Khóa luận Những bất đồng trong thương mại giữa các nước phát triển và đang phát triển trong khuôn khổ WTO

víi nh÷ng kh¸ch hµng quèc tÕ nh­ 20th Century Fox, Warner Brothers vµ Lucasfilms. Kantana còng hîp t¸c s¶n xuÊt phim víi c¸c c«ng ty n­íc ngoµi, s¶n xuÊt nh÷ng ®o¹n qu¶ng c¸o trªn truyÒn h×nh quèc tÕ, c¸c ch­¬ng tr×nh ca nh¹c, phim tµi liÖu vµ cung cÊp dÞch vô hç trî cho nh÷ng dù ¸n s¶n xuÊt phim quèc tÕ t¹i Th¸i Lan. VÒ dÞch vô c¶ng, mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn ®­îc xÕp vµo nhãm 20 n­íc ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ l­u l­îng c«ngten¬ ®­îc vËn chuyÓn qua, chiÕm 54,3% tæng gi¸ trÞ vËn t¶i b»ng c«ngten¬. 4 trong sè 5 n­íc ®øng ®Çu lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ( Singapore, §µi Loan, Hµn quèc, vµ Hång K«ng). C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c trong sè 20 n­íc ®øng ®Çu cã Trung Quèc, C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp, Malaysia, Indonesia vµ Philipin. Trong dÞch vô x©y dùng, 51 trong sè 150 c«ng ty ®øng ®Çu thÕ giíi n¨m 2002, xÐt vÒ thu nhËp tõ thÞ tr­êng n­íc ngoµi, lµ c¸c c«ng ty cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Trong sè ®ã cã 24 c«ng ty cña Trung Quèc, 6 c«ng ty cña Thæ NhÜ Kú vµ 5 c«ng ty cña Hµn Quèc. C¸c n­íc nh­ Braxin, §µi Loan vµ Lebanon, mçi n­íc cã 2 c«ng ty. Bungari, Ai CËp, Ên §é, ixaren, Nam Phi, C¸c tiÓu v­¬ng quèc A-rËp vµ Hång K«ng mçi n­íc cã mét c«ng ty. DÞch vô y tÕ lµ ngµnh xuÊt khÈu chÝnh vµ lµ nguån thu ngo¹i tÖ chñ yÕu cña mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn. Nam Phi ®· trë thµnh ®iÓm lùa chän cña nhiÒu bÖnh nh©n muèn gi¶i phÉu thÈm mü. Trong n¨m 1995-1996, h¬n 25.000 bÖnh nh©n n­íc ngoµi ®Õn Cuba ®Ó ch÷a bÖnh, gãp vµo doanh sè cña ngµnh dÞch vô y tÕ n­íc nµy kho¶ng 25 triÖu USD. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã mét lîi thÕ so s¸nh râ rµng trong c¸c ngµnh dÞch vô sö dông nhiÒu lao ®éng nh­ x©y dùng, xö lÝ d÷ liÖu. Nh÷ng tiÕn bé kü thuËt trong ngµnh viÔn th«ng vµ m¸y tÝnh ®· cho phÐp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®µo t¹o ®­îc mét lùc l­îng lao ®éng cã tr×nh ®é vµ chi phÝ c¹nh tranh ®Ó s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu m¸y tÝnh vµ nh÷ng dÞch vô liªn quan trªn toµn thÕ giíi. Sù thµnh c«ng rùc rì cña Ên §é trong 20 n¨m qua lµ vÝ dô ®iÓn h×nh nhÊt. Cuéc c¸ch m¹ng Internet ®· khiÕn nhiÒu lo¹i dÞch vô ®­îc cung cÊp qua m¹ng, mét h×nh thøc ngµy cµng quan träng víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Nh÷ng dÞch vô lo¹i nµy ®ang chiÕm phÇn lín trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Cung cÊp dÞch vô qua m¹ng cã thÓ gióp c¸c c«ng ty tiÕt kiÖm chi phÝ kho¶ng 30-35% hoÆc cã thÓ lªn tíi 50% trong dµi h¹n. Víi lîi thÕ vÒ lùc l­îng lao ®éng t­¬ng ®èi rÎ vµ tr×nh ®é cao, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã nhiÒu tiÒm n¨ng vÒ nh÷ng ngµnh dÞch vô nµy. 2.2.3 Nh÷ng m©u thuÉn trong th­¬ng m¹i dÞch vô. Nh÷ng cuéc th¶o luËn vµ ®µm ph¸n vÒ dÞch vô trong WTO ®ang tiÕn triÓn rÊt chËm ch¹p. Tíi ngµy 10/7/2003, ®· cã 30 n­íc ®­a ra nh÷ng ®Ò nghÞ më cöa ban ®Çu, trong ®ã 15 n­íc lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. C¸c n­íc, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn tá ra l­ìng lù khi ®­a ra nh÷ng cam kÕt lµ do cßn c©n nh¾c ®Õn kÕt qu¶ ®µm ph¸n t¹i nh÷ng lÜnh vùc kh¸c, trong vµ ngoµi ngµnh dÞch vô. NhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· tuyªn bè nh÷ng cam kÕt cña hä sÏ phô thuéc vµo viÖc hä cã ®¹t ®­îc lîi Ých hoÆc tiÕn triÓn trong ®µm ph¸n vÒ c¸c vÊn ®Ò kh¸c hay kh«ng. Nh÷ng n­íc nh­ Braxin ®· thÓ hiÖn sù kh«ng hµi lßng vÒ viÖc c¸c n­íc ph¸t triÓn kh«ng ®­a ra nh÷ng cam kÕt vÒ n«ng nghiÖp. Do vËy, hä kh«ng muèn ®­a ra nh÷ng cam kÕt quan träng trong dÞch vô khi kh«ng ®­îc lîi g× tõ n«ng nghiÖp. C¸c n­íc ASEAN, ®Æc biÖt lµ Indonesia, Malaysia, Th¸i Lan vµ Philipin, ®· cã ph¶n øng tiªu cùc víi ®Ò xuÊt cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vÒ viÖc thµnh lËp mét c¬ chÕ b¶o vÖ cho dÞch vô. C¸c n­íc nµy chØ ra r»ng trõ khi cã nh÷ng c¬ chÕ b¶o vÖ dµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong nh÷ng t×nh huèng kh«ng l­êng tr­íc, hä khã cã thÓ ®­a ra nh÷ng cam kÕt míi. M©u thuÉn gi÷a c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn chñ yÕu n»m ë nh÷ng cam kÕt. C¸c n­íc ph¸t triÓn cho r»ng c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cÇn më réng thÞ tr­êng h¬n n÷a vµ ®­a ra nhiÒu cam kÕt h¬n. Thùc tÕ, c¸c n­íc ph¸t triÓn muèn biÕn nh÷ng ®iÒu kho¶n dµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong GATS trë thµnh viÖc më cöa thÞ tr­êng dÞch vô cña nh÷ng n­íc nµy h¬n lµ t¹o ®iÒu kiÖn tiÕp cËn thÞ tr­êng cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. DiÔn ®µn DÞch vô Ch©u ¢u cho r»ng hÇu hÕt c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®­a ra rÊt Ýt cam kÕt trong viÖc më cöa thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, khi ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò c¸c cam kÕt cña EC, hä cho r»ng c¸c n­íc ch©u ¢u kh«ng thÓ cam kÕt g× nhiÒu do ®· më cöa thÞ tr­êng réng r·i tõ sau vßng ®µm ph¸n Uruguay. §iÒu nµy cã nghÜa lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng cÇn tr«ng ®îi g× nhiÒu ë nh÷ng yªu cÇu cña hä ®èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn, mµ nªn chó träng ®Õn nh÷ng cam kÕt ®­a ra cho EC vµ nh÷ng thµnh viªn kh¸c cña WTO. Nh÷ng m©u thuÉn còng n¶y sinh trong néi dung c¸c cam kÕt. Mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn còng bÞ g©y søc Ðp ph¶i ®­a ra nh÷ng c¶i tiÕn ®¸ng kÓ trong viÖc më cöa thÞ tr­êng ®èi víi sù di chuyÓn thÓ nh©n. Trong khi ®ã, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn chØ trÝch c¸c n­íc ph¸t triÓn chØ ®­a ra nh÷ng yªu cÇu më cöa ®èi víi nh÷ng ngµnh dÞch vô thuéc nhãm 3 nh­ tµi chÝnh, ng©n hµng, lµ nh÷ng ngµnh thÕ m¹nh cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, cßn b¶n th©n c¸c n­íc ph¸t triÓn l¹i ch¼ng ®­a ra ®­îc cam kÕt g× vÒ nh÷ng ngµnh thuéc nhãm 4. Ngµy 3/7/2003, mét v¨n kiÖn ®· ®­îc ®Ö tr×nh lªn phiªn häp ®Æc biÖt cña WTO vÒ tù do ho¸ th­¬ng m¹i dÞch vô bëi c¸c n­íc Achentina, Bolivia, Chile, Trung Quèc, Colombia, Céng hoµ Dominican, Ai CËp, Guatemala, Ên §é, Mexico, Pakistan, Peru, Philipin vµ Th¸i Lan. V¨n kiÖn nµy nh»m nhÊn m¹nh nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh trong nh÷ng cuéc ®µm ph¸n tr­íc t¹i c¸c phiªn häp ®Æc biÖt cña Héi ®ång DÞch vô WTO còng nh­ tõ nh÷ng cuéc häp tay ®«i gi÷a c¸c thµnh viªn. V¨n kiÖn nµy yªu cÇu cã nh÷ng cam kÕt quan träng trong nhãm 4 (di chuyÓn thÓ nh©n). V¨n kiÖn nµy cho r»ng hÇu hÕt c¸c cam kÕt ®­îc ®­a ra hiÖn nay kh«ng cã nh÷ng c¶i tiÕn ®¸ng kÓ ®èi víi nh÷ng ngµnh thuéc nhãm 4. Mét sè n­íc kh«ng ®­a ra nh÷ng cam kÕt míi, mét sè n­íc kh¸c chØ ®­a ra nh÷ng thay ®æi nhá nh»m lµm râ rµng h¬n, vµ trong mét sè tr­êng hîp, më réng h¬n qui m« cña c¸c cam kÕt. C¸c cam kÕt Ýt ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò vÒ di chuyÓn thÓ nh©n, trong khi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn rÊt quan t©m tíi vÊn ®Ò nµy. NhiÒu n­íc tá ra thÊt väng v× sù dÌ dÆt trong c¸c cam kÕt vÒ dÞch vô, mét ngµnh ®ang ngµy cµng quan träng ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Do sù mÊt c©n ®èi trong cam kÕt cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng muèn ®­a ra nh÷ng cam kÕt quan träng. Tuy nhiªn,sù thiÕu nhiÖt t×nh cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng ng¨n ®­îc c¸c n­íc ph¸t triÓn tiÕn hµnh nh÷ng cuéc ®µm ph¸n tay ®«i víi nh÷ng mét vµi n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®Ó t×m kiÕm sù tho¶ thuËn víi c¸c n­íc nµy. Mü ®· yªu cÇu mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn më cöa ngµnh n¨ng l­îng, tõ ngµnh má vµ khai kho¸ng tíi viÖc ph©n phèi vµ b¸n lÎ x¨ng cïng c¸c s¶n phÈm n¨ng l­îng kh¸c. Sù bÊt b×nh ®»ng gi÷a c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn trong th­¬ng m¹i dÞch vô ®· khiÕn c¸c n­íc ph¸t triÓn tá ra thËn träng khi ®­a ra nh÷ng cam kÕt khiÕn hä ph¶i më cöa h¬n n÷a thÞ tr­êng dÞchvô cña m×nh. C¸c n­íc nµy tuyªn bè sÏ kh«ng ®­a ra nh÷ng cam kÕt quan träng cho tíi khi hä ®· ®­îc chuÈn bÞ s½n sµng vµ khi ®· cã nh÷ng tiÒn ®Ò cho viÖc tù do ho¸ th­¬ng m¹i dÞch vô. Nh­ vËy, mÆc dï cã nhiÒu nç lùc c¶i thiÖn trong nh÷ng n¨m qua, nh÷ng bÊt ®ång th­¬ng m¹i trong khu«n khæ WTO gi÷a c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn vÉn cßn tån t¹i kh¸ s©u s¾c. Nh÷ng bÊt ®ång nµy tån t¹i rÊt ®a d¹ng c¶ vÒ h×nh thøc vµ lÜnh vùc, nh­ng gay g¾t nhÊt trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp, ngµnh kinh tÕ cã vai trß quan träng ®èi víi tÊt c¶ c¸c quèc gia. Héi nghÞ Bé tr­ëng WTO nhãm häp t¹i Cancun, Mexico vµo th¸ng 9/2003, ®­îc kú väng nh­ mét c¬ héi ®Ó th¸o gì phÇn nµo nh÷ng m©u thuÉn, ®· thÊt b¹i. ThÊt b¹i cña héi nghÞ nµy sÏ lµm chËm qu¸ tr×nh thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh Doha, dù ®Þnh hoµn tÊt vµo n¨m 2005. ch­¬ng 3 Xu h­íng gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn. Sù tån t¹i nh÷ng m©u thuÉn trong th­¬ng m¹i quèc tÕ lµ mét ®iÒu tÊt yÕu do trong hÖ thèng th­¬ng m¹i ®a ph­¬ng cã nh÷ng lîi Ých ®èi lËp nhau cña c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, nh÷ng m©u thuÉn ®ã nÕu kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt sÏ ¶nh h­ëng ®Õn tÊt c¶ c¸c n­íc, k×m h·m sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i. Trong nhiÒu n¨m qua, WTO, víi vai trß lµ c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp gi÷a c¸c quèc gia thµnh viªn, ®· cã nhiÒu nç lùc trong viÖc xoa dÞu vµ th¸o gì nh÷ng m©u thuÉn ®ã. MÆc dï gi÷a c¸c n­íc vÉn cßn nh÷ng bÊt ®ång, kh«ng thÓ phñ nhËn nh÷ng ®ãng gãp cña WTO ®èi víi th­¬ng m¹i quèc tÕ. 3.1 Xu h­íng gi¶i quyÕt nh÷ng bÊt ®ång trong n«ng nghiÖp N«ng nghiÖp lu«n lµ vÊn ®Ò nãng nhÊt trong c¸c vßng ®µm ph¸n cña WTO do tÇm quan träng ®Æc biÖt cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, nhãm n­íc chiÕm tíi 2/3 sè thµnh viªn cña WTO. Gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò n«ng nghiÖp sÏ lµ tiÒn ®Ò ®Ó gi¶i quyÕt rÊt nhiÒu vÊn ®Ò kh¸c nh­ tiÕp cËn thÞ tr­êng ®èi víi c¸c s¶n phÈm phi n«ng nghiÖp hay vÊn ®Ò vÒ th­¬ng m¹i dÞch vô. Song bÊt chÊp nh÷ng nç lùc cña c¸c bªn, nh÷ng m©u thuÉn gi÷a c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn trong n«ng nghiÖp vÉn cßn rÊt s©u s¾c vµ lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng dÉn ®Õn sù thÊt b¹i cña Héi nghÞ Bé tr­ëng WTO lÇn thø 5 tæ chøc t¹i Cancun, Mexico võa qua. 3.1.1 Nh÷ng nç lùc cña WTO vÒ vÊn ®Ò n«ng nghiÖp Tr­íc n¨m 1995, c¸c qui ®Þnh quèc tÕ vÒ n«ng nghiÖp theo HiÖp ®Þnh chung vÒ Th­¬ng m¹i vµ ThuÕ quan (GATT) rÊt kh«ng hiÖu qu¶. §Æc biÖt, trî cÊp xuÊt khÈu chi phèi nhiÒu khu vùc trong th­¬ng m¹i n«ng nghiÖp thÕ giíi, trong khi nh÷ng qui ®Þnh vÒ h¹n chÕ nhËp khÈu th­êng bÞ vi ph¹m. Vßng ®µm ph¸n Uruguay lµ mét b­íc tiÕn dµi ®Ó thay ®æi. Th­¬ng m¹i n«ng nghiÖp giê ®©y n»m trong hÖ thèng th­¬ng m¹i ®a ph­¬ng cña WTO. HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp, cïng víi nh÷ng cam kÕt cña tõng n­íc trong viÖc c¾t gi¶m trî cÊp xuÊt khÈu, trî cÊp trong n­íc vµ th¸o bá nh÷ng rµo c¶n ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu lµ b­íc ®Çu tiªn quan träng ®Ó c¶i thiÖn t×nh tr¹ng cña th­¬ng m¹i trong n«ng nghiÖp. Cuéc c¶i c¸ch nµy ®· ®Æt tÊt c¶ s¶n phÈm n«ng nghiÖp (®­îc liÖt kª trong HiÖp ®Þnh) d­íi sù kiÓm so¸t cña nh÷ng qui ®Þnh ®a ph­¬ng, trong ®ã cã viÖc cam kÕt vÒ thuÕ- c¸c thµnh viªn WTO rµng buéc m×nh víi nh÷ng cam kÕt vÒ thuÕ tèi ®a cho hÇu hÕt n«ng s¶n. C¸c lo¹i trî cÊp còng ®­îc qui ®Þnh mét møc tèi ®a, gi¶m dÇn so víi giai ®o¹n tr­íc. Vßng ®µm ph¸n Uruguay míi chØ lµ b­íc ®Çu cña cuéc c¶i c¸ch. §iÒu 20 cña HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp qui ®Þnh c¸c thµnh viªn tiÕp tôc vßng ®µm ph¸n vµo ®Çu n¨m 2000. §iÒu kho¶n nµy còng x¸c ®Þnh râ rµng h­íng c¶i c¸ch lµ “ nh÷ng c¶i c¸ch c¬ b¶n nh»m c¾t gi¶m ®¸ng kÓ c¸c lo¹i trî cÊp vµ b¶o hé”. C¸c cuéc ®µm ph¸n b¾t ®Çu vµo ®Çu n¨m 2000 t¹i c¸c phiªn häp ®Æc biÖt cña uû ban N«ng nghiÖp WTO. Giai ®o¹n 1 ®· kÕt thóc víi mét cuéc häp ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ vµo ngµy 26-27/3/2001. 126 quèc gia thµnh viªn (89% cña 142 thµnh viªn t¹i thêi ®iÓm ®ã) ®· ®Ö tr×nh 45 b¶n kiÕn nghÞ. Giai ®o¹n nµy lµ giai ®o¹n c¸c n­íc ®­a ra nh÷ng ®Ò xuÊt trong ®ã nªu lªn vÞ trÝ ban ®Çu cña hä trong ®µm ph¸n, vÒ tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc chÝnh cña n«ng nghiÖp vµ mét vµi ®iÓm míi. Do nh÷ng b¶n ®Ò xuÊt nµy lµ nh÷ng ®iÓm ban ®Çu vµ liªn quan tíi nhiÒu quèc gia nªn cã sù kh¸c biÖt ®¸ng kÓ trong quan ®iÓm cña c¸c n­íc. Trong giai ®o¹n 2, c¸c cuéc häp trë nªn mang tÝnh “kh«ng chÝnh thøc” nhiÒu h¬n. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc ®­îc ghi l¹i vµ tËp hîp trong b¶n b¸o c¸o tãm t¾t t¹i c¸c cuéc häp chÝnh thøc (c¸c phiªn häp ®Æc biÖt cña Uû ban N«ng nghiÖp WTO). Trong giai ®o¹n nµy, c¸c cuéc th¶o luËn ®i s©u vµo chi tiÕt h¬n vµ lµ b­íc quan träng ®Ó c¸c thµnh viªn cã thÓ ph¸t triÓn nh÷ng ®Ò xuÊt cô thÓ vµ ®i ®Õn nhÊt trÝ vÒ nh÷ng thay ®æi trong c¸c qui ®Þnh vµ c¸c cam kÕt trong n«ng nghiÖp. MÆc dï ®i s©u h¬n vµo vÊn ®Ò, quan ®iÓm cña c¸c n­íc vÉn gÇn nh­ kh«ng thay ®æi vµ vÉn rÊt kh¸c nhau. Giai ®o¹n 2 kÕt thóc vµo th¸ng 3/2002. Vµo thêi ®iÓm nµy c¸c cuéc ®µm ph¸n ®· ®­îc tiÕn hµnh theo tuyªn bè cña Ch­¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Doha. B¶n Tuyªn bè Doha ngµy 14/11/2001 ®· x¸c ®Þnh râ rµng c¸c môc tiªu dùa trªn nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc, x¸c nhËn vµ chi tiÕt ho¸ c¸c môc tiªu, ®­a ra mét lé tr×nh víi nh÷ng thêi h¹n cô thÓ. C¸c cuéc ®µm ph¸n vÒ n«ng nghiÖp dù ®Þnh sÏ kÕt thóc vµo ngµy 1/1/2005. B¶n Tuyªn bè kh¼ng ®Þnh l¹i nh÷ng môc tiªu dµi h¹n ®· ®­îc th«ng qua trong §iÒu 20 cña HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp: thiÕt lËp mét hÖ thèng th­¬ng m¹i c«ng b»ng, h­íng tíi thÞ tr­êng th«ng qua mét ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch c¬ b¶n. Ch­¬ng tr×nh nµy bao gåm nh÷ng qui ®Þnh chÆt chÏ vµ nh÷ng cam kÕt cô thÓ vÒ trî cÊp vµ sù b¶o hé cña chÝnh phñ trong n«ng nghiÖp. Môc ®Ých nh»m chØnh ®èn vµ ng¨n chÆn nh÷ng h¹n chÕ vµ sai lÖch trªn thÞ tr­êng n«ng s¶n thÕ giíi. C¸c quèc gia thµnh viªn ®· cam kÕt cho mét vßng ®µm ph¸n toµn diÖn, víi nh÷ng môc tiªu sau: TiÕp cËn thÞ tr­êng: t¹o ra nh÷ng c¶i c¸ch ®¸ng kÓ Trî cÊp xuÊt khÈu: gi¶m, tiÕn tíi xo¸ bá, tÊt c¶ c¸c h×nh thøc trî cÊp xuÊt khÈu. Trî cÊp trong n­íc: gi¶m ®¸ng kÓ nh÷ng lo¹i trî cÊp ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn th­¬ng m¹i B¶n Tuyªn bè còng dµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh÷ng ®èi xö ®Æc biÖt trong c¸c vßng ®µm ph¸n, c¶ trong nh÷ng cam kÕt míi cña c¸c chÝnh phñ vµ trong bÊt k× qui ®Þnh hay nguyªn t¾c míi cã liªn quan. KÕt qu¶ thùc tÕ cã thÓ rÊt hiÖu qu¶ vµ ®¸p øng yªu cÇu cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®Æc biÖt trong vÊn ®Ò an ninh l­¬ng thùc vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. C¸c bé tr­ëng còng l­u ý ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò phi th­¬ng m¹i nh­ b¶o vÖ m«i tr­êng, an ninh l­¬ng thùc, ph¸t triÓn n«ng th«n…), ph¶n ¸nh trong nh÷ng ®Ò xuÊt ®· ®­îc ®Ö tr×nh cña c¸c n­íc, ®ång thêi t¸i kh¼ng ®Þnh r»ng c¸c cuéc ®µm ph¸n còng cÇn xem xÐt ®Õn c¸c vÊn ®Ò phi th­¬ng m¹i, nh­ ®· qui ®Þnh trong HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp. Nh÷ng mèc thêi gian trong Tuyªn bè Doha ®èi víi ®µm ph¸n vÒ n«ng nghiÖp: B¾t ®Çu : ®Çu n¨m 2000 Nh÷ng ph­¬ng thøc cam kÕt cña c¸c quèc gia: tr­íc 31/3/2003 B¶n dù th¶o cam kÕt toµn diÖn: tr­íc Héi nghÞ Bé tr­ëng WTO lÇn thø 5, 2003 (t¹i Mexico) §¸nh gi¸ kÕt qu¶: Héi nghÞ Bé tr­ëng WTO lÇn thø 5, 2003 (t¹i Mexico) Thêi h¹n hoµn thµnh: 1/1/2005 Tõ th¸ng 3/2002 ®Õn th¸ng 3/2003, c¸c cuéc ®µm ph¸n chñ yÕu bµn vÒ “ph­¬ng thøc” ®­a ra cam kÕt. C¸c n­íc thµnh viªn tËp trung th¶o luËn vÒ nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh kü thuËt- vÒ nh÷ng kh¶ n¨ng chi tiÕt cho mçi lÜnh vùc trong 3 lÜnh vùc chÝnh cña HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp: trî cÊp xuÊt khÈu, tiÕp cËn thÞ tr­êng vµ trî cÊp trong n­íc. Nh÷ng ®iÒu kho¶n vÒ ®èi xö ®Æc biÖt dµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng lµ mét phÇn cña vßng ®µm ph¸n nµy. Sau ba n¨m r­ìi tiÕn hµnh ®µm ph¸n, c¸c cuéc ®µm ph¸n cña c¸c n­íc thµnh viªn ®· kh«ng hoµn thµnh kÞp thêi h¹n ngµy 31/3/2003 ®Ó ®­a ra mét “ph­¬ng thøc” cho c¸c quèc gia, nh­ng cam kÕt sÏ tÝch cùc ho¹t ®éng ®Ó ®­a ra mét ph­¬ng thøc trong thêi gian ng¾n nhÊt. C¸c ph­¬ng thøc nµy quyÕt ®Þnh tho¶ thuËn cuèi cïng- thêi h¹n hoµn thµnh lµ 1/1/2003- sÏ ®­îc qui ®Þnh nh­ thÕ nµo. Chóng bao gåm nh÷ng môc tiªu vµ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c¸c qui ®Þnh mµ c¸c thµnh viªn sÏ sö dông ®Ó ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu trong Tuyªn bè Doha. C¸c n­íc sÏ theo ph­¬ng thøc ®­îc th«ng qua ®Ó ®­a ra nh÷ng b¶n dù th¶o cam kÕt toµn diÖn, dù kiÕn ®­îc hoµn thµnh t¹i Héi nghÞ Cancun. Song thêi h¹n nµy còng ®· kh«ng thÓ hoµn thµnh. ThÊt b¹i cña c¸c bªn trong viÖc ®­a ra nh÷ng ph­¬ng thøc cam kÕt kh«ng ph¶i do thiÕu nç lùc. Trong 3 n¨m tr­íc thêi h¹n vµo cuèi th¸ng 3/2003, nh÷ng cam kÕt ®­îc ®­a ra ®µm ph¸n nhiÒu ch­a tõng cã, c¶ vÒ sè l­îng cam kÕt lÉn sè thµnh viªn tham gia. Nh­ng c¸c bªn ®µm ph¸n vÉn thiÕu nh÷ng quyÕt ®Þnh mang tÇm chÝnh trÞ cña c¸c chÝnh phñ, mét yÕu tè quan träng gióp t¹o ra mét ®éng lùc cÇn thiÕt ®Ó ®i ®Õn nhÊt trÝ vÒ nh÷ng chñ ®Ò ®µm ph¸n. C¸c cuéc ®µm ph¸n diÔn ra khã kh¨n bëi kho¶ng c¸ch lín gi÷a nh÷ng quan ®iÓm vµ lîi Ých gi÷a c¸c quèc gia thµnh viªn, vµ sù phøc t¹p cña c¸c vÊn ®Ò ®µm ph¸n. Môc ®Ých cña hä lµ nh»m më réng h¬n n÷a tù do ho¸ th­¬ng m¹i trong n«ng nghiÖp. §iÒu nµy sÏ mang l¹i lîi Ých cho nh÷ng n­íc cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶ vµ chÊt l­îng chø kh«ng ph¶i do qui m« trî cÊp. §©y ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, nh÷ng n­íc dùa trªn sù ®a d¹ng ho¸ ngµy cµng nhanh nh÷ng n«ng s¶n th« còng nh­ ®· qua chÕ biÕn, sù ®a ph­¬ng ho¸ thÞ tr­êng, trong ®ã cã c¶ thÞ tr­êng c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Héi nghÞ Cancun ®­îc coi lµ héi nghÞ ®¸nh gi¸ nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc trong nöa thêi gian thùc hiÖn Tuyªn bè Doha. Song t¹i héi nghÞ nµy, c¸c bªn vÉn kh«ng ®¹t bÊt k× tho¶ thuËn nµo vÒ n«ng nghiÖp. Nguyªn nh©n lµ do m©u thuÉn gi÷a c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn cßn qu¸ lín. C¸c n­íc ph¸t triÓn, mét mÆt muèn duy tr× sù b¶o hé trªn thÞ tr­êng n­íc m×nh, mét mÆt muèn thóc Ðp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn më réng h¬n n÷a thÞ tr­êng. Song c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kiªn quyÕt gi÷ lËp tr­êng cña m×nh, kh«ng chÞu nh­îng bé trõ khi cã nh÷ng ®éng th¸i tÝch cùc tõ phÝa c¸c n­íc ph¸t triÓn. C¸c bªn ra vÒ cßn nguyªn nh÷ng m©u thuÉn. Nh­ vËy, mÆc dï cã nhiÒu nç lùc trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn gi÷a c¸c thµnh viªn, vµ thùc sù ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh t¹i Héi nghÞ Doha, kho¶ng c¸ch vÒ lîi Ých trong th­¬ng m¹i n«ng nghiÖp gi÷a c¸c thµnh viªn WTO vÉn cßn rÊt lín. 3.1.2 Nh÷ng ®Ò xuÊt trªn quan ®iÓm cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn T¹i Héi nghÞ Cancun, vÊn ®Ò n«ng nghiÖp ®­îc ®¸nh gi¸ lµ vÊn ®Ò gai gãc nhÊt. B¶n dù th¶o Cancun vÒ n«ng nghiÖp (phô lôc A) bÞ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kÞch liÖt ph¶n ®èi do hä cho r»ng b¶n phô lôc nµy chØ thÓ hiÖn nh÷ng lîi Ých cña c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn ngµnh n«ng nghiÖp cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Môc ®Ých cña viÖc ®­a ra b¶n dù th¶o lµ nh»m t×m kiÕm sù nhÊt trÝ gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn trong viÖc ®­a ra nh÷ng qui ®Þnh cho th­¬ng m¹i n«ng nghiÖp, lµm xÝch l¹i gÇn nhau quan ®iÓm vµ lîi Ých cña c¸c n­íc. Song b¶n dù th¶o ®­îc ®­a ra t¹i héi nghÞ lÇn nµy rÊt kh«ng c©n ®èi. Nã cho phÐp c¸c n­íc ph¸t triÓn tiÕp tôc duy tr× sù b¶o hé cao cña hä trong khi t¹o ¸p lùc buéc c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i gi¶m thuÕ vµ do ®ã, chÊp nhËn cho nh÷ng s¶n phÈm nhËp khÈu gi¸ rÎ chi phèi m¹nh h¬n n÷a thÞ tr­êng néi ®Þa. V× vËy, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn yªu cÇu ph¶i cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n vÒ vÊn ®Ò n«ng nghiÖp. VÒ thêi gian nghiªn cøu b¶n dù th¶o B¶n dù th¶o lµ mét v¨n b¶n rÊt phøc t¹p vÒ mÆt kü thuËt, yªu cÇu c¸c thµnh viªn ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh cô thÓ vÒ nh÷ng tham sè trong c¸c vÊn ®Ò vÒ trî cÊp trong n­íc, trî cÊp xuÊt khÈu vµ thuÕ nhËp khÈu n«ng s¶n. MÆc dï kh«ng ®­a ra nh÷ng sè liÖu, b¶n hiÖp ®Þnh khung nµy lµ mét c¬ cÊu mµ sau nµy c¸c quèc gia sÏ ph¶i dùa vµo ®ã ®Ó ®­a ra nh÷ng cam kÕt cña m×nh. V× vËy, c¸c n­íc kh«ng thÓ trong mét thêi gian ng¾n hiÓu ®­îc ®Çy ®ñ nh÷ng néi dung cña b¶n phô lôc A, dï lµ n­íc ph¸t triÓn hay ®ang ph¸t triÓn. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cho r»ng viÖc hä cã qu¸ Ýt thêi gian ®Ó nghiªn cøu b¶n dù th¶o lµ “kh«ng c«ng b»ng”. §iÒu nµy thËm chÝ cßn khã kh¨n h¬n khi t¹i héi nghÞ Cancun- chØ diÔn ra trong vµi ngµy- c¸c bé tr­ëng ph¶i xem xÐt nh÷ng vÊn ®Ò kü thuËt phøc t¹p mµ tr­íc ®ã, trong suèt 3 n¨m, c¸c chuyªn gia còng kh«ng thÓ nhÊt trÝ qua c¸c cuéc häp t¹i Geneva. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng cho r»ng sÏ lµ kh«ng c«ng b»ng nÕu ®Ö tr×nh cho c¸c bé tr­ëng, nh÷ng ng­êi cã thÓ kh«ng quen víi nh÷ng ph­¬ng ph¸p luËn, nh÷ng thuËt ng÷ vµ c¸c chi tiÕt kü thuËt, b¶n dù th¶o vµ yªu cÇu hä ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh quan träng tr­íc mét søc Ðp nh­ vËy. C¸c n­íc nµy cho r»ng nh÷ng m©u thuÉn gi÷a c¸c bªn cã thÓ ®­îc gi¶i quyÕt hiÖu qu¶ h¬n nÕu hä cã ®­îc mét b¶n dù th¶o tr­íc khi diÔn ra héi nghÞ. Hä còng yªu cÇu ®­îc tham gia nhiÒu h¬n vµo qu¸ tr×nh chuÈn bÞ cho c¸c héi nghÞ bé tr­ëng, nghÜa lµ nh÷ng yªu cÇu vµ lîi Ých cña hä còng ph¶i ®­îc thÓ hiÖn trong c¸c b¶n dù th¶o mµ kh«ng ph¶i khi b¾t ®Çu héi nghÞ míi ®Æt vµo tay hä nh÷ng vÊn ®Ò ®µm ph¸n do mét sè n­íc nhãm häp trong c¸c cuéc häp kiÓu “phßng xanh” quyÕt ®Þnh, ®Æc biÖt khi ®ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng cña ng­êi d©n nh­ n«ng nghiÖp. VÒ vÊn ®Ò trî cÊp trong n­íc Nh÷ng qui ®Þnh vÒ trî cÊp trong n­íc lµ mét thÊt väng lín ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Kh«ng cã cam kÕt nµo cho c¸c n­íc ph¸t triÓn trong viÖc gi¶m tæng sè trî cÊp trong n­íc. Mét trong nh÷ng ®iÓm yÕu c¬ b¶n cña HiÖp ®Þnh vÒ n«ng nghiÖp lµ ®· chia trî cÊp trong n­íc thµnh 2 lo¹i: lo¹i trî cÊp tiªu cùc ®èi víi th­¬ng m¹i, cÇn ph¶i c¾t gi¶m vµ lo¹i trî cÊp Ýt hoÆc kh«ng g©y ¶nh h­ëng tíi th­¬ng m¹i, kh«ng cÇn c¾t gi¶m. Tõ sau vßng ®µm ph¸n Uruguay, c¸c n­íc OECD ®· t×m c¸ch t¨ng sè trî cÊp trong n­íc cña m×nh b»ng c¸ch chuyÓn lo¹i trî cÊp nµy thµnh lo¹i trî cÊp kh¸c, nghÜa lµ gi¶m trî cÊp trong hép vµng vµ t¨ng trî cÊp trong hép xanh l¸ c©y. B¶n dù th¶o ®· kh«ng ®­a ra ®­îc qui ®Þnh g× nh»m thay ®æi t×nh tr¹ng trªn. Trªn thùc tÕ, hép mµu xanh da trêi vÉn ®­îc duy tr× vµ cã phÇn më réng, kh«ng cã bÊt k× qui ®Þnh nµo vÒ hép xanh l¸ c©y ngoµi mét vµi ®iÓm tham kh¶o vÒ nh÷ng tiªu chuÈn cña c¸c trî cÊp ®­îc xÕp trong hép nµy. D­êng nh­ c¸c n­íc ph¸t triÓn cã thÓ tiÕp tôc, hoÆc thËm chÝ gia t¨ng, tæng sè trî cÊp trong n­íc. Víi l­îng trî cÊp lín nh­ vËy, c¸c n­íc ph¸t triÓn sÏ vÉn cã thÓ b¸n nh÷ng n«ng s¶n gi¸ rÎ cña m×nh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, ®Æc biÖt khi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng thÓ b¶o vÖ n«ng d©n n­íc m×nh b»ng thuÕ nhËp khÈu vµ c¸c h×nh thøc kh¸c. Do vËy, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn yªu cÇu nh÷ng thay ®æi m¹nh h¬n n÷a trong c¸c qui ®Þnh vÒ trîcÊp trong n­íc, dùa trªn quyÒn lîi cña nh÷ng n­íc nghÌo. Trî cÊp trong hép xanh da trêi cÇn xo¸ bá. Nh÷ng lo¹i trî cÊp ®­îc xÕp vµo hép xanh l¸ c©y cÇn ®­îc ®Þnh nghÜa l¹i vµ còng ph¶i tu©n theo nh÷ng cam kÕt c¾t gi¶m. §iÒu quan träng nhÊt trong vÊn ®Ò trî cÊp trong n­íc lµ ph¶i cã nh÷ng qui ®Þnh chÆt chÏ h¬n vÒ tæng trî cÊp cña mét n­íc, sao cho c¸c n­íc ph¸t triÓn kh«ng thÓ lîi dông hép mµu xanh l¸ c©y ®Ó t¨ng trî cÊp trong n­íc cho n«ng d©n n­íc m×nh. §Ó thùc hiÖn ®­îc môc ®Ých ®ã, hép mµu xanh l¸ c©y cÇn ph¶i chi tiÕt h¬n n÷a. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng ®Ò nghÞ cÇn cã qui ®Þnh tèi ®a vÒ sè trî cÊp trong hép nµy, hoÆc trong tæng trî cÊp trong n­íc nãi chung. VÒ vÊn ®Ò tiÕp cËn thÞ tr­êng Trong lÜnh vùc quan träng nµy, b¶n dù th¶o ®· cho phÐp c¸c n­íc ph¸t triÓn tr¸nh nÐ viÖc ®­a ra nh÷ng cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm cã thuÕ suÊt cao, nhê ®ã duy tr× ®­îc sù b¶o hé. Ng­îc l¹i, nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ, cã thÓ lµ rÊt m¹nh, ®èi víi nhiÒu s¶n phÈm. §©y lµ ®Ò xuÊt thiÕu c«ng b»ng nhÊt. VÒ nguyªn t¾c, do kh«ng cã cam kÕt thËt sù nµo tõ phÝa c¸c n­íc ph¸t triÓn trong viÖc xo¸ bá hay gi¶m ®¸ng kÓ trî cÊp trong n­íc vµ trî cÊp xuÊt khÈu, còng nh­ trong viÖc c¾t gi¶m thuÕ ®èi víi nh÷ng mÆt hµng cã thuÕ suÊt cao, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng kh«ng cã nghÜa vô ph¶i c¾t gi¶m thuÕ cña m×nh h¬n n÷a. NhiÒu tr­êng hîp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn bÞ ¶nh h­ëng nghiªm träng bëi nh÷ng mÆt hµng nhËp khÈu å ¹t, do ®ã cÇn cã hµng rµo thuÕ quan ®Ó b¶o vÖ nh÷ng n­íc nµy khái nh÷ng mÆt hµng nhËp khÈu ®­îc trî cÊp tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn. B¶n dù th¶o còng ®­a ra mét “c«ng thøc hçn hîp” cña 3 h×nh thøc c¾t gi¶m thuÕ. Mét phÇn dßng thuÕ ( ®­îc gäi lµ nh÷ng s¶n phÈm nhËp khÈu nh¹y c¶m) sÏ ®­îc c¾t gi¶m theo mét møc trung b×nh, (cã thÓ ë møc thÊp) víi nh÷ng qui ®Þnh vÒ møc c¾t gi¶m tèi thiÓu cho mét dßng thuÕ. Mét phÇn dßng thuÕ sÏ ®­îc c¾t gi¶m theo c«ng thøc do Thuþ SÜ ®­a ra, vµ mét phÇn sÏ ®­îc miÔn thuÕ. C«ng thøc nµy cho phÐp c¸c n­íc ph¸t triÓn l¶ng tr¸nh ®­îc c¸c cam kÕt gi¶m thuÕ do nh÷ng ®Æc ®iÓm cña hÖ thèng thuÕ quan t¹i nh÷ng n­íc nµy. Nh×n chung, thuÕ nhËp khÈu n«ng s¶n cña c¸c n­íc ph¸t triÓn t­¬ng ®èi thÊp, nh­ng mét phÇn nhá trong sè ®ã l¹i cã møc thuÕ suÊt rÊt cao. Nhê vµo c«ng thøc nµy, c¸c n­íc ph¸t triÓn cã thÓ xÕp nh÷ng s¶n phÈm cã thuÕ suÊt cao nµy vµo nhãm “nh÷ng s¶n phÈm nhËp khÈu nh¹y c¶m”, nhãm cã møc c¾t gi¶m thuÕ thÊp h¬n. Do vËy, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn th«ng qua c«ng thøc gi¶m thuÕ hçn hîp nµy. Hä yªu cÇu c¸c n­íc ph¸t triÓn cÇn gi¶m thuÕ ®èi víi nh÷ng mÆt hµng hiÖn ®ang chÞu møc thuÕ cao, trong sè ®ã cã nhiÒu mÆt hµng lµ thÕ m¹nh xuÊt khÈu cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng yªu cÇu kh«ng ph¶i gi¶m thuÕ h¬n n÷a ®èi víi thùc phÈm. Hä còng kh«ng ph¶i gi¶m thuÕ ®èi víi tÊt c¶ c¸c mÆt hµng hiÖn ®ang ®­îc nhËn trî cÊp trong n­íc hoÆc xuÊt khÈu cña c¸c n­íc ph¸t triÓn. §èi víi c¸c s¶n phÈm kh¸c, cÇn cã mét c«ng thøc c¾t gi¶m thuÕ ®¬n gi¶n, toµn diÖn vµ c«ng b»ng h¬n. C«ng thøc nµy nªn ®i kÌm víi mét danh môc c¸c s¶n phÈm ®Æc biÖt, trong ®ã, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã quyÒn lùa chän c¸c s¶n phÈm mµ hä yªu cÇu mµ kh«ng chØ giíi h¹n trong mét nhãm c¸c s¶n phÈm nh­ ®­îc qui ®Þnh trong phô lôc A cña b¶n dù th¶o. VÒ vÊn ®Ò trî cÊp xuÊt khÈu Môc tiªu cña Tuyªn bè Doha lµ xo¸ bá trî cÊp xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, b¶n dù th¶o ®· cho phÐp EU tiÕp tôc duy tr× trî cÊp xuÊt khÈu vµ tÝn dông xuÊt khÈu ­u ®·i víi mét cam kÕt rÊt m¬ hå lµ sÏ c¾t gi¶m trong “t­¬ng lai gÇn”. VÒ vÊn ®Ò nµy, b¶n dù th¶o chØ hoµn toµn thÓ hiÖn quyÒn lîi cña Mü vµ EU, gióp c¸c n­íc nµy tr¸nh ®­îc nh÷ng cam kÕt vÒ c¾t gi¶m trî cÊp xuÊt khÈu vµ tÝn dông xuÊt khÈu. Thùc tÕ, ®©y râ rµng lµ mét tho¶ thuËn gi÷a hai bªn, trong ®ã, Mü cho phÐp EU tiÕp tôc sö dông trî cÊp xuÊt khÈu cßn EU cho phÐp Mü tiÕp tôc sö dông tÝn dông xuÊt khÈu ­u ®·i ®èi víi cïng mét lo¹i s¶n phÈm. Tho¶ thuËn nµy ®­îc Mü vµ EU gäi lµ “hµnh ®éng song song”. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ lµ ng­êi chÞu thiÖt thßi trong tho¶ thuËn nµy gi÷a hai c­êng quèc. Do ®ã, nh÷ng n­íc nµy kh«ng thÓ chÊp nhËn ®iÒu kho¶n nµy. Hä kªu gäi quay l¹i víi tinh thÇn cña Tuyªn bè Doha vµ cã nh÷ng biÖn ph¸p ®¶m b¶o xo¸ bá tÊt c¶ c¸c d¹ng trî cÊp xuÊt khÈu trong mét vµi n¨m tíi, ®ång thêi cã nh÷ng qui ®Þnh t­¬ng tù ¸p dông cho tÝn dông xuÊt khÈu ­u ®·i. Ngoµi ra, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cßn ®Ò xuÊt nh÷ng qui ®Þnh ®èi xö ®Æc biÖt dµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, víi nh÷ng cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ thÊp h¬n, cïng víi viÖc ¸p dông danh môc nh÷ng “s¶n phÈm ®Æc biÖt” vµ mét c¬ chÕ b¶o vÖ ®Æc biÖt tr­íc nh÷ng s¶n phÈm nhËp khÈu å ¹t. 3.2 Xu h­íng gi¶i quyÕt tranh chÊp ®èi víi c¸c s¶n phÈm phi n«ng nghiÖp TiÕp cËn thÞ tr­êng ®èi víi c¸c s¶n phÈm phi n«ng nghiÖp còng lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò kh¸ gay g¾t t¹i Héi nghÞ Cancun. C¸c n­íc ph¸t triÓn tá ra k× väng rÊt lín vµo nh÷ng qui ®Þnh trong c«ng thøc c¾t gi¶m thuÕ vµ yªu cÇu c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i c¾t gi¶m m¹nh thuÕ quan. Ng­îc l¹i, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kÞch liÖt ph¶n ®èi c«ng thøc c¾t gi¶m thuÕ v× cho r»ng c«ng thøc nµy sÏ khiÕn hä ph¶i c¾t gi¶m thuÕ ë møc cao, buéc ngµnh c«ng nghiÖp non yÕu ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh gay g¾t tõ bªn ngoµi. Ngoµi ra, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng ®­îc h­ëng sù ­u ®·i nµo khi ¸p dông c«ng thøc gi¶m thuÕ nµy. Còng gièng nh­ n«ng nghiÖp, c¸c n­íc ®· kÕt thóc ®µm ph¸n t¹i Cancun mµ kh«ng ®¹t ®­îc kÕt qu¶ nµo. 3.2.1 Nh÷ng nç lùc cña WTO trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn vÒ s¶n phÈm phi n«ng nghiÖp VÊn ®Ò tiÕp cËn thÞ tr­êng ®èi víi s¶n phÈm phi n«ng nghiÖp ®· ®¹t mét b­íc tiÕn lín t¹i Héi nghÞ Bé tr­ëng WTO lÇn thø 4, tæ chøc t¹i Doha vµo th¸ng 11/2001. T¹i ®©y c¸c bé tr­ëng ®· nhÊt trÝ b¾t ®Çu mét vßng ®µm ph¸n vÒ c¾t gi¶m thuÕ ®èi víi c¸c s¶n phÈm phi n«ng nghiÖp. Môc ®Ých cña vßng ®µm ph¸n nµy lµ “ gi¶m bít hay xo¸ bá thuÕ, bao gåm c¶ viÖc xo¸ bá siªu thuÕ quan, c¸c lo¹i thuÕ suÊt cao vµ thuÕ tÝch luü, còng nh­ c¸c hµng rµo phi thuÕ quan, ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ mang l¹i lîi Ých cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn”. Nh÷ng cuéc ®µm ph¸n nµy sÏ c©n nh¾c mét c¸ch toµn diÖn nh÷ng nhu cÇu vµ lîi Ých ®Æc biÖt cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ c«ng nhËn r»ng c¸c n­íc nµy sÏ kh«ng cÇn thiÕt ph¶i ®¸p tr¶ l¹i mét c¸ch ®Çy ®ñ c¸c cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ tõ c¸c thµnh viªn kh¸c. B¾t ®Çu vßng ®µm ph¸n, c¸c thµnh viªn ph¶i ®¹t ®­îc tho¶ thuËn vÒ ph­¬ng thøc ®Ó tiÕn hµnh gi¶m thuÕ. Nh÷ng ph­¬ng thøc ®­îc th«ng qua sÏ bao gåm nh÷ng nghiªn cøu vµ nh÷ng biÖn ph¸p nh»m gióp c¸c n­íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn tham gia cã hiÖu qu¶ vµo vßng ®µm ph¸n. Nh÷ng mèc thêi gian qui ®Þnh ®èi víi c¸c s¶n phÈm phi n«ng nghiÖp B¾t ®Çu: th¸ng 1/2000 Thêi h¹n nhÊt trÝ vÒ ph­¬ng thøc gi¶m thuÕ: 31/3/2003 §¸nh gi¸ kÕt qu¶: Héi nghÞ Bé tr­ëng lÇn thø 5, 2003 ( t¹i Mexico) Thêi h¹n kÕt thóc: th¸ng 1/2005 C¸c thµnh viªn ®· kh«ng thÓ hoµn thµnh ®­îc thêi h¹n 31/3/2003, còng gièng nh­ nhiÒu lÜnh vùc kh¸c. Vµ víi thÊt b¹i cña Héi nghÞ Cancun võa qua, thêi h¹n cuèi cïng vµo n¨m 2005 còng khã cã thÓ thùc hiÖn ®­îc. 3.2.2 Mét sè ®Ò xuÊt trªn quan ®iÓm cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn Néi dung liªn quan ®Õn tiÕp cËn thÞ tr­êng ®èi víi c¸c s¶n phÈm phi n«ng nghiÖp cã thÓ ®em l¹i nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Phô lôc B bao gåm nh÷ng cam kÕt cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong viÖc t¨ng qui m« cña nh÷ng cam kÕt thuÕ lªn tíi gÇn 100% vµ gi¶m thuÕ suÊt ®èi víi c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp víi tèc ®é lín cho hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm. B¶n dù th¶o nµy, nÕu ®­îc th«ng qua, cã thÓ sÏ ¶nh h­ëng rÊt tiªu cùc ®Õn sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Nh÷ng vÊn ®Ò trong Phô lôc B ®· ®­îc th¶o luËn trong thêi gian dµi t¹i Geneva vµ nhiÒu ®iÓm trong sè ®ã kh«ng thÓ chÊp nhËn ®­îc víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, nh÷ng ®Ò xuÊt nµy vÉn tiÕp tôc xuÊt hiÖn trong b¶n dù th¶o Cancun. NÕu ®­îc th«ng qua, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ bÞ ¶nh h­ëng nÆng nÒ, ®e do¹ ®Õn sù tån t¹i cña nhiÒu c«ng ty vµ viÖc lµm cña ng­êi lao ®éng t¹i c¸c n­íc nµy. Do ®ã, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· ®­a ra nh÷ng ®Ò xuÊt nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh, ®ång thêi thùc hiÖn ®óng tinh thÇn cña Tuyªn bè Doha. VÒ tÝnh rµng buéc cña c«ng thøc gi¶m thuÕ Phô lôc B cña b¶n dù th¶o Cancun qui ®Þnh viÖc sö dông c«ng thøc gi¶m thuÕ lµ vÊn ®Ò thiÕt yÕu. §iÒu nµy cßn phô thuéc vµo c«ng thøc ®ã thuéc lo¹i g×. Cho tíi nay, hÇu hÕt c¸c c«ng thøc gi¶m thuÕ ®­îc ®­a ra trong c¸c cuéc ®µm ph¸n t¹i Geneva ( ®Æc biÖt lµ c«ng thøc cña Mü vµ EU), ®Òu sÏ g©y hËu qu¶ nghiªm träng ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. V× vËy, c¸c n­íc nµy nªn ®­îc quyÒn tù nguyÖn trong viÖc sö dông c¸c c«ng thøc gi¶m thuÕ. VÒ viÖc ¸p dông c«ng thøc gi¶m thuÕ kh«ng ®Òu ViÖc cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ theo mét c«ng thøc kh«ng ®Òu cã thÓ sÏ rÊt nguy h¹i cho ngµnh c«ng nghiÖp cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. C«ng thøc c¾t gi¶m thuÕ kh«ng ®Òu sÏ c¾t gi¶m rÊt m¹nh nh÷ng thuÕ suÊt cao vµ c¾t gi¶m m¹nh nh÷ng thuÕ suÊt trung b×nh. ViÖc c¾t gi¶m thuÕ nh­ vËy cã thÓ t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn ngµnh c«ng nghiÖp trong n­íc, viÖc lµm vµ thu nhËp cña chÝnh phñ. Trªn thùc tÕ, viÖc sö dông c«ng thøc nµy tr¸i ng­îc víi nh÷ng qui ®Þnh vÒ “thùc hiÖn kh«ng ®Çy ®ñ c¸c cam kÕt” cña ®iÒu kho¶n ®èi xö ®Æc biÖt dµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Tõ tr­íc tíi nay, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· kh«ng phô thuéc vµo mét “sù c¾t gi¶m thuÕ theo c«ng thøc” vµ ch¾c ch¾n giê ®©y còng sÏ kh«ng bÞ rµng buéc vµo c«ng thøc gi¶m thuÕ kh«ng ®Òu nµy. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng cho r»ng sÏ lµ kh«ng c«ng b»ng khi ®Æt møc c¬ b¶n ®Ó b¾t ®Çu c¾t gi¶m thuÕ cho nh÷ng s¶n phÈm ch­a cã cam kÕt vÒ thuÕ lµ gÊp hai lÇn so víi møc thuÕ ¸p dông. ViÖc tÝnh to¸n b­íc ®Çu khi c¾t gi¶m thuÕ, nÕu dùa trªn møc thuÕ nµy sÏ cã nghÜa lµ nh÷ng møc thuÕ cam kÕt míi sÏ rÊt gÇn víi møc ¸p dông hiÖn t¹i vµ trong nhiÒu tr­êng hîp cßn thÊp h¬n. Do ®ã, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cÇn ®­îc hoµn toµn tù do trong viÖc ®Æt ra c¸c møc thuÕ cam kÕt cña m×nh khi më réng qui m« cam kÕt. VÒ viÖc xo¸ bá thuÕ ®èi víi 7 ngµnh B¶n dù th¶o ®Ò xuÊt r»ng c¸c quèc gia thµnh viªn nªn tiÕn hµnh xo¸ bá thuÕ ®èi víi 7 ngµnh trong mét khung thêi gian nhÊt ®Þnh. §iÒu nµy cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng thiÖt h¹i nghiªm träng trong mét sè ngµnh c«ng nghiÖp ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn do phÇn lín trong sè chóng ®Òu lµ nh÷ng ngµnh mang l¹i nhiÒu lîi Ých cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng nªn bÞ giíi h¹n vµo bÊt k× mét ch­¬ng tr×nh b·i bá thuÕ theo ngµnh mang tÝnh b¾t buéc nµo. ViÖc b·i bá thuÕ theo ngµnh cÇn ®­îc tiÕn hµnh trªn c¬ së tù nguyÖn. Ngoµi ra, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cÇn ®­îc lùa chän qui m« cam kÕt thuÕ. Tõ tr­íc tíi nay, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vÉn ®­îc tù lùa chän qui m« cña c¸c cam kÕt thuÕ cña m×nh. §iÒu nµy cÇn ®­îc duy tr×. H¬n n÷a, c¸c n­íc cßn cÇn ®­îc tù lùa chän xem sÏ cam kÕt thuÕ ë møc nµo. ViÖc gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn kh«ng thÓ ®­îc thùc hiÖn b»ng nh÷ng qui ®Þnh mµ sÏ cã ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn ngµnh c«ng nghiÖp cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Tr¸i l¹i, c¸c n­íc nµy cÇn ®­îc dµnh cho nh÷ng ­u ®·i trong qu¸ tr×nh c¾t gi¶m thuÕ ®Ó cã thÓ dÇn x©y dùng mét ngµnh c«ng nghiÖp cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Khi ®ã, viÖc c¾t gi¶m thuÕ míi thùc sù lµ mét ®éng th¸i tèt trong viÖc thóc ®Èy tù do ho¸ th­¬ng m¹i. 3.3 Xu h­íng gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn trong th­¬ng m¹i dÞch vô DÞch vô lµ ngµnh ngµy cµng cã vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Khi nh÷ng ý t­ëng vÒ viÖc ®em nh÷ng qui ®Þnh trong th­¬ng m¹i dÞch vô vµo hÖ thèng th­¬ng m¹i ®a ph­¬ng míi ®­îc ®­a ra vµo gi÷a nh÷ng n¨m 1980, mét vµi n­íc cßn tá ý hoµi nghi vµ thËm chÝ ph¶n ®èi. Hä cho r»ng mét hiÖp ®Þnh nh­ vËycã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn nh÷ng môc tiªu trong chÝnh s¸ch quèc gia cu¶ c¸c thµnh viªn. Tuy nhiªn, b¶n hiÖp ®Þnh vÉn ®­îc x©y dùng, cho phÐp c¸c n­íc cã ®é linh ho¹t cao, c¶ trong nh÷ng qui ®Þnh khung lÉn trong nh÷ng cam kÕt vÒ më réng thÞ tr­êng. 3.3.1 Nh÷ng nç lùc cña WTO nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn trong th­¬ng m¹i dÞch vô C¸c cuéc ®µm ph¸n vÒ th­¬ng m¹i dÞch vô ®· b¾t ®Çu 2 n¨m tr­íc khi ®­îc ®­a vµo ch­¬ng tr×nh Doha. HiÖp ®Þnh chung vÒ Th­¬ng m¹i trong DÞch vô cña WTO (GATS) cam kÕt c¸c thµnh viªn thùc hiÖn mét ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng qui m« lín, mét vµi ®iÓm trong sè nµy sÏ b¾t ®Çu ngay sau khi GATS cã hiÖu lùc vµo th¸ng1/ 1995. Theo ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng nµy, c¸c cuéc ®µm ph¸n vÒ nh÷ng cam kÕt më réng thÞ tr­êng cô thÓ nh»m ®Èy m¹nh h¬n n÷a tù do ho¸ th­¬ng m¹i trong dÞch vô sÏ b¾t ®Çu 5 n¨m sau ®ã. Do ®ã, vµo ®Çu n¨m 2000, c¸c n­íc thµnh viªn b¾t ®Çu ®µm ph¸n. Tõ ®Çu n¨m 2001, t©m ®iÓm cña c¸c cuéc th¶o luËn lµ nh÷ng ®Ò xuÊt cña c¸c thµnh viªn nh»m lµm râ nh÷ng lîi Ých vµ nh÷ng ­u ®·i trong ®µm ph¸n. Mét sè mèc thêi gian trong th­¬ng m¹i dÞch vô: B¾t ®Çu: ®Çu n¨m 2000 Hoµn thµnh c¸c h­íng dÉn vµ c¸c thñ tôc cho ®µm ph¸n: 30/6/2002 §­a ra c¸c yªu cÇu vÒ më cöa thÞ tr­êng: 31/3/2003 §¸nh gi¸ kÕt qu¶ : Héi nghÞ Bé tr­ëng lÇn thø 5, 2003(t¹i Mexico) Thêi h¹n hoµn thµnh: 1/1/2005 Th¸ng 3/2003, c¸c n­íc ®· hoµn thµnh mét b­íc quan träng trong ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng nµy, x©y dùng nªn nh÷ng h­íng dÉn vµ c¸c thñ tôc cho ®µm ph¸n. B»ng viÖc th«ng qua nh÷ng h­íng dÉn nµy, c¸c thµnh viªn ®· ®Æt ra môc tiªu, qui m« vµ ph­¬ng ph¸p tiÕn hµnh ®µm ph¸n râ rµng vµ c«ng b»ng. Nh÷ng chØ dÉn nµy ®· c«ng nhËn mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n cña GATS- quyÒn cña c¸c thµnh viªn trong viÖc ®­a ra vµ ¸p dông nh÷ng qui ®Þnh míi vµo viÖc cung cÊp dÞch vô nh»m thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu trong chÝnh s¸ch quèc gia, quyÒn cô thÓ ho¸ nh÷ng ngµnh dÞch vô nµo ®­îc më cöa cho n­íc ngoµi vµ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nµo vµ nguyªn t¾c chung dµnh cho c¸c n­íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn. Do ®ã, nh÷ng chØ dÉn nµy trë nªn quan träng víi c¸c chÝnh s¸ch c«ng céng trong c¸c ngµnh nh­ y tÕ, gi¸o dôc vµ v¨n ho¸, trong khi nhÊn m¹nh tÇm quan träng cña tù do ho¸ th­¬ng m¹i nãi chung vµ ®¶m b¶o r»ng nh÷ng nhµ cung cÊp dÞch vô n­íc ngoµi cã thÓ tiÕp cËn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ thÞ tr­êng néi ®Þa. Sau Héi nghÞ Bé tr­ëng Doha vµo th¸ng 11/2001, c¸c bªn tiÕp tôc ®µm ph¸n vÒ nh÷ng ®Ò xuÊt cña c¸c thµnh viªn nh»m tù do ho¸ nhiÒu ngµnh dÞch vô, trong ®ã cã sù di chuyÓn thÓ nh©n. C¸c ®Ò xuÊt nªu ra nh÷ng vÊn ®Ò ®µm ph¸n ®a ph­¬ng nh­ viÖc ph©n lo¹i nh÷ng ngµnh dÞch vô, nh÷ng rµo c¶n ®èi víi viÖc më cöa thÞ tr­êng, viÖc ra quyÕt ®Þnh vµ nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh s¸ch kh¸c. Nh÷ng cuéc th¶o luËn ®· gióp c¸c n­íc trao ®æi quan ®iÓm vµ thÓ hiÖn nh÷ng mèi quan t©m cña m×nh trong ®µm ph¸n. H¬n 150 ®Ò xuÊt ®· ®­îc ®­a ra, bao gåm nh÷ng ngµnh nh­ cung cÊp dÞch vô chuyªn nghiÖp, viÔn th«ng, du lÞch, dÞch vô tµi chÝnh, dÞch vô ph©n phèi, dÞch vô n¨ng l­îng, vËn t¶i ®­êng biÓn, th­ tÝn vµ dÞch vô m«i tr­êng. Mét vµi ®Ò xuÊt cßn liªn quan tíi sù di chuyÓn thÓ nh©n. Nh÷ng cuéc ®µm ph¸n nµy gióp c¸c thµnh viªn chuÈn bÞ tèt h¬n cho c¸c cuéc ®µm ph¸n tay ®«i trong giai ®o¹n sau, b¾t ®Çu trong 6 th¸ng cuèi n¨m 2002 theo qui ®Þnh cña Tuyªn bè Doha. 3.3.2 Mét sè ®Ò xuÊt trªn quan ®iÓm cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn C¸c cuéc ®µm ph¸n vÒ th­¬ng m¹i dÞch vô trong WTO diÔn ra chËm ch¹p vµ dÌ dÆt. Tuy cã nhiÒu n­íc ®· ®­a ra nh÷ng cam kÕt vÒ më cöa thÞ tr­êng, nh­ng c¸c cam kÕt ®ã kh«ng ®­a ra nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n. C¸c n­íc ph¸t triÓn muèn më cöa thÞ tr­êng dÞch vô cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong khi kh«ng muèn ®­a ra c¸c cam kÕt më cöa thÞ tr­êng cña n­íc m×nh, víi lÝ do c¸c n­íc ph¸t triÓn ®· më cöa thÞ tr­êng dÞch vô trong thêi gian dµi tr­íc ®ã. Ng­îc l¹i, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cßn dÌ dÆt trong viÖc ®­a ra nh÷ng cam kÕt do e ng¹i viÖc më cöa thÞ tr­êng sÏ ®Æt nh÷ng nhµ cung cÊp dÞch vô trong n­íc tr­íc sù c¹nh tranh tõ nh÷ng c«ng ty cung cÊp dÞch vô giµu kinh nghiÖm cña n­íc ngoµi. VÒ qui m« cña c¸c cam kÕt C¸c thµnh viªn cña WTO cã quyÒn lùa chän ®­a ra cam kÕt trong nh÷ng ngµnh nµo vµ cam kÕt ®Õn møc ®é nµo. Do ®ã, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cÇn ®­îc tù do lùa chän nh÷ng ngµnh dÞch vô sÏ ®­îc më cöa ®èi víi n­íc ngoµi vµ møc ®é më cöa thÞ tr­êng trong c¸c ngµnh ®ã. ViÖc x¸c ®Þnh c¸c ngµnh dÞch vô vµ møc ®é më cöa thÞ tr­êng ®­îc dùa trªn chÝnh s¸ch vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn dÞch vô cña chÝnh c¸c n­íc, mµ kh«ng ph¶i do søc Ðp tõ bªn ngoµi. Do ®ã, c¸c n­íc ph¸t triÓn cÇn t«n träng quyÒn tù do lùa chän cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. ViÖc g©y søc Ðp tõ phÝa c¸c n­íc ph¸t triÓn chØ lµm s©u s¾c h¬n m©u thuÉn trong th­¬ng m¹i dÞch vô do trong giai ®o¹n ®Çu, kh«ng thÓ ®ßi hái c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i më cöa ngay thÞ tr­êng ®èi víi nhiÒu lo¹i h×nh dÞch vô. ViÖc më cöa thÞ tr­êng cÇn ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch chËm r·i, ch¾c ch¾n, ®Ó ®¶m b¶o cho sù c¹nh tranh cã hiÖu qu¶ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trªn mét thÞ tr­êng vèn tõ l©u bÞ c¸c n­íc ph¸t triÓn chi phèi. VÒ néi dung c¸c cam kÕt HiÓn nhiªn lµ c¸c n­íc ®Òu muèn ®­a ra nh÷ng yªu cÇu më cöa thÞ tr­êng ®èi víi nh÷ng ngµnh thÕ m¹nh cña m×nh hoÆc víi nh÷ng ngµnh quan träng trong nÒn kinh tÕ. C¸c n­íc ph¸t triÓn chØ chó träng ®Õn viÖc më cöa nh÷ng ngµnh nh­ tµi chÝnh, ng©n hµng, nh÷ng ngµnh lµ thÕ m¹nh l©u ®êi cña c¸c n­íc nµy. Song hä l¹i l¶ng tr¸nh ®Ò cËp ®Õn nh÷ng cam kÕt trong vÊn ®Ò di chuyÓn thÓ nh©n, mµ mét biÓu hiÖn cña nã lµ xuÊt khÈu lao ®éng, trong khi ®©y lµ mèi quan t©m lín nhÊt cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Do ®ã, c¸c n­íc ph¸t triÓn còng cÇn ®­a ra nh÷ng cam kÕt vÒ xuÊt khÈu lao ®éng, níi láng nh÷ng hµng rµo phi thuÕ quan nh­ nh÷ng qui ®Þnh nhËp c¶nh, xuÊt c¶nh…®èi víi nhãm dÞch vô ®Æc biÖt nµy tõ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. C¸c cam kÕt ph¶i ®Õn tõ hai phÝa §Ó cã thÓ gi¶i quyÕt nh÷ng bÊt ®ång trong th­¬ng m¹i dÞch vô, kh«ng thÓ chØ tr«ng chê vµo nç lùc tõ mét phÝa. C¸c n­íc ph¸t triÓn, trong khi yªu cÇu c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn më cöa thÞ tr­êng h¬n n÷a, l¹i kh«ng muèn ®­a ra nh÷ng cam kÕt ®¸ng kÓ nµo. Nh÷ng n­íc nµy cho r»ng tr¸ch nhiÖm më cöa thÞ tr­êng dÞch vô chñ yÕu thuéc vÒ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn do hä ®· më cöa thÞ tr­êng tõ l©u vµ giê ®©y “cã rÊt Ýt ®Ó cam kÕt”. NÕu cø gi÷ nguyªn quan ®iÓm trªn, m©u thuÉn gi÷a c¸c n­íc sÏ ngµy cµng s©u s¾c. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ kh«ng ®­a ra c¸c cam kÕt quan träng nÕu hä kh«ng cã ®­îc nh÷ng quyÒn lîi t­¬ng øng tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn. ViÖc gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn trong th­¬ng m¹i lµ mét vÊn ®Ò rÊt khã kh¨n do tån t¹i qu¸ nhiÒu quan ®iÓm vµ lîi Ých m©u thuÉn nhau, cho dï ®· cã nh÷ng cè g¾ng tõ phÝa Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). ThÊt b¹i t¹i Héi nghÞ Cancun võa qua thÓ hiÖn râ nh÷ng xung ®ét trong quan ®iÓm gi÷a c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn. C¸c n­íc ®· ®i qua nöa chÆng ®­êng thùc hiÖn Tuyªn bè Doha mµ kh«ng ®¹t ®­îc nh÷ng b­íc tiÕn ®¸ng kÓ, ngoµi viÖc kÕt luËn r»ng nh÷ng vÊn ®Ò trªn sÏ tiÕp tôc ®­îc th¶o luËn t¹i Geneva. 3.4 ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO Trªn thÕ giíi ngµy nay rÊt nhiÒu n­íc ®ang tiÕn hµnh më cöa kinh tÕ vµ héi nhËp, trong ®ã cã viÖc gia nhËp Tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). ViÖc gia nhËp vµo WTO gióp ViÖt Nam cã thÓ tham gia ngµy cµng s©u réng vµ chñ ®éng vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ so s¸nh vµ tËn dông ®­îc nh÷ng c¬ héi ph¸t triÓn. NhËn râ ®­îc sù cÇn thiÕt tham gia tæ chøc WTO, §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX ®· kh¼ng ®Þnh “ ...TiÕp tôc më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i theo h­íng ®a ph­¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸, chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ theo lé tr×nh phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam vµ b¶o ®¶m thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt trong quan hÖ song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng...tiÕn tíi gia nhËp WTO...”. Thùc hiÖn chñ tr­¬ng nªu trªn, n¨m 1995 ViÖt Nam ®· nép ®¬n xin gia nhËp WTO. Th¸ng 8/1996, ViÖt Nam cung cÊp cho WTO BÞ vong lôc vÒ chÕ ®é ngo¹i th­¬ng cña ViÖt Nam. Th¸ng 7/1998, ViÖt Nam tiÕn hµnh phiªn häp ®a ph­¬ng ®Çu tiªn víi Ban C«ng t¸c vÒ minh b¹ch ho¸ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ th­¬ng m¹i. Th¸ng 12/1998, häp ®a ph­¬ng lÇn thø hai, th¸ng 7/1999 häp ®a ph­¬ng lÇn thø ba vµ th¸ng 11/2000 häp phiªn ®a ph­¬ng lÇn thø t­. Bèn phiªn häp nµy tËp trung vµo tr¶ lêi c¸c c©u hái cña c¸c thµnh viªn Ban c«ng t¸c vÒ minh b¹ch ho¸ chÝnh s¸ch kinh tÕ th­¬ng m¹i. §oµn ®µm ph¸n cña ViÖt Nam ®· ph¶i tr¶ lêi gÇn 1.700 c©u hái. KÕt thóc phiªn häp, Ban C«ng t¸c cña WTO ®· c«ng nhËn ViÖt Nam c¬ b¶n kÕt thóc qu¸ tr×nh minh b¹ch ho¸ chÝnh s¸ch vµ chuyÓn sang giai ®o¹n ®µm ph¸n më cöa thÞ tr­êng. Sau khi cung cÊp b¶n chµo ®Çu tiªn vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô, chóng ta ®· tiÕn hµnh phiªn ®a ph­¬ng thø n¨m (4/2002), lµ phiªn ®Çu tiªn ®µm ph¸n më cöa thÞ tr­êng. Chóng ta ph¶i cung cÊp cho Ban Th­ ký WTO mét lo¹t c¸c tµi liÖu nh­ b¶n tãm t¾t hiÖn tr¹ng vÒ chÝnh s¸ch kinh tÕ th­¬ng m¹i (F/S); th«ng b¸o vÒ chÝnh s¸ch hç trî trong n­íc vµ trî cÊp xuÊt khÈu n«ng nghiÖp (ACC4); th«ng b¸o vÒ chÝnh s¸ch hç trî c«ng nghiÖp; th«ng b¸o vÒ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, b¶y ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng thùc hiÖn HiÖp ®Þnh vÒ së h÷u trÝ tuÖ liªn quan th­¬ng m¹i (TRIMS), thùc hiÖn HiÖp ®Þnh vÒ x¸c ®Þnh trÞ gi¸ H¶i quan (CVA), thùc hiÖn HiÖp ®Þnh vÒ kiÓm dÞch ®éng thùc vËt (SPS), thùc hiÖn HiÖp ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt liªn quan th­¬ng m¹i (TBT), thùc hiÖn HiÖp ®Þnh vÒ thñ tôc cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu (IL), thùc hiÖn chÝnh s¸ch gi¸ ( lé tr×nh b·i bá chÝnh s¸ch hai gi¸); ch­¬ng tr×nh x©y dùng ph¸p luËt; lé tr×nh c¾t gi¶m hµng rµo phi thuÕ quan. Th¸ng 5/2003, chóng ta ®· tiÕn hµnh phiªn thø 6 ®µm ph¸n vÒ më cöa thÞ tr­êng. Cïng víi ®µm ph¸n ®a ph­¬ng, chóng ta ®· tiÕn hµnh ®µm ph¸n song ph­¬ng víi h¬n 10 n­íc vµ vïng l·nh thæ thµnh viªn cña WTO. Cuéc ®µm ph¸n cña chóng ta ®ang diÔn ra trong ®iÒu kiÖn thÕ giíi cã nhiÒu thay ®æi phøc t¹p vµ khã l­êng. 16 thµnh viªn míi gia nhËp lµ Ecuador, Bungari, M«ng Cæ, P©nma. Kyrgyzstan, Latvia, Estonia, Jordan, Georgia, Albania, Oman, Goatia, Lit-va, Moldova, Trung Quèc, §µi Loan cam kÕt møc thuÕ trung b×nh rÊt thÊp, hÇu hÕt d­íi 20%. Vßng Doha míi ®­îc ph¸t ®éng vµ theo lÞch tr×nh sÏ kÕt thóc vµo n¨m 2005. §©y lµ søc Ðp rÊt lín ®èi víi ViÖt Nam trong khi nÒn kinh tÕ cña chóng ta vÉn trong t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn, doanh nghiÖp nhá chiÕm ®a sè, søc c¹nh tranh yÕu. Tõ ngµy 2 ®Õn ngµy 12/12/2003 ®· diÔn ra phiªn thø 7 ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña ViÖt Nam t¹i trô së cña WTO ë Geneva, Thuþ SÜ. T¹i phiªn häp, 20 thµnh viªn ®· cã bµi ph¸t biÓu. ý kiÕn ®¸nh gi¸ chung ®Òu ghi nhËn ViÖt Nam cã chuyÓn biÕn tÝch cùc trong x©y dùng vµ c¶i c¸ch chÝnh s¸ch kinh tÕ, ®¸nh gi¸ cao vÒ khèi l­îng vµ chÊt l­îng c«ng viÖc mµ ViÖt Nam ®· thùc hiÖn ®Ó hoµn thµnh bé tµi liÖu chuyÓn cho Ban Th­ ký WTO ®Ó chuÈn bÞ cho phiªn häp thø 7, ®Æc biÖt lµ b¶n chµo lÇn 3 ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn lín. ñng hé quan ®iÓm ViÖt Nam lµ n­íc ®ang ph¸t triÓn ë tr×nh ®é thÊp, nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi, n«ng nghiÖp ®ãng vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ, c¸c thµnh viªn cÇn dµnh cho ViÖt Nam mét sè ­u ®·i phï hîp víi qui ®Þnh cña WTO. T¹i phiªn ®a ph­¬ng, c¸c thµnh viªn WTO còng tËp trung gãp ý cho b¶n “c¸c yÕu tè cña dù th¶o b¸o c¸o cña Ban c«ng t¸c vÒ viÖc ViÖt Nam gia nhËp WTO” (EDR) vµ ®Òu cho r»ng viÖc chuyÓn sang th¶o luËn EDR lµ b­íc tiÕn quan träng trong tiÕn tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña ViÖt Nam. KÕt thóc phiªn ®a ph­¬ng, Chñ tÞch Ban c«ng t¸c vÒ ViÖt Nam gia nhËp WTO ®¸nh gi¸ r»ng, phiªn ®µm ph¸n ®· ®¹t kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ vµ dù kiÕn phiªn ®µm ph¸n lÇn thø 8 sÏ tæ chøc t¹i Geneva trong kho¶ng th¸ng 4/2004. ViÖt Nam cÇn sím tr¶ lêi c¸c c©u hái bæ sung cña c¸c thµnh viªn WTO còng nh­ chuÈn bÞ tèt c¸c tµi liÖu theo yªu cÇu mµ Ban th­ ký WTO sÏ göi cho ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Theo ®¸nh gi¸ chung, phiªn thø 7 ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña ViÖt Nam cã sù chuÈn bÞ tèt c¶ vÒ néi dung vµ tµi liÖu, ®Æc biÖt lµ b¶n chµo lÇn ba. ë phiªn ®µm ph¸n lÇn nµy, ®èi víi hµng ho¸, møc thuÕ trung b×nh c¶ hµng c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp gi¶m thªm 4,5%. Nh­ vËy, møc thuÕ hiÖn nay ViÖt Nam chµo lµ 22%. §èi víi dÞch vô, ViÖt Nam chµo 10 ngµnh vµ 92 ph©n ngµnh. Nh­ vËy, so víi tr­íc, møc thuÕ trung b×nh ta ®· chµo gi¶m h¬n, c¸c dßng thuÕ ®­a ra trong b¶n chµo nµy nhiÒu h¬n vµ møc ®é tiÕp cËn thÞ tr­êng trong lÜnh vùc dÞch vô më réng h¬n. ViÖc b¾t ®Çu th¶o luËn tµi liÖu EDR ®· t¹o ra b­íc tiÕn quan träng trong tiÕn tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, theo «ng Tr­ëng ®oµn ®µm ph¸n ChÝnh phñ, Tæng th­ ký Uû ban quèc gia vÒ Hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ, Thø tr­ëng Th­¬ng m¹i L­¬ng V¨n Tù, ta vÉn ch­a thÓ nãi ®Õn vßng ®µm ph¸n cuèi cïng. NhiÒu n­íc nh­ Trung Quèc ph¶i mÊt 15 n¨m, Nga mÊt h¬n 10 n¨m míi gia nhËp ®­îc WTO, ViÖt Nam ®Õn b©y giê lµ 9 n¨m. Nh­ vËy, chóng ta cßn ph¶i ®µm ph¸n nhiÒu vßng n÷a míi kÕt thóc ®­îc. HiÖn nay ta ®ang ®µm ph¸n víi gÇn 20 n­íc, khi nµo kÕt thóc ®­îc ®µm ph¸n song ph­¬ng th× míi cã thÓ c¬ b¶n gäi lµ kÕt thóc ®µm ph¸n ®Ó gia nhËp. Còng theo «ng L­¬ng V¨n Tù, ViÖt Nam cã gia nhËp ®­îc vµo n¨m 2005 hay kh«ng th× phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn hai yÕu tè chÝnh lµ kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam khi më cöa thÞ tr­êng (®©y lµ yÕu tè quan träng nhÊt) vµ thiÖn chÝ cña c¸c n­íc ®ang ®µm ph¸n vÒ gia nhËp. C¸c n­íc hiÖn nay ®ang ®µm ph¸n víi chóng ta, vÊn ®Ò lµ quyÕt t©m chÝnh trÞ cña chóng ta ®Ó më cöa thÞ tr­êng vµ gia nhËp nh­ thÕ nµo. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy, mét mÆt chóng ta ph¶i lµm tèt c«ng t¸c chuÈn bÞ ®µm ph¸n song ph­¬ng còng nh­ ®a ph­¬ng. MÆt kh¸c, cÇn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh ®µm ph¸n song ph­¬ng. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu sím gia nhËp tæ chøc WTO nh»m më réng thÞ tr­êng cho hµng ho¸, doanh nghiÖp vµ hµng ho¸ ViÖt Nam ®­îc ®èi xö b×nh ®¼ng, thu hót vèn vµ c«ng nghÖ ®ßi hái cã sù phèi hîp cña tÊt c¶ c¸c Bé, ngµnh trong kh©u chuÈn bÞ ®µm ph¸n vµ ®æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch cho phï hîp c¸c cam kÕt quèc tÕ, sù chuÈn bÞ cho nÒn kinh tÕ s½n sµng ®­¬ng ®Çu víi th¸ch thøc më cöa ®Æt ra, sù v­¬n lªn v­ît bËc cña c¸c doanh nghiÖp víi sù hç trî nhÊt ®Þnh cña Nhµ n­íc trong giai ®o¹n ®Çu vµ tranh thñ th¸i ®é thiÖn chÝ cña c¸c thµnh viªn WTO ®µm ph¸n víi ViÖt Nam ®­a ra nh÷ng yªu cÇu hîp lý, phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam lµ n­íc ®ang ph¸t triÓn ë tr×nh ®é thÊp. Cã nh­ vËy míi ®¹t ®­îc mong muèn gia nhËp WTO sím ®Ó thóc ®Èy cho viÖc t¨ng tr­ëng kinh tÕ. KÕt luËn Trong mét nÒn th­¬ng m¹i ®a d¹ng, ®a ph­¬ng nh­ hiÖn nay, sù tån t¹i nh÷ng bÊt ®ång lµ ®iÒu tÊt yÕu, nhÊt lµ khi c¸c n­íc ph¸t triÓn, vèn lµ nh÷ng n­íc chi phèi thÞ tr­êng thÕ giíi quyÕt t©m b¶o vÖ nh÷ng lîi Ých cña m×nh, trong khi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ngµy cµng chñ ®éng h¬n trong c¸c ho¹t ®éng cña WTO, l¹i ®ßi hái ph¶i dµnh cho hä nh÷ng quyÒn lîi vµ ­u ®·i. ViÖc gi¶i quyÕt nh÷ng bÊt ®ång ®ã ®ßi hái ph¶i cã thêi gian vµ nç lùc rÊt lín. Nã còng cÇn cã sù thiÖn chÝ trong ®µm ph¸n tõ c¶ hai phÝa. Héi nghÞ Cancun thÊt b¹i lµ mét bÊt lîi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn còng nh­ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Héi nghÞ nµy vèn ®­îc xem nh­ mèc ®¸nh gi¸ nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc khi qu¸ tr×nh thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh Doha ®· tiÕn hµnh mét nöa vµ lµ diÔn ®µn ®µm ph¸n quan träng ®Ó th¸o gì phÇn nµo nh÷ng m©u thuÉn gi÷a c¸c thµnh viªn, ®Æc biÖt trong vÊn ®Ò n«ng nghiÖp. ThÊt b¹i cña héi nghÞ khiÕn thêi h¹n hoµn thµnh vµo n¨m 2005 ch¾c ch¾n kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc. Tuy nhiªn, ®©y còng lµ mét kÕt qu¶ ®· ®­îc dù b¸o tr­íc, khi mµ ngay tõ qu¸ tr×nh chuÈn bÞ cho héi nghÞ, c¸c n­íc thµnh viªn ®· liªn tôc kh«ng hoµn thµnh ®­îc c¸c thêi h¹n ®µm ph¸n vµ nh÷ng quan ®iÓm mµ c¸c n­íc ®­a tíi héi nghÞ ®· thÓ hiÖn sù kh¸c biÖt qu¸ râ rµng. MÆc dï vËy, héi nghÞ Bé tr­ëng WTO lÇn thø 5 còng ®· thÓ hiÖn sù tham gia ngµy cµng tÝch cùc cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµo WTO. ViÖt Nam lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn víi nÒn kinh tÕ cßn non yÕu. V× vËy, trong qu¸ tr×nh gia nhËp WTO, ViÖt Nam cÇn cã sù chuÈn bÞ chu ®¸o, thÝch hîp ®Ó cã thÓ tËn dông ®­îc nh÷ng c¬ héi vµ gi¶m thiÓu nguy c¬ trong th­¬ng m¹i quèc tÕ, ®¹t ®­îc sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng, l©u dµi. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o ViÖt Nam: Héi nhËp kinh tÕ trong xu thÕ toµn cÇu ho¸- VÊn ®Ò vµ gi¶i ph¸p- NXB ChÝnh trÞ quèc gia- 2002 B¸o c¸o hµng n¨m cña WTO 1999, 2000, 2001, 2002, 2003 Thèng kª th­¬ng m¹i quèc tÕ- WTO- 1999, 2000, 2001, 2002, 2003 Understanding the WTO- 3rd edition- 8/2003 Sophia Murphy, ViÖn ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ N«ng nghiÖp WTO- HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp cña Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi- 2003 OECD- T¸c ®éng cña trî cÊp vµ tÝn dông xuÊt khÈu ®­îc sö dông chÝnh thøc trong n«ng nghiÖp- 4/2003 OECD- Dù b¸o vÒ t×nh tr¹ng sö dông trî cÊp xuÊt khÈu trong n«ng nghiÖp- 7/2003 World Bank- Th­¬ng m¹i quèc tÕ trong n«ng nghiÖp: nh×n tõ gãc ®é cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn- 9/2003 WTO- Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ thùc hiÖn HiÖp ®Þnh vÒ N«ng nghiÖp vµ ¶nh h­ëng cña nã tíi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn- 10/2003 ViÖn nghiªn cøu chÝnh s¸ch l­¬ng thùc quèc tÕ- Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ WTO, n«ng nghiÖp vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn- 11/2002 WTO- TiÕp cËn thÞ tr­êng ®èi víi c¸c s¶n phÈm phi n«ng nghiÖp: nh×n l¹i chÆng ®­êng tõ Doha- 9/2003 WTO- GATS vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn- 4/2003 EU- GATS: t­¬ng lai cña ngµnh dÞch vô- 11/2002 Alex F. McCalla, Khoa Kinh tÕ N«ng nghiÖp , §¹i häc California- C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn muèn g× tõ WTO- 12/2001 WTO- WTO vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn- 11/2001 Website cña Bé Th­¬ng m¹i www.mot.gov.vn Website cña Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi www.wto.org Website cña Ng©n hµng ThÕ giíi www.worldbank.org Website cña Th­ viÖn Quèc gia www.nlv.gov.vn www.twnside.org.sg www.oecd.org www.tradewatch.org www.iisd.org www.ictsd.org www.cid.havard.edu