Khóa luận Quản trị rủi ro trong các dự án BOT tại Việt Nam

×nh An hiÖn nay ®ang b¸n 80% c«ng suÊt cña nhµ m¸y cho C«ng ty cÊp n­íc thµnh phè Hå ChÝ Minh. C¸c dù ¸n ®iÖn Phó Mü còng ®· ký kÕt hîp ®ång bao tiªu s¶n phÈm víi Tæng c«ng ty §iÖn lùc ViÖt Nam. Wartsila lµ dù ¸n BOT ®Çu tiªn cña ngµnh ®iÖn ®­îc Bé C«ng nghiÖp b¶o l·nh vÒ nghÜa vô b¸n ®iÖn. Hîp ®ång mua ®iÖn EVN ký mua toµn bé s¶n l­îng ®iÖn cña Wartsila trong 20 n¨m, víi gi¸ t¹i nguån lµ 7,59 cent/kWh cho 3 n¨m ®Çu tiªn vµ trung b×nh 5 cent/kWh cho 17 n¨m cßn l¹i. Nhµ m¸y ®iÖn Phó Mü 2.2 còng ®· ký hîp ®ång b¸n l¹i s¶n l­îng ®iÖn cho Tæng c«ng ty §iÖn lùc ViÖt Nam trong 20 n¨m. Gi¸ b¸n ®iÖn bao gåm hai phÇn: chi phÝ mua nhiªn liÖu vµ chi phÝ vËn hµnh vµ qu¶n lý biÕn ®æi tr¶ b»ng tiÒn ®ång. C¸c chi phÝ cè ®Þnh vµ chi phÝ vËn hµnh vµ qu¶n lý kh¸c sÏ ®­îc tr¶ b»ng ®ång ®« la Mü vµ ®­îc tÝnh tû lÖ tr­ît gi¸ theo l¹m ph¸t. Nh÷ng hîp ®ång bao tiªu s¶n phÈm sÏ gióp dù ¸n tr¸nh ®­îc nh÷ng t¸c ®éng cña thÞ tr­êng vÒ c¶ gi¸ vµ l­îng. Nh÷ng t¸c ®éng nµy nÕu theo chiÒu h­íng xÊu cã thÓ lµm gi¶m doanh thu vµ tû suÊt lîi nhuËn cña dù ¸n. §¶m b¶o nguån cung C¸c c«ng ty BOT th­êng t×m kiÕm vµ ký kÕt c¸c hîp ®ång cung øng nguån nhiªn liÖu dµi h¹n vµ æn ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o dù ¸n kh«ng bÞ t¸c ®éng tr­íc nh÷ng biÕn ®éng liªn quan ®Õn nguån nguyªn liÖu cña dù ¸n. Hîp ®ång cung øng nhiªn liÖu ®­îc ký kÕt gi÷a c«ng ty BOT vµ nhµ cung cÊp, c¸c hîp ®ång nµy ®Æc biÖt quan träng ®èi víi c¸c dù ¸n nhµ m¸y n­íc, nhµ m¸y ®iÖn… §Ó ®¶m b¶o ®Çu vµo cho dù ¸n, c«ng ty n¨ng l­îng Mª K«ng ®· ký kÕt hîp ®ång cung øng ga víi PV. Theo hîp ®ång nµy, Tæng c«ng ty dÇu khÝ ViÖt Nam ®· tho¶ thuËn vµ cam kÕt víi c¸c nhµ thÇu cung cÊp ®ñ khÝ ®Õn hµng rµo nhµ m¸y víi møc tiªu thô 850 triÖu m3/n¨m tõ má khÝ Nam C«n S¬n vµ møc gi¸ lµ 2,88 cent/triÖu BTU (gi¸ n¨m 1999), tr­ît gi¸ 2%/n¨m, PV sÏ cung cÊp toµn bé l­îng khÝ ga cÇn thiÕt cho dù ¸n trong vßng 20 n¨m. §ång thêi c«ng ty còng ký hîp ®ång mua n­íc víi C«ng ty cÊp n­íc tØnh Bµ RÞa- Vòng Tµu ®Ó cung cÊp n­íc s¹ch ®· qua xö lý cho nhµ m¸y ®iÖn. 4. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p qu¶n trÞ rñi ro ®· ®­îc ¸p dông 4.1. C«ng t¸c qu¶n trÞ rñi ro cña c¸c dù ¸n cßn nhiÒu yÕu kÐm Sau mét thêi gian triÓn khai ¸p dông ph­¬ng thøc ®Çu t­ BOT vµo c¬ së h¹ tÇng chóng ta cã thÓ nhËn thÊy nh÷ng ­u ®iÓm v­ît bËc cña ph­¬ng thøc nµy, ®Æc biÖt ®èi víi mét n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ n­íc ta. Tuy nhiªn, t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c dù ¸n trong thêi gian qua cho thÊy c¸c dù ¸n BOT ë ViÖt Nam cßn gÆp nhiÒu rñi ro vµ do ®ã, nhiÒu dù ¸n ®· bÞ bá dë sau mét thêi gian thùc hiÖn. §iÒu nµy chøng tá c¸c biÖn ph¸p qu¶n trÞ rñi ro trong c¸c dù ¸n BOT ch­a cã hiÖu qu¶ thËt sù. H¬n n÷a c¸c c«ng cô qu¶n trÞ rñi ro còng ch­a ®­îc phong phó, lµm chïn b­íc nhiÒu nhµ ®Çu t­ khi c©n nh¾c viÖc ®Çu t­ vµo ViÖt Nam hay kh«ng. TÊt c¶ c¸c bªn tham gia vµo dù ¸n BOT ®Òu ph¶i ®èi mÆt víi mét ph¹m vi réng c¸c rñi ro chung vµ rñi ro dù ¸n cô thÓ vµ c¸c rñi ro nµy cã thÓ gia t¨ng ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. C¸c thö th¸ch ®Æc biÖt ®èi mÆt víi c¸c dù ¸n BOT ë nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn còng nh­ ViÖt Nam lµ: TiÒn néi tÖ cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi ë tû gi¸ c«ng b»ng hay kh«ng vµ kh¶ n¨ng cung øng ngo¹i hèi ë n­íc ®ã nh­ thÕ nµo? NÕu c¸c yªu cÇu nµy kh«ng ®­îc ®¸p øng th× c¸c dù ¸n BOT cã doanh thu lµ ®ång néi tÖ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc c¸c tr¸ch nhiÖm ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng ph¸p luËt ®· cã ®ñ sù hç trî cÇn thiÕt ®Ó hç trî cho khu vùc t­ nh©n vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi trong c¸c dù ¸n c¬ së h¹ tÇng, vµ hÖ thèng nµy cã ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó ®¶m b¶o viÖc thùc thi c¸c tr¸ch nhiÖm theo hîp ®ång hay kh«ng? Sè liÖu ®Ó chuÈn bÞ hå s¬ thÇu, ph¸t triÓn dù ¸n vµ dù ®o¸n nhu cÇu lµ cã vµ ®¸ng tin cËy? ChÊt l­îng cña c¸c nhµ thÇu trong n­íc hoÆc c¸c nhµ vËn hµnh trong n­íc cã ®¸p øng ®­îc nhu cÇu dù ¸n hay kh«ng hay ph¶i sö dông c¸c nhµ thÇu vµ nhµ vËn hµnh n­íc ngoµi. Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng cã t­¬ng xøng ®Ó x©y dùng dù ¸n vµ kh¶ n¨ng cung øng mét c¸ch ®Òu ®Æn vµ æn ®Þnh cña c¸c nhµ cung cÊp nguyªn nhiªn liÖu. 1.2. C¸c nh©n tè quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña mét dù ¸n ViÖc quyÕt ®Þnh vµ ¸p dông ph­¬ng thøc BOT hay kh«ng phô thuéc tÊt nhiªn vµo tõng dù ¸n cô thÓ vµ nh÷ng hoµn c¶nh hiÖn cã cña n­íc chñ nhµ t¹i thêi ®iÓm ®ã. TÊt nhiªn khi chÊp nhËn c¸c dù ¸n BOT lµ chÊp nhËn nhiÒu rñi ro cã thÓ x¶y ra. Do vËy c«ng t¸c phßng ngõa vµ h¹n chÕ c¸c rñi ro x¶y ra còng nh­ n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p qu¶n trÞ rñi ro lµ rÊt quan träng ®èi víi mét dù ¸n. §Ó thùc hiÖn thµnh c«ng mét dù ¸n BOT th× nh÷ng nh©n tè quan träng sau cÇn ph¶i ®­îc tháa m·n: Dù ¸n ph¶i phï hîp vÒ tµi chÝnh, kh¶ thi vµ cã thÓ trang tr¶i ®­îc: TÊt c¶ c¸c dù ¸n ®Ò ra ph¶i tháa m·n c¸c yªu cÇu sau: dù ¸n ph¶i phï hîp vÒ tµi chÝnh vµ kinh tÕ, kh¶ thi trong thùc tÕ vµ chi phÝ cña dÞch vô vµ c¸c kho¶n thu ph¶i cã kh¶ n¨ng trang tr¶i ®­îc tõ phÝa c¸c ng­êi sö dông. C¸c nhµ tµi trî vµ c¸c ChÝnh phñ ph¶i dù tÝnh tõ khi khëi ®Çu lµ dù ¸n sÏ thµnh c«ng trong suèt tuæi thä dù ¸n. Nghiªn cøu kh¶ thi v× vËy ph¶i chøng minh mét c¸ch thuyÕt phôc tÝnh hiÖn thùc vÒ tµi chÝnh vµ kinh tÕ cña dù ¸n trong nhiÒu hoµn c¶nh kh¸c nhau cã thÓ x¶y ra trong t­¬ng lai. Nã ph¶i biÓu hiÖn nguån thu nhËp æn ®Þnh qua c¸c giai ®o¹n vËn hµnh, thu nhËp ®ã ph¶i ®ñ ®Ó trang tr¶i nî vµ c¸c chi phÝ vËn hµnh vµ ®Ó cung cÊp tû lÖ l·i nhÊt ®Þnh cho c¸c nhµ ®Çu t­ cæ phÇn. C¸c rñi ro quèc gia ph¶i kiÓm so¸t ®­îc: còng nh­ c¸c h×nh thøc ®Çu t­ n­íc ngoµi kh¸c, dù ¸n BOT cÇn mét m«i tr­êng kinh tÕ vµ chÝnh trÞ æn ®Þnh. C¸c dù ¸n BOT sÏ trë nªn kÐm hÊp dÉn cho dï nã hiÖn thùc vÒ tµi chÝnh vµ thùc tÕ nÕu nh­ c¸c rñi ro lµ qu¸ lín. Sù bÊt æn vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ, nh÷ng rñi ro quèc h÷u hãa vµ thay ®æi luËt lu«n lµm e ng¹i c¸c nhµ ®Çu t­ tiÒm n¨ng. ViÖc ChÝnh phñ ®øng ra b·o l·nh c¸c rñi ro quèc gia cã thÓ lµ mét biÖn ph¸p thay thÕ t¹m thêi vµ kh«ng ®Çy ®ñ cho m«i tr­êng chÝnh trÞ ®­îc hç trî vµ b×nh æn. Ngoµi ra mét khu«n khæ ph¸p lý æn ®Þnh vµ râ rµng vÒ c¸c c¬ quan cña ChÝnh phñ ®­îc ñy quyÒn ®Ó ph¸t triÓn c¸c dù ¸n BOT, luËt vµ c¸c quy ®Þnh sÏ ¸p dông víi c¸c nhµ tµi trî vµ cho vay nh­ luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, luËt c«ng ty, ph¸p chÕ vÒ chøng kho¸n, thuÕ, quyÒn së h÷u trÝ tuÖ lµ rÊt quan träng cho chÝnh s¸ch BOT thµnh c«ng. Ph¶i cã sù hç trî m¹nh mÏ cña ChÝnh phñ: Sù hç trî cña ChÝnh phñ ®­îc thÓ hiÖn d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Tr­íc hÕt lµ sù cam kÕt vµ nh÷ng c«ng bè cña ChÝnh phñ lµ hä mong muèn thóc ®Èy sù hîp t¸c cña khu vùc t­ nh©n vµo lÜnh vùc c¬ së h¹ tÇng vµ cho phÐp khu vùc t­ nh©n tham gia vµo mét sè lÜnh vùc thuéc c¬ së h¹ tÇng. Khu vùc t­ nh©n vµ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi sÏ tin t­ëng vµ yªn t©m h¬n khi cã nh÷ng cam kÕt nµy cña ChÝnh phñ. Thø hai, c¸c nhµ tµi trî vµ c¸c nhµ cho vay cÇn ChÝnh phñ ®¶m b¶o lµ dù ¸n BOT cã sù ­u tiªn cao trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng cña n­íc chñ nhµ. Mét sè ChÝnh phñ kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó hç trî vµ ­u tiªn cho mét danh s¸ch qu¸ dµi c¸c dù ¸n, c¸c nhµ tµi trî vµ c¸c nhµ cho vay còng kh«ng muèn ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n n»m ngoµi danh s¸ch ®ã ­u tiªn cña ChÝnh phñ. V× vËy, ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ nªn lùa chän mét sè dù ¸n BOT nhÊt ®Þnh ®Ó hç trî vµ c«ng bè cam kÕt cña m×nh mét c¸ch réng r·i cho c¸c nhµ ®Çu t­. Thñ tôc ®Êu thÇu ph¶i c«ng khai vµ minh b¹ch: Thñ tôc ®Êu thÇu lµ bé phËn rÊt quan träng cña dù ¸n BOT, v× ®©y chÝnh lµ giai ®o¹n lùa chän nhµ tµi trî cho dù ¸n. C¸c tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ thÇu ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh râ rµng vµ c¸c gi¸ chµo thÇu ph¶i ®­îc ®¸nh gi¸ c«ng khai vµ kh¸ch quan ®Ó c¸c nhµ tµi trî t­ nh©n cã thÓ ®¸nh gi¸ c¸c c¬ héi thµnh c«ng. Kinh nghiÖm cho thÊy ®Êu thÇu c¹nh tranh th­êng dÉn ®Õn c¸c ®iÒu kho¶n vµ ®iÒu kiÖn cã lîi h¬n cho quèc gia. Thñ tôc ®Êu thÇu minh b¹ch vµ cã thø tù còng sÏ thu hót vµ cã t¸c dông khuyÕn khÝch sù tham gia cña khu vùc t­ nh©n trong lÜnh vùc c¬ së h¹ tÇng. Yªu cÇu ®èi víi c¸c nhµ tµi trî: C¸c nhµ tµi trî cã kinh nghiÖm vµ ®¸ng tin cËy sÏ ®iÒu hµnh dù ¸n BOT mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n. Kh¶ n¨ng kü thuËt, kinh nghiÖm vµ søc m¹nh tµi chÝnh cña c¸c nhµ tµi trî t­ nh©n cã tÇm quan träng tèi cao vµ ph¶i ®­îc x¸c lËp râ rµng. Yªu cÇu thø hai ®èi víi c¸c nhµ tµi trî lµ ph¶i cã søc m¹nh tµi chÝnh ®Çy ®ñ. C¸c nhµ cho vay vµ ChÝnh phñ th­êng yªu cÇu c¸c nhµ tµi trî ph¶i cã mét tû lÖ vèn ®ñ lín ®Ó hä kh«ng tõ bá dù ¸n khi cã khã kh¨n x¶y ra. C¬ cÊu vèn cña dù ¸n BOT ph¶i hîp lý ®Ó c¸c nhµ tµi trî cã ®ñ kh¶ n¨ng ®èi phã víi c¸c rñi ro tµi chÝnh vµ khuyÕn khÝch c¸c nhµ tµi trî cè g¾ng tËn søc ®Ó dù ¸n thµnh c«ng. Nhµ thÇu x©y dùng ph¶i cã ®ñ kinh nghiÖm vµ nguån lùc: C¸c nhµ thÇu x©y dùng ph¶i ®­îc lùa chän thÝch ®¸ng trªn c¬ së c¹nh tranh, cã n¨ng lùc kü thuËt vµ qu¶n lý, cã søc m¹nh vÒ c¸n bé vµ tµi chÝnh ®Ó hoµn thµnh tr¸ch nhiÖm hîp ®ång. MÆc dï dù ¸n BOT chÞu sù ®iÒu hµnh chñ yÕu cña c¸c nhµ tµi trî nh­ng thÊt b¹i cña c¸c nhµ x©y dùng còng cã thÓ lµ sù thÊt b¹i cña dù ¸n. C¸c nhµ cho vay th­êng yªu cÇu hîp ®ång x©y dùng ch×a khãa trao tay hoÆc mét kÕ ho¹ch t­¬ng tù cung cÊp cho c¸c thiÖt h¹i thanh kho¶n, ®Æt cäc thùc hiÖn, x©y dùng vµ b¶o hµnh thiÕt bÞ. C¸c rñi ro dù ¸n ph¶i ®­îc ph©n bæ hîp lý gi÷a c¸c bªn: Sù ph©n bæ vµ qu¶n lý hîp lý c¸c rñi ro dù ¸n lµ mét nh©n tè quan träng cho mét dù ¸n BOT thµnh c«ng. Ph©n bæ vµ qu¶n lý hîp lý c¸c rñi ro cã nghÜa lµ: tÊt c¶ c¸c rñi ro chÝnh ®­îc x¸c ®Þnh, c¸c rñi ro chÝnh ®· ®­îc x¸c ®Þnh ®­îc ph©n bæ cho c¸c bªn cã kh¶ n¨ng nhiÒu nhÊt g©y ra c¸c rñi ro nµy theo c¸c ®iÒu kho¶n chi phÝ vµ kiÓm tra, vµ c¸c rñi ro ®· ph©n bæ ®­îc qu¶n lý theo c¸ch thÝch hîp, th­êng b»ng c¸ch kÕt hîp cña c¸c thu xÕp hîp ®ång vµ c¸c cam kÕt tµi chÝnh. Mäi chuyÓn rñi ro ®Òu cã gi¸ liªn quan ®Õn nã vµ nã cßn cã nghÜa nh­ lµ c¸c tµi s¶n b¶o hiÓm cho rñi ro. Do vËy, c¸c bªn tham gia dù ¸n cÇn ®Þnh l­îng chÝnh x¸c ®­îc sÏ trang tr¶i bao nhiªu cho viÖc ph©n bæ c¸c rñi ro cô thÓ. KÕt cÊu tµi chÝnh cña dù ¸n ph¶i cung cÊp cho c¸c nhµ cho vay sù b¶o ®¶m ®Çy ®ñ: Thµnh c«ng hay thÊt b¹i cuèi cïng cña mét dù ¸n BOT xoay quanh kh¶ n¨ng cña c¸c nhµ tµi trî ®Ó thu xÕp tµi chÝnh. C¸c nhµ cho vay yªu cÇu lµ dù ¸n sÏ tr¶ hÕt c¸c kho¶n cho vay khi chóng ®¸o h¹n vµ vËt thÕ chÊp ph¶i ®­îc cung cÊp ®Çy ®ñ trong tr­êng hîp c¸c nhµ tµi trî dù ¸n vi ph¹m hîp ®ång vay vèn. Do vËy, trong c¸c tháa thuËn dù ¸n cÇn x©y dùng c¸c kü thuËt b¶o vÖ ng­êi cho vay víi viÖc kh«ng thanh to¸n c¸c kho¶n vay. C¸c kü thuËt nµy bao gåm: b¶o ®¶m an toµn nh­ cÇm cè tµi s¶n thùc tÕ, c¸c b¶o ®¶m hoµn thiÖn vµ b¶o ®¶m thiÕt bÞ, c¸c hîp ®ång mua hoÆc thanh to¸n, c¸c thu xÕp tÝn dông dù phßng, c¸c tµi kho¶n dù tr÷ ®Ó thanh to¸n nî vµ l·i vay t­¬ng lai, ph©n bæ lîi nhuËn cña tÊt c¶ hîp ®ång dù ¸n, b¶o hiÓm, quyÒn ñy nhiÖm vµ c¸c thu xÕp tin cËy mµ cho phÐp c¸c nhµ cho vay tiÕp qu¶n vµ thùc hiÖn c¸c quyÒn cña nhµ tµi trî tr­íc khi vì nî theo tháa thuËn cho vay. C¸c vÊn ®Ò tiÒn tÖ, ngo¹i tÖ vµ l¹m ph¸t ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt: ViÖc chuyÓn ®æi tiÒn tÖ, rñi ro ngo¹i hèi vµ l¹m ph¸t cã thÓ lµ nh÷ng ch­íng ng¹i vËt lín cho sù thµnh c«ng cña c¸c dù ¸n BOT. Khi ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n BOT b»ng ngo¹i tÖ vµ thu l¹i b»ng ®ång b¶n tÖ c¸c nhµ tµi trî vµ cho vay dù ¸n cÇn ®­îc ®¶m b¶o c¸c vÊn ®Ò sau: Ngo¹i tÖ ®Ó thanh to¸n tiÒn vèn vµ l·i suÊt cho c¸c nhµ tµi trî b»ng ngo¹i tÖ sÏ cã s½n trong n­íc chñ nhµ. ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ cho phÐp doanh thu cña dù ¸n ®­îc chuyÓn ®æi ra ®ång tiÒn vay vµ ®­îc chuyÓn ra n­íc ngoµi. Dù ¸n ®­îc b¶o vÖ tõ c¸c tæn thÊt dao ®éng tû gi¸ vµ l¹m ph¸t. (L¹m ph¸t trong n­íc chñ nhµ còng sÏ ph¶n ¸nh sù thµnh c«ng vÒ tµi chÝnh cña mét dù ¸n BOT vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n c¸c kho¶n vèn vay cña nhµ tµi trù dù ¸n. Rñi ro nµy còng sÏ ph¶i ®­îc qu¶n lý trong kÕt cÊu cña mét dù ¸n BOT b»ng chØ sè hay c¸c kü thuËt tµi chÝnh th«ng dông kh¸c.) Do ®Þnh h­íng ®Çu t­ vµo c¬ së h¹ tÇng cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi lµ tiÕp tôc ph¸t triÓn ph­¬ng thøc ®Çu t­ BOT ®Ó x©y dùng, n©ng cÊp hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng quèc gia vµ thùc tÕ triÓn khai ph­¬ng thøc nµy cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ rñi ro nªn rÊt cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ cña nh÷ng biÖn ph¸p h¹n chÕ vµ qu¶n lý rñi ro trong c¸c dù ¸n BOT ë ViÖt Nam. Nh÷ng biÖn ph¸p nµy ®Æt ra ®èi víi c¶ Nhµ n­íc ViÖt Nam, c¸c doanh nghiÖp dù ¸n còng nh­ c¸c ®èi t¸c tham gia dù ¸n vµ ph¶i ®¶m b¶o tu©n theo nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng mang tÝnh quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña mét dù ¸n BOT. Ch­¬ng III. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m h¹n chÕ rñi ro Vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p qu¶n trÞ rñi ro trong c¸c dù ¸n BOT t¹i ViÖt Nam 1. C¸c c¬ së ®Ò ra kiÕn nghÞ ViÖt Nam lµ mét trong c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn, l¹i ®i lªn tõ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu nªn c¬ së h¹ tÇng cßn rÊt thÊp kÐm. §Ó ®Çu t­ ph¸t hiÖn c¬ së h¹ tÇng th× ®iÒu quan träng nhÊt hiÖn nay lµ ph¶i cã vèn vµ c«ng nghÖ. Kinh nghiÖm chung cña c¸c n­íc Ch©u ¸ lµ ph¶i thu hót ®­îc nguån vèn vµ c«ng nghÖ cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. C¸c dù ¸n BOT kh«ng nh÷ng lµ ph­¬ng thøc tµi trî cho sù ph¸t triÓn cña cña c¬ së h¹ tÇng mµ cßn lµ con ®­êng thùc sù ®Ó ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng ë ViÖt Nam. Sù cÇn thiÕt vµ tÇm quan träng cña ph­¬ng thøc ®Çu t­ BOT kh«ng chØ ®­îc ghi nhËn ë mét khung ph¸p lý ®iÒu chØnh ph­¬ng thøc ®ã mµ cßn ®­îc nhËn thÊy bëi nhu cÇu cña c¸c ngµnh vÒ c¸c dù ¸n ®Çu t­ theo ph­¬ng thøc BOT. C¬ së ph¸p lý cho c¸c dù ¸n BOT Tõ n¨m 1993, ®Ó khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ trong nh÷ng lÜnh vùc quan träng ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc trong t­¬ng lai nh­ ®­êng giao th«ng, nhµ m¸y ®iÖn, n­íc, s©n bay, h¶i c¶ng... ChÝnh phñ ®· cã NghÞ ®Þnh 87/CP ngµy 23/11/1993 ban hµnh Quy chÕ ®Çu t­ theo h×nh thøc hîp ®ång x©y dùng- kinh doanh- chuyÓn giao (BOT). T¹i ®iÒu 1 cña Quy chÕ vÒ BOT ban hµnh kÌm NghÞ ®Þnh 87/CP ®· quy ®Þnh “Dù ¸n BOT lµ dù ¸n ®­îc ChÝnh phñ phª duyÖt cho phÐp thùc hiÖn theo Quy chÕ nµy ®Ó x©y dùng, khai th¸c, kinh doanh c«ng tr×nh h¹ tÇng (kÓ c¶ më réng, n©ng cÊp, hiÖn ®¹i hãa c«ng tr×nh) vµ c¸c c«ng tr×nh kh¸c ®­îc ChÝnh phñ cho phÐp thùc hiÖn theo h×nh thøc hîp ®ång BOT trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh; hÕt thêi h¹n c«ng tr×nh ®ã ®­îc chuyÓn giao kh«ng båi hoµn cho ChÝnh phñ ViÖt Nam.” Ngoµi ra NghÞ ®Þnh 87/CP cßn cã c¸c quy ®Þnh vÒ thuÕ, c¸c ­u ®·i ®Çu t­ ... NghÞ ®Þnh nµy ®· c«ng nhËn sù tån t¹i cña ph­¬ng thøc BOT vµ thiÕt lËp mét khung ph¸p lý cho sù ho¹t ®éng cña ph­¬ng thøc nµy. LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam n¨m 1996 còng c«ng nhËn sù tån t¹i cña ph­¬ng thøc BOT, ngoµi ra cßn bæ sung thªm hai lo¹i h×nh míi lµ ph­¬ng thøc ®Çu t­ theo hîp ®ång BTO vµ BT. §iÒu 19 LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi 1996 ®· kh¼ng ®Þnh: Nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng cã thÓ ký kÕt víi c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn cña ViÖt Nam hîp ®ång BOT, hîp ®ång BT, hîp ®ång BTO. Nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc h­ëng quyÒn lîi vµ nghÜa vô quy ®Þnh theo hîp ®ång ®· ký kÕt. Sau LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi 1996, NghÞ ®Þnh sè 12/CP quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi 1996 ®· quy ®Þnh t¹i ®iÒu 1: viÖc ®Çu t­ theo hîp ®ång BOT, BTO, BT ph¶i tu©n theo nh÷ng quy ®Þnh t­¬ng øng cña NghÞ ®Þnh nµy vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c cña ChÝnh phñ vÒ BOT, BT, BTO. Ngoµi ra, NghÞ ®Þnh nµy còng cã c¸c ®iÒu kho¶n riªng cho viÖc ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng theo hîp ®ång BOT, BTO, BT. TiÕp tôc hoµn thiÖn c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng ®Çu t­ BOT, ngµy 15/8/1998 ChÝnh phñ ®· ban hµnh Quy chÕ ®Çu t­ theo hîp ®ång x©y dùng- chuyÓn giao- kinh doanh (BOT), hîp ®ång x©y dùng- chuyÓn giao- kinh doanh (BTO) vµ hîp ®ång x©y dùng- chuyÓn giao (BT) kÌm theo NghÞ ®Þnh 62/1998/N§-CP vµ NghÞ ®Þnh 02/1999/N§-CP ngµy 27/1/1999 vÒ söa ®æi bæ sung mét sè ®iÒu cña NghÞ ®Þnh 62. NghÞ ®Þnh 62 kh¼ng ®Þnh t¹i kho¶n 1 ®iÒu 2: “ChÝnh phñ ViÖt Nam khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi ®Çu t­ thoe hîp ®ång BOT, BTO, BT trong lÜnh vùc giao th«ng, s¶n xuÊt vµ kinh doanh ®iÖn, cÊp tho¸t n­íc, xö lý chÊt th¶i vµ c¸c lÜnh vùc kh¸c do Thñ t­íng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh.” §ång thêi NghÞ ®Þnh nµy còng cam kÕt ChÝnh phñ sÏ b¶o hé quyÒn së h÷u vµ c¸c quyÒn lîi hîp ph¸p kh¸c cña tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi ®Çu t­ theo c¸c h×nh thøc BOT, BTO, BT t¹i ViÖt Nam. Nh­ vËy, c¸c LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, vµ c¸c NghÞ ®Þnh cã liªn quan cña Nhµ n­íc vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· cho thÊy mét quan ®iÓm râ rµng vÒ viÖc khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi theo h×nh thøc BOT t¹i ViÖt Nam. V× vËy, sù tån t¹i cña ph­¬ng thøc BOT lµ rÊt cÇn thiÕt ë ViÖt Nam ®Ó thu hót mäi nguån vèn cã thÓ ®Ó nhanh chãng x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng nh»m xóc tiÕn c«ng cuéc C«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. Nhu cÇu cña c¸c lÜnh vùc ®èi víi dù ¸n BOT Nhu cÇu c¬ së h¹ tÇng cña c¸c n­íc ®Òu rÊt lín ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. §Ó phôc vô cho c«ng cuéc x©y dùng vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ th× nhu cÇu vÒ ®iÖn n­íc, ®­êng, cÇu c¶ng lµ rÊt lín. Riªng ®èi víi ngµnh ®iÖn hiÖn nay, c¸c nguuån vèn cña ng©n s¸ch vµ ODA míi chØ ®¸p øng ®­îc ch­a ®­îc mét nöa nhu cÇu vÒ ®iÖn. Nh­ vËy nguån vèn ®Çu t­ b»ng ph­¬ng thøc BOT sÏ chiÕm 58% cßn l¹i (theo sè liÖu cña Bé C«ng nghiÖp). Cïng víi viÖc ph¸t triÓn nguån ®iÖn, Tæng c«ng ty §iÖn lùc ViÖt Nam cÇn ph¶i thùc hiÖn mét c«ng viÖc khæng lå cho x©y dùng l­íi ®iÖn truyÒn t¶i vµ ph©n phèi gåm cã viÖc l¾p ®Æt c¸c ®­êng d©y truyÒn t¶i, c¸c tr¹m biÕn ¸p, c¸c ®­êng d©y ph©n phèi trung vµ h¹ thÓ. ViÖc ®Çu t­ sÏ tËp trung chñ yÕu nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò qu¸ t¶i, phôc håi, n©ng cÊp còng nh­ hiÖn ®¹i hãa l­íi ®iÖn ë c¸c thµnh phè lín vµ cung cÊp ®Çy ®ñ ®iÖn n¨ng cho c¸c khu c«ng nghiÖp míi vµ c¸c vïng n«ng th«n. §Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu nµy th× tæng vèn ®Çu t­ yªu cÇu lªn tíi 1 tû ®« la Mü h»ng n¨m. T­¬ng tù ®èi víi ngµnh n­íc, nhu cÇu vÒ n­íc cña riªng khu vùc thµnh phè Hå ChÝ Minh h»ng ngµy lµ 1 triÖu m3 vµ yªu cÇu nguån vèn ®Çu t­ lªn tíi 1.600 tû ®ång. Sù ho¹t ®éng cña dù ¸n n­íc B×nh An ®· ®¸p øng ®­îc phÇn nµo nh÷ng thiÕu hôt vÒ n­íc s¹ch cña thµnh phè chøng tá sù cÇn thiÕt cña c¸c dù ¸n BOT ®èi víi viÖc tháa m·n c¸c nhu cÇu vÒ n­íc. Ngµnh giao th«ng vËn t¶i hiÖn nay còng ®· ®­a ra mét lo¹t danh s¸ch c¸c dù ¸n kªu gäi ®Çu t­ theo ph­¬ng thøc BOT. Chóng ta ®ang rÊt cÇn më réng vµ n©ng cao hÖ thèng ®­êng s¸ v× hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng cña chóng ta cßn qu¸ yÕu kÐm. Kh«ng thÓ chØ tr«ng chê vµo nguån vèn tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc mµ cÇn huy ®éng nhiÒu nguån vèn kh¸c nhau ®Ó x©y dùng. BOT trong n­íc ra ®êi cã thÓ ®¸p øng phÇn nµo nhu cÇu. Tuy nhiªn, h¹n chÕ cña c¸c dù ¸n BOT trong n­íc lµ kh«ng nhiÒu nhµ ®Çu t­ cã ®ñ vèn ®Ó ®Çu t­ cho c¸c dù ¸n lín, do vËy, c¸c dù ¸n BOT n­íc ngoµi vÉn lµ kh«ng thÓ thay thÕ ®­îc. Nh­ vËy, quan ®iÓm cña Nhµ n­íc vµ c¸c ngµnh trong hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng ®· cho thÊy tÇm quan träng kh«ng thÓ thay thÕ cña c¸c dù ¸n BOT. Ph­¬ng thøc nµy ®­îc thõa nhËn sù tån t¹i vµ tÇm quan träng vÒ c¶ mÆt ph¸p lý còng nh­ trªn thùc tÕ. Tuy nhiªn, thùc tr¹ng triÓn khai c¸c dù ¸n BOT ë ViÖt Nam ch­a thùc sù kh¶ quan. C¸c dù ¸n cßn gÆp nhiÒu rñi ro vµ c«ng t¸c qu¶n trÞ rñi ro còng ch­a cã hiÖu qu¶ thËt sù. Do vËy, viÖc ®Ò ra c¸c kiÕn nghÞ nh»m h¹n chÕ rñi ro vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p qu¶n trÞ rñi ro lµ rÊt cÇn thiÕt. C¸c kiÕn nghÞ vÒ phÝa Nhµ n­íc Mçi mét quèc gia ph¶i ¸p dông mét chiÕn l­îc c¬ së h¹ tÇng BOT thùc tÕ vµ nhÊt qu¸n dùa trªn t×nh h×nh vµ nhu cÇu cô thÓ cña m×nh. ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ cÇn ®¸nh gi¸ mét c¸ch thùc tÕ tÝnh hÊp dÉn cña m×nh ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­. Møc ®é th¸ch thøc liªn quan ®Õn viÖc ph¸t triÓn c¸c dù ¸n BOT vµ nhu cÇu vÒ sù trî gióp cña ChÝnh phñ l¹i kh¸c nhau gi÷a c¸c quèc gia. Nh÷ng th¸ch thøc nµy sÏ t¨ng lªn ë mét quèc gia ®ang ph¸t triÓn do h¹n chÕ vÒ tµi chÝnh, thÞ tr­êng vèn trong n­íc kÐm ph¸t triÓn vµ thiÕu c¸c nguån tµi trî. ë nh÷ng n­íc nµy cã thÓ thiÕu c¶ nh÷ng nhµ tµi trî dù ¸n thuéc khu vùc t­ nh©n, nh÷ng c«ng ty x©y dùng vµ cung cÊp thiÕt bÞ, nh÷ng nhµ tµi trî cã quan t©m vµ kh¶ n¨ng tµi trî còng nh­ vËn hµnh c¸c dù ¸n c¬ së h¹ tÇng. Do ®ã, vÊn ®Ò thùc sù ®èi víi ChÝnh phñ ViÖt Nam hiÖn nay khi ¸p dông ph­¬ng thøc BOT lµ ph¶i thiÕt kÕ ®­îc mét chiÕn l­îc trî gióp cña ChÝnh phñ ®Ó khuyÕn khÝch ®Çu t­ t­ nh©n trong n­íc vµ n­íc ngoµi vµo c¸c dù ¸n c¬ së h¹ tÇng cña quèc gia. Tr­íc hÕt nh÷ng chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ hiÖn nay ph¶i tháa m·n ®­îc nh÷ng yªu cÇu sau: Mét chÝnh s¸ch ph¸t triÓn quèc gia râ rµng thÓ hiÖn cam kÕt cña ChÝnh phñ trong viÖc xóc tiÕn sù tham gia cña khu vùc t­ nh©n vµo c¸c dù ¸n c¬ së h¹ tÇng. Mét khu«n khæ ph¸p lý ®¸ng tin cËy ®Ó xóc tiÕn viÖc thùc hiÖn c¸c dù ¸n BOT vµ hç trî cho c¸c dù ¸n ®ã khi hä gÆp ph¶i vÊn ®Ò lu«n tiÒm tµng trong c¸c dù ¸n lín cho dï ®­îc tµi trî b»ng bÊt cø h×nh thøc nµo hay ®­îc thùc hiÖn ë n­íc nµo ®i ch¨ng n÷a. C¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch vµ c¸c h×nh thøc hç trî kh¸c nhau cña ChÝnh phñ nh»m khuyÕn khÝch khu vùc t­ nh©n tham gia vµo c¸c dù ¸n BOT vµ mét ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn thùc tÕ ®èi víi c¸c vÊn ®Ò cã rñi ro. Th«ng th­êng, ChÝnh phñ cã thÓ chuyÓn hÕt c¸c rñi ro liªn quan ®Õn ph¸t triÓn, x©y dùng, qu¶n lý vµ vËn hµnh dù ¸n BOT cho c«ng ty BOT. Tuy nhiªn nÕu c¸c rñi ro do khu vùc t­ nh©n g¸nh chÞu hoµn toµn th× hËu qu¶ tÊt yÕu lµ n­íc nhËn ®Çu t­ sÏ g¸nh chÞu mét chi phÝ dÞch vô cao h¬n vµ ®Ó thu hót vµ khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n c¬ së h¹ tÇng, th× nh÷ng rñi ro quèc gia th­êng ®­îc ph©n bæ cho ChÝnh phñ, do vËy nh÷ng kiÕn nghÞ ®èi víi ChÝnh phñ sÏ tËp trung vµo nh÷ng gi¶i ph¸p h¹n chÕ rñi ro quèc gia vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p qu¶n trÞ c¸c rñi ro ®ã. 2.1. Hoµn thiÖn khu«n khæ ph¸p lý ®èi víi dù ¸n BOT TÝnh hÊp dÉn cña mét dù ¸n BOT ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ tïy thuéc nhiÒu vµo c¸ch thøc mµ ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ph¸p lý chñ yÕu nh­: viÖc thùc hiÖn c¸c hîp ®ång, së h÷u t­ nh©n, thu xÕp b¶o l·nh, thuÕ, chuyÓn lîi nhuËn vµ ngo¹i tÖ ra n­íc ngoµi. Mét khu«n khæ ph¸p lý yÕu kÐm cã thÓ lµm h¹i ®Õn søc m¹nh vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña rÊt nhiÒu hîp ®ång kh¸c nhau h×nh thµnh nªn cÊu tróc cña mét dù ¸n BOT vµ ng­îc l¹i mét khu«n khæ ph¸p lý mang tÝnh hç trî vµ æn ®Þnh sÏ lµm gi¶m nh÷ng rñi ro quèc gia mµ c¸c dù ¸n BOT th­êng gÆp ph¶i. 2.2. ThiÕt lËp khu«n khæ hµnh chÝnh gi¶n tiÖn vµ hiÖu qu¶ cho c¸c dù ¸n BOT ChÝnh phñ cÇn ph¶i t¹o ra ®­îc mét c¬ së hµnh chÝnh hiÖu qu¶ vµ ®¸ng tin cËy ®Ó thùc hiÖn mét c¸ch thµnh c«ng chiÕn l­îc BOT cña m×nh. T×nh tr¹ng c¸c thñ tôc hµnh chÝnh phøc t¹p vµ c¸c nhµ qu¶n lý thiÕu thÈm quyÒn ë ViÖt Nam hiÖn nay lµ trë ng¹i nghiªm träng ®èi víi c¸c ho¹t ®éng BOT. C«ng t¸c tæ chøc hµnh chÝnh kh«ng ®Çy ®ñ cã thÓ lµm tr× ho·n mét c¸ch ®¸ng kÓ viÖc ph¸t triÓn vµ thùc hiÖn c¸c dù ¸n BOT. Mét khèi l­îng c«ng viÖc ®¸ng kÓ cã thÓ tiÕn hµnh tr­íc khi c«ng bè réng r·i dù ¸n nh­: ph©n tÝch kinh tÕ, thèng kª vµ dù b¸o thÞ tr­êng, nghiªn cøu kh¶ thi, chuÈn bÞ thiÕt kÕ c¸c c«ng tr×nh, dù th¶o c¸c tµi liÖu ph¸p lý ®Ó tr¸nh c¸c khã kh¨n vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cã thÓ dù liÖu tr­íc ®­îc. Ngoµi ra kinh nghiÖm c¸c n­íc cho thÊy c¬ chÕ mét cöa lµ hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó thùc hiÖn qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi c¸c dù ¸n BOT. Theo c¬ chÕ ®ã, doanh nghiÖp dù ¸n chØ ph¶i lµm viÖc víi mét c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn vÒ c¸c vÊn ®Ò nh­ xin gia h¹n c¸c chÊp thuËn, cho phÐp vµ nhÊt trÝ cho x©y dùng vµ vËn hµnh dù ¸n. C¬ quan ChÝnh phñ ®ã cßn ®iÒu phèi qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh ®Ó gi¶i quyÕt ®¬n tõ cña c¸c doanh nghiÖp dù ¸n. §Ó rót ng¾n giai ®o¹n ph¸t triÓn vèn rÊt dµi cña c¸c dù ¸n BOT, ChÝnh phñ cÇn lùa chän cÈn thËn ®éi ngò dù ¸n cña m×nh. §éi ngò nµy ph¶i cã thÈm quyÒn râ rµng ®Ó x©y dùng c¸c dù ¸n BOT vµ v­ît qua ®­îc c¸c trë ng¹i vÒ hµnh chÝnh. §iÒu quan träng nhÊt lµ ®¶m b¶o ®­îc r»ng ®éi ngò nµy sÏ lµm viÖc trong suèt qu¸ tr×nh diÔn ra dù ¸n tr¸nh thay ®æi nh©n sù trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn dù ¸n. §iÒu nµy cho thÊy tÝnh nhÊt qu¸n trong vÞ trÝ cña ChÝnh phñ vµ lµm khu vùc tin t­ëng vµo cam kÕt hoµn thµnh c«ng t¸c dù ¸n cña ChÝnh phñ. Tæ chøc c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o vÒ BOT cho nh©n viªn hµnh chÝnh còng lµ mét gi¶i ph¸p ®Ó tr¸nh c¸c sai ph¹m trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n. §· cã rÊt nhiÒu c¸c vÊn ®Ò hµnh chÝnh ph¸t sinh do c¸c quan chøc ChÝnh phñ vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng ch­a hoµn toµn quen víi kh¸i niÖm BOT. Do ®ã viÖc xem xÐt tíi c«ng t¸c ®µo t¹o ®éi ngò nh©n viªn hµnh chÝnh ®Ó gióp hä hiÓu vµ ®¸nh gi¸ ®­îc c¸c dù ¸n BOT, ®iÒu chØnh c¸c ®iÒu kho¶n cña dù ¸n ®Ó ®¸p øng ®­îc môc tiªu cña ChÝnh phñ. 2.3. T¨ng c­êng c¸c h×nh thøc hç trî kh¸c cña ChÝnh phñ ®èi víi c«ng ty dù ¸n Tuy chØ cam kÕt sÏ g¸nh chÞu c¸c rñi ro chung hay c¸c rñi ro quèc gia nh­ng ChÝnh phñ còng nªn cã nh÷ng h×nh thøc khuyÕn khÝch vµ hç trî c«ng ty dù ¸n tr¸nh vµ ®èi phã víi c¸c rñi ro mµ c«ng ty dù ¸n g¸nh chÞu. Møc ®é vµ lo¹i h×nh hç trî kh¸c nhau, tïy thuéc vµo tÝnh chÊt cña rñi ro, tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n, nhu cÇu ®èi víi dù ¸n. ChÝnh phñ cã thÓ sö dông nhiÒu c¬ cÊu hç trî vÒ mÆt tµi chÝnh ®Ó thóc ®Èy ®èi víi c¸c dù ¸n BOT nh­: * B¶o ®¶m kh«ng cã dù ¸n c¹nh tranh: §Ó ph©n tÝch tÝnh kh¶ thi cña mét dù ¸n BOT vµ ®Ó cã ®­îc nguån tµi trî, c¸c nhµ tµi trî t­ nh©n ph¶i thÊy ®­îc ch¾c ch¾n ë mét møc ®é hîp lý nhu cÇu, tiÕp ®Õn lµ doanh thu nh­ thÕ nµo nÕu nh­ dù ¸n hoµn thµnh. §Ó ®¶m b¶o cÇu theo ­íc tÝnh kh«ng bÞ sôt gi¶m bëi sù c¹nh tranh, c¸c nhµ tµi trî t­ nh©n sÏ t×m kiÕm mét sù ®¶m b¶o r»ng sÏ kh«ng cã sù c¹nh tranh ®èi víi dù ¸n, Ýt nhÊt lµ cho ®Õn khi ®¹t ®­îc mét møc doanh thu nhÊt ®Þnh. VÊn ®Ò cña ChÝnh phñ lµ c©n b»ng vµ æn ®Þnh ®­îc nhu cÇu cña nhµ tµi trî víi nhu cÇu cña ®Êt n­íc. C¸c dù ¸n BOT sÏ ®­îc b¶o vÖ chèng l¹i sù c¹nh tranh khi dù ¸n ®ã cã thÓ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu hiÖn t¹i vµ tiÕp tôc cung cÊp ®­îc chÊt l­îng dÞch vô theo yªu cÇu. Mét tháa thuËn BOT kh«ng ®­îc phÐp lµm ¶nh h­ëng xÊu ®Õn c«ng viÖc më réng vµ n©ng cÊp hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng cña quèc gia hay ®Þa ph­¬ng trong t­¬ng lai. Khi ®­a ra mét sè biÖn ph¸p b¶o vÖ chèng l¹i c¹nh tranh, ChÝnh phñ cÇn l­u ý ®Ó tr¸nh kh«ng t¹o ra c¸c c«ng ty ®éc quyÒn, nh­ vËy lµ ®Èy ng­êi tiªu dïng vµo thÕ bÊt lîi. * C¸c b¶o ®¶m vÒ ngo¹i hèi: Vèn vay cho c¸c dù ¸n BOT ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn th­êng b»ng ngo¹i tÖ vµ c¸c bªn cho vay th­êng mong muèn thu vÒ b»ng mét ®ång tiÒn t­¬ng ®­¬ng. Do ®ã, ChÝnh phñ cÇn ®¶m b¶o víi c¸c nhµ tµi trî vµ cho vay vÒ c¸c vÊn ®Ò nh­: kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi tõ ®ång néi tÖ sang ®ång ngo¹i tÖ, tÝnh s½n cã cña c¸c lo¹i ngo¹i tÖ ë trong n­íc, kh¶ n¨ng chuyÓn nh­îng- ®­îc phÐp chuyÓn ngo¹i tÖ sang c¸c tµi kho¶n ë n­íc ngoµi. Ngoµi ra ChÝnh phñ còng cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p ®èi phã víi mét rñi ro kh¸c lµ tû gi¸ hèi ®o¸i sÏ gi¶m nhanh h¬n møc t¨ng theo tháa thuËn vÒ doanh thu. T×nh tr¹ng nµy cã nghÜa lµ ®ång néi tÖ cã tû lÖ l¹m ph¸t cao h¬n ®ång ngo¹i tÖ, ®ång néi tÖ sÏ mÊt gi¸ so víi ®ång ngo¹i tÖ khiÕn doanh thu cña dù ¸n tÝnh b»ng ngo¹i tÖ gi¶m. T×nh tr¹ng l¹m ph¸t cao kÐo dµi sÏ ¶nh h­ëng lín ®Õn møc sinh lêi tõ vèn gãp vµ viÖc duy tr× gi¸ trÞ ®Çu t­ cña c¸c nhµ tµi trî. Mét biÖn ph¸p ®Ó h¹n chÕ rñi ro nµy lµ ChÝnh phñ sÏ b¶o l·nh vÒ l·i suÊt, c¸c nhµ tµi trî vµ cho vay sÏ ®­îc hoµn tr¶ nÕu l·i suÊt t¨ng qu¸ møc nµo ®ã theo quy ®Þnh trong tõng giai ®o¹n cña dù ¸n. * C¸c sù kiÖn bÊt kh¶ kh¸ng kh«ng thÓ b¶o hiÓm ®­îc: Nh÷ng rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng mµ kh«ng ®­îc b¶o hiÓm ë mét møc phÝ hîp lý sÏ t¹o ra nhiÒu khã kh¨n ®èi víi dù ¸n. C¸c bªn cho vay hiÕm khi chÊp nhËn c¸c rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng vµ c¸c nhµ tµi trî còng kh«ng chÞu b¶o vÖ c¸c bªn cho vay chèng l¹i c¸c t¸c ®éng vÒ mÆt kinh tÕ cña c¸c sù kiÖn bÊt kh¶ kh¸ng kh«ng ®­îc b¶o hiÓm v­ît ra ngoµi vèn gãp ®Çu t­ cña m×nh. §iÒu nµy cã nghÜa lµ mét sè h×nh thøc b¶o l·nh cña ChÝnh phñ lµ cÇn thiÕt ®èi víi c¸c rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng nµy. Mét trong c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc cña ChÝnh phñ ®Ó lµm gi¶m ¶nh h­ëng cña c¸c sù kiÖn bÊt kh¶ kh¸ng nµy lµ më réng giai ®o¹n vËn hµnh dù ¸n cho c¸c nhµ tµi trî t­¬ng ®­¬ng víi kho¶ng thêi gian mµ sù kiÖn bÊt kh¶ kh¸ng cã t¸c ®éng, tÊt nhiªn trong ®iÒu kiÖn lµ thêi gian t¸c ®éng ®ã lµ cã giíi h¹n. NÕu nh­ sù kiÖn bÊt kh¶ kh¸ng cã t¸c ®éng hoÆc ng¨n trë viÖc vËn hµnh dù ¸n trong mét thêi gian dµi th× biÖn ph¸p tèt nhÊt cã thÓ b¶o vÖ ®Çy ®ñ cho c¸c nhµ tµi trî vµ c¸c bªn cho vay lµ thi hµnh c¸c ®iÒu kho¶n mua quyÒn kiÓm so¸t hay båi hoµn chÊm døt. §iÒu kho¶n vÒ båi hoµn còng cã thÓ gióp chèng l¹i c¸c rñi ro vÒ chÝnh trÞ nh­ sung c«ng, c¸c sù kiÖn qu©n sù, c¸c thay ®æi bÊt lîi vÒ mÆt luËt ph¸p. C¸c h×nh thøc b¶o l·nh tõ c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ nh­ Ng©n hµng thÕ giíi, C¬ quan B¶o l·nh §Çu t­ §a ph­¬ng cã thÓ hç trî cho c¸c h×nh thøc b¶o l·nh cña ChÝnh phñ ®èi víi mét sè c¸c sù kiÖn bÊt kh¶ kh¸ng vµ rñi ro chÝnh trÞ. * C¸c ®iÒu kho¶n vÒ båi th­êng rñi ro: VÊn ®Ò ®Çu tiªn cÇn gi¶i quyÕt liªn quan ®Õn viÖc båi hoµn rñi ro lµ ph©n bæ vµ chia sÎ mét c¸ch thÝch hîp c¸c rñi ro gi÷a ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî t­ nh©n. C¸c ChÝnh phñ th­êng mong muèn chuyÓn hÕt rñi ro sang khu vùc t­ nh©n cho tíi khi dù ¸n ®­îc chuyÓn giao cho ChÝnh phñ. Hä cã xu h­íng bá qua hoÆc ®¸nh gi¸ thÊp c¸c rñi ro mµ hä th­êng chó träng trong c¸c dù ¸n t­¬ng tù cña khu vùc Nhµ n­íc. §iÒu nµy dÉn tíi mét sè quan ®iÓm cùc ®oan cña ChÝnh phñ vÒ rñi ro trong mét sè tr­êng hîp, hoÆc tr× ho·n l©u dµi hoÆc tõ bá hoµn toµn víi c¸c ®Ò xuÊt cã c¬ së vÒ dù ¸n BOT. V× vËy, viÖc ®¹t ®­îc møc c©n b»ng thÝch hîp trong qu¸ tr×nh ph©n chia rñi ro vµ ®¹t tíi mét c¬ së tháa m·n ®Ó ®¸nh gi¸ ®­îc mét ®Ò xuÊt BOT ®ßi hái ph¶i cã sù ®¸nh gi¸ mét c¸ch thùc tÕ c¸c rñi ro dù ¸n. VÒ nguyªn t¾c, c¸c nhµ tµi trî dù ¸n ph¶i chÞu toµn bé c¸c rñi ro c¬ b¶n cña dù ¸n nh­ c¸c rñi ro liªn quan ®Õn x©y dùng, hoµn thiÖn vµ vËn hµnh. Tuy nhiªn, c¸c nhµ tµi trî sÏ khã kh¨n khi ®èi mÆt víi c¸c rñi ro v­ît qu¸ tÇm kiÓm so¸t cña hä nh­ rñi ro chÝnh trÞ, rñi ro sung c«ng hay quèc h÷u hãa, rñi ro hèi ®o¸i vµ mét sè rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng còng nh­ ¶nh h­ëng cña c¸c thay ®æi vÒ hÖ thèng luËt, do vËy ChÝnh phñ cÇn s½n sµng ph©n bæ vµ chia xÎ nh÷ng rñi ro nµy. VÊn ®Ò thø hai lµ lµm thÕ nµo ®Ó c¬ cÊu ®­îc tû lÖ sinh lêi cho c¸c nhµ tµi trî hîp lý víi c¸c rñi ro mµ hä sÏ ph¶i g¸nh chÞu. C¸c nhµ tµi trî t­ nh©n sÏ kh«ng tham gia vµo c¸c dù ¸n BOT cã ®é rñi ro cao mµ cã mét møc sinh lêi thÊp h¬n møc sinh lêi hîp lý, nh­ng còng lµ bÊt hîp lý nÕu møc sinh lêi t¨ng lªn nhiÒu mµ kh«ng t­¬ng xøng víi c¸c rñi ro mµ khu vùc t­ nh©n ph¶i chÞu. Gi¶i ph¸p trong tr­êng hîp nµy lµ cho phÐp doanh nghiÖp dù ¸n thu ®­îc møc tèi ®a nhÊt ®Þnh vÒ doanh thu cña dù ¸n dùa trªn c¬ së møc sinh lêi ®ã, sau ®ã ph©n phèi phÇn doanh thu phô tréi cho c¶ doanh nghiÖp dù ¸n vµ c¬ quan cña ChÝnh phñ theo mét c«ng thøc quy ®Þnh tõ tr­íc, do ®ã c«ng chóng còng ®­îc lîi h¬n do gi¸ c¶ dÞch vô hoÆc s¶n phÈm sÏ h¹ trong tr­êng hîp dù ¸n thµnh c«ng. 2.4. Cam kÕt hoµn thµnh dù ¸n trong mét thêi gian hîp lý LÞch tr×nh thêi gian ph¶i ®­îc t«n träng bëi v× chi phÝ ®Ó c¸c nhµ tµi trî duy tr× ®éi ngò nh©n viªn dù ¸n lµ rÊt lín vµ cã thÓ lµm gia t¨ng mét c¸ch ®¸ng kÓ tæng chi phÝ cña toµn bé qu¸ tr×nh cña dù ¸n. C¸c tÝnh to¸n c¬ b¶n cña mét dù ¸n BOT cã thÓ bÞ thay ®æi rÊt nhiÒu trong suèt giai ®o¹n ph¸t triÓn qu¸ dµi cña dù ¸n ®ã. Mét giai ®o¹n ph¸t triÓn bÞ kÐo dµi mét c¸c kh«ng hîp lý th­êng cã nghÜa lµ chi phÝ do tr× ho·n còng nh­ c¸c chi phÝ kh¸c kÐo theo t¨ng lªn. Do ®ã, nhÊt thiÕt ChÝnh phñ ph¶i cam kÕt sÏ hoµn tÊt dù ¸n BOT trong mét thêi gian hîp lý. ChÝnh phñ nªn ®ßi hái c¸c gi¸ chµo cè ®Þnh, ®Ò ra vµ t«n träng c¸c mèc thêi gian trong giai ®o¹n mêi thÇu BOT vµ trong giai ®o¹n ph¸t triÓn, ®Ó dÉn tíi thêi ®iÓm ký kÕt cuèi cïng. Trong giai ®o¹n ®µm ph¸n ban ®Çu, ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî nªn tháa thuËn vÒ lÞch tr×nh vµ sau ®ã thùc hiÖn toµn bé c¸c b­íc phï hîp ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®ã. C¸c kiÕn nghÞ ®èi víi doanh nghiÖp ViÖc ph©n bæ rñi ro c¬ b¶n ®­îc x¸c ®Þnh trong tháa thuËn dù ¸n gi÷a c«ng ty dù ¸n vµ c¬ quan ChÝnh phñ trao ®Æc quyÒn BOT. Tháa thuËn nµy x¸c ®Þnh cam kÕt gi÷a c¸c bªn, bao gåm c¶ viÖc rñi ro sÏ ®­îc ph©n bæ nh­ thÕ nµo. Th«ng th­êng c«ng ty dù ¸n sÏ g¸nh chÞu c¸c rñi ro mµ c«ng ty cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc nh­ c¸c rñi ro vÒ x©y dùng, hoµn thµnh vµ vËn hµnh. Nh÷ng rñi ro kh«ng thÓ b¶o hiÓm ®­îc hoÆc nh÷ng rñi ro n»m ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña nh÷ng nhµ tµi trî sÏ do ChÝnh phñ n­íc së t¹i g¸nh chÞu. Khi ®· cã tháa thuËn dù ¸n trong tay, c«ng ty dù ¸n sÏ tiÕn hµnh viÖc ®µm ph¸n vµ ký kÕt mét lo¹t c¸c hîp ®ång víi nh÷ng ng­êi tham gia kh¸c cña dù ¸n. C¸c hîp ®ång nµy còng sÏ x¸c ®Þnh nh÷ng rñi ro mµ c«ng ty dù ¸n g¸nh chÞu sÏ ph©n bæ nh­ thÕ nµo víi nh÷ng ®èi t¸c cña dù ¸n. Sù kÕt hîp gi÷a tháa thuËn dù ¸n vµ tÊt c¶ c¸c tháa thuËn kh¸c trong dù ¸n sÏ x¸c ®Þnh c¬ cÊu rñi ro c¬ b¶n cña dù ¸n vµ chÝnh x¸c nh÷ng rñi ro mµ c«ng ty dù ¸n sÏ g¸nh chÞu sau khi ®· ph©n bæ cho ChÝnh phñ vµ c¸c ®èi t¸c kh¸c. Trªn c¬ së nh÷ng rñi ro ®­îc ph©n bæ ®ã, c«ng ty sÏ lªn kÕ ho¹ch chuÈn bÞ ®èi phã víi nh÷ng rñi ro nµy ®Ó cã thÓ h¹n chÕ vµ qu¶n lý chóng mét c¸ch tèt nhÊt. 3.1. N©ng cao hiÖu qu¶ c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ vµ qu¶n lý c¸c rñi ro c¬ b¶n * §èi víi nh÷ng rñi ro x©y dùng vµ hoµn thµnh: nh÷ng rñi ro nµy bao gåm nghÜa vô ®èi víi tÊt c¶ c¸c chi phÝ ph¸t triÓn dù ¸n, c¸c chi phÝ v­ît tréi trong x©y dùng vµ chi phÝ do tr× ho·n. Riªng ®èi víi c¸c rñi ro nµy, c¸c nhµ tµi trî th­êng cã c¸c nhiÖm vô sau: Cung cÊp c¸c b¶o l·nh vÒ hoµn thµnh, bao gåm c¶ c¸c phÇn vèn t¨ng thªm cña nhµ tµi trî (cæ phÇn vµ kho¶n vay phô thªm) khi cÇn thiÕt. Thùc hiÖn c¸c møc ®Çu t­ cæ phÇn tèi thiÓu nhÊt ®Þnh. Cung cÊp c¸c b¶o l·nh thanh to¸n nî trong qu¸ tr×nh x©y dùng hoÆc mét sè giai ®o¹n x¸c ®Þnh kh¸c. Duy tr× hÖ sè ®o kh¶ n¨ng tr¶ nî vµ hÖ sè vèn cæ phÇn- vèn vay tèi thiÓu nhÊt ®Þnh ®èi víi c«ng ty dù ¸n. Thu xÕp c¸c b¶o l·nh t­¬ng tù tõ c¸c nhµ cung cÊp thiÕt bÞ vµ c¸c nhµ thÇu phô ®­îc giao cho c¸c nhµ tµi trî vµ c¸c nhµ cho vay cña hä. Sö dông c«ng nghÖ ®· ®­îc c«ng nhËn. Thu xÕp b¶o hiÓm trong qu¸ tr×nh x©y dùng. NÕu mét nhµ thÇu hoÆc mét nhµ cung cÊp thiÕt bÞ ph¹m sai sãt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn th× hËu qu¶ sÏ chuyÓn cho c¸c nhµ tµi trî dù ¸n. Nh­ vËy, c¸c nhµ tµi trî sÏ g¸nh chÞu c¸c rñi ro vÒ x©y dùng, c¸c rñi ro nµy khi x¶y ra th­êng g©y ra nhiÒn thiÖt h¹i vµ t¸c ®éng xÊu ®Õn doanh thu vµ thêi gian hoµn vèn cña dù ¸n. Do vËy, c¸c nhµ tµi trî cÇn quan t©m nhiÒu ®Õn c«ng t¸c qu¶n trÞ c¸c rñi ro nµy. C¸c rñi ro vÒ x©y dùng cã thÓ ®­îc qu¶n lý mét c¸ch hiÖu qu¶ th«ng qua viÖc ký kÕt c¸c hîp ®ång ch×a khãa trao tay gi¸ cè ®Þnh víi nhµ thÇu chÝnh, bao gåm c¶ c¸c b¶o l·nh thùc hiÖn, hoµn thµnh vµ c¸c thiÖt h¹i ®­îc thanh lý theo quy ®Þnh cã thÓ thanh to¸n ®­îc trong tr­êng hîp møc ®é thùc hiÖn ®· x¸c ®Þnh kh«ng ®¹t ®­îc. Nhê ®ã, c¸c rñi ro x©y dùng sÏ chuyÓn tõ nhµ tµi trî sang c¸c nhµ thÇu x©y dùng, khi rñi ro x¶y ra th× c¸c nhµ thÇu x©y dùng sÏ g¸nh chÞu mét phÇn rñi ro cho c¸c nhµ tµi trî. * C¸c rñi ro vËn hµnh: C¸c nhµ tµi trî sÏ g¸nh chÞu c¸c rñi ro trong qu¸ tr×nh vËn hµnh hoÆc b¶o d­ìng dù ¸n. C¸c nhµ tµi trî cã thÓ qu¶n lý c¸c rñi ro nµy b»ng viÖc chuyÓn mét phÇn sang cho c¸c nhµ vËn hµnh vµ b¶o d­ìng cña dù ¸n trong Hîp ®ång vËn hµnh vµ b¶o d­ìng. Ngoµi ra c¸c nhµ tµi trî cã thÓ tr¸nh c¸c rñi ro nµy b»ng c¸ch mua b¶o hiÓm, bao gåm c¶ b¶o hiÓm thua lç vµ thiÖt h¹i ®èi víi c¸c c«ng tr×nh cña dù ¸n vµ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm. Riªng ®èi víi c¸c nhµ cho vay cña dù ¸n, c¸ch h¹n chÕ vµ qu¶n lý c¸c rñi ro nµy lµ yªu cÇu lËp c¸c tµi kho¶n gi÷ l¹i doanh thu cña dù ¸n. §Ó ®¶m b¶o r»ng nhµ vËn hµnh dù ¸n thùc hiÖn mét c¸ch tháa ®¸ng, c¸c nhµ tµi trî ph¶i kiÓm tra vµ kiÓm so¸t viÖc thùc hiÖn dù ¸n mét c¸ch th­êng xuyªn. §iÒu nµy còng c¶i thiÖn sù liªn kÕt gi÷a båi th­êng vµ c¸c kho¶n ph¹t ®èi víi thùc hiÖn thùc tÕ. Gi¸m s¸t c¸c dù ¸n BOT lµ cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o r»ng ch­¬ng tr×nh ®Çu t­ thÝch hîp vµ lÞnh tr×nh duy tu b¶o d­ìng ph¶i tu©n theo. Ngoµi ra c«ng ty dù ¸n cßn cã thÓ lËp c¸c tháa thuËn hç trî kü thuËt víi c¸c nhµ kü thuËt ®Ó kh¾c phôc nh÷ng lçi kü thuËt trong qu¸ tr×nh vËn hµnh dù ¸n. * C¸c rñi ro vÒ cung øng: C¸c rñi ro vÒ cung øng th­êng ®­îc ph©n bæ cho c«ng ty dù ¸n, ®Ó b¶o vÖ m×nh tr­íc c¸c rñi ro nµy, c¸c c«ng ty BOT th­êng ký kÕt c¸c hîp ®ång ®Ó ®¶m b¶o cung cÊp dµi h¹n trªn c¬ së c¸c yÕu tè ®Çu vµo víi chÊt l­îng phï hîp vµ t¹i c¸c møc gi¸ æn ®Þnh. Mét hîp ®ång cung øng cã thÓ h¹n chÕ c¸c rñi ro vÒ cung øng ph¶i ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kho¶n sau: Cung øng nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu th« vµ c¸c phô tïng trªn c¬ së l©u dµi. C¸c cam kÕt vÒ kh¶ n¨ng cung øng, chÊt l­îng vµ gi¸ c¶, víi c¸c kho¶n ph¹t thÝch hîp ®èi víi vi ph¹m do kh«ng ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn ®· nªu. Mét c«ng thøc n©ng bËc theo møc gi¸ phï hîp ®Ó ®iÒu chØnh møc gi¸ phï hîp theo sù biÕn ®éng cña nh­ l¹m ph¸t vµ tû gi¸ hèi ®o¸n. L­îng cung øng t­¬ng øng víi s¶n phÈm ®Çu ra ®Ó gi¶m thiÓu rñi ro vÒ chªnh lÖch thÞ tr­êng gi÷a mét bªn lµ chi phÝ vµ kh¶ n¨ng s½n cã cña nguyªn liÖu dù tr÷ vµ bªn kia lµ gi¸ vµ nhu cÇu s¶n phÈm ®Çu ra. C¸c hîp ®ång cung øng dµi h¹n ®èi víi c«ng ty dù ¸n lµ ®Æc biÖt quan träng v× nÕu kh«ng cã hîp ®ång nµy c¸c nhµ cho vay cã thÓ yªu cÇu c¸c cam kÕt cæ phÇn t¨ng thªm, c¸c tµi kho¶n ký quü hoÆc c¸c nghÜa vô ®ãng cæ phÇn bæ sung cña c¸c nhµ tµi trî ®Ó ch¾c ch¾n r»ng sù ®¶m b¶o cho c¸c nhµ cho vay ®­îc duy tr×. * C¸c rñi ro vÒ tû lÖ l·i suÊt vµ tiÒn tÖ: Doanh nghiÖp dù ¸n cã thÓ sö dông mét ph¹m vi réng c¸c c«ng cô cña thÞ tr­êng vèn, nh­ giao dÞch ho¸n ®æi, giao dÞch lùa chän vµ giao dÞch cã kú h¹n, s½n cã ®Ó qu¶n lý vµ h¹n chÕ c¸c rñi ro tû lÖ l·i suÊt vµ tiÒn tÖ. Mét trong c¸c c«ng cô th­êng ®­îc sö dông vµ cã hiÖu qu¶ lµ nghiÖp vô SWAP, mçi thµnh viªn sÏ t×m c¸ch chuyÓn rñi ro ®ang ë vÞ trÝ cña m×nh sang mét ng­êi phï hîp. C¸c nghiÖp vô SWAP cã thÓ tiÕn hµnh lµ ho¸n ®æi ngo¹i tÖ ®Ó tr¸ch c¸c rñi ro vÒ ngo¹i hèi, ho¸n ®æi tû lÖ l·i suÊt ®Ó tr¸ch c¸c rñi ro vÒ biÕn ®éng l·i suÊt trong tr­êng hîp l·i suÊt ®­îc th¶ næi. 3.2. B¶o l·nh Mét vÊn ®Ò c¬ b¶n trong viÖc thu xÕp tµi chÝnh lµ c¸c ng©n hµng th­êng e ng¹i cho c¸c dù ¸n kh«ng cã b¶o l·nh cña ChÝnh phñ vay. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, Ng©n hµng thÕ giíi, C¬ quan b¶o l·nh ®Çu t­ ®a ph­¬ng (MIGA), C«ng ty tµi chÝnh quèc tÕ (IFC), Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ ngµy cµng ®­a ra nhiÒu biÖn ph¸p chèng l¹i rñi ro ngo¹i hèi vµ chÝnh trÞ khi b¶o hiÓm th­¬ng m¹i qu¸ ®¾t vµ c¸c c«ng cô b¶o vÖ thÞ tr­êng vèn lµ kh«ng thÓ. Nh­ vËy, mét trong c¸c gi¶i ph¸p ®èi víi nhµ tµi trî lµ thu xÕp ®Ó cã ®­îc nh÷ng b¶o l·nh nµy. C¸c b¶o l·nh cña Ng©n hµng thÕ giíi ®­îc thiÕt kÕ ®Ó kiÓm so¸t mét sè rñi ro nhÊt ®Þnh (b¶o l·nh rñi ro mét phÇn) hoÆc mét phÇn cña kho¶n tµi trî (b¶o l·nh tÝn dông mét phÇn). B¶o l·nh rñi ro mét phÇn kiÓm so¸t c¸c rñi ro ph¸t sinh tõ sù kh«ng thùc hiÖn c¸c nghÜa vô cña ChÝnh phñ n­íc së t¹i ®­îc quy ®Þnh t¹i c¸c tháa thuËn dù ¸n hoÆc c¸c sù kiÖn bÊt kh¶ kh¸ng dÉn ®Õn kh«ng thanh to¸n ®­îc nî cho c¸c nhµ cho vay. Cßn b¶o l·nh tÝn dông mét phÇn kiÓm so¸t tÊt c¶ c¸c tr­êng hîp kh«ng thanh to¸n nh÷ng phÇn ®· ®­îc quy ®Þnh trong ph­¬ng thøc tµi chÝnh dù ¸n lo¹i trõ vèn cæ phÇn. Tuy nhiªn, nh÷ng b¶o l·nh cña Ng©n hµng thÕ giíi yªu cÇu mét b¶o l·nh ®èi träng cña ChÝnh phñ, b¶o l·nh nµy th­êng bao gåm mét tháa thuËn b¶o ®¶m ®èi víi bÊt cø mét kho¶n thanh to¸n nµo mµ Ng©n hµng thÕ giíi thùc hiÖn d­íi sù b¶o l·nh cña nã. B¶o l·nh cña MIGA chñ yÕu lµ kiÓm so¸t c¸c kho¶n ®Çu t­ cæ phÇn vµ cã thÓ kiÓm so¸t kho¶n nî v­ît ra khái cæ phÇn cña c¸c nhµ ®Çu t­. C¸c b¶o l·nh nµy ®­a ra ®¶m b¶o nh»m chèng l¹i c¸c rñi ro chÝnh tri, chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ, biÕn ®éng d©n sù, chiÕn tranh, tr­ng thu; nh÷ng b¶o l·nh nµy cßn bao gåm c¶ nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ vµ nh÷ng h¹n chÕ quèc gia nh­ trong tr­êng hîp nµy. MIGA kh«ng yªu cÇu c¸c b¶o l·nh ®èi träng cña ChÝnh phñ. C¸c kiÕn nghÞ ®èi víi ®èi t¸c cña dù ¸n 4.1. §èi víi c¸c nhµ cho vay C¸c dù ¸n BOT th­êng ph¸t triÓn víi Ýt sù quan t©m ®Õn lîi Ých cña c¸c nhµ cho vay. MÆc dï l­îng vèn cung cÊp cung cÊp cho dù ¸n cña c¸c nhµ cho vay th­êng lín h¬n c¶ nhµ tµi trî nh­ng lîi Ých cña hä hiÕm khi ®­îc xem xÐt cho ®Õn khi dù ¸n ®­îc th«ng qua vµ mäi ®iÒu kho¶n cña dù ¸n ®· ®­îc tháa thuËn. §Ó ®¶m b¶o lîi Ých cña m×nh ®èi víi nh÷ng tµi s¶n cña dù ¸n vµ ®Ó tháa thuËn dù ¸n ph¶i kÌm theo sù ®¶m b¶o ®ã, c¸c nhµ cho vay ph¶i yªu cÇu cã mét ®iÒu kho¶n quy ®Þnh râ rµng vÒ nh÷ng quyÒn ®­îc chuyÓn nh­îng c¸c tµi s¶n cña dù ¸n nh­: doanh thu, tµi s¶n thÕ chÊp, cho thuª… Trong mét sè tr­êng hîp, c¸c nhµ cho vay cã thÓ yªu cÇu hä ®­îc phª duyÖt viÖc chuyÓn nh­îng hoÆc b¸n cæ phÇn cña dù ¸n cho dï viÖc nµy ®­îc quy ®Þnh trong tháa thuËn gi÷a c¸c cæ ®«ng vµ kh«ng cã trong tháa thuËn dù ¸n. C¸c nhµ cho vay còng ph¶i xem xÐt c¸c ®iÒu kho¶n ¶nh h­ëng ®Õn doanh thu cña dù ¸n. ViÖc ®Çu tiªn lµ ph¶i ®¶m b¶o ®­îc nh÷ng c«ng tr×nh t¹o ra doanh thu cho dù ¸n sÏ ®­îc x©y dùng, hoµn thµnh ®óng h¹n, trong h¹n møc chi phÝ cho phÐp vµ ®­îc vËn hµnh mét c¸ch hoµn h¶o. ViÖc nµy cã thÓ thùc hiÖn b»ng c¸ch chØ ®Þnh mét chuyªn gia ®éc lËp gi¸m s¸t qu¸ tr×nh x©y dùng vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. C¸c nhµ cho vay còng cã quyÒn yªu cÇu thay ®æi hîp ®ång x©y dùng, bao gåm c¶ viÖc thay ®æi nhµ thÇu x©y dùng nÕu hä cho r»ng nhµ thÇu x©y dùng ®ã kh«ng thùc hiÖn ®óng theo tháa thuËn vµ viÖc ®ã sÏ ¶nh h­ëng ®Õn toµn bé dù ¸n. C¸c nhµ cho vay cßn muèn viÖc thu thuÕ vµ nh÷ng c¬ chÕ ®iÒu chØnh còng ®¶m b¶o lîi Ých vÒ doanh thu thuÕ cña hä. Hä sÏ c©n nh¾c mét c¸ch cÈn thuËn nh÷ng quy ®Þnh ®iÒu chØnh tiÕn tr×nh thu thuÕ vµ nh÷ng ®iÒu chØnh, ®Æc biÖt nh÷ng ®iÒu chØnh liªn quan ®Õn luËt m«i tr­êng hoÆc nh÷ng biÕn ®éng lín cña nÒn kinh tÕ vÜ m«. Tháa thuËn dù ¸n cÇn ph¶i ®­a ra nh÷ng tr­êng hîp ®­îc quy ®Þnh lµ cã lçi, nh­ c¸c nhµ tµi trî dù ¸n kh«ng thÓ thanh to¸n hoÆc tuyªn bè ph¸ s¶n. Trong c¸c tr­êng hîp ®ã, c¸c nhµ cho vay cÇn ph¶i n¾m ®­îc quyÒn ®iÒu hµnh dù ¸n cho ®Õn khi nh÷ng tæn thÊt ®­îc båi hoµn hoÆc cho ®Õn khi nh÷ng ng­êi cho vay chØ ®Þnh ®­îc bé m¸y qu¶n lý kh¸c. Tháa thuËn dù ¸n ph¶i cho phÐp bé m¸y thay thÕ nµy tiÕp tôc ®iÒu hµnh dù ¸n, ®iÒu nµy cho phÐp c¸c nhµ cho vay cña dù ¸n kiÓm so¸t vµ cã kh¶ n¨ng c¶i thiÖn chÊt l­îng qu¶n lý, t×nh h×nh lîi nhuËn cña c«ng ty vµ do ®ã c«ng ty cã thÓ hoµn tr¶ vèn vay. 4.2. §èi víi c¸c nhµ thÇu x©y dùng C¸c dù ¸n BOT th­êng lùa chän c¸c nhµ thÇu x©y dùng th«ng qua ®Êu thÇu c¹nh tranh. Khi ®· tróng thÇu ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh cho mét dù ¸n BOT, còng nh­ bÊt kú mét dù ¸n x©y dùng phøc t¹p kh¸c, c¸c nhµ thÇu x©y dùng cÇn ph¶i chó ý ®Õn c¸c vÊn ®Ò sau: * TiÕn ®é x©y dùng: ViÖc duy tr× theo tiÕn ®é ®· ®­îc lªn cã tÇm quan träng ®Æc biÖt trong c¸c dù ¸n BOT, do viÖc b¾t ®Çu vËn hµnh th­¬ng m¹i sÏ t¹o ra cho c«ng ty dù ¸n cã kho¶n doanh thu cÇn thiÕt ®Ó thanh to¸n dÞch vô nî vµ thu håi vèn cña c¸c nhµ ®Çu t­. C¸c nhµ x©y dùng ph¶i dù tÝnh mét tiÕn ®é x©y dùng cã tÝnh hiÖn thùc. Tuy nhiªn, trong kÕ ho¹ch dù ¸n cã thÓ cho phÐp mét kho¶ng thêi gian bæ sung cho nh÷ng chËm chÔ ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña c¸c bªn tham gia. Muèn vËy, c¸c nhµ thÇu x©y dùng cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ mét c¸ch ®éc lËp vµ thËn träng tiÕn ®é x©y dùng. * ChÊt l­îng: Mét quy tr×nh ®¶m b¶o chÊt l­îng cÇn ®­îc miªu t¶ trong tháa thuËn x©y dùng. Nhµ x©y dùng nªn x¸c ®Þnh râ rµng nh÷ng tiªu chuÈn chÊt l­îng vµ c¸c th«ng sè thiÕt kÕ quy ®Þnh theo quy c¸ch phÈm chÊt mang tÝnh chøc n¨ng. Nh÷ng tiªu chuÈn nh­ vËy th­êng liªn quan ®Õn tiªu chuÈn hoÆc m· ngµnh riªng biÖt, nã bao gåm viÖc xem xÐt c¸c khÝa c¹nh liªn quan ®Õn søc kháe, ®é an toµn vµ m«i tr­êng. Ngoµi ra, viÖc sö dông c¸c nguyªn vËt liÖu ph¶i phï hîp víi c¸c quy c¸ch phÈm chÊt vµ ph¶i ®¹t tiªu chuÈn nµo ®ã. C¸c nhµ thÇu x©y dùng còng cÇn ph¶i thiÕt lËp tr­íc mét quy tr×nh ®Ó x¸c ®Þnh vµ söa ch÷a c¸c t×nh huèng do tay nghÒ lao ®éng hoÆc nguyªn vËt liÖu kh«ng ®¸p øng tiªu chuÈn hoÆc chÊt l­îng yªu cÇu, ngay lËp tøc vµ kh«ng lµm gia t¨ng chi phÝ cña dù ¸n. * ViÖc thùc hiÖn: C¸c nhµ thÇu sÏ ph¶i cung cÊp b¶o l·nh ho¹t ®éng vµ vËn hµnh cho c«ng tr×nh m×nh x©y dùng. §iÒu nµy lµ do c«ng tr×nh BOT ph¶i cã chøc n¨ng hoµn chØnh vµ nã cÇn ®¹t ®­îc c¸c th«ng sè ho¹t ®éng, bao gåm chÊt l­îng vµ sè l­îng s¶n phÈm ®Çu ra, møc ®Çu ra hoÆc bao tiªu s¶n phÈm. NÕu c«ng tr×nh kh«ng ho¹t ®éng theo møc thiÕt kÕ ban ®Çu cã nghÜa lµ c«ng ty dù ¸n sÏ thua lç vµ ®e däa kh¶ n¨ng tr¶ l·i suÊt vèn vay, nî vµ thu håi vèn. C¸c b¶o l·nh cña nhµ x©y dùng th­êng lµ phô trî cho c¸c b¶o l·nh kh¶ n¨ng ®¸p øng, quy ®Þnh thêi h¹n vËn hµnh cô thÓ cña c«ng tr×nh. 4.3. §èi víi c¸c nhµ vËn hµnh vµ b¶o d­ìng C«ng ty dù ¸n chÞu tr¸ch nhiÖm liªn quan ®Õn c«ng t¸c vËn hµnh vµ b¶o d­ìng c«ng tr×nh. Tuy nhiªn, c¸c nhµ tµi trî cã thÓ thuª mét c«ng ty chuyªn vÒ vËn hµnh vµ b¶o d­ìng c«ng tr×nh b»ng hîp ®éng vËn hµnh vµ b¶o d­ìng (O&M). Nh­ vËy, toµn bé tr¸ch nhiÖm vËn hµnh vµo b¶o d­ìng c«ng tr×nh sÏ do doanh nghiÖp dù ¸n chuyÓn qua cho c¸c nhµ vËn hµnh th«ng qua hîp ®ång O&M, ®iÒu nµy còng ®ång nghÜa lµ c¸c rñi ro trong qu¸ tr×nh vËn hµnh vµ b¶o d­ìng còng sÏ do c¸c nhµ vËn hµnh g¸nh chÞu. Mét sè vÊn ®Ò mµ c¸c nhµ tµi trî cÇn l­u ý lµ: * NghiÖm thu c«ng tr×nh: Sau khi c«ng tr×nh ®­îc hoµn tÊt vµ ®­a vµo khëi ®éng, ch¹y thö th× nhµ vËn hµnh ph¶i cã mÆt ®Ó kiÓm tra vµ nghiÖm thu c«ng tr×nh nh­ lµ mét h×nh thøc ®Ó ®¸p øng yªu cÇu b¶o l·nh ho¹t ®éng cña nhµ thÇu x©y dùng vµ nhµ vËn hµnh còng cÇn cã tr¸ch nhiÖm tiÕp nhËn vµ qu¶n lý bÊt cø c«ng viÖc b¶o hµnh nµo do sai sãt trong x©y dùng vµ thiÕt bÞ mang l¹i. Th«ng th­êng, ®Ó ®¶m b¶o cã ®­îc lîi Ých tèt nhÊt cho dù ¸n vµ còng nh­ ®¶m b¶o quyÒn lîi cña m×nh, nhµ vËn hµnh nªn tham gia tõ ®Çu. C¸c ®¹i diÖn cña nhµ vËn hµnh còng cÇn cã mÆt trong qu¸ tr×nh khëi ®éng, ch¹y thö vµ giai ®o¹n lËp danh môc ®èi chiÕu cña dù ¸n. Nhµ vËn hµnh sÏ ph¶i sö dông c«ng tr×nh ®Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng ®· ®­îc x¸c ®Þnh vµ hä cã quyÒn quyÕt ®Þnh xem c«ng tr×nh d· hoµn tÊt hay ch­a theo c¸ch mµ hä ®­îc phÐp lµm. * VËn hµnh: Cã ba vÊn ®Ò cÇn quan t©m lín ®èi víi c«ng t¸c vËn hµnh c«ng tr×nh lµ: viÖc cung øng nhiªn liÖu, c¸c tiÖn Ých vµ c¸c nguyªn liÖu kh¸c; nhu cÇu ®èi víi s¶n phÈm hoÆc dÞch vô vµ cung cÊp c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô. Nhµ vËn hµnh ph¶i ®¶m b¶o nguån nguyªn nhiªn liÖu cung cÊp cho dù ¸n mét c¸ch ®Çy ®ñ. MÆt kh¸c, nhµ vËn hµnh cÇn ph¶i n¾m ®­îc c¸c diÔn biÕn ®Ó dù ®o¸n vµ gi¶m thiÓu t×nh tr¹ng rèi lo¹n do t¸c ®éng cña thÞ tr­êng nguyªn nhiªn liÖu cung øng cho c«ng tr×nh. §èi víi viÖc duy tr× nhu cÇu ®èi víi s¶n phÈm cña dù ¸n cã thÓ nhµ vËn hµnh kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm, v× nhu cÇu cña dù ¸n th­êng ®­îc ®¶m b¶o th«ng qua c¸c hîp ®ång bao tiªu s¶n phÈm. Nhµ vËn hµnh cã thÓ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c vÊn ®Ò nh­ Marketing vµ duy tr× c«ng tr×nh trong t×nh tr¹ng sö dông tèt ®Ó cung øng s¶n phÈm hoÆc dÞch vô. * B¶o d­ìng c«ng tr×nh: Tr¸ch nhiÖm b¶o d­ìng c¸c thiÕt bÞ l¾p ®Æp cña c«ng tr×nh cña c¸c nhµ vËn hµnh sÏ ®­îc quy ®Þnh chi tiÕt trong hîp ®ång vËn hµnh vµ b¶o d­ìng. Ng­êi vËn hµnh sÏ chÞu hoµn toµn tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc b¶o d­ìng theo kÕ ho¹ch hoÆc mang tÝnh phßng ngõa, còng nh­ c¸c c«ng viÖc söa ch÷a nhá. NÕu doanh nghiÖp dù ¸n mua c¸c thiÖt bÞ mµ cÇn ph¶i cã c¸c tháa thuËn b¶o hµnh cña ng­êi b¸n hµng th× nhµ vËn hµnh cÇn cïng víi doanh nghiÖp dù ¸n ®µm ph¸n víi ng­êi b¸n hµng. Nh÷ng tranh chÊp x¶y ra liªn quan ®Õn ng­êi b¸n hµng v× vËy sÏ do nhµ vËn hµnh gi¶i quyÕt. Theo hîp ®ång O&M, nhµ vËn hµnh sÏ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ lçi cña thiÕt bÞ vµ thay thÕ; c¸c hoµn thiÖn vÒ vèn (nh­ n©ng cÊp ®Ó giµnh thuËn lîi vÒ c«ng nghÖ). C¸c nhµ vËn hµnh cÇn ph¶i cÈn thËn khi ®µm ph¸n vÒ c¸c vÊn ®Ò nµy. Khi chÞu rñi ro vµ tr¸ch nhiÖm nµy th× c¸c nhµ vËn hµnh cã thÓ ®ßi hái tõ phÝa doanh nghiÖp dù ¸n nh÷ng phÝ tæn mµ hä g¸nh chÞu liªn quan ®Õn nh÷ng rñi ro vµ tr¸ch nhiÖm nµy. KÕt luËn §Çu t­ vµo c¬ së h¹ tÇng lµ mét nhiÖm vô thiÕt yÕu vµ kh«ng thÓ chËm chÔ nÕu muèn hoµn thµnh môc tiªu ®­a n­íc ta trë thµnh mét n­íc C«ng nghiÖp hãa- hiÖn ®¹i hãa. Trong ®iÒu kiÖn yªu cÇu ®Çu t­ vµo c¬ së h¹ tÇng ®· trë nªn rÊt cÊp b¸ch l¹i ®ßi hái l­îng vèn lín mµ tù nguån lùc cña Nhµ n­íc ch­a thÓ ®¸p øng th× gi¶i ph¸p thu hót ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n th«ng qua c¸c dù ¸n BOT lµ tÊt yÕu. Thùc tÕ triÓn khai ph­¬ng thøc nµy ë n­íc ta trong thêi gian qua ®· cho thÊy ®©y kh«ng ph¶i lµ mét ph­¬ng thøc dÔ dµng ¸p dông. NhiÒu rñi ro ®· x¶y ra ®èi víi c¸c dù ¸n dÉn ®Õn c¸c dù ¸n bÞ chËm chÔ, thËm chÝ mét sè dù ¸n ®· ph¶i bá dë. C«ng t¸c qu¶n trÞ rñi ro trong c¸c dù ¸n BOT v× vËy ®ãng mét vai trß rÊt quan träng. HiÖn nay, t¹i ViÖt Nam còng ®· cã nhiÒu c«ng cô qu¶n trÞ rñi ro ®· ®­îc ¸p dông nh»m h¹n chÕ c¸c rñi ro trªn. Tuy nhiªn, kh¸ch quan ®¸nh gi¸ th× c¸c c«ng cô nµy ch­a ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶ vµ còng ch­a ®ñ ®Ó h¹n chÕ vµ tèi thiÓu hãa c¸c rñi ro mµ c¸c dù ¸n gÆp ph¶i. §iÒu nµy dÉn ®Õn nhu cÇu cÇn thiÕt ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p tÝch cùc nh»m h¹n chÕ vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p qu¶n trÞ rñi ro, còng nh­ t¨ng c­êng sö dông c¸c c«ng cô cã hiÖu qu¶ kh¸c. §Ó c¸c dù ¸n BOT thµnh c«ng cÇn cã sù hç trî vµ tham gia tÝch cùc vµ hiÖu qu¶ cña ChÝnh phñ. H¬n n÷a, sù tham gia cña c¸c nhµ thÇu x©y dùng, c¸c nhµ cung øng vµ c¸c nhµ vËn hµnh vµ b¶o d­ìng trong n­íc còng nh­ mét sè ngµnh nghÒ kh¸c cã liªn quan lµ cÇn thiÕt ®Ó gi¶m chi phÝ cña c¸c dù ¸n. Sù phèi hîp gi÷a ChÝnh phñ, c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn cña dù ¸n víi c¸c nhµ tµi trî vµ sù hîp t¸c cña nhµ tµi trî dù ¸n víi c¸c ®èi t¸c cña dù ¸n còng lµ mét yÕu tè quan träng gãp phÇn vµo thµnh c«ng cña dù ¸n ®ã. Tuy nhiÒu dù ¸n BOT ®· triÓn khai trong thêi gian qua ®· thÊt b¹i nh­ng ®iÒu ®ã kh«ng ®ång nghÜa víi viÖc lµ c¸c dù ¸n BOT lµ kh«ng cã t¸c dông ë ViÖt Nam. Sù thµnh c«ng cña c«ng ty cÊp n­íc B×nh An vµ tíi ®©y hai dù ¸n ®iÖn Phó Mü sÏ ®­a vµo ho¹t ®éng sÏ ®¸p øng ®­îc mét l­îng lín nhu cÇu vÒ ®iÖn n­íc ®ang trë nªn rÊt lín hiÖn nay chøng minh ph­¬ng thøc BOT sÏ lµ lùa chän tèt nhÊt ®Ó ph¸t triÓn lÜnh vùc c¬ së h¹ tÇng cña n­íc ta. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ cã nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n mµ c¸c dù ¸n hiÖn nay gÆp ph¶i ®Ó ph­¬ng thøc nµy ph¸t huy vai trß cña m×nh ë ViÖt Nam. DAnh môc tµi LiÖu tham kh¶o Qu¶n trÞ rñi ro- NXB Gi¸o dôc (1998)- Ng« Quang Hu©n Risk management and insurance- Williams&Heins (1989) Rñi ro trong kinh doanh- NXB Thèng kª (2001)- Ng« ThÞ Ngäc HuyÒn Gi¸o tr×nh Qu¶n trÞ dù ¸n vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi- §H Kinh tÕ quèc d©n (2000) Gi¸o tr×nh §Çu t­ n­íc ngoµi- Vò ChÝ Léc- §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng H­íng dÉn vÒ BOT cña UNIDO- Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ (2001) NghÞ ®Þnh 62 vÒ quy chÕ ®Çu t­ theo hîp ®ång BOT, BTO, BT cho ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ngµy 15/8/1998. NghÞ ®Þnh 02 ngµy 27/01/1999 vÒ söa ®æi, bæ sung, mét sè ®iÒu quy chÕ ®Çu t­ theo hîp ®ång BOT, BTO, BT ¸p dông cho ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam BOT in the Water Supply Sector in the People’s Republic of China- Ministry of Water Resources Beijing, China The Philipines- beyond the Crisis - Department of foreign affairs and trade C¸c trang Web: www.altavista.com www.google.com www.worldbank.org/infoshop www.netcomuk.uk www.vinaseek.com www.vneconomy.com www.vnexpress.net www.mpi.org.vn www.mot.org.vn