Khóa luận Những biến động trong giá dầu thô trên thị trường thế giới thời gian vừa qua và tác động của nó đền nền kinh tế thế giới

×nh trong 1 n¨m, mét chiÕc «t« tiªu tèn kho¶ng 360 USD, mét gia ®×nh cã thu nhËp trung b×nh ë Mü cã kho¶ng 1,8- 2 chiÕc xe, nh­ vËy mçi n¨m hä ph¶i tiªu Ýt nhÊt hÕt 600 - 800 USD. Do n¨ng l­îng tõ dÇu má lµ nhu yÕu phÈm cÇn thiÕt cho ®êi sèng con ng­êi, nªn khi gi¸ t¨ng th× chÝnh nh÷ng ng­êi cã thu nhËp thÊp lµ ng­êi bÞ t¸c ®éng nhiÒu nhÊt tõ ®ã lµm ®êi sèng cña nh©n d©n kÐm ®i. §iÒu nµy ®­îc ph¶n ¸nh ë b¶ng sau: B¶ng 13: T¸c ®éng cña gi¸ dÇu t¨ng ®Õn thu nhËp cña ng­êi tiªu dïng (Thêi gian: trong mïa ®«ng) 2000 - 01 2001 – 02 2002 - 03 2003 – 04 KhÝ gas Møc tiªu thô (cmf) Chi phÝ ($) 91,1 944 81,3 600 95,2 797 91,8 864 Heating oil Møc tiªu thô (cmf) Chi phÝ ($) 731 999 589 648 757 1.010 696 921 ChÊt Propnane Møc tiªu thô(cmf) Chi phÝ ($) 979 1.336 803 888 941 1.152 907 1.111 Nguån: B¸o c¸o sè 11 cña ACCF. DÇu má t¨ng gi¸ cßn g©y ¶nh h­ëng xÊu ®Õn t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp vµ tiÒn l­¬ng. Khi gi¸ n¨ng l­îng t¨ng (chñ yÕu lµ do gi¸ dÇu má t¨ng) lµm cho gi¸ c¶ cña tÊt c¶ c¸c mÆt hµng kh¸c t¨ng theo trong khi ®ã th× tiÒn l­¬ng t¨ng chËm h¬n nhiÒu lµm cho ®êi sèng ®¹i bé phËn d©n chóng lao ®éng kÐm ®i. §i kÌm víi nã lµ t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp gia t¨ng, trong 3 n¨m qua ®· cã thªm 1,8 triÖu ng­êi thÊt nghiÖp vµ tû lÖ thÊt nghiÖp ngµy cµng gia t¨ng. Tæng thiÖt h¹i cña nh÷ng ng­êi thÊt nghiÖp lªn tíi 10,1 triÖu USD. Theo c¸c dù ®o¸n míi ®©y, gi¸ dÇu má t¨ng lµm chi phÝ n¨ng l­îng t¨ng cao lµm tû lÖ thÊt nghiÖp gia t¨ng, ®iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn ë biÓu sau: B¶ng 14 : T¸c ®éng cña gi¸ dÇu má t¨ng ®Õn t×nh tr¹ng viÖc lµm tõ 2005 –2020 N¨m 2005 2010 2015 2020 Sè viÖc lµm (%) TÊt c¶ c¸c ngµnh Ngµnh s¶n xuÊt - 0,7 - 1,9 - 1,3 - 2,8 - 0,9 - 2,0 - 0,3 - 0,5 Sè viÖc lµm (triÖu ng­êi) Ngµnh s¶n xuÊt - 0,3 - 0,5 - 0,3 - 0,1 Møc l­¬ng (mèc tÝnh 1996) Theo giê s¶n xuÊt - 1,3 - 1,5 - 1,1 - 1,9 Tû lÖ thÊt nghiÖp 0,6 1,2 0,8 0,3 Nguån: B¸o c¸o sè 11 cña ACCF Tãm l¹i, trong 3 n¨m qua do gi¸ dÇu má t¨ng cao liªn tôc cã thêi ®iÓm lªn tíi 90% gi¸ cïng k× n¨m tr­íc ®· t¸c ®éng xÊu ®Õn nÒn kinh tÕ Mü, g©y ra cho n­íc nµy nh÷ng có sèc kinh tÕ. Tuy gi¸ dÇu trong 3 n¨m qua kh«ng lªn cao nh­ møc gi¸ cña c¸c n¨m 1973, hay n¨m 1991, nh­ng nã còng ®· lµm cho tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ Mü gi¶m trung b×nh mçi n¨m lµ 0,5%, lµm cho l¹m ph¸t t¨ng 0,7%, lµm c¬ cÊu ®Çu t­ thay ®æi theo h­íng tiªu cùc, c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh bÞ thu hÑp h¬n, ®êi sèng nh©n d©n khã kh¨n h¬n. 2.T¸c ®éng cña gi¸ dÇu t¨ng ®Õn khu vùc EU: Víi 375 triÖu d©n, chiÕm 6% d©n sè toµn cÇu nh­ng l¹i chiÕm 15% tæng tiªu thô n¨ng l­îng thÕ giíi. Trong ®ã dÇu má chiÕm 19%, than 10%, khÝ ®èt 16%, vµ uran chiÕm 35%. Tuy tû träng dÇu má trong c¸n c©n n¨ng l­îng kh«ng lín l¾m nh­ng so víi c¸c n­íc kh¸c, khu vùc nµy tiªu thô lín thø hai thÕ thÕ giíi, b»ng 82% l­îng tiªu thô cña Mü. N¨m 2000, tiªu thô sè n¨ng l­îng t­¬ng ®­¬ng 1454 tÊn dÇu trong ®ã 41,7% lµ tõ dÇu má. L­îng dÇu nhËp khÈu trong nh÷ng n¨m qua cña khu vùc nµy lu«n t¨ng víi tèc ®é kho¶ng 4% n¨m, víi c¸c con sè 437, 478, 502, 518 (®¬n vÞ triÖu tÊn) trong c¸c n¨m tõ 2000 ®Õn 2003. Møc ®é phô thuéc cao vµo nhiªn liÖu nhËp khÈu ®Æc biÖt lµ dÇu má ®· vµ ®ang ¶nh h­ëng râ nÐt lªn toµn bé nÒn kinh tÕ EU, ®Æc biÖt lµ s¶n xuÊt ®iÖn, giao th«ng vËn t¶i vµ cung cÊp n¨ng l­îng cho nhµ ë vµ sinh ho¹t. N¨m 2001, 455 l­îng dÇu tiªu thô cña EU nhËp khÈu tõ c¸c n­íc OPEC, trong ®ã 30% tõ c¸c n­íc Vïng VÞnh, nªn kinh tÕ khu vùc nµy bÞ ¶nh h­ëng rÊt m¹nh do nguån cung dÇu ë khu vùc Vïng VÞnh bÞ gi¸n ®o¹n. Tuy hÇu hÕt c¸c n­íc trong EU ®Òu tham gia vµo Tæ chøc n¨ng l­îng quèc tÕ (EIA) vµ ®Òu cã l­îng dù tr÷ t­¬ng ®èi (®¶m b¶o tiªu dïng trong kho¶ng 100-120 ngµy) nh­ng nh÷ng biÕn ®éng trong gi¸ dÇu giai ®o¹n 2000-2003 còng ®· vµ ®ang ®Ó l¹i hËu qu¶ lín ë khu vùc nµy. Theo EIA nhËn ®Þnh "Trong ®iÒu kiÖn gi¸ dÇu lu«n biÕn ®éng bëi c¸c m­u tÝnh chÝnh trÞ quèc tÕ vµ chiÕn trang côc bé, EU sÏ chÞu nhiÒu hËu qu¶; Gi¸ dÇu t¨ng lªn 10 USD/thïng th× tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña khu vùc sÏ gi¶m 0,5% ". C¸c chØ sè kinh tÕ vÜ m« d­íi ®©y sÏ ph¶n ¸nh râ ®iÒu ®ã: B¶ng 15: C¸c chØ sè kinh tÕ vÜ m« cña khu vùc ®ång Euro D­ ®o¸n theo m« h×nh EFN, møc thay ®æi % trung b×nh so víi cïng k× n¨m tr­íc, ngo¹i trõ tû lÖ thÊt nghiÖp vµ l·i suÊt lµ møc thùc tÕ vµ chØ sè gi¸ tiªu dïng ®­îc tÝnh b»ng ®é t¨ng so víi n¨m tr­íc. §¬n vÞ: % thay ®æi so víi n¨m tr­íc 1998 1999 2000 2001 Q2/ 2002 Q4/ 2002 Q4/2003 ®iÓm kho¶ng GDP 2,8 2,6 3,3 1,6 0,9 1,2 2,2 2,9_1,2 Tiªu dïng t­ nh©n 3,0 3,2 2,5 2,0 1,7 1,8 2,1 1,4_2,7 Chi tiªu chÝnh phñ 1,2 2,1 1,9 2,0 1,8 1,5 0,9 0,5_1,4 §Çu t­ t­ nh©n 5,1 5,3 4,3 -0,4 -1,2 -1,4 0,2 -3_2,2 Hµng tån kho/GDP 0,5 0,3 0,3 0,0 0,1 0,2 0,3 0_0,5 XuÊt khÈu 7,0 5,1 11,2 3,3 0,0 2,3 9,1 6,8_11 NhËp khÈu 9,5 6,9 10,2 2,0 -0,3 2,1 8,3 5,4_10 ThÊt nghiÖp 10,5 9,5 8,6 8,3 8,4 8,4 8,1 7,5_9,2 Th­¬ng m¹i thÕ giíi 5,7 6,8 12,0 1,5 -0,8 1,7 10,3 8_12,4 Tû gi¸ danh nghÜa 2,2 -5,9 -11,3 1,9 0,1 -3,0 -1,0 -7_4,0 Tû gi¸ thùc tÕ 1,9 -5,7 -10,4 2,8 0,5 -3,1 -1,3 -7_ 3,5 L·i suÊt ng¾n h¹n 3,9 3,0 4,4 4,4 3,5 3,5 3,8 NA NA L·i suÊt dµi h¹n 4,7 4,7 5,4 5,1 4,8 4,8 5,2 4,5_6,2 L­¬ng 1,7 2,3 3,3 2,7 2,7 2,9 2,7 2,0_3,3 Chi phÝ lao ®éng 1,7 2,3 3,3 2,7 2,4 2,5 2,3 1,5_3,1 ChØ sè thiÓu ph¸t GDP 1,2 1,7 1,3 2,2 1,6 1,6 1,8 0,6_2,7 Gi¸ tiªu dïng 0,8 1,7 2,5 2,1 1,4 2,0 2,2 1,0_3,4 Nguån : Economic outlook for Euro area, 9/2003. Theo dâi c¸c chØ trªn ta thÊy, trong mÊy n¨m qua, gi¸ dÇu t¨ng ®· lµm cho tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ chËm l¹i râ rÖt. N¨m 2000, gi¸ dÇu kÐo kinh tÕ t¨ng tr­ëng chËm h¬n 0,2% th× n¨m 2002, nã ®· k×m h·m kinh tÕ chËm ®i 0,8%. Dù tÝnh trong n¨m 2003 vµ 2004, nÒn kinh tÕ cña khu vùc nµy cßn tiÕp tôc bÞ ¶nh h­ëng bëi gi¸ dÇu t¨ng, kinh tÕ tiÕp tôc bÞ k×m h·m thªm 0,4% n¨m 2003 vµ 0,1% n¨m 2004. Trong khi ®ã th× l¹m ph¸t do chi phÝ nhËp khÈu dÇu kÐo t¨ng lªn liªn tôc mçi n¨m kho¶ng 0,5%.Nhu cÇu néi ®Þa th× gi¶m ®i 0,5% n¨m 2001, cßn n¨m 2002 do gi¸ dÇu t¨ng cao nhu cÇu nµy l¹i gi¶m ®i nhiÒu h¬n lªn tíi 1,2%. Dù tÝnh n¨m 2003, gi¶m tiÕp 1%. EU ®· vµ ®ang ph¶i ®èi mÆt víi t×nh tr¹ng c¸n c©n th­¬ng m¹i th©m hôt nÆng nÒ, trõ Anh vµ Nauy lµ 2 n­íc xuÊt khÈu dÇu duy nhÊt cña khu vùc. §é lÖch c¸n c©n thanh to¸n ngµy cµng gia t¨ng, nÕu n¨m 2001 chØ th©m hôt 7,8 tû USD th× n¨m 2002, 2003 con sè nµy ®· t¨ng lªn cao ë møc 12,4 vµ 10,4 tû USD. §Ó cøu v·n c¸n c©n thanh to¸n th©m hôt, ng©n hµng trung ­¬ng EU ®· ph¶i n©ng l·i suÊt ®ång Euro lªn thªm 0,5% so víi l·i suÊt tr­íc ®ã vµo n¨m 2002 vµ t¨ng thªm 0,2% vµo n¨m 2003. Gi¸ dÇu cao ®· ¶nh h­ëng lín ®Õn ®êi sèng x· héi cña khu vùc nµy th«ng qua viÖc ¶nh h­ëng ®Õn tiÒn l­¬ng vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong khi gi¸ dÇu cao l¹i lµm l¹m ph¸t còng t¨ng cao. §iÒu nµy ®­îc ph¶n ¸nh râ trong s¬ ®å biÓu thÞ quan hÖ cña gi¸ dÇu - tiÒn l­¬ng víi gi¶ thiÕt gi¸ mÆt hµng nµy ë møc 38,5 USD/thïng. Trªn thùc tÕ cuèi n¨m 2000, gi¸ dÇu ®· t¨ng lªn 38,5 USD/ thïng, nh­ng sau ®ã ®· gi¶m xuèng vµo 2001, vµ t¨ng l¹i vµo 2002 lªn trªn møc 32 USD/ thïng, nªn nh÷ng t¸c ®éng ®Õn l¹m ph¸t vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ còng nh­ t¸c ®éng ®Õn ®êi sèng cña nh©n d©n ph¶n ¸nh trong ®å thÞ trªn chØ ®Ó tham kh¶o. Qua ®©y ta còng thÊy ®­îc t¸c ®éng cña gi¸ dÇu ®Õn nÒn kinh tÕ cña khu vùc nµy m¹nh nh­ thÕ nµo. Trong n¨m 2003 vµ 2004, gi¸ dÇu tiÕp tôc cao ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn kinh tÕ cña c¸c n­íc EU. theo dù tÝnh cña Ray Barrell th× trong n¨m 2004 tèc ®ä t¨ng tr­ëng cña EU sÏ ë con sè ©m, trong khi l¹m ph¸t l¹i t¨ng lªn xÊp xØ 0,1%. BiÓu ®å d­íi ®©y biÓu hiÖn râ t×nh h×nh ®ã: Nguån: World Prospects cña Ray Barrell th¸ng 4/2003 Gi¸ dÇu lµm cho hÇu hÕt c¸c sè ®Òu biÕn ®éng theo h­íng bÊt lîi. Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña khu vùc n¨m 2003 dù tÝnh sÏ cao h¬n 2002 lµ 1% do gi¸ dÇu h¹ xuèng ë møc trung b×nh 25 USD/thïng. Trong khu vùc ®Çu t­ nh©n còng t¨ng rÊt chËm, n¨m 2003 h¬n 2002 lµ 0,2% do chi phÝ nhËp khÈu dÇu má nh­ nguån ®Çu vµo quan träng t¨ng, lµm c¬ cÊu ®Çu t­ ph¸t triÓn theo chiÒu h­íng mÊt c©n ®èi. Trong khi chØ sè gi¸ tiªu dïng cao lªn, chi phÝ tiÒn l­¬ng vµ l·i suÊt t¨ng lµm chi phÝ vèn t¨ng lµm kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu c¸c n­íc nµy vµ nhu cÇu tiªu dïng néi ®Þa kÐm ®i. Tuy vËy, do ®ång euro t¨ng gi¸ so víi ®ång USD nªn còng gióp c¸c nÒn kinh tÕ nµy ®ì khã kh¨n h¬n khi nhËp khÈu vµ th­¬ng m¹i thÕ giíi n¨m 2003 còng t¨ng kh¸ m¹nh 10,3% so víi 2002 chØ lµ 1,7%. 3. T¸c ®éng cña gi¸ dÇu t¨ng ®Õn mét sè n­íc ë Ch©u ¸ MÆc dï Mü lµ n­íc nhËp khÈu vµ tiªu thô dÇu má lín nhÊt thÕ giíi, nh­ng khi gi¸ dÇu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi t¨ng cao th× c¸c n­íc ë khu vùc Ch©u ¸ míi lµ nh÷ng n­íc chÞu ¶nh h­ëng nÆng nÒ nhÊt. §©y lµ khu vùc cã nhiÒu nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn n¨ng ®éng nh­ Trung Quèc, Hµn Quèc, Ên §é vµ cã c¶ NhËt B¶n lµ mét trong nh÷ng n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn bÞ phô thuéc nÆng nÒ vµo nguån n¨ng l­îng nhËp khÈu. §©y lµ khu vùc cã l­îng dÇu dù tr÷ Ýt nhÊt nh­ng ®ång thêi còng lµ khu vùc cã nhu cÇu dÇu má lín nhÊt cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cßn non trÎ cña m×nh. Møc tiªu thô n¨ng l­îng cña khu vùc nµy tÝnh trªn mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm ®Çu ra cao gÊp 2 lÇn møc tiªu thô cña khu vùc T©y ¢u vµ B¾c Mü, céng thªm chi phÝ nhiªn liÖu cho ngµnh giao th«ng vËn t¶i còng chiÕm tû träng kh¸ lín nªn gi¸ dÇu cao ¶nh h­ëng râ rÖt nhÊt ë khu vùc nµy. Møc ®é phô thuéc vµo dÇu má cña c¸c n­íc Ch©u ¸ ®­îc thÓ hiÖn ë b¶ng sau: Theo ­íc tÝnh cña H·ng Goldman, Sachs & Co., Trªn "The Economist" ra ngµy 12/6/2003. th× nÕu gi¸ dÇu duy tr× ë møc 30–35 USD trong 9 th¸ng liªn tiÕp sÏ lµm cho tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña khu vùc nµy gi¶m 0,9% - cao gÊp 3 lÇn so víi t¸c ®éng ®Õn c¸c n­íc thuéc khèi G7. Vµ nÕu gi¸ dÇu lªn møc 40 USD th× kinh tÕ khu vùc gi¶m ®i 1,6%. Trong thêi gian qua, gi¸ dÇu t¨ng cao liªn tôc lµm c¸c n­íc: NhËt B¶n, Ên §é, Hµn Quèc, Trung Quèc ph¶i høng chÞu nhiÒu nhÊt. MÆc dï NhËt B¶n cã l­îng dÇu dù tr÷ t­¬ng ®èi lín, cã thÓ dïng trong 5 th¸ng liÒn, nh­ng trong thêi gian võa qua gi¸ dÇu cao liªn tôc tõ n¨m 2000, nªn l­îng dù tr÷ nµy ®· gi¶m xuèng, chi phÝ dÇu má cao ®· lµm cho c¸c chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ nh»m vùc nÒn kinh tÕ vèn ®· suy tho¸i h¬n mét thËp kû nay trë nªn v« väng. Hay trong tr­êng hîp cña Ên §é, do phô thuéc qu¸ nhiÒu vµo c¸c s¶n phÈm dÇu má dïng lµm nhiªn liÖu céng thªm l­îng dù tr÷ thÊp ®· lµm c¸n c©n v·ng lai th©m hôt nÆng nÒ, l¹m ph¸t gia t¨ng, cßn ngµnh s¶n xuÊt «t« néi ®Þa th× ch÷ng l¹i vµ nhiÒu nhµ m¸y th­êng xuyªn bÞ thua lç hay ®ang trªn ®µ ph¸ s¶n. Trong khi ®ã Trung Quèc ®øng tr­íc nguy c¬ mÊt thÕ c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu do chi phÝ ®Çu vµo cã nguån gèc dÇu má t¨ng. Cßn ë Hµn Quèc, chÝnh phñ n­íc nµy cßn ph¶i th«ng qua mét quy ®Þnh hÕt søc kh¾t khe vÒ viÖc sö dông «t« cña c¸c quan chøc vµ nh©n viªn nhµ n­íc nh»m h¹n chÕ viÖc sö dông n¨ng l­îng tõ dÇu má vµ gi¶m chi phÝ cho ngµnh giao th«ng vËn t¶i, ®ång thêi ®èi phã víi t×nh h×nh c¸n c©n th­¬ng m¹i th©m hôt nÆng nÒ do gi¸ dÇu t¨ng. §Ó thÊy râ h¬n t¸c ®éng cña gi¸ dÇu t¨ng ¶nh h­ëng ®Õn khu vùc nµy nh­ thÕ nµo, chóng ta cïng xem qua ¶nh h­ëng cña nã ®Õn mét sè n­íc ®iÓn h×nh sau: T¸c ®éng cña gi¸ dÇu cao ®Õn nÒn kinh tÕ NhËt B¶n: NhËt B¶n lµ mét trong nh÷ng n­íc phô thuéc lín nhÊt vµo l­îng dÇu má nhËp khÈu. Hµng n¨m n­íc nµy ph¶i nhËp tíi 99% nhu cÇu tiªu thô trong n­íc. MÆc dï viÖc sö dông dÇu má trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®· gi¶m ®¸ng kÓ trong hai thËp kû qua, nh­ng l­îng dÇu nhËp khÈu vÉn rÊt lín ®Ó ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc. Nhu cÇu tiªu thô cña n­íc nµy hiÖn nay lµ 5 triÖu thïng/ ngµy, ®øng thø 4 thÕ giíi vÒ l­îng tiªu thô. Tuy trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nhu cÇu dÇu má cã t¨ng chËm do nÒn kinh tÕ suy tho¸i nh­ng tõ cuèi n¨m 2002, nhu cÇu tiªu thô cña NhËt B¶n l¹i t¨ng trë l¹i ë møc 8% so víi cïng kú n¨m tr­íc. Do l­îng tiªu dïng trong n­íc dùa hoµn toµn vµo nhËp khÈu nªn nÒn kinh tÕ nghÌo tµi nguyªn nµy rÊt nh¹y c¶m víi c¸c biÕn ®éng cña gi¸ dÇu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Trong 3 n¨m qua gi¸ dÇu liªn tôc t¨ng vµ duy tr× ë nh÷ng møc cao ®· lµm cho c¸c nç lùc nh»m vùc nÒn kinh tÕ ra khái "bãng ®en" suy tho¸i cña ChÝnh phñ NhËt B¶n trë nªn v« väng. ¤ng Tomonobu Wakabayasi, nhµ kinh tÕ häc cao cÊp cña Ng©n hµng c«ng nghiÖp NhËt B¶n (the Industrial Bank of Japan) nhËn ®Þnh nh­ sau: "Gi¸ dÇu t¨ng 30% sÏ lµm cho GDP cña NhËt B¶n gi¶m 0,1%". Cßn theo Chñ tÞch EPA (Economic Planning Agency) cña NhËt B¶n, «ng Taichi Sakaiya cho r»ng "Gi¸ dÇu t¨ng 10% ®Èy chØ sè gi¸ b¸n bu«n lªn 0,2% vµ lµm gi¸ b¸n lÎ t¨ng 0,1%". Suèt tõ n¨m 2000 ®Õn nay, gi¸ dÇu má trªn thÞ tr­êng thÕ giíi lu«n ë møc cao ®· ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn c¸c chØ sè kinh tÕ vÜ m« cña n­íc nµy, thÓ hiÖn ë b¶ng d­íi ®©y. B¶ng 16: ¶nh h­ëng cña gi¸ dÇu t¨ng 10 USD/thïng ®èi víi c¸c chØ sè kinh tÕ vÜ m« NhËt B¶n, 2000 - 2003 2000 2001 2002 2003 2004 GDP thùc tÕ (%) -0,1 -0,2 -0,6 -0,4 -0,2 Nhu cÇu néi ®Þa thùc tÕ (%) -0,2 -0,3 -0,7 -0,6 -0,4 L¹m ph¸t (%) - 0,1 0,1 0,2 0,2 L¹m ph¸t CPi (%) 0,3 0,2 0,2 0,2 - L·i suÊt ng¾n h¹n (%) 0,2 0,2 0,4 - 0,1 Tû gi¸ thùc tÕ (%) -0,7 1,0 -0,9 -0,7 -0,1 C¸n c©n v·ng lai (tû USD) -10,5 -9,5 -12,5 -10,6 -8,8 Nguån: Impact of higher oil price on the global economy, 2000 cña IMFvµ dù b¸o kinh tÕ thÕ giíi 2003 Nh×n chung c¸c chØ sè nµy ®Òu biÕn ®éng theo h­íng tiªu cùc. Tèc ®é t¨ng GDP thùc tÕ liªn tôc gi¶m, ®Æc biÖt n¨m 2002, gi¶m tËn 0,6%, n¨m 2003 dù tÝnh møc suy gi¶m nµy cã thÊp h¬n mét chót cßn 0,4%. Nhu cÇu néi ®Þa vèn ®· thÊp nay do gi¸ dÇu lµm gi¸ cña hÇu hÕt c¸c mÆt hµng ®Òu t¨ng nªn chØ sè tiªu dïng néi ®Þa l¹i cµng xuèng thÊp. NÕu nh­ ë c¸c n­íc kh¸c gi¸ dÇu má t¨ng lµm l¹m ph¸t t¨ng lªn th× ë NhËt B¶n t×nh h×nh l¹i kh«ng h¼n thÕ. Do nÒn kinh tÕ vÉn ®ang trong giai ®o¹n suy tho¸i céng thªm thãi quen tiªu dïng hµng l©u bÒn cña ng­êi d©n lµm cho nhu cÇu tiªu dïng néi ®Þa cµng yÕu ®i. Cã mét thùc tÕ ®¸ng lo ng¹i lµ trong khi gi¸ dÇu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi t¨ng tíi 95,6% khi tÝnh b»ng ®ång Yªn thÞ chØ sè gi¸ tiªu dïng néi ®Þa chØ t¨ng 5,8% mµ nhu cÇu néi ®Þa vÉn ®ãng b¨ng. T×nh h×nh c¸n c©n th­¬ng m¹i còng kh«ng lÊy g× lµm s¸ng sña. Do l­îng dÇu má nhËp khÈu lín nªn c¸n c©n v·ng lai cña n­íc nµy kÓ tõ n¨m 2000 liªn tôc th©m hôt. N¨m 2002, NhËt B¶n th©m hôt 10,5 tû USD, n¨m 2001 do gi¸ dÇu cã gi¶m ®«i chót nªn møc th©m hôt gi¶m cßn 9,5 tû USD. Sang n¨m 2002, gi¸ dÇu leo thang lµm n­íc nµy th©m hôt tíi 12,5 tû USD. Dù tÝnh n¨m 2003, møc th©m hôt lµ 10,6 tû USD vµ n¨m tíi con sè nµy sÏ lµ 8,8 tû USD nÕu gi¸ dÇu vÉn duy tr× ë møc 25 USD nh­ hiÖn nay. Gi¸ ®Çu vµo t¨ng lµm s¶n l­îng c«ng nghiÖp Theo sè liÖu cña Standard Bank trong b¶n b¸o c¸o "Economic Division" tuÇn tõ 28/7- 1/8/2003 (Wa030725) còng ch÷ng l¹i trong mÊy n¨m qua. So víi n¨m 2001, n¨m 2002 cã tèc ®é t¨ng cña s¶n l­îng c«ng nghiÖp kh¸ khiªm tèn ë møc 3,6%, nh­ng n¨m 2003 ­íc tÝnh møc t¨ng nµy cßn nhá h¬n chØ kho¶ng 1,7% so víi n¨m 2002. Còng theo Standard Bank, do tiªu dïng cña c¸c hé gia ®×nh gi¶m ®i 2,2% so víi cïng k× n¨m tr­íc ®· lµm chØ sè b¸n lÎ cña trong th¸ng 6/2003 l¹i gi¶m ®i 3,6% so víi n¨m tr­íc vµ vµo th¸ng 7/2003 chØ sè nµy cßn tiÕp tôc gi¶m thªm 2,5%, trong khi ®ã tû lÖ thÊt nghiÖp vÉn duy tr× ë møc cao 5,5%. Mét b¸o c¸o kh¸c cña ViÖn nghiªn cøu trung ­¬ng thuéc Bé N¨ng l­îng §iÖn NhËt B¶n (The Central Research Institute of Electronic Power Industry) c«ng bè ngµy 22/11/2002 th× ®­a ra b¶ng sè liÖu sau ph¶n ¸nh t×nh h×nh ¶nh h­ëng cña gi¸ dÇu t¨ng ®Õn nÒn kinh tÕ NhËt B¶n: B¶ng 17: C¸c chØ sè kinh tÕ NhËt B¶n tµi kho¸ 2001- 2003 N¨m tµi kho¸ 2001 2002 2003 GDP danh nghÜa(%) -2,7 -0,7 -2,3 GDP thùc tÕ nhu cÇu néi ®Þa nhu cÇu n­íc ngoµi -1,8 -1,3 -0,5 1,2 0,5 0,8 0,2 -0,4 0,6 ChØ sè s¶n l­îng c«ng nghiÖp (%) -10,2 3,0 0,4 ChØ sè gi¸ tiªu dïng(%) -1,0 -0,7 -1,5 Tû lÖ thÊt nghiÖp(%) 5,2 5,4 5,9 Tû gi¸ ®ång Yªn so víi USD 125,1 121,8 121,4 Nguån:The Central Research Institute of Electronic Power Industry c«ng bè ngµy 22/11/2002 Qua b¶ng trªn ta thÊy, gi¸ dÇu t¨ng g©y ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn nÒn kinh tÕ NhËt B¶n. Chi phÝ nhËp khÈu t¨ng lªn, møc tiªu dïng cña khu vùc t­ nh©n gi¶m xuèng, tèc ®é t¨ng tr­ëng cña GDP ë møc ©m. Ng©n hµng NhËt B¶n( the Bank of Japan) ®· ph¶i t¨ng l·i suÊt Theo "Monetary Impact on Asian Banking, Financial Crisis, Recovery, Reform, Risk Management" , Dr. Warren Huang, 6/2003. "overnite " tõ 0% lªn 0,25% nh»m ng¨n chÆn t×nh tr¹ng th©m hôt c¸n c©n th­¬ng m¹i, tû gi¸ ®ång Yªn còng t¨ng lªn trong 3 n¨m qua ®Ó ®èi phã víi gi¸ dÇu cao. T¸c ®éng cña gi¸ dÇu t¨ng ®Õn nÒn kinh tÕ Ên §é theo ''Oil Price Jump Adds to Jitters Over Economy" cña David Leonhardt, 2/3/2003 vµ "Oil Stress Again" cña h·ng Morgan Stanley, 11/4/2002. : Ên §é lµ mét trong 5 n­íc nhËp khÈu dÇu má lín nhÊt thÕ giíi, víi l­îng dÇu má nhËp khÈu chiÕm tíi 1/3 tæng kim ng¹ch nhËp khÈu vµ hµng n¨m tiªu tèn kho¶ng 3% GDP nªn bÊt cø mét ®éng th¸i t¨ng gi¸ nµo cña dÇu má còng g©y nªn nh÷ng t¸c ®éng thùc sù lªn nÒn kinh tÕ. Gi¸ dÇu má trªn thÞ tr­êng thÕ giíi t¨ng lµm gi¸ c¸c s¶n phÈm dÇu má trong n­íc t¨ng, l¹m ph¸t t¨ng cao, nhu cÇu tiªu dïng c¸c hµng ho¸ kh¸c gi¶m ®i, c¸n c©n v·ng lai th©m hôt nghiªm träng, vµ lµm tÝnh thanh kho¶n cña ®ång Rupee yÕu ®i, cßn l·i suÊt cho vay cña c¸c ng©n hµng t¨ng lªn. Trªn thÞ tr­êng Ên §é, c¸c s¶n phÈm dÇu chÝnh t¹o nªn gi¸ b¸n bu«n gåm: LPG chiÕm 1,8%, kerosene 0,7%, diesel chiÕm 2%, cßn petrol chiÕm 0,9%. Trong ®ã gi¸ cña LPG vµ Kerosene kh«ng thÓ t¨ng v× lý do an ninh quèc phßng, nªn khi gi¸ dÇu má thÕ giíi t¨ng cao th× trùc tiÕp lµm gi¸ x¨ng vµ dÇu diesel t¨ng. MÆc dï chÝnh phñ Ên §é ®· chÊp nhËn sù ®iÒu tiÕt gi¸ cña c¬ chÕ thÞ tr­êng cña 2 mÆt hµng nµy nh­ng thùc tÕ c¬ chÕ nµy ho¹t ®éng hiÖu qu¶, nhµ n­íc vÉn can thiÖp vµo gi¸ dÇu nªn trªn thùc tÕ gi¸ dÇu ë Ên §é ch­a t¨ng t­¬ng øng víi gi¸ dÇu ë thÞ tr­êng thÕ giíi lµm c¸c c«ng ty kinh doanh x¨ng dÇu bÞ thua lç. Trong khi thÞ tr­êng thÕ giíi giao dÞch dÇu th« víi gi¸ 35-36 USD th× gi¸ dÇu trªn thÞ tr­êng Ên §é chØ ®­îc tÝnh ë møc t­¬ng ®­¬ng 21,6 USD. Gi¸ diesel trªn thÞ tr­êng néi ®Þa Ên §é t¨ng 19,9%, cßn gi¸ x¨ng t¨ng 12,6%. L¹m ph¸t tiªu dïng do gi¸ ®Èy t¨ng thªm 0,7-0,8%. ChÝnh phñ Ên §é ®· ph¶i gi¶m thuÕ nhËp khÈu dÇu xuèng 0% vµo ngµy 20/9/2002. Thªm vµo ®ã lµ t×nh tr¹ng c¸n c©n v·ng lai v« cïng tåi tÖ. Theo c¸c nhµ kinh tÕ cña ViÖn nghiªn cøu kinh tÕ Morgan Stanly th× gi¸ dÇu t¨ng thªm chØ 2USD còng lµm cho chi phÝ nhËp khÈu dÇu má cña Ên §é t¨ng thªm 1,2 triÖu USD. NÕu chØ tÝnh riªng 2 thêi ®iÓm: Ngµy 2/1/2003 gi¸ lµ 30,85 USD vµ ngµy 20/2/2003 gi¸ lµ 37,16 USD – tøc lµ gi¸ dÇu t¨ng 7 USD th× chi phÝ nhËp khÈu cña Ên §é ®· t¨ng thªm kho¶ng 4 triÖu USD. Gi¸ dÇu t¨ng liªn tôc trong 3 n¨m qua lµm gi¶m tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña n­íc nµy mçi n¨m kho¶ng 0,6%. Riªng n¨m 2003, dù tÝnh th©m hôt do gi¸ dÇu t¨ng lµ 0,27% GDP. VÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ l·i suÊt, trong suèt 4 n¨m qua kÓ tõ n¨m 2000 hai c«ng cô kinh tÕ nµy lu«n bÞ ®iÒu chØnh bëi c¸n c©n th­¬ng m¹i th©m hôt vµ tû gi¸ hèi ®o¸i thay ®æi. Sau ®ît leo thang cña gi¸ dÇu n¨m 2000, ng©n hµng trung ­¬ng Ên §é ®· ph¶i ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a ®ång Rupee vµ c¸c ®ång tiÒn kh¸c, tû gi¸ chuÈn cña ®ång Rupee t¨ng thªm 8% tøc lµ 100 bp vµo th¸ng 7/2000 ®Ó cøu v·n t×nh tr¹ng mÊt gi¸ cña ®ång tiÒn nµy. Th©m hôt c¸n c©n v·ng lai lµm l­îng dù tr÷ ngo¹i hèi cña n­íc nµy gi¶m 3-4%. Ng©n hµng Trung ­¬ng ph¶i tuyªn bè duy tr× chÝnh s¸ch l·i suÊt mÒm dÎo, chi thªm kho¶ng 11,5 triÖu USD trong dù tr÷ ngo¹i hèi cho c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu dÇu vµo n¨m 2002. Do cã tíi 70% l­îng dÇu tiªu thô trong n­íc lµ nhËp khÈu nªn tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña Ên §é rÊt nh¹y c¶m víi gi¸ dÇu. ChØ trong n¨m 2002, do t¸c ®éng t¨ng cña gi¸ dÇu ®· lµm cho tèc ®é t¨ng tr­ëng cña Ên §é gi¶m 0,6% so víi møc dù kiÕn chØ ®¹t 5,4%. Dù ®o¸n n¨m 2003, tèc ®é t¨ng tr­ëng lµ 6%. T×nh h×nh kinh tÕ cña Ên §é ®­îc ph¶n ¸nh qua c¸c chØ sè vÜ m« sau: B¶ng 18: C¸c chØ sè kinh tÕ chñ yÕu cña Ên §é 2001 2002 2003E GDP (%) 6,1 5,4 6,0 ChØ sè l¹m ph¸t CPI(%) 4,3 4,5 4,3 L·i suÊt ng©n hµng (%) 6,4 6,5 6,5 Tû gi¸ hèi ®o¸i cña Rupee/USD 53,0 51,3 52,5 Nguån: Morgan Stanley, 1/2003 T¸c ®éng cña gi¸ dÇu t¨ng ®Õn Trung Quèc Theo t¹p chÝ "ThÞ tr­êng_ gi¸ c¶ vËt t­" cña Trung t©m th«ng tin, Bé Th­¬ng m¹i sè 35 ra ngµy 3/3/2003 vµ sè 29 ra ngµy 20/2/2003. : Gi¸ dÇu t¨ng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi cã nh÷ng ¶nh h­ëng nhÊt ®Þnh ®Õn viÖc xuÊt nhËp khÈu nãi chung vµ chi phÝ nhËp khÈu dÇu nãi riªng. Chi phÝ nhËp khÈu dÇu má cña n­íc nµy t¨ng cao kÐo theo c¸n c©n th­¬ng m¹i th©m hôt. ChØ tÝnh riªng th¸ng 1/2003, th©m hôt c¸n c©n th­¬ng m¹i ®· lªn tíi h¬n 1,2 tû USD. Theo ­íc tÝnh cña IMF, gi¸ dÇu t¨ng riªng trong n¨m 2002, ®· lµm l¹m ph¸t t¨ng 0,4%, c¸n c©n v·ng lai th©m hôt kho¶ng 0,4%, tèc ®é t¨ng tr­ëng gi¶m 0,2%. Trong n¨m 2003, gi¸ dÇu vÉn tiÕp tôc duy tr× ë møc cao tuy cã gi¶m xuèng nh­ng dù tÝnh c¶ n¨m nay, chi phÝ nhËp khÈu dÇu má cña n­íc nµy sÏ t¨ng thªm 35 tû USD vµ cßn tiÕp tôc lµm c¸n c©n v·ng lai th©m hôt thªm 0,1% n÷a. §Ó ®èi phã víi t×nh h×nh nµy, Trung Quèc ®ang t¨ng c­êng mua dÇu cña c¸c n­íc nh­ Nga, Kazakhstan, Sudan vµ Nigiªria víi môc tiªu gi¶m bít sù phô thuéc dÇu vµo khu vùc Trung §«ng.Vµ ®Ó ®¶m b¶o nguån cung l©u dµi, Trung Quèc cho biÕt hä sÏ b¾t tay vµo viÖc dù tr÷ chiÕn l­îc 20 triÖu tÊn dÇu th« ngay trong n¨m nay, chÝnh phñ n­íc nµy còng ®· th«ng qua kÕ ho¹ch chiÕn l­îc n¨ng l­îng dµi h¹n ®Ó h¹n chÕ t¸c ®éng xÊu cña biÕn ®éng gi¸ dÇu. T¸c ®éng cña gi¸ dÇu t¨ng ®Òn nÒn kinh tÕ Hµn Quèc Theo t¹p chÝ "ThÞ tr­êng_ gi¸ c¶ VËt t­ " cña Trung t©m th«ng tin, Bé Th­¬ng m¹i ra, sè 35 ngµy 3/3/2003 vµ sè 29 ra ngµy 3/3/2003. : Hµn Quèc lµ nguån nhËp khÈu dÇu má lín thø 4 thÕ giíi, hµng n¨m n­íc nµy ph¶i nhËp khÈu 90% nhu cÇu tiªu dïng trong n­íc. Theo ­íc tÝnh cña Bé Tµi chÝnh n­íc nµy th× gi¸ dÇu cø t¨ng lªn 1 USD l¹i lµm tèn cña Hµn Quèc 750 triÖu USD/n¨m, gi¶m t¨ng tr­ëng kinh tÕ 0,1% ®iÓm vµ t¨ng l¹m ph¸t tiªu dïng 0,15% ®iÓm. Trong bèi c¶nh gi¸ dÇu leo thang trong 3 n¨m qua vµ hiÖn vÉn duy tr× ë møc cao khiÕn cho Hµn Quèc ®ang vÊp ph¶i mét lo¹t vÊn ®Ò Theo tuÇn tin"C«ng nghiÖp & Th­¬ng m¹i ViÖt Nam" cña Bé C«ng nghiÖp, sè 27 th¸ng 7/2003. cã thÓ dÉn tíi suy gi¶m kinh tÕ trong n­íc ë møc ®é lín nhÊt kÓ tõ sau khñng ho¶ng kinh tÕ n¨m 1997. Gi¸ dÇu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi t¨ng cao lµm cho c¸n c©n thanh to¸n cña n­íc nµy th©m hôt, t×nh h×nh nhu cÇu néi ®Þa gi¶m sót m¹nh, ®Æc biÖt lµ c¸c vô bª bèi liªn quan ®Õn c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c tËp ®oµn lín- tÊt c¶ c¸c ®iÒu nµy ®ang g©y mÊt æn ®Þnh nÒn kinh tÕ Hµn Quèc. §Ó ®èi phã víi t×nh h×nh gi¸ dÇu th« t¨ng cao, ChÝnh phñ Hµn Quèc ®· ph¶i tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p cô thÓ nh»m h¹n chÕ t¸c h¹i. Håi ®Çu th¸ng 2/2003, ChÝnh phñ n­íc nµy ®· cã nh÷ng biÖn ph¸p thËn träng th«ng qua viÖc th«ng b¸o gi¶m thuÕ nhËp khÈu dÇu 50% cßn 4 won (0,3cent/lÝt) tõ th¸ng 4/2003, gi¶m thuÕ nhËp khÈu dÇu th« vµ c¸c s¶n phÈm dÇu 2% ®iÓm cßn 3% vµ 5%. Sau ®ã ChÝnh phñ n­íc nµy l¹i tiÕp tôc gi¶m thuÕ cña c¸c s¶n phÈm dÇu nhËp khÈu vµo trong n­íc cßn 0%. Ngoµi ra ChÝnh phñ n­íc nµy cßn thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p cøng r¾n buéc c«ng d©n ph¶i gi¶m tiªu thô, trong ®ã cã viÖc cÊm c¸c quan chøc chÝnh phñ vµ nh©n viªn nhµ n­íc l¸i xe trong mét sè ngµy nhÊt ®Þnh, h¹n chÕ viÖc sö dông ®iÖn cña c¸c ngµnh gi¶i trÝ, vµ h¹n chÕ ®Ó ®iÖn ®ªm. Nh÷ng biÖn ph¸p giai ®o¹n I tËp trung vµo viÖc gi¸m s¸t cña ChÝnh phñ vµ tù nguyÖn b¶o qu¶n n¨ng l­îng, nh÷ng biÖn ph¸p giai ®o¹n II, IIi lµ nh÷ng biÖn ph¸p m¹nh h¬n nh»m kiÒm chÕ nhu cÇu tiªu thô n¨ng l­îng. ChÝnh phñ n­íc nµy cßn cã kÕ ho¹ch sÏ ®­a ra nguån dù tr÷ chiÕn l­îc (møc ®¶m b¶o an toµn cho nÒn kinh tÕ trong 90 ngµy, kÓ c¶ cña khu vùc t­ nh©n th× cã kho¶ng 147 triÖu thïng - ®ñ cho 101 ngµy nhËp khÈu) nÕu nh­ gi¸ dÇu th« Dubai v­ît qua møc 33USD/thïng vµ sÏ ®­a thªm nÕu gi¸ ch¹m møc 35USD. 4.T¸c ®éng cña gi¸ dÇu cao ®Õn tæ chøc c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu má- OPEC OPEC lµ tæ chøc cña c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu má gåm 11 n­íc kiÓm so¸t kho¶ng 40% s¶n l­îng vµ kho¶ng 70% l­îng dù tr÷ cã thÓ chøng minh ®­îc cña thÕ giíi. Víi ph­¬ng ch©m tõ khi ra ®êi lµ duy tr× thÞ tr­êng dÇu má æn ®Þnh vµ ®em l¹i lîi Ých tèi ®a cho c¸c n­íc thµnh viªn, OPEC ®· lu«n ®iÒu chØnh s¶n l­îng ®Ó theo ®uæi chÝnh s¸ch gi¸ cao. T×nh tr¹ng gi¸ dÇu liªn tôc leo thang trªn thÞ tr­êng thêi gian qua cã sù ®ãng gãp lín cña tæ chøc nµy. Trong khi hÇu hÕt c¸c n­íc ph¶i ®au ®Çu ®Ó ®èi phã víi c¸n c©n th­¬ng m¹i th©m hôt hay t×nh tr¹ng nî n­íc ngoµi gia t¨ng th× c¸c n­íc OPEC l¹i thu ®­îc nhiÒu lîi Ých tõ viÖc ®ã. Doanh thu cña hÇu hÕt c¸c n­íc trong tæ chøc nµy nµy ®Òu t¨ng vät trong khi s¶n l­îng thËm chÝ cßn th­êng xuyªn gi¶m xuèng. Gi¸ dÇu cao lµ ®ång minh cña c¸c n­íc nµy trong viÖc c¶i c¸ch kinh tÕ, thóc ®Èy tèc ®é kinh tÕ t¨ng tr­ëng cao, lµm cho ng©n s¸ch chÝnh phñ béi thu vµ c¸n c©n thanh to¸n víi n­íc ngoµi thÆng d­. Nh×n chung, doanh thu tõ mÆt hµng nµy cña c¸c n­íc ®Òu t¨ng thªm 4-5% trong n¨m 2003 so víi n¨m 2002. VÒ t×nh h×nh doanh thu cña c¸c n­íc trong khèi OPEC Nguån "OPEC Revenues Fact Sheet" cña EIA c«ng bè th¸ng 12/2002. nãi chung vµ tõng n­íc nãi riªng trong n¨m 2002 vµ dù tÝnh n¨m 2003 ®­îc thÓ hiÖn trong b¶ng sau: B¶ng 19: Doanh thu xuÊt khÈu dÇu cña OPEC TÝnh theo danh nghÜa (tû USD) Theo gi¸ n¨m 2000 (tû USD) 2002 2003E Thay ®æi 1972 1980 1986 2003E Algiªria 11,8 13,1 11 5,5 27,5 7,2 12,3 Indonesia 2,7 2,4 - 13 3,7 31,8 7,7 2,2 Iran 18,0 18,7 4 17,1 28,0 9,1 17,5 Iraq 12,3 15,5 26 6,0 57,8 10,5 14,6 C« -Ðt 11,5 11,8 3 11,5 40,1 10,0 11,1 Libya 11,0 11,4 4 12,2 47,6 7,4 10,7 Nigiªria 17,2 18,0 5 8,7 51,0 10,2 16,9 Qatar 6,7 7,1 6 1,8 11,4 2,3 6,6 Saudi Arabia 52,6 53,8 2 19,3 223,2 31,2 50,4 UAE 17,3 17,7 2 4,3 40,3 10,5 16,5 Vªnªzuªla 18,5 21,9 18 12,7 38,9 11,1 20,5 Tæng sè 179,6 191,5 7 102,8 579,5 117,2 179,6 Nguån: OPEC Fact Sheet, 12/2002. NÕu nh­ vµo n¨m 1972, trong ®ît khñng ho¶ng dÇu má ®Çu tiªn cña thÕ giíi doanh thu cña tæ chøc nµy lµ 102,8 tû USD, hay n¨m 1986 doanh thu lµ 117,2 tûUSD th× trong n¨m 2002 doanh thu cña tæ chøc nµy ®· lªn tíi 179,6 tûUSD, dù tÝnh n¨m 2003 doanh thu cña toµn OPEC sÏ lµ 195,5 tû USD. So víi n¨m 2001, doanh thu toµn khèi nµy cã gi¶m ®i 5% nh­ng lµ do t×nh tr¹ng nguån cung ë Vªnªzuªla, vµ Nigiªra bÞ gi¸n ®o¹n, chø kh«ng ph¶i do gi¸ t¨ng. N¨m 2003, dù tÝnh doanh thu toµn khèi sÏ t¨ng 7% so víi n¨m 2002, vµ 2% so víi n¨m 2001. Trong nh÷ng n¨m qua, doanh thu danh nghÜa cña c¸c n­íc OPEC rÊt æn ®Þnh, trong khi s¶n l­îng vÉn duy tr× ë møc thÊp, nh­ng v× tû lÖ l¹m ph¸t trong n­íc cao vµ hiÖn t­îng ®ång USD mÊt gi¸ ®· lµm doanh thu thùc tÕ gi¶m ®¸ng kÓ. Doanh thu ®­îc ®iÓu chØnh theo l¹m ph¸t, lÊy mèc tÝnh n¨m 2000, th× n¨m 2002 doanh thu cña tæ chøc nµy ®¹t 117.2 tû USD, n¨m 2003 dù tÝnh thu ®­îc 179,3 tû USD trong khi n¨m 1980 doanh thu lªn tíi 597,5 tû USD. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y doanh thu cña OPEC rÊt æn ®Þnh, dï gi¸ t¨ng hay gi¶m th× còng lµm cho doanh thu thay ®æi rÊt chËm do tæ chøc nµy th­êng xuyªn ®iÒu chØnh s¶n l­îng vµ duy tr× chÝnh s¸ch gi¸ cao. MÆc dï gi¸ dÇu trong giai ®o¹n 2000-2003, cã thêi ®iÓm nh¶y lªn møc 40 USD/thïng nh­ng tÝnh doanh thu thu nhËp tõ dÇu trªn ®Çu ng­êi th× vÉn kh«ng ë møc cao. N¨m 2003, ­íc tÝnh GDP lµ 338 USD/ng­êi, t¨ng 2% so víi n¨m 2002, nh­ng chØ b»ng 1/10 cña n¨m 1980 – lóc ®ã chØ sè nµy ë møc 1.816 USD. Do tû träng s¶n l­îng cña mçi n­íc trong OPEC kh¸c nhau nªn doanh thu tõ thu xuÊt khÈu cña c¸c n­íc còng cã sù kh¸c biÖt lín, lµm cho tèc ®é t¨ng doanh thu do gi¸ t¨ng cña c¸c n­íc nµy còng kh¸c nhau. Xem xÐt ®å thÞ doanh thu tõ dÇu má cña c¸c n­íc OPEC d­íi ®©y, ta thÊy Saudi Arabia lµ n­íc næi lªn víi doanh thu lín nhÊt, chiÕm tíi 29% tæng doanh thu cña c¶ khèi trong khi ®ã c¸c n­íc kh¸c l¹i cã tû träng nhá h¬n rÊt nhiÒu. Vµ t¸c ®éng Nguån "OPEC revenues: Country Details" cña EIA c«ng bè th¸ng12/2002 vµ phiªn b¶n míi nhÊt c«ng bè th¸ng 6/2003. cña gi¸ dÇu má t¨ng ®Õn tõng n­íc trong khèi OPEC nh­ sau: Tr­íc hÕt, ta xem xÐt t¸c ®éng cña gi¸ dÇu t¨ng ®Õn Saudi Arabia. §©y lµ n­íc cã vai trß quan träng nhÊt trong tæ chøc OPEC víi s¶n l­îng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lµ 9-10 triÖu thïng/ngµy, chiÕm 29% s¶n l­îng cña OPEC. Trong suèt n¨m 2002, n­íc nµy th­êng xuyªn ph¶i gi¶m s¶n l­îng ®Ó æn ®Þnh gi¸ cao trªn thÞ tr­êng nªn s¶n l­îng trung b×nh chØ ë møc 6,7 triÖu thïng/ngµy. N¨m 2003, do t×nh h×nh c¨ng th¼ng ë Vªnªzuªla, ë Nigiªria, vµ chiÕn tranh Iraq nªn n­íc nµy ®· n©ng s¶n l­îng lªn 9 triÖu thïng/ngµy. Doanh thu n¨m 2002 cña Saudi Arabia lµ 52,6 tû USD, n¨m 2003 dù tÝnh doanh thu t¨ng lªn møc 53,8 tû USD- tøc t¨ng 2%. Gi¸ dÇu t¨ng ®· mang vÒ cho n­íc nµy hµng tû USD vµ lµm ®ßn bÈy cho nÒn kinh tÕ vèn dùa chñ yÕu vµo dÇu má nµy. N¨m 2002, tèc ®é t¨ng tr­ëng lµ 2%. Nh­ng n¨m 2003, tèc ®é t¨ng tr­ëng dù b¸o lµ sÏ t¨ng thªm 2% n÷a do gi¸ dÇu tiÕp tôc duy tr× ë møc cao. C¸n c©n thanh to¸n cña n­íc nµy tiÕp tôc thÆng d­, c¸c chÝnh s¸ch c¶i c¸ch kinh tÕ- x· héi ®­îc hç trî tÝch cùc tõ gi¸ dÇu cao. Tuy vËy ®êi sèng nh©n d©n kh«ng c¶i thiÖn ®­îc nhiÒu v× tû lÖ l¹m ph¸t trong n­íc cao vµ ®ång USD ®ang ngµy cµng mÊt gi¸. GDP tÝnh theo ®Çu ng­êi gi¶m xuèng chØ b»ng 1/10 n¨m 1980. Tû lÖ thÊt nghiÖp vÉn tiÕp tôc t¨ng kho¶ng 10-15%, møc cao nhÊt cña thÕ giíi. Algiªria cã doanh thu xuÊt khÈu dÇu má vµ khÝ ga chiÕm tíi 95% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ møc ®ãng gãp chiÕm 3/4 ng©n s¸ch quèc gia. Trong thêi gian qua gi¸ dÇu leo thang ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh thu tõ mÆt hµng nµy t¨ng cao. N¨m 2002, n­íc nµy thu ®­îc 11,8 tû USD tõ xuÊt khÈu dÇu, dù tÝnh n¨m 2003 sÏ thu t¨ng thªm ®­îc 11%, t­¬ng ®­¬ng møc thu lµ 13,1 tû USD. Doanh thu tõ dÇu má cña Algieria ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ trong nh÷ng n¨m qua: NÕu nh­ n¨m 1999, doanh thu tõ mÆt hµng nµy lµ 8,0 tû USD – cao gÇn gÊp ®«i doanh thu n¨m 1998 (4,9 tû USD) th× n¨m 2002 møc nµy t¨ng thªm 58%. Doanh thu t¨ng lµm cho bé mÆt kinh tÕ x· héi cña n­íc nµy thay ®æi ®¸ng kÓ. Ng©n s¸ch chÝnh phñ ®· t¨ng thªm 4,9% trong n¨m 2002, dù tÝnh n¨m 2003 t¨ng thªm 5% do gi¸ dÇu cao. Ng©n s¸ch t¨ng gióp chÝnh phñ m¹nh d¹n trong viÖc c¶i c¸ch kinh tÕ, thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh, ®Æc biÖt doanh thu tõ dÇu má t¨ng ®· gióp n­íc nµy thanh to¸n ®­îc kho¶n nî nuíc ngoµi trÞ gi¸ 45 tû USD vµo n¨m 2002. Kinh tÕ Iran lµ mét nÒn kinh tÕ chñ yÕu dùa vµo doanh thu xuÊt khÈu dÇu má, mçi 1 USD t¨ng thªm/thïng còng lµm doanh thu xuÊt khÈu dÇu n­íc nµy t¨ng thªm 800 triÖu USD. Víi ®ãng gãp kho¶ng 80% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ 40-50% ng©n s¸ch chÝnh phñ, trong nh÷ng n¨m qua nÒn kinh tÕ n­íc nµy ®­îc hç trî tÝch cùc tõ viÖc gi¸ dÇu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi leo thang. Gi¸ dÇu t¨ng m¹nh ®· gióp kinh tÕ n­íc nµy t¨ng tr­ëng t­¬ng ®èi cao.Trong khi c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi cßn ®ang ph¶i ®au ®Çu vÒ bµi to¸n t¨ng tr­ëng kinh tÕ th× n¨m 2002, tèc ®é t¨ng GDP cña Iran lµ 4%, vµ n¨m 2003 nÒn kinh tÕ nµy cßn tiÕp tôc t¨ng tr­ëng tèt ë møc dù tÝnh lµ 4,4%. Doanh thu tõ xuÊt khÈu dÇu trong n¨m 2003 dù tÝnh lµ 23,1 tû USD - tøc lµ t¨ng thªm 23% so víi n¨m 2002 – ë møc 18,7 tû USD. C«-et thu ®­îc tõ xuÊt khÈu dÇu n¨m 2002 lµ 9,7 tû USD, n¨m 2003 n­íc nµy dù tÝnh thu thªm ®­îc 5,7 tû USD n÷a do gi¸ dÇu tiÕp tôc duy tr× ë møc cao. Tæng thu tõ dÇu má n¨m 2003 ­íc ®¹t 15,4 tû USD. Gi¸ dÇu t¨ng lµm doanh thu xuÊt khÈu t¨ng vät lµ ®ßn bÈy kinh tÕ quan trong gióp tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña n­íc nµy kh¸ æn ®Þnh trong 3 n¨m qua. Sau cuéc suy tho¸i kinh tÕ trÇm träng n¨m 1997-1998 do gi¸ dÇu gi¶m m¹nh, n¨m 2002 tèc ®é t¨ng GDP ®· phôc håi trë l¹i ë møc 1,8% vµ sÏ tiÕp tôc ph¸t triÓn tèt ë møc t¨ng tr­ëng 2,7% n¨m 2003. Lybia ­íc tÝnh n¨m 2003 sÏ thu ®­îc 12,9 tû USD tøc lµ t¨ng 20% so víi n¨m 2002. MÆc dï vÉn bÞ ¶nh h­ëng bëi lÖnh cÊm vËn cña Liªn Hîp Quèc LÖnh cÊm vËn cña Liªn Hîp Quèc ®èi víi Lybia lµ do n­íc nµy ®· ®Æt bom ph¸ chiÕc m¸y bay Pan Am 103 khi chiÕc m¸y bay nµy bay qua Läckerbie, Scotland lµm 270 hµnh kh¸ch bÞ thiÖt mang. Ngµy 27/7/2001, Th­îng viÖn Mü ®· bá phiÓu th«ng qua viÖc Mü b·i bá cÊm vËn víi n­íc nµy. tõ mÊy n¨m tr­íc, nh­ng nÒn kinh tÕ dùa chñ yÕu vµo dÇu má nµy vÉn thu ®­îc nhiÒu lîi Ých tõ viÖc dÇu má t¨ng gi¸. Gi¸ dÇu t¨ng ®· kÝch thÝch nÒn kinh tÕ vèn ph¸t triÓn rÊt khiªm tèn nµy t¨ng thªm 0,6% so víi n¨m 2001 vµ ®¹t 1,2% n¨m 2002. N¨m 2003, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ l¹i tiÕp tôc ®­îc hç trî tèt bëi gi¸ dÇu t¨ng víi tèc ®é 3%. §Æc biÖt trong 2 n¨m 2001 – 2002, nguån thu tõ dÇu má t¨ng lªn ®· gióp n­íc nµy thùc hiÖn mét dù ¸n n­íc s¹ch trÞ gi¸ 25 tû USD. Tuy nhiªn do vÉn chÞu h¹n chÕ tõ lÖnh cÊm vËn cña Liªn Hîp Quèc nªn t×nh h×nh kinh tÕ n­íc nµy vÉn cßn khã kh¨n do l­îng dÇu xuÊt khÈu bÞ h¹n chÕ. Doanh thu cña Qatar dù tÝnh n¨m 2003 sÏ t¨ng thªm 19% so víi n¨m tr­íc. N¨m 2002, n­íc nµy thu ®­îc 7,1 tû USD tõ xuÊt khÈu dÇu má. N¨m 2003 sÏ thu ®­îc kho¶ng 8,4 tû USD. Nguån thu tõ dÇu má t¨ng gióp kinh tÕ n­íc nµy t¨ng tr­ëng t­¬ng ®èi kh¸ - n¨m 2002 tèc ®é t¨ng GDP thùc tÕ lµ 3,8%, cßn n¨m 2003 dù tÝnh con sè nµy sÏ lµ 4,2%. T×nh h×nh kinh tÕ x· héi nãi chung lµ æn ®Þnh, c¸n c©n thanh to¸n thÆng d­, nî n­íc ngoµi trong nh÷ng n¨m qua ®· gi¶m ®­îc 10 tû USD. C¸c tiÓu v­¬ng quèc Arab: Víi møc xuÊt khÈu dÇu n¨m 2003 t¨ng 11% so víi n¨m tr­íc, l­îng xuÊt khÈu hµng ngµy cña n­íc nµy lµ 2,3 triÖu thïng/ngµy ®em l¹i kho¶ng 23,1 tû USD. Gi¸ dÇu t¨ng céng víi s¶n l­îng t¨ng 11% ®· lµm cho doanh thu 2003 dù tÝnh sÏ t¨ng thªm tíi 23% so víi 2002. NÒn kinh tÕ 2003 ®­îc kÝch thÝch víi møc t¨ng tr­ëng 3,4%- t¨ng 0,8% so víi 2002 vµ t¨ng 2,4% so víi n¨m 2001. Ng©n s¸ch quèc gia còng t¨ng ®¸ng kÓ, chi tiªu tõ ng©n s¸ch dù ®o¸n sÏ t¨ng thªm 3% trong n¨m 2003 – tøc chiÕm kho¶ng 3% tæng doanh thu tõ xuÊt khÈu dÇu. Nigiªria, tuy vµo ®Çu 2003 ë n­íc nµy cã cuéc ®×nh c«ng cña c«ng nh©n ngµnh dÇu khÝ nh­ng nh×n chung t×nh h×nh ®· l¨ng xuèng vµ ®i vµo æn ®Þnh. N¨m 2002, doanh thu tõ dÇu má cña n­íc nµy ®¹t 17,1 tû USD - chiÕm 90-95% tæng sè ngo¹i tÖ thu vÒ tõ xuÊt khÈu, ®· ®ãng gãp 80% ng©n s¸ch quèc gia. Dù tÝnh n¨m 2003 sÏ thu ®­îc 20,4 tû USD– tøc lµ t¨ng 19% so víi n¨m tr­íc. Do cuéc ®×nh c«ng vµo th¸ng 3/2003 võa qua ®· lµm ¶nh h­ëng lín ®Õn t×nh h×nh kinh tÕ – tµi chÝnh cña n­íc nµy, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ch÷ng l¹i gi¶m cßn 2,5% so víi n¨m 2002 lµ 3,2%. C¸c n­íc kh¸c thuéc khèi OPEC ®Òu thu ®­îc lîi Ých lín tõ viÖc gi¸ dÇu t¨ng. §èi víi Iraq, do t×nh h×nh chiÕn sù vÉn tiÕp diÔn nªn doanh thu cã gi¶m ®i nh­ng lµ do s¶n l­îng cña n­íc nµy thÊp ®i. Hay lµ tr­êng hîp t­¬ng tù cña Venezuela gi¶m 2% doanh thu trong n¨m 2003 v× håi ®Çu n¨m n­íc nµy cã cuéc ®×nh c«ng cña c«ng nh©n ngµnh dÇu khÝ lµm gi¸n ®o¹n c«ng viÖc khai th¸c. Tuy vËy, theo c¸c nhµ kinh tÕ th× c¸c n­íc nµy còng ®· thu vÒ nh÷ng nguån lîi khæng lå tõ viÖc gi¸ dÇu t¨ng, vµ trong n¨m 2004 khi c¸c n­íc nµy phôc håi l¹i ®­îc tèc ®é s¶n xuÊt b×nh th­êng th× doanh thu cña hä sÏ t¨ng ®¸ng kÓ v× gi¸ dÇu sÏ tiÕp tôc ®­îc c¸c n­íc kh¸c trong khèi duy tr× ë møc cao b»ng c¸ch gi¶m s¶n l­îng cña hä ®óng b»ng s¶n l­îng mµ hai n­íc nµy cung cÊp ra thÞ tr­êng. 5. T¸c ®éng cña gi¸ dÇu t¨ng ®Õn c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu má ngoµi OPEC Trong khi gi¸ dÇu trªn thÕ giíi t¨ng ®· g©y ra nhiÒu t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn nÒn kinh tÕ thÕ giíi nãi chung vµ ®¹i bé phËn c¸c quèc gia nãi riªng th× mét bé phËn nhá c¸c quèc gia cã dÇu th« xuÊt khÈu ngoµi khèi OPEC l¹i thu ®­îc nhiÒu lîi Ých. C¸c n­íc nµy gåm cã: Nga, Nauy, Mªhico vµ mét sè n­íc kh¸c. Gi¸ dÇu th« t¨ng cao lµm cho doanh thu xuÊt khÈu mÆt hµng nµy t¨ng vät, gióp c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n, t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho c¸c ChÝnh phñ nµy c¶i c¸ch kinh tÕ, nhiÒu mãn nî kÕch xï n­íc ngoµi ®­îc thanh to¸n, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®­îc ®Èy nhanh. §Ó thÊy ®­îc t¸c ®éng cña gi¸ dÇu t¨ng cô thÓ ®Õn tõng n­íc, ta theo dâi b¶ng doanh thu cña c¸c n­íc nµy d­íi ®©y: B¶ng 20: Doanh thu xuÊt khÈu dÇu má cña c¸c n­íc xuÊt khÈu ngoµi OPEC TÝnh theo gi¸ danh nghÜa (tû USD) TÝnh theo gi¸ n¨m 2000 (tû USD) 2002 2003E ¦íc tÝnh doanh thu2,0 ë møc gi¸ 28 USD/thïng. Thay ®æi(%) 1980 1986 2003E Angola 6,9 7,2 5 3,0 1,9 6,8 Colombia 2,0 1,7 - 15 - 0,5 0,9 1,6 Ai CËp 1,5 1,3 - 13 7,4 3,0 1,2 Mªhico 13,0 14,0 9 22,1 9,9 13,1 Nauy 29,6 29,7 1 10,0 6,0 27,8 Oman 8,7 9,4 9 6,7 4,3 8,8 Nga 44,7 51,2 15 126,6 41,7 48,0 Sudan 1,8 2,0 14 - 0,5 - 0,2 1,9 Syria 1,8 1,8 0 1,4 0,2 1,7 Anh 8,7 9,0 4 -0,5 9,8 8,5 Nguån: Non-OPEC Fact Sheet, 12/2002. Tr­íc hÕt chóng ta xem xÐt tr­êng hîp cña Mªhico, víi s¶n l­îng cung ra thÕ giíi c¸c n¨m qua æn ®Þnh ë møc 2,39 triÖu thïng/ngµy, n­íc nµy ®· thu vÒ nh÷ng kho¶n lîi lín do gi¸ dÇu leo thang trong thêi gian qua. Doanh thu cña n¨m 2003 ­íc tÝnh lµ 14 tû USD, n¨m 2002 lµ 13 tû USD. Nh­ vËy chØ trong 1 n¨m, gi¸ dÇu t¨ng lµm cho thu nhËp tõ xuÊt khÈu dÇu má t¨ng thªm 1 tû USD, t­¬ng ®­¬ng 9% so víi n¨m tr­íc (Xem b¶ng trªn). MÆc dï dÇu th« chØ chiÕm 7% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu nh­ng nã l¹i ®ãng gãp 1/3 ng©n s¸ch chÝnh phñ, hay nãi mét c¸ch kh¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu dÇu má cã vai trß lín trong viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ. Khi gi¸ dÇu th« t¨ng cã xu h­íng ®Èy l¹m ph¸t vµ l·i suÊt lªn cao nh­ng l¹i lµm gi¶m c¸c ¸p lùc ®èi víi c¸c ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch kinh tÕ cña ChÝnh phñ. Vµo th¸ng 3/2002, Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh Mªhic« tuyªn bè chÝnh s¸ch th¾t l­ng buéc bông cña n­íc nµy sÏ phô thuéc vµo doanh thu xuÊt khÈu dÇu quý 2/2002. Vµo 11/2001 gi¸ dÇu cã gi¶m ®«i chót ®· lµm cho ng©n s¸ch cña Mªhico th©m hôt, theo ­íc tÝnh gi¸ dÇu cø gi¶m 1USD th× l¹i lµm cho ng©n s¸ch chÝnh phñ thÊt thu 10 triÖu pesos. Nh­ng do gi¸ dÇu t¨ng gi¸ liªn tôc, nÒn kinh tÕ cña Mªhico ph¸t triÓn tèt víi møc t¨ng tr­ëng n¨m 2003 lµ 2,5% cao h¬n rÊt nhiÒu so víi dù ®o¸n 1,2% tõ n¨m 2002 khi gi¸ dÇu ­íc tÝnh chØ lµ 17,5 USD/thïng. Nga lµ n­íc xuÊt khÈu dÇu lín thø hai trªn thÕ giíi víi s¶n l­îng lªn tíi 7,75 triÖu thïng/ngµy chØ ®øng sau Saudi Arabia. Trong nh÷ng n¨m qua nÒn kinh tÕ Nga cã nhiÒu khëi s¾c, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ æn ®Þnh, c¸c kho¶n nî n­íc ngoµi kÕch xï lÇn l­ît ®­îc thanh to¸n. Cã ®­îc nh÷ng ®iÒu ®ã chñ yÕu lµ do Nga thu ®­îc nhiÓu doanh thu tõ xuÊt khÈu dÇu má. §èi víi n­íc nµy, thu nhËp tõ dÇu má chiÕm tû träng lín trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, ®ång thêi còng lµ kho¶n ®ãng gãp lín nhÊt vµo ng©n s¸ch quèc gia. TÝnh tõ n¨m 2001 ®Õn 9 th¸ng ®Çu n¨m 2003, nguån thu tõ dÇu má ®· gióp cho Nga tr¶ ®­îc 154 tû USD tiÒn nî n­íc ngoµi. §Æc biÖt sau khi tr¶i qua nhiÒu khã kh¨n vµo c¸c n¨m 1998-1999, ®Õn n¨m 2000 ®Õn nay gi¸ dÇu leo thang ®· lµm cho ngµnh dÇu khÝ nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ Nga nãi chung cã mét bé mÆt hoµn toµn míi. NÕu nh­ gi¸ dÇu leo thang tõng ngµy lµm c¸c n­íc kh¸c ph¶i ®au ®Çu ®èi phã th× ®èi víi Nga ®©y thùc sù lµ mét tin tèt lµnh. Nh÷ng kho¶n tiÒn "trêi cho" khæng lå tõ gi¸ dÇu t¨ng ®· lµm ng©n s¸ch n­íc nµy t¨ng thªm c¶ tû USD tõ tiÒn thuÕ ®¸nh vµo doanh thu xuÊt khÈu dÇu. Gi¸ dÇu t¨ng céng thªm víi s¶n l­îng khai th¸c t¨ng liªn tôc (Tõ n¨m 2000 s¶n l­îng khai th¸c t¨ng 31% so víi n¨m 1998, vµ duy tr× suèt ®Õn nay) ®· kÝch thÝch kinh tÕ Nga t¨ng tr­ëng m¹nh víi tèc ®é lªn tíi 8% n¨m 2000. N¨m 2001, tèc ®é t¨ng tr­ëng cã gi¶m ®«i chót cßn 5,1% do gi¸ dÇu cuèi n¨m nµy gi¶m m¹nh sau cuéc khñng bè ë Mü h«m 11/9. N¨m 2002, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ 4,1% cao h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c n­íc nhãm G-7. Doanh thu tõ dÇu má t¨ng gióp Nga thùc hiÖn nhiÒu chÝnh s¸ch c¶i c¸ch nÒn kinh tÕ, c¬ cÊu ®Çu t­ tèi ­u h¬n, g¸nh nÆng nî n­íc ngoµi gi¶m bít. Trong 3 n¨m gÇn ®©y, c¸n c©n th­¬ng m¹i cña Nga lu«n lu«n thÆng d­. N¨m 2002, c¸n c©n th­¬ng m¹i cña n­íc nµy thÆng d­ 43 tû USD, trong khi c¸n c©n v·ng lai thÆng d­ 27 tû USD. Doanh thu do dÇu má mang l¹i n¨m 2002 lªn tíi 44,7 tû USD, ­íc tÝnh n¨m 2003 Nga sÏ thu ®­îc 51,2 tû USD, Nh­ vËy doanh thu tõ mÆt hµng nµy sÏ t¨ng 15% so víi n¨m tr­íc, toµn bé phÇn t¨ng thªm nµy lµ do gi¸ dÇu t¨ng. MÆc dï thu ®­îc nhiÒu lîi nhuËn tõ gi¸ dÇu t¨ng nh­ng c¸c nhµ kinh tÕ ®· c¶nh b¸o r»ng hiÖn nay n­íc Nga ®ang dùa qu¸ nhiÒu vµo viÖc xuÊt khÈu dÇu, t¨ng tr­ëng kinh tÕ chñ yÕu cã ®­îc lµ do gi¸ dÇu t¨ng, nh­ vËy khi gi¸ dÇu "tôt dèc" th× sÏ rÊt tai h¹i cho n­íc nµy, hä còng khuyÕn c¸o Nga nªn tiÕn hµnh c¶i c¸ch kinh tÕ s©u réng h¬n , ®a d¹ng ho¸ ngµnh nghÒ ®Ó tr¸ch nh÷ng t¸c ®éng xÊu khi gi¸ dÇu tôt xuèng. Nauy víi s¶n l­îng dÇu cung cÊp ra thÞ tr­êng thÕ giíi kho¶ng 3,2 triÖu thïng/ngµy còng lµ n­íc thu ®­îc lîi tõ viÖc gi¸ dÇu t¨ng. Trong n¨m 2002, n­íc nµy ®· thu ®­îc gÇn 30 tû USD tõ dÇu má, cao gÊp h¬n 2 lÇn so víi doanh thu n¨m 1998 – 14 tû USD, nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do gi¸ dÇu t¨ng m¹nh trong 3 n¨m qua. Trong 9 th¸ng ®Çu n¨m 2003, doanh thu tõ xuÊt khÈu dÇu ®· lªn tíi 21,58 tû USD, ­íc tÝnh c¶ n¨m lµ 29,76 tû USD, cao h¬n n¨m tr­íc lµ 1%. Nhê doanh thu tõ dÇu má t¨ng mµ chÝnh phñ n­íc nµy ®· th«ng qua ng©n s¸ch t¨ng tiÒn ®Çu t­ cho y tÕ, gi¸o dôc, c¸c dÞch vô x· héi kh¸c, thùc hiÖn viÖc c¾t gi¶m thuÕ vµ t¨ng tiÒn trong Quü b×nh æn dÇu má quèc gia lªn con sè 80 tû USD. Cßn mét sè c¸c quèc gia kh¸c xuÊt khÈu dÇu má ngoµi OPEC còng ®­îc lîi tõ viÖc gi¸ dÇu leo thang nh­: Angola t¨ng thu thªm 0,3 tû USD, Oman thu t¨ng ®­îc 0,7 tû USD tøc lµ t¨ng thªm 9%. Cßn c¸c n­íc kh¸c ngoµi OPEC kh«ng thu ®­îc g× tõ viÖc gi¸ dÇu t¨ng mang cßn bÞ thiÖt h¹i nÆng nÒ nh­ tr­êng hîp cña Colombia, Ai CËp do nhu cÇu trong n­íc t¨ng. §Ó thÊy râ ®iÒu nµy, h·y theo dâi b¶ng sè liÖu trªn. Tãm l¹i, khi gi¸ dÇu t¨ng thÞ chØ cã mét bé phËn nhá c¸c n­íc trªn thÕ giíi nãi chung vµ c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu ngoµi OPEC nãi riªng lµ thu ®­îc lîi nhuËn. Tuy nhiªn, viÖc ®ã còng kh«ng h¼n ®· hoµn toµn lµ tèt v× nh÷ng kho¶n thu tõ dÇu má t¨ng thªm ®ã c¸c n­íc nµy l¹i ph¶i bá ra ®Ó nhËp khÈu c¸c hµng ho¸ kh¸c, nªn cã thuËt ng÷ "petroldollars". Khi gi¸ dÇu má t¨ng cao kÐo theo sù t¨ng gi¸ ®ång lo¹t cña c¸c hµng ho¸ kh¸c, ®ång thêi lµm cho nhu cÇu nhËp khÈu c¸c hµng ho¸ kh¸c cña n­íc ngoµi gi¶m ®i, nh­ vËy mét mÆt chi phÝ nhËp khÈu c¸c hµng ho¸ kh¸c t¨ng lªn, mÆt kh¸c viÖc xuÊt khÈu c¸c hµng ho¸ kh«ng ph¶i lµ dÇu má l¹i gÆp khã kh¨n. Nªn xÐt vÒ ng¾n h¹n, viÖc gi¸ dÇu t¨ng lµ cã lîi cho nhãm n­íc nµy, cßn vÒ l©u dµi th× kh«ng h¼n thÕ v× kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c n­íc nµy kh«ng phô thuéc chñ yÕu vµo dÇu má nh­ c¸c n­íc OPEC. 6. T¸c ®éng cña gi¸ dÇu má t¨ng ®Õn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam Trong vßng 3 n¨m qua, gi¸ x¨ng dÇu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi lu«n cã xu h­íng t¨ng, nhÊt lµ tõ cuèi th¸ng 9/2002 ®Õn tr­íc cuéc chiÕn tranh Iraq, c¸c n­íc s¶n xuÊt dÇu má trong vµ ngoµi khèi OPEC ®· phèi hîp gi¶m s¶n l­îng vµ n©ng gi¸ lªn cao th­êng xuyªn n»m ë møc trªn 30 USD/thïng vµo thêi gian nµy. C¸c n­íc OPEC th­êng xuyªn cung cÊp kho¶ng 1/3 s¶n l­îng dÇu thÕ giíi nªn nÕu tæ chøc nµy tiÕp tôc duy tr× s¶n l­îng nh­ hiªn nay céng thªm víi viÖc Mü ®ang sa lÇy ë Iraq ®· lµm t¨ng lªn nh÷ng lo ng¹i vÒ viÖc gi¸ mÆt hµng nµy sÏ tiÕp tôc duy tr× ë møc cao. Tr­íc nh÷ng biÕn ®éng liªn tôc cña gi¸ dÇu th« vµ c¸c s¶n phÈm x¨ng dÇu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, tõ ®Çu n¨m 2002 ®Õn nay, viÖc kinh doanh x¨ng dÇu cña n­íc ta ®· thua lç rÊt nhiÒu. ChØ tÝnh riªng n¨m 2002, ViÖt Nam ®· ph¶i 9 lÇn ®iÒu chØnh thuÕ suÊt nhËp khÈu mÆt hµng nµy theo h­íng gi¶m vµ bï lç cho ngµnh x¨ng dÇu hµng chôc tû ®ång, song trªn thùc tÕ nh÷ng gi¶i ph¸p nµy vÉn kh«ng kÞp thêi vµ thÝch øng víi nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p vµ bÊt ngê cña thÞ tr­êng. Trong th¸ng 9 vµ 10 n¨m 2002, gi¸ dÇu th« ®· bÞ ®Èy lªn møc ®Ønh ®iÓm do Mü ®ang r¸o riÕt chuÈn bÞ kÕ ho¹ch tÊn c«ng Iraq vµ OPEC tuyªn bè kh«ng t¨ng s¶n l­îng khai th¸c ®Ó gi÷ gi¸ dÇu ë møc cao. ChØ tÝnh riªng trong 25 ngµy ®Çu th¸ng 9/2002, gi¸ dÇu ®· lªn tíi 30 USD/thïng tai Brent BiÓn B¾c t¨ng 45% so víi ®Çu n¨m. Gi¸ c¸c lo¹i s¶n phÈm x¨ng dÇu nhËp khÈu vµo ViÖt Nam theo ®ã còng t¨ng. X¨ng Mogas 92: 256,344 USD/tÊn, x¨ng Mogas 83/90: 241,824 USD/tÊn, dÇu ho¶ 262,72 USD/tÊn, dÇu Mazut 170,32 USD/tÊn. Theo c¸c quy ®inh hiÖn hµnh th× c¸c mÆt hµng x¨ng dÇu kinh doanh trong n­íc ®Òu bÞ thua lç trÇm träng. §Õn th¸ng 12/2002, c¸c kinh doanh nghiÖp ®Òu ®· b¸n ®Õn gi¸ kÞch trÇn (møc gi¸ Nhµ n­íc quy ®Þnh), song vÉn thua lç lín.Theo tÝnh to¸n gi¸ thµnh do Bé Th­¬ng M¹i thÈm ®Þnh, hiÖn nay x¨ng 92 lç 204 ®ång/lÝt, dÇu ho¶ lç 331®ång/lÝt, diesel lç 177 ®ång/lÝt. Riªng mÆt hµng Mazut bÞ lç nÆng nhÊt (mÆc dï thuÕ nhËp khÈu ®· ®­îc ®iÒu chØnh xuèng 0% vµo th¸ng 3/2002) nh­ng vÉn bÞ lç 388 ®ång/lÝt. Theo Bé Th­¬ng m¹i, kÓ tõ n¨m 1998 – lµ thêi kú gi¸ dÇu thÕ giíi gi¶m vµ duy tr× ë møc thÊp – cho ®Õn th¸ng 9/2002 gi¸ FOB Singapore dÇu Mazut ®· t¨ng tõ 63 USD/tÊn lªn 167 USD/tÊn t¨ng 143%, nh­ng gi¸ dÇu b¸n trong n­íc chØ t¨ng 50%. V× vËy, Nhµ n­íc ®· ph¶i bï lç cho ho¹t ®éng kinh doanh x¨ng dÇu lªn tíi hµng ngµn tû ®ång, trong ®ã, møc ®é lç ph¸t sinh chñ yÕu do mÆt hµng dÇu mazut. C¸c c«ng ty ®Çu mèi nhËp khÈu x¨ng dÇu ViÖt nam cho biÕt, vµo thêi ®iÓm th¸ng 9/2002, gi¸ nhËp khÈu x¨ng dÇu ®ang ë møc trªn 30 USD/thïng, dÇu DO trªn 31 USD/thïng, dÇu löa trªn 33 USD/thïng. Trong khi ®ã gi¸ dÇu b¸n néi ®Þa kh«ng thÓ t¨ng cao lµm c¸c doanh nghiÖp nµy ph¶i bï lç rÊt nhiÒu, vÝ dô nh­ gi¸ x¨ng nhËp khÈu cao h¬n gi¸ trÇn lµ 50 ®ång/lÝt. gi¸ dÇu löa lµ 400 ®ång/lÝt. Do gi¸ dÇu trªn thÕ giíi diÔn biÕn bÊt th­êng nªn c«ng t¸c ®iÒu hµnh nhËp khÈu x¨ng dÇu gÆp nhiÒu khã kh¨n do nhu cÇu nhËp khÈu lu«n biÕn ®éng, khã dù b¸o nªn phÇn lín c¸c c«ng ty kh«ng d¸m nhËp khÈu hµng nhiÒu sî bÞ lç. Theo Tæng c«ng ty x¨ng dÇu ViÖt Nam, riªng mÆt hµng dÇu Mazut tõ n¨m 2000 ®Õn nay chØ cã kho¶ng 2-3 th¸ng gi¸ nhËp d­íi gi¸ trÇn cßn hÇu nh­ cao h¬n gi¸ trÇn, do vËy trong 8 th¸ng ®Çu n¨m 2003, Tæng c«ng ty ®· bÞ lç 76 Tû ®ång v× mÆt hµng nµy. Tr­íc ®©y, mÆt hµng nµy th­êng ®­îc bï lç b»ng c¸c mÆt hµng kh¸c nh­ng hiÖn nay do hÇu hÕt c¸c mÆt hµng trªn ®Òu kh«ng cã lîi nhuËn. Theo c«ng ty Th­¬ng m¹i kü thuËt & ®Çu t­ Petec, mét ®Çu mèi nhËp khÈu cña Bé Th­¬ng m¹i còng kh«ng tho¸t khái t×nh tr¹ng trªn, sè lç chØ tÝnh riªng 9 th¸ng ®Çu n¨m 2002 ®· v­ît con sè 20 tû ®ång. §Ó ®¶m b¶o ho¹t ®éng kinh doanh b×nh th­êng, æn ®Þnh gi¸ c¶ x¨ng dÇu trªn thÞ tr­êng néi ®Þa, Bé Tµi chÝnh ®· ®iÒu chØnh 9 lÇn gi¶m thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu ë c¸c møc nh­ sau: X¨ng c¸c lo¹i 25%, diesel c¸c lo¹i 5%, dÇu ho¶ 10% vµ Mazut 0%. Nh­ng ngay c¶ ë møc thuÕ thÊp nh­ thÕ nµy, t×nh tr¹ng thua lç vÉn trÇm träng. Trong khi ®ã, nhu cÇu vÒ dÇu Mazut n¨m 2003 lµ 2,4 triÖu tÊn, chñ yÕu sö dông trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp träng yÕu nh­ ®iÖn, xi-m¨ng, s¶n xuÊt thÐp ... vµ ®­îc nhµ n­íc bao cÊp gi¸ th× nhµ n­íc ®· ph¶i bï lç lªn tíi c¶ ngµn tû ®ång. Trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003, n­íc ta ®· nhËp khÈu 5 triÖu tÊn/m3 ®¹t 49% kÕ ho¹ch c¶ n¨m, tiªu dïng trong n­íc kho¶ng 4,6 triÖu tÊn/m3 t¸i xuÊt kho¶ng 400.000 tÊn/m3 . Tiªu thô x¨ng dÇu nãi chung gi¶m xuèng so víi cïng k× n¨m tr­íc do ¶nh h­ëng cña dÞch SARS (tiªu thô x¨ng dÇu cho ngµnh hµng kh«ng gi¶m 50% so víi kÕ ho¹ch, gi¶m nhu cÇu vËn chuyÓn phôc vô kh¸ch du lÞch ..). Theo B¸o c¸o t×nh h×nh c«ng nghiÖp 9 th¸ng ®Çu n¨m 2003 cña Bé c«ng nghiÖp cho biÕt " KÕ ho¹ch nhËp khÈu x¨ng dÇu trong n¨m 2003 lµ 10,5 triÖu tÊn, t­¬ng ®­¬ng 2.125 triÖu USD, 9 th¸ng qua chóng ta nhËp ®­îc 7.441 tÊn t­¬ng ®­¬ng 1.460 triÖu USD, míi ®¹t kho¶ng 69,9% so víi kÕ ho¹ch ban ®Çu." Së dÜ cã hiÖn t­îng nh­ vËy lµ do gi¸ dÇu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi t¨ng cao vµ dao ®éng liªn tôc lµm c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam kh«ng d¸m nhËp sè l­îng lín sî bÞ thua lç nÆng h¬n. Gi¸ dÇu t¨ng lµm chi phÝ ®Çu vµo cña mét sè ngµnh chñ chèt trong nÒn kinh tÕ t¨ng nh­: ®iªn, thÐp, ph©n bãn vµ ho¸ chÊt, nhùa hay ngµnh giÊy g©y ra mét sè t¸c ®éng t¨ng gi¸, tuy nhiªn biÓu hiÖn kh«ng râ rÖt l¾m. Nh×n chung trong 9 th¸ng ®Çu n¨m 2003, thÞ tr­êng x¨ng dÇu néi ®Þa æn ®Þnh, ®¸p øng nhu cÇu cña s¶n xuÊt vµ ®êi sèng, gi¸ c¶ ®iÒu chØnh ®­îc sù chÊp nhËn cña ng­êi tiªu dïng. Theo Trung t©m th«ng tin cña Bé Th­¬ng M¹i c«ng bè ngµy 3/7/2003: HiÖn nay Nhµ n­íc ®· bï lç cho kinh doanh x¨ng dÇu ®­îc 280 tû ®ång/572 tû ®ång lç c¶ quý I/2003. Tuy nhiªn, trong kinh doanh x¨ng dÇu cßn kh¸ phæ biÕn t×nh tr¹ng c¸c cöa hµng x¨ng dÇu b¸n lÎ thiÕu l­îng vµ kh«ng ®¶m b¶o chÊt l­îng; mét vµi n¬i ë vïng xa cßn b¸n cao h¬n møc gi¸ trÇn quy ®Þnh. Bªn c¹nh nh÷ng khã kh¨n do gi¸ dÇu má nhËp khÈu t¨ng g©y ra cho nÒn kinh tÕ th× hiÖn t­îng nµy còng mang l¹i cho ViÖt Nam nhiÒu lîi thÕ. §øng trªn gãc ®é toµn bé nÒn kinh tÕ quèc gia th× gi¸ dÇu t¨ng kh«ng lµm cho nÒn kinh tÕ suy gi¶m. MÆc dï ®· g©y ra nhiÒu x¸o trén trong ®êi sèng x· héi nh­ng v× ViÖt Nam lµ n­íc cã l­îng dÇu th« xuÊt khÈu t­¬ng ®­¬ng víi l­îng dÇu thµnh phÈm nhËp vÒ nªn gi¸ dÇu th« t¨ng kh«ng g©y ra c¸c t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn c¸c chØ sè kinh tÕ vÜ m« nhiÒu nh­ c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Theo nguån tin cña Bé Th­¬ng m¹i TrÝch trªn t¹p chÝ "ThÞ tr­êng _ gi¸ c¶ VËt t­" cña Trung t©m th«ng tin Bé Th­¬ng m¹i sè 105 ra ngµy 3/7/2003 , chØ tÝnh riªng 4 th¸ng ®Çu n¨m 2003, Tæng c«ng ty DÇu khÝ ViÖt Nam (Petro Vietnam) ®· xuÊt khÈu ®­îc 5,7 triÖu tÊn dÇu th«, ®¹t 33,5% kÕ ho¹ch c¶ n¨m, kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 1,32 tû USD, t¨ng 49% so víi cïng k× n¨m 2002. Trong thêi gian ®ã, Petro Vietnam cßn khai th¸c ®­îc 123.000 tÊn khÝ ho¸ láng LPG, t¨ng 14% so víi cïng k× n¨m tr­íc, ®¸p õng tèt nhu cÇu tiªu thô n¨ng l­îng cho tiªu dïng cña hé gia ®×nh. Còng theo thèng kª cña Bé Th­¬ng m¹i TrÝch trªn t¹p chÝ "ThÞ tr­êng _ gi¸ c¶ VËt t­" cña Trung t©m th«ng tin Bé Th­¬ng m¹i sè 113 ra ngµy 17/7/2003. , trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003, l­îng dÇu th« xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®¹t 8,588 triÖu tÊn, b»ng 5% so víi kÕ ho¹ch c¶ n¨m, t¨ng 3% so víi cïng k× n¨m 2002. Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu dÇu th« trong 6 th¸ng ®Çu n¨m ®¹t 1,967 tû USD, b»ng 59,1% kÕ ho¹ch c¶ n¨m vµ t¨ng h¬n so víi 2002 lªn tíi con sè 35,7%. Theo b¸o c¸o cña Bé C«ng nghiÖp vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña ngµnh 9 th¸ng ®Çu n¨m 2003 cho biÕt: N¨m 2003, ViÖt Nam dù tÝnh sÏ xuÊt ®­îc 17 triÖu tÊn dÇu th« thu vÒ 3.290 triÖu USD, trong 9 th¸ng ®Çu n¨m 2003 ®· xuÊt 12,817 triÖu tÊn thu vÒ 2.817 triÖu USD. So víi 9 th¸ng ®Çu n¨m 2002, l­îng xuÊt khÈu t¨ng 102,8%, vÒ gi¸ trÞ t¨ng tíi 123,7%. Víi s¶n l­îng xuÊt nh­ vËy, ®· ®¹t ®­îc 75,4% so víi kÕ ho¹ch c¶ n¨m 2003, vÒ gi¸ trÞ ®¹t ®­îc 85,6%. Nh­ vËy xÐt trªn tæng thÓ th× nhu cÇu tiªu thô dÇu trong n­íc do nhËp khÈu vÉn ®­îc bï b»ng l­îng dÇu th« xuÊt khÈu, mµ thùc tÕ cho thÊy gi¸ dÇu th« t¨ng nhanh h¬n nhiÒu so víi viÖc t¨ng gi¸ cña c¸c s¶n phÈm dÇu sau chÕ biÕn nªn ViÖt Nam vÉn thu ®­îc nhiÒu lîi Ých h¬n tõ viÖc leo thang cña gi¸ dÇu th«.