Khóa luận Ứng dụng kỹ thuật elisa xét nghiệm hàm lượng progesterone sữa giúp chẩn đoán sớm mang thai trên bò không động dục hoặc phối nhiều lần không đậu được điều trị bằng kích thích tố tại công ty cổ phần Đồng Nai

ậm sinh trên 63 bò cái ở Phù Đổng, Ba Vì. Kết quả có 25,39% do tồn thể vàng; 11,11% do động dục ngầm; 23,08% bò cái có buồng trứng kém hoạt động; 9,52% bò động dục nhưng không rụng trứng; 19,04% viêm nội mạc tử cung; 4,67% do tử cung tích mủ và 6,34% u nang buồng trứng. Chung Anh Dũng (2002) đã nghiên cứu việc ứng dụng kỹ thuật miễn dịch phóng xạ (RIA – Radio Immuno Assay) để xác định hàm lượng progesterone trong sữa nhằm nâng cao hiệu quả gieo tinh nhân tạo cho bò lai hướng sữa. Phan Văn Kiểm và ctv (2006) đã xác định hàm lượng progesterone trong sữa ở bò lai hướng sữa bằng kỹ thuật miễn dịch enzyme (ELISA) nhằm xác lập diễn biến của progesterone trong chu kỳ động dục, chẩn đoán mang thai và các nguyên nhân gây chậm động dục ở bò cái. Các nghiên cứu nước ngoài Dùng kỹ thuật RIA để đo hàm lượng progesterone trong máu, sữa hoặc lông vào ngày thứ 21 – 24 sau khi gieo tinh đã có thể xác định tình trạng có thai hay không của bò cái của nhiều tác giả (Booth, 1979; Adeyemo, 1986; Dazhi và ctv, 1986; Mahaputra và ctv, 1986). Các nghiên cứu nhằm xác định thời điểm động dục ở bò sữa bằng việc định lượng progesterone trong sữa bò hay nghiên cứu về động thái của progesterone trong chu kỳ động dục bình thường và bất bình thường được thực hiện bởi rất nhiều tác giả (Thatcher và ctv, 1986; Tan và ctv, 1986; Gombe và ctv, 1986…). Sử dụng kỹ thuật EIA và RIA để định lượng progesterone nhằm giám sát chức năng sinh sản của bò sữa là các nghiên cứu của Kalis và ctv (1980); Wiel và ctv (1982); Laitinen và ctv (1985); Wiel và ctv (1986). Blowey (1992) đã sử dụng kỹ thuật RIA để xác lập động thái progesterone ở 4 bò sữa có khối u trên buồng trứng, từ đó tác giả đã có thể phân biệt dễ dàng hơn giữa hai trường hợp u nang noãn và u hoàng thể. Nghiên cứu của Roeloft và ctv (2005) về mối tương quan giữa hàm lượng progesterone trong sữa và trong huyết tương vào thời điểm rụng trứng ở bò sữa cho thấy có sự dao động lớn trong thời gianprogesterone giảm xuống đến rụng trứng, làm cho việc theo dõi hàm lượng progesterone không phù hợp để dự đoán thời điểm rụng trứng. Tuy nhiên, theo dõi sự giảm của progesterone có tác dụng làm tăng độ nhạy cảm của các dự đoán khác về thời điểm rụng trứng. Vài nét về điểm thực tập Sơ lược về Công ty cổ phần bò sữa Đồng Nai Vị trí địa lý Công ty cổ phần bò sữa Đồng Nai nằm trên địa bàn xã Tam Phước, huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai, trên quốc lộ 51, cách ngã tư Vũng Tàu 14 km theo hướng Vũng Tàu. Quá trình hình thành Là một công ty nhà nước trực thuộc sở nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh Đồng Nai được thành lập năm 1977 với tên gọi ban đầu là trại bò sữa An Phước. Đến năm 1995 đổi tên là Xí nghiệp bò sữa An Phước. Tháng 01 năm 2006 chính thức đổi tên là Công ty cổ phần bò sữa Đồng Nai – trực thuộc tổng công ty công nghiệp thực phẩm Đồng Nai. 2.9.1.3 Chức năng và nhiệm vụ - Sản xuất kinh doanh, xuất nhập khẩu con giống bò sữa, bò thit và các loại gia súc khác, các loại nông dược phẩm, thức ăn gia súc, các loại cỏ và cây trồng. - Sản xuất, thu mua, chế biến, kinh doanh sữa tươi và sản phẩm về sữa. - Kinh doanh thuốc và vật tư thú y, dịch vụ kỹ thuật chăn nuôi gia súc. - Sản xuất kinh doanh phân hữu cơ, vi sinh. Tổ chức sản xuất 2.9.2.1 Cơ cấu đàn bò Tính đến tháng 07/2006 số lương đàn bò của Công ty cổ phần bò sữa Đồng Nai được thể hiện qua bảng sau: Bảng 2.2 Cơ cấu đàn bò của Công ty cổ phần bò sữa Đồng Nai Loại đàn Đầucon Nhóm máu F1 F2 F3 F4 F5 F6 5/8 HL Sind 0 – 4 tháng 34 - 8 18 3 5 - - - - 5-8 tháng 32 - 10 8 13 1 - - - - 9– 12 tháng 26 - 9 5 9 2 - - 1 - Tơ lở 193 28 53 59 31 13 2 3 4 - Cạn sữa 106 24 35 33 12 - - 1 1 - Vắt sữa 130 33 46 36 9 2 - 3 1 - Bò nuôi thịt 43 16 10 3 2 2 1 - - 2 Bò Sind 31 - - - - - - - - 28 Bò đực 5 - - - - - - - - 3 Cộng 600 96 171 162 79 25 3 7 7 33 2.9.2.2 Diện tích đất sử dụng Tổng diện tích đất do Công ty quản lý là 367 ha thuộc loại đất cát xám bạc màu. Trong đó, diện tích đất trồng cỏ 50ha bao gồm các loại cỏ chủ yếu như cỏ voi, cỏ sả lá lớn và lá nhỏ, cỏ Stylosanthes. Đồng cỏ chăn thả và phân lô 70ha. Một phần diện tích đất khác sử dụng cho xây dựng cơ bản như Văn phòng công ty, nhà xưởng, chuồng trại chăn nuôi còn lại 120 ha giao khoán cho CB-CNV làm trang trại theo Nghị định 01/ CP của Chính phủ tạo vùng nguyên liệu cho Công ty. Chuồng trại Hệ thống chuồng trại của Công ty được chia thành 2 khu vực. Trại cũ được xây dựng vào năm 1980 theo kiểu chuồng của CuBa gồm 7 dãy. Chuồng xây 1 mái, kết cấu nền bê tông, khung gỗ, mương nước ở giữa 2 dãy, có gắn hệ thống quạt mát và phun sương. Trại mới được xây dựng năm 2003 với kiểu chuồng tương đối hiện đại, phù hợp với chăn nuôi bò sữa. Chuồng cao ráo, thoáng mát, 2 mái lệch có khoảng hở để thông khí, kết cấu nền bê tông, cột sắt, trụ bê tông, mái che bằng tole, có sân chơi riêng. Trại mới bao gồm 2 dãy chuồng: một dãy nuôi bò vắt sữa, một dãy nuôi bê hậu bị. Mỗi dãy phân thành 2 dãy nhỏ có lối đi giữa. Từng dãy được ngăn ra thành nhiều ô riêng biệt để thuận tiện cho việc chăm sóc, nuôi dưỡng các loại bò và nhóm bò khác nhau. 2.9.2.4 Quy trình chăm sóc nuôi dưỡng Thức ăn Thức ăn thô: Thức ăn chủ yếu là cỏ được cho ăn tự do. Giống cỏ chủ yếu là cỏ sả lá lớn, lá nhỏ, cỏ voi và cỏ Stylosanthes để cải thiện chất lượng thức ăn thô xanh cho đàn bò nhất là vào mùa khô. Mùa nắng thiếu cỏ nên phải bổ sung thêm rơm khô cho ăn dưới dạng ủ urea trong thời gian 1 tháng. Bên cạnh đó còn có cỏ ủ chua được dự trữ thường xuyên để bổ sung vào khẩu phần. Thức ăn tinh: chủ yếu là cám hỗn hợp và hèm bia. Thức ăn bổ sung: Ngoài thức ăn thô và thức ăn tinh bò được bổ sung thêm một số loại thức ăn bổ sung khác như: mật, muối, Urea, cỏ họ đậu chủ yếu vào mùa nắng thức ăn thô xanh kém chất lượng. Riêng đá liếm cho bò sử dụng thường xuyên. Cách thức cho ăn: Tất cả các loại thức ăn thô xanh như: Cỏ băm nhỏ, cỏ ủ chua, rơm được đưa vào máng ăn cho bò ăn tự do. Mùa nắng tưới thêm mật, muối, urea pha loãng. Mỗi ngày cho ăn 5 lần vào các thời điểm 8h sáng, 11h trưa, 2h, 4h chiều và 8h tối. Cám và hèm bia cho ăn vào mỗi buổi sáng. Riêng đàn vắt sữa được cho ăn cám hỗn hợp và hèm bia vào thời điểm vắt sữa lúc 3 giờ sáng và 15 giờ chiều mỗi ngày. Định mức thức ăn: Số lượng thức ăn được tính riêng cho từng đàn loại, nhóm giống. Đàn vắt sữa khẩu phần thức ăn tinh tính theo năng suất sữa cứ 0,3 kg cám hỗn hợp cho 01 kg sữa và 8 – 10 kg hèm bia / con. Kết quả được trình bày ở Bảng 2.3. Bảng 2.3. Định mức các loại thực liệu trong khẩu phần ăn cho các nhóm bò (kg/con/ngày) Đàn loại Loại thức ăn Cám Mật Muối Ure Cỏ Rơm Hèm bia Sữa bê Cỏ ủ Bê 0 – 4 tháng 1 - - - 10 - - 3 - Bò 5 – 8 tháng 1,5 - - - 18 - - - - Bò 9 – 12 tháng 1 1,2 0,03 - 15 2 3 - - Tơ lỡ 2 1,5 0,03 0,02 18 4 4 - - Đàn cạn sữa 1 1 0,05 0,03 20 5 - - - Bò chửa 7 – 8 tháng 2 2 0.05 0.03 20 5 4 - - Bò chửa trên 8 tháng 3 2 0.05 0.05 20 5 8 - - Đàn vắt sữa * Dưới 4 kg sữa - 2 0,05 0,03 25 6 3 - - * Từ 4 – 6 kg sữa 1 2 0,05 0,03 20 6 3 - 5 * Từ 6 –10 kg sữa 0,3 2 0,05 0,03 15 4 5 - 5 *Từ 10–15kg sữa 0,3 2 0,05 0,05 15 4 10 - 10 * Trên 15 kg sữa 0,3 2 0,05 0,05 15 3 12 - 10 Sind nuôi con + chửa 1 1 0,04 0,03 35 9 3 - - Bò đực 2 2 0,06 0,08 10 10 6 - - Bò thịt 1 1,2 0,06 0,06 15 10 6 - - * Ghi chú: đàn vắt sữa định mức cám tính trên kg sữa. 2.9.2.5 Quy trình vệ sinh Đàn bò được tắm 2 lần mỗi ngày kết hợp dọn phân, rửa chuồng. Phân gom được đưa về nhà chứa phân ủ ít nhất 1 tháng trước khi đưa ra bón đồng cỏ. Nước thải cho xuống hệ thống mương và hầm lắng để xử lý vi sinh. 2.9.2.6 Công tác thú y Chuồng trại đều được phun thuốc sát trùng hàng tháng. Đàn bò được định kỳ phòng bệnh ký sinh trùng ngoài da, ký sinh trùng máu, xổ sán lãi. Quy trình tiêm phòng được thực hiện đúng theo quy định của ngành thú y. Các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như: Lỡ mồm long móng, tụ huyết trùng định kỳ tiêm 6 tháng 1 lần. Nước thải được cho xuống hệ thống hầm lắng và xử lý trước khi sử dụng tưới cho đồng cỏ. Định kỳ 3 tháng 1 lần tổ chức tiêu độc sát trùng chuồng trại cho các hộ chăn nuôi trong khu vực. 2.9.2.7 Khai thác và tiêu thụ sữa Đàn bò được vắt sữa bằng máy 2 lần/ ngày. Buổi sáng từ 3 – 5 giờ, buổi chiều từ 15 – 17 giờ sau khi bò được tắm chải vệ sinh, sát trùng bầu vú bằng thuốc nhúng vú Iodaman. Sữa vắt xong được bỏ vào can nhựa vận chuyển ra điểm thu mua sữa của Công ty trong thời gian 2 giờ để kiểm tra chất lượng và bảo quản lạnh ở 4 độ C. Các tiêu chuẩn kiểm tra chất lượng sữa theo đúng các quy định của Vinamilk. NOÄI DUNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP Thời gian, địa điểm và đối tượng khảo sát Thôøi gian: Töø thaùng 03/2007 ñeán thaùng 6/2007. Ñòa ñieåm thöïc hieän taïi Coâng ty Coå phaàn boø söõa Ñoàng Nai, huyeän Long Thaønh, tænh Ñoàng Nai. Maãu söõa xeùt nghieäm ñöôïc phaân tích taïi trung taâm phaân tích thí nghieäm Tröôøng Ñaïi Hoïc Noâng Laâm thaønh phoá Hoà Chí Minh. Ÿ Boø nhoùm maùu 50 vaø 75% Holstein Friesian (HF) thuoäc löùa 1, 2, 3, 4 sinh saûn bình thöôøng hoaëc sau khi sinh töø 90 ngaøy trôû leân khoâng ñoäng duïc hoaëc phoái gioáng nhieàu laàn khoâng ñaäu thai. Nội dung nghiên cứu - Sử dụng một số chế phẩm kích dục tố để tiêm cho bò không động dục hoặc phối nhiều lần không đậu như PGF2a, huyết thanh ngựa chửa (HTNC)…để điều trị đúng các tình trạng kém khả năng sinh sản và đánh giá hiệu quả điều trị. - Lấy mẫu sữa ở bò sinh sản bình thường và chậm sinh được phân theo nhóm máu, lứa đẻ ở các ngày 0, 7, 14, 21 sau khi gieo tinh để khảo sát hàm lượng progesterone. Vật liệu hóa chất Boä kít progesterone (Bovine progesterone ELISA Test. Endocrine technologies, INC. USA) ñöôïc baûo quaûn ôû 2 ñeán 80C neáu khoâng söû duïng. Tuyeät ñoái khoâng tröõ ñoâng, caùc maãu söõa xeùt nghieäm ñöôïc ñöa veà nhieät ñoä phoøng ñeå chuaån bò pha dung dòch pha loaõng vaø TBM theo tyû leä 1/1 trong moät oáng nghieäm saïch tröôùc khi xeùt nghieäm töø 5 ñeán 10 phuùt. Nhöõng chaát xeùt nghieäm dö phaûi ñöôïc loaïi boû. Maùy ly taâm 3000 voøng/phuùt OÁng nghieäm baèng nhöïa (5 ml) Boâng thaám nöôùc Thuøng ñaù baûo quaûn maãu Pipette chính xaùc huùt ñöôïc 25, 50, 100, 200 ml vaø 1 ml Nöôùc caát OÁng nghieäm baèng thuûy tinh ñeå pha chaát neàn maøu A, B Giaáy thaám Baêng keo trong Maùy ñoïc ñóa vi chuaån ñoä Giaáy veõ ñoà thò tuyeán tính Tuû saáy 370C Parafine ñeå bòt kín ñóa Ñaàu huùt gaén vaøo pipette söû duïng moät laàn Phương pháp tiến hành Khaûo saùt 40 boø söõa nhoùm maùu 50 vaø 75% HF sau khi sinh töø 90 ngaøy trôû leân khoâng ñoäng duïc hoaëc phoái nhieàu laàn khoâng ñaäu ôû caùc löùa ñeû 1, 2, 3 vaø 4. Bố trí điều trị bò không lên giống hoặc phối nhiều lần không đậu Trong quá trình điều trị cần phải tăng cường cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho bò không lên giống hoặc phối nhiều lần không đậu để loại trừ trường hợp bò bị suy dinh dưỡng làm kém khả năng sinh sản. - Bò không lên giống: Bò sau khi sinh 90 ngày mà không có biểu hiện lên giống. Khám trực tràng phát hiện buồng trứng teo không có nang noãn. Sử dụng huyết thanh ngựa chửa tiêm cho nhóm bò này. - Bò phối nhiều lần không đậu: Xác định nguyên nhân xem bò bị u nang noãn hoặc tồn hoàng thể bằng cách khám qua trực tràng xem hoàng thể (cứng) hoặc nang noãn (mọng nước). Bảng 3.1. Bố trí điều trị bò chậm động dục hoặc phối nhiều lần không đậu dựa theo quy trình điều trị của trại. Tình trạng Số bò (n) Biện pháp can thiệp Bò teo buồng trứng 10 Tiêm huyết thanh ngựa chửa Bò u nang noãn 10 Tiêm Gonestrone Bò u hoàng thể 10 Tiêm PGF2a Bố trí số mẫu sữa khảo sát + Khảo sát chung 40 boø söõa ñöôïc chia thaønh 4 loâ theo sô ñoà sau: Bảng 3.2. Bố trí chung Loâ thí nghieäm Soá boø (n) Soá maãu söõa thu thaäp (n) Ñoái chöùng 10 50 Tiêm HTNC 10 50 Tieâm PGF2a 10 50 Tieâm Gonestrone 10 50 Toång coäng 40 200 + Theo nhoùm maùu Baûng 3.3. Soá maãu söõa khaûo saùt treân boøsinh sản bình thường, bò chẩn đoán tồn hoàng thể, u nang noãn và teo buồng trứng Nhoùm maùu (%) HF Soá boø (n) Soá maãu söõa thu thaäp (n) 50 20 100 75 20 100 Toång coäng 40 200 + Theo caùc löùa ñeû Baûng 3.4. Soá maãu söõa khaûo saùt theo löùa ñeû ôû boø sinh saûn bình thöôøng, bò chẩn đoán tồn hoàng thể, u nang noãn và teo buồng trứng Löùa ñeû Soá boø (n) Soá maãu thu thaäp (n) 1 13 65 2 14 70 3 7 35 4 6 30 Toång coäng 40 200 - Choïn boø khaûo saùt Boø sau khi sinh treân 90 ngaøy khoâng leân gioáng hoaëc phoái nhieàu laàn khoâng ñaäu: . Xaùc ñònh heä thoáng sinh duïc baát bình thöôøng: Khaùm tröïc traøng xem dò taät, bò theïo, raùch coå töû cung, bò vieâm naëng (xem caùc noát saàn treân söøng töû cung vaø töû cung baèng caùch nắm vaø vuoát doïc theo töû cung vaø coå töû cung ñeå xaùc ñònh caùc noát saàn) … loaïi boû boø naøy khoâng ñöa vaøo khaûo saùt. . Xaùc ñònh boø bò oám do suy dinh döôõng: Khaùm tröïc traøng xem buoàng tröùng teo khoâng coù nang noaõn. Khuyeán caùo cung caáp ñaày ñuû dinh döôõng vaø boá trí thí nghieäm can thieäp kích thích toá ñeå boø leân gioáng. . Xaùc ñònh boø bò toàn nang noaõn hoaëc hoaøng theå: Khaùm tröïc traøng xem hoaøng theå (cöùng) hoaëc nang noaõn (moïng nöôùc). Ñöa vaøo boá trí thí nghieäm can thieäp kích thích toá ñeå boø leân gioáng. - Laáy maãu söõa Veä sinh loï ñöïng söõa coù theå tích khoaûng 50 ml. Röûa saïch vaø lau khoâ baàu vaø nuùm vuù cuûa boø söõa. Vaét söõa boø bình thöôøng ñöôïc khoaûng vaøi lít, sau ñoù höùng söõa cho vaøo loï ñeå ñaït theå tích khoaûng 50 ml. Söõa ñöôïc laáy vaøo buoåi saùng ñoái vôùi caû hai nhoùm boø sinh saûn bình thöôøng vaø boø chaäm sinh. - Ly taâm maãu söõa Maãu söõa ñöôïc ly taâm 3000 voøng/phuùt trong 30 phuùt. Phaàn maøu vaøng ñuïc vaø ñaëc ôû treân laø beùo vaø phaàn caën söõa ôû döôùi ñaùy oáng nghieäm phaûi ñöôïc loaïi boû. Söû duïng kim chích ñaâm xuyeân qua phaàn beùo roài huùt phaàn söõa trong beân döôùi cho vaøo oáng ñöïng maãu ghi soá hieäu vaø baûo quaûn trong tuû ñoâng -30 0 C. Kỹ thuật ELISA Chuaån bò xeùt nghieäm: Kít ñöôïc baûo quaûn ôû 2 ñeán 80C neáu khoâng söû duïng. Tuyeät ñoái khoâng ñöôïc tröõ ñoâng, caùc maãu söõa xeùt nghieäm ñöôïc ñöa veà nhieät ñoä phoøng ñeå chuaån bò pha H20/TBM theo tæ leä 1A/1B trong moät oáng nghieäm saïch tröôùc khi xeùt nghieäm töø 5 ñeán 10 phuùt. Nhöõng chaát xeùt nghieäm dö phaûi ñöôïc ñem boû caån thaän. Muïc ñích Phöông phaùp ELISA ño haøm löôïng progesterone laø moät heä thoáng xeùt nghieäm mieãn dòch enzyme ñeå xaùc ñònh haøm löôïng progesterone trong söõa boø vaø caùc loaøi thaân thuoäc. Phöông phaùp naøy coù ñaëc tính chuyeân bieät giuùp chaån ñoaùn vaø kieåm tra haøm löôïng progesterone trong söõa nhaèm xaùc ñònh tình traïng sinh saûn cuûa thuù. Nguyeân taéc xeùt nghieäm Kieåm tra haøm löôïng progesterone döïa treân xeùt nghieäm mieãn dòch enzyme pha loaõng nhôø vaøo phöông phaùp caïnh tranh baét buoäc. Maãu maùu hoaëc söõa chöùa moät löôïng progesterone khoâng bieát seõ ñöôïc caïnh tranh vôùi moät progesterone ñaõ ñöôïc gaén enzyme coù ñoä gaén keát cao vôùi moät soá löôïng khaùng theå nhaát ñònh ñöôïc gaén ôû maët trong cuûa ñóa. Sau khi boû ñi löôïng khaùng nguyeân töï do vaø löôïng khaùng nguyeân ñöôïc ñaùnh daáu trong maãu, seõ ñöôïc suy ngöôïc ra ñeå tính löôïng khaùng nguyeân khoâng ñaùnh daáu. Noàng ñoä thöïc trong nhöõng maãu chöa bieát seõ ñöôïc tính nhôø yù nghiaõ cuûa ñöôøng cong chuaån döïa treân tæ leä ñaõ bieát cuûa khaùng theå khoâng ñaùnh daáu ñaõ ñöôïc phaân tích song song voùi maãu chöa bieát. Sau khi loaïi boû dung dòch neàn ñöôïc theâm vaøo vaø enzyme ñöôïc keát hôïp trong moät khoaûng thôøi gian coá ñònh tröôùc khi phaûn öùng keát thuùc, nhöõng chaát haáp thu ñöôïc ño ôû 450 nm nhôø maùy ñoïc ñóa ELISA. Moät ñöôøng cong chuaån ñöôïc taïo thaønh nhôø söû duïng caùc giaù trò tieâu chuaån nhôø giaù trò haáp thu cuûa caùc oáng khoâng ñöôïc laøm ñoái chöùng. Keát quaû nhöõng maãu chöa bieát ñöôïc ñoïc chính xaùc nhôø ñöôøng cong chuaån baèng caùch söû duïng nhöõng pheùp tính tay hay chöông trình maùy tính thích hôïp. Caùc böôùc tieán haønh xeùt nghieäm haøm löôïng progesterone trong söõa Taát caû caùc thuoác thöû phaûi cho ñaït tôùi nhieät ñoä phoøng (18 – 250C) tröôùc khi söû duïng.( uû söõa 370C trong 1 giôø) Laáy pipette chuaån ñoä 50 ml huùt maãu vaät xeùt nghieäm vaø maãu ñoái chöùng vaøo caùc gieáng thích hôïp. ( uû söõa 370C trong 1 giôø) Laáy 100 ml dung dòch enzyme progesterone vaøo moãi loã gieáng (ngoaïi tröø nhöõng loã ñeå troáng), laéc loã gieáng 30 giaây, uû 370C trong 1 giôø. Neân duøng parafine ñeå che nhöõng loã gieáng hoaëc söû duïng tuùi thích hôïp ñeå caát giöõ nhöõng ñóa trong suoát quaù trình uû aám. Boû nhöõng chaát coøn toàn ñoïng beân trong loã gieáng vaø röûa ñóa 5 laàn vôùi dung dòch röûa (250 – 300 ml/gieáng). Laät ngöôïc ñóa, kieåm tra giaáy thaám ñeå laáy ñi nöôùc aåm coøn xoùt laïi. Theâm 100 ml dung dòch TMB vaøo taát caû caùc loã gieáng. Nhôù thöù töï pipette. UÛ ñóa ôû nhieät ñoä phoøng (18 -280C) trong 10 phuùt, khoâng ñöôïc di chuyeån. Döøng phaûn öùng baèng caùch cho theâm 50 ml dung dòch döøng phaûn öùng vaøo caùc loã gieáng… theo thöù töï gioáng nhau ñeå cô chaát theâm vaøo taùc ñoäng töø töø. Ñoïc böôùc soùng haáp thu ôû 450 nm vôùi maùy ñoïc ELISA. Chuù yù: uû cô chaát phaûi ñöôc giöõ trong nhieät ñoä giôùi haïn 25 – 280C. Neáu ngoaøi nhieät ñoä giôùi haïn naøy, thôøi gian uû aám phaûi ñöôïc tính laïi cho ñuùng. Tính toán kết quả và hiệu quả kinh tế - Tính ñoä haáp thu trung bình cuûa moãi loaïi: Maãu chuaån, maãu ñoái chöùng, maãu söõa xeùt nghieäm. - Veõ ñöôøng cong chuaån treân giaáy veõ ñoà thò tuyeán tính. Ñoä haáp thu cuûa chuaån ñeå ôû truïc tung (Y). Noàng ñoä chuaån töông öùng ôû truïc hoaønh (X). - Tính toaùn noàng ñoä progesterone cuûa maãu söõa döïa vaøo ñöôøng cong chuaån treân. Phương pháp xử lý số liệu Soá lieäu ñöôïc trình baøy döôùi daïng trung bình vaø sai soá cuûa maãu ± SE. - Trung bình coäng: X1, X2,…, Xn: laø noàng ñoä progesterone cuûa moãi boø n: laø soá boø - Ñoä leäch chuaån + Maãu nhoû: (vôùi n £ 30) + Mẫu lớn: (với n >30) KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN Qua thời gian điều trị và xét nghiệm hàm lượng progesterone sữa bằng kỹ thuật ELISA kết hợp với khám lâm sàng ở bò chậm động dục hoặc phối nhiều lần không đậu đã cho kết quả như sau. Hàm lượng progesterone sữa trung bình ở bò sinh sản bình thường, bò tồn hoàng thể, u nang noãn hoặc teo buồng trứng 40 bò được chẩn đoán sinh sản bình thường, tồn hoàng thể, u nang noãn hoặc teo buồng trứng và được điều trị bằng kích thích tố đã lên giống và được phối. Sau khi tiến hành lấy mẫu sữa ở các thời điểm 0, 7, 14, 21 và 24 để xác định hàm lượng progesterone sữa. Kết quả khảo sát hàm lượng progesterone sữa trung bình ở bò sinh sản bình thưòng, tồn hoàng thể, u nang noãn hoặc teo buồng trứng được trình bày qua Bảng 4.1 và Biểu đồ 4.1. Bảng 4.1 Hàm lượng progesterone sữa ở bò sinh sản bình thường và bò được chẩn đoán chậm động dục do tổn hoàng thể, u nang noãn hoặc teo buòng trứng Tình trạng bò trước khi điều trị Nhóm n Hàm lượng progesterone ng/ml Tỷ lệ đậu Ngày 0 Ngày 7 Ngày 14 Ngày 21 Ngày 24 n % Bình thường Cao 5 0,52± 0,28 1,32 ± 0,36 2,28 ± 0,58 2,86 ± 0,66 3,02± 0,60 4 40 Thấp 5 0,25± 0,23 0,50 ± 0,29 0,60 ± 0,31 0,54 ± 0,29 0,39 ± 0,32 0 0 Tồn hoàng thể Cao 5 0,74± 0,10 1,48 ± 0,30 1,90 ± 0,52 2,77 ± 0,67 2,97 ± 0,52 3 30 Thấp 5 0,29 ± 0,26 0,80 ± 0,24 0,89 ± 0,36 0,84 ± 0,13 0,78 ± 0,13 0 0 U nang noãn Cao 5 0,59 ± 0,22 1,58 ± 0,36 2,03 ± 0,41 2,48 ± 0,66 2,62 ± 0,58 4 40 Thấp 5 0,10 ± 0,04 0,37 ± 0,27 0,40 ± 0,29 0,36 ± 0,26 0,34 ± 0,26 0 0 Teo buồng trứng Cao 5 0,24 ± 0,14 1,23 ± 0,30 1,58 ± 0,30 2,22 ± 0,36 2,47± 0,30 3 30 Thấp 5 0,13 ± 0,06 0,63 ± 0,19 0,74 ± 0,12 0,48 ± 0,30 0,44 ± 0,28 0 0 Hàm lượng progesterone sữa theo nhóm ở bò sinh sản bình thường Biểu đồ 4.1 Hàm lượng progesterone sữa theo nhóm ở bò sinh sản bình thường Qua bảng 4.1 và biểu đồ 4.1 cho thấy hàm lượng progesterone sữa theo nhóm ở bò sinh sản bình thường có những biến động như sau: đối với nhóm có hàm lượng progesterone cao, kết quả xét nghiệm ELISA cho thấy hàm lượng progesterone ở các thời điểm lấy mẫu ngày 0, 7, 14, 21, 24 lần lượt tương ứng là 0,52; 1,32; 2,28; 2,68 và 3,02 ng/ml. Đối với nhóm bò có hàm lượng progesterone sữa thấp, hàm lượng progesterone sữa ở các thời điểm lấy mẫu ngày 0, 7, 14, 21, 24 lần lượt tương ứng là 0,25; 0,50; 0,60; 0,54 và 0,39 ng/ml. Kết quả ghi nhận hàm lượng progesterone sữa và kiểm tra qua trực tràng 60 ngày sau đó đã cho thấy có 4/10 bò đậu thai chiếm tỉ lệ 40%. Theo Chung Anh Dũng tỷ lệ đậu thai ở bò sinh sản bình thường là 68,4%, kết quả nghiên cứu của Nguyễn Văn Tìm và ctv (1997) là 55,5% - 58,8%. Kết quả của chúng tôi thấp hơn so với tác giả. Điều đó cho thấy còn nhiều yếu tố hạn chế đến hiệu gieo tinh nhân tạo và khả năng thụ thai của bò. Chúng tôi nhận thấy ở nhóm có hàm lượng progesterone cao nhưng có một con không thụ thai chứng tỏ bò này bị tồn hoàng thể, lấy mẫu thấy hàm lượng progesterone 42 ngày cao. Tỷ lệ đậu thai của bò thấp có thể do nhiều yếu tố: + Ảnh hưởng của chế độ dinh dưỡng. + Ảnh hưởng của thời gian từ khi động dục đến thời điểm gieo tinh nhân tạo. Thời điểm gieo tinh quá sớm (≤ 12h) hoặc quá muộn (≥30h) thì tỉ lệ thụ thai thấp: 53,2 – 61,6%. + Yếu tố dẫn tinh viên. + Ảnh hưởng của chế độ khai thác sữa. + Quản lý của nông hộ. Như vậy kỹ thuật ELISA kiểm tra hàm lượng progesterone sữa đã giúp ta dễ dàng xác định bò có hàm lượng progesterone sữa thấp là những bò không đậu thai, nhưng đối với những bò có hàm lượng progesterone sữa cao là rất khó xác định là chúng mang thai hay tồn hoàng thể. Hàm lượng progesterone sữa theo nhóm ở bò tồn hoàng thể Biểu đồ 4.2. Hàm lượng progesterone sữa theo nhóm ở bò tồn hoàng thể Qua bảng 4.1 và biểu đồ 4.2 cho thấy đối với nhóm bò tồn hoàng thể có hàm lượng progesterone cao xét nghiệm ELISA chúng tôi nhận thấy hàm lượng progesterone ở các thời điểm 0, 7,14, 21 và 24 có hàm lượng progesterone tương ứng lần lượt là 0,74; 1,48; 1,90; 2,77 và 2,97 ng/ml. Đối với nhóm bò có hàm lượng progesterone thấp kết quả xét nghiệm hàm lượng progesterone ở các thời điểm lần lượt là 0,29; 0,80; 089; 0,84 và 0,78 ng/ml. Nhìn chung hàm lượng progesterone tăng dần sau phối giống. Qua kết quả xét nghiệm chúng tôi nhận thấy + Đối với nhóm có hàm lượng progesterone cao, kết quả ghi nhận hàm lượng progesterone sữa và kiểm tra qua trực tràng 60 ngày sau đó cho thấy có 3/10 bò có hàm lượng progesterone cao đậu thai chiếm tỉ lệ 30 %. Theo Phan Văn Kiểm (2003) thì tỉ lệ đậu thai của bò tồn hoàng thể sau điều trị là 65%, kết quả của chúng tôi thấp hơn so với của tác giả. Như vậy cho thấy hiệu quả của quy trình điều trị bò tồn hoàng thể tiêm PGF2α thấp hơn so với quy trình khác như đặt vòng PRID 12 ngày sau đó rút ra và tiêm Lutalyse. Những bò có hàm lượng progesterone cao nhưng không đậu thai do tồn hoàng thể, lấy mẫu 42 ngày xét nghiệm thấy hàm lượng progesterone cao. + Đối với nhóm có hàm lượng progesterone thấp, áp dụng kỹ thuật xét nghiệm ELISA kiểm tra hàm lượng progesterone sữa thì xác định nhóm bò này không mang thai. Các bò này không mang thai có thể là do một số nguyên nhân sau: + Viêm tử cung, nếu bò bị viêm tử cung thì cần điều trị viêm tử cung (thụt rửa) sau đó can thiệp bằng kích thích tố. + Trong quá trình điều trị thì bò lên giống, rụng trứng, phối nhưng không đậu vì hoàng thể vẫn thành lập nhưng hoạt động kém nên không thể nuôi sống hợp tử, sau đó thoái hóa. + Dinh dưỡng tuy đã can thiệp nhưng chưa đạt yêu cầu, cần phải chích bổ sung thêm vitamin ADE. + Loại kích thích tố can thiệp chưa tốt so với quy trình kích thích tố khác là: đặt vòng PRID 12 ngày, sau đó rút ra và tiêm Lutalyse. Với kết quả trên chúng tôi nhận thấy: hàm lượng progesterone ở bò tồn hoàng thể là cao hơn so với nhóm bò bình thường. Bò sau khi được điều trị kích thích tố thì gần như 100% có biểu hiện lên giống lại. Hàm lượng progesterone sữa ở bò u nang noãn theo nhóm Biểu đồ 4.3. Hàm lượng progesterone sữa ở bò u nang noãn theo nhóm Kết quả xét nghiệm hàm lượng progesterone ở bò u nang noãn theo nhóm cho thấy có sự biến động như sau: + Đối với nhóm bò u nang noãn có hàm lượng progesterone cao, kết quả xét nghiệm thấy hàm lượng progesterone ở các thời điểm ngày 0, 7, 14, 21và 24 tương ứng là 0,59; 1,5; 2,03; 2,40 và 2,62 ng/ml. + Đối với nhóm bò u nang noãn có hàm lượng progesterone thấp: hàm lượng progesterone sữa ở các thời điểm lấy mẫu sữa ngày 0, 7, 14, 21 và 24 lần lượt tương ứng là 0,1; 0,37; 0,40; 0,36 và 0,34 ng/ml. Kết quả ghi nhận hàm lượng progesterone sữa và kiểm tra qua trực tràng 60 ngày sau đó đã cho thấy có 4/10 con đậu thai chiếm tỉ lệ 40% so với Phan Văn Kiểm, Tăng Xuân Lưu, Trịnh Quang Phong, Nguyễn Quý Quỳnh Hoa (2003) tỉ lệ đậu thai ở bò u nang noãn sau điều trị là 62,5% thì kết quả của chúng tôi thấp hơn. Qua kết quả trên chúng tôi nhận thấy, ở bò u nang noãn sau khi điều trị có hàm lượng progesterone thấp là do điều trị không đạt hiệu quả hoặc do bò bị tình trạng u nang nặng. Nhưng rất tiếc chúng tôi không có điều kiện xem diễn biến hàm lượng oestrogen trong máu của các bò này để cho thấy hiện trạng bò u nang như thế nào. Đối với các bò có hàm lượng progesterone cao nhưng không đậu thai là do bò bị tồn hoàng thể. Lấy mẫu 42 ngày xét nghiệm thấy hàm lượng progesterone cao. Nhận xét: qua kết quả xét nghiệm ELISA để khảo sát động thái progesterone sữa ở bò u nang noãn chúng tôi nhận thấy hàm lượng progesterone ở bò u nang noãn thấp hơn so với bò tồn hoàng thể và bò sinh sản bình thường. Bò sau khi được điều trị bằng kích thích tố thì đều có biểu hiện động dục trở lai. Kỹ thuật xét nghiêm ELISA là công cụ giúp chẩn đoán đúng tình trạng mang thai của bò, nâng cao hiệu quả trong chăn nuôi. Hàm lượng progesterone sữa ở bò teo buồng trứng theo nhóm Biểu đồ 4.4. Hàm lượng progesterone ở bò teo buồng trứng theo nhóm Qua bảng 4.1 và biểu đồ 4.4 chung tôi nhận thấy: đối với nhóm bò teo buồng trứng sau điều trị có hàm lượng progesterone cao có sự biến động ở các thời điểm lấy mẫu ngày 0,7, 14, 21 và 24 lần lượt tương ứng là 0,24; 1,23; 1,58; 2,22 và 2,47 ng/ml. Nhìn chung hàm lượng progesterone tăng lên sau khi phối. Đối với nhóm bò teo buồng trứng có hàm lượng progesterone thấp có sự biến động qua các thời điểm lấy mẫu sữa ngày 0, 7, 14, 21 và 24 là 0,11; 0,63; 0,74; 0,40 và 0,44 ng/ml. Nhìn chung hàm lượng progesterone tăng lên sau khi phối nhưng đến ngày 14 thì giảm, xét nghiệm ELISA cho thấy những bò có hàm lượng progesterone thấp thì không có thai. Từ kết quả xét nghiệm ELISA và kết hợp với khám qua trực tràng 60 ngày sau chúng tôi nhận thấy: + Đối với nhóm bò có hàm lượng progesterone cao có 3/10 con đậu thai, tỉ lệ 30% so với Phan Văn Kiểm (2003) là 64,3% thì kết quả của chúng tôi thấp hơn. Do số lượng bò chúng tôi khảo sát ít và trong số những bò có hàm lượng progesterone cao sau 60 ngày khám qua trực tràng thì có 2/10 con bị tồn thể vàng chiếm tỉ lệ 20%. Ở nhóm bò này chúng tôi thấy hàm lượng progesterone ngày 24 tăng lên. + Đối với nhóm bò teo buồng trứng có hàm lượng progesterone thấp là do buồng trứng không khả năng hoạt động trở lại bình thường hoặc hoàng thể tạo thành nhưng hoạt động kém không đủ khả năng nuôi hợp tử sau đó thoái hóa. Nhận xét: qua kết quả khảo sát hàm lượng progesterone bằng kỹ thuật ELISA chúng tôi thấy bò bị teo buồng trứng có hàm lượng progesterone thấp. Hàm lượng progesterone sữa theo nhóm máu ở bò sinh sản bình thường, bò chẩn đoán tồn hoàng thể, u nang noãn hoặc teo buồng trứng Hàm lượng progesterone sữa ở bò sinh sản bình thường theo nhóm máu Kết quả xét nghiệm hàm lượng progesterone sữa ở bò sinh sản bình thường theo nhóm máu được trình bày qua Bảng 4.2. Bảng 4.2 Hàm lượng progesterone sữa ở bò sinh sản bình thường theo nhóm máu Nhóm máu Số bò Hàm lượng progesterone ng/ml Tỷ lệ đậu thai Ngày 0 Ngày 7 Ngày 14 Ngày 21 Ngày 24 n % F2 Cao 1 0,62 1,29 2,40 2,64 2,84 1  20 Thấp 4 0,29 ± 0,25 0,51± 0,33 0,59 ± 0,36 0,54 ± 0,34 0,36 ± 0,37  0  0 F3 Cao 4 0,49 ± 0,32 1,33 ± 0,42 2,25 ± 0,66 2,92 ± 0,75 3,07 ± 0,68 3 60 Thấp 1 0,18 0,46 0,67 0,56 0,50  0  0 Biểu đồ 4.5. Hàm lượng progesterone sữa ở bò sinh sản bình thường theo nhóm máu Qua Bảng 4.2 và Biểu đồ 4.5 cho thấy ở nhóm bò F2 có hàm lượng progesterone cao đã có hàm lượng progesterone trung bình vào ngày thụ tinh nhân tạo thấp 0,62 ng/ml, tăng nhanh từ ngày thứ 7 đến ngày thứ 14 lần lượt là 1,29 và 2,40 ng/ml và tiếp tục tăng từ ngày thứ 21 đến ngày thứ 24 lần lượt là 2,64 và 2,84 ng/ml. Tỷ lệ khám thai qua trực tràng là 20%, kết hợp với việc kiểm tra hàm lượng progesterone ở ngày thứ 24 cho thấy nhóm bò này có rụng trứng, thể vàng phát triển tốt. Ở nhóm bò F2 có hàm lượng progesterone thấp đã có hàm lượng progesterone trung bình ở thời điểm lấy mẫu ngày 0, 7, 14, 21 và 24 ngày sau khi gieo tinh đều thấp lần lượt là 0,29; 0,51; 0,59, 0,54 và 0,36 ng/ml. Kết hợp với việc kiểm tra hàm lượng progesterone ở ngày thứ 24 cho thấy nhóm bò này buồng trứng không rụng trứng, dẫn đến không có thể vàng nên hàm lượng progesterone thấp. Có thể bò đã động dục nhưng không rụng trứng. Qua Bảng 4.2 và Biểu đồ 4.5 cho thấy ở nhóm bò F3 có hàm lượng progesterone cao đã có hàm lượng progesterone trung bình vào ngày thụ tinh nhân tạo thấp 0,49 ng/ml, tăng nhanh từ ngày thứ 7 đến ngày thứ 14 lần lượt là 1,33 và 2,25 ng/ml và tiếp tục tăng từ ngày thứ 21 đến ngày thứ 24 lần lượt là 2,92 và 3,07 ng/ml. Tỷ lệ khám thai qua trực tràng là 60%, kết hợp với việc kiểm tra hàm lượng progesterone ở ngày thứ 24 cho thấy nhóm bò này có rụng trứng, thể vàng phát triển tốt. Ở nhóm bò F3 có hàm lượng progesterone thấp đã có hàm lượng progesterone trung bình ở thời điểm lấy mẫu lúc gieo tinh, 7, 14, 21 và 24 ngày sau khi gieo tinh đều thấp lần lượt là 0,18; 0,46; 0,67, 0,56 và 0,50 ng/ml. Kết hợp với việc kiểm tra hàm lượng progesterone ở ngày thứ 24 cho thấy nhóm bò này có rụng trứng, thể vàng hình thành và tiết progesterone, song thể vàng bị tiêu biến. Theo Chung Anh Dũng (2002), khi tỷ lệ máu bò Holstein Friesian (HF) tăng lên đã làm giảm tỷ lệ thụ thai một cách rõ rệt (50% HF: 73,1%; 75% HF: 67,0%; 87,5% HF: 63,3%). Điều này chứng tỏ khi tăng tỷ lệ máu bò HF trong nhóm bò lai thì khả năng thích nghi của nó với môi trường giảm. Qua kiểm tra chúng tôi nhận thấy ở bò nhóm máu F2 có tỷ lệ đậu thai là 20% thấp hơn so với bò sữa nhóm máu F3 là 60%, kết quả của chúng tôi thấp hơn so với các tác giả do số lượng khảo sát của chúng tôi ít hơn nên chưa đánh giá chính xác hiệu quả của nhóm bò này. Hàm lượng progesterone ở bò tồn hoàng thể theo nhóm máu Kết quả khảo sát ở bò tồn hoàng thể theo nhóm máu F2, F3 được trình bày qua Bàng 4.3. Bảng 4.3 Hàm lượng progesterone ở bò tồn hoàng thể theo nhóm máu Nhóm máu Nhóm Số bò Hàm lượng progesterone ng/ml Tỷ lệ đậu thai Ngày 0 Ngày 7 Ngày 14 Ngày 21 Ngày 24  n %  F2 Cao 2 0,73 ± 0,13 1,78 ± 0,13 2,02 ± 0,07 3,09 ± 0,08 3,20 ± 0,13  2 40 Thấp 3 0,11± 0,06 0,76 ± 0,32 0,86 ± 0,50 0,86 ± 0,16 0,79 ± 0,17  0 0 F3 Cao 3 0,74 ± 0,11 1,29 ± 0,19 1,83 ± 0,73 2,56 ± 0,85 2,82 ± 0,68  1 40 Thấp 2 0,56 ± 0,11 0,8 ± 0,14 0,95 ± 0,13 0,82 ± 0,11 0,76 ± 0,08  0 0 Biểu đồ 4.6 Hàm lượng progesterone ở bò tồn hoàng thể theo nhóm máu Qua Bảng 4.3 và Biểu đồ 4.6 cho thấy hàm lượng progesterone sữa ở bò F2 nhóm có hàm lượng progesterone cao có sự biến động theo chiều hướng tăng lên qua các thời điểm lấy mẫu ngày 0, 7, 14, 21, 24 lần lượt tương ứng là 0,62; 1,29; 2,40; 2,64; 2,84 ng/ml. Đối với bò nhóm máu F2 có hàm lượng progesterone sữa thấp, có hàm lượng progesterone ở các thời điểm lấy mẫu ngày 0, 7, 14, 21 và 24 lần lượt tương ứng là 0,29; 0,51; 0,59; 0,54 và 0,36 ng/ml. Kết quả xét nghiệm hàm lượng progesterone ở bò F3 có hàm lượng progesterone cao qua các thời điểm lấy mẫu ngày 0, 7, 14, 21 và 24 lần lượt là 0,49; 1,33; 2,25; 2,92 và 3,07 ng/ml. Đối với bò nhóm máu F3 có hàm lượng progesterone sữa thấp qua các thời điểm lấy mẫu ngày 0, 7, 14, 21 và 24 lần lượt tương ứng là 0,18; 0,46; 0,87; 0,56 và 0,50 ng/ml. Nhận xét: qua kết quả khảo sát trên bò tồn hoàng thể theo nhóm máu, sau bốn lần lấy mẫu sữa khảo sát chúng tôi thấy có hàm lượng progesterone trung bình khá cao. Mặc dù hàm lượng progesterone trung bình của nhóm bò có biến động lên xuống không giống nhau nhưng kết quả lâm sàng đều biểu hiện giống nhau. Hàm lượng progesterone ở bò u nang noãn theo nhóm máu Kết quả khảo sát hàm lượng progesterone ở bò u nang noãn theo nhóm máu được trình bày qua Bảng 4.4. Bảng 4.4 Hàm lượng progesterone sữa ở bò u nang noãn theo nhóm máu Nhóm máu Số con Hàm lựong progesterone Tỷ lệ đậu thai Ngày 0 Ngày 7 Ngày 14 Ngày 21 Ngày 24 n % F2 Cao 2 0,62 ± 0,09 1,52 ± 0,37 2,06 ± 0,59 2,78 ± 1,07 2,98 ± 0,88 1  20 Thấp 3 0,11 ± 0,05 0,55 ± 0,15 0,60 ± 0,16 0,53 ± 0,15 0,51 ± 0,15 0 0  F3 Cao 3 0,57 ± 0,31 1,61 ± 0,43 2,02 ± 0,36 2,27 ± 0,32 2,39 ± 0,28 3  60 Thấp 2 0,09 0,11 ± 0,04 0,11 ± 0,06 0,10 ± 0,03 0,09 ± 0,02 0  0 Biểu đồ 4.7. Hàm lượng progesterone sữa ở bò u nang noãn theo nhóm máu Theo kết quả trên cho thấy, bò lai F2 có hàm lượng progesterone cao, kết quả xét nghiêm hàm lượng progesterone ở các thời điểm lấy mẫu ngày 0, 7, 14, 21, và 24 lần lượt là 0,62;1,52; 2,06; 2,78 và 2,98 ng/ml. Tỷ lệ đậu thai ở bò u nang noãn nhóm máu F2 có hàm lượng progesterone cao là 20%, tỷ lệ này thấp hơn so với kết quả của Chung Anh Dũng (2002)là 73,1%. Tỷ lệ đậu thai ở nhóm bò nay thấp là do tác dụng của kích thích tố đối với nhóm này chưa được tốt và khi khám qua trực tràng thấy bò bị tồn hoàng thể có thể kích thích tố từ tuyến thượng thận thấp. Đối với nhóm bò F2 có hàm lượng progesterone thấp, có hàm lượng progesterone sữa tương ứng ở các thời điểm lấy mẫu ngày 0, 7, 14, 21 và 24 lần lượt là 0,11; 0,56; 0,60; 0,53 và 0,51 ng/ml. Qua xét nghiệm ELISA chúng tôi thấy bò có hàm lương progesterone thấp là những bò không đậu thai. Kết hợp với việc khám qua trực tràng 60 ngày sau thấy bò đây là những bò bị tình trạng u nang nặng, nhưng rất tiếc chúng tôi không có điều kiện để khảo sát hàm lượng progesterone trong máu để xem bò bị u nang như thế nào. Đối với nhóm bò F3 có hàm lượng progesterone cao tương ứng với các thời điểm lấy mẫu ngày 0, 7, 14, 21 và 24 lần lượt là 0,57; 1,61; 2,02; 2,27 và 2,39 ng/ml. Đối với bò F3 có hàm lượng progesterone thấp hàm lượng progesterone tương ứng ở các thời điểm lấy mẫu ngày 0, 7, 14, 21 và 24 lần lượt là 0,09; 0,11; 0,10; 0,11 và 0,09 ng/ml. Từ kết quả trên chúng tôi nhận thấy đối với bò có hàm lượng progesterone thấp là những bò không đậu thai, điều trị không đạt hoặc do bò bị tình trạng u nang nặng. Ở nhóm bò F3 có hàm lượng progesterone cao tỷ lệ đậu thai là 60%. Theo Phan Văn Kiểm (2003) thì tỷ lệ đậu thai của bò u nang noãn sau điều trị là 64,3%, kết quả khảo sảt hàm lượng progesterone theo nhóm máu F3 của chúng tôi phù hợp với nghiên cứu của tác giả. Nhận xét:qua năm lần lấy mẫu ở hai nhóm bò F2 và F3 cho thấy hàm lượng progesterone thấp, tỷ lệ đậu thai ở bò F2 là 20% cho thấy tác dụng của kích thích tố đối với nhóm này còn thấp, tỷ lệ đậu thai ở bò F3 là 60% cho thấy tác dụng của kích thích tố đối với nhóm bò này đạt hiệu quả khá tốt. Hàm lượng progesterone ở bò teo buồng trứng theo nhóm máu Kết quả xét nghiệm hàm lượng progesterone sữa ở bò teo buồng trứng được trình bày qua Bảng 4.5. Bảng 4.5 Hàm lượng progesterone sữa ở bò teo buồng trứng theo nhóm máu Nhóm máu Số con Hàm lượng progesterone Tỷ lệ đậu thai Ngày 0 Ngày 7 Ngày 14 Ngày 21 Ngày 24 n % F2 Cao 2 0,20 ± 0,02 1,12 ± 0,23 1,63 ± 0,07 2,00 ± 0,03 2,32 ± 0,06 1  20 Thấp 3 0,13 ± 0,09 0,59 ± 0,40 0,65 ± 0,39 0,51 ± 0,29 0,45 ± 0,27 0  0 F3 Cao 3 0,27 ± 0,19 1,31 ± 0,,36 1,55 ± 0,42 2,36 ± 0,40 2,57 ± 0,38 2  40 Thấp 2 0,09 ± 0,04 0,69 ± 0,30 0,89 ± 0,10 0,45 ± 0,44 0,41 ± 0,40 0  0 Biểu đồ 4.8 Hàm lượng progesterone theo nhóm ở bò teo buồng trứng Kết quả xét nghiệm hàm lượng progesterone sữa ở nhóm bò F2 cho thấy hàm lượng progesterone sữa theo nhóm cao vào các thời điểm lấy mẫu ngày 0, 7, 14, 21 và 24 lần lượt là 0,20; 1,13; 1,62; 2,0 và 2,32 ng/ml. Đối với nhóm có hàm lượng progesterone thấp, hàm lượng progesterone sữa ở các thời điểm lấy mẫu tương ứng là 0,13; 0,59; 0,65; 0,51 và 0,45 ng/ml. Từ kết quả trên chúng tôi nhận thấy ở bò F2 có 1 trong 2 con có thuộc nhóm có hàm lượng progesterone cao đậu thai. Kết hợp với việc khám qua trực tràng sau 60 ngày thấy con còn lại bị tồn hoàng thể nên có hàm lượng progesterone vào ngày 21 tăng cao. Ở nhóm bò F3, hàm lượng progesterone sữa ở các thời điểm lấy mẫu ngày 0, 7, 14, 21 và 24 lần lượt tương ứng là 0,27; 1,31; 1,56; 2,36 và 2,57 ng/ml. Hàm lượng progesterone tăng dần sau khi gieo tinh. Kết quả xét nghiệm ELISA kết hợp với khàm thai qua trực tràng sau 60 ngày thấy có 2/3 con có hàm lượng progesterone cao có thai. Một con còn lại bị tồn thể vàng, lấy mẫu ngày 42 thấy có hàm lượng progesterone cao. Đối với bò F3 có hàm lượng progesterone sữa thấp tương ứng ở các thời điểm lấy mẫu ngày 0, 7, 14, 21 và 24 lần lượt là 0,09; 0,69; 0,89; 0,45 và 0,41 ng/ml. Những bò có hàm lượng progesterone thấp là những bò không đậu thai hoặc teo buồng trứng nặng có nghĩa là buồng trứng không có khả năng hoạt động trở lại bình thường. Nhận xét: qua kết quả khảo sát chúng tôi nhận thấy hàm lượng progesterone của bò teo buồng trứng tương đối thấp ở cả hai nhóm bò. Xét nghiệm ELISA giúp ta chẩn đoán chính xác tình trạng của bò và qua kết quả trên chúng tôi thấy gần như tất cả các bò đều lên giống sau khi điều trị bằng kích thích tố. Hàm lượng progesterone theo lứa đẻ ở bò sinh sản bình thường, bò chẩn đoán tồn hoàng thể, u nang noãn và teo buồng trứng 40 bò được chẩn đoán sinh sản bình thường, tồn hoàng thể, u nang noãn hoặc teo buồng trứng và được điều trị bằng kích thích tố đã lên giống và được phối. Sau khi tiến hành lấy sữa ở các thời điểm 0, 7, 14, 21 và 24 để xác định hàm lượng progesterone sữa. Kết quả được trình bày qua bảng 4.6. Bảng 4.6 Hàm lượng progesterone sữa theo lứa đẻ ở bò sinh sản bình thường, bò chẩn đoán tồn hoàng thể, u nang noãn hoặc teo buồng trứng Lứa Nhóm n Hàm lượng progesterone Tỷ lệ đậu thai Ngày 0 Ngày 7 Ngày 14 Ngày 21 Ngày 24 n % Lứa 1 Cao 7 0,53 ± 0,29 1,51 ± 0,30 1,91 ± 0,37 2,51 ± 0,62 2,71 ± 0,54 5 38,69 Thấp 6 0,19 ± 0,19 0,60 ± 0,33 0,69 ± 0,33 0,47 ± 0,31 0,43 ± 0,29 0 0 Lứa 2 Cao 9 0,54 ± 0,21 1,34 ± 0,36 1,89 ± 0,46 2,50 ± 0,55 2,71 ± 0,46 7 50 Thấp 5 0,18 ± 0,18 0,72 ± 0,26 0,93 ± 0,28 0,76 ± 0,16 0,59 ± 0,33 0 Lứa 3 Cao 1 0,92 1,55 2,57 3,58 3,70 1 14,28 Thấp 6 0,15 ± 0,14 0,32 ± 0,24 0,33 ± 0,24 0,36 ± 0,27 0,33 ± 0,25 0 0 Lứa 4 Cao 3 0,30 ± 0,24 1,29 ± 0,43 2,00 ± 0,95 2,63 ± 0,79 2,80 ± 0,69 1 16,66 Thấp 3 0,31 ± 0,29 0,80 ± 0,14 0,83 ± 0,05 0,81 ± 0,15 0,76 ± 0,12 0 0 Hàm lượng progesterone sữa theo nhóm ở bò lứa 1 Kết quả khảo sát hàm lượng progesterone sữa trên bò lứa 1 được trình bày qua Bảng 4.6 và Biểu đồ 4.9. Biểu đồ 4.9 Hàm lượng progesterone sữa theo nhóm ở bò lứa 1 Qua bảng 4.6 và biểu đồ 4.9 cho thấy ở nhóm bò có hàm lượng progesterone cao đã có hàm lượng progesterone trung bình vào ngày thụ tinh nhân tạo thấp 0,53 ng/ml, tăng nhanh từ ngày thứ 7 đến ngày thứ 14 có hàm lượng progesterone lần lượt là 1,51 và 1,91 ng/ml và tiếp tục tăng từ ngày 21 đến ngày thứ 24 lần lượt là 2,51 và 2,71 ng/ml. Kết hợp với việc kiểm tra hàm lượng progesterone sữa ngày thứ 24 và khám qua trực tràng cho thấy có 5/13 bò lứa 1 đậu thai chiếm tỷ lệ 38,69% và có 5/7 bò có hàm lượng progesterone cao đậu thai chiếm tỷ lệ 71,4%. Kết hợp với việc kiểm tra hàm lượng progesterone ngày thứ 24 và khám qua trực tràng thấy 2/7 bò có hàm lượng progesterone cao không đậu thai là do bò bị tồn hoàng thể. Đối với nhóm bò có hàm lượng progesterone thấp đã có hàm lượng progesterone trung bình ở các thời điểm lấy mẫu ngày 0, 7, 14, 21 và 24 lần lượt là 0,19; 0,60; 0,69; 0,47 và 0,43 ng/ml. Kết hợp với việc khám qua trực tràng 60 ngày sau cho thấy những bò có hàm lượng progesterone thấp là những bò không đậu thai do nhóm bò này có rụng trứng, thể vàng hình thành nhưng hoạt động kém nên không thể nuôi hợp tử sau đó thoái hóa. Hàm lượng progesterone sữa theo nhóm ở bò lứa 2 Kết quả khảo sát hàm lượng progesterone sữa theo nhóm ở bò lứa 2 được trình bày qua bảng 4.6 và biểu đồ 4.10. Biểu đồ 4.10 Hàm lượng progesterone sữa theo nhóm ở bò lứa 2 Qua Bảng 4.6 và Biểu đồ 4.10 cho thấy nhóm bò có hàm lượng progesterone cao đã có hàm lượng progesterone trung bình vào các thời điểm lầy mẫu ngày 0, 7, 14, 21 và 24 lần lượt 0,54; 1,34; 1,89; 2,50 và 2,71 ng/ml. Kết quả xét nghiệm hàm lượng progesterone sữa kết hợp với khám qua trực tràng chúng tôi nhận thấy có 7/14 bò đậu thai chiếm tỷ lệ 50%. Trong số 9 bò có hàm lượng progesterone cao thì có 2 bò không có thai do bị tồn hoàng thể. Đối với nhóm bò có hàm lượng progesterone thấp, hàm lượng progesterone trung bình vào các thời điểm lấy mẫu ngày 0, 7, 14, 21 và 24 lần lượt là 0,18; 0,72; 0,93; 0,76 và 0,59 ng/ml. Kết hợp việc kiểm tra hàm lượng progesterone sữa với việc khám qua trực tràng cho thấy nhóm bò này có thể bị u nang noãn hoặc teo buồng trứng. Hàm lượng progesterone sữa theo nhóm ở bò lứa 3 Kết quả xét nghiệm hàm lượng progesterone sữa theo nhóm ở bò lứa 3 được trình bày qua bảng 4.6 và biểu đồ 4.11. Biểu đồ 4.11 Hàm lượng progesterone theo nhóm ở bò lứa 3 Qua Bảng 4.6 và Biểu đồ 4.11 chúng tôi thấy hàm lượng progesterone theo nhóm ở bò lứa 3 có hàm lượng progesterone trung bình ở các thời điểm lấy mẫu ngày 0, 7, 14, 21 và 24 lần lượt tương ứng là 0,92; 1,55; 2,57; 3,58 và 3,70 ng/ml. Kết hợp với việc kiểm tra hàm lượng progesterne sữa ở ngày thứ 24 và khám qua trực tràng chúng tôi thấy có 1/7 con có thai và 100% bò có hàm lượng progesterone cao đậu thai. Kỹ thuật xét nghiệm ELISA giúp chẩn đoán chính xác tình trạng mang thai ở bò. Đối với nhóm bò lứa 3 có hàm lượng progesterone thấp, có hàm lượng progesterone tương ứng ở các thời điểm lấy mẫu ngày 0, 7, 14, 21 và 24 lần lượt là 0,15; 0,32; 0,33; 0,36 và 0,33 ng/ml. Chúng tôi thấy bò lứa 3 nhóm có hàm lượng progesterone thấp là những bò không đậu thai. Kết hợp với việc kiểm tra hàm lượng progesterone ngày thứ 24 và khàm qua trực tràng chúng tôi nhận thấy những bò có hàm lượng progesterone thấp là những bò bị u nang noãn hoặc teo buồng trứng. Hàm lượng progesterone sữa theo nhóm ở bò lứa 4 Kết quả xét nghiệm hàm lượng progesterone sữa trung bình theo nhóm ở bò lứa 4 được trình bày qua Bảng 4.6 và Biều đồ 4.12. Biểu đồ 4.12 Hàm lượng progesterone sữa theo nhóm ở bò lứa 4 Qua Bảng 4.6 và Biểu đồ 4.12 chúng tôi thấy ở nhóm bò có hàm lượng progesterone cao đã có hàm lượng progesterone sữa trung bình vào các thời điểm lấy mẫu ngày 0, 7, 14, 21 và 24 lần lượt tương ứng là 0,30; 1,29; 2,00; 2,63 và 2,80 ng/ml. Hàm lượng progesterone tăng qua các thời điểm lấy mẫu. Kết hợp với việc kiểm tra hàm lượng progesterone ngày thứ 24 và khám qua trực tràng cho thấy nhóm bò này rụng trứng, thể vàng phát trriển tôt và có 1/6 con đậu thai chiếm tỷ lệ 16,67% và trong số 3 bò có hàm lượng progesterone cao thì có 2 bò không thai. Sau khi xét nghiệm hàm lượng progesterone sữa ngày thứ 24 và khám qua trực tràng chúng tôi thấy những bò này bị tồn thể vàng. Đối với nhóm bò có hàm lượng progesterone thấp, hàm lượng progesterone sữa trung bình vào các thời điểm lấy mẫu ngày 0, 7, 14, 21 và 24 lần lượt tương ứng là 0,31; 0,80; 0,83; 0,81 và 0,76 ng/ml. Kết hợp với việckiểm tra hàm lượng progesterone sữa và khám qua trực tràng chúng tôi nhận định nhóm bò này có thành lập hoàng thể nhưng hoạt động kém nên không thể nuôi sống hợp tử và sau đó thoái hóa. Theo Chung Anh Dũng (2002) khi lứa đẻ gia tăng thì tỷ lệ thụ thai cũng tăng lên. Điều này do khi bò cái đẻ từ 2 lứa trở lên, bộ máy sinh sản hoạt động điều hòa giúp bò cái dễ dàng thụ thai hơn. Tỷ lệ thụ thai ở lứa 1, 2, 3 và 4 lần lượt tương ứng là 65,5; 67,9; 73,5 và 69,7%. Tỷ lệ thụ thai cao nhất là ở bò lứa 5 là 80%. Tuy nhiên khi bò cái càng lớn tuổi thì tỷ lệ thụ thai càng giảm xuống, ở nhóm bò đẻ thứ 6 tỷ lệ thụ thai là 62,5%. Tỷ lệ thụ thai theo lứa đẻ của chúng tôi theo lứa 1, 2,3 và 4 lần lựợt à 38,69; 50; 14,28 và 16,6 % thấp hơn so với nghiên cứu của tác giả. Nguyên nhân do số lượng bò chúng tôi khảo sát ít và số bò mỗi lứa rất khác nhau. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ Kết luận Qua thời gian thực hiện đề tài chúng tôi rút ra một số kết luận sau: + Kỹ thuật ELISA xét nghiệm hàm lượng progesterone sữa đã đánh giá chính xác tình trạng sinh sản trên bò sữa không và có mang thai. Kỹ thuật đã giúp xác định chính xác các bò không mang thai ở ngày 21 sau khi phối, trong lúc đó kỹ thuật chỉ xác định hàm lượng progesterone cao trong sữa đối với bò mang thai hoặc tồn hoàng thể. Do đó muốn biết được bò tồn hoàng thể phải kiểm tra thai qua trực tràng 60 ngày sau đó. Kỹ thuật ELISA là công cụ tốt cho quy trình chẩn đoán bò mang thai sớm, chậm lên giống và phối nhiều lần không đậu. + Sử dụng kích thích tố để điều trị bò chậm sinh đã có tỷ lệ động dục lại là 100%. + Xác định hàm lượng progesterone sữa bằng kỹ thuật ELISA trên bò cái chậm sinh cho thấy: khi hàm lượng progesterone sữa ở bốn thời điểm lấy mẫu từ 0,68 đến 2,02 ng/ml, bò được xác định là tồn hoàng thể; hàm lượng progesterone biến động từ 0,09 đến 0,12 ng/ml, bò được xác định là u nang noãn; hàm lượng progesterone biến động từ 0,05 đến 0,18 ng/ml, bò được xác định là teo buồng trứng. Đề nghị Khuyeán caùo vaø chæ daãn ngöôøi chaên nuoâi söû duïng kyõ thuaät ELISA ñeå chaån ñoaùn mang thai sôùm vaø chaån ñoaùn tình traïng roái loaïn sinh sản để có biện pháp điều trị thích hợp. Khuyến cáo người chăn nuôi thực hiện quản lý sinh sản và có chế độ nuôi dưỡng thích hợp trước và sau khi sinh cho bò sữa. TÀI LIỆU THAM KHẢO TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT Chung Anh Dũng, 2002. Sử dụng kỹ thuật miễn dịch phóng xạ và một số biện pháp kỹ thuật để nâng cao hiệu quả gieo tinh nhân tạo cho bò lai hướng sữa. Luận văn Tiến sĩ Nông Nghiệp. Viện Khoa Học Nông Nghiệp Miền Nam. Phan Văn Kiểm, Đào Đức Thà, Trịnh Quang Phong, Đỗ Hữu Hoan, Trịnh Văn Thăng, Nguyễn Thị Hoa, Vũ Ngọc Hiếu, Nguyễn Quý Quỳnh Hoa, 2006. Xác định hàm lượng progesterone ở bò lai hướng sữa bằng kỹ thuật miễn dịch enzyme (ELISA). Tạp chí chăn nuôi 5 – 2006. Tăng Xuân Lưu (2004). Nghiên cứu động thái progesterone bằng kỹ thuật ELISA trên bò chậm động dục. Luận Văn Tốt Nghiệp. Khoa Chăn Nuôi Thú Y. Thư viện trường Đại Học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh. Nguyễn Văn Thành, 2002. Giáo trình Sản Khoa Gia Súc. Khoa Chăn Nuôi Thú Y – Đại học Nông Lâm TPHCM TÀI LIỆU TIẾNG ANH Allrich D.R., 2001. Ovarian cysts in Dairy cattle. Purdue University, cooperate extention service. Indiana. Bage R., 2005. Female Reproductive Physiology. Faculty of Veterinary Medicine and Animal Science SLU, Uppsala, Sweden. Blowey R.W. (1992), “Milk progesterone profile in untreated cystic ovarian disease”, Veterinary Record 130, page: 429. British. PHỤ LỤC Bảng 1 Hàm lượng progesterone ở bò sinh sản bình thường Nhóm máu Lứa Ngày lấy mẫu Chẩn đoán 42 ngày khám qua trực tràng Ngày 0 Ngày 7 Ngày 14 Ngày 21 Ngày 24 F2 1 0.06 0.08 0.09 0.05 0.04 (1)  F2 1 0.56 0.86 0.92 0.82 0.72 (1) F2 2 0.62 1.29 2.40 2.64 2.84 Có thai F2 2 0.09 0.46 0.62 0.60 0.05  (1) F2 3 0.44 0.64 0.72 0.68 0.64  (1) F3 4 0.55 1.78 3.01 3.54 3.60 Có thai F3 1 0.18 0.46 0.67 0.56 0.50  (1) F3 2 0.21 0.85 1.55 2.40 2.60 Có thai F3 3 0.92 1.55 2.57 3.58 3.70 Có thai F3 4 0.28 1.14 1.86 2.14 2.38 Tồn hoàng thể Ghi chú: hoàng thể thành lập, hoạt động kém nên không thể nuôi sống hợp tử, sau đó thoái hóa. Bảng 2 Hàm lượng progesterone ở bò tồn hoàng thể Nhóm máu Lứa Ngày lấy mẫu Chẩn đoán 42 ngày khám qua trực tràng Ngày 0 Ngày 7 Ngày 14 Ngày 21 Ngày 24 644F2 1 0.64 1.87 1.99 3.03 3.13 Có thai 609F2 2 0.05 1.10 1.35 0.92 0.88 Điều trị không đạt 747F2 2 0.82 1.68 2.04 3.14 3.26 Có thai 685F2 3 0.16 0.46 0.36 0.68 0.60 Điều trị không đạt 932F2 4 0.12 0.73 0.86 0.98 0.90 Điều trị không đạt 118F3 1 0.73 1.49 1.60 2.01 2.48 Tồn hoàng thể 868F3 1 0.86 1.26 2.64 3.54 3.60 Có thai 879F3 2 0.64 1.12 1.24 2.12 2.38 Tồn hoàng thể 650F3 2 0.48 0.76 1.04 0.90 0.82 Điều trị không đạt 882F3 4 0.64 0.96 0.86 0.74 0.70 Điều trị không đạt Bảng 3 Hàm lượng progesterone ở bò u nang noãn Nhóm máu Lứa Ngày lấy mẫu Chẩn đoán 42 ngày khám qua trực tràng Ngày 0 Ngày 7 Ngày 14 Ngày 21 Ngày 24 669F2 1 0.10 0.44 0.56 0.50 0.48 Điều trị không đạt 576F2 2 0.68 1.26 1.64 2.02 2.36 Tồn hoàng thể 617F2 2 0.55 1.78 2.48 3.54 3.60 Có thai 653F2 3 0.06 0.48 0.46 0.40 0.38 Điều trị không đạt 901F2 4 0.16 0.72 0.78 0.70 0.68 Điều trị không đạt 940F3 1 0.80 1.86 1.92 2.14 2.30 Có thai 898F3 1 0.24 1.12 1.68 2.04 2.16 Có thai 636F3 2 0.68 1.86 2.45 2.64 2.70 Có thai 909F3 3 0.09 0.13 0.15 0.12 0.10 U nang nặng 896F3 3 0.09 0.08 0.07 0.08 0.07 U nang nặng Bảng 4 Hàm lượng progesterone sữa ở bò teo buồng trứng Nhóm máu Lứa Ngày lấy mẫu Chẩn đoán 42 ngày khám qua trực tràng Ngày 0 Ngày 7 Ngày 14 Ngày 21 Ngày 24 617F2 1 0.11 0.86 0.92 0.74 0.70 Điều trị không đạt 526F2 1 0.18 1.28 1.58 2.02 2.28 Tồn hoàng thể 606F2 2 0.21 0.96 1.68 1.98 2.36 Có thai 663F2 2 0.22 0.78 0.82 0.60 0.50 Điều trị không đạt 604F2 3 0.05 0.13 0.20 0.18 0.16 Teo buồmg trứng nặng 675F3 1 0.12 0.90 0.96 0.14 0.12 Điều trị không đạt 880F3 1 0.26 1.68 1.96 2.82 3.00 Có thai 623F3 2 0.46 1.28 1.56 2.06 2.28 Có thai 634F3 2 0.06 0.48 0.82 0.76 0.70 Điều trị không đạt 557F3 4 0.08 0.96 1.12 2.20 2.43 Tồn hoàng thể