Khóa luận Pháp luật về công ty tài chính - Thực trạng và một số giải pháp hoàn thiện

thµnh phè lín lµ Hµ Néi vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh. T¹i QuyÕt ®Þnh sè 24/2003/Q§- NHNN ngµy 7/01/2003 Ban hµnh quy ®Þnh vÒ viÖc më vµ chÊm døt ho¹t ®éng chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn cña Tæ chøc tÝn dông phi ng©n hµng, quy ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn, hå s¬, thñ tôc më së giao dÞch, chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn cña CTTC gåm nhiÒu yÕu tè, trong ®ã cã c¸c ®iÒu kiÖn vÒ thêi gian ho¹t ®éng tèi thiÓu lµ 2 n¨m kÓ tõ ngµy ®i vµo ho¹t ®éng vµ ®iÒu kiÖn vÒ ho¹t ®éng kinh doanh cã l·i lµ trong 2 n¨m gÇn nhÊt. Nh÷ng ®iÒu kiÖn nµy ®èi víi c¸c c«ng ty míi thµnh lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng trong thêi gian ng¾n lµ rÊt khã. 2.2. Qu¶n trÞ, ®iÒu hµnh vµ kiÓm so¸t c«ng ty tµi chÝnh Song song víi bé m¸y, c¬ cÊu tæ chøc, viÖc qu¶n trÞ, ®iÒu hµnh, kiÓm so¸t cña c¸c CTTC còng ®­îc quy ®Þnh cô thÓ vµ chÆt chÏ t¹i NghÞ ®Þnh sè79/2002/N§-CP ngµy 4/10/2002; Th«ng t­ sè 06/2002/TT-NHNN ngµy 23/12/2002 vµ chÞu sù chi phèi cña c¸c luËt nh­: luËt Doanh nghiÖp, LuËt §Çu t­… Theo ®ã, CTTC ®­îc Ng©n hµng Nhµ n­íc cÊp giÊy phÐp cã Héi ®ång qu¶n trÞ, Ban kiÓm so¸t vµ Tæng gi¸m ®èc (Gi¸m ®èc). - Trong CTTC, Héi ®ång qu¶n trÞ lµ c¬ quan l·nh ®¹o cao nhÊt, gåm tèi thiÓu lµ 3 thµnh viªn vµ kh«ng qu¸ 11 thµnh viªn cã chøc n¨ng qu¶n trÞ c«ng ty theo quy ®Þnh cña LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông vµ c¸c quy ®Þnh kh¸c cña ph¸p luËt. C¸c thµnh viªn cña Héi ®ång qu¶n trÞ ph¶i lµ nh÷ng ng­êi cã uy tÝn, ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp vµ hiÓu biÕt vÒ ho¹t ®éng ng©n hµng-tµi chÝnh. - Ban kiÓm so¸t cã nhiÖm vô kiÓm tra ho¹t ®éng tµi chÝnh cña c«ng ty, gi¸m s¸t viÖc chÊp hµnh chÕ ®é h¹ch to¸n vµ ho¹t ®éng cña hÖ thèng kiÓm tra, kiÓm to¸n néi bé cña c«ng ty. Ban kiÓm so¸t cã sè thµnh viªn tèi hiÓu lµ 3 ng­êi, ph¶i lµ nh÷ng ng­êi cã b»ng ®¹i häc vÒ tµi chÝnh, cã ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp. - Tæng gi¸m ®èc (Gi¸m ®èc) chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc Héi ®ång qu¶n trÞ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng hµng ngµy theo nhiÖm vô, quyÒn h¹n phï hîp víi quy ®Þnh cña LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông vµ c¸c quy ®Þnh kh¸c cña ph¸p luËt. Tæng gi¸m ®èc (gi¸m ®èc) ph¶i cã tr×nh ®é ®¹i häc trë lªn vÒ chuyªn nghµnh kinh tÕ, ng©n hµng- tµi chÝnh, Ýt nhÊt cã 5 n¨m kinh nghiÖm lµm viÖc trong lÜnh vùc ng©n hµng- tµi chÝnh, cã n¨ng lùc ®iÒu hµnh vµ ph¶i c­ tró ë ViÖt Nam trong thêi gian ®­¬ng nhiÖm. HiÖn nay, v× c¸c CTTC ®· ®­îc thµnh lËp ë ViÖt Nam ®Òu cã Héi ®ång qu¶n trÞ, Ban kiÓm so¸t cña c«ng ty, vµ tuú thuéc quy m« ho¹t ®éng mµ c¬ cÊu c¸c bé phËn nµy ë c¸c c«ng ty lµ kh¸c nhau. Cã thÓ nãi, ph¸p luËt quy ®Þnh vÒ viÖc ph©n c«ng c¸c bé phËn l·nh ®¹o, qu¶n lý CTTC kh¸ cô thÓ, râ rµng. T­¬ng tù c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c, c¸c c«ng ty nµy ®Òu n»m d­íi sù qu¶n lý ®iÒu hµnh cña Héi ®ång qu¶n trÞ, Tæng gi¸m ®èc (gi¸m ®èc), ban kiÓm so¸t. Mçi bé phËn cã c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô riªng, tr¸nh sù chång chÐo, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c phßng, ban thùc hiÖn tèt c«ng viÖc cña m×nh. Ngoµi nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ c¸c tiªu chuÈn cña mçi thµnh viªn, ph¸p luËt cßn cã nh÷ng quy ®Þnh chung, cÊm mét sè ®èi t­îng kh«ng ®­îc lµ thµnh viªn Héi ®ång qu¶n trÞ, Ban kiÓm so¸t, Tæng gi¸m ®èc (Gi¸m ®èc). - Thø nhÊt :Ng­êi ®iÒu hµnh, qu¶n lý CTTC ph¶i lµ nh÷ng ng­êi cã n¨ng lùc, tr×nh ®é, cã kh¶ n¨ng theo dâi ho¹t ®éng cña c«ng ty, cã nh­ thÕ hä míi cã thÓ ®¶m nhiÖm tèt vai trß cña m×nh. ChÝnh v× thÕ ph¸p luËt quy ®Þnh ng­êi ch­a thµnh niªn, ng­êi bÞ h¹n chÕ hoÆc bÞ mÊt n¨ng lùc hµnh vi d©n sù, ng­êi ®ang bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù, ng­êi ®ang bÞ kÕt ¸n vÒ c¸c téi ph¹m an ninh quèc gia, c¸c téi nghiªm träng x©m ph¹m së h÷u x· héi chñ nghÜa, së h÷u cña c«ng d©n; c¸c téi nghiªm träng vÒ kinh tÕ…kh«ng ®­îc tham gia qu¶n lý, ®iÒu hµnh CTTC. §ã lµ v× hä lµ nh÷ng ng­êi kh«ng ®ñ tiªu chuÈn vÒ ®¹o ®øc, uy tÝn, tr×nh ®é, kh«ng cã kh¶ n¨ng ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý c«ng ty. NÕu hä tham gia qu¶n lý còng sÏ g©y ¶nh h­ëng kh«ng tèt tíi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng, tíi h×nh ¶nh c«ng ty. ThËm chÝ cã thÓ do kh«ng ®ñ n¨ng lùc hµnh vi, hoÆc ®éng c¬ ®¹o ®øc kh«ng tèt hä sÏ cã nh÷ng hµnh ®éng kh«ng thÓ l­êng tr­íc g©y hËu qu¶ kh«ng tèt tíi toµn bé hÖ thèng tÝn dông. - Thø hai: ph¸p luËt cßn quy ®Þnh Chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ kh«ng ®­îc ®ång thêi lµ Tæng Gi¸m ®èc (Gi¸m ®èc) hoÆc Phã Tæng gi¸m ®èc (Phã gi¸m ®èc) CTTC. Chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ kh«ng ®­îc phÐp tham gia Héi ®ång qu¶n trÞ hoÆc tham gia ®iÒu hµnh Tæ chøc tÝn dông kh¸c, trõ tr­êng hîp tæ chøc ®ã lµ c«ng ty con cña CTTC. C¸c thµnh viªn Ban kiÓm so¸t kh«ng ®­îc ®ång thêi lµ ng­êi ®iÒu hµnh, nh©n viªn t¹i CTTC; tr­ëng ban kiÓm so¸t kh«ng ®­îc ®ång thêi lµ thµnh viªn ban kiÓm so¸t, ng­êi ®iÒu hµnh tæ chøc tÝn dông kh¸c. Tæng Gi¸m ®èc (Gi¸m ®èc) kh«ng ®­îc ®ång thêi lµ ng­êi ®iÒu hµnh hoÆc Chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ tæ chøc tÝn dông, trõ tr­êng hîp ®ã lµ c«ng ty con cña CTTC. Nh÷ng ®èi t­îng nµy lµ nh÷ng ng­êi qu¶n lý do vËy h¬n bÊt cø mét nh©n viªn nµo kh¸c trong c«ng ty hä ph¶i lµ nh÷ng ng­êi trung thµnh víi c¸c quyÒn lîi cña CTTC, kh«ng ®­îc sö dông th«ng tin, bÝ quyÕt, c¬ héi kinh doanh cña CTTC, l¹m dông ®Þa vÞ, chøc vô vµ tµi s¶n cña c«ng ty ®Ó thu lîi c¸ nh©n hoÆc ®Ó phôc vô lîi Ých cña tæ chøc, c¸ nh©n kh¸c lµm tæn h¹i tíi lîi Ých cña CTTC. ChÝnh v× vËy c¸c quy ®Þnh nµy lµ hÕt søc phï hîp nh»m ng¨n chÆn c¸c quyÕt ®Þnh thiÕu kh¸ch quan, h¹n chÕ sù thao tóng quyÒn lùc vµo tay mét ng­êi, khèng chÕ ho¹t ®éng cña CTTC. Trªn thùc tÕ c¸c quy ®Þnh cÊm bæ nhiÖm ®èi víi c¸c ®èi t­îng nµy rÊt hîp lý nªn ®­îc thùc hiÖn kh¸ triÖt ®Ó. Tuy nhiªn c¸c quy ®Þnh vÒ c¬ cÊu tæ chøc, qu¶n trÞ, ®iÒu hµnh CTTC cßn cã ®iÓm thiÕu hîp lý nh­ t¹i kho¶n 12 ®iÒu 3 QuyÕt ®Þnh sè 516/2003/Q§- NHNN ngµy 26/5/2003 Ban hµnh quy ®Þnh vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Héi ®ång qu¶n trÞ, Ban kiÓm so¸t, Tæng gi¸m ®èc (Gi¸m ®èc) tæ chøc tÝn dông phi ng©n hµng quy ®Þnh “bè, mÑ, vî, chång, con, anh, chÞ, em ruét cña thµnh viªn Héi ®ång qu¶n trÞ, Tæng gi¸m ®èc (gi¸m ®èc) kh«ng ®­îc bÇu vµo Héi ®ång qu¶n trÞ, ban kiÓm so¸t hoÆc bæ nhiÖm lµm Tæng gi¸m ®èc (gi¸m ®èc)”. Quy ®Þnh nµy thiÕu tÝnh kh¸ch quan, mang tÝnh quy chôp. §iÒu quan träng cña mét thµnh viªn ban ®iÒu hµnh, l·nh ®¹o c«ng ty lµ kh¶ n¨ng, ®¹o ®øc cña chÝnh b¶n th©n hä. NÕu v× cã ng­êi th©n ®· tham gia qu¶n lý c«ng ty mµ nh÷ng tµi n¨ng kh«ng ®­îc träng dông lµ rÊt l·ng phÝ chÊt x¸m cña x· héi. 3. Quy ®Þnh vÒ ho¹t ®éng cña c«ng ty tµi chÝnh 3.1. Ho¹t ®éng huy ®éng vèn Vèn kinh doanh cña c¸c CTTC chñ yÕu lµ tõ nguån huy ®éng. V× thÕ nghiÖp vô huy ®éng vèn lµ nghiÖp vô kinh doanh quan träng trong c¸c nghiÖp vô kinh doanh cña c¸c CTTC. Theo NghÞ ®Þnh sè 79/2002/N§-CP ngµy 04/10/2002 th× CTTC ®îc huy ®éng vèn díi c¸c h×nh thøc: NhËn tiÒn göi, ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸, vay vèn gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông vµ tiÕp nhËn vèn uû th¸c. 3.1.1. Huy ®éng vèn b»ng nhËn tiÒn göi NhËn tiÒn göi lµ h×nh thøc huy ®éng vèn dÔ dµng, nhanh chãng, ®¬n gi¶n, tiÖn lîi, th­êng xuyªn, tèn Ýt chi phÝ. Th«ng qua ho¹t ®éng nµy ®em l¹i cho CTTC mét nguån vèn khæng lå ®Ó cÊp tÝn dông. Kh«ng nh÷ng thÕ nhËn tiÒn göi cßn t¹o tiÒn ®Ó ®Ó CTTC tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c nh: CÊp tÝn dông, ®Çu t­… Th«ng qua nhËn tiÒn göi, c¸c CTTC ®­îc nhiÒu kh¸ch hµng biÕt ®Õn, tõ ®ã më réng ®­îc c¸c ho¹t ®éng kinh doanh, n¾m b¾t ®­îc nh÷ng th«ng tin, t­ liÖu vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh cña c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ c¸ nh©n cã quan hÖ tÝn dông víi CTTC, t¹o ®iÒu kiÖn cho CTTC cã c¨n cø x¸c ®Þnh møc vèn cho vay ®èi víi kh¸ch hµng ®ã. Theo kho¶n 9, §iÒu 20 LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông “tiÒn göi lµ sè tiÒn cña kh¸ch hµng göi tiÒn t¹i c¸c TCTD d­íi h×nh thøc tiÒn göi kh«ng kú h¹n, tiÒn göi cã kú h¹n, tiÒn göi tiÕt kiÖm vµ c¸c h×nh thøc kh¸c”. Tuy nhiªn CTTC chØ ®­îc phÐp nhËn tiÒn göi cã kú h¹n tõ mét n¨m trë lªn. §iÒu nµy ®¶m b¶o an toµn cho ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c CTTC. Do c¸c kho¶n tiÒn göi trung vµ dµi h¹n lµ c¸c kho¶n vèn nhµn rçi cña c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n nªn nã mang tÝnh æn ®Þnh cao. Thêi gian göi dµi gióp c¸c CTTC cã thêi gian thu xÕp sö dông vèn huy ®éng ®¹t hiÓu qu¶, ®¶m b¶o kh¶ n¨ng chi tr¶. Còng nh»m ®¶m b¶o lîi Ých cña ng­êi göi tiÒn vµ b¶o ®¶m kh¶ n¨ng chi tr¶ cña c¸c CTTC. LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông cßn cã c¸c quy ®Þnh cô thÓ vÒ nghÜa vô cña c¸c CTTC khi nhËn tiÒn göi. Thø nhÊt: Tham gia tæ chøc b¶o toµn hoÆc b¶o hiÓm tiÒn göi. Thø hai: T¹o thuËn lîi cho kh¸ch hµng göi vµ rót tiÒn theo yªu cÇu; ®¶m b¶o tr¶ ®Çy ®ñ, ®óng h¹n gèc vµ l·i mäi kho¶n tiÒn göi. Thø ba: B¶o ®¶m bÝ mËt sè d­ tiÒn göi cña kh¸ch hµng; tõ chèi viÖc ®iÒu tra phong to¶, cÇm gi÷, trÝch chuyÓn tiÒn göi mµ kh«ng cã sù ®ång ý cña kh¸ch hµng, trõ tr­êng hîp ph¸p luËt cã quy ®Þnh kh¸c. Thø t­: Th«ng b¸o c«ng khai møc l·i suÊt tiÒn göi, c¸c CTTC ph¶i më tµi kho¶n tiÒn göi t¹i Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ duy tr× t¹i ®ã sè d­ b×nh qu©n kh«ng thÊp h¬n møc dù tr÷ b¾t buéc do Ng©n hµng Nhµ níc quy ®Þnh. Trªn thùc tÕ hiÖn nay, c¸c CTTC ë ViÖt Nam phÇn lín ®Òu ho¹t ®éng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn cña chÝnh tæng c«ng ty m×nh trùc thuéc. Do vËy viÖc huy ®éng vèn b»ng nhËn tiÒn göi chñ yÕu lµ nhËn tiÒn göi cã kú h¹n cña tæng c«ng ty, c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn cña tæng c«ng ty, c¸c doanh nghiÖp cïng ngµnh kinh tÕ kü thuËt mµ tæng c«ng ty kinh doanh vµ c«ng nh©n viªn trong tæng c«ng ty. Do chØ ®¬n thuÇn ho¹t ®éng víi nhiÖm vô qu¶n lý vµ sö dông nguån tµi chÝnh tiÒn tÖ thuéc “ngµnh däc”, viÖc më réng cung cÊp dÞch vô tµi chÝnh cho c¸c tæ chøc c¸ nh©n kh¸c cßn rÊt h¹n chÕ. §ã lµ lý do c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ d©n c­ vÉn chØ nghÜ tíi c¸c ng©n hµng trong giao dÞch tµi chÝnh, khiÕn cho c¸c CTTC khã cã kh¶ n¨ng më réng viÖc huy ®éng vèn tõ c¸c nguån nµy. 3.1.2. Huy ®éng vèn b»ng ph¸t hµnh kú phiÕu, tr¸i phiÕu, chøng chØ tiÒn göi vµ c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ kh¸c Theo quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh 79/2002/N§_CP ngµy 4/10/2002 ngoµi huy ®éng vèn b»ng nhËn tiÒn göi CTTC cã thÓ huy ®éng vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh c¸c giÊy tê cã gi¸ nh­ ph¸t hµnh tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu c«ng tr×nh trong vµ ngoµi n­íc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Kh«ng ph¶i tæ chøc tÝn dông nµo còng ®­îc phÐp huy ®éng vèn d­íi h×nh thøc nµy. CTTC muèn ®­îc ph¸t hµnh c¸c giÊy tê cã gi¸ ph¶i ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh, tu©n thñ c¸c quy ®Þnh vÒ h¹n chÕ ®Ó b¶o ®¶m trong ho¹t ®éng vµ c¸c thñ tôc ph¸t hµnh kh¸c… C¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt tuy kh«ng cho phÐp CTTC nhËn tiÒn göi cã kú h¹n d­íi mét n¨m song l¹i cho phÐp ph¸t hµnh tÝn phiÕu (Chøng chØ tiÒn göi ng¾n h¹n díi 12 th¸ng), nªn ®· gi¶m bít nh÷ng h¹n chÕ trong huy ®éng vèn b»ng nhËn tiÒn göi cña CTTC. ViÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu doanh nghiÖp t¹o ra lîi thÕ trong ho¹t ®éng huy ®éng vèn cña CTTC v× chÝnh tªn tuæi c¸c tæng c«ng ty chóng trùc thuéc ®· t¹o ra uy tÝn cho c¸c tr¸i phiÕu nµy, thu hót sù chó ý cña c¸c nhµ ®Çu t­. C¸c giÊy tê cã gi¸ hiÖn nay c¸c CTTC ph¸t hµnh lµ c¸c c«ng cô vay nî trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, thÞ tr­êng vèn, trong ®ã CTTC cam kÕt tr¶ gèc, l·i cho ng­êi mua sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh. 3.1.3. Huy ®éng vèn b»ng c¸ch vay vèn c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông trong, ngoµi n­íc vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ Khi nguån vèn huy ®éng tõ nhËn tiÒn göi, ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ kh«ng ®ñ ®¸p øng nhu cÇu cÊp tÝn dông, chi tr¶ vµ c¸c nhu cÇu ho¹t ®éng kh¸c, CTTC ®­îc phÐp huy ®éng vèn b»ng vay vèn c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông trong n­íc, ngoµi n­íc vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ. ViÖc vay vµ cho vay vèn nµy sÏ gióp c¸c CTTC ®iÒu hoµ ph©n phèi vèn ®Ó t¨ng c­êng kh¶ n¨ng thanh to¸n, b¶o ®¶m an toµn, hiÖu qu¶ cho ho¹t ®éng cña tõng c«ng ty. CTTC kh«ng ph¶i lµ ng©n hµng nªn kh«ng ®­îc vay vèn tõ Ng©n hµng Nhµ n­íc. Nh­ng trong tr­êng hîp ®Æc biÖt t¹m thêi mÊt kh¶ n¨ng chi tr¶, cã nguy c¬ g©y mÊt an toµn cho hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông th× CTTC cã thÓ ®­îc Ng©n hµng Nhµ n­íc cho vay khi ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ chÊp thuËn. Nguån vèn huy ®éng cña CTTC cßn ®­îc t¨ng thªm bëi ho¹t ®éng tiÕp nhËn vèn uû th¸c cña ChÝnh phñ, c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n trong vµ ngoµi n­íc. Do c¸c lîi thÕ cã ®­îc v× trùc thuéc c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc, c¸c tËp ®oµn lín nªn c¸c CTTC cã thÓ khai th¸c c¸c nguån vèn uû th¸c gi¸ rÎ ®Ó tiÕn hµnh cÊp tÝn dông vµ thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ kinh doanh kh¸c. C¸c CTTC ho¹t ®éng chñ yÕu tõ nguån vèn huy ®éng, ®ã lµ nghiÖp vô c¬ b¶n nhÊt cña CTTC bªn c¹nh nghiÖp vô cho vay. Do vËy c¸c CTTC lu«n cè g¾ng khai th¸c tèi ®a c¸c nguån vèn ®­îc phÐp huy ®éng. Song ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña c¸c CTTC ®ñ ®Ó thanh to¸n, chi tr¶ c¸c kho¶n vay ®Õn h¹n, ph¸p luËt quy ®Þnh tæng vèn huy ®éng cña c¸c CTTC kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 20 lÇn vèn tù cã cña CTTC. HiÖn nay ®a sè c¸c c«ng ty tµi chÝnh míi chØ ®¬n thuÇn lµ c¸c CTTC cña c¸c tæng c«ng ty víi quy m« vèn nhá nªn kinh nghiÖm ho¹t ®éng, ®èi t­îng kh¸ch hµng rÊt h¹n chÕ. TÝnh ®Õn ®Çu th¸ng 9/2007 tæng nguån vèn huy ®éng tõ c¸c tæ chøc vµ tiÒn göi d©n c­ cña c¸c CTTC chØ ®¹t kho¶ng 3,1 ngh×n tû ®ång (chiÕm 5% tµi s¶n nî), trong khi ®ã tæng d­ nî cho vay ®¹t trªn 11.000 tû VN§. Tû lÖ d­ nî trªn tæng vèn huy ®éng lu«n ë trªn møc 350%. Sè vån thiÕu c¸c CTTC l¹i chñ yÕu ®i vay tõ Ng©n hµng. V× vËy môc tiªu khai th¸c, thu xÕp tèi ®a c¸c nguån vèn trong néi bé doanh nghiÖp vµ thu hót vèn nhµn rçi tõ c¸c tæ chøc vµ d©n c­ lµ gÇn nh­ kh«ng thùc hiÖn ®­îc. 3.2. Ho¹t ®éng tÝn dông Theo quy ®Þnh t¹i môc 2 NghÞ ®Þnh sè 79/2002/N§-CP ngµy 04/10/2002 th× c¸c ho¹t ®éng tÝn dông mµ CTTC ®îc phÐp thùc hiÖn gåm: cho vay, chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu, cÇm cè th­¬ng phiÕu vµ giÊy tê cã gi¸ kh¸c, b¶o l·nh vµ mét sè h×nh thøc cÊp tÝn dông kh¸c theo quy ®Þnh cña Ng©n hµng Nhµ n­íc. Khi cã nhu cÇu vèn cho s¶n xuÊt, kinh doanh vµ tiªu dïng, c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ®Õn c¸c CTTC ®Ò nghÞ cÊp tÝn dông th«ng qua c¸c hîp ®ång t­¬ng øng víi c¸c h×nh thøc cÊp tÝn dông cô thÓ nh­ hîp ®ång tÝn dông, hîp ®ång chiÕt khÊu, hîp ®ång b¶o l·nh ng©n hµng… c¸c CTTC tho¶ thuËn ®Ó kh¸ch hµng sö dông mét sè tiÒn cña m×nh trong thêi h¹n nhÊt ®Þnh víi ®iÒu kiÖn cã hoµn tr¶ trªn c¬ së sù tÝn nhiÖm. V× ho¹t ®éng tÝn dông lµ ho¹t ®éng kinh doanh cã ®é rñi ro cao, hËu qu¶ cña rñi ro mang tÝnh ph¶n øng d©y chuyÒn. VËy nªn chóng ®­îc ®Æt trong hµnh lang ph¸p lý chÆt chÏ víi nh÷ng ®iÒu kho¶n ®Æc biÖt nh»m h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt nh÷ng rñi ro. Trong c¸c h×nh thøc cÊp tÝn dông kÓ trªn th× cho vay lµ nghiÖp vô c¬ b¶n vµ phæ biÕn nhÊt. CTTC cã thÓ cho vay d­íi h×nh thøc: cho vay ng¾n h¹n, cho vay trung h¹n vµ dµi h¹n, cho vay theo uû th¸c, cho vay tiªu dïng b»ng h×nh thøc cho vay tr¶ gãp. Theo quy ®Þnh t¹i LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông 1997 vµ NghÞ ®Þnh sè79/2002/N§-CP ngµy 04/10/2002 th× ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho chÝnh CTTC, lîi Ých cña ng­êi göi tiÒn vµ nh÷ng lîi Ých chung cña Nhµ n­íc vµ x· héi. C¸c CTTC ph¶i thùc hiÖn c¸c h¹n chÕ ®èi víi kh¸ch hµng vµ møc cho vay nh­: CÊm c¸c CTTC cho vay ®èi víi kh¸ch hµng cã c¸c mèi quan hÖ cã thÓ dÉn tíi viÖc lîi dông vèn vay ®Ó h­ëng lîi bÊt chÝnh hoÆc cã c¸c quan hÖ cã thÓ t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc vi ph¹m ph¸p luËt (Cô thÓ quy ®Þnh t¹i ®iÒu 77 LuËt c¸c TCTD). Trong mét sè tr­êng hîp kh¸c, ®èi víi c¸c kh¸ch hµng ®ang cã c¸c mèi quan hÖ liªn quan tíi sù minh b¹ch tµi chÝnh cña c«ng ty nh­ kÕ to¸n tr­ëng, c¸c tæ chøc kiÓm to¸n… th× CTTC kh«ng ®­îc cÊp tÝn dông kh«ng cã b¶o ®¶m, cÊp tÝn dông víi ®iÒu kiÖn ­u ®·i. Nh×n chung c¸c quy ®Þnh nµy lµ kh¸ hîp lý vµ kh¸ch quan. Tuy nhiªn v× c¸c CTTC hiÖn nay ®Òu trùc thuéc c¸c tæng c«ng ty, ®­îc c¸c tæng c«ng ty cÊp vèn ®iÒu lÖ, víi ho¹t ®éng chÝnh lµ ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý vèn trong néi bé tæng c«ng ty, nªn c¸c quy ®Þnh nµy khã ®¶m b¶o ®­îc thùc hiÖn triÖt ®Ó trªn thùc tÕ. Ngoµi ra, ph¸p luËt cßn quy ®Þnh giíi h¹n cho vay ®èi víi mét kh¸ch hµng kh«ng ®îc v­ît qu¸ 15% vèn tù cã cña c¸c CTTC, trõ tr­êng hîp ®èi víi nh÷ng kho¶n vay tõ c¸c vèn uû th¸c cña ChÝnh phñ, cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n hoÆc tr­êng hîp kh¸ch hµng vay lµ tæ chøc tÝn dông kh¸c.Quy ®Þnh nµy lµ kh«ng hîp lý v× c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c còng lµ kh¸ch hµng vay vèn. Trong khi ®Ó b¶o ®¶m an toµn cho ho¹t ®éng cña CTTC nªn ph¸p luËt ra quy ®Þnh h¹n chÕ l­îng vèn vay víi mét kh¸ch hµng nh­ng kh¸ch hµng “tiÒm Èn nhiÒu rñi ro” nh­ c¸c TCTD l¹i ®­îc coi lµ ngo¹i lÖ. Cã thÓ chÝnh ngo¹i lÖ nµy còng gãp phÇn t¹o ra tÝnh d©y truyÒn trong rñi ro cña c¸c. 3.3. C¸c ho¹t ®éng kh¸c Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, bÊt kú chñ thÓ kinh doanh nµo còng lu«n cã nhu cÇu ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc ®Çu t­ cña m×nh ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ kinh doanh vµ gi¶m bít rñi ro cã thÓ gÆp ph¶i nÕu chØ chuyªn s©u vµo mét h×nh thøc ®Çu t­ nhÊt ®Þnh. CTTC ngoµi ho¹t ®éng huy ®éng vèn ®Ó cÊp tÝn dông cßn ®­îc ph¸p luËt cho phÐp sö dông vèn ®Çu t­ d­íi c¸c h×nh thøc: gãp vèn, mua cæ phÇn. Møc gãp vèn, mua cæ phÇn cña c¸c CTTC trong mét doanh nghiÖp, tæng møc gãp vèn, mua cæ phÇn cña CTTC trong tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp kh«ng v­ît qu¸ møc tèi ®a do Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc quy ®Þnh. Ngoµi ra CTTC nÕu tho¶ m·n c¸c ®iÒu kiÖn mµ ph¸p luËt quy ®Þnh cßn cã thÓ tham gia thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®Ó thùc hiÖn ho¹t ®éng kinh doanh. CTTC ®­îc kinh doanh ngo¹i hèi khi ®­îc Ng©n hµng Nhµ n­íc cho phÐp, ®­îc thùc hiÖn c¸c dÞch vô kiÒu hèi, kinh doanh vµng. CTTC ®­îc quyÒn uû th¸c, nhËn uû th¸c, lµm ®¹i lý trong c¸c lÜnh vùc liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ng©n hµng, kÓ c¶ viÖc qu¶n lý tµi s¶n, vèn ®Çu t­ cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n theo hîp ®ång. CTTC ®­îc cung øng c¸c dÞch vô t­ vÊn tµi chÝnh tiÒn tÖ cho kh¸ch hµng; ®­îc lµm c¸c dÞch vô b¶o qu¶n vËt quý, giÊy tê cã gi¸, cho thuª tñ kÐt, cÇm ®å vµ dÞch vô kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Cã thÓ thÊy c¸c ho¹t ®éng CTTC ®­îc phÐp thùc hiÖn lµ kh¸ réng, song trªn thùc tÕ c¸c dÞch vô tµi chÝnh doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n, dÞch vô t­ vÊn.. triÓn khai ®­îc rÊt Ýt. Thu nhËp chñ yÕu cña c¸c CTTC lµ tõ thÞ tr­êng tµi chÝnh ho¹t ®éng mang l¹i nhiÒu lîi nhÊt lµ tõ kinh doanh chøng kho¸n. Theo sè liÖu t¹i trang web cña Ng©n hµng Nhµ n­íc th× tÝnh ®Õn ®Çu th¸ng 9/2007 tæng tµi s¶n cña c¸c CTTC ë Hµ Néi lµ 58,6% tµi s¶n nî (t­¬ng ®­¬ng 35.000 tû VN§) lµ tiÒn cho c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c vay vµ 36,3% tµi s¶n cã (t­¬ng ®­¬ng 21.000 tû VN§) lµ vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông cho thÊy sù lÖ thuéc vµ vßng luÈn quÈn cña c¸c CTTC vµo c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c, ®Æc biÖt lµ c¸c ng©n hµng. Ho¹t ®éng huy ®éng c¸c nguån vèn nhµn rçi kh«ng hiÖu qu¶. C¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c còng mang l¹i lîi nhËn kh«ng nhiÒu cho c¸c CTTC. Nguyªn nh©n cã thÓ gi¶i thÝch lµ do c¸c CTTC cha cã ®ñ n¨ng lùc c¹nh tranh vÒ vèn, nh©n lùc, c«ng nghÖ nh­ Ng©n hµng. Do ®ã c¸c c«ng ty nµy chØ tËp trung vµo c¸c dÞch vô truyÒn thèng, ®¬n gi¶n, an toµn trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh. §iÒu nµy lµm c¸c CTTC Ýt ®­îc biÕt ®Õn, khiÕn viÖc huy ®éng vèn tõ c¸c tæ chøc, d©n c­ cµng thªm khã kh¨n, viÖc më réng tÝn dông vµ c¸c dÞch vô tµi chÝnh còng khã thùc hiÖn ®­îc. 4. Quy ®Þnh vÒ chÕ ®é tµi chÝnh, h¹ch to¸n vµ b¸o c¸o 4.1. ChÕ ®é tµi chÝnh ChÕ ®é tµi chÝnh cña CTTC bao gåm nh÷ng vÊn ®Ò vÒ vèn ph¸p ®Þnh, vèn ®iÒu lÖ, vèn huy ®éng vµ c¸c lo¹i quü. 4.1.1. Vèn ph¸p ®Þnh Vèn lµ vÊn ®Ò trung t©m, mÊu chèt cña hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp muèn ®i vµo ho¹t ®éng kinh doanh. V× ph¶i cã vèn th× doanh nghiÖp míi cã thÓ trang tr¶i c¸c chi phÝ liªn quan. Theo kho¶n 7 ®iÒu 3 LuËt doanh nghiÖp: “vèn ph¸p ®Þnh lµ møc vèn tèi thiÓu ph¶i cã theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Ó thµnh lËp doanh nghiÖp”. Tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi vµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn mµ Nhµ n­íc quy ®Þnh møc vèn ph¸p ®Þnh cho tõng lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông. Sau khi ban hµnh LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông 1997 ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 82/1998/N§-CP ngµy 3/10/1998 vÒ ban hµnh danh môc møc vèn ph¸p ®Þnh cña tæ chøc tÝn dông theo ®ã ®· quy ®Þnh: Vèn ph¸p ®Þnh cña CTTC nhµ n­íc, CTTC cæ phÇn, CTTC trùc thuéc tæ chøc tÝn dông lµ 50 tû VND, riªng ®èi víi CTTC liªn doanh, CTTC 100% vèn n­íc ngoµi lµ 5 triÖu USD. Trong giai ®o¹n nµy ViÖt Nam míi b­íc ®Çu gia nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc (lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN n¨m 1995) vµ tham gia nhiÒu h¬n vµo kinh tÕ thÕ giíi sau khi Hoa Kú dì bá lÖnh cÊm vËn. Do ®ã tuy cã c¸c quy ®Þnh cô thÓ vÒ møc vèn ph¸p ®Þnh ®èi víi c¸c CTTC song cã sù chªnh lÖch møc vèn kh¸ lín gi÷a CTTC trong n­íc vµ CTTC cã sù tham gia cña n­íc ngoµi, ®· t¹o ra rµo c¶n, h¹n chÕ sù thµnh lËp c¸c CTTC liªn doanh vµ CTTC 100% vèn n­íc ngoµi. §iÒu nµy ®­îc gi¶i thÝch do t©m lý cßn e ng¹i cña Nhµ n­íc ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nµy trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, nhÊt lµ trong mét ngµnh nh¹y c¶m vµ nhiÒu biÕn ®éng nh­ ngµnh tµi chÝnh-ng©n hµng. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y khi n­íc ta ngµy cµng héi nhËp s©u vµ ®Çy ®ñ vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, nªn sù vËn hµnh vµ c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh còng cÇn cã sù thay ®æi phï hîp h¬n. C¸c quy ®Þnh ph¸p luËt ®· th«ng tho¸ng h¬n ®èi víi c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh n­íc ngoµi nh»m t¹o ra sù c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c CTTC trong n­íc vµ CTTC cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, thu hót vµ tËn dông tèi ®a c¸c nguån vèn ®Çu t­. Ngµy 22/11/2006 ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh sè141/2006/N§-CP thay thÕ NghÞ ®Þnh sè 82/1998/N§-CP theo ®ã CTTC quy ®Þnh møc vèn ph¸p ®Þnh chung ®èi víi tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh CTTC lµ 300 tû VND (¸p dông cho ®Õn n¨m 2008) vµ lµ 500 tû (¸p dông cho tíi n¨m 2010). Møc vèn ph¸p ®Þnh nµy lµ phï hîp víi møc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña n­íc ta hiÖn nay vµ trong mét vµi n¨m tíi. 4.1.2. Vèn ®iÒu lÖ Vèn ®iÒu lÖ lµ sè vèn do tÊt c¶ c¸c thµnh viªn gãp vµo vµ ®­îc ghi vµo ®iÒu lÖ, phÇn vèn gãp cña c¸c thµnh viªn cã thÓ d­íi h×nh thøc tiÒn hoÆc hiÖn vËt. Tuú tõng lo¹i h×nh CTTC mµ sè vèn nµy ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån t­¬ng øng, víi c¸c quy ®Þnh cô thÓ vÒ lo¹i tiÒn gãp. §èi víi CTTC cæ phÇn, vèn ®iÒu lÖ ®­îc h×nh thµnh tõ viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu. Víi c«ng ty liªn doanh vèn ®iÒu lÖ bao gåm vèn cña c¸c bªn gãp theo tû lÖ tho¶ thuËn vµ ®­îc sù chÊp thuËn cña Ng©n hµng Nhµ n­íc (nh­ng phÇn vèn gãp cña bªn n­íc ngoµi kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 49% vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty). Theo quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh sè 141/2006/N§-CP ngµy 22/11/2006, CTTC ®­îc cÊp giÊy phÐp thµnh lËp vµ ho¹t ®éng ph¶i cã biÖn ph¸p b¶o ®¶m cã sè vèn ®iÒu lÖ thùc gãp hoÆc ®­îc cÊp tèi thiÓu t­¬ng ®­¬ng møc vèn ph¸p ®Þnh quy ®Þnh lµ 300 tû VND (chËm nhÊt vµo ngµy 31/12/2008) vµ lµ 500 tû VND (chËm nhÊt vµo ngµy 31/12/2010). ë ViÖt Nam hiÖn nay víi 9 CTTC ®· ®­îc thµnh lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng th× cã tíi 8 c«ng ty lóc míi thµnh lËp ®· cã vèn ®iÒu lÖ cao h¬n møc quy ®Þnh cña Ph¸p luËt trõ CTTC Handico cña tæng c«ng ty ph¸t triÓn nhµ Hµ Néi cã vèn ®iÒu lÖ b»ng møc vèn tèi thiÓu (theo quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh sè 82/1998/N§-CP ngµy 3/10/1998 lµ 50 tû VND). Cho tíi th¸ng 3 n¨m 2008 khi NghÞ ®Þnh sè 141/2006/N§-CP ngµy 22/11/2006 ®· cã hiÖu lùc thi hµnh c¸c CTTC hiÖn nay ®Òu t¨ng møc vèn ®iÒu lÖ cña m×nh ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña Nhµ n­íc vµ më réng ph¹m vi ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. §Çu n¨m 2008 Thèng ®èc Ng©n hµng nhµ n­íc ®· ký quyÕt ®Þnh ®ång ý t¨ng vèn ®iÒu lÖ cña 2 CTTC ®ã lµ CTTC DÖt may tõ 70 tû VND lªn 184 tû VND, CTTC Cao su víi møc vèn ®iÒu lÖ tõ 500 tû VND lªn 800 tû. Trong sè 7 CTTC hiÖn nay ®ang ho¹t ®éng víi vai trß trùc thuéc c¸c Tæng c«ng ty nhµ n­íc th× CTTC D©ï khÝ lµ CTTC ®Çu tiªn tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸. Sau 7 n¨m ho¹t ®éng, tõ møc vèn ®iÒu lÖ ban ®Çu lµ 100 tû VND (n¨m 2000) tíi th¸ng 3/2008 khi tiÕn hµnh chµo b¸n cæ phiÕu ra c«ng chóng c«ng ty ®· t¨ng møc vèn ®iÒu lÖ lªn 5000 tû ®ång gÊp gÇn 17 lÇn so víi quy ®Þnh hiÖn hµnh cña ph¸p luËt. Nh­ng víi träng t©m ®i vµo m¶ng tÝn dông tiªu dïng, CTTC Prudential ViÖt Nam lµ CTTC 100% vèn n­íc ngoµi ®Çu tiªn ®­îc thµnh lËp vµ hiÖn còng lµ CTTC ®ang gi÷ møc vèn ®iÒu lÖ cao nhÊt trong 9 CTTC ë n­íc ta hiÖn nay, víi møc vèn ®iÒu lÖ lªn tíi 7,5 triÖu USD. Thùc tÕ cho thÊy c¸c CTTC ®ang t¨ng dÇn møc vèn cña m×nh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh. Sù gia t¨ng nµy ®ång nghÜa víi sù lín m¹nh cña c¸c CTTC vµ vai trß cña ®Þnh chÕ tµi chÝnh nµy ®ang tõng b­íc ®ù¬c n©ng cao trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. 4.1.3. Vèn huy ®éng Ngoµi sè vèn chñ së h÷u CTTC ®­îc phÐp tiÕn hµnh huy ®éng vèn tõ c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n trong vµ ngoµi n­íc d­íi c¸c h×nh thøc nh­ : nhËn tiÒn göi cã k× h¹n trªn mét n¨m, ph¸t hµnh kú phiÕu, tr¸i phiÕu, chøng chØ tiÒn göi vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ kh¸c, CTTC còng ®­îc tiÕp nhËn c¸c nguån vèn uû th¸c, ®­îc vay c¸c tæ chøc tÝn dông trong vµ ngoµi n­íc…Theo c¸c quy ®Þnh hiÖn nay c¸c CTTC kh«ng ®­îc nhËn tiÒn kh«ng kú h¹n vµ tiÒn göi cã kú h¹n d­íi mét n¨m, ®iÒu nµy lµm h¹n chÕ c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô Ng©n hµng mµ CTTC ®­îc phÐp thùc hiÖn, ®ã lµ kh«ng ®­îc tiÕn hµnh c¸c dÞch vô thanh to¸n. 4.1.4. C¸c quü Nh»m ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng cña CTTC ®­îc ho¹t ®éng an toµn vµ ph¸t triÓn v÷ng m¹nh, ®ång thêi ®¶m b¶o an toµn cho hÖ thèng tÝn dông, hµng n¨m c¸c CTTC ph¶i trÝch tõ lîi nhuËn sau thuÕ vµ duy tr× c¸c quü sau: Quü dù tr÷ bæ sung vèn ®iÒu lÖ (5% lîi nhuËn sau thuÕ), quü dù phßng rñi ro vµ c¸c quü kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. CTTC kh«ng ®­îc sö dông c¸c lo¹i quü nµy ®Ó tr¶ lîi tøc hoÆc ph©n phèi cho c¸c chñ së h÷u, cæ ®«ng d­íi bÊt kú h×nh thøc nµo (trõ tr­êng hîp c«ng ty thanh lý, gi¶i thÓ). Nh×n chung hiÖn nay c¸c quü nµy trong c¸c CTTC lµ kh«ng nhiÒu v× lîi nhuËn cña c¸c c«ng ty hiÖn nay lµ ch­a cao. 4.2. H¹ch to¸n vµ b¸o c¸o H¹ch to¸n cña CTTC thuéc ph¹m trï c¸c ho¹t ®éng chuyªn m«n vÒ kÕ to¸n, thèng kª. T¹i ®iÒu 86 LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông th× CTTC ph¶i thùc hiÖn h¹ch to¸n theo hÖ thèng tµi kho¶n, chÕ ®é chøng tõ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ kÕ to¸n, thèng kª. KÕt qu¶ c¸c ho¹t ®éng h¹ch to¸n nµy cÇn ®­îc b¸o c¸o sau mét n¨m tµi chÝnh vµ chØ ®­îc c«ng nhËn khi ®· ®­îc kiÓm to¸n nhµ n­íc kiÓm tra, x¸c nhËn. C¸c CTTC ph¶i thùc hiÖn b¸o c¸o tµi chÝnh ®Þnh kú vÒ c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô theo quy ®Þnh cña Thèng ®èc ng©n hµng nhµ n­íc.Ngoµi c¸c b¸o c¸o ®Þnh kú trong mét sè tr­êng hîp CTTC cßn ph¶i thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o ®ét xuÊt, vÝ dô nh­ khi cã diÔn biÕn kh«ng b×nh th­êng trong ho¹t ®éng nghiÖp vô mµ CTTC xÐt thÊy nã cã thÓ ¶nh h­ëng nghiªm träng tíi t×nh h×nh kinh doanh cña m×nh, hay khi cã thay ®æi lín vÒ tæ chøc trong c«ng ty. §©y lµ c¸c quy ®Þnh v« cïng ®óng ®¾n vµ rÊt cÇn thiÕt, lµ c«ng cô gióp nhµ n­íc kiÓm so¸t chÆt chÏ c¸c ho¹t ®éng cña CTTC. Tõ ®ã cã c¸c quyÕt ®Þnh vµ chÝnh s¸ch phï hîp, ®¶m b¶o an toµn cho hÖ thèng tÝn dông. CTTC lµ mét ®Þnh chÕ tµi chÝnh ho¹t ®éng kh¸ m¹nh mÏ vµ n¨ng ®éng trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh thÕ giíi, song ë ViÖt Nam l¹i rÊt h¹n chÕ. Khu©n khæ ph¸p lý hiÖn cã ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c CTTC chñ ®éng trong ho¹t ®éng kinh doanh, c¹nh tranh b×nh ®¼ng víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c trong x· héi. Cã thÓ nhËn xÐt, viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn lo¹i h×nh CTTC t¹i ViÖt Nam lµ mét chñ tr­¬ng ®óng, phï hîp víi nhu cÇu thÞ tr­êng tµi chÝnh tÝn dông ë n­íc ta. Bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc, c¸c CTTC ViÖt Nam ®ang tån t¹i mét sè khã kh¨n h¹n chÕ sau: - Thø nhÊt: ViÖc x©y dùng ph¸p luËt vÒ CTTC cßn dùa trªn lý thuyÕt vµ kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi vèn cã sù kh¸c biÖt kh«ng nhá vÒ kinh tÕ x· héi so víi n­íc ta. MÆt kh¸c thêi gian tån t¹i vµ ho¹t ®éng cña CTTC ch­a dµi, ch­a ®ñ ®Ó c¸c nhµ lµm luËt tæng kÕt, ®¸nh gi¸ mét c¸ch kÞp thêi nªn ph¸p luËt vÒ CTTC cßn ch­a ®ång bé. PhÇn lín c¸c v¨n b¶n míi chØ dõng l¹i ë NghÞ ®Þnh, Th«ng t­… hiÖu lùc v¨n b¶n kh«ng cao, dÉn ®Õn khã kh¨n trong gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn cã thÓ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña CTTC. - Thø hai: ThÞ tr­êng ho¹t ®éng cña CTTC nhá bÐ, h¹n hÑp, hiÖu qu¶ ch­a xøng víi tiÒm n¨ng cña ®Þnh chÕ tµi chÝnh nµy. HiÖn nay c¸c CTTC ®Òu tËp trung ë c¸c thµnh phè lín, chñ yÕu lµ Hµ Néi vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh. M¹ng l­íi ho¹t ®éng ch­a réng r·i. Ph¹m vi ho¹t ®éng chñ yÕu bã hÑp trong viÖc cung øng vèn cho c¸c dù ¸n cña c¸c thµnh viªn trong tæng c«ng ty. ViÖc më réng ph¹m vi kinh doanh, cung cÊp dÞch vô tµi chÝnh cho c¸c doanh nghiÖp bªn ngoµi ch­a ®­îc chó träng. KÕt qu¶ trong c«ng t¸c huy ®éng cßn h¹n chÕ, nguån vèn chñ yÕu ®­îc huy ®éng tõ néi bé tæng c«ng ty do vËy rñi ro trong ho¹t ®éng cµng lín. - Thø ba: lµ mét ®Þnh chÕ tµi chÝnh kh¸ míi mÎ trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ ViÖt Nam, CTTC ch­a ®­îc x· héi biÕt ®Õn réng r·i. Kh«ng chØ ng­êi d©n mµ c¸c doanh nghiÖp nhá vµ võa – nh÷ng kh¸ch hµng chÝnh cña c¸c CTTC trªn thÕ giíi – còng chØ biÕt tíi c¸c CTTC mét c¸ch s¬ ®¼ng ë ViÖt Nam. Ch­¬ng iii MéT sè gi¶I ph¸p hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ c«ng ty tµi chÝnh ë viÖt nam 1. Sù cÇn thiÕt cña viÖc hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ c«ng ty tµi chÝnh HiÖn nay, xu h­íng toµn cÇu hãa – khu vùc hãa víi ®Æc tr­ng næi bËt lµ sù tù do hãa tµi chÝnh ngµy cµng réng kh¾p, chi phèi m¹nh mÏ khuynh h­íng vµ cÊu tróc vËn ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng tµi chÝnh tõng quèc gia. Sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña c¸c quan hÖ x· héi còng khiÕn cho c¸c quy ph¹m ph¸p luËt nãi chung vµ c¸c quy pham ph¸p luËt vÒ CTTC nãi riªng, cã xu h­íng trë nªn l¹c hËu, lçi thêi.. Thªm vµo ®ã, v× tr×nh ®én lËp ph¸p cña ViÖt Nam còng h¹n chÕ nªn ngay trong mçi quy ph¹m ®­îc ban hµnh còng cßn chøa ®ùng nh÷ng thiÕu sãt, bÊt cËp. H¬n thÕ, CTTC lµ mét lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông míi ra ®êi, thêi gian ®i vµo ho¹t ®éng ch­a dµi, do vËy kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ. ChÝnh nh÷ng ®iÒu ®ã ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh kh¶ thi vµ hiÖu qu¶ khi ¸p dông quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi, kh«ng phï hîp víi sù biÕn ®æi cña x· héi, ph¸p luËt vµ th«ng lÖ quèc tÕ. ViÖc ®æi míi c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông nãi chung vµ CTTC nãi riªng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. Trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ CTTC, cÇn b¶o ®¶m c¸c yÕu tè sau: - Thø nhÊt, ®¶m b¶o thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi kinh tÕ cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam. §¶ng vµ Nhµ n­íc ta thõa nhËn viÖc ®æi míi hÖ thèng tæ chøc tµi chÝnh lu«n lu«n cã ý nghÜa quan träng, gãp phÇn thùc hiÖn th¾ng lîi c«ng cuéc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ vµ ®Êt n­íc. §¹i héi §¶ng IX kh¼ng ®Þnh: “Ph¸t triÓn thÞ tr­êng vèn vµ tiÒn tÖ víi h×nh thøc ®a d¹ng, thÝch hîp, bao gåm hÖ thèng ng©n hµng, thÓ chÕ tµi chÝnh phi ng©n hµng, c«ng ty b¶o hiÓm, c¸c quü ®Çu t­ /// nh»m thu hót c¸c nguån vèn trong x· héi, më réng nguån vèn trung, dµi h¹n. (…) HiÖn ®¹i hãa vµ ®æi míi c«ng nghÖ cña hÖ thèng ng©n hµng, ®Èy nhan viÖc ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin, phÊn ®Êu ®Ó hÖ thèng tµi chÝnh – ng©n hagnf ®¹t tr×nh ®é trung b×nh trong khu vùc”. ViÖc ph¸t triÓn cña c¸c CTTC trong nh÷ng n¨m tíi cÇn kÕt hîp hµi hßa lîi Ých cña Nhµ n­íc – c¸c tæng c«ng ty, c¸c CTTC – doanh nghiÖp. - Thø hai, ph¸t triÓn CTTC theo ®óng vai trß và tÇm quan träng cña nã. Häat ®éng cña c¸c CTTC ph¶i ®¶m b¶o sù quan t©m tÝch cùc, ®ång bé và c¸c gi¶i ph¸p hiÖu qu¶ h¬n cña ng©n hµng Nhµ n­íc, c¸c Bé, ngµnh h÷u quan. - Thø ba, viÖc söa ®æi, ban hµnh, bæ sung ph¸p luËt ph¶i trªn c¬ së ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, ph¶i c©n nh¾c tíi môc tiªu kh¸c nhau. §¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt, ®ång bé trong c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ CTTC. Qu¸ tr×nh hoµn thiÖn ph¸p luËt cÇn dù kiÕn ®­îc nhøng trë ng¹i ph¸t sinh vµ t¹o tÝnh chñ ®éng, cã biÖn ph¸p kh¾c phôc kÞp thêi nh­ vÒ kh¶ n¨ng thùc hiÖn, t©m lý x· héi… - Thø t­, ph¶i ®¶m b¶o sù phï hîp víi xu h­íng quèc tÕ hãa vÒ ho¹t ®éng cña c¸c CTTC trong ®iÒu kiÖn héi nhËp quèc tÕ. T×nh h×nh hiÖn nay cho thÊy, ho¹t ®éng cña ngµnh tµi chÝnh – ng©n hµng ViÖt Nam kh«ng chØ bã hÑp trong l·nh thæ mµ cßn liªn quan ®Õn tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi. Qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa, buéc chóng ta trong “luËt ch¬i chung”, chÝnh v× thÕ c¸c quy ph¹m ph¸p luËt ph¶i ®¶m b¶o chuÈn mùc phï hîp quèc tÕ, ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh héi nhËp cña chóng ta kh«ng bÞ chËm so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ cã thÓ v­¬n ra tÇm thÕ giíi. 2. Mét sè ®Ò xuÊt nh»m hoàn thiÖn ph¸p luật về c«ng ty tài chÝnh 2.1. VÒ ®iÒu kiÖn cÊp giÊy phÐp thµnh lËp vµ ho¹t ®éng Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, ®Ó ®­îc cÊp giÊy phÐp thµnh lËp vµ ho¹t ®éng c¸c CTTC ph¶i ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn cô thÓ. T¹i ®iÓm 7.1 Th«ng t­ sè 06/2002/TT – NHNN ngµy 23/12/2002: “cã nhu cÇu ho¹t ®éng trªn ®Þa bµn xin ho¹t ®éng”. Quy ®Þnh nµy cã t¸c dông phÇn nµo nh»m ®¶m b¶o an toµn cho ho¹t ®éng ng©n hµng, tuy nhiªn nã tá ra bÊt hîp lý, vô hình chung ®ã h¹n chÕ quyÒn tù chñ kinh doanh cña các CTTC, bëi vì viÖc ®¸nh gi¸ mét ®Þa bµn cã nhu cÇu ho¹t ®éng cña CTTC hay kh«ng phô thuéc vµo sù ®¸nh gi¸ ph©n tÝch, còng nh­ chiÕn l­îc kinh doanh cña mçi CTTC. Trªn c¬ së ®ã mçi CTTC tù quyÕt ®Þnh cã ®Çu t­ vµo mét ®Þa bµn hay kh«ng. H¬n n÷a vÒ phÝa c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc, mµ cô thÓ lµ Ng©n hµng Nhµ n­íc, nÕu vÉn quy ®Þnh ®iÒu kiÖn nµy sÏ g©y khã kh¨n cho viÖc thÈm ®Þnh cÊp giÊy phÐp, bëi viÖc x¸c ®Þnh thÕ nµo lµ cã nhu cÇu ho¹t ®éng cña CTTC lµ rÊt khã, kh«ng cã mét chuÈn mùc cô thÓ, chÝnh x¸c. §iÒu nµy dÉn ®Õn tình tr¹ng tuú tiÖn trong viÖc cÊp giÊy phép ho¹t ®éng cho c¸c CTTC. Do vËy, nªn ch¨ng bá quy ®Þnh nµy ®Ó cho c¸c CTTC hoµn toµn cã quyÒn quyÕt ®Þnh ®Çu t­ vµo mét ®Þa bµn nµo ®ã. 2.2. Qu¶n trị, ®iÒu hành c«ng ty tµi chÝnh Kho¶n 2 §iÒu 30 QuyÕt ®Þnh sè 516/2003/Q§–NHNN ngµy 26/5/2003 quy ®Þnh: “Bè, mÑ, vî, chång, con, anh , chÞ, em ruét cña thµnh viªn Héi ®ång qu¶n trÞ, Ban kiÓm so¸t, Tæng gi¸m ®èc (Gi¸m ®èc) kh«ng ®­îc bÇu vµo Héi ®ång qu¶n trÞ, Ban kiÓm so¸t hoÆc bæ nhiÖm lµm Tæng giám ®èc (Gi¸m ®èc) ”. Quy ®Þnh nµy víi môc ®Ých lµ t¹o ra sù minh b¹ch, kh¸ch quan trong ho¹t ®éng cña c¸c CTTC, tr¸nh t¹o ra sù “gia ®×nh trÞ” dÉn tíi sù lÖ thuéc bÞ chi phèi cña c¸c CTTC phôc vô lîi Ých mét nhãm ng­êi l·nh ®¹o trong c«ng ty. Song chÝnh ®iÒu nµy thÓ hiÖn sù thiÕu kh¸ch quan trong nhËn ®Þnh cña c¸c nhµ lµm luËt, mang tÝnh chñ quan vµ phiÕn diÖn. §iÒu quan träng cña mét thµnh viªn ban l·nh ®¹o, ®iÒu hµnh c«ng ty lµ kh¶ n¨ng, ®¹o ®øc cña chÝnh b¶n th©n hä. MÆt kh¸c, lµ thµnh viªn Héi ®ång qu¶n trÞ hay Tæng gi¸m ®èc (Gi¸m ®èc) ®Òu ph¶i tu©n thñ ®iÒu lÖ c«ng ty, c¸c nghÞ quyÕt cña c¶ Héi ®ång qu¶n trÞ, do ®ã kh¶ n¨ng chi phèi tíi ho¹t ®éng, sù minh b¹ch tµi chÝnh cña CTTC lµ rÊt Ýt. Nªn ch¨ng chØ cÊm nh÷ng ®èi t­îng nµy kh«ng ®­îc lµ thµnh viªn Ban KiÓm so¸t, kÕ to¸n tr­ëng cña CTTC ®ã. Nh­ vËy võa kh«ng bá sãt c¸c c¸ nh©n cã tµi, võa ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan minh b¹ch. 2.3. Ho¹t ®éng huy ®éng vèn §iÒu 17 NghÞ ®Þnh sè 79/2002/N§–CP ngµy 4/10/2002 Quy ®Þnh c¸c CTTC kh«ng ®­îc phÐp nhËn tiÒn göi cã kú h¹n d­íi mét n¨m. Song bªn c¹nh ®ã CTTC l¹i ®­îc huy ®éng vèn b»ng ph¸t hµnh c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n (d­íi mét n¨m) nh­ kú phiÕu, chøng chØ tiÒn göi ng¾n h¹n, CTTC ®­îc vay c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông trong n­íc, ngoµi n­íc vµ tæ chøc tµo chÝnh quèc tÕ. HiÖn nay ch­a cã mét v¨n b¶n ph¸p luËt nµo h­íng dÉn chi tiÕt c¸c kho¶n vèn vay nµy lµ ng¾n h¹n, trung h¹n hay dµi h¹n. V× thÕ cã thÓ hiÓu kho¶n vèn vay nµy gåm c¶ vèn vay ng¾n h¹n, trung vµ dµi h¹n. Nh­ vËy trong c¬ cÊu huy ®éng vèn cña CTTC cã sù tån t¹i cña c¸c nguån vèn cã kú h¹n kh¸c nhau. Quy ®Þnh nµy t¹o ra khe hë khi tiÕn hµnh ho¹t ®éng cÊp tÝn dông CTTC cã thÓ sö dông c¸c kho¶n vèn huy ®éng ng¾n h¹n ®Ó cho vay trung vµ dµi h¹n, dÉn tíi sù thiÕu an toµn vµ v÷ng bÒn trong ho¹t ®éng kinh doanh cña CTTC, ¶nh h­ëng xÊu tíi toµn bé hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông. Ph¸p luËt cÇn cã nh÷ng quy ®Þnh ®ång bé ®Ó kh¾c phôc v­íng m¾c trªn, t¹o ra sù thèng nhÊt cho c¸c CTTC khi thùc thi, nh­ cã thÓ quy ®Þnh c¸c nguån vèn huy ®éng cña CTTC chØ lµ vèn trung vµ dµi h¹n: Kh«ng ®­îc ph¸t hµnh kú phiÕu, chøng chØ tiÒn göi ng¾n h¹n; ®­îc vay c¸c kho¶n vèn trung vµ dµi h¹n cña c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. HiÖn nay c¸c CTTC ®­îc phÐp nhËn tiÒn göi cña tæ chøc, c¸ nh©n cã kú h¹n tõ mét n¨m trë lªn. Nh­ng thùc tÕ cho thÊy, nhu cÇu göi tiÒn cña kh¸ch hµng lµ göi c¶ ng¾n h¹n, trung vµ dµi h¹n. NÕu chØ cho phÐp c¸c CTTC nhËn tiÒn göi tõ mÐt n¨m trë lªn sÏ bá lì c¬ héi kh¸ch hµng, l·ng phÝ nh©n c«ng vµ c¬ së vËt chÊt. Do vËy ph¸p luËt nªn cho phÐp c¸c CTTC lµm ®¹i lý hoÆc nhËn uû th¸c huy ®éng vèn ng¾n h¹n cho c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc phÐp huy ®éng vèn ng¾n h¹n. 2.4. Ho¹t ®éng cho vay §iÒu 27 NghÞ ®Þnh sè 79/2002/N§–CP ngµy 4/10/2002 quy ®Þnh “CTTC kh«ng ®­îc cÊp tÝn dông ®èi víi nh÷ng ®èi t­îng ®­îc quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 77 LuËt c¸c Tæ chøc tÝn dông, kh«ng ®­îc chÊp nhËn b¶o l·nh cña c¸c ®èi t­îng theo quy ®Þnh trªn ®Ó lµm c¬ së cho viÖc cÊp tÝn dông ®èi víi kh¸ch hµng”. Quy ®Þnh nµy cã nhiÒu ®iÓm kh«ng hîp lý, cô thÓ cÇn quy ®Þnh l¹i lµ cho phÐp thuéc diÖn 1.c §iÒu 77 LuËt c¸c Tæ chøc tÝn dông ®­îc vay nÕu hä ®ñ ®iÒu kiÖn vay vµ kh«ng ph¶i do nh÷ng ng­êi thuéc diÖn 1.a §iÒu 77 thÈm ®Þnh, xÐt duyÖt cho vay. Còng theo quy ®Þnh nµy “CTTC kh«ng ®­îc cho vay ®èi víi ng­êi thÈm ®Þnh, xÐt duyÖt cho vay”. Néi dung nµy ch­a râ rµng nªn dÉn ®Õn nhißu c#ch hiÓu kh¸c nhau, g©y tranh c·i, khã cho viÖc thùc hiÖn. Cô thÓ cÇn quy ®Þnh râ ng­êi thÈm ®Þnh, xÐt duyÖt cho vay lµ ng­êi thÈm ®Þnh cho vay trùc tiÕp hay tÊt c¶ nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c thÈm ®Þnh cho vay, mÆc dï hä cã ®ñ ®iÒu kiÖn vay vèn. Thªm vµo ®ã, nÕu c¸c ®èi t­îng quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 ®iÒu nµy b¶o l·nh b»ng tµi s¶n c¸ nh©n cña m×nh ch¾c ch¾n ®ñ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o an toµn cho kho¶n vèn cho vay th× nªn cho phép họ b¶o l·nh lµm c¬ së cho viÖc cÊp tÝn dông ®èi víi kh¸ch hµng. VÒ giíi h¹n cho vay ®èi víi mét kh¸ch hµng theo kho¶n 3 §iÒu 30 NghÞ ®Þnh sè 79/2002/N§–CP ngµy 4/10/2002 lµ kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 15% vèn tù cã lµ qu¸ nhá, cã thÓ n©ng tû lÖ nµy lªn cao h¬n. Ngoµi ra, nÕu quy ®Þnh giíi h¹n cho vay ®èi víi mét kh¸ch hµng nh­ trªn sÏ g©y ra nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh cho ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c CTTC. Kh¸ch hµng cña c¸c CTTC lµ c¸c chñ ®Çu t­, chñ dù ¸n, c¸c nhµ thÇu lín, nªn giíi h¹n cho vay kh«ng qu¸ 15% vèn tù cã cña CTTC th× kh«ng thÓ ®¶m b¶o nguån vèn cho dù ¸n ®­îc. V« h×nh chung h­íng ®èi t­îng kh¸ch hµng cña c¸c CTTC chØ lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ cho vay tiªu dïng d­íi h×nh thøc cho vay mua tr¶ gãp. Nªn ch¨ng quy ®Þnh møc khèng chÕ an toµn nhÊt lµ tõ 20 – 30% vèn tù cã cña c¸c CTTC, v× ë møc 15% kh«ng thÓ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu vèn cho c¸c dù ¸n ®Çu t­ lín. H¬n n÷a, CTTC cã chøc n¨ng ®Çu mèi thu xÕp hîp vèn, nhËn uû th¸c vµ c¸c ngu#n thu kh¸c kh«ng thuéc vèn tù cã, nh­ng ®ñ ®¶m b¶o tµi trî cho dù ¸n võa vµ lín. Giíi h¹n cho vay vµ b¶o l·nh cho mét kh¸ch hµng b»ng 15% vèn tù cã cña CTTC chØ ¸p dông thÝch hîp cho c¸c kho¶n cho vay ng¾n h¹n vµ kh¸ch hµng lµ c¸c tæ chøc kinh tÕ, doanh nghiÖp s¶n xuÊt, kinh doanh võa vµ nhá. 2.5. Quy ®Þnh vÒ c¸c tr­êng hîp gi¸m s¸t, kiÓm tra Ph¸p luËt quy ®Þnh: CTTC muèn më vµ chÊm døt ho¹t ®éng cña chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn cña m×nh ( Kho¶n 1 §iÒu 3 QuyÕt ®Þnh sè 24/2003/ Q§ – NHNN ngµy 7/1/2003 ), muèn thay ®æi ®Þa ®iÓm ®Æt trô së, së giao dÞch, chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn ph¶i ®­îc Ng©n hµng Nhµ n­íc chÊp thuËn (§iÒu 31 LuËt c¸c Tæ chøc tÝn dông )… Ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ mang tÝnh x· héi cao, sù qu¶n lý chÆt chÏ cña Nhµ n­íc lµ ®iÒu cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, trong mét sè tr­êng hîp nªn quy ®Þnh th«ng tho¸ng t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c chñ thÓ kinh doanh tù chñ. Ph¸p luËt nªn quy ®Þnh: ViÖc më, chÊm døt ho¹t ®éng cña chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn ë n­íc ngoµi, viÖc thay ®æi ®Þa ®iÓm ®Æt trô së chÝnh ph¶i ®­îc Ng©n hµng Nhµ n­íc chÊp thuËn; riªng vÊn ®Ò më, chÊm døt ho¹t ®éng hoÆc thay ®æi ®Þa ®iÓm chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn trong n­íc ®Ó cho c¸c CTTC tù quyÕt ®Þnh vµ b¸o c¸o víi Ng©n hµng Nhµ n­íc. Nh­ thÕ, sÏ gi¶m thiÓu ®­îc nhiÒu thñ tôc mµ vÉn ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶, an toµn. 2.6. T¹o hµnh lang ph¸p lý ®ång bé vµ t¨ng c­êng vai trß qu¶n lý cña Nhµ n­íc “Muèn cã mét thÞ tr­êng ph¸t triÓn cÇn t¹o dùng mét m«i tr­êng lµnh m¹nh”, ®ã lµ ®Æc tr­ng cña kinh tÕ thÞ tr­êng. CTTC lµ mét lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông cã ph¹m vi ho¹t ®éng kh¸ réng, cã ®«i chót h¹n chÕ (kh«ng cã dÞch vô thanh to¸n vµ nhËn tiÒn göi d­íi mét n¨m) nh­ng l¹i cã lîi thÕ h¬n ë sù n¨ng ®éng trong t«n chØ “tèi ®a ho¸ lîi nhuËn cho kh¸ch hµng”. Trong khi trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh thÕ giíi ®Þnh chÕ tµi chÝnh nµy ®· ph¸t triÓn lín m¹nh th× ë ViÖt Nam chñ yÕu c¸c CTTC míi chØ giíi h¹n c¸c ho¹t ®éng trong ph¹m vi c¸c tæng c«ng ty së h÷u Nhµ n­íc. Mét trong sè c¸c lý do quan träng dÉn tíi t×nh tr¹ng nµy lµ do sù thiÕu râ rµng trong mét sè quy ®Þnh cña Ph¸p luËt, sù ®Þnh h­íng kh¸ch hµng cña chÝnh c¸c CTTC vµ vai trß qu¶n lý cña Nhµ n­íc lµ ch­a tèt. - Thø nhÊt, c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt quy ®Þnh vÒ CTTC hiÖn nay lµ Ýt vµ thiÕu so víi c¸c lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông kh¸c. NghÞ ®Þnh sè 79/2002/N§–CP ngµy 4/10/2002 quy ®Þnh vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña CTTC ®· kh«ng cßn ®ñ søc ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña thùc tÕ. Bªn c¹nh ®ã th«ng t­ sè 06/2002/TT–NHNN ngµy 23/12/2002 h­íng dÉn thùc hiÖn NghÞ ®Þnh sè 79/2002/N§–CP ngµy 4/10/2002 kh«ng cã c¸c h­íng dÉn chi tiÕt thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng mµ CTTC ®­îc phÐp thùc hiÖn. §iÒu nµy g©y khã kh¨n cho c¸c CTTC trong viÖc thùc thi ph¸p luËt. VÝ dô: §iÒu 21 NghÞ ®Þnh sè 79/2002/ N§ – CP quy ®Þnh “CTTC ®­îc cÊp tÝn dông d­íi c¸c h×nh thøc kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt”,t¹i kho¶n 3 §iÒu 27 quy ®Þnh “c¸c ho¹t ®éng kh¸c” ph¶i ®­îc c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn cho phÐp. Nh÷ng “h×nh thøc kh¸c” vµ “ho¹t ®éng kh¸c” quy ®Þnh trong NghÞ ®Þnh kh«ng ®­îc h×nh dung cô thÓ ë Th«ng t­ sè 06/2002/ TT–NHNN hay bÊt kú v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt nµo. Do vËy víi vai trß lµ h­íng dÉn thùc c¸c quy ®Þnh trong nghÞ ®Þnh, thông tư cÇn ph¶i chi tiÕt, râ rµng, cô thÓ h¬n. Thªm vµo ®ã, khi gia nhËp WTO, héi nhËp s©u h¬n vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ViÖt Nam kh«ng thÓ ®øng ngoµi xu thÕ vËn ®éng chung cña nÒn tµi chÝnh thÕ giíi. Trong ®ã cã viÖc t¨ng c­êng vµ ph¸t triÓn vai trß cña CTTC lªn ®óng tÇm quan träng cña nã ®èi víi hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông cña mét quèc gia. Nhµ n­íc cÇn söa ®æi, bæ sung c¸c v¨n b¶n d­íi luËt hiÖn hµnh ®ang ®iÒu chØnh trùc tiÕp ®Õn CTTC vµ nh÷ng v¨n b¶n li#n quan ®Ó th¸o gì nh÷ng v­íng m¾c, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c chñ thÓ khi tham gia thÞ tr­êng. Quan träng h¬n lµ c¸c quy ®Þnh vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña CTTC cÇn ®­îc n©ng lªn thµnh luËt, ®¶m b¶o tÝnh ph¸p lý cao cho ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty nµy. - Thø hai, song song víi viÖc hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý, Nhµ n­íc còng cÇn cã nh÷ng ®Þnh h­íng ho¹t ®éng cô thÓ kh¸c ®Ó n©ng cao vai trß qu¶n lý cña m×nh ®èi víi c¸c CTTC. Víi t­ c¸ch lµ chñ thÓ qu¶n lý, chñ së h÷u vèn cña 7/9 CTTC hiÖn nay, Nhµ n­íc cÇn ®Þnh h­íng ho¹t ®éng c«ng ty tµi chÝnh tËp trung vµo c¸c ho¹t ®éng mµ c¸c Ng©n hµng hiÖn cßn bá ngá hoÆc Ýt quan t©m nh­: cho vay tiªu dïng ®èi víi c¸ nh©n, cho vay mua tr¶ gãp, ph¸t hµnh thÎ… NÕu c¸c CTTC ViÖt Nam ra ®êi chØ thùc hiÖn chøc n¨ng thay mÆt cho tæng c«ng ty ®Çu t­ vèn vµo c¸c c«ng ty thµnh viªn vµ huy ®éng vèn cho tæng c«ng ty thùc hiÖn chiÕn l­îc dµi h¹n, th× ®· ®Ó l·ng phÝ rÊt lín mét thÞ tr­êng trong n­íc nhiÒu tiÒm n¨ng. Trong thêi gian gÇn ®©y cã rÊt nhiÒu tæ chøc trong vµ ngoµi n­íc muèn thµnh lËp c«ng ty tµi chÝnh ë ViÖt Nam, mét sè tËp ®oµn tµi chÝnh tªn tuæi nh­ General Electric (Hoa Kú), BIDV Ch©u ©u (BIDV Europe Finance & Invesment); c¸c tËp ®oµn kinh tÕ lÝn trong n­íc, nh­: CTTC Vinalines – VN airline, CTTC Vinaconex cña tËp ®oµn Vinaconex, CTTC S«ng §µ… §iÒu ®ã cã thÓ gi¶i thÝch bëi mét sè lý do sau: NÒn kinh tÕ ViÖt Nam tiÕp tôc ph¸t triÓn nhanh vµ æn ®Þnh. ViÖc héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc cña ViÖt Nam ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng khÝch lÖ, khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc t×m kiÕm c¸c lÜnh vùc ®Çu t­ hiÖu qu¶, trong ®ã cã m« h×nh ho¹t ®éng cña CTTC. C¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ViÖt Nam ®­îc ban hµnh t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c c«ng ty tµi chÝnh ph¸t triÓn, ho¹t ®éng an toµn vµ cã hiÖu qu¶. NhiÒu tËp ®oµn, tæng c«ng ty vµ doanh nghiÖp lín cña ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng ph¸t triÓn, do vËy cÇn cã riªng tæ chøc tµi chÝnh ®Ó phôc vô nhu cÇu vµ ®¸p øng nhu cÇu ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh còng nh­ t¹o c«ng cô tµi chÝnh lín ®Ó ®Çu t­ ra ngoµi tæng c«ng ty, tËp ®oµn. C«ng ty tµi chÝnh sÏ lµ cÇu nèi cho c¸c ho¹t ®éng nµy. C¸c CTTC thêi gian qua ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, tû lÖ lêi cao so víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c trong khi hÖ sè rñi ro thÊp. §iÒu nµy ®· thóc ®Èy c¸c tËp ®oµn, tæng c«ng ty ®Ò nghÞ thµnh lËp c«ng ty tµi chÝnh d­íi h×nh thøc cæ phÇn nh­ hiÖn nay. LÜnh vùc ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh nghÒ míi, dÞch vô míi cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn hiÖn nay cßn h¹n chÕ trong khi nhu cÇu vay vèn ®Ó ®¸p øng yªu cÇu sinh ho¹t hµng ngµy cña ng­êi d©n cßn bá ngá. Theo thèng kª, tû lÖ ng­êi d©n tiÕp cËn víi c¸c dÞch vô tµi chÝnh ng©n hµng ViÖt Nam chiÕm mét tû lÖ thÊp (kho¶ng d­íi 10%). Do vËy nhiÒu tæ chøc tÝn dông n­íc ngoµi muèn sö dông ngay chÝnh nguån vèn cña hä ®Ó ®Çu t­ cho vay trong lÜnh vùc tÝn dông tiªu dïng. Nh­ng theo c¸c chuyªn gia kinh tÕ (¤ng Martin Rama, chuyªn gia kinh tÕ tr­ëng Ng©n hµng ThÕ giíi t¹i ViÖt Nam) c¶nh b¸o, viÖc å ¹t xin thµnh lËp CTTC Èn chøa nhiÒu bÊt lîi kh«ng chØ víi c¸c ho¹t ®éng cña Doanh nghiÖp ViÖt Nam mµ cßn víi c¶ nÒn kinh tÕ, khi viÖc cho vay trong néi bé tËp ®oµn cña c¸c lo¹i h×nh nµy kh«ng ®­îc kiÓm so¸t chÆt chÏ nh­ c¬ chÕ gi¸m s¸t ho¹t ®éng Ng©n hµng. Do vËy rÊt c¨n cø c¸c quy chÕ kiÓm so¸t vµ qu¶n lý mét c¸ch minh b¹ch, chuyªn nghiÖp. Cã nhiÒu CTTC tham gia thÞ tr­êng buéc c¸c c«ng ty muèn tån t¹i ph¶i n©ng cao søc c¹nh tranh cña m×nh,®ã lµ mét ®iÓm tèt. Song ViÖt Nam tuy lµ mét thÞ tr­êng tiÒm n¨ng nh­ng là một thị tr­êng nhá v× vËy nÕu cã qu¸ nhiÒu ®èi t­îng tham gia dÔ dÉn ®Õn kh¶ n¨ng n¶y sinh c¸c c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng. Mét sè c«ng ty lín sÏ n¾m vai trß ®éc quyÒn, thèng trÞ, chi phèi hoµn toµn thị tr­êng. Lóc nµy, vai trß qu¶n lý gi¸m s¸t thÞ tr­êng cña Ng©n hàng Nhà n­íc v× mét m«i tr­êng tài chÝnh lành m¹nh l¹i càng trë nªn quan träng h¬n. Do vËy, ®Ó qu¶n lý ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n, Nhµ n­íc nªn chuyÓn tõ h×nh thøc kiÓm tra trùc tiÕp sang h×nh thøc gi¸m s¸t ®èi víi c¸c CTTC. ViÖc gi¸m s¸t ®­îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc thµnh lËp hÖ thèng th«ng tin, cñng cè bé m¸y Nhµ n­íc tr¸nh trïng lÆp, chång chÐo, nªn ph©n cÊp râ rµng vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c c¬ quan khi kiÓm tra gi¸m s¸t c¸c CTTC. §Ó ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn thÞ tr­êng vµ quy m« ho¹t ®éng ngµy cµng më réng cña CTTC, còng nh­ theo kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi, ViÖt Nam nªn thµnh lËp HiÖp héi CTTC cÊp Nhµ n­íc, ®ã lµ ®ßi hái cÇn thiÕt, kh¸ch quan. HiÖp héi lµm ®¹i hiÖn cña ViÖt Nam trong mèi quan hÖ víi c¸c tæ chøc, CTTC quèc tÕ, lµ cÇu nèi gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi nha vµ cïng tæ chøc tiÕp xóc víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc. ChÝnh HiÖp héi sÏ lµ n¬i hç trî qu¶ng b¸ ho¹t ®éng vµ cung cÊp dÞch vô cÇn thiÕt nh­ t­ vÊn, ®µo t¹o. Víi viÖc thµnh lËp HiÖp héi sÏ gióp Ng©n hµng Nhµ n­íc, ChÝnh phñ kiÓm tra gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña CTTC, cã ®­îc nh÷ng sè liÖu cô thÓ, chÝnh x¸c vµ ®¸nh gi¸ h­íng ph¸t triÓn, t¸c ®éng cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ. HiÖp héi ra ®êi sÏ phèi hîp c¸c ho¹t ®éng, n©ng cao chÊt l­îng kinh doanh nh­ tæ chøc liªn kÕt gi÷a c¸c CTTC. §©y còng chÝnh lµ c¬ quan b¶o vÖ quyÒn lîi hîp ph¸p cña c¸c CTTC khi x¶y ra tranh chÊp. Ngoµi nh÷ng biÖn ph¸p trªn, c¸c CTTC cÇn ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé cã tr×nh ®é chuyªn m«n, hiÓu biÕt s©u vÒ ho¹t ®éng cña c«ng ty tµi chÝnh. Bªn c¹nh ®ã, ®Èy m¹nh giíi thiÖu, qu¶ng b¸ ho¹t ®éng cña c¸c CTTC ®Õn víi c«ng chóng, ®a d¹ng hãa s¶n phÈm dÞch vô ®Ó më réng thÞ tr­êng, phôc vô nhiÒu ®èi t­îng kh¸ch hµng trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh. Trªn ®©y lµ nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ CTTC. §Ó thùc hiÖn ®­îc cÇn cã thêi gian nhÊt ®Þnh, nh­ng chóng ta tin t­ëng CTTC ë ViÖt Nam sÏ sím cã thÓ v­¬n tÇm ho¹t ®éng s©u réng nh­ chøc danh vèn cã cña nã. Thùc tÕ cho thÊy, ho¹t ®éng cña c¸c CTTC ngµy cµng hiÖu qu¶ h¬n. §iÒu ®¸ng quan t©m hiÖn nay lµ c¸c c«ng ty tµi chÝnh ch­a ®­îc biÕt ®Õn réng r·I vµ ch­a ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng vèn cã. Do vËy, viÖc ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ CTTC lµ ®ßi hái cÊp thiÕt khi n­íc ta ®agn trong qu¸ tr×nh héi nhËp ngµy cµng s©u réng vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. KÕt luËn CTTC ra ®êi trªn c¬ së nh÷ng ®ßi hái kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng,víi t­ c¸ch lµ mét trung gian tµi chÝnh nã gãp phÇn l­u th«ng, ®iÒu tiÕt luång vèn trong nÒn kinh tÕ. X¸c ®Þnh ®­îc vai trß cña lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông nµy Nhµ n­íc ta ®· ban hµnh c¸c quy ®Þnh t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ vÒ thµnh lËp, ho¹t ®éng cña CTTC. Víi xu thÕ ph¸t triÓn m¹nh mÏ, ph¸p luËt vÒ CTTC ®· cã nh÷ng b­íc hoµn thiÖn, thay ®æi tÝch cùc song vÉn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng tån t¹i ®ßi hái cÇn söa ®æi kÞp thêi. Trªn c¬ së nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung, thùc tr¹ng ph¸p luËt vÒ CTTC, kho¸ luËn ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ CTTC, ®¸p øng yªu cÇu qu¸ tr×nh ®æi míi ®Êt n­íc vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Hy väng r»ng nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi nµy sÏ cã ý nghÜa thiÕt thùc trong thùc tiÔn nh»m gãp mét phÇn nhá vµo viÖc hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ CTTC. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1.Gi¸o tr×nh LuËt Ng©n hµng-Tr­êng §¹i häc LuËt-Nhµ xuÊt b¶n CAND,2007. 2.LuËt doanh nghiÖp; LuËt ph¸ s¶n; LuËt ®Çu t­. 3.LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông-NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi,2004. 4.NghÞ ®Þnh sè 79/2002/N§-CP ngµy 04/10/2002 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty tµi chÝnh. 5.NghÞ ®Þnh sè141/2006/N§-CP ngµy 22/11/2006 Ban hµnh danh môc møc vèn ph¸p ®Þnh cña c¸c tæ chøc tÝn dông. 6.Th«ng t­ sè 06/2002/TT-NHNN ngµy 23/11/2002 H­íng dÉn thùc hiÖn NghÞ ®Þnh sè 79/2002/N§-CP ngµy 04/10/2002 cña ChÝnh phñ vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty tµi chÝnh. 7.QuyÕt ®inh sè 516/.2003/Q§-NHNN ngµy 26/05/2003 Ban hµnh quy ®Þnh vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Héi ®ång qu¶n trÞ, Ban kiÓm so¸t, Tæng gi¸m ®èc (Gi¸m ®èc) tæ chøc tÝn dông phi ng©n hµng. 8.QuyÕt ®Þnh sè 24/2003/Q§-NHNN ngµy 07/01/2003 Ban hµnh quy ®Þnh vÒ viÖc më, chÊm døt ho¹t ®éng chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn cña tæ chøc tÝn dông phi ng©n hµng. 9.QuyÕt ®Þnh sè 40/2007/Q§-NHNN Ban hµnh quy chÕ cÊp giÊy phÐp thµnh lËp vµ ho¹t ®éng tæ chøc tÝn dông phi ng©n hµng cæ phÇn. 10.TiÒn tÖ-Ng©n hµng. ( NguyÔn Ninh KiÒu-MBA tr­êng §H Kinh tÕ -§HQG TP HCM ). Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª 1998. 11.TiÒn vµ ho¹t ®éng Ng©n hµng.( Lª Vinh Danh ). Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia 1996. 12.Dù b¸o thÕ kû 21 ( TËp thÓ c¸c t¸c gi¶ Trung Quèc). Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª 1998. 13.Website Ng©n hµng Nhµ n­íc: www.sbv.gov.vn. 14.Website HiÖp héi Ng©n hµng Nhµ n­íc: www.vnba.org.vn. 15.Website ChÝnh phñ: 16.C¸c website cña c¸c c«ng ty tµi chÝnh: C«ng ty tµi chÝnh D©ï khÝ: www.pvfc.com.vn. C«ng ty tµi chÝnh Handico: www.hafic.com.vn. C«ng ty tµi chÝnh C«ng nghiÖp tµu thuû: www.vinashin.com.vn. C«ng ty tµi chÝnh Cao su: www.rfc.com.vn. 17.T¹p chÝ céng s¶n ®iÖn tö: sè 19(139) n¨m 2007. 18.T¹p chÝ Ng©n hµng sè 3/2006; sè 7/2007…, T¹p chÝ Tµi chÝnh. 19.Mét sè website cña c¸c b¸o ®iÖn tö: Vn economy, b¸o §Çu t­, Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam Môc lôc