖn c¸ tra, c¸ basa. Qua con m¾t cña chóng ta vµ cña mét sè Ýt nh÷ng nhµ kinh doanh ch©n chÝnh Mü (Phô lôc 9), thiÖt h¹i cña c¸c chñ tr¹i nu«i c¸ ng­êi Mü kh«ng cã liªn quan trùc tiÕp tíi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Tuy nhiªn, ng­êi Mü c¶m thÊy cÇn ph¶i ng¨n chÆn c¸ ViÖt Nam nhËp khÈu. Dï chóng ta kh«ng ph¶i lµ “thñ ph¹m” nh­ng nÕu hä thÊy c«ng viÖc kiÖn tông sÏ c¶n trë qu¸ tr×nh nhËp khÈu cña c¸ da tr¬n ViÖt Nam vµo Mü th× hä s½n sµng theo kiÖn. Vµ ViÖt Nam bÞ coi lµ mét tay ch¬i míi trªn ®Êt Mü, ch­a hiÓu l¾m vÒ phong c¸ch “luËt ch¬i” Mü nªn hä l¹i cµng tù tin ®Ó tiÕn hµnh kiÖn. ChuyÖn kiÖn c¸o nh­ thÕ nµy víi ng­êi Mü lµ chuyÖn b×nh th­êng. Trong ®êi sèng hµng ngµy, ngay c¶ khi mét ng­êi bÞ vÊp ng· tr­íc cæng ng­êi kh¸c th× ng­êi ®ã vÉn ®i kiÖn ®­îc nh­ th­êng. ThËm chÝ nÕu b¸c sÜ ch÷a bÖnh hoÆc nhµ thê cho ng­êi lang thang ngñ nhê “lµm phóc” mµ cã chuyÖn g× ®ã x¶y ra th× hä ( b¸c sÜ, nhµ thê) vÉn cã thÓ bÞ ra toµ nh­ ch¬i. Mét vµi bang ph¶i cã luËt “Ng­êi lµm phóc” cÊm kiÖn b¸c sÜ v× nh÷ng chuyÖn nh­ vËy. Thùc ra nh÷ng ®iÒu ®ã chØ nãi râ mét ®iÒu lµ mçi nÒn v¨n ho¸ cã nh÷ng ®Æc tr­ng riªng cÇn ®­îc t×m hiÓu râ ®Ó dÔ bÒ c­ xö. ThÝch kiÖn tông lµ thãi quen cña ng­êi Mü. Kh«ng gièng nh­ vËy, ng­êi ViÖt Nam thÝch gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp, bÊt hoµ theo lèi “dÜ hoµ vi quý”, nÝn nhÞn “mét ®iÒu nhÞn chÝn ®iÒu lµnh”. C¸ch nµy tuy cã nh÷ng lîi ®iÓm cña riªng nã nh­ng l¹i t¹o ra mét kÕt qu¶ lµ ng­êi ViÖt Nam thiÕu kinh nghiÖm kiÖn tông. Khi tiÕn vµo ®Êu tr­êng quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam võa thiÕu kinh nghiÖm võa kh«ng th«ng hiÓu luËt ph¸p n­íc ngoµi. NhiÒu tr­êng hîp thËm chÝ cßn kh«ng th«ng th¹o ngo¹i ng÷ ®Ó ®èi øng ngang ngöa trong c¸c vô kiÖn quèc tÕ. §iÒu nµy chÝnh c¸c chuyªn gia n­íc ngoµi còng nãi th¼ng víi chóng ta nh­ vËy. Mµ c¸c vô kiÖn tông t­¬ng tù nh­ vô c¸ tra, c¸ basa nµy trong t­¬ng lai sÏ cßn nhiÒu h¬n n÷a khi mµ ViÖt Nam t¨ng c­êng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng cña m×nh vµ nhËp khÈu c¸c mÆt hµng n­íc ngoµi trong khu«n khæ ASEAN, AFTA, WTO, HiÖp §Þnh Th­¬ng M¹i ViÖt-Mü... Sù kh¸c biÖt vÒ v¨n ho¸ lµ mét nh©n tè cÇn ®Æc biÖt chó ý ®Õn khi c¸c s¶n phÈm ViÖt Nam th©m nhËp vµo c¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Mét yÕu tè quan träng kh«ng kÐm kh¸c, ®ã lµ chóng ta cÇn ph¶i ®¨ng kÝ b¶o hé th­¬ng hiÖu ë n­íc ngoµi. NÕu chóng ta kh«ng lµm nh­ vËy th× sÏ ph¶i chÞu rÊt nhiÒu thiÖt thßi trong kinh doanh. Tõ tr­íc tíi nay, viÖc ®¨ng ký b¶o hé th­¬ng hiÖu t¹i n­íc ngoµi vÉn lµ mét viÖc v« cïng quan träng kh«ng lo¹i trõ ®èi víi bÊt k× mét c«ng ty nµo. C¸c c«ng ty n­íc ngoµi cßn coi ®ã lµ viÖc lµm ®Çu tiªn, cã tÝnh chÊt sèng cßn ®èi víi hä. Hä sÏ v« cïng dÌ dÆt khi bá tiÒn ®Çu t­ vµo mét quèc gia khi mµ viÖc b¶o hé th­¬ng hiÖu ®éc quyÒn t¹i ®ã tá ra kÐm hiÖu qu¶. §iÒu ®ã còng gi¶i thÝch t¹i sao ViÖt Nam l¹i Ýt thu hót ®­îc vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi h¬n mét sè n­íc kh¸c trong cïng khu vùc ASEAN. Th­¬ng hiÖu ®­îc b¶o hé tèt sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao trong kinh doanh. Th­¬ng hiÖu lµ bé mÆt, lµ tr¸i tim cña doanh nghiÖp. Th­¬ng hiÖu cßn lµ doanh nghiÖp cßn, th­¬ng hiÖu mÊt lµ doanh nghiÖp coi nh­ ®· ph¸ s¶n. Tõ tr­íc tíi nay, viÖc ®iÒu tra b¶o hé th­¬ng hiÖu lu«n lu«n lµ mét c«ng viÖc hµng ®Çu cña c¸c doanh nghiÖp t¹i c¸c quèc gia ph¸t triÓn. Nã v« cïng tèn kÐm tiÒn b¹c, c«ng søc vµ thêi gian nh­ng ®«i khi kÕt qu¶ l¹i kh«ng kh¶ quan ®­îc nh­ ý muèn. Vµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam còng kh«ng thÓ n»m ngoµi quy luËt ®ã nÕu muèn ph¸t triÓn tèt t¹i c¸c thÞ tr­êng quèc tÕ. Bªn n­íc ngoµi cã thÓ tr¾ng trîn sö dông th­¬ng hiÖu cña chóng ta vµo c¸c môc ®Ých kinh doanh cña hä ®Ó kiÕm lîi nhuËn mµ kh«ng tr¶ cho chóng ta mét chót hoa hång nµo c¶ ; vµ khi cã trôc trÆc xÈy ra, chóng ta sÏ bÞ l·nh ®ñ, cã thÓ bÞ kiÖn tr­íc toµ. Mét thÝ dô ®iÓn h×nh lµ vô nh·n hiÖu thuèc l¸ VINATABA cña ViÖt Nam ®· bÞ x©m ph¹m th­¬ng hiÖu ë n­íc ngoµi n¨m 2001, vµ chóng ta ®· ph¶i rÊt vÊt v¶ ®Ó gi¶i quyÕt nh­ng kÕt qu¶ sau ®ã còng kh«ng ®­îc nh­ mong muèn. 1.3 C«ng viÖc cña c¸c hé n«ng d©n trùc tiÕp nu«i c¸ C¸c hé n«ng d©n cÇn ph¶i tÝch cùc häc hái c¸c kü n¨ng, kü thuËt nh©n gièng, chän gièng th¶, kü thuËt nu«i, ch¨m sãc, phßng trõ dÞch bÖnh, b¶o vÖ m«i tr­êng, nguån lîi, h¹ch to¸n kinh doanh lç l·i, c«ng t¸c thÞ tr­êng. Tõ ®ã, n«ng d©n cã thÓ tiÕp cËn tèt h¬n víi th«ng tin vµ cã thÓ ®­a ra quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n khi ®Çu t­, s¶n xuÊt theo quy ho¹ch, kÕ ho¹ch vµ kh«ng bÞ ®éng víi biÕn ®éng cña thÞ tr­êng. Tæ chøc héi nghÒ nghiÖp (Héi NghÒ c¸ ViÖt Nam vµ VASEP) cÇn phèi hîp chÆt chÏ tæ chøc viÖc hç trî vµ gióp ®ì héi viªn vµ n«ng d©n, nhÊt lµ n«ng d©n nghÌo. C¸c hç trî cã thÓ bao gåm vèn, c«ng nghÖ, ®µo t¹o, huÊn luyÖn vµ c¸c nguèn th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, gi¸ c¶. Th«ng qua ®ã, cñng cè vµ ph¸t triÓn tæ chøc héi vµ héi viªn. 2. Nh÷ng ho¹t ®éng chóng ta cÇn lµm ngay ®Ó h¹n chÕ thiÖt h¹i tõ vô kiÖn 2.1 Nh÷ng viÖc thuéc thÈm quyÒn cña ChÝnh phñ Nh­ ta ®· thÊy trong vô kiÖn nµy, ChÝnh phñ ViÖt Nam rÊt quan t©m hç trî cho c¸c doanh nghiÖp. §¹i diÖn ChÝnh phñ, Thø tr­ëng Bé Thuû s¶n, bµ NguyÔn ThÞ Hång Minh ®· theo dâi s¸t sao vô kiÖn vµ s½n sµng cung cÊp nh÷ng trî gióp trong quyÒn h¹n cña m×nh ®Ó hç trî cho bªn ViÖt Nam. Sù gióp ®ì ®ã ngoµi c¸c t¸c dông thùc tÕ ra th× cã t¸c dông tinh thÇn rÊt lín víi c¸c doanh nghiÖp. NÕu trong c¸c vô kiÖn vÒ sau mµ sù hç trî nµy vÉn ®­îc cung cÊp th× sÏ rÊt cã Ých cho c¸c doanh nghiÖp cña ta. Trong thêi gian võa qua, ChÝnh phñ còng ®· cö nhiÒu chuyªn gia c¸c bé Th­¬ng m¹i, Thñy s¶n, Ngo¹i giao, V¨n phßng ChÝnh phñ sang Mü ®Çu tiªn lµ tham dù phiªn ®iÒu trÇn t¹i Mü håi th¸ng 8/2002, sau ®ã lµ sang ®Ó ®µm ph¸n vÒ mét hiÖp ®Þnh t¹m ®×nh chØ vô kiÖn b¸n ph¸ gi¸ t¹i Washington vµo th¸ng 5/2003, nh­ng ®Òu kh«ng cã kÕt qu¶ tèt. §iÒu ®ã ®· nãi lªn sù quan t©m ®Æc biÖt cña ChÝnh phñ tíi vô kiÖn nµy. Ng­êi ph¸t ng«n cña Bé Ngo¹i giao ViÖt Nam, bµ Phan Thóy Thanh, còng ®· nhiÒu lÇn ph¸t biÓu trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng nªu lªn quan ®iÓm ph¶n ®èi sù ¸p ®Æt bÊt c«ng mµ phÝa Mü ®· cè t×nh vu c¸o cho ViÖt Nam nãi chung vµ con c¸ tra, c¸ basa xuÊt khÈu nãi riªng. Quan ®iÓm trªn còng ®­îc nhiÒu tæ chøc quèc tÕ ®ang ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam ñng hé, trong ®ã cã kh«ng Ýt tËp ®oµn cña Mü, nh­ng kh«ng hiÓu sao phÝa Mü vÉn cè t×nh lê ®i coi nh­ kh«ng cã gi¸ trÞ. ViÖc ChÝnh phñ ViÖt Nam ñng hé hÕt m×nh cho vô kiÖn cña VASEP sÏ lµ mét l¸ ch¾n tinh thÇn v« cïng quan träng cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thñy s¶n nãi riªng vµ toµn thÓ c¸c doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam nãi chung. §iÒu ®ã nãi lªn r¨ng c¸c doanh nghiÖp kh«ng hÒ ®¬n ®éc, sù ®oµn kÕt gi÷a ChÝnh phñ vµ doanh nghiÖp sÏ t¹o ®­îc mét søc bËt míi cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trªn con ®­êng héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ kinh tÕ thÕ giíi. 2.2 Nh÷ng viÖc c¸c doanh nghiÖp kinh doanh nªn thi hµnh Sù chuÈn bÞ ®Çy ®ñ vÒ tµi chÝnh lµ mét vÊn ®Ò rÊt quan träng bëi v× nÕu kh«ng cã ®ñ kh¶ n¨ng theo kiÖn th× dï lÏ ph¶i cã ®øng vÒ phÝa chóng ta ®i ch¨ng n÷a chóng ta vÉn thua. VÊn ®Ò nµy lµ mét th«ng lÖ råi, ng­êi ta chØ cã lÏ ph¶i khi hä cã thÓ theo kiÖn vµ chøng minh ®­îc ®iÒu ®ã. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vèn rÊt yÕu vÒ tµi chÝnh khi so s¸nh víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi nªn khi gÆp c¸c vô kiÖn tông nh­ thÕ nµy sÏ gÆp khã kh¨n trong viÖc theo kiÖn l©u dµi. Trong vô kiÖn c¸ tra, c¸ basa nµy, ­íc tÝnh ban ®Çu vÒ chi phÝ lµ kho¶ng 500.000 USD. ThÕ nh­ng c¸c chi phÝ phô thªm cã thÓ t¨ng lªn n÷a. Khi mµ bªn CFA c«ng bè lµ hä ®· chi kho¶ng 1 triÖu USD cho vô nµy th× c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chËt vËt l¾m míi tËp hîp ®­îc 400000 USD. VÒ l©u dµi, ch¾c ch¾n c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ gÆp ph¶i khã kh¨n trong c¸c tr­êng hîp t­¬ng tù. Ngoµi ra, c¸c doanh nghiÖp cÇn thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c quy ®Þnh vÒ vÖ sinh, an toµn thùc phÈm, c¸c tiªu chuÈn kü thuËt, m«i tr­êng, cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c tµi liÖu vÒ c¸c lo¹i tiªu chuÈn nµy cho c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi còng nh­ c¸c c¬ quan h¶i quan khi xuÊt hµng. Thùc hiÖn tèt ®iÒu nµy sÏ t¹o Ên t­îng tèt trong lßng ng­êi tiªu dïng n­íc ngoµi. C¸c thÞ tr­êng lín nh­ Hoa Kú, EU vµ NhËt ®Òu rÊt chó ý tíi c¸c tiªu chuÈn vÖ sinh, an toµn thùc phÈm. §iÒu nµy ph¶n ¸nh tr¹ng th¸i t©m lý vµ nhu cÇu cña con ng­êi khi ®¹t tíi mét sù no ®ñ vÒ vËt chÊt sÏ trë nªn khã tÝnh h¬n, nhiÒu ®ßi hái h¬n. Tháa m·n ®­îc nhu cÇu vµ qu¶ng c¸o r»ng m×nh cã kh¶ n¨ng tho¶ m·n ®­îc nhu cÇu nµy sÏ lµ ch×a kho¸ ®Ó doanh nghiÖp thµnh c«ng ë thÞ tr­êng n­íc ngoµi. MÆt kh¸c, ®Ó c¹nh tranh, c¸c doanh nghiÖp hay ®Æt c©u hái vÒ chÊt l­îng vÖ sinh cña s¶n phÈm ®èi ph­¬ng, mét ®ßn nhiÒu t¸c dông. Nh­ trong tr­êng hîp ViÖt Nam, CFA ra søc nãi r»ng c¸ ViÖt Nam kh«ng s¹ch, kh«ng vÖ sinh. ChuyÖn ®ã, mét mÆt nh»m kh¼ng ®Þnh lêi buéc téi lµ c¸ ViÖt Nam rÎ v× qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kh«ng tu©n thñ c¸c tiªu chuÈn vÖ sinh, mÆt kh¸c nh»m g©y Ên t­îng trong ng­êi tiªu dïng r»ng c¸ ViÖt Nam kh«ng ®¶m b¶o an toµn thùc phÈm. NÕu thµnh c«ng th× ngay c¶ khi th¾ng kiÖn, c¸ ViÖt Nam còng sÏ kh«ng thÓ tiªu thô ®­îc ë Hoa Kú. ViÖt Nam ®· ph¶n øng l¹i chuyÖn nµy b»ng c¸ch mêi c¸c ®oµn cña Mü (hai ®oµn sang hai lÇn kh¸c nhau) sang ViÖt Nam tham quan vµ kiÓm tra quy tr×nh s¶n xuÊt cña m×nh. C¸c b»ng chøng râ rµng cña ViÖt Nam ®· xo¸ tan nghi ngê cña phÝa Mü. C¸c tiªu chuÈn vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm th­êng ®i kÌm víi c¸c s¶n phÈm ¨n uèng. Ng­îc l¹i, c¸c s¶n phÈm kh«ng ph¶i thùc phÈm th­êng bÞ kiÓm tra nghiªm ngÆt vÒ c¸c tiªu chuÈn kü thuËt, ®Æc biÖt lµ c¸c tiªu chuÈn vÖ sinh m«i tr­êng vµ ®iÒu kiÖn sèng cña c«ng nh©n. Mét sè c¸c s¶n phÈm nhËp vµo ch©u ¢u ®· bÞ c¸c doanh nghiÖp ch©u ¢u ®Õn kiÓm tra ®iÒu kiÖn ¨n ë vÖ sinh cña c«ng nh©n. NÕu nh­ ®iÒu kiÖn ®èi xö c«ng nh©n kh«ng tho¶ m·n yªu cÇu cña hä, hä sÏ yªu cÇu xem xÐt l¹i hîp ®ång. Hä cho r»ng gi¸ rÎ nh­ vËy lµ do bãc lét c«ng nh©n chø kh«ng ph¶i lµ do cã ­u thÕ vÒ tµi nguyªn hay ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt. Mét sè s¶n phÈm kh¸c l¹i bÞ tõ chèi do kh«ng ®¸p øng ®­îc c¸c tiªu chuÈn , yªu cÇu kü thuËt, m«i tr­êng. Ch©u ¢u rÊt coi träng c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng nªn c¸c tiªu chuÈn nµy cña hä nghiªm ngÆt h¬n h¼n c¸c thÞ tr­êng kh¸c. C¸c tiªu chuÈn nµy còng cã thÓ ®­îc coi lµ mét h×nh thøc b¶o hé th­¬ng m¹i. Nh­ víi s¶n phÈm c¬ khÝ, c¸c tiªu chuÈn kü thuËt-m«i tr­êng cña EU kh«ng ®ång nhÊt víi c¸c n­íc kh¸c. DÉn ®Õn lµ khi nhËp khÈu vµo EU c¸c nhµ s¶n xuÊt n­íc ngoµi vµ c¸c nhµ nhËp khÈu ph¶i chó ý tíi viÖc ®¸p øng c¸c ®ßi hái trªn dÉn ®Õn t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt. §ã còng cã thÓ coi lµ mét hµng rµo th­¬ng m¹i. C¸c doanh nghiÖp còng nªn tËn dông c¬ héi nµy ®Ó tiÕp thÞ c¸c tra, c¸ basa ra c¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi kh¸c nh­ EU, Australia, §øc, BØ, T©y Ban Nha, … TiÕng t¨m vÒ mét lo¹i c¸ võ ngon, võa rÎ, võa khiÕn cho CFA ho¶ng sî, vÒ mét khÝa c¹nh nµo ®ã còng cã nh÷ng lîi ®iÓm cña m×nh. ë héi chî chuyªn ngµnh thñy s¶n võa ®­îc tæ chøc t¹i BØ th¸ng 5/2003, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· thu ®­îc mét sè thµnh c«ng ®¸ng khÝch lÖ. Bµ Bïi Thôy DiÔm Trang, Gi¸m ®èc V¨n phßng Xóc tiÕn thuéc VASEP cho biÕt t¹i héi chî nµy, c¸c doanh nghiÖp cña ta ®· ký kÕt ®­îc 10 hîp ®ång xuÊt khÈu c¸ tra, basa philª trÞ gi¸ tíi 1,5 triÖu USD. Ngoµira cßn cã 2 dù ¸n hîp t¸c víi c¸c doanh nghiÖp §øc vÒ chÕ biÕn vµ tiªu thô c¸c s¶n phÈm thñy s¶n x«ng khãi vµ thanh trïng nhiÖt ®é thÊp (nh÷ng s¶n phÈm ®· qua nÊu hoÆc hÊp tiÖt trïng). Vô kiÖn t¹i Mü ®· lµm cho th­¬ng hiÖu s¶n phÈm c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam trë nªn næi tiÕng ë ch©u ¢u. C¸c doanh nghiÖp ®· tËn dông c¬ héi nµy ®Ó qu¶ng b¸ víi kh¸ch hµng, t×m kiÕm thªm ®èi t¸c vµ chuyÓn h­íng thÞ tr­êng, nh»m h¹n chÕ ¸p lùc khi ph¶i phô thuéc vµo thÞ tr­êng Mü. Cuèi cïng, c¸c doanh nghiÖp ph¶i phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c hé trùc tiÕp nu«i c¸ tæ chøc cho c¸c ®oµn ®¹i biÓu Mü tham quan quy tr×nh nu«i c¸ tra, basa khÐp kÝn ®Ó chøng minh cho hä thÊy c¸ cña ViÖt Nam s¹ch, ®ñ tiªu chuÈn xuÊt khÈu vµ chóng ta kh«ng b¸n ph¸ gi¸. Thùc tÕ cho thÊy hai ph¸i ®oµn ®¹i diÖn cña Mü ®· sang ViÖt Nam hai lÇn ®Òu ®· ph¶i thõa nhËn r»ng c¸ ViÖt Nam kh«ng cã vÊn ®Ò g×, nh­ng kh«ng hiÓu sao hä l¹i kh«ng cho c«ng bè kh¸ch quan kÕt qu¶ ®ã? Ph¶i ch¨ng nÕu hä nãi lªn sù thËt th× hä sÏ ch¼ng cßn lý do g× ®Ó kiÖn chóng ta n÷a. 2.3 Nh÷ng viÖc c¸c hé nu«i c¸ nªn tu©n thñ chÆt chÏ C¸c hé nu«i c¸ nªn hÕt søc b×nh tÜnh phèi hîp cïng víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu theo dâi s¸t sao vô kiÖn, cung cÊp kÞp thêi nh÷ng b»ng chøng phÝa Mü yªu cÇu, tu©n thñ chÆt chÏ quy tr×nh vÖ sinh nu«i c¸ ®Ó ®¶m b¶o nguån cung cho xuÊt khÈu. C¸c hé nu«i c¸ kh«ng hÒ ®¬n ®éc trong cuéc chiÕn víi CFA, mµ bªn c¹nh hä cßn cã sù hç trî, ®Æc biÖt quan t©m cña ChÝnh phñ. Vµ chóng ta tin r»ng ch©n lý lu«n chiÕn th¾ng, bÊt c«ng sÏ bÞ ®Èy lïi nh­êng chç cho tiÕn bé vµ c«ng b»ng, tù do th­¬ng m¹i sÏ ph¸t triÓn m¹nh trong t­¬ng lai. Nãi tãm l¹i, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i tÝch cùc häc hái tÝch luü kinh nghiÖm, ®Æc biÖt lµ ph¶i lµm quen víi luËt ph¸p quèc tÕ còng nh­ luËt ph¸p cña tõng n­íc, tõng thÞ tr­êng, nhÊt lµ nh÷ng thÞ tr­êng lín nh­ Mü vµ EU. Tõ vô kiÖn nµy, kh«ng chØ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thuû s¶n mµ c¶ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu kh¸c còng cÇn ph¶i rót ra cho m×nh nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cÇn thiÕt khi tham gia th­¬ng m¹i quèc tÕ. KÕt luËn ThÞ tr­êng Mü lµ mét thÞ tr­êng ®Çy tiÒm n¨ng kh«ng chØ ®èi víi ngµnh thuû s¶n nãi riªng mµ cßn ®èi víi nhiÒu ngµnh nghÒ kh¸c cña ViÖt Nam nãi chung. Nh­ng cho ®Õn nay, vô kiÖn gi÷a CFA vµ c¸c doanh nghiÖp thuéc VASEP vÉn ch­a kÕt thóc. DiÔn biÕn cña nã kÐo dµi t­¬ng ®èi l©u, thu hót sù chó ý cña kh«ng chØ d­ luËn ViÖt Nam mµ c¶ d­ luËn Mü . HiÖn nay, cã ng­êi bi quan cho r»ng dï cã ®óng ®i ch¨ng n÷a ViÖt Nam vÉn sÏ bÞ xö Ðp. N­íc Mü lµ mét n­íc lín vµ nÕu cÇn nã sÏ ch¼ng quan t©m tíi c«ng lý, ch­a nãi ®Õn lîi Ých cña ng­êi kh¸c. Vô kiÖn nµy lµ chuyÖn kh«ng tr¸nh khái. Tuy nhiªn nh×n vÒ tæng thÓ nã chØ lµ mét trong sè c¸c vô kiÖn sÏ xÈy ra ®èi víi ViÖt Nam. C¸c vô kiÖn tông chØ lµ mét mÆt biÓu hiÖn cña nh÷ng xung ®ét th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi Mü vµ c¸c n­íc kh¸c khi mµ ViÖt Nam b¾t ®Çu triÓn khai ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. Tuy nhiªn, b»ng viÖc nghiªn cøu t×m hiÓu chung vÒ xung ®ét th­¬ng m¹i, còng nh­ häc tËp rót kinh nghiÖm tõ c¸c vô viÖc cô thÓ nh­ vô kiÖn c¸ basa, c¸ tra nµy chóng ra cã thÓ øng phã víi nh÷ng xung ®ét ®ã. Nh­ vËy nh÷ng hiÓu biÕt nµy còng sÏ gióp qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam ®ì ®au ®ín h¬n. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh Kinh tÕ quèc tÕ, PGS.TS. §ç §øc B×nh vµ TS. NguyÔn Th­êng L¹ng (chñ biªn), NXB Lao ®éng–X· héi, Hµ Néi 2002. 2. HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt–Mü, NXB Thèng kª, Hµ Néi 2001. 3. Ph¸p luËt th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ ViÖt Nam, LuËt gia Lª Quang Liªm (s­u tÇm), NXB thèng kª, Tp. Hå ChÝ Minh 1996. 4. Antidumping Duty Investigation of Certain Frozen Fish Fillets from the Socialist Republic of Vietnam-Determination of Market Economy Status, Shauna Lee Alaiav, Office of Policy, Import Administration, 7/2001. 5. T¹p chÝ Th­¬ng M¹i Thuû S¶n, cña VASEP ph¸t hµnh c¸c sè tõ Th¸ng 7/2002 ®Õn Th¸ng 4/2003. Nh÷ng web site tham kh¶o www.fpt.vn www.vnexpress.net www.vasep.com.vn www.vnn.vn Phô lôc Phô lôc 1. C¸c giai ®o¹n chÝnh cña mét cuéc ®iÒu tra chèng b¸n ph¸ gi¸ t¹i Mü (nguån Uû ban Th­¬ng m¹i Quèc tÕ Mü ITC) Giai ®o¹n 1. Khëi sù ®iÒu tra ®Ó ¸p ®Æt thuÕ chèng ph¸ gi¸ (th«ng th­êng lµ 20 ngµy sau khi cã ®¬n khiÕu n¹i yªu cÇu ¸p ®Æt thuÕ chèng ph¸ gi¸) Giai ®o¹n 2. §iÒu tra s¬ bé cña ñy ban Th­¬ng m¹i Quèc tÕ Mü vÒ thiÖt h¹i (th«ng th­êng lµ 45 ngµy sau khi cã ®¬n khiÕu n¹i) Giai ®o¹n 3. X¸c ®Þnh s¬ bé cña Bé Th­¬ng m¹i Hoa Kú (140 ngµy sau khi b¾t ®Çu ®iÒu tra, tèi ®a lµ 190 ngµy ®èi víi nh÷ng tr­êng hîp phøc t¹p) Giai ®o¹n 4. QuyÕt ®Þnh cuèi cïng cña Bé Th­¬ng m¹i Hoa Kú (215 ngµy sau khi b¾t ®Çu ®iÒu tra, tèi ®a lµ 275 ngµy) Giai ®o¹n 5. QuyÕt ®Þnh cuèi cïng cña ñy ban Th­¬ng m¹i Quèc tÕ Mü vÒ thiÖt h¹i (260 ngµy sau khi b¾t ®Çu ®iÒu tra) Giai ®o¹n 6. LÖnh ¸p ®Æt thuÕ chèng ph¸ gi¸ (kho¶ng mét tuÇn sau khi cã quyÕt ®Þnh cuèi cïng cña ñy ban Th­¬ng m¹i Quèc tÕ Mü). Phô lôc 2. Danh s¸ch c¸c bªn trong vô kiÖn 1. Bªn nguyªn ®¬n: HiÖp héi c¸c nhµ nu«i c¸ nheo Mü (CFA) §¹i diÖn cho bªn nguyªn ®¬n: Liªn danh LuËt Akin Gump Strauss Hauer & Field LLP, víi nhãm luËt s­: Valerie A. Slater, J. David Park vµ Thea D. Rozman - Louis Thompson, Chñ tÞch HiÖp héi c¸c nhµ nu«i c¸ nheo Mü-CFA - Hugh Warren, Phã Chñ tÞch CFA - Randy Rhodes, C«ng ty Southern Pride Catfish - Kim Cox vµ Bill Dauler, C«ng ty Consolidated Catfish - Randy Evans, Tr¹i c¸ nheo Evans Fish - Seymour Johnson, C«ng ty Marie Planting - Charles Pilkinton, Tr¹i c¸ nheo Pilkinton Brothers Catfish * 4 c«ng ty chÕ biÕn catfish - David Pearce, ®¹i diÖn H·ng Pearce Catfish Farm - Danny Walker, C«ng ty Heartland Catfish - Thomas L. Rogers, H·ng Capital Trade - Daniel W. Klett, H·ng Capital Trade 2. Bªn bÞ ®¬n : C¸c doanh nghiÖp thµnh viªn HiÖp héi ChÕ biÕn vµ XuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam (VASEP) , luËt s­ ®¹i diÖn vµ c¸c c«ng ty nhËp khÈu c¸ catfish - PGS. TS NguyÔn H÷u Dòng, Tæng Th­ ký HiÖp héi ChÕ biÕn vµ XuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam-VASEP - ¤ng Ng« Ph­íc HËu, Tæng gi¸m ®èc C«ng ty XNK Thuû s¶n An Giang (Agifish) - ¤ng NguyÔn H÷u ChÝ (Phã phßng Ph¸p chÕ Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam) - Christine Ngo, Gi¸m ®èc C«ng ty Thùc phÈm quèc tÕ H&N - Matthew Fass, Chñ tÞch TËp ®oµn Maritime Products International - Robin Rackowe, Chñ tÞch tËp ®oµn International Marine Fisheries - TS. Carl Ferraris, Häc viÖn Khoa häc California - Roger Kratz, C«ng ty Captain's Table - DiÖp Hoµi Nam, LuËt s­ cña White & Case Vietnam - §¹i diÖn §¹i sø qu¸n ViÖt Nam t¹i Mü lµ «ng NguyÔn H÷u ChÝ, cïng nhãm luËt s­ William J. Clinton, K. Minh Dang, Lyle Vander Schaaf vµ Keir A. Whitson. Phô lôc 3. LÞch tr×nh cuéc ®iÒu tra cña Bé Th­¬ng m¹i Mü C«ng viÖc Thêi gian CFA ®Ö ®¬n kiÖn 28/6/ 2002 USITC ®­a ra kÕt luËn s¬ bé vµ Bé Th­¬ng m¹i b¾t ®Çu cuéc ®iÒu tra xem ViÖt Nam cã b¸n ph¸ gi¸ c¸ da tr¬n filª ®«ng l¹nh vµo thÞ tr­êng Mü hay kh«ng * 12/8/2002 Bé Th­¬ng M¹i kÕt thóc cuéc ®iÒu tra ** 5/12/2002 KÕt luËn vÒ cuéc ®iÒu tra cña Bé Th­¬ng m¹i ** 18/2/ 2003 KÕt luËn cuèi cïng vÒ vô kiÖn ** 4/4/2003 Ra b¶n ¸n *** 15/4/2003 * NÕu USITC ®­a ra kÕt luËn s¬ bé lµ kh«ng ®e däa vµ kh«ng g©y thiÖt h¹i cho ngµnh nu«i catfish trong n­íc th× vô kiÖn dõng ë ®©y ** Thêi h¹n nµy cã thÓ kÐo dµi theo yªu cÇu cña qu¸ tr×nh ®iÒu tra *** ViÖc nµy chØ diÔn ra khi cã kÕt luËn cuèi cïng cña Bé Th­¬ng m¹i Phô lôc 4 . LÞch tr×nh lµm viÖc dù kiÕn cña Uû ban HiÖp th­¬ng Quèc tÕ Mü vÒ ®ît ®iÒu tra b­íc 1 m· sè 731-TA- 1012 liªn quan tíi lo¹i c¸ filª ®«ng l¹nh nhËp khÈu tõ ViÖt Nam *Danh s¸ch nh©n viªn chÞu tr¸ch nhiÖm thi hµnh nhiÖm vô 1. §iÒu tra viªn Larry Reavis 2. Chuyªn gia ph©n tÝch vÒ hµng ho¸ Roger Corey 3. Chuyªn gia kinh tÕ John Giamalva 4. KÕ to¸n/kiÓm to¸n viªn Jim Stewart 5. LuËt s­ Mary Jane Alves 6. C¸n bé gi¸m s¸t George Deyman * LÞch lµm viÖc 1. NhËn ®¬n kiÕn nghÞ 28/06/2002 2. Th¨m dß ý kiÕn - Nép b¸o c¸o s¬ bé cho c¸n bé gi¸m s¸t 01/07/2002 - B¸o c¸o víi gi¸m ®èc kÕ ho¹ch, tr­ëng ban qu¶n lý ng©n s¸ch 02/07/2002. - Trao ®æi b»ng th­ tõ 02/07/2002 - NhËn phóc ®¸p 15/07/2002 3. Kh¶o s¸t thùc tÕ theo yªu cÇu c«ng viÖc 4. Héi thÈm 19/07/2002 (9h30's¸ng, giê ®Þa ph­¬ng) 5. KÕt luËn ban ®Çu vÒ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn 24/07/2002 6. B¸o c¸o víi Uû ban - B¸o c¸o s¬ bé víi c¸n bé gi¸m s¸t ®iÒu tra 26/07/2002 - Tr×nh b¸o c¸o s¬ bé lªn c¬ quan cÊp cao 31/07/2002 8. KÕt luËn vµ bá phiÕu (ngµy dù kiÕn) 09/08/2002 9. Ph¸n quyÕt träng tµi kinh tÕ 12/08/2002 10. Tæng kÕt 19/08/2002 Phô lôc 5. Tãm t¾t hå s¬ vô kiÖn - 28/6/2002: CFA ®Ö ®¬n lªn Uû ban HiÖp th­¬ng Quèc tÕ Mü (USITC) vµ Bé Th­¬ng m¹i Mü (DOC) kiÖn ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra vµ basa - 19/7/2002: Bªn nguyªn (CFA) vµ bªn bÞ (VASEP) tham dù phiªn ®iÒu trÇn ®Çu tiªn tr­íc USITC - 8/8/2002: USITC häp bµn, bá phiÕu vµ ®i ®Õn kÕt luËn: ngµnh nu«i c¸ catfish cña Mü cã nguy c¬ bÞ ®e do¹ g©y thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt bëi c¸c s¶n phÈm c¸ basa, tra filª ®«ng l¹nh nhËp khÈu tõ ViÖt Nam - 12/8/2002: DOC tiÕp nhËn vô kiÖn vµ tiÕn hµnh c¸c b­íc ®iÒu tra tiÕp theo vµ yªu cÇu 53 doanh nghiÖp ViÖt Nam chuÈn bÞ b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh chÕ biÕn vµ doanh sè xuÊt c¸ basa, c¸ tra sang Mü - 22/8/2002: USITC c«ng bè quan ®iÓm vÒ vô kiÖn, theo ®ã, kh«ng coi catfish lµ s¶n phÈm c¹nh tranh trùc tiÕp víi c¸ basa vµ c¸ tra cña ViÖt Nam, lo¹i 500 chñ n«ng tr¹i c¸ nheo Mü ra khái danh s¸ch nguyªn ®¬n… - 26/8/2002: DOC c«ng bè ho·n thêi gian ®­a ra kÕt luËn vÒ cuéc ®iÒu tra s¬ bé ®Õn ngµy 24/1/2003, chËm 50 ngµy so víi lé tr×nh ban ®Çu. Phô lôc 6. B¶ng Questionaires - Nhãm A: Trong tr­êng hîp DOC x¸c ®Þnh ViÖt Nam cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c c©u hái nµy sÏ tËp trung vµo quan hÖ cña doanh nghiÖp ViÖt Nam víi ®èi t¸c Mü. Ng­îc l¹i, nÕu x¸c ®Þnh lµ nÒn kinh tÕ phi thÞ tr­êng, c¸c c©u hái sÏ xo¸y vµo quan hÖ cña doanh nghiÖp ®ã víi ChÝnh phñ ViÖt Nam, - Nhãm B (chØ dµnh cho tr­êng hîp cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng): C¸c c©u hái sÏ xo¸y vµo t×nh h×nh b¸n hµng cña doanh nghiÖp ViÖt Nam t¹i thÞ tr­êng néi ®Þa còng nh­ l­îng hµng xuÊt sang mét n­íc thø 3 (kh«ng ph¶i Mü), - Nhãm C: Néi dung cña c©u hái nhãm nµy gièng nhau ®èi víi c¶ hai tr­êng hîp, tËp trung hái vÒ s¶n l­îng cña doanh nghiÖp, doanh sè xuÊt sang Mü, c¸ch ký kÕt hîp ®ång xuÊt khÈu, thêi gian giao hµng… - Nhãm D: Theo c¸c chuyªn gia, ®©y lµ phÇn c©u hái quan träng nhÊt cña DOC, nh»m ®iÒu tra vÒ c¬ cÊu chi phÝ s¶n xuÊt. Mü rÊt tin vµo yÕu tè gi¸ nguyªn liÖu trong c¬ cÊu gi¸ thµnh, v× vËy c¸c c©u hái nhãm D dµnh cho tr­êng hîp cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng sÏ xo¸y s©u vµo vÊn ®Ò nµy. Tuy nhiªn, nÕu DOC x¸c ®Þnh ViÖt Nam ch­a cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c c©u hái sÏ tËp trung vµo khèi l­îng nguyªn liÖu cung cÊp cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ biÕn (v× hä nghi ngê cã yÕu tè bao cÊp cña ChÝnh phñ). Phô lôc 7. So s¸nh gi÷a c¸ ViÖt Nam vµ c¸ Ên §é C¸c yÕu tè kh¸c biÖt C¸ Ên §é C¸ ViÖt Nam Gi¸ c¸ gièng 45 cent/pound 1500 - 2000®/con Tû lÖ kg thøc ¨n/kg c¸ thÞt 3,5/1 3 - 3,1/1 Gi¸ c¸ b¸n ra 18.000 – 19.999®/kg 13.000- 13.800®/kg Tû lÖ l·i so víi gi¸ thµnh 50 % 20 % Gi¸ c¸ xuÊt khÈu 3,33 USD/pound 3,5–3,6USD/pound Phô lôc 8. Quy tr×nh kü thuËt c¬ b¶n nu«i c¸ tra, c¸ basa ( Nguån: Héi NghÒ c¸ ViÖt Nam ) Ng­êi nu«i c¸ basa vµ c¸ tra b¾t buéc ph¶i thùc hiÖn ®óng c¸c quy tr×nh , tiªu chuÈn kü thuËt bëi 2 lý do chñ yÕu: Thø nhÊt lµ ®Æc ®iÓm sinh häc cña con c¸ rÊt nh¹y c¶m víi m«i tr­êng n­íc, thêi tiÕt, thøc ¨n vµ chÕ ®é ch¨m sãc; thø hai lµ ng­êi nu«i ph¶i bá ra mét kho¶n tiÒn vèn kh¸ lín hµng tr¨m triÖu ®ång, nÕu ®Ó x¶y ra sai sãt trong qu¸ tr×nh nu«i lµ bÞ thua lç, cã khi ph¶i b¸n bÌ, gi¶i nghÖ. V× vËy, tuy ë møc ®é kh¸c nhau, ng­êi nu«i c¸ basa vµ c¸ tra ph¶i thùc hiÖn tèt quy tr×nh, tiªu chuÈn kü thuËt c¬ b¶n nh­ sau: Quy ®Þnh chung ®èi víi bÌ nu«i. BÌ cã d¹ng khèi hép ch÷ nhËt, kÝch th­íc th«ng th­êng lµ 15mx5mx2,5m. Hai ®Çu bÌ cã l­íi thÐp ®Ó n­íc l­u th«ng qua bÌ. ThiÕt kÕ vµ vËt liÖu lµm bÌ (gç vµ tre) b¶o ®¶m dÔ lµm vÖ sinh, khö trïng vµ kh«ng g©y « nhiÔm cho c¸. BÌ ®­îc ®Æt ë nh÷ng khu vùc s«ng cã nguån n­íc s¹ch, dßng ch¶y m¹nh vµ liªn tôc víi l­u tèc thÝch hîp. BÌ nu«i c¸ch bê s«ng kho¶ng 10 m däc theo dßng n­íc ch¶y. C¸c bÌ ®Æt song song c¸ch nhau Ýt nhÊt 5m hoÆc th­êng ®Æt so le ®Ó ®¶m b¶o dßng ch¶y th«ng tho¸ng. Con gièng. Ngµy tr­íc vµo mïa m­a ng­êi ta ®i vít c¸ bét tõ th­îng l­u s«ng Mªk«ng ®æ vÒ h¹ l­u, nhÊt ë vïng th­îng nguån s«ng TiÒn, s«ng HËu. Ngµy nay, ngoµi nguån c¸ bét ®ã, ng­êi ta ®· cho ®Ó nh©n t¹o c¸c gièng c¸ nµy. C¸ gièng tr­íc khi th¶ th­êng t¾m b»ng n­íc muèi (NaCL) víi nång ®é quy ®Þnh ®Ó ®Ò phßng bÖnh ngo¹i ký sinh. Yªu cÇu m«i tr­êng nuíc. Nguån nuíc nu«i kh«ng bÞ « nhiÔm c¸c chÊt ®éc h¹i h÷u c¬, v« c¬, vi sinh vËt v­ît qu¸ giíi h¹n quy ®Þnh, ®¸p øng yªu cÇu vÒ hµm l­îng h÷u c¬ cho c¸. ThiÕt bÞ dông cô nu«i c¸. ThiÕt bÞ dông cô ®Ó chÕ biÕn thøc ¨n vµ thu ho¹ch, b¶o qu¶n vµ vËn chuyÓn c¸ ®­îc chÕ t¹o b»ng c¸c vËt liÖu kh«ng rØ, kh«ng bÞ ¨n mßn, dÔ lµm vÖ sinh vµ khö trïng. KÕt cÊu vµ bè trÝ c¸c c«ng tr×nh trªn bÌ. BÌ nu«i c¸ th­êng g¾n liÒn víi c¸c c«ng tr×nh sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt cña ng­ d©n. N¬i ¨n nghØ, n¬i chÕ biÕn thøc ¨n, nhµ kho, nhµ vÖ sinh ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu kü thuËt nu«i vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm, dÔ kiÓm tra, lµm vÖ sinh vµ khö trïng. Thøc ¨n cho c¸. C¸c c¬ së nu«i lín thuêng sö dông thøc ¨n viªn c«ng nghiÖp, gióp c¸ t¨ng tr­ëng nhanh, Ýt bÞ bÖnh. C¸c hé gia ®×nh th­êng tù chÕ biÕn thøc ¨n (c¸ biÓn t¹p hay bét c¸) cã ®ñ thµnh phÇn dinh d­ìng vµ ®Òu ®­îc nÊu chÝn, ¨n ®Õn ®©u nÊu ®Õn ®ã. Ch¨m sãc. Hµng ngµy, ng­êi nu«i ph¶i theo dâi t×nh tr¹ng ho¹t ®éng, b¾t måi cña c¸ ®Ó ®iÒu chØnh thøc ¨n phï hîp. NÕu thÊy m«i tr­êng n­íc, thêi tiÕt xÊu, c¸ ¨n kÐm, hoÆc cã bÖnh ng­êi nu«i ph¶i cã biÖn ph¸p xö lý kÞp thêi. ViÖc sö dông thuèc phßng trÞ bÖnh cho c¸ hÕt søc thËn träng, theo c¸c quy ®Þnh vµ cã sù h­íng dÉn cña c¸c quy ®Þnh vµ cã sù h­íng dÉn cña c¸c kü thuËt viªn. Ng­êi nu«i c¸ thùc hiÖn chÕ ®é sinh ho¹t, chÕ ®é b¶o hé lao ®éng vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm kÓ tõ khi b¾t ®Çu nu«i cho ®Õn lóc thu ho¹ch. Phô lôc 9. TrÝch th­ cña Chñ tÞch HiÖp héi Ph©n phèi Thuû s¶n Mü göi Bé tr­ëng Bé Th­¬ng m¹i Mü Donald L. Evans, ngµy 15/11/2002 …Chóng t«i kh¼ng ®Þnh r»ng thµnh c«ng cña ng­êi nu«i c¸ tra, c¸ basa ViÖt Nam ë thÞ tr­êng Mü kh«ng ph¶i lµ kÕt qu¶ cña viÖc b¸n ph¸ gi¸ hoÆc trî cÊp cña chÝnh phñ… Kh«ng thÓ ®æ lçi cho c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam vÒ nh÷ng vÊn ®Ò mµ ngµnh s¶n xuÊt c¸ nheo Mü hiÖn ®ang g¸nh chÞu. Nh÷ng vÊn ®Ò nµy, võa lµ sù trí trªu cña sè phËn, võa lµ kÕt qu¶ tæng hîp cña nhiÒu yÕu tè nh­ viÖc t¨ng s¶n l­îng nu«i, suy tho¸i kinh tÕ toµn cÇu vµ chi phÝ n¨ng l­îng cao. C¸c thµnh viªn HiÖp héi Ph©n phèi Thuû s¶n Mü (ASDA) lo ng¹i vÒ t¸c ®éng tiªu cùc mµ vô kiÖn nµy cã thÓ g©y ra cho c¸c c«ng ty Mü tham gia nhËp khÈu vµ ph©n phèi c¸ tra, c¸ basa vµ c¸c s¶n phÈm thuû s¶n kh¸c cña ViÖt Nam nh­ t«m, nÕu ¸p ®Æt møc thuÕ cao. Chóng t«i biÕt r»ng trong thùc tÕ cã mét nhãm nhá ng­ d©n Mü khai th¸c t«m ®ang tÝch cùc häp ®Ó xem xÐt mét ®éng th¸i t­¬ng tù, d­íi h×nh thøc kiÖn b¸n ph¸ gi¸ hoÆc ®Ò xuÊt §iÒu kho¶n 201, nh»m chèng l¹i c¸c n­íc xuÊt khÈu t«m. C¸c thµnh viªn ASDA còng lo ng¹i vÒ t¸c ®éng tiªu cùc cña vô viÖc nµy vµ c¸c vô kh¸c t­¬ng tù nh­ vËy trong t­¬ng lai cã thÓ x¶y ra ®èi víi hµng lo¹t cöa hµng b¸n lÎ vµ hÖ thèng nhµ hµng kh¾p n­íc Mü muèn tiÕp tôc cung cÊp nh÷ng thùc phÈm giµu dinh d­ìng vµ cã gi¸ ph¶i ch¨ng cho ng­êi tiªu dïng Mü. C¸c thµnh viªn ASDA còng lo ng¹i r»ng c¸c quy ®Þnh vÒ thay ®æi tªn gäi nh­ ®· nªu trªn trong c¸c th¸ng tíi cã thÓ dÉn ®Õn viÖc mét lo¹t s¶n phÈm file c¸ nhËp khÈu tõ ViÖt Nam bÞ quy thµnh nhãm c¸ basa. §iÒu ®ã cuèi cïng sÏ dÉn ®Õn nh÷ng hËu qu¶ kh«n l­êng vµ nhÇm lÉn (vµ cã thÓ c¶ viÖc ¸p thuÕ h¶i quan kh«ng ®óng) ®èi víi nh÷ng loµi c¸ nhËp khÈu tõ c¸c n­íc kh¸c. … Chóng t«i hy väng Bé Th­¬ng m¹i Mü sÏ lµm viÖc nghiªm tóc ®Ó ®¶m b¶o r»ng kh«ng ®­a ra quyÕt ®Þnh trõng ph¹t kh«ng c«ng b»ng trong vô viÖc nµy víi c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam vµ c¸c c«ng ty nhËp khÈu Mü, vµ g©y thªm khã kh¨n cho hä trong viÖc c¹nh tranh b×nh ®¼ng… QuyÕt ®Þnh trõng ph¹t ViÖt Nam còng cã thÓ khiÕn ngµnh c«ng nghiÖp thuû s¶n Mü gÆp khã kh¨n h¬n trong viÖc c¹nh tranh b×nh ®¼ng trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. * HiÖp héi Ph©n phèi Thuû s¶n Mü (ASDA) lµ tæ chøc th­¬ng m¹i phi lîi nhuËn, ®¹i diÖn cho c¸c c«ng ty thµnh viªn trong vµ ngoµi n­íc Mü, cã nguån thu nhËp tõ viÖc tù do bu«n b¸n thuû s¶n trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, tham gia s¶n xuÊt, kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, ph©n phèi, b¸n lÎ vµ kinh doanh nhµ hµng thuû s¶n. (T¹p chÝ Th­¬ng m¹i Thuû s¶n , sè th¸ng 12/2002)