Khóa luận Vai trò các điều ước quốc tế về hải quan hoặc liên quan đến hải quan trong quá trình hiện đại hoá công tác hải quan

o, hiÖn ®ang trong giai ®o¹n ®µm ph¸n ®Ó ®­a HiÖp ®Þnh Qu¸ c¶nh ASEAN vµo thùc hiÖn theo ®óng cam kÕt cña c¸c nguyªn thñ quèc gia ASEAN. ®¸nh gi¸ Nnh÷ng khã kh¨n, thuËn lîi cña H¶i quan viÖt nam khi tham gia c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ nµy: KNh÷ng khã kh¨n, tån t¹i : ViÖc tham gia, ký kÕt vµ thùc hiÖn c¸c §iÒu ­íc quèc tÕ ®a ph­¬ng vÒ H¶i quan vµ liªn quan ®Õn H¶i quan cña h¶i quan ViÖt nam còng gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n vµ béc lé ra nh÷ng h¹n chÕ tån t¹i nh­ sau: Trong khi H¶i quan ViÖt nam cã nhiÒu cè g¾ng trong viÖc hoµn tÊt t­¬ng ®èi sím qu¸ tr×nh nghiªn cøu, tiÕp cËn vµ c¸c thñ tôc tham gia, ký kÕt c¸c §iÒu ­íc th× viÖc triÓn khai thùc hiÖn cßn nhiÒu chËm trÔ, lóng tóng. NhÊt lµ ë viÖc néi luËt ho¸ nh÷ng quy ®Þnh trong c¸c §iÒu ­íc quèc tÕ vµo hÖ thèng ph¸p luËt cña ViÖt Nam. Trong nhËn thøc x· héi d­êng nh­ vÉn cßn tån t¹i mét lèi suy nghÜ t­¬ng ®èi phæ biÕn lµ viÖc tham gia c¸c §iÒu ­íc quèc tÕ, hay réng h¬n lµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®¬n thuÇn chØ lµ viÖc cña Nhµ n­íc, cña ChÝnh phñ, cña c¸c Bé, ngµnh. Trong thùc tÕ, ®©y chÝnh lµ viÖc cña c¶ n­íc, cña toµn d©n, liªn quan ®Õn lîi Ých vµ nghÜa vô cña mäi tÇng líp, v× thÕ, cÇn biÕn thµnh nhËn thøc ë c¬ së, trë thµnh mèi quan t©m, tr¨n trë tõ c¬ së. Sù phèi hîp gi÷a c¸c Bé, ngµnh víi nhau còng cßn kh¸ láng lÎo, cßn cho r»ng §iÒu ­íc quèc tÕ liªn quan chñ yÕu ®Õn lÜnh vùc nµo th× ngµnh ®­îc ph©n c«ng lµm "®Çu mèi" ph¶i lo toµn bé, lµ viÖc riªng cña hä. Còng kh«ng lÊy g× lµm l¹ khi ta ®· tham gia C«ng ­íc Kyoto, C«ng ­íc HS nh­ng nhiÒu ®Þa ph­¬ng, doanh nghiÖp ®Õn nay còng ch­a biÕt. §iÒu ®ã ®­¬ng nhiªn khiÕn cho doanh nghiÖp gÆp kh¶i khã kh¨n khi thi hµnh c¸c nghÜa vô do C«ng ­íc ®Æt ra (vÝ dô thay v× H¶i quan lµm tr­íc kia th× nay doanh nghiÖp tù khai, tù ¸p m· hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, tù tÝnh thuÕ...). Kh«ng Ýt tr­êng hîp do khai b¸o sai, tÝnh thuÕ sai, doanh nghiÖp bÞ xö ph¹t g©y mÊt m¸t vÒ kinh tÕ vµ søt mÎ quan hÖ. Ngay trong ngµnh H¶i quan, viÖc qu¸n triÖt ®Ó thùc hiÖn ®óng c¸c C«ng ­íc nhiÒu khi còng ch­a chuyÓn t¶i ®Õn hÕt c¸c ®¬n vÞ vµ nh©n viªn, g©y ra phiÒn hµ, tiªu cùc trong th¸i ®é lµm viÖc vµ sai sãt trong nghiÖp vô. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng trªn lµ: NhiÒu §iÒu ­íc quèc tÕ ®a ph­¬ng ®Ò cËp ®Õn nh÷ng lÜnh vùc cßn míi mÎ ®èi víi chóng ta, th­êng ë mÆt b»ng cao h¬n c¶ vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô còng nh­ ph¸p lý. V× vËy, sù hiÓu biÕt vµ kinh nghiÖm cña chóng ta cßn h¹n chÕ. Mçi §iÒu ­íc quèc tÕ ®a ph­¬ng th­êng liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc. ViÖc tham gia §iÒu ­íc vµ ¸p dông, thi hµnh §iÒu ­íc ®ßi hái ph¶i ®iÒu chØnh, bæ sung, thËm chÝ ph¶i ban hµnh míi nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt ë nhiÒu ngµnh. Tuy lµ C«ng ­íc H¶i quan, nh­ng hai C«ng ­íc Kyoto vµ HS kh«ng chØ thuéc lÜnh vùc ph¸p luËt H¶i quan, mµ liªn quan rÊt nhiÒu ®Õn LuËt Th­¬ng m¹i, LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi, LuËt Ng©n hµng, LuËt H×nh sù, LuËt Tè tông h×nh sù, LuËt Doanh nghiÖp, LuËt Hµng h¶i, LuËt Hµng kh«ng, LuËt §­êng bé, LuËt M«i tr­êng, Ph¸p lÖnh Thanh tra, Ph¸p lÖnh ¦u ®·i miÔn trõ ngo¹i giao vµ rÊt nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c vÒ c¶ kinh tÕ, v¨n ho¸, an ninh, ®èi ngo¹i... Bëi vËy, khi cÇn néi luËt ho¸, ®iÒu chØnh c¶ mét khèi l­îng hÖ thèng luËt, ph¸p lÖnh, nghÞ ®Þnh, th«ng t­... kh«ng ph¶i lµ viÖc ®¬n gi¶n. C«ng t¸c tuyªn truyÒn, gi¸o dôc ph¸p luËt ch­a ®­îc coi träng ®óng møc, ch­a qu¸n triÖt ®­îc ®Õn c¸c cÊp, c¸c ngµnh thùc thi, ngoµi ra c«ng t¸c tuyªn truyÒn gi¸o dôc ®Õn nh©n d©n còng ch­a lµm tèt. Sù lÖch l¹c, phiÕn diÖn trong nhËn thøc còng dÉn ®Õn lÖch l¹c ngay trong bè trÝ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó tuyªn truyÒn phæ biÕn ph¸p luËt. (C¸c v¨n kiÖn chñ yÕu cña C«ng ­íc Kyoto, C«ng ­íc HS thËm chÝ hiÖn nay còng ch­a ®­îc xuÊt b¶n mét c¸ch chÝnh thøc ®­a xuèng tõng ®¬n vÞ H¶i quan ®Ó nghiªn cøu (mÆc dï ngµnh H¶i quan ®· x©y dùng c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thùc hiÖn kh¸ chi tiÕt göi ®Õn c¬ së, nh­ng nÕu cã ®iÒu kiÖn ®Ó c¸n bé, chiÕn sÜ ë c¬ së nghiªn cøu c¶ v¨n b¶n gèc cña c«ng ­íc ch¾c r»ng vÉn tèt h¬n). Tr×nh ®é c¸n bé h¶i quan trong nhiÒu lÜnh vùc so víi tr×nh ®é thÕ giíi vÉn cßn kho¶ng c¸ch kh¸ xa ch­a kÓ sù h¹n chÕ vÒ ngo¹i ng÷ ë sè lín c¸n bé, nªn khã tiÕp cËn ®­îc v¨n b¶n "gèc" c¸c §iÒu ­íc vµ c¸c tµi liÖu gi¶i thÝch, ph©n tÝch b»ng tiÕng n­íc ngoµi. Trong ph¹m vi ngµnh, cßn thiÕu mét chiÕn l­îc tæng thÓ vÒ hiÖn ®¹i ho¸ ho¹t ®éng trong ®ã cã chiÕn l­îc toµn côc tiÕp cËn c¸c §iÒu ­íc quèc tÕ ®a ph­¬ng ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng b­íc ®i cÇn thiÕt, thÝch hîp. TNh÷ng thuËn lîi: Víi t­ c¸ch thµnh viªn Héi ®ång hîp t¸c H¶i quan, H¶i quan ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn nghiªn cøu, kh¶o s¸t hÖ thèng 16 C«ng ­íc mµ tæ chøc nµy x©y dùng, qu¶n lý ®Ó ®i ®Õn nhËn ®Þnh: C«ng ­íc nghiÖp vô ®Çu tiªn cÇn tham gia lµ C«ng ­íc Kyoto. Tham gia hai C«ng ­íc quan träng bËc nhÊt vÒ nghiÖp vô H¶i quan lµ C«ng ­íc Kyoto vµ C«ng ­íc HS, ViÖt Nam t¹o thªm ®­îc ®é tin cËy cña céng ®ång quèc tÕ vÒ ý chÝ héi nhËp vµ c¶i c¸ch. Trong ph¹m vi quèc gia, ngay t¹i nh÷ng phiªn häp ®Çu tiªn cña Uû ban quèc gia vÒ Hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ, khi ®iÓm l¹i kÕt qu¶ héi nhËp trªn c¸c lÜnh vùc còng ®¸nh gi¸ cao viÖc chuÈn bÞ, tham gia vµ ¸p dông trong thùc tÕ ho¹t ®éng H¶i quan hai C«ng ­íc c¬ b¶n lµ C«ng ­íc Kyoto vµ C«ng ­íc HS. ViÖc tiÕp cËn vµ ¸p dông c¸c chuÈn mùc chung trong C«ng ­íc Kyoto vµ C«ng ­íc HS khiÕn cho H¶i quan ViÖt Nam kh«ng gÆp trë ng¹i g× lín khi ®µm ph¸n, ®i ®Õn ký kÕt "HiÖp ®Þnh H¶i quan ASEAN" vµo th¸ng 3/1997 (víi c¸c nguyªn t¾c: thùc hiÖn c¸c thñ tôc H¶i quan theo C«ng ­íc Kyoto, x©y dùng Danh môc biÓu thuÕ quan chung cña ASEAN dùa trªn Danh môc HS...) ViÖc tham gia cña ViÖt Nam vµo diÔn ®µn quèc tÕ chung nh­ APEC, ASEAN, ASEM còng t¹o ra nhiÒu thuËn lîi cho H¶i quan ViÖt Nam trong viÖc tiÕp cËn, nghiªn cøu, chuyÓn ho¸ c¸c néi dung c¬ b¶n cña c¸c c«ng ­íc quèc tÕ vÒ nghiÖp vô h¶i quan tõ gãc ®é riªng cña c¸c tæ chøc nµy. Nhê ®ã, H¶i quan ViÖt Nam cã ®­îc c¸i nh×n tæng thÓ vÒ ¸c néi dung nghiÖp vô ®Ó cã thÕ x¸c ®Þnh lé tr×nh, b­íc ®i thÝch hîp trong qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ ho¹t ®éng h¶i quan. ViÖc tham gia cña ViÖt Nam vµo c¸c §iÒu ­íc quèc tÕ ®a ph­¬ng vÒ nghiÖp vô h¶i quan r¬i vµo thêi ®iÓm t×nh h×nh chÝnh trÞ - kinh tÕ trong n­íc vµ quèc tÕ cã nh÷ng chuyÓn biÕn s©u s¾c. Vµo c¸c n¨m 1990-1991, khi §«ng ¢u vµ Liªn X« sôp ®æ, quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ cña h¶i quan hÇu nh­ trë vÒ ®iÓm xuÊt ph¸t. Trong khi ®ã, sù gia t¨ng c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, gia t¨ng quan hÖ quèc tÕ trªn c¸c lÜnh vùc, gia t¨ng ®i l¹i hîp t¸c nghiªn cøu, du lÞch ®· kh«ng ngõng t¹o ra ¸p lùc míi cho ho¹t ®éng h¶i quan thêi “më cöa”. Lµm thÕ nµo ®Ó võa kiÓm so¸t, gi¸m s¸t ®­îc viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt trong xuÊt nhËp khÈu, xuÊt nhËp c¶nh víi khèi l­îng lín h¬n tr­íc (riªng XNK mçi nh¨m t¨ng tõ 20-40%), l¹i võa t¹o ra ®­îc sù th«ng tho¸ng, nhanh chãng, thuËn lîi, kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt, kinh doanh, ®i l¹i giao l­u? Lµm thÕ nµo thùc hiÖn tèt nhiÖm vô thu thuÕ XNK v× quan hÖ ngo¹i th­¬ng ®· chuyÓn h¼n sang kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng víi hµng tr¨m quèc gia kh¾p thÕ giíi, c¸c chñ thÓ kinh doanh XNK trong n­íc cïng cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia? Lµm thÕ nµo ®Ó cã nh÷ng thñ tôc h¶i quan t­¬ng øng víi c¸c lo¹i h×nh míi trong kinh tÕ nh­ ®Çu t­ n­íc ngoµi, khu chÕ xuÊt, cöa hµng miÔn thuÕ, kho ngo¹i quan ...? Lµm thÕ nµo ®Ó ng¨n chÆn vµ ®Êu tranh víi c¸c tÖ n¹n bu«n l©u, gian lËn th­¬ng m¹i ph¸t sinh nhanh chãng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng theo ®µ tù do ho¸ mËu dÞch vµ ®i l¹i? C©u tr¶ lêi n»m trong c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ mµ H¶i quan ViÖt Nam ®· vµ sÏ tham gia. Bµi häc rót ra: H¶i quan ViÖt nam thùc hiÖn mét c¸ch ®óng ®¾n, s¸ng t¹o, kiªn ®Þnh trong toµn bé qu¸ tr×nh héi nhËp võa qua cña m×nh nªn ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tÝch ®¸ng khÝch lÖ bªn c¹nh nh÷ng thiÕu sãt, tån t¹i cÇn tiÕp tôc kh¾c phôc. §ång thêi trong qu¸ tr×nh nµy, tõ thùc tiÔn ho¹t ®éng cña m×nh, ngµnh H¶i quan còng ®· rót ra mét sè bµi häc cô thÓ nh­ sau: CÇn cã nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ xu thÕ tÊt yÕu, kh¸ch quan cña hiÖn ®¹i ho¸ h¶i quan trong tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ ®Ó chñ ®éng n¾m b¾t c¸c "luËt ch¬i" cña s©n ch¬i kinh tÕ, khai th¸c c¸c yÕu tè thuËn lîi, h¹n chÕ bÊt lîi do héi nhËp thô ®éng thiÕu chuÈn bÞ. Tham gia, ký kÕt c¸c §iÒu ­íc quèc tÕ ®a ph­¬ng dï lµ §iÒu ­íc vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô, nh­ng còng mang tÝnh chÝnh trÞ râ rÖt vµ kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ chuyªn m«n nghiÖp vô, v× tham gia §iÒu ­íc quèc tÕ ®a ph­¬ng cã nghÜa lµ n­íc tham gia ph¶i söa ®æi luËt ph¸p quèc gia cña m×nh theo §iÒu ­íc ®ã vµ ph¶i chÞu søc Ðp trong viÖc chÊp hµnh §iÒu ­íc. V× thÕ, tham gia, ký kÕt c¸c §iÒu ­íc quèc tÕ ®a ph­¬ng nhÊt thiÕt ph¶i ®­îc sù l·nh ®¹o, chØ ®¹o tËp trung thèng nhÊt cña §¶ng, Nhµ n­íc, cña l·nh ®¹o c¸c cÊp c¸c ngµnh. Tham gia c¸c §iÒu ­íc ®a ph­¬ng vÒ kinh tÕ lµ nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. V× thÕ, ph¶i g¾n c¸c cam kÕt më cöa, tù do ho¸ víi tiÕn ®é bá dÇn b¶o hé, kh«ng qu¸ nÆng vÒ cam kÕt tù do ho¸ mµ bá ngay c¸c biÖn ph¸p b¶o hé trong n­íc (VÝ dô: viÖc lùa chän tham gia ba phô lôc cña C«ng ­íc Kyoto cã mét sè b¶o l­u, viÖc b¶o l­u mét sè ®iÒu kho¶n trong 5 n¨m cña C«ng ­íc HS...). Ng­îc l¹i, còng cÇn chèng t­ t­ëng nÆng vÒ b¶o hé, û l¹i, kh«ng chÞu c¶i c¸ch c¬ cÊu, c¶i c¸ch thÓ chÕ, lµm chËm tèc ®é ph¸t triÓn. X©y dùng kinh tÕ ph¶i g¾n liÒn víi b¶o vÖ kinh tÕ, an ninh kinh tÕ, héi nhËp kinh tÕ ph¶i tÝnh to¸n ®Çy ®ñ vµ xö lý ®óng ®¾n c¸c hÖ qu¶ chÝnh trÞ v¨n ho¸ x· héi míi tr¸nh ®­îc ®æ vì vµ cã ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Dï ®iÒu ­íc ®a ph­¬ng chØ h­íng träng t©m vµo mét vµi lÜnh vùc nµo ®ã th× tham gia vµ thùc hiÖn §iÒu ø¬c còng ®Òu lµ víi danh nghÜa quèc gia, lµ c«ng viÖc cña mäi ngµnh, mäi cÊp. CÇn chèng c¸ch nghÜ, c¸ch lµm kho¸n tr¾ng cho mét vµi ngµnh mµ thiÕu céng ®ång tr¸ch nhiÖm gi÷a c¸c lÜnh vùc; còng cÇn ph¶i chèng l¹i lèi ®ïn ®Èy "dÔ lµm, khã bá" t¹o nªn nh÷ng s¬ hë vµ chång chÐo trong thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ Qua viÖc tham gia, ký kÕt, thùc hiÖn mét sè §iÒu ­íc ®a ph­¬ng H¶i quan cµng thÊy râ tÝnh cÊp thiÕt ph¶i x©y dùng hÖ thèng ph¸p lý, chÝnh s¸ch kinh tÕ th­¬ng m¹i - H¶i quan cña ta cho ®ång bé, ®¸p øng ®­îc c¸c chuÈn mùc quèc tÕ, ®ång thêi hç trî ®¾c lùc cho s¶n xuÊt hµng ho¸ dÞch vô vµ th­¬ng nh©n ViÖt Nam ph¸t triÓn m¹nh mÏ t¹o thµnh mét chç dùa quan träng cho ®µm ph¸n më cöa thÞ tr­êng. Cho ®Õn nay, tuy ®· cã nhiÒu cè g¾ng nh­ng hÖ thèng luËt ph¸p chÝnh s¸ch cña ViÖt Nam cßn nhiÒu ®iÒu bÊt cËp, kü thuËt x©y dùng cßn th« s¬, thiÕu minh b¹ch, kh«ng nhÊt qu¸n vµ æn ®Þnh, ®Æc biÖt lµ hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ quan vµ phi thuÕ quan th­êng xuyªn ph¶i ®iÒu chØnh, thay ®æi thÊt th­êng lµm gi¶m lßng tin cña doanh nghiÖp. Nh÷ng biÖn ph¸p chÝnh s¸ch t¹o lîi thÕ cho kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i mµ quèc tÕ thõa nhËn nh­ chÕ ®é ®·i ngé tèi huÖ quèc (MFN), ®·i ngé quèc gia (NT), chÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ quan (Tariff quota), quyÒn tù vÖ, chèng b¸n ph¸ gi¸... vÉn cßn ®ang trong qu¸ tr×nh x©y dùng, ch­a cã ®­îc nh÷ng c«ng cô tù vÖ cÇn thiÕt h÷u hiÖu cho qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ s©u réng hiÖn nay. Trong khi ®ã nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p mµ nhiÒu tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ kh«ng thõa nhËn, kh«ng phï hîp c¸c nguyªn t¾c cña c¸c tæ chøc nµy th× ta vÉn ¸p dông. VÒ chÕ ®é thuÕ nhËp khÈu, th«ng lÖ quèc tÕ lµ nép thuÕ råi míi gi¶i phãng hµng (hoÆc ph¶i ®­îc ng©n hµng b¶o l·nh thuÕ) th× ta l¹i cho phÐp nép thuÕ chËm hµng th¸ng sau khi nhËn hµng, v× vËy g©y ra nhiÒu vô trèn thuÕ, hµng n¨m thÊt thu hµng tr¨m tØ ®ång. Mét trong nh÷ng ®iÒu cÊp thiÕt nhÊt lµ ph¶i nhanh chãng x©y dùng vµ ban hµnh ®Çy ®ñ, ®ång bé c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh LuËt H¶i quan theo c¸c nguyªn t¾c tiªn tiÕn cña h¶i quan vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ, phï hîp tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam. Tãm l¹i: Qua nghiªn cøu t×nh h×nh, nhiÖm vô thùc tiÔn ho¹t ®éng vµ tham gia c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ cña H¶i quan ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay, chóng ta thÊy H¶i quan ViÖt Nam ®· cã nh÷ng b­íc ®i phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, xu thÕ ph¸t triÓn nghiÖp vô cña h¶i quan hiÖn ®¹i. VÊn ®Ò cßn l¹i lµ nh×n nhËn møc ®é, hiÖu qu¶ tham gia vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn nh­ thÕ nµo ®Ó g¾n kÕt, ph¸t huy ®­îc søc m¹nh thêi ®¹i, ®Þnh h­íng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ m¹nh mÏ cña ®Êt n­íc, ­u thÕ cña c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ, c¸c thµnh tùu khoa häc kü thuËt ngµy nay. Ch­¬ng 3:Ph­¬ng h­íng vµ nh÷ng ®Ò xuÊt thùc hiÖn: 3.1. Ph­¬ng h­íng tham gia, thùc hiÖn c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ vÒ h¶i quan hoÆc vµ liªn quan ®Õn h¶i quan cña H¶i quan viÖt nam. 1. Ph­¬ng h­íng chiÕn l­îc vÒ hiÖn ®¹i ho¸ c«ng t¸c H¶i quan: Trong ph­¬ng h­íng chiÕn l­îc héi nhËp quèc tÕ cña ®Êt n­íc, c«ng t¸c hiÖn ®¹i ho¸ H¶i quan thêi gian tíi cÇn tiÕp tôc qu¸n triÖt môc tiªu héi nhËp quèc tÕ lµ ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n­íc, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN, thùc hiÖn d©n giÇu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh víi nguyªn t¾c héi nhËp quèc tÕ vÒ H¶i quan ph¶i gãp phÇn gi÷ v÷ng ®éc lËp chñ quyÒn quèc gia, b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi, b¶o ®¶m an ninh quèc gia, ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng XHCN. Nguyªn t¾c nµy lµ c¬ së cho t­ duy ®éc lËp vµ tù chñ trong tiÕn tr×nh héi nhËp vµ hîp t¸c. Nguyªn t¾c nµy tù nã ®Æt ra yªu cÇu héi nhËp lµ qu¸ tr×nh võa hîp t¸c, võa ®Êu tranh ®Ó b¶o ®¶m b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi. HiÖn ®¹i ho¸ H¶i quan ph¶i tiÕn hµnh tõng b­íc víi lé tr×nh hîp lý, kh¶ thi, phï hîp víi ®iÒu kiÖn mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, mét nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi vµ phèi hîp thèng nhÊt víi c¸c cam kÕt quèc tÕ trªn nhiÒu mÆt kh¸c nhau. CÇn x¸c ®Þnh ®óng vÞ trÝ ®Æc ®iÓm hiÖn ®¹i ho¸ trong lÜnh vùc H¶i quan lµ mét trong nh÷ng lÜnh vùc ph¶i tiÕn hµnh sím cña ®Êt n­íc ®Ó cã ph­¬ng ¸n t¨ng c­êng chØ ®¹o, ®Çu t­ cña quèc gia ®èi víi ngµnh H¶i quan còng nh­ t¨ng c­êng chØ ®¹o, ®Çu t­ cña l·nh ®¹o ngµnh H¶i quan, l·nh ®¹o Bé Tµi chÝnh víi c«ng t¸c hiÖn ®¹i ho¸ (c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, tæ chøc - c¸n bé, ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng...). T¨ng c­êng kÕt hîp gi÷a ®Èy m¹nh hîp t¸c song ph­¬ng víi hîp t¸c ®a ph­¬ng vÒ H¶i quan, x©y dùng H¶i quan ViÖt Nam trë thµnh mét lùc l­îng H¶i quan hiÖn ®¹i, chuyªn nghiÖp ngang tÇm víi H¶i quan c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi, cã kh¶ n¨ng qu¶n lý tèt vµ tr×nh ®é phôc vô cao theo c¸c chuÈn mùc quèc tÕ. NÕu nh­ hîp t¸c ®a ph­¬ng vÒ H¶i quan lµ ®iÒu kiÖn ®Ó H¶i quan ta tiÕp cËn c¸c chuÈn mùc quèc tÕ chung vµ thùc hiÖn c¸c chuÈn mùc ®ã theo lé tr×nh cam kÕt, th× hîp t¸c song ph­¬ng vÒ H¶i quan sÏ t¹o c¬ héi ®Ó nghiªn cøu, vËn dông c¸c kinh nghiÖm cô thÓ cña H¶i quan c¸c n­íc, häc tËp nh÷ng kü thuËt nghiÖp vô tiªn tiÕn vµ tr¸nh vÊp ph¶i nh÷ng vÊn ®Ò H¶i quan c¸c n­íc ®i tr­íc ®· ph¶i "tr¶ gi¸", rót ng¾n ®­îc thêi gian ph¸t triÓn. Trong hîp t¸c song ph­¬ng chó ý c¸c tÇng nÊc: H¶i quan c¸c n­íc l¸ng giÒng vµ b¹n bÌ truyÒn thèng (thùc hiÖn c¸c ­u ®·i th­¬ng m¹i, phèi hîp chèng bu«n lËu qua biªn giíi, phèi hîp b¶o vÖ an ninh chÝnh trÞ - b¶o vÖ chÕ ®é XHCN); H¶i quan c¸c n­íc trong khu vùc (do tr×nh ®é ph¸t triÓn kh«ng qu¸ chªnh lÖch nªn kinh nghiÖm dÔ vËn dông, h¬n n÷a cïng ho¹t ®éng trong ASEAN nªn dÔ hîp t¸c víi nhau); H¶i quan c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn (nh÷ng kinh nghiÖm "gèc" vÒ H¶i quan, cã tiÒm lùc kinh tÕ vµ c«ng nghÖ nªn cã thÓ gióp ®µo t¹o c¸n bé, trang bÞ kü thuËt). N©ng cao n¨ng lùc thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ vÒ H¶i quan ®Ó héi nhËp quèc tÕ H¶i quan thùc sù cã hiÖu qu¶. Trong ph¹m vi quèc gia, ®ã lµ sù chØ ®¹o cña Nhµ n­íc, sù phèi hîp cña c¸c bé, ngµnh, ®èi víi ngµnh H¶i quan ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn tèt c¸c néi dung hiÖn ®¹i ho¸ H¶i quan, lµ viÖc nhanh chãng néi luËt ho¸ cam kÕt quèc tÕ. Trong ph¹m vi ngµnh H¶i quan, ®ã lµ viÖc nhËn thøc ®óng ®Ó t¨ng c­êng chØ ®¹o vµ ®Çu t­ ®óng vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch, tæ chøc bé m¸y, c¸n bé, ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng cho c«ng t¸c quan hÖ quèc tÕ, héi nhËp quèc tÕ nh­ lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng nghiÖp vô quan träng trong thêi gian tr­íc m¾t. T¨ng c­êng ®Çu t­ cho ®¬n vÞ chuyªn tr¸ch vÒ hîp t¸c quèc tÕ cña ngµnh ®Ó n¾m b¾t nh¹y bÐn, tham m­u kÞp thêi vÒ néi dung, b­íc ®i hiÖn ®¹i ho¸, ®ång thêi chØ ®¹o tèt viÖc triÓn khai thùc hiÖn ®ång bé c¸c cam kÕt quèc tÕ ë c¸c vô, côc nghiÖp vô thuéc c¬ quan Tæng côc, c¸c côc H¶i quan tØnh, thµnh phè vµ ®¬n vÞ c¬ së. Lµm cho c¸c néi dung cam kÕt quèc tÕ cña ngµnh thÊm xuèng c¬ së, thÊm ®Õn tõng c¸n bé chiÕn sÜ ë cöa khÈu ®Ó chuyÓn ho¸ vµo c«ng viÖc hµng ngµy ë cöa khÈu vµ c¸c ®¬n vÞ c¬ së. Suy cho cïng, th­íc ®o chÊt l­îng thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ cña ngµnh lµ thÓ hiÖn ë c«ng viÖc hµng ngµy t¹i cöa khÈu. TiÕp tôc chän läc tham gia mét sè §iÒu ­íc quèc tÕ ®a ph­¬ng víi thêi gian vµ b­íc ®i thÝch hîp ®Ó lµm c¬ së cho viÖc võa më réng võa ph¸t triÓn theo chiÒu s©u héi nhËp quèc tÕ vÒ H¶i quan trong thêi gian tíi. Trong sè c¸c §iÒu ­íc quèc tÕ ®a ph­¬ng nãi trªn cã §iÒu ­íc do yªu cÇu b¾t buéc cña c¸c thÓ chÕ quèc tÕ (vÝ dô: viÖc ¸p dông trÞ gi¸ WTO kh«ng chØ do yªu cÇu cña WTO, ®èi víi ta cßn do c¸c søc Ðp trong ASEAN, do t¸c ®éng cña HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ký víi Mü cã ®iÒu kho¶n liªn quan…). Tuy nhiªn còng cã ®iÒu ­íc ®a ph­¬ng ta ph¶i tÝnh ®Õn tham gia do yªu cÇu ph¸t triÓn kh¸ch quan, nh­ C«ng ­íc ATA, C«ng ­íc Kyoto söa ®æi, C«ng ­íc Nairobi... Tham gia c¸c C«ng ­íc nµy sÏ gióp ta n¾m b¾t ®­îc c¸c tiªu chuÈn tiªn tiÕn trong ho¹t ®éng H¶i quan quèc tÕ ®Ó nhanh chãng hiÖn ®¹i ho¸ H¶i quan ViÖt Nam. Ngoµi ra ®Ó thùc hiÖn hiÖn ®¹i ho¸ cã rÊt nhiÒu viÖc cÇn ph¶i lµm nh­ng do ®iÒu kiÖn, kh¶ n¨ng cô thÓ, chóng ta cÇn tËp trung vµo mét sè kh©u yÕu nhÊt hoÆc kh©u cã tÝnh cÊp b¸ch nhÊt ®Ó chän lµm kh©u ®ét ph¸, tuy nhiªn khi vµo giai ®o¹n hiÖn ®¹i ho¸ vÊn ®Ò triÓn khai ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p nµy còng lµ mét yªu cÇu rÊt cÊp b¸ch. Xö lý thÕ nµo ®Ó gi¶i quyÕt ®­îc m©u thuÉn trªn ®ang vµ sÏ cßn lµ mét vÊn ®Ò thu hót sù quan t©m cña c¸c cÊp trong ngµnh h¶i quan. 3.2. §Ò xuÊt kiÕn nghÞ I- BiÖn ph¸p thùc hiÖn C«ng ­íc KYOTO: a) Ap dông kü thuËt qu¶n lý rñi ro (Risk Management): Cã thÓ nãi trong ngµnh H¶i quan hiÖn ®ang tån t¹i mét th¸ch thøc cã tÝnh chÊt nghÞch lý thuéc vÒ b¶n chÊt vµ ngµnh H¶i quan kh«ng thÓ nÐ tr¸nh, tõ chèi mµ ph¶i ®­¬ng ®Çu vµ ph¶i gi¶i quyÕt ®­îc. §ã lµ nghÞch lý võa ph¶i ®¸p yªu cÇu t¹o thuËn lîi cho th­¬ng m¹i võa ph¶i ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý tèt. HÇu hÕt H¶i quan c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®Òu ®· ph¶i tr¶i qua qu¸ tr×nh nµy, sù kh¸c nhau Ýt nhiÒu lµ do ë c¸c bèi c¶nh lÞch sö kh¸c nhau, trong c¸c ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi kh¸c nhau, ... nh­ng cho ®Õn hiÖn nay cã thÓ nãi H¶i quan rÊt nhiÒu n­íc ®Òu ®· gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò cã tÝnh nghÞch lý nªu trªn nhê hä ®· nghiªn cøu chuÈn bÞ, vµ triÓn khai ¸p dông thµnh c«ng kü thuËt qu¶n lý rñi ro. Cô thÓ trong c¸c kh©u thñ tôc h¶i quan cÇn tËp trung nghiªn cøu nh÷ng lÜnh vùc träng yÕu nhÊt (nh­ kh©u ®¨ng ký tê khai; quyÕt ®Þnh viÖc kiÓm tra h¶i quan; phóc tËp phôc vô kiÓm tra sau th«ng quan Trªn c¬ së ®ã sÏ ®iÒu chØnh hoÆc ph©n bæ l¹i nguån lùc ®Ó ng¨n chÆn kh¶ n¨ng vµ hËu qu¶ cña c¸c lo¹i rñi ro cã thÓ x¶y ra. Bªn c¹nh ®ã cÇn kiÓm so¸t, nghiªn cøu ®Ó x¸c ®Þnh râ nh÷ng bÊt cËp trong quy tr×nh thñ tôc ®Ó tõ ®ã ®¸nh gi¸ ®­îc møc ®é rñi ro cã thÓ x¶y ra. Råi ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ®iÒu chØnh ®Ó lo¹i bá hoÆc gi¶m thiÓu kh¶ n¨ng dÉn ®Õn nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña nã. NÕu kh«ng ®­îc nh­ vËy th× còng cè g¾ng h¹n chÕ c¸c t¸c ®éng xÊu cña nã. Tõ thùc tiÔn ¸p dông cña h¶i quan c¸c n­íc, qua qu¸ tr×nh kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸, hÖ thèng vÒ mÆt lý luËn, kiÓm chøng thùc tiÔn ®· rót l¹i mét sè b­íc c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh qu¶n lý rñi ro, c¸c b­íc nµy cã tÝnh hÖ thèng rÊt cao víi mèi quan hÖ h÷u c¬ g¾n bã. §ã lµ c¸c b­íc: x¸c ®Þnh bèi c¶nh, x¸c ®Þnh rñi ro, ph©n tÝch rñi ro, ®¸nh gi¸ rñi ro, xö lý rñi ro vµ chØ ®¹o vµ ®¸nh gi¸. Trong x¸c ®Þnh bèi c¶nh cÇn ph¶i thu thËp th«ng tin vÒ m«i tr­êng bªn trong, bªn ngoµi cã liªn quan ®Õn thùc tiÔn ho¹t ®éng h¶i quan cô thÓ t¹i c¶ng biÓn cïng víi nh÷ng ng­êi liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng ®ã, tõ ®ã x¸c ®Þnh râ môc tiªu vµ ph¹m vi cña c«ng viÖc qu¶n lý rñi ro còng nh­ nguån lùc cÇn tham gia. TiÕp ®ã cÇn x¸c ®Þnh râ c¸c rñi ro th«ng qua c¸c mèi quan hÖ qu¶n lý, th­¬ng m¹i, nh÷ng ®iÒu chØnh ph¸p luËt,... diÔn ra gi÷a nh÷ng ng­êi cã liªn quan trong céng ®ång, trong bèi c¶nh c«ng viÖc... hay nãi c¸ch kh¸c ®©y lµ c«ng viÖc x¸c ®Þnh nh÷ng kh¶ n¨ng dÉn ®Õn sai ph¹m vµ viÖc ®ã diÔn ra nh­ thÕ nµo t¹i m«i tr­êng c¶ng biÓn. Tõ ®ã chØ ra nguån gèc cña rñi ro vµ nh÷ng nguyªn nh©n cã thÓ g©y ra rñi ro. Cuèi b­íc nµy cÇn chØ ra danh môc c¸c rñi ro ph¸t sinh, c¸c rñi ro kh¸c ®· ®­îc x¸c ®Þnh, c¸c lÜnh vùc cô thÓ chÞu sù t¸c ®éng cña rñi ro, nªu chi tiÕt c¸c rñi ro ®Ó chuyÓn sang b­íc tiÕp theo lµ ph©n tÝch rñi ro víi môc ®Ých sµng läc lo¹i bá nh÷ng rñi ro thÊp, rñi ro cã thÓ chÊp nhËn ®­îc ®Ó tËp trung vµo c¸c rñi ro chÝnh yÕu, vµ cung cÊp c¸c d÷ liÖu hç trî cho viÖc ®¸nh gi¸ vµ qu¶n lý rñi ro. Khi ®· cã kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ rñi ro, viÖc tiÕp theo cÇn lµm lµ ph¶i cã c¸ch xö lý chóng theo mét chiÕn l­îc x¸c ®Þnh. §ã lµ khi cã thÓ ®­îc ta cã thÓ tr¸nh c¸c rñi ro ®ã, hoÆc chÊp nhËn chóng vµ chuÈn bÞ tinh thÇn, nguån lùc gi¶i quyÕt hËu qu¶ (mµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ ®­îc ¸p dông lµ kiÓm tra sau th«ng quan), hoÆc gi¶m bít c¸c kh¶ n¨ng, hËu qu¶ hoÆc c¶ hai cña rñi ro th«ng qua viÖc ®iÒu chØnh Ýt nhiÒu c¸c b­íc nghiÖp vô h¶i quan c¶ng, hoÆc chuyÓn rñi ro cho mét bªn kh¸c theo h×nh thøc céng ®ång, san sÎ tr¸ch nhiÖm (nh­ viÖc x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm khai b¸o ®óng lµ cña chñ hµng, H¶i quan sÏ kiÓm tra trong 5 n¨m sau ®ã), vµ cuèi cïng lµ t×m ra c¸c gi¶i ph¸p xö lý rñi ro tèt nhÊt b»ng c¸ch xem nã gi¶m ®­îc rñi ro chõng nµo, kÕt qu¶ ®em l¹i ra sao, g¾n nã víi c¸c ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt nh­ chi phÝ, thêi gian, nguån lùc, sù phèi hîp víi chÝnh s¸ch cña ngµnh vµ cña chÝnh phñ ®Ó ra ®­îc c¸c gi¶i ph¸p kh¶ dÜ cuèi cïng vµ x©y dùng kÕ ho¹ch hµnh ®éng cña ngµnh, cña tõng ®Þa bµn trªn c¬ së c¸c gi¶i ph¸p ®ã. B­íc sau rèt vµ còng lµ b­íc cã gi¸ trÞ tiªn quyÕt ®Ó kü thuËt qu¶n lý rñi ro sèng ®­îc (tøc lµ mét hÖ thèng lµm viÖc) lµ sau qu¸ tr×nh thùc hiÖn, ta cÇn ph¶i cã nh×n nhËn tæng thÓ vµ ®¸nh gi¸ cô thÓ ®Ó thÊy ®­îc nh÷ng g× cÇn ®iÒu chØnh, söa ®æi, kÕ thõa ph¸t huy, nh÷ng g× cÇn lo¹i bá hoÆc cÇn l­u ý theo dâi tiÕp. ChØ cã nh­ vËy vµ liªn tôc nh­ vËy chóng ta míi cã thÓ cã ®­îc hÖ thèng ®¸nh gi¸ rñi ro ®óng nghÜa cña nã, phôc vô cã hiÖu qu¶ cho c«ng t¸c h¶i quan trong giai ®o¹n hiÖn nay, ®¸p øng yªu cÇu nhiÖm vô cña ngµnh vµ céng ®ång. Còng nhê ®ã sÏ dÇn dÇn t¹o nªn ®­îc mét t­ duy lµm viÖc míi ®Ó ngµnh cã thÓ ®¸p øng vµ phôc vô tèt, t¹o ®µ cho nh÷ng nhiÖm vô c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh nãi chung vµ c¶i c¸ch thñ tôc h¶i quan nãi riªng. b) Khai thuª H¶i quan( Customs broker): ë H¶i quan c¸c n­íc nh­ Th¸i lan, Philipine, Trung quèc,... vai trß ng­êi khai thuª h¶i quan rÊt quan träng v× xu thÕ ngµy nay doamh nghiÖp ph¶i tù chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt vÒ tÝnh chÝnh x¸c, trung thùc trong khai b¸o thñ tôc h¶i quan. Nh­ H¶i quan Hungary khai thuª h¶i quan lµm tíi 60% c«ng viÖc cña H¶i quan, tÝnh chuyªn nghiÖp hãa cña hä rÊt cao. H¶i quan mét sè n­íc coi viÖc khai h¶i quan qua dÞch vô khai thuª h¶i quan lµ mét trong nh÷ng tiªu chÝ quan träng trong viÖc ph©n luång hµng hãa T¹i ViÖt Nam, theo quy ®Þnh cña Tæng côc H¶i quan th× khi hµnh nghÒ mét ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt lµ sè ng­êi trùc tiÕp thùc hiÖn viÖc khai thuª cña doanh nghiÖp ph¶i qua mét khãa huÊn luyÖn, ®­îc cÊp chøng chØ. Quy ®Þnh nµy rÊt phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ thùc tiÔn H¶i quan c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Nh­ng võa triÓn khai thùc hiÖn ®· gÆp ph¶i khã kh¨n do r¬i ®óng vµo thêi ®iÓm ChÝnh phñ chØ ®¹o xo¸ bá c¸c lo¹i giÊy phÐp. V× vËy qua h¬n 4 n¨m thùc hiÖn nh­ng ®Õn nay vÉn ch­a h×nh thµnh ®éi ngò khai thuª theo ®óng nghÜa cña nã. Trong thêi gian tíi cÇn h×nh thµnh, chuyªn m«n hãa ®éi ngò khai thuª h¶i quan qua viÖc ®µo t¹o, trang bÞ cho hä nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ thñ tôc h¶i quan, vÒ ph©n lo¹i, ¸p m·, x¸c ®Þnh trÞ gi¸ hµng ho¸ theo nh÷ng tiªu chÝ cña h¶i quan hiÖn ®¹i ®Ó t¹o thóc ®Èy qu¸ tr×nh th«ng quan cña h¶i quan. H¶i quan vµ c¸c c¬ quaun cã liªn quaun cÇn t¹o ®iÒu ®iÒu kiÖn cho lo¹i h×nh nµy ph¸t triÓn vµ khuyÕn khÝch doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu sö dông dÞch vô nµy. c) KiÓm tra thùc tÕ t¹i cöa khÈu( Physical Examination): HiÖn t¹i cã 3 h×nh thøc kiÓm tra: MiÔn kiÓm tra, KiÓm tra x¸c suÊt 10%, KiÓm tra 100% trong ®ã cÇn t¹o c¬ chÕ ®Ó cã thÓ b¶o vÖ, gi¶i trõ tr¸ch nhiÖm cho c«ng chøc h¶i quan khi ®· hµnh ®éng mét c¸ch mÉn c¸n theo ®óng chøc tr¸ch ®· quy ®Þnh mµ vÉn cßn nh÷ng sai sãt xÈy ra ngoµi mong muèn cña m×nh. §Ó kh¾c phôc hiÖn t­îng nµy cÇn ph¶i lµm nh÷ng viÖc nh­ : + CÇn cã quy ®Þnh c¸ch thøc kiÓm tra thùc tÕ hµng hãa t¹i cöa khÈu, x©y dùng c¬ së khoa häc ®Ó viÖc chän mÉu kiÓm tra cña c«ng chøc h¶i quan ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan cao. + ViÖc ph©n c«ng c¸n bé kiÓm tra l« hµng nµo, doanh nghiÖp nµo còng ph¶i ®¶m b¶o tÝnh ngÉu nhiªn, tr¸nh t×nh tr¹ng mãc nèi tr­íc ®Ó lµm sai. Gi¶i ph¸p ®¸p øng c¸c yªu cÇu trªn lµ ph¶i tiªu chuÈn hãa, m· hãa c¸c tiªu chÝ nh­ Doanh nghiÖp, mÆt hµng, xuÊt sø hµng hãa...vµ c¸c th«ng tin kh¸c ®Ó x©y dùng phÇn mÒm vµ gi¶i bµi to¸n ®· nªu ë trªn b»ng c¸ch ¸p dông tin häc . Lóc ®ã mäi quyÕt ®Þnh ph­¬ng thøc kiÓm tra ®Òu thùc hiÖn th«ng qua m¸y tÝnh, kh«ng ph¶i do ý chÝ chñ quan ¸p ®Æt cña c«ng chøc h¶i quan n÷a. Lóc ®ã Doanh nghiÖp còng kh«ng biÕt tr­íc l« hµng cña m×nh sÏ kiÓm tra nh­ thÕ nµo, ë ®©u? vµ m×nh ph¶i kiÓm tra l« hµng nµo, cña doanh nghiÖp nµo, còng hoµn toµn th«ng qua m¸y ®Þnh quyÕt ®Þnh. ViÖc kiÓm tra thùc tÕ hµng hãa vËn chuyÓn qua ®­êng biÓn sÏ rÊt khã nÕu chØ thùc hiÖn b»ng ph­¬ng ph¸p thñ c«ng. nh÷ng c¶ng lín cÇn trang bÞ hÖ thèng m¸y soi container. HÖ thèng nµy kÕt hîp víi viÖc thu thËp th«ng tin t×nh b¸o, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ rñi ro. ViÖc lµm nµy sÏ kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng kiÓm tra thñ c«ng võa tèn rÊt nhiÒu thêi gian võa ®¹t hiÖu qu¶ thÊp, võa cã t¸c dông r¨n ®e, phßng ngõa c¸c ©m m­u gian lËn. d) KiÓm tra sau th«ng quan( Post Clearence Audit): §Ó triÓn khai ¸p dông nghiÖp vô kiÓm tra sau th«ng quan (PCA) cã thÓ cßn ph¶i lµm nhiÒu viÖc nh­ng tr­íc m¾t h¶i quan ViÖt Nam cÇn xóc tiÕn ngay mét sè c«ng viÖc cô thÓ nh­ x©y dùng m«i tr­êng ph¸p lý trong ®ã cÇn chó ý 3 néi dung c¬ b¶n sau : Thõa nhËn vÒ mÆt ph¸p lý ngµnh h¶i quan cã quyÒn kiÓm tra mäi chøng tõ th­¬ng m¹i ,chøng tõ sæ s¸ch kÕ to¸n ... cña chñ hµng .¥ ®©y chØ h¹n ®Þnh trong sè c¸c chøng tõ cã liªn quan trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Õn l« hµng cÇn kiÓm tra . Mäi chñ hµng xuÊt nhËp khÈu ph¶i b¶o qu¶n l­u gi÷ mäi chøng tõ xuÊt nhËp khÈu cña m×nh trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh (th­êng vµo kho¶ng tõ 3 ®Õn 5 n¨m ) vµ trong thêi gian l­u gi÷ theo quy ®Þnh nÕu c¬ quan h¶i quan yªu cÇu th× ph¶i xuÊt tr×nh ngay c¸c chøng tõ nµy phôc vô cho yªu cÇu cña c¸c cuéc kiÓm to¸n h¶i quan. §Þnh râ c¸c chÕ tµi xö ph¹t ®èi víi nh÷ng chñ hµng vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ xuÊt nhËp khÈu vµ c¸c thñ tôc th«ng quan , nhÊt lµ c¸c chñ hµng cè ý khai b¸o gian lËn ®Ó trèn thuÕ . C¸c yªu cÇu, néi dung c¬ b¶n cña ho¹t ®éng kiÓm tra sau th«ng quan ®· ®­îc qui ®Þnh t¹i §iÒu 32 cña LuËt H¶i quan 2001 vµ ®· ®­îc cô thÓ ho¸ trong c¸c v¨n b¶n d­íi LuËt nh­ Nghi ®Þnh 102/2001/ND ngµy 30/12/2001. §iÒu cÇn ph¶i tiÕp tôc lµm trong lÜnh vùc hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý lµ chuÈn bÞ tèt vÒ mÆt t©m lý cho ng­êi ®­îc kiÓm tra vµ x¸c ®Þnh cô thÓ h¬n tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n cña c¸c nh©n viªn h¶i quan lµm viÖc trong bé phËn kiÓm tra sau th«ng quan. KiÓm tra sau th«ng quan lµ mét chuyªn ngµnh hÑp ®­îc h×nh thµnh theo yªu cÇu chèng gian lËn th­¬ng m¹i cña ngµnh H¶i quan vµ trªn c¬ së øng dông c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n cña nhiÒu chuyªn ngµnh kh¸c. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn mét cuéc kiÓm to¸n h¶i quan lµ qu¸ tr×nh vËn dông mét c¸ch s¸ng t¹o nhuÇn nhuyÔn vµ cã hÖ thèng c¸c kiÕn thøc kÕ to¸n, kiÓm to¸n, th­¬ng m¹i, luËt ph¸p , ®iÒu tra ... V× vËy cÇn ®µo t¹o, trang bÞ c¸c kiÕn thøc chuyªn ngµnh cã liªn quan ®Ó nh©n viªn kiÓm tra sau th«ng quan cã thÓ hoµn thµnh nhiÖm vô . II- Thùc hiÖn C«ng ­íc HS a) Thµnh lËp tæ chøc chuyªn gia: Tõ khi LuËt H¶i quan cã hiÖu lùc tr¸ch nhiÖm ph©n lo¹i vµ x¸c ®Þnh trÞ gi¸ ®· chuyÓn sang cho Chñ hµng (tr­íc ®ã khi lµm thñ tôc h¶i quan tr¸ch nhiÖm ph©n lo¹i vµ x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ cña l« hµng thuéc vÒ c¬ quan H¶i quan, ng­êi khai h¶i quan chØ ph¶i m« t¶ chÝnh x¸c hµng hãa còng nh­ trÞ gi¸ tÝnh thuÕ). Trong khi ®ã c¸c Doanh nghiÖp ch­a cã sù chuÈn bÞ kü cµng, ®Æc biÖt nh÷ng ng­êi ®i lµm thñ tôc h¶i quan còng ch­a ®­îc ®µo t¹o kü vÒ viÖc ph©n lo¹i còng nh­ x¸c ®Þnh trÞ gi¸ (®©y lµ nh÷ng c«ng viÖc rÊt khã vµ rÊt phøc t¹p ®èi víi c¶ c«ng chøc H¶i quan). §Ó th¸o gì vÊn ®Ò nµy, theo kinh nghiÖm c¸c n­íc cÇn h×nh thµnh ®éi ngò chuyªn gia gäi lµ "Chuyªn gia nhËp khÈu" - lµ nh©n viªn h¶i quan chuyªn vÒ ph©n lo¹i vµ x¸c ®Þnh trÞ gi¸ cña mét hµng hãa cô thÓ. Tr­íc m¾t t¹i Côc h¶i quan c¸c c¶ng biÓn lín cña thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ H¶i Phßng ph¶i cã c¸c tæ chøc chuyªn gia cã nhiÖm vô t­ vÊn gióp doanh nghiÖp ph©n lo¹i hµng hãa, ¸p gi¸ vµ ¸p thuÕ suÊt tr­íc khi XNK hµng hãa, ®ång thêi còng ph¶i cã mét v¨n b¶n cña cÊp cã thÈm quyÒn quy ®Þnh: Tiªu chuÈn, gi¸ trÞ ph¸p lý, thÈm quyÒn còng nh­ tr¸ch nhiÖm cña chuyªn gia nµy. b) Danh môc hµng hãa XNK, Danh môc BiÓu thuÕ Bé Tµi chÝnh cÇn ®­a toµn bé c¸c thµnh phÇn cña Danh môc hµng ho¸ theo C«ng ­íc HS vµo Danh môc BiÓu thuÕ XuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam. §ång thêi còng yªu cÇu c¸c Bé, Ngµnh kh¸c khi ban hµnh c¸c danh môc hµng hãa theo yªu cÇu qu¶n lý chuyªn ngµnh, ngoµi viÖc m« t¶ tªn hµng còng ph¶i cã dÉn chiÕu m· HS kÌm theo. ChuÈn ho¸ dÞch thuËt trong phiªn b¶n Danh môc HS tiÕng ViÖt. Danh môc Hµng ho¸ XuÊt NhËp khÈu ViÖt Nam vµ Danh môc BiÓu thuÕ XuÊt khÈu, NhËp khÈu ViÖt Nam cÇn ®­îc tÝch hîp ho¸ thµnh v¨n kiÖn tra cøu duy nhÊt. III. Thùc hiÖn HiÖp ®Þnh trÞ gi¸ GATT/WTO: a) TriÓn khai ®ång bé c¸c biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸, trî gi¸. HiÖp ®Þnh trÞ gi¸ GATT kh«ng nh»m vµo môc ®Ých chèng b¸n ph¸ gi¸, trî gi¸. Vµ theo nguyªn t¾c cña HiÖp ®Þnh th× ngay c¶ trong tr­êng hîp hµng nhËp khÈu ®­îc b¸n ph¸ gi¸, ®­îc trî gi¸ th× vÉn xem xÐt x¸c ®Þnh trÞ gi¸ theo trÞ gi¸ giao dÞch. Do vËy ®Ó b¶o hé cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc tr­íc sù c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh vµ b¶o ®¶m cho c¸c nhµ nhËp khÈu ®­îc ®èi xö b×nh ®¼ng khi ¸p dông c¸c nguyªn t¾c x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ GATT th× ph¶i triÓn khai ®ång bé c¸c biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸, trî gi¸. b) X©y dùng chiÕn l­îc tù nguyÖn chÊp hµnh cña doanh nghiÖp C¬ quan H¶i quan vµ doanh nghiÖp lµ b¹n ®ång hµnh. Mèi quan hÖ ®ã dùa trªn c¸c qui ®Þnh cña ph¸p luËt vµ sù tin t­ëng lÉn nhau trong qu¸ tr×nh thùc thi ph¸p luËt. NÕu nh­ sè ®«ng doanh nghiÖp lu«n t×m c¸ch trèn tr¸nh c¸c nghÜa vô thùc thi ph¸p luËt hoÆc c¬ quan H¶i quan thiÕu tin t­ëng vµo sù tù gi¸c chÊp hµnh cña doanh nghiÖp th× c¶ hai tr­êng hîp trªn ®©y ®Òu dÉn ®Õn sù suy gi¶m hiÖu qu¶ qu¶n lý cña H¶i quan vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ ®iÒu nµy t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn tèc ®é th«ng quan khi thùc hiÖn trÞ x¸c dÞnh trÞ gi¸ theo GATT. c) X©y dùng c¬ së d÷ liÖu th«ng tin phôc vô c«ng t¸c x¸c ®Þnh trÞ gi¸ Mét yÕu tè hÕt søc quan träng phôc vô cho c«ng t¸c x¸c ®Þnh trÞ gi¸ h¶i quan lµ x©y dùng c¬ së d÷ liÖu th«ng tin liªn quan ®Õn gi¸ c¶ hµng ho¸ XNK. Nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt nµy ph¶i cã s½n ë cöa khÈu n¬i tiÕn hµnh x¸c ®Þnh trÞ gi¸. §èi víi c¸n bé x¸c ®Þnh trÞ gi¸ th× th«ng tin cã vai trß rÊt quan träng. Nã kh«ng nh÷ng gióp cho viÖc x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ trong tr­êng hîp kh«ng thÓ sö dông ph­¬ng ph¸p trÞ gi¸ giao dÞch mµ cßn lµ c¬ së cho c¸c nghi vÊn h¶i quan vÒ trÞ gi¸ vµ hç trî c«ng t¸c kiÓm tra sau th«ng quan. Cã thÓ nãi r»ng nÕu kh«ng cã hÖ thèng th«ng tin trÞ gi¸ thÝch hîp, h¶i quan sÏ rÊt khã ph¸t hiÖn ra c¸c hiÖn t­îng gian lËn vÒ gi¸ hay ®­a ra mét quyÕt ®Þnh chÝnh x¸c liªn quan ®Õn trÞ gi¸. Do ®ã, hÖ thèng th«ng tin trÞ gi¸ m¹nh ph¶i ®¸p øng c¸c yªu cÇu vÒ ®é chÝnh x¸c cao, cËp nhËt th­êng xuyªn, bÝ mËt vµ tiÖn dông trong toµn ngµnh h¶i quan khi cÇn. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ c¸n bé x¸c ®Þnh trÞ gi¸ ph¶i am hiÓu chuyªn m«n, nghiÖp vô, cã kinh nghiÖm thùc tiÔn ®Ó cã thÓ biÕt ®­îc th«ng tin nµo ®¸ng tin cËy, th«ng tin nµo sai lÖch. §iÒu nµy ®ßi hái c¬ quan H¶i quan ph¶i x©y dùng ®­îc c¸c c¬ së d÷ liÖu th«ng tin cÇn thiÕt hç trî cho c¸n bé H¶i quan trong c«ng t¸c, mÆt kh¸c cã thÓ tæ chøc nh÷ng buæi héi th¶o trao ®æi th«ng tin, kinh nghiÖm vËn dông gi÷a c¸c c¸n bé lµm c«ng t¸c x¸c ®Þnh trÞ gi¸. d) Chó träng ®µo t¹o c¸n bé, phæ biÕn, tuyªn truyÒn ph¸p luËt : C¸c ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh trÞ gi¸ cña HiÖp ®Þnh trÞ gi¸ GATT cã tÝnh kü thuËt nghiÖp vô cao vµ míi mÎ, do ®ã vÊn ®Ò ®Æc biÖt quan träng lµ ph¶i n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô, vÒ luËt ph¸p, còng nh­ ngo¹i ng÷. V× vËy c«ng t¸c ®µo t¹o c¸n bé, t¹o nguån nh©n lùc c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng cho hiÖn t¹i còng nh­ trong thêi gian tíi cÇn ®­îc hÕt søc chó träng. e) T¨ng c­êng hîp t¸c quèc tÕ: Trong ®iÒu kiÖn ®Êt n­íc cßn nhiÒu khã kh¨n, cÇn coi träng vµ thóc ®Èy quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ, tranh thñ sù gióp ®ì cña c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ H¶i quan c¸c n­íc trong viÖc cung cÊp trang thiÕt bÞ phôc vô cho tù ®éng ho¸ quy tr×nh thñ tôc h¶i quan, gãp phÇn hç trî cho viÖc triÓn khai ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh trÞ gi¸ h¶i quan theo GATT, t¨ng c­êng trao ®æi th«ng tin th­¬ng m¹i quèc tÕ ®Ó t¹o nguån c¬ së d÷ liÖu nghiÖp vô, còng nh­ häc tËp vµ trao ®æi kinh nghiÖm qua c¸c ®ît c«ng t¸c, tham dù héi th¶o, tËp huÊn nghiÖp vô n©ng cao tr×nh ®é vµ n¨ng lùc qu¶n lý cña H¶i quan. MÆt kh¸c tham gia tÝch cùc vµo ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc quèc tÕ nh­ ASEAN, APEC, WCO... ®Ó ngµy cµng n©ng cao vai trß vµ vÞ trÝ cña ViÖt nam trªn tr­êng quèc tÕ. ViÖc ®Æt §¹i diÖn H¶i quan t¹i nh÷ng quèc gia ®ãng vai trß trung t©m th­¬ng m¹i quèc tÕ, cã giao dÞch mua b¸n hµng hãa nhiÒu sÏ ®em l¹i lîi Ých rÊt ®¸ng kÓ v× ®©y lµ ®Çu mèi cña nh÷ng th«ng tin t×nh b¸o vÒ gi¸ thùc cña hµng hãa giao dÞch trªn thÞ tr­êng nhµ nhËp khÈu ViÖt Nam ®· tr¶ hoÆc sÏ ph¶i tr¶ cho nhµ xuÊt khÈu ë n­íc ngoµi. Nh÷ng th«ng tin nµy gióp H¶i quan cã c¬ së yªu cÇu chñ hµng ph¶i khai ®óng trÞ gi¸ hµng hãa theo quy ®Þnh, chèng thÊt thu ng©n s¸ch cña nhµ n­íc. IV. C«ng nghÖ th«ng tin: øng dông tin häc ®Ó tù ®éng ho¸ quy tr×nh thñ tôc lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña C«ng ­íc Ky«t« vµ còng lµ môc tiªu chiÕn l­îc hiÖn ®¹i ho¸ ngµnh h¶i quan. C«ng nghÖ th«ng tin (CNTT) lµ ch×a kho¸ ®Ó gióp cho ngµnh h¶i quan thùc hiÖn c¶i c¸ch hµnh chÝnh, ®Èy nhanh thêi gian th«ng quan, qu¶n lý chÆt chÏ nguån thu cho ng©n s¸ch tõ thuÕ XNK vµ c¸c kho¶n thu kh¸c, t¹o m«i tr­êng th«ng tho¸ng cho ho¹t ®éng XNK, lµ mét biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Êu tranh chèng tiªu cùc trong néi bé ngµnh h¶i quan, n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý cña bé m¸y, gãp phÇn tÝch cùc vµo tiÕn tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ h¶i quan nãi riªng vµ cña ®Êt n­íc nãi chung. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu CNTT nãi chung vµ tù ®éng ho¸ quy tr×nh thñ tôc h¶i quan ®Õn n¨m 2005, cÇn ph¶i gi¶i quyÕt ®ång bé c¸c nhãm vÊn ®Ò sau : Nghiªn cøu hoc tËp kinh nghiÖm c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi ®Ó h×nh thµnh c¸c khung ph¸p lý vÒ trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö, ch÷ ký x¸c nhËn ®iÖn tö. Thóc ®Èy h×nh thµnh m«i tr­êng thanh to¸n tiÒn ®iÖn tö, gi¶m thiÓu giÊy tê Th­¬ng m¹i, b¶o vÖ c¸c d÷ liÖu ®iÖn tö, hé trî cho viÖc ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Quy tr×nh thñ tôc h¶i quan tù ®éng ho¸ theo chuÈn mùc thñ tôc h¶i quan hiÖn ®¹i cña thÕ giíi N©ng cÊp hÖ thèng viÔn th«ng ®Ó trao ®æi th«ng tin vµ dù liÖu ë 2 møc: Møc vïng : N©ng cÊp hÖ thèng viÔn th«ng cña mét sè ®¬n vÞ cã l­u l­îng hµng ho¸ lín cã liªn quan tíi nhiÒu ®Þa ph­¬ng kh¸c nh­ TP HCM, Vòng tµu, §ång nai, B×nh d­¬ng, H¶i phßng, Hµ néi. ViÖc n©ng cÊp hÖ thèng viÔn th«ng ë møc vïng sÏ hé trî rÊt nhiÒu cho thñ tôc h¶i quan tr­íc m¾t lµ vÊn ®Ò nî thuÕ liªn quan tíi viÖc cuìng chÕ hµng ho¸ XNK, vÊn ®Ò c¸c th«ng tin vi ph¹m liªn quan tíi viÖc ph©n luång hµng ho¸, vÊn ®Ò ®¶m b¶o th«ng tin vÒ hµng ho¸ XNK cÊp vïng lªn Tæng côc vµ ChÝnh phñ. Ngoµi ra víi hÖ thèng th«ng tin tËp trung vµ liªn th«ng tèt ë cÊp vïng sÏ góp cho viÖc cËp nhËt nhanh chãng c¸c yªu cÇu míi ®èi víi chÝnh s¸ch hµng ho¸ XNK, chÝnh s¸ch thuÕ vv... Møc Liªn vïng theo trôc x­¬ng c¸ : Tr­íc m¾t lµ khu vùc Hµ néi _ TP HCM cho phÐp kÕt nèi ®­îc víi c¸c Bé, Ngµnh cña ChÝnh phñ ®Ó tiÕp nhËn c¸c th«ng tin quan träng vÒ ®iªï hµnh XNK quèc gia. MÆt kh¸c c¸c Doanh nghiÖp sÏ ®­îc kÕt nèi víi c¬ quan H¶i quan qua cét viÔn th«ng Liªn vïng ®Ó t×m hiÓu th«ng tin trªn trang ‘Web’ cña Tæng côc H¶i quan liªn quan tíi chÝnh s¸ch vÒ hµng ho¸ XNK hoÆc thùc hiÖn c¸c khai b¸o §iÖn tö mµ Doanh nghiÖp cã thÓ lµm ®­îc. H×nh thµnh trung t©m xö lý d÷ liÖu tËp trung Trung t©m nµy ®­îc trang bÞ ®ñ ®Ó cã thÓ tiÕp nhËn vµ xö lý c¸c giao dÞch ®iÖn tö ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh th«ng quan hµng ho¸. §¶m b¶o ho¹t ®éng æn ®Þnh, liªn tôc 24/24, cã c¬ chÕ dù phßng sù cè, tÝnh b¶o mËt chèng x©m nhËp tr¸i phÐp. Toµn bé d÷ liÖu trong quy tr×nh lµm thñ tôc h¶i quan cho hµng ho¸ trªn toµn quèc ®Òu ®­îc tiÕp nhËn, xö lý t¹i Trung t©m nµy. Doanh nghiÖp khai thuª h¶i quan, doanh nghiÖp XNK cã thÓ kÕt nèi víi Trung t©m tù ®éng ho¸ ®Ó thùc hiÖn khai b¸o ®iÖn tö. H¶i quan cÇn ®­îc kÕt nèi víi Ng©n hµng, kho b¹c, h·ng vËn chuyÓn, hµng kh«ng, c¶ng vô ®Ó thùc hiÖn c¸c giao dÞch x¸c nhËn viÖc nép thuÕ, gi¸m s¸t kho hµng, ... Tuú theo quy m« vµ sù s½n sµng cña c¸c ®¬n vÞ liªn quan mµ më réng ph¹m vi kÕt nèi. Tuy nhiªn viÖc kÕt nèi víi Ng©n hµng vµ kho b¹c cïng víi kü thuËt thanh to¸n ®iÖn tö lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn mét quy tr×nh tù ®éng ho¸. PhÇn mÒm tù ®éng ho¸ ®­îc thiÕt kÕ phï hîp víi hÖ thèng quy tr×nh thñ tôc h¶i quan ViÖt nam. PhÇn mÒm tù ®éng ho¸ ph¶i ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu c¬ b¶n sau ®©y : §¸p øng yªu cÇu ®a d¹ng cña c«ng t¸c qu¶n lý h¶i quan trong quy tr×nh thñ tôc, cã nh÷ng chøc n¨ng phï hîp víi c¸c lo¹i h×nh thñ tôc c¶ng biÓn, hµng kh«ng, ®­êng bé... §­îc x©y dùng trªn nÒn c«ng nghÖ th«ng tin tiªn tiÕn, cã kh¶ n¨ng vËn hµnh trªn m¹ng diÖn réng. TÝnh æn ®Þnh, thuËn tiÖn trong viÖc thay ®æi ®èi víi sù thay ®æi cña chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh. §­îc thiÕt kÕ ®ñ c¸c chøc n¨ng cho c¸c c¬ quan cã liªn quan trong quy tr×nh thñ tôc h¶i quan nh­ : Doanh nghiÖp, khai thuª, h·ng vËn chuyÓn, ng©n hµng, c¶ng ... CÇn ®µo t¹o ®éi ngò chuyªn s©u vÒ c«ng nghÖ th«ng tin, cã hiÓu biÕt c¬ b¶n vÒ c¸c lÜnh vùc nghiÖp vô h¶i quan vµ quy tr×nh thñ tôc h¶i quan hiÖn ®¹i. §éi ngò nµy sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm phèi hîp víi c¸c ®èi t¸c trong vµ ngoµi ngµnh thiÕt kÕ, x©y dùng vµ triÓn khai c¸c hÖ thèng øng dông, duy tr× ho¹t ®éng æn ®Þnh cña hÖ thèng, më réng vµ ph¸t triÓn theo yªu cÇu cña nghiÖp vô. §éi ngò chuyªn gia nghiÖp vô h¶i quan ®­îc ®µo t¹o s©u vÒ c¸c lÜnh vùc qu¶n lý h¶i quan vµ thñ tôc h¶i quan hiÖn ®¹i, cã kinh nghiÖm qu¶n lý thùc tiÔn vµ cã hiÓu biÕt chung vÒ CNTT. §éi ngò nµy chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh vÒ thñ tôc h¶i quan khi thiÕt kÕ x©y dùng hÖ thèng tù ®éng ho¸. V- Thùc hiÖn HiÖp ®Þnh TRips: LuËt H¶i quan cã qui ®Þnh t¹i ®iÒu 57 trong ®ã:" Chñ së h÷u quyÒn së h÷u trÝ tuÖ ®· ®­îc b¶o hé theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt nam cã quyÒn ®Ò nghÞ c¬ quan h¶i quan t¹m dõng lµm thñ tôc h¶i quan ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu , xuÊt khÈu mµ m×nh cã c¨n cø cho r»ng cã vi ph¹m lµ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ." §iÒu ®ã cã nghÜa lµ H¶i quan ViÖt nam thùc thi b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ trong chõng mùc cã liªn quan ®Õn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. Nh­ vËy h¶i quan chØ can thiÖp ®èi víi viÖc xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸ vi ph¹m quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp hoÆc vi ph¹m b¶n quyÒn theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt trªn c¬ së thÈm quyÒn ®­îc ph¸p luËt qui ®Þnh Thùc tiÔn triÓn khai c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t biªn giíi cña h¶i quan trong nh÷ng n¨m qua ch­a mang l¹i kÕt qu¶ nh­ mong muèn do c¸c nguyªn nh©n nh­: nhËn thøc chung cña toµn x· héi, cña ngay mét bé phËn c¸n bé h¶i quan cßn h¹n chÕ; h¶i quan ch­a cã bé phËn chuyªn tr¸ch ; cßn thiÕu th«ng tin; ch­a cã sù hîp t¸c hoÆc quan hÖ cÇn thiÕt gi÷a h¶i quan víi chñ së h÷u quyÒn; phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan, lùc l­îng chuyªn ngµnh ch­a chÆt chÏ,... do ®ã, trong thêi gian tíi cÇn tËp trung vµo mét sè kh©u sau: X©y dùng bé phËn chuyªn tr¸ch vÒ së h÷u trÝ tuÖ t¹i c¬ quan Tæng côc h¶i quan còng nh­ t¹i c¸c Côc h¶i quan ®Þa ph­¬ng víi tr¸ch nhiÖm cô thÓ vµ c¸c thÈm q­uyÒn cÇn thiÕt. Trang bÞ c¸c thiÕt bÞ th«ng tin ®¶m b¶o th«ng tin nhanh chãng, kÞp thêi trong néi bé còng nh­ víi c¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch nh­ Côc Së h÷u c«ng nghiÖp, Côc B¶n quyÒn, c¸c së khoa häc, c«ng nghÖ vµ m«i tr­êng còng nh­ së V¨n ho¸ Th«ng tin ë c¸c tØnh thµnh phè. X©y dùng c¬ së d÷ liÖu ®¶m b¶o cho viÖc theo dâi so s¸nh viÖc xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cã nh·n hiÖu hay b¶n quyÒn ®· ®¨ng ký vµ ®· cã yªu cÇu h¶i quan b¶o hé. §µo t¹o ®éi ngò c¸n bé cã chuyªn m«n cao vµ nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ vÊn ®Ò b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. ThiÕt lËp c¸c quan hÖ c«ng t¸c chÆt chÏ víi c¸c c¬ quan kh¸c trong hÖ thèng Së h÷u TrÝ tuÖ, ®Æc biÖt víi côc Së h÷u c«ng nghiÖp, côc B¶n quyÒn. X©y dùng cã chÕ yªu cÇu b¶o hé bao gåm c¶ b¶o hé theo yªu cÇu dµi h¹n vµ yªu cÇu ®èi víi tõng vô viÖc cô thÓ vµ thiÕt lËp c¸c quan hÖ c«ng t¸c thiÕt thùc víi c¸c chñ së h÷u quyÒn së h­ò trÝ tuÖ gióp cho viÖc x©y dùng vµ vËn hµnh c¬ quan chuyªn tr¸ch vÒ së h÷u trÝ tuÖ cu¶ H¶i quan cã hiÖu qu¶ nhÊt. T¨ng c­êng hîp t¸c quèc tÕ nh»m tranh thñ ®­îc kinh nghiÖm cña h¶i quan c¸c n­íc vµ sù hç trî kü thuËt cña c¸c tæ chøc quèc tÕ cã liªn quan trong vÊn ®Ò b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. KÕt luËn HiÖn ®¹i hãa lµ yªu cÇu vµ nhiÖm vô cña toµn §¶ng, toµn d©n, trong ®ã mçi ngµnh, mçi cÊp ph¶i tù ®æi míi, hoµn thiÖn m×nh, tiÕn hµnh nh÷ng b­íc ®i thÝch hîp ®Ó tr­íc hÕt lµ hiÖn ®¹i hãa ngµnh m×nh vµ sau lµ ®ãng gãp vµo c«ng cuéc hiÖn ®¹i hãa chung v× sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. NhËn thøc râ ý nghÜa vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh, ngµnh H¶i quan ViÖt nam ®· nhanh chãng triÓn khai nhiÒu biÖn ph¸p trªn b×nh diÖn réng, thùc hiÖn c¶i c¸ch ®æi míi thñ tôc h¶i quan vµ ®· ®¹t ®­îc nhiÒu kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. LuËt H¶i quan cã hiÖu lùc tõ 1/1/2002 lµ s¶n phÈm kÕt tinh c¸c thµnh tùu ®¹t ®­îc trong suèt qu¸ tr×nh ®æi míi vµ c¶i c¸ch cña ngµnh h¶i quan nãi riªng vµ c¶ n­íc nãi chung trong lÜnh vùc kinh tÕ ®èi ngo¹i. Lµ thµnh viªn cña Tæ chøc H¶i quan ThÕ giíi (WCO), tham gia mét sè c«ng ­íc quan träng vÒ h¶i quan, H¶i quan ViÖt Nam ®· cã ®iÒu kiÖn tham kh¶o s©u h¬n nhiÒu néi dung c¸c c«ng ­íc vÒ h¶i quan hoÆc liªn quan ®Õn h¶i quan, t¹o thuËn lîi cho ngµnh tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng h¶i quan trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc ®¹t ®­îc tõ viÖc tham gia c¸c c«ng ­íc nh­ C«ng ­íc Thµnh lËp Héi ®ång Hîp t¸c H¶i quan, C«ng ­íc Kyoto, C«ng ­íc HS, C«ng ­íc vÒ ma tóy,.. ®· kh¼ng ®Þnh H¶i quan ViÖt Nam ®ang ®i ®óng ®­êng. Th«ng qua viÖc tham gia nh÷ng c«ng ­íc quèc tÕ vÒ h¶i quan, H¶i quan ViÖt nam ®· x©y dùng vµ më réng quan hÖ quèc tÕ song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng víi nhiÒu n­íc vµ khu vùc h¶i quan trªn thÕ giíi. §iÒu ®ã gióp cho ViÖt Nam thªm nhiÒu c¬ héi cã thÓ häc hái vµ trao ®æi kinh nghiÖm víi H¶i quan c¸c n­íc, ®ång thêi còng lµ c¬ héi ®Ó H¶i quan ViÖt Nam chøng tá vÞ thÕ vµ vai trß tÝch cùc cña m×nh trong khu vùc vµ trªn diÔn ®µn quèc tÕ vÒ H¶i quan. Tuy nhiªn, ®Ó thùc sù héi nhËp víi céng ®ång H¶i quan ThÕ giíi, H¶i quan ViÖt Nam cßn rÊt nhiÒu viÖc ph¶i lµm, mµ nghiªn cøu vai trß c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ vÒ h¶i quan hoÆc liªn quan ®Õn h¶i quan lµ mét trong nh÷ng c«ng viÖc cÊp thiÕt, nh»m ®­a ra ®­îc nh÷ng ®¸nh gi¸ kh¸ch quan, ®Ò xuÊt nh÷ng b­íc ®i thÝch hîp cho ngµnh trong viÖc tiÕp tôc, sÏ tham gia nh÷ng c«ng ­íc nµo cho cã lîi nhÊt, phï hîp víi ®Þnh h­íng hiÖn ®¹i hãa ngµnh H¶i quan. Hy väng víi mét sè ®Ò xuÊt tr×nh bµy trong bµi viÕt sÏ gãp mét phÇn nhá bÐ vµo c«ng cuéc hiÖn ®¹i hãa, x©y dùng ngµnh H¶i quan ViÖt nam trë thµnh mét lùc l­îng chuuyªn nghiÖp, cã chuyªn m«n s©u, hiÖn ®¹i, cã uy tÝn trªn diÔn ®µn H¶i quan khu vùc vµ thÕ giíi, gãp phÇn vµo c«ng cuéc hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc vµ n©ng cao vÞ thÕ cña ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ. C¸c ch÷ viÕt t¾t ADB Asia Development Bank Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸ AFTA ASEAN Free Trade Area Khu vùc Tù do Th­¬ng m¹i ASEAN APEC Asia pacific Economic Cooperation Forum DiÔn ®µn Hîp t¸c Kinh tÕ Ch©u A - Th¸i B×nh D­¬ng ASEAN Association of South East Asian Nations HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam A ASEM Asia Europe Meeting DiÔn ®µn hîp t¸c A - ¢u CAP Collective Action Plan Ch­¬ng tr×nh Hµnh ®éng TËp thÓ cña APEC CEPT Common Effective Preferential Tariff Ch­¬ng tr×nh Uu ®·i ThuÕ quan cã hiÖu lùc chung cña ASEAN GATT General Agreement on Tariff and Trade HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ MËu dÞch HS Harmonized System HÖ thèng Hµi hoµ PCA Post Clearance Audit KiÓm tra sau th«ng quan TRIPS Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights HiÖp ®Þnh vÒ c¸c khÝa c¹nh cña QuyÒn së h÷u trÝ tuÖ cã liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i cña WTO WB World Bank Ng©n hµng ThÕ giíi WCO World Custom Organisation Tæ chøc H¶i quan ThÕ giíi CCC Customs Co-operation Council Héi ®ång Hîp t¸c H¶i quan ATA AHTN ¸ ADB Asia Development Bank Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸ AFTA ASEAN Free Trade Area Khu vùc Tù do Th­¬ng m¹i ASEAN AFTA ASEAN Harmonized Tariff Normenclature Danh môc BiÓu thuÕ Hµi hoµ cña ASEAN AFTA Asia pacific Economic Cooperation Forum DiÔn ®µn Hîp t¸c Kinh tÕ Ch©u A - Th¸i B×nh D­¬ng AHTN Association of South East Asian Nations HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam A AHTN Asia Europe Meeting DiÔn ®µn hîp t¸c A - ¢u APEC Admission temporaire - Temporary Admission HÖ thèng t¹m qu¶n APEC Collective Action Plan Ch­¬ng tr×nh Hµnh ®éng TËp thÓ cña APEC ASEAN Customs Co-operation Council Héi ®ång Hîp t¸c H¶i quan ASEAN Common Effective Preferential Tariff Ch­¬ng tr×nh Uu ®·i ThuÕ quan cã hiÖu lùc chung cña ASEAN ASEM Economic, Social, Cultural Committee of Asia-Pacific Uû ban Kinh tÕ, X· héi, V¨n ho¸ ch©u A - Th¸i B×nh D­¬ng ASEM General Agreement on Tariff and Trade HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ MËu dÞch ATA Harmonized System HÖ thèng Hµi hoµ ATA Post Clearance Audit KiÓm tra sau th«ng quan CAP Sub Committee of Customs Procedures TiÓu ban Thñ tôc H¶i quan cña APEC CAP Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights HiÖp ®Þnh vÒ c¸c khÝa c¹nh cña QuyÒn së h÷u trÝ tuÖ cã liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i cña WTO CCC World Bank Ng©n hµng ThÕ giíi CCC World Custom Organisation Tæ chøc H¶i quan ThÕ giíi CEPT World Trade Organisation Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi CEPT Asia Development Bank Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸ ESCAP ASEAN Free Trade Area Khu vùc Tù do Th­¬ng m¹i ASEAN GATT Asia pacific Economic Cooperation Forum DiÔn ®µn Hîp t¸c Kinh tÕ Ch©u A - Th¸i B×nh D­¬ng GATT Association of South East Asian Nations HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam A HS Asia Europe Meeting DiÔn ®µn hîp t¸c A - ¢u HS Collective Action Plan Ch­¬ng tr×nh Hµnh ®éng TËp thÓ cña APEC PCA Common Effective Preferential Tariff Ch­¬ng tr×nh Uu ®·i ThuÕ quan cã hiÖu lùc chung cña ASEAN PCA General Agreement on Tariff and Trade HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ MËu dÞch SCCP Harmonized System HÖ thèng Hµi hoµ TRIPS Post Clearance Audit KiÓm tra sau th«ng quan TRIPS Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights HiÖp ®Þnh vÒ c¸c khÝa c¹nh cña QuyÒn së h÷u trÝ tuÖ cã liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i cña WTO WB World Bank Ng©n hµng ThÕ giíi WB World Custom Organisation Tæ chøc H¶i quan ThÕ giíi WCO Customs Co-operation Council Héi ®ång Hîp t¸c H¶i quan WTO ¸ ADB Asia Development Bank Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸ AFTA ASEAN Free Trade Area Khu vùc Tù do Th­¬ng m¹i ASEAN APEC Asia pacific Economic Cooperation Forum DiÔn ®µn Hîp t¸c Kinh tÕ Ch©u A - Th¸i B×nh D­¬ng ASEAN Association of South East Asian Nations HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam A ASEM Asia Europe Meeting DiÔn ®µn hîp t¸c A - ¢u CAP Collective Action Plan Ch­¬ng tr×nh Hµnh ®éng TËp thÓ cña APEC CEPT Common Effective Preferential Tariff Ch­¬ng tr×nh Uu ®·i ThuÕ quan cã hiÖu lùc chung cña ASEAN GATT General Agreement on Tariff and Trade HiÖp ®Þnh chung vÒ ThuÕ quan vµ MËu dÞch HS Harmonized System HÖ thèng Hµi hoµ PCA Post Clearance Audit KiÓm tra sau th«ng quan TRIPS Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights HiÖp ®Þnh vÒ c¸c khÝa c¹nh cña QuyÒn së h÷u trÝ tuÖ cã liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i cña WTO WB World Bank Ng©n hµng ThÕ giíi WCO World Custom Organisation Tæ chøc H¶i quan ThÕ giíi CCC Customs Co-operation Council Héi ®ång Hîp t¸c H¶i quan ATA AHTN ¸ Tµi liÖu tham kh¶o TiÕng ViÖt 1.“Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO)” - NXB ChÝnh trÞ Quèc gia (2000), Bé Ngo¹i giao, Vô Hîp t¸c Kinh tÕ §a ph­¬ng. 2. “ChiÕn l­îc tin häc ho¸ ngµnh H¶i quan ViÖt Nam” (7/2001), NguyÔn Trung Th¸i, NguyÔn C¸t Hå. 3. NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ (sè 101/2001/N§-CP) ngµy 31/12/2001 “Qui ®Þnh chi tiÕt thi hµnh mét sè ®iÒu cña LuËt H¶i quan vÒ thñ tôc h¶i quan, chÕ ®é kiÓm tra, gi¸m s¸t h¶i quan”. 4. NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ (sè 60/2002/N§-CP ngµy 6/6/2001) “Qui ®Þnh v/v x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu theo nguyªn t¾c cña HiÖp ®Þnh thùc hiÖn §iÒu 7 HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th­¬ng m¹i”. 5. “LuËt H¶i quan”, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia n¨m 2001. 6. “§Ò ¸n triÓn khai ¸p dông trÞ gi¸ h¶i quan GATT/WTO trong khu«n khæ ASEAN”, Tæng côc H¶i quan (9/2000). 7. “B¸o c¸o s¬ kÕt hai n¨m thùc hiÖn ®Ò ¸n C¶i c¸ch thñ tôc h¶i quan”, Tæng côc H¶i quan (27/3/2002). 8. “B¸o c¸o 2 th¸ng thùc hiÖn LuËt H¶i quan”, Tæng côc H¶i quan (2002). 9. “KÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh H¶i quan n¨m 2001-2005”, tæng côc H¶i quan. 10. “T¨ng c­êng n¨ng lùc cho H¶i quan ViÖt Nam” - B¸o c¸o vÒ thùc hiÖn Dù ¸n giai ®o¹n I vµ khuyÕn nghÞ cho kh¶ n¨ng triÓn khai giai ®o¹n II - Dù ¸n VIE 97/059 UNDP, Tæng côc H¶i quan (11/2000). 11. C¸c “B¸o c¸o c«ng t¸c hµng n¨m”V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu §¶ng toµn quèc lÇn thø IX, §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ néi, 2001. cña Tæng côc H¶i quan ViÖt Nam. TiÕng Anh 12. Alan Hall (11/2002): “Strengthening the capacity of Vietnam Customs”. Report on Project implementation during Phase I and Recommendation Possible Project Phase II. UNDP-Funded Project VIE/97/059. 13. Asean customs vision 2020, Visionstatement, Website: http:www.asean.sec.org 14. Asean Agreement on Customs (1997) [Article 6. Cutoms Procedures], Phuket Thailand, 1st March 1997. 15. J.Mark Siegrist (2000): “Report on the preparation Requirements for the Implementation of GATT/WTO valuation in Vietnam” 16. Customs and Tariff Bureau Ministry of Finance (2000): Customs Administration in Japan 17. World Customs Organisation: Protocol of Amendment to the International Convention on the Simplification & Harmonisation of Customs Procedures. 18. World Customs Organisation (Third Edition 2002): Harmonised Commodity Description & Coding System.