Khóa luận Vấn đề tiêu chuẩn chất lượng, môi trường và xã hội đối với hàng hoá xuất khẩu sang EU

ã nhu cÇu rÊt lín vÒ gèm sø, dông cô thÓ thao, nhiªn liÖu kho¸ng, cµ phª, s¶n phÈm da thuéc, giµy dÐp vµ ®å gç gia dông ViÖt Nam. ThÞ tr­êng Hµ Lan: lµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu lín thø t­ cña ViÖt Nam trong khèi víi nh÷ng s¶n phÈm nh­: hµng ®iÖn m¸y; thùc phÈm chÕ biÕn; rau, qu¶ vµ h¹t ®· qua chÕ biÕn; sîi dÖt; nhùa vµ c¸c s¶n phÈm nhùa; c¸c s¶n phÈm gç néi thÊt... §Æc biÖt mÊy n¨m gÇn ®©y, Hµ Lan cã nhu cÇu rÊt lín vÒ c¸c s¶n phÈm s÷a, trøng chim vµ mËt ong; thùc phÈm chÕ biÕn; ®å gç gia dông, c¸c s¶n phÈm gèm cña ViÖt Nam. C¸c thÞ tr­êng cßn l¹i còng cÇn ph¶i ph©n tÝch c¬ cÊu ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hîp lý. Thªm vµo ®ã, víi kÕ ho¹ch më réng sang phÝa §«ng cña Liªn minh ch©u ¢u (ngµy 1/5/2004, EU sÏ chÝnh thøc kÕt n¹p thªm 10 n­íc Trung vµ §«ng ¢u - gäi t¾t lµ CEEC, trë thµnh EU25), ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ®èi víi c¸c thÞ tr­êng míi nµy ngay tõ b©y giê lµ rÊt cÇn thiÕt. ThuÕ suÊt cña c¸c mÆt hµng cµ phª, chÌ, gia vÞ ë d¹ng th« cña EU15 rÊt thÊp (0%), nh­ng thuÕ suÊt víi CEEC lµ 10%. Nh­ vËy, CEEC trë thµnh thµnh viªn EU sÏ lµ thuËn lîi lín víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu s¶n phÈm nµy cña ViÖt Nam. Linh kiÖn ®iÖn tö vµ m¸y tÝnh cã rÊt nhiÒu triÓn väng bëi c¸c n­íc CEEC cã tiÒm n¨ng tiªu thô lín ®Ó thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ khi gia nhËp vµo EU. TriÓn väng xuÊt khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam sang thÞ tr­êng EU Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng tíi kh¶ n¨ng xuÊt khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam vµo EU Xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i, khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ: T¸c ®éng tÝch cùc cña xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i, khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ t¹o ra c¬ héi lín cho tÊt c¶ c¸c n­íc, nhÊt lµ nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ trªn c¬ së øng dông thµnh qu¶ cña c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸, t¨ng doanh thu ngo¹i tÖ lµm tiÒn ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ. Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc, xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i, khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ còng ®Æt ra nhiÒu th¸ch thøc cho c¸c n­íc nµy nh­: lµm t¨ng søc Ðp c¹nh tranh, dÉn tíi sù lÖ thuéc ngµy cµng nhiÒu cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµo sù æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ dÇn dÇn r¬i vµo tÇm ¶nh h­ëng cña c¸c n­íc ph¸t triÓn, c¶ vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ... ChÝnh v× vËy, xu thÕ nµy sÏ t¹o thuËn lîi cho ta më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu sang EU n¬i thuÕ suÊt thÊp vµ ®ì bÞ c¸c hµng rµo phi quan thuÕ ng¨n c¶n, ®ång thêi hµng xuÊt khÈu cña ta sÏ ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t trªn thÞ tr­êng EU. Sù ph¸t triÓn cña DiÔn ®µn Hîp t¸c ¸ - ¢ u (ASEM): DiÔn ®µn Hîp t¸c ¸-¢u (ASEM) lµ c¬ chÕ ®èi tho¹i vµ hîp t¸c cÊp cao gi÷a Ch©u ¢u vµ Ch©u ¸, víi sù tham dù cña 10 n­íc Ch©u ¸ (lµ Hµn Quèc, Trung Quèc, NhËt B¶n, Th¸i Lan, Philippines, Bruney, Malaysia, Indonesia, Singapore, ViÖt Nam) vµ 15 n­íc thµnh viªn cña EU. DiÔn ®µn Hîp t¸c ¸-¢u ®· ®­îc tæ chøc 4 lÇn vµo nh÷ng n¨m 1996, 1998, 2000, 2002. Trong Héi nghÞ ASEM II, III vµ IV, c¸c n­íc EU ®· ®­a ra cam kÕt vÒ th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ nh»m hç trî c¸c n­íc §«ng Nam ¸, trong ®ã cã ViÖt Nam. Riªng vÒ th­¬ng m¹i, c¸c n­íc EU ®· cam kÕt n©ng møc h¹n ng¹ch cho hµng xuÊt khÈu cña c¸c n­íc ASEAN vµo EU vµ gi¶m c¸c lo¹i hµng chÞu giíi h¹n quota. Do vËy cã thÓ nãi r»ng sù ph¸t triÓn cña ASEM gãp phÇn kh«ng nhá lµm t¨ng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng EU. Ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c gi÷a ViÖt Nam vµ EU: Sau 5 n¨m thùc hiÖn HiÖp ®Þnh Hîp t¸c ViÖt Nam-EU (1997-2000) ®¹t ®­îc kÕt qu¶ sau: EU ®· trë thµnh mét trong nh÷ng ®èi t¸c kinh tÕ quan träng cña ViÖt Nam, lµ b¹n hµng th­¬ng m¹i lín thø hai, chiÕm kho¶ng 14% kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng cña ViÖt Nam. C¬ së ®Ó ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c gi÷a hai bªn lµ: Thø nhÊt, chÝnh s¸ch ®æi míi cho ®Õn nay ®· cho phÐp ViÖt Nam thu ®­îc nhiÒu thµnh qu¶ trong c¸c lÜnh vùc kinh tÕ vµ ngo¹i giao. Tû lÖ t¨ng tr­ëng vµ trao ®æi th­¬ng m¹i ®· t¨ng lªn, l¹m ph¸t ®· gi¶m, ®Êt n­íc ®ang héi nhËp vµo céng ®ång tµi chÝnh quèc tÕ, x· héi ph¸t triÓn vµ ®êi sèng nh©n d©n ®­îc n©ng lªn. Thø hai, víi nhu cÇu ®ßi hái tõ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cao, EU rÊt cÇn nh÷ng thÞ tr­êng ®ang ph¸t triÓn vµ giµu tiÒm n¨ng nh­ ViÖt Nam. Ng­îc l¹i, EU l¹i cã tiÒm lùc rÊt m¹nh vÒ vèn vµ c«ng nghÖ- c¸i mµ ViÖt Nam ®ang rÊt cÇn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Thø ba, c¬ cÊu kinh tÕ cña ViÖt Nam vµ c¸c n­íc thµnh viªn EU hoµn toµn bæ sung cho nhau. Do vËy, nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam l¹i lµ nh÷ng mÆt hµng mµ EU cã nhu cÇu nhËp khÈu lín vµ ng­îc l¹i. Thø t­, ViÖt Nam tù m×nh ®ang dÇn dÇn hoµn thiÖn c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ, më cöa thÞ tr­êng nh»m ®Èy nhanh tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc ®Ó héi nhËp vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. §©y chÝnh lµ c¬ së bÒn v÷ng cho qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh hîp t¸c kinh tÕ gi÷a ViÖt Nam vµ EU. Trung Quèc gia nhËp WTO vµ søc Ðp c¹nh tranh: KÓ tõ 9/5/2000, EU ký HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i song ph­¬ng víi Trung Quèc, hµng Trung Quèc vµo thÞ tr­êng nµy ®­îc h­ëng nhiÒu ­u ®·i h¬n lµ do EU gi¶m thuÕ tõ 8%-10% cho kho¶ng 100 mÆt hµng xuÊt khÈu cña Trung Quèc. §ång thêi, Trung Quèc ®· chÝnh thøc gia nhËp WTO vµo th¸ng 12/2001 khiÕn cho søc Ðp c¹nh tranh tõ hµng ho¸ Trung Quèc l¹i cµng thªm khèc liÖt. T¹i thêi ®iÓm nµy, hµng Trung Quèc kh«ng nh÷ng ®­îc h­ëng ­u ®·i h¬n hµng cña ta vÒ thuÕ mµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh m¹nh h¬n (hµng ®a d¹ng vµ phong phó vÒ chñng lo¹i, chÊt l­îng tèt, gi¸ l¹i rÎ, nguån cung cÊp lín vµ rÊt æn ®Þnh, ®¸p øng tèt nhu cÇu cña thÞ tr­êng EU. ChiÕn l­îc më réng EU: KÓ tõ ngµy1/5/2004, 10 n­íc Hungary, Ba Lan, Czech, Slovakia, Slovenia, Cyprus, Estonia, Latvia, Litva vµ quèc ®¶o Manta (gäi t¾t lµ CEEC) sÏ chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn cña Liªn minh Ch©u ¢u. ViÖc më réng nµy tr­íc hÕt sÏ ®em l¹i nh÷ng thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ViÖt Nam. NÕu tÝnh gép c¶ 10 n­íc thµnh viªn míi th× EU sÏ trë thµnh thÞ tr­êng thèng nhÊt lín nhÊt thÕ giíi víi søc mua cña gÇn 500 triÖu d©n, GDP sÏ ®¹t h¬n 10.000 tû USD, kim ng¹ch nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô còng sÏ lªn tíi 1.800 tû USD/n¨m, chiÕm 21,9% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn toµn thÕ giíi [31]. T¹i thÞ tr­êng nµy, tÇng líp giµu nghÌo ®a d¹ng h¬n nªn nhu cÇu tiªu dïng sÏ phong phó h¬n. Ngoµi viÖc hÇu hÕt c¸c n­íc CEEC ®Òu lµ b¹n hµng truyÒn thèng cña ViÖt Nam thêi bao cÊp, cã thÓ sö dông nh­ mét khu vùc kÕt nèi ®Ó tiÕp cËn vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang EU, th× møc thuÕ nhËp khÈu cña c¸c n­íc CEEC sau khi gia nhËp EU sÏ thÊp h¬n møc thuÕ hiÖn t¹i còng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cña ta. Song, bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi cßn cã nhiÒu th¸ch thøc. Khi lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña EU, c¸c n­íc CEEC buéc ph¶i thùc hiÖn theo c¬ chÕ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña EU nªn nh÷ng h×nh thøc bu«n b¸n tiÓu ng¹ch sÏ kh«ng thÓ tån t¹i. §ång thêi, toµn bé c¸c cam kÕt song ph­¬ng gi÷a ViÖt Nam víi nh÷ng n­íc nµy sÏ bÞ huû bá cã thÓ g©y nhiÒu lóng tóng cho nh÷ng DN ViÖt Nam bÊy l©u nay chØ quen quan hÖ víi khu vùc nµy mµ ch­a cã kinh nghiÖm vµ hiÓu biÕt luËt lÖ cña EU. Hµng ho¸ cña ViÖt Nam vµo Trung, §«ng ¢u tr­íc kh«ng bÞ ®ßi hái qu¸ cao vÒ chÊt l­îng, kh«ng gÆp c¸c hµng rµo phi thuÕ quan nghiªm ngÆt nh­ tiªu chuÈn an toµn vÖ sinh thùc phÈm, c¸c tiªu chuÈn m«i tr­êng, lao ®éng... tíi ®©y sÏ ph¶i tu©n thñ c¸c tiªu chuÈn thèng nhÊt cña EU. Mét sè lo¹i hµng vµo thÞ tr­êng 10 n­íc CEEC tr­íc ®©y kh«ng bÞ Ên ®Þnh h¹n ng¹ch th× nay sÏ bÞ qu¶n lý theo h¹n ng¹ch nh­ dÖt may, hoÆc ¸p dông h¹n ng¹ch thuÕ quan cao nh­ g¹o, ®­êng... Ch­¬ng tr×nh më réng hµng ho¸ cña EU: EU ®ang thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh më réng hµng ho¸ víi néi dung lµ ®Èy m¹nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i th«ng qua viÖc gi¶m dÇn thuÕ quan ®¸nh vµo hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, xo¸ bá chÕ ®é h¹n ng¹ch vµo cuèi n¨m 2004 vµ tiÕn tíi b·i bá GSP. §Õn cuèi n¨m 2004, EU sÏ chÊm døt giai ®o¹n 2 thùc hiÖn GSP vµ tíi nay EU vÉn ch­a cã ch­¬ng tr×nh cô thÓ thùc hiÖn GSP cho giai ®o¹n sau, nh­ng GSP cña EU dµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã xu h­íng gi¶m dÇn. Do vËy, nÕu c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng cã chÝnh s¸ch cô thÓ ®Ó c¶i tiÕn, ®a d¹ng ho¸, n©ng cao chÊt l­îng hµng xuÊt khÈu vµ cã chiÕn l­îc th©m nhËp thÞ tr­êng EU mét c¸ch thÊu ®¸o ngay tõ b©y giê th× hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam khã cã thÓ ®øng v÷ng vµ cã c¬ héi x©m nhËp s©u h¬n vµo thÞ tr­êng nµy. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®æi míi theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸: HiÖn nay, ViÖt Nam ®ang thùc hiÖn sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, më cöa nÒn kinh tÕ héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi, trong ®ã chñ tr­¬ng lµ thùc hiÖn qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu. Víi qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu, hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sÏ ®­îc c¶i thiÖn vÒ chÊt l­îng vµ mÉu m·. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ cung cÊp ra thÞ tr­êng thÕ giíi mét khèi l­îng lín hµng ho¸ vµ t­¬ng ®èi æn ®Þnh. Qu¸ tr×nh nµy sÏ gióp cho hµng ViÖt Nam kh¾c phôc ®­îc nh÷ng nh­îc ®iÓm vÒ chÊt l­îng, mÉu m·, kiÓu d¸ng vµ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu thÞ hiÕu kh¾t khe cña thÞ tr­êng EU, do ®ã lµm t¨ng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu hµng hãa cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng EU giai ®o¹n tíi. ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ: HiÖn nay, ViÖt Nam ®· tham gia vµo c¸c DiÔn ®µn Quèc tÕ nh­: HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ (ASEAN), DiÔn ®µn Hîp t¸c Kinh tÕ Ch©u ¸-Th¸i B×nh D­¬ng (APEC), DiÔn ®µn Hîp t¸c ¸-¢u (ASEM), vµ ®ang ®µm ph¸n gia nhËp Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO). TiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ cña ViÖt Nam sÏ lµm t¨ng sù c¹nh tranh, cä s¸t gi÷a c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam víi c¸c doanh nghiÖp ASEAN, APEC, ASEM, tõ ®ã t¹o c¬ héi ®Ó c¸c doanh nghiÖp n­íc ta v­¬n lªn vµ t¨ng c­êng n¨ng lùc c¹nh tranh quèc tÕ. §ång thêi, nh÷ng lîi thÕ hiÖn cã cña ViÖt Nam do qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ mang l¹i sÏ thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp cña ta vµ c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi gia t¨ng m¹nh ®Çu t­ vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu t¹i ViÖt Nam. §iÒu nµy ®ång nghÜa víi n¨ng lùc s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sÏ t¨ng m¹nh vµ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu lµ kh¸ lín. HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt-Mü: ViÖt Nam ®· ký HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng víi Mü vµo ngµy 14/7/2000. HiÖp ®Þnh nµy më ra mét ch­¬ng míi trong quan hÖ th­¬ng m¹i song ph­¬ng vµ tõ nay hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Mü sÏ ®­îc h­ëng chÕ ®é ­u ®·i tèi huÖ quèc. Theo HiÖp ®Þnh, thuÕ suÊt ®¸nh vµo hµng hãa cña ViÖt Nam nhËp khÈu vµo thÞ tr­êng Mü sÏ gi¶m rÊt ®¸ng kÓ, tõ møc 40% hiÖn nay xuèng cßn 3% vµ do ®ã nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ chÜa mòi nhän sang thÞ tr­êng Mü. ViÖc tËp trung lùc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang EU khi ®ã bÞ ph©n t¸n, lùc bÞ chia sÎ nªn cã ¶nh h­ëng Ýt nhiÒu ®Õn xuÊt khÈu sang EU. §¸nh gi¸ triÓn väng ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng EU giai ®o¹n 2005 - 2010 Tõ nay ®Õn n¨m 2004 (n¨m cuèi cïng cña giai ®o¹n 2000 - 2004), hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng EU tiÕp tôc ®­îc h­ëng chÕ ®é ­u ®·i thuÕ quan (GSP) vµ chØ riªng hµng dÖt may bÞ qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch. XuÊt khÈu hµng dÖt may cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng nµy hµng n¨m gÇn nh­ phô thuéc hoµn toµn vµo h¹n ng¹ch do phÝa EU Ên ®Þnh. Tuy nhiªn, theo HiÖp ®Þnh bæ sung hµng dÖt may víi EU ®­îc chÝnh thøc ký kÕt t¹i Hµ Néi vµo th¸ng 9/2003, EU ®· ®ång ý t¨ng h¹n ng¹ch dÖt may cho ViÖt Nam tõ 55% ®èi víi c¸c h¹ng môc nh¹y c¶m nhÊt (nh­ quÇn ©u, ¸o s¬ mi) ®Õn 70% [32]. Ngoµi ra, trong nh÷ng tíi ®©y, ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng tiÕp tôc xin ®­îc h¹n ng¹ch dÖt may cña Singapore vµ Indonesia trÞ gi¸ 6%-10% h¹n ng¹ch cña ViÖt Nam. HiÖn nay, mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo EU nh­ giµy dÐp, dÖt may vµ thñy h¶i s¶n ®ang cã ­u thÕ h¬n so víi c¸c mÆt hµng cïng lo¹i cña c¸c n­íc ASEAN kh¸c cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao h¬n ViÖt Nam nh­ Th¸i Lan, Indonesia,v.v... v× nh÷ng mÆt hµng cña hä ®· bÞ lo¹i khái danh s¸ch ®­îc h­ëng GSP. ThÕ nh­ng nguy c¬ ®e däa ®èi víi hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng EU lóc nµy lµ cùc kú lín bëi ®èi thñ “nÆng ký”nhÊt cña ta l¹i lµ Trung Quèc vµ sù quay trë l¹i cña c¸c n­íc ASEAN sau thêi kú khñng ho¶ng. Tuy cã lîi thÕ vÒ thuÕ quan ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµo EU, nh­ng chóng ta l¹i ®ang ë vµo t×nh tr¹ng kh«ng mÊy thuËn lîi trong c¹nh tranh. §Õn cuèi n¨m 2004, EU sÏ chÊm døt thùc hiÖn giai ®o¹n 2 cña ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan phæ cËp (GSP) vµ xo¸ bá h¹n ng¹ch ®èi víi hµng dÖt may cña c¸c n­íc lµ thµnh viªn WTO, cßn ®èi víi nh÷ng n­íc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn WTO nh­ ViÖt Nam th× ch­a cã chÝnh s¸ch cô thÓ. Cho ®Õn nay, EU vÉn ch­a ®­a ra ch­¬ng tr×nh thùc hiÖn GSP cho thêi kú tõ 2005 trë ®i, nh­ng hä ®ang tiÕn dÇn tõng b­íc gi¶m thuÕ quan vµ gi¶m ­u ®·i GSP. Tíi mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh, hµng xuÊt khÈu cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi x©m nhËp vµo thÞ tr­êng EU sÏ kh«ng ®­îc h­ëng GSP n÷a vµ ph¶i c¹nh tranh b×nh ®¼ng víi hµng cña c¸c n­íc ph¸t triÓn, chÞu cïng mét møc thuÕ nh­ hµng cña nh÷ng n­íc nµy vµ kh«ng ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i kh¸c. Nh­ vËy, thêi kú 2005 - 2010 cã thÓ x¶y ra hai tr­êng hîp: (1) ViÖt Nam tiÕp tôc ®­îc h­ëng GSP vµ riªng hµng dÖt may vÉn chÞu sù qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch cña EU; (2) Hµng ViÖt Nam kh«ng ®­îc h­ëng GSP n÷a vµ hµng dÖt may còng kh«ng bÞ qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch. NÕu x¶y ra tr­êng hîp (1) th× theo ch­¬ng tr×nh më réng hµng ho¸ cña EU, ­u ®·i thuÕ quan dµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ ngµy cµng gi¶m vµ tiÕn tíi chÊm døt. Do ®ã, ®­îc h­ëng GSP hay kh«ng ®­îc h­ëng GSP vµ hµng dÖt may vÉn bÞ qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch th× nh÷ng n¨m nµy còng ch¼ng dÔ dµng g× ®èi víi xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng EU. Thêi kú 2005-2010, hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam khi th©m nhËp vµo EU sÏ gÆp khã kh¨n h¬n nhiÒu so víi thêi kú 2000-2004. NÕu ViÖt Nam gia nhËp WTO trong thêi kú nµy th× hµng xuÊt khÈu cña ta sÏ thuËn lîi h¬n khi th©m nhËp vµo EU so víi thêi kú 2000-2004. EU lµ thÞ tr­êng lín, søc tiªu thô æn ®Þnh, l¹i høa hÑn cã nh÷ng khëi s¾c vÒ kinh tÕ trong thêi kú 2004-2010 nªn viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµo EU ®ang lµ mét trong nh÷ng träng ®iÓm cña chÝnh s¸ch thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Bªn c¹nh nh÷ng nç lùc cña ChÝnh phñ, c¸c ngµnh chñ ®¹o nh­ da giµy, dÖt may vµ thñy s¶n ®ang cã nh÷ng ch­¬ng tr×nh cô thÓ ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ t¨ng c­êng xuÊt khÈu sang EU. Cßn c¸c doanh nghiÖp lµ nh©n tè cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh cho sù thµnh c«ng cña xuÊt khÈu còng ®ang nç lùc v­¬n lªn ®Ó th©m nhËp vµ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng EU (c¶i tiÕn s¶n xuÊt: ®Èy m¹nh viÖc ¸p dông tiªu chuÈn HACCP, ISO 9000, ISO 14000 ®Ó n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn vÒ vÖ sinh thùc phÈm vµ m«i tr­êng; ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng..v.v...). Giai ®o¹n 2004-2010 tuy kh«ng mÊy thuËn lîi, nh­ng víi nh÷ng cè g¾ng cña ChÝnh phñ vµ c¸c doanh nghiÖp, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang EU sÏ vÉn trªn ®µ ph¸t triÓn, quy m« bu«n b¸n kh«ng ngõng gia t¨ng, tuy nhiªn tèc ®é t¨ng tr­ëng cã thÓ sÏ gi¶m chót Ýt (t¨ng 30%/n¨m) so víi thêi kú 1995-2003 (t¨ng 36,6%/n¨m). C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam-EU sÏ chuyÓn biÕn theo h­íng tÝch cùc: t¨ng nhanh tû träng hµng chÕ biÕn lªn 90% (cã nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu chÕ biÕn s©u vµ tinh) vµ gi¶m m¹nh hµng nguyªn liÖu th« xuèng 10%. Trong nhãm hµng c«ng nghÖ phÈm, sÏ gi¶m m¹nh tû lÖ hµng gia c«ng vµ t¨ng tû lÖ xuÊt khÈu trùc tiÕp (mua nguyªn liÖu cña n­íc ngoµi vÒ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu), vµ t¨ng tû lÖ s¶n phÈm s¶n xuÊt b»ng nguyªn liÖu néi ®Þa. Cô thÓ víi ba nhãm hµng xuÊt khÈu truyÒn thèng: giµy dÐp, dÖt may vµ n«ng s¶n, kim ng¹ch xuÊt khÈu sÏ t¨ng tr­ëng chËm l¹i. Riªng thñy h¶i s¶n sÏ cã tèc ®é t¨ng tr­ëng kim ng¹ch cao h¬n so víi thêi kú 1995-2003 v× mÆt hµng nµy ®ang cã c¬ héi thuËn lîi ®Ó x©m nhËp vµ chiÕm lÜnh thÞ tr­êng EU (Míi ®©y, EU ®· c«ng nhËn 100 doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy h¶i s¶n cña ta ®¹t tiªu chuÈn chÊt l­îng vµ vÖ sinh, ®­îc xuÊt khÈu sang EU). Trong nhãm hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu sang EU, h¹t ®iÒu sÏ cã tèc ®é t¨ng tr­ëng cao v× vïng nguyªn liÖu ®ang ®­îc ph¸t triÓn m¹nh; cßn chÌ, cµ phª vµ mét sè mÆt hµng kh¸c sÏ t¨ng tr­ëng chËm h¬n so víi nh÷ng n¨m tr­íc. Hai mÆt hµng giµy dÐp vµ dÖt may sÏ cã tû lÖ xuÊt khÈu trùc tiÕp t¨ng lªn vµ tû lÖ néi ®Þa ho¸ cña s¶n phÈm t¨ng nhanh. Víi c¬ cÊu kinh tÕ hoµn toµn bæ sung cho nhau, m«i tr­êng quèc tÕ thuËn lîi, xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i, khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vµ nç lùc cña ViÖt Nam, ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ta vµo thÞ tr­êng EU sÏ cã b­íc chuyÓn biÕn v­ît bËc vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû míi. Quy m« xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng nµy sÏ ®­îc më réng t­¬ng xøng víi tiÒm lùc kinh tÕ cña ViÖt Nam vµ nhu cÇu nhËp khÈu cña EU. ThÞ tr­êng EU cã thÓ sÏ chiÕm tû träng 21%-25% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam thêi kú 2004-2010. Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ®¸p øng c¸c quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn cña EU vÒ chÊt l­îng, m«i tr­êng vµ x· héi Gi¶i ph¸p vÒ phÝa Nhµ n­íc Tæ chøc x©y dùng vµ cñng cè l¹i hÖ thèng tiªu chuÈn quèc gia §æi míi hÖ thèng tiªu chuÈn ViÖt Nam lµ mét nhiÖm vô träng t©m trong héi nhËp víi quèc tÕ nh»m ®Èy chÊt l­îng hµng ho¸ trong n­íc lªn møc ngang tÇm víi c¸c n­íc kh¸c. Tr­íc hÕt lµ viÖc lo¹i bá c¸c tiªu chuÈn ViÖt Nam ®· qu¸ l¹c hËu hay kh«ng phï hîp víi ®èi t­îng cña tiªu chuÈn ho¸ theo yªu cÇu míi. MÆc dï trong thêi gian qua, ®Õn 80% TCVN míi ®­îc ban hµnh lµ hoµn toµn t­¬ng ®­¬ng víi tiªu chuÈn Quèc tÕ, n©ng tû lÖ TCVN ®­îc hµi hoµ tõ 15% n¨m 1995 ®Õn 24% n¨m 2003. Tuy nhiªn con sè nµy vÉn cßn khiªm tèn nÕu so s¸nh víi møc ®é hµi hoµ tiªu chuÈn cña c¸c n­íc ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ víi Liªn minh ch©u ¢u. §Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu nµy, Nhµ n­íc cÇn tæ chøc, x©y dùng c¸c ban Kü thuËt, cÊp kinh phÝ ®µo t¹o vµ hç trî cho c¸c nhµ khoa häc, c¸c chuyªn gia tõ c¸c ViÖn nghiªn cøu, c¸c tr­êng §¹i häc, c¸c c¬ quan qu¶n lý vµ c¸c doanh nghiÖp tiÕn hµnh triÓn khai nh÷ng ®Ò tµi vÒ hµi hoµ tiªu chuÈn ViÖt nam víi tiªu chuÈn Quèc tÕ. Bªn c¹nh c«ng t¸c x©y dùng vµ cñng cè hÖ thèng TCVN, c«ng t¸c phæ biÕn, khuyÕn khÝch vµ qu¶n lý viÖc ¸p dông c¸c tiªu chuÈn còng kh«ng kÐm phÇn quan träng. NÕu nh­ ho¹t ®éng h« hµo kªu gäi sù h­ëng øng cña c¸c ngµnh, c¸c doanh nghiÖp kh«ng ®em l¹i nhiÒu hiÖu qu¶ th× nªn sö dông c¸c biÖn ph¸p thiÕt thùc h¬n nh­: ®Èy m¹nh ho¹t ®éng trao gi¶i th­ëng chÊt l­îng cho c¸c doanh nghiÖp; kiÓm so¸t chÆt chÏ, thÈm ®Þnh chÊt l­îng vµ ¸p dông chÕ tµi nghiªm ngÆt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kh«ng ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn mang tÝnh b¾t buéc... Ho¹t ®éng kiÓm tra chÊt l­îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu còng ph¶i c¶i tiÕn (tr­íc ®©y chØ chó träng kiÓm tra chÊt l­îng hµng nhËp khÈu) ®Ó ®¶m b¶o èn ®Þnh vµ n©ng cao uy tÝn cña hµng ViÖt Nam trªn tr­êng Quèc tÕ. Hoµn chØnh hÖ thèng ph¸p luËt vµ n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ chÊt l­îng, m«i tr­êng vµ x· héi Qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ chÊt l­îng ®· ®­îc thÓ chÕ ho¸ trong Ph¸p lÖnh ChÊt l­îng hµng ho¸ ®­îc Quèc héi th«ng qua n¨m 1999 vµ cã hiÖu lùc thi hµnh tõ n¨m 2000. N¨m 2000, Uû ban Th­êng vô Quèc héi còng ®· th«ng qua Ph¸p lÖnh B¶o vÖ quyÒn lîi ng­êi tiªu dïng. §ång thêi, t¹i nh÷ng thêi ®iÓm thÝch hîp, ChÝnh phñ còng ban hµnh hµng lo¹t c¸c ChØ thÞ, QuyÕt ®Þnh nh»m kh¾c phôc t×nh tr¹ng vi ph¹m quy ®Þnh vÒ chÊt l­îng cña ®èi víi hµng xuÊt khÈu cña ta. Sù ra ®êi cña c¸c v¨n b¶n ph¸p quy nµy cã ý nghÜa v« cïng quan träng trong viÖc ®æi míi c«ng t¸c qu¶n lý chÊt l­îng trªn toµn quèc, tõ ®ã cã thÓ n©ng cao ý thøc cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ®Ó cung cÊp c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu cã chÊt l­îng cao. Tuy nhiªn, viÖc ®­a c¸c quy ®Þnh nµy vµo thùc tiÔn vÉn cßn lµ mét ®iÒu khã kh¨n, vµ th­êng lµ chØ cã t¸c dông trong ngµy mét ngµy hai. ChÝnh v× vËy mµ t×nh tr¹ng hµng ho¸ kh«ng ®ñ tiªu chuÈn xuÊt khÈu vÉn cßn phæ biÕn. Víi t×nh thÕ nh­ vËy, Nhµ n­íc cÇn m¹nh tay h¬n n÷a, ban hµnh c¸c quy ®Þnh vÒ xö ph¹t c¸c doanh nghiÖp vi ph¹m Ph¸p lÖnh vµ c¸c chØ thÞ, quy ®Þnh ®· ®Æt ra; ®ång thêi xóc tiÕn c«ng t¸c tuyªn truyÒn gi¸o dôc ý thøc chÊp hµnh ph¸p luËt cña c¸c tæ chøc, doanh nghiÖp. §èi víi c«ng t¸c B¶o vÖ m«i tr­êng, hÖ thèng Ph¸p luËt vÒ B¶o vÖ m«i tr­êng cña ViÖt Nam cßn ch­a thËt hoµn chØnh nÒn kh«ng khuyÕn khÝch ®­îc doanh nghiÖp thùc hiÖn tèt c«ng t¸c nµy. V× thÕ, Nhµ n­íc cÇn: + Trong LuËt b¶o vÖ m«i tr­êng vµ NghÞ ®Þnh 175-CP h­íng dÉn thi hµnh LuËt, cÇn cã nhiÒu quy ®Þnh cô thÓ h¬n n÷a vÒ B¶o vÖ m«i tr­êng ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp. Thùc tÕ lµ nh÷ng quy ®Þnh chung trong LuËt b¶o vÖ m«i tr­êng vµ NghÞ ®Þnh nãi trªn ¸ dông víi mäi ®èi t­îng, moi tÇng líp x· héi. Riªng ®ãi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp th× sù ®iÒu chØnh vµ qu¶n lý th«ng qua c¸c quy ®Þnh cô thÓ cßn rÊt h¹n chÕ. Mét sè biÖn ph¸p h÷u hiÖu cã thÓ tham kh¶o lµ: (1) Thu phÝ, thuÕ vµ c¸c kho¶n thu kh¸c liªn quan ®Õn m«i tr­êng; (2) H¹n ng¹ch/giÊy phÐp m«i tr­êng cã thÓ trao ®æi ®­îc; (3) §Æt cäc phÝ t¸i chÕ ®èi víi mét sè lo¹i s¶n phÈm (vÝ dô: c¸c lo¹i vá ®å hép); (4) C¸c biÖn ph¸p kiÓm dÞch ®éng, thùc vËt vµ c¸c tiªu chuÈn, quy ®Þnh kü thuËt ®èi víi s¶n phÈm; (5) C¸c yªu cÇu vÒ bao gãi (hiÖn nay ch­a cã); (6) C¸c yªu cÇu vÒ hµm l­îng nguyÖn liÖu ®­îc t¸i chÕ; (7) Giíi thiÖu vµ ®­a ra nh·n m¸c sinh th¸i nh­ mét dÊu hiÖu b¶o vÖ m«i tr­êng. §ång thêi cñng cè nhiÖm vô vµ chøc n¨ng cña Nhµ n­íc trong lÜnh vùc B¶o vÖ m«i tr­êng, ®Æc biÖt lµ trong kh©u gi¸m s¸t thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh. + Ban hµnh LuËt Thuû s¶n vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh LuËt ®Ó thay thÕ Ph¸p lÖnh b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn nguån lîi thuû s¶n (1989) do Ph¸p lÖnh nµy ®· béc lé nh÷ng h¹n chÕ, ¶nh h­ëng ®Õn qu¶n lý vµ ph¸t triÓn ngµnh. VÒ vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm x· héi cña doanh nghiÖp. Thùc tÕ lµ Bé luËt lao ®éng cña ViÖt Nam ®· bao trïm c¸c yªu cÇu c¬ b¶n cña c¸c bé Quy t¾c øng xö mµ nÕu cã th× phÝa n­íc ngoµi sÏ yªu cÇu. Nh­ng viÖc ¸p dông ®óng c¸c quy ®Þnh trong Bé luËt l¹i rÊt hiÕm. VÝ dô ®¬n gi¶n nh­ luËt Phßng ch¸y ch÷a ch¸y. Khi c¸c chuyªn gia ®¸nh gi¸ pháng vÊn ban l·nh ®¹o c¸c doanh nghiÖp vÒ vÊn ®Ò kiÓm tra cña PCCC ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, ®Òu ph¸t hiÖn ra r»ng ngay c¶ PCCC còng kh«ng ¸p dông ®óng luËt. Mét tr­êng hîp cô thÓ lµ thêi h¹n kiÓm tra ®Þnh kú hÖ thèng PCCC, cã nh÷ng c«ng ty c¶ 2 n¨m trêi kh«ng ®uîc gÆp PCCC ®Õn mét lÇn. Cßn c¸c tr­êng hîp vi ph¹m an toµn vÖ sinh lao ®éng th× rÊt phæ biÕn. Nh­ vËy, mÊu chèt ë ®©y lµ viÖc thùc thi Bé luËt Lao ®éng cña ViÖt Nam cÇn ®­îc Bé lao ®éng-Th­¬ng binh-X· héi gi¸m s¸t chÆt chÏ h¬n n÷a, kh«ng chØ ®Ó c¶i thiÖn cuéc sèng vµ m«i tr­êng lµm viÖc cña ng­êi lao ®éng mµ cßn thÓ hiÖn tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc tr­íc c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi. Ngoµi ra tr­íc hiÖn t­îng nhiÔu sãng th«ng tin vÒ chøng chØ SA 8000, Nhµ n­íc cÇn cã biÖn ph¸p qu¶n lý ®èi víi c¸c tæ chøc m«i giíi, t­ vÊn vµ cÊp ph¸t chøng chØ, kh«ng ®Ó c¸c doanh nghiÖp r¬i vµo t×nh tr¹ng lÇm t­ëng ®©y lµ chøng chØ tÊt yÕu ph¶i cã khi muèn th©m nhËp vµo thÞ tr­êng EU. Bé Lao ®éng-Th­¬ng binh-X· héi nªn tæ chøc c¸c cuéc héi th¶o vÒ chñ ®Ò nµy, gióp c¸c doanh nghiÖp cã ®Þnh h­íng cô thÓ sao cho phï hîp nhÊt víi ngµnh nghÒ vµ ®iÒu kiÖn cña m×nh. Hç trî doanh nghiÖp ®¸p øng c¸c quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng, m«i tr­êng vµ x· héi cña EU Hç trî tµi chÝnh: PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá (®Æc biÖt trong nh÷ng ngµnh may mÆc, chÕ biÕn n«ng s¶n, thuû s¶n, chÕ biÕn gç, s¶n xuÊt gèm sø....) nªn rÊt h¹n chÕ vèn trong viÖc ®æi míi c«ng nghÖ s¶n xuÊt còng nh­ ®Çu t­ trang thiÕt bÞ xö lý m«i tr­êng. ChÝnh v× vËy, nhµ n­íc nªn cã c¸c biÖn ph¸p hç trî h¬n n÷a vÒ mÆt tµi chÝnh nh­: (1) MiÔn thuÕ thu nhËp tõ 2-4 n¨m cho c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn xuÊt khÈu, ®Æc biÖt víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng cã hµm l­îng gi¸ trÞ gia t¨ng cao. Dµnh thuÕ ­u ®·i ®Æc biÖt cho c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn tèt c«ng t¸c m«i tr­êng vµ x· héi; (2) ¦u tiªn cho c¸c doanh nghiÖp nµy vay vèn tõ c¸c nguån tÝn dông ­u ®·i; (3) Nhµ n­íc dµnh vèn ng©n s¸ch hç trî ®Çu t­ hµng n¨m cho c¸c ch­¬ng tr×nh quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt, c¸c trung t©m gièng quèc gia ®Ó t¹o ra c¸c gièng s¹ch vµ cã ch¸t l­îng (®èi víi c¸c ngµnh n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n), ®Çu t­ x©y dùng c¸c tr¹m quan tr¾c c¶nh b¸o m«i tr­êng... Hç trî th«ng tin: Th«ng tin vÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu cã vai trß rÊt quan träng gióp cho c¸c doanh nghiÖp biÕt ®­îc nhu cÇu, thÞ hiÕu cña ng­êi tiªu dïng vÒ c¸c chñng lo¹i s¶n phÈm vµ c¸c quy ®Þnh cña thÞ tr­êng ®Ó ®¸p øng. Víi ho¹t ®éng nµy, Nhµ n­íc nªn chØ ®¹o tÝch cùc t¹o ra nhiÒu kªnh th«ng tin tíi c¸c doanh nghiÖp, nh­ c¸c Ên phÈm, trang Web, trung t©m cung cÊp th«ng tin ..v.v. HIÖn nay ®· cã kh«ng Ýt Ên phÈm vµ trang Web cña c¸c c¬ quan h÷u quan ®­îc x©y dùng nh»m môc ®Ých nµy (nh­ Bé Thuû s¶n, Bé Th­¬ng m¹i, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam...) nh­ng néi dung vÒ thÞ tr­êng vÉn ch­a ®Çy ®ñ, thiÕu hÖ thèng vµ kh«ng mang tÝnh cËp nhËt (®Æc biÖt lµ c¸c th«ng tin trªn Web). Bªn c¹nh ®ã, c¸c Bé, ngµnh chøc n¨ng cÇn phèi hîp tæ chøc c¸c cuéc héi th¶o giíi thiÖu cho c¸c doanh nghiÖp vÒ nh÷ng quy ®Þnh chÊt l­îng, m«i tr­êng vµ x· héi cña EU ®èi víi tõng lo¹i hµng ho¸ xuÊt khÈu, ®Æc biÖt tËp trung vµo viÖc gi¶i thÝch nh­ng quy ®Þnh, tiªu chuÈn míi, ®¸nh gi¸ nh÷ng ¶nh h­ëng cña chóng ®èi víi hµng xuÊt khÈu. Trªn c¬ së ®ã ®­a ra ®Þnh h­íng, h­íng dÉn cho c¸c doanh nghiÖp kh¾c phôc c¸c rµo c¶n kü thuËt nµy. X©y dùng c¬ chÕ phèi hîp hîp lý gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc. Mét gi¶i ph¸p h÷u hiÖu lµ x©y dùng c¸c hiÖp héi ngµnh hµng (theo tõng ®Þa bµn hoÆc theo tõng lÜnh vùc kinh doanh) ®Ó cã thÓ ®¹i diÖn trùc tiÕp cho tiªng nãi cña c¸c doanh nghiÖp (®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá). Hç trî ®µo t¹o nh©n lùc: §Çu t­ cho viÖc ®µo t¹o c¸c chuyªn gia vÒ x©y dùng vµ ®¸nh gi¸ tiªu chuÈn chÊt l­îng, x· héi vµ m«i tr­êng trong mçi ngµnh nghÒ, n©ng cÊp c¸c thiÕt bÞ chuyªn dông phôc vô cho c«ng t¸c ®¸nh gi¸ ®ã. X©y dùng c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o thÝ ®iÓm ®èi víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu (cã nhu cÇu cÊp thiÕt nhÊt). Ch­¬ng tr×nh thÝ ®iÓm mét mÆt sÏ gãp phÇn n©ng cao kiÕn thøc, kü n¨ng vµ ý thøc tr¸ch nhiÖm cña c¸c doanh nghiÖp vÒ qu¶n lý chÊt l­îng, m«i tr­êng vµ x· héi, ®ång thêi cho phÐp ®¸nh gi¸ ®­îc nhu cÇu vµ sù quan t©m cña giíi doanh nghiÖp ®èi víi vÊn ®Ò nµy ®Ó cã nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ h¬n. Hç trî gi¶i quyÕt tranh chÊp vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn cña EU, b¶o vÖ lîi Ých cña c¸c doanh nghiÖp th«ng qua ®µm ph¸n th­¬ng m¹i: Víi vÞ thÕ bÊt lîi trong th­¬ng m¹i quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp th­êng bÞ thiÖt thßi khi ph¶i theo ®uæi c¸c vô kiÖn hoÆc tranh chÊp ph¸t sinh do vi ph¹m cña mét trong c¸c bªn liªn quan. H¬n n÷a, c¸c n­íc ph¸t triÓn ngµy cµng t×m c¸ch tËn dông tèi ®a nh÷ng c«ng cô ®­îc coi lµ hîp ph¸p trong th­¬ng m¹i quèc tÕ ®Ó g©y khã dÔ cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu tõ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­: ¸p dông c¸c tiªu chuÈn vµ c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ th­¬ng m¹i v× môc ®Ých b¶o vÖ m«i tr­êng, v× môc ®Ých ®¹o ®øc x· héi... V× thÕ, vai trß cña Nhµ n­íc lµ (1) Cã tiÕng nãi chÝnh thøc b¶o vÖ doanh nghiÖp trªn tr­êng quèc tÕ trong c¸c tr­êng hîp nh­ phÝa ®èi t¸c tuyªn truyÒn bÊt lîi cho ta; (2) T­ vÊn cho c¸c doanh nghiÖp vÒ mÆt chuyªn m«n ph¸p lý, cung cÊp hoÆc giíi thiÖu nh÷ng luËt s­ tin cËy chuyªn tr¸ch vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp th­¬ng m¹i; (3) Trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n, yªu cÇu c¸c ®èi t¸c më cöa thÞ tr­êng, vÝ dô nh­ gia t¨ng h¹n ng¹ch dÖt may, n©ng cao ng­ìng ph¸t hiÖn d­ l­îng kh¸ng sinh ®èi víi n«ng, thuû s¶n... C¸c gi¶i ph¸p kh¸c Cã chÝnh s¸ch qu¶n lý chÆt chÏ ®èi víi ho¹t ®éng nhËp khÈu theo h­íng h¹n chÕ nhËp khÈu nh÷ng hµng ho¸ cã kh¶ n¨ng g©y « nhiÔm m«i tr­êng, kh«ng ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn vµ søc khoÎ cña ng­êi lao ®éng trong qu¸ tr×nh lao ®éng nh­: ho¸ chÊt, ph©n bãn, thuèc trõ s©u, thuèc b¶o vÖ thùc vËt, thuèc kh¸ng sinh cÊm sö dông, d©y chuyÒn chÕ biÕn l¹c hËu... §ång thêi khuyÕn khÝch nhËp khÈu c«ng nghÖ chÕ biÕn s¹ch, c«ng nghÖ Ýt g©y« nhiÔm m«i tr­êng, thiÕt bÞ xö lý chÊt th¶i... CÇn cã chÝnh s¸ch h×nh thµnh c¸c tæ hîp s¶n xuÊt, chÕ biÕn khÐp kÝn (®Æc biÖt trong n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n) ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ¸p dông HACCP mét c¸ch triÖt ®Ó. HiÖn nay ë ViÖt Nam rÊt khã ¸p dông HACCP mét c¸ch triÖt ®Ó vµ khÐp kÝn v× nu«i trång t¸ch riªng víi chÕ biÕn. Trong khi c¸c doanh nghiÖp ¸p dông HACCP th× c¸c hé n«ng d©n nu«i trång l¹i kh«ng tu©n thñ quy ®Þnh v× muèn thu lîi nhuËn cao nªn nguyªn liÖu cung cÊp nhiÒu khi kh«ng ®¸p øng tiªu chuÈn chÊt l­îng, dÉn ®Õn s¶n phÈm kh«ng ®¸p øng tiªu chuÈn xuÊt khÈu. Gi¶i ph¸p vÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp CËp nhËt vµ hiÓu râ c¸c quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng, m«i tr­êng vµ x· héi cña EU ®èi víi s¶n phÈm doanh nghiÖp cung cÊp HÖ thèng c¸c quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn cña EU ®èi hµng ho¸ nhËp khÈu kh¸ phøc t¹p vµ ngÆt nghÌo. Ngoµi nh÷ng quy ®Þnh chung vÒ an toµn s¶n phÈm (Product Safety), LuËt thùc phÈm, LuËt b¶o vÖ m«i tr­êng... cßn cã v« sè c¸c chØ thÞ riªng cho c¸c nhãm s¶n phÈm kh¸c nhau (Directives). §a phÇn mçi quy ®Þnh l¹i ®­îc ®iÒu chØnh bëi nhiÒu chØ thÞ. V× vËy kh«ng thÓ chØ ®äc 01 chØ thÞ trong sè c¸c chØ thÞ ®iÒu chØnh 1 quy ®Þnh mµ cã thÓ hiÓu ®­îc quy ®Þnh ®ã. VÝ dô nh­: quy ®Þnh vÒ chÊt phô gia trong thùc phÈm ®­îc ®iÒu chØnh bëi 04 chØ thÞ: ChØ thÞ 94/35/EEC ®èi víi chÊt lµm ngät, ChØ thÞ 94/36/EEC ®èi víi phÈm mµu, ChØ thÞ 88/388/EEC ®èi víi h­¬ng liÖu, ChØ thÞ 95/2/EC ®èi víi c¸c p hô gia thùc phÈm kh¸c. V× vËy muèn hiÓu râ mét quy ®Þnh cña EU ph¶i ®äc kü tÊt c¶ c¸c chØ thÞ liªn quan ®Õn quy ®Þnh ®ã. Ch­a kÓ ®Õn c¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng EN ¸p dông cho s¶n phÈm s¶n xuÊt vµ l­u th«ng trong khèi EU, nÕu c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam t×m hiÓu vµ tu©n thñ sÏ lµ thuËn lîi lín khi ®­a hµng ho¸ vµo thÞ tr­êng nµy. Mét thùc tÕ hiÖn nay lµ nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam khi xuÊt khÈu vÉn chØ lµm hµng theo kh¶ n¨ng chø ch­a ®ãn b¾t nhu cÇu tõ phÝa ®èi t¸c. V× vËy, c«ng t¸c t×m hiÓu thÞ tr­êng vÉn cßn rÊt yÕu kÐm, nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña ho¹t ®éng nµy v× sî tèn kÐm chi phÝ. Do ®ã mµ hiÖn t­îng “cã nghe nãi vÒ quy ®Þnh nµy nh­ng kh«ng biÕt râ v× ch­a ®­îc ®äc v¨n b¶n, chØ biÕt r»ng EU ®­a ra yªu cÇu rÊt kh¾t khe”lµ kh¸ phæ biÕn. T¨ng c­êng ¸p dông c¸c hÖ thèng tiªu chuÈn quèc tÕ vÒ chÊt l­îng, m«i tr­êng vµ x· héi. C¸c tiªu chuÈn quèc tÕ nh­ tiªu chuÈn qu¶n lý chÊt l­îng ISO 9001, tiªu chuÈn qu¶n lý m«i tr­êng 14001, tiªu chuÈn HACCP... lµ nh÷ng tiªu chuÈn chung ®­îc nhiÒu n­íc h­ëng øng vµ khuyÕn khÝch ¸p dông. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam - tr­íc hÕt lµ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu - cÇn ph¶i nhËn thøc râ ®­îc tÇm quan träng cña c¸c tiªu chuÈn nµy v× khi cã c¸c chøng chØ, doanh nghiÖp kh«ng chØ lÊy ®­îc lßng tin cña c¸c b¹n hµng mµ cßn c¶i thiÖn quy tr×nh qu¶n lý s¶n xuÊt, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm vµ n¨ng suÊt lao ®éng, ®em l¹i lîi Ých kinh tÕ vÒ l©u dµi cho doanh nghiÖp. Cô thÓ víi hÖ thèng HACCP ®ßi hái ph¶i ¸p dông vµ tu©n thñ triÖt ®Ó c¸c quy ®Þnh ngay tõ kh©u nu«i trång, ®¸nh b¾t, cho ®Õn kh©u chÕ biÕn. §©y lµ mét ®iÒu rÊt khã thùc hiÖn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn n«ng, thuû s¶n cña ta v× ng­êi nu«i trång, khai th¸c n«ng, thñ s¶n lµ c¸c hé n«ng d©n rÊt ph©n t¸n. V× vËy, c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn nªn liªn kÕt víi c¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp, n«ng tr­êng... ®Ó h×nh thµnh c¸c tæ hîp s¶n xuÊt lín vµ ¸p dông hÖ thèng HACCP. Chó träng ¸p dông hÖ thèng HACCP mét c¸ch thùc sù, tr¸nh t×nh tr¹ng ¸p dông tiªu chuÈn nµy mang tÝnh h×nh thøc ®Ó ®èi phã víi thÞ tr­êng nhËp khÈu nh­ hiÖn nay ®ang diÔn ra ë c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu. Ngoµi ra, nh»m v­ît qua th¸ch thøc vÒ yªu cÇu ngµy cµng t¨ng cña thÞ tr­êng, viÖc ¸p dông ph­¬ng ph¸p qu¶n lý chÊt l­îng tæng thÓ (TQM - Total Quality Management) cã thÓ lµ mét gi¶i ph¸p. TQM lµ mét ph­¬ng ph¸p qu¶n lý gi¶i quyÕt tõng vÊn ®Ò trong ®ã cèt lâi lµ chÊt l­îng trong mäi khÝa c¹nh vµ nhiÖm vô cña qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. Khi ¸p dông TQM, nhµ xuÊt khÈu kh«ng nh÷ng ph¶i tr¶i qua c¸c giai ®o¹n nh­ ISO 9000 vµ ISO 14000 vµ c¸c vÊn ®Ò b¾t buéc nh­ nh·n hiÖu CE, HACCP mµ cßn ph¶i chó ý tíi t¸c ®éng ®èi víi x· héi. TÊt nhiªn, TQM kh«ng ph¶i lµ ®iÒu kiÖn ®Ó thµnh ®¹t ë thÞ tr­êng ch©u ¢u. Song, nã cã thÓ cung cÊp cho c¸c doanh nghiÖp mét c«ng cô qu¶n lý h÷u Ých. Nã t¹o ra mét m«i tr­êng cho viÖc liªn tôc c¶i tiÕn ho¹t ®éng mµ c¸c doanh nghiÖp cã thÓ cÇn ®Ó v­ît qua ®èi thñ c¹nh tranh vµ ®¸p øng nh÷ng kú väng cña kh¸ch hµng vµ yªu cÇu cña thÞ tr­êng ë møc ®é cao. §æi míi c«ng nghÖ vµ ph­¬ng thøc s¶n xuÊt C¸c ngµnh s¶n xuÊt xuÊt khÈu cña ViÖt Nam së dÜ yÕu kÐm vÒ chÊt l­îng ®Òu do nh÷ng h¹n chÕ vÒ trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ (nh­ ®· ph©n tÝch ë phÇn thùc tr¹ng). Do ®ã, ®æi míi trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ lµ mét yªu cÇu tÊt yÕu nÕu c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu muèn v­¬n xa trªn trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. §èi víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ (dÖt may, giµy dÐp, s¶n xuÊt ®å gç...), m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn chñ yÕu lµ nh÷ng lo¹i ®· l¹c hËu, n¨ng suÊt thÊp. §Ó ph¸t triÓn ngµnh sang mét b­íc míi cÇn nç lùc ®Çu t­ ®Ó b¾t kÞp víi c«ng nghÖ trong khu vùc vµ thÕ giíi. Tr­êng hîp c¸c doanh nghiÖp ch­a cã ®iÒu kiÖn tµi chÝnh, cã thÓ sö dông h×nh thøc thuª tµi chÝnh ®Ó ®æi míi n¨ng lùc s¶n xuÊt cña m×nh, t¹o dùng tªn tuæi vµ uy tÝn víi ®èi t¸c n­íc ngoµi. Bªn c¹nh ®ã, ph­¬ng thøc gia c«ng xuÊt khÈu kÐo dµi kh«ng nh÷ng ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh doanh Ýt mµ cßn lµm cïn kh¶ n¨ng tù vËn ®éng, tù s¸ng t¹o cña c¸c doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp trong lÜnh vùc nµy nªn tõng b­íc v­¬n tíi ®Çu t­ x©y dùng mét hÖ thèng ho¹t ®éng kü nghÖ liªn hoµn víi 4 kh©u: s¸ng t¹o thiÕt kÕ, thu mua nguyªn phô liÖu, tæ chøc s¶n xuÊt vµ th­¬ng m¹i trùc tiÕp. §èi víi c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn n«ng, thuû s¶n th× ph­¬ng thøc s¶n xuÊt vµ c«ng nghÖ chÕ biÕn ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc n©ng cao chÊt l­îng hµng xuÊt khÈu. §ång thêi, nÕu ph­¬ng thøc s¶n xuÊt vµ c«ng nghÖ chÕ biÕn kh«ng thÝch hîp cßn g©y « nhiÔm m«i tr­êng, khiÕn cho c¸c doanh nghiÖp vi ph¹m quy ®Þnh vÒ m«i tr­êng cña EU. Do vËy, viÖc cÇn thiÕt lµ ph¶i (1) c¶i tiÕn, n©ng cao kü thuËt c¸c trang thiÕt bÞ dïng trong chÕ biÕn, (2) thay ®æi c¸c c«ng nghÖ g©y « nhiÔm m«i tr­êng b»ng c¸c c«ng nghÖ s¹ch (víi c¸c doanh nghiÖp h¹n chÕ vÒ tµi chÝnh kh«ng cã kh¼ n¨ng thay thÕ toµn bé d©y chuyÒn l¹c hËu th× cã thÓ l¾p ®Æt bæ sung c¸c thiÕt bÞ chèng vµ xö lý « nhiÔm m«i tr­êng cho dÇy chuyÒn ®ang vËn hµnh), (3) t×m hiÓu vµ tõng b­íc tu©n theo quy tr×nh canh t¸c n«ng nghiÖp ®¶m b¶o GAP ®Ó cung cÊp c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn s¹ch. Ngoµi ra, mét trong nh÷ng ph­¬ng ph¸p th©m nhËp thÞ tr­êng EU h÷u hiÖu cña hµng n«ng, thuû s¶n ViÖt Nam hiÖn nay lµ nu«i gia c«ng. Víi tr×nh ®é nu«i trång vµ chÕ biÕn cña ngµnh cßn thÊp nh­ hiÖn nay th× khi nu«i gia c«ng, c¸c doanh nghiÖp sÏ kh«ng chØ ®­îc c¶ lîi Ých kinh tÕ mµ cßn häc ®­îc ph­¬ng ph¸p nu«i trång n«ng, thuû s¶n ®¹t tiªu chuÈn chÊt l­îng, tõ ®ã t¹o dùng chç ®øng ban ®Çu cho m×nh trªn thÞ tr­êng réng lín nµy. Theo ph­¬ng ph¸p nµy, gièng n«ng thuû s¶n, kü thuËt, chuyªn gia, thøc ¨n vµ ph­¬ng ph¸p nu«i do EU cung cÊp vµ h­íng dÉn thùc hiÖn. PhÝa EU sÏ cö chuyªn gia sangViÖt Nam ®Ó h­íng dÉn ph­¬ng ph¸p nu«i, gi¸m s¸t ho¹t ®éng nu«i vµ nghiÖm thu s¶n phÈm, sau ®ã chuyªn gia EU sÏ kiÓm tra chÊt l­îng s¶n phÈm vµ d¸n nh·n m¸c hµng cña EU tr­íc khi xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy. HiÖn nay, c«ng ty xuÊt nhËp khÈu thuû s¶n Seaprodex ®· tiÕn hµnh nu«i t«m gia c«ng cho NhËt B¶n, kÕt qu¶ thu ®­îc rÊt kh¶ quan, gi¸ t«m xuÊt khÈu vµ gi¸ trÞ gia t¨ng cña s¶n phÈm rÊt cao. Phèi hîp víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc trong viÖc gi¶i quyÕt v­íng m¾c thÞ tr­êng Gi¶i ph¸p nµy ®­îc ®­a ra dùa trªn tr­êng hîp ®iÓn h×nh vÒ xuÊt khÈu hµng thuû s¶n cña ViÖt Nam sang EU bÞ vi ph¹m quy ®Þnh vÒ d­ l­îng kh¸ng sinh cña EU trong thêi gian gÇn ®©y. Thêi kú ®Çu chØ cã mét sè doanh nghiÖp cã l«hµng vi ph¹m, c¸c doanh nghiÖp nµy ®· kh«ng b¸o c¸o víi Bé Thuû s¶n ®Ó ®­îc gióp ®ì mµ tù t×m c¸ch gi¶i quyÕt víi ®èi t¸c EU, nh­ng cuèi cïng vÉn kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®­îc (kh«ng lÊy ®­îc tiÒn mµ còng kh«ng xin l¹i ®­îc hµng ®Ó xuÊt sang c¸c thÞ tr­êng kh¸c). Cho ®Õn khi sè l« hµng thuû s¶n ViÖt Nam vi ph¹m quy ®Þnh cña EU nhiÒu h¬n, Uû ban ch©u ¢u ®· chÝnh thøc th«ng b¸o cho Bé Thuû s¶n vÒ t×nh tr¹ng nµy vµ kÓ tõ th¸ng 9/2001, EU ¸p dông biÖn ph¸p kiÓm tra t¨ng c­êng ®èi víi hµng thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam (kiÓm tra 100% c¸c l« hµng xuÊt khÈu, trong khi tr­íc ®©y hµng thuû s¶n cña ta chØ bÞ EU kiÓm tra x¸c suÊt 5%). Nh­ vËy, hµng thuû s¶n xuÊt khÈu cña tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp (gåm c¶ doanh nghiÖp ch­a cã l« hµng bÞ vi ph¹m) ®Òu bÞ kiÓm tra 100%, g©y bÊt lîi cho c¸c doanh nghiÖp vµ mÊt uy tÝn ®ång lo¹t trªn c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu. NÕu nh­ ngay tõ ®Çu, c¸c doanh nghiÖp cã l« hµng vi ph¹m phèi hîp víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng táng viÖc gi¶i quyÕt v­íng m¾c thÞ tr­êng (Bé Thuû s¶n thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ sö dông d­ l­îng kh¸ng sinh bÞ cÊm; Bé Th­¬ng m¹i chñ ®éng ®µm ph¸n víi phÝa EU ®Ó t×m c¸ch gióp c¸c doanh nghiÖp th¸o gì...) th× chóng ta ®· sím ng¨n chÆn ®­îc t×nh tr¹ng c¸c l« hµng thñy s¶n liªn tiÕp bÞ EU tõ chèi vµ tiªu huû C¸c gi¶i ph¸p kh¸c Thø nhÊt, tÝch cùc tham gia c¸c cuéc héi th¶o do phÝa ViÖt Nam, Liªn minh ch©u ¢u hoÆc c¶ hai bªn phèi hîp tæ chøc vÒ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang EU, giíi thiÖu c¸c quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng, m«i tr­êng vµ x· héi cña ®èi víi hµng nhËp khÈu. Trªn c¬ së nguån th«ng tin nµy, ®­a ra ph­¬ng h­íng thÝch hîp ®iÒu chØnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña m×nh ®Ó ®¶m b¶o cung cÊp cho thÞ tr­êng nµy c¸c s¶n phÈm phï hîp, ®¹t yªu cÇu. Thø hai, chñ ®éng tiÕp cËn víi c¸c quy ®Þnh cña EU b»ng nhiÒu c¸ch: Th«ng qua th­¬ng vô cña ViÖt Nam ë c¸c n­íc thµnh viªn EU; Ph¸i ®oµn EC t¹i Hµ Néi; Phßng Th­¬ng m¹i ch©u ¢u t¹i ViÖt Nam; Trung t©m xóc tiÕn th­¬ng m¹i; Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam; Trung t©m nghiªn cøu ch©u ¢u, ®èi t¸c EU; m¹ng Internet.... Thø ba, x©y dùng chiÕn l­îc kinh doanh dµi h¹n cã tÝnh ®Õn t¸c ®éng cña c¸c quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn cña EU ®èi víi hµng nhËp khÈu vµo thÞ tr­êng nµy. Thø t­, thµnh lËp c¸c bé phËn qu¶n lý chÊt l­îng vµ m«i tr­êng víi tr¸ch nhiÖm kiÓm tra ®Þnh kú, gi¸m s¸t chÊt l­îng, m«i tr­êng trong doanh nghiÖp. Thø n¨m, rµ so¸t l¹i hå s¬ kiÓm so¸t nguyªn liÖu cña c¸c l« hµng ®ang trªn ®­êng tíi c¸c n­íc EU ®Ó triÖu håi vÒ n­íc nh÷ng l« hµng ®­îc s¶n xuÊt b»ng nguån nguyªn liÖu kh«ng ®¶m b¶o. Thø s¸u, t×m thÞ tr­êng thay thÕ, h¹n chÕ xuÊt khÈu vµo EU nh÷ng l« hµng ch­a ®­îc gi¸m ®Þnh ch¾c ch¾n vÒ chÊt l­îng vµ m«i tr­êng . KÕt luËn Sè l­îng hµng rµo kü thuËt trong th­¬ng m¹i ®ang t¨ng lªn ®­îc coi lµ mèi ®e däa chñ yÕu ®èi víi nhµ xuÊt khÈu ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. NhiÒu doanh nghiÖp ®ang bÞ mÊt c¬ héi kinh doanh do nh÷ng ®ßi hái ngµy cµng t¨ng vÒ l­îng, m«i tr­êng vµ tr¸ch nhiÖm x· héi tõ phÝa ®èi t¸c n­íc ngoµi. Vô viÖc c¸c l« hµng thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong hai n¨m 2001, 2002 liªn tiÕp bÞ ph¸t hiÖn vi ph¹m quy ®Þnh cña EU vÒ d­ l­îng kh¸ng sinh, dÉn ®Õn bÞ tiªu huû vµ ph¶i chÞu chÕ ®é kiÓm tra 100% khiÕn ngµnh thuû s¶n gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n, ®ång thêi ¶nh h­ëng ®Õn uy tÝn t¹i c¸c khu vùc thÞ tr­êng kh¸c cã thÓ coi lµ mét bµi häc ®¾t gi¸. Do ®ã, ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn lµ ®iÒu kiÖn sèng cßn cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Ó trô v÷ng vµ thµnh c«ng trªn thÞ tr­êng ch©u ¢u. Víi quy m« giíi h¹n, kho¸ luËn ®· gi¶i quyÕt ®­îc mét sè vÊn ®Ò sau: Tr×nh bµy tãm gän nh÷ng quy ®Þnh chung nhÊt (b¾t buéc hoÆc kh«ng b¾t buéc) vÒ chÊt l­îng, m«i tr­êng vµ x· héi mµ EU hiÖn ®ang ¸p dông cho hµng ho¸ l­u th«ng trªn thÞ tr­êng, vµ do ®ã cho c¶ hµng ho¸ nhËp khÈu §¸nh gi¸ kh¸i qu¸t n¨ng lùc cña ViÖt Nam ®¸p øng c¸c quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn ®ã nh­: møc ®é hµi hoµ tiªu chuÈn cña ViÖt Nam víi EU nãi riªng vµ quèc tÕ nãi chung, t×nh h×nh ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng ISO 9000 vµ m«i tr­êng ISO 14000, thùc tÕ ¸p dông c¸c quy ®Þnh vÒ ®¶m b¶o søc khoÎ vµ an toµn cho ng­êi tiªu dïng trong s¶n xuÊt hµng c«ng nghiÖp chÕ t¹o, n«ng thuû s¶n vµ thùc phÈm... §ång thêi kho¸ luËn còng ®i s©u vµo ph©n tÝch kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c quy ®Þnh ®ã cña 4 ngµnh hµng xuÊt khÈu chÝnh: da giµy, dÖt may, n«ng s¶n, vµ thuû s¶n §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p kh¾c phôc t×nh tr¹ng yÕu kÐm cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong viÖc ®¸p øng c¸c quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn cña EU, nh­: thu phÝ m«i tr­êng, ®Æt cäc phÝ t¸i chÕ ®èi víi mét sè lo¹i s¶n phÈm; ¸p dông ph­¬ng ph¸p qu¶n lý chÊt l­îng tæng thÓ TQM; nu«i gia c«ng n«ng, thuû s¶n cho c¸c ®èi t¸c EU... Trªn hÕt, c¸c doanh nghiÖp cÇn hiÓu r»ng ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn nµy ph¶i dùa trªn chiÕn l­îc l©u dµi, chø kh«ng chØ lµ c¸c biÖn ph¸p ®èi phã ngµy mét ngµy hai. danh môc tµi liÖu trÝch dÉn [1] “Kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 2002, ­íc n¨m 2003 vµ dù b¸o n¨m 2004 theo thÞ tr­êng c¸c n­íc”- T¹p chÝ Ngo¹i Th­¬ng - Sè 21-30/10/2003 - Trang 6. [2] “Lµm ¨n víi ng«i sao “mäc muén”“- Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn -29/08/2002). [3] “European Union and World Trade”- Basic Statistic for European Union Trade for years 2001, 2002. [4] Liew Mun Leong (chñ tÞch tæ chøc ISO) - “Tiªu chuÈn trong cuéc sèng hµng ngµy”- Héi th¶o tham gia ho¹t ®éng tiªu chuÈn ho¸ quèc tÕ vµ khu vùc - Tæng côc TC§LCL - 2002. [5] D­¬ng Xu©n Chung - “Hoµ hîp vÒ tiªu chuÈn víi khu vùc vµ thÕ giíi”- Héi th¶o “Tham gia ho¹t ®éng tiªu chuÈn ho¸ quèc tÕ vµ khu vùc”- Tæng côc TC§LCL - 2002 [6] §Þnh nghÜa cña Tæ chøc Quèc tÕ vÒ tiªu chuÈn ho¸ (ISO), trong dù th¶o DIS 9000:2000 [7] ¤ng I.J.Day (Chñ tÞch BVQI, U.K) - “Chøng nhËn EMS hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng”- Héi nghÞ chÊt l­îng ViÖt Nam lÇn thø hai - Tæng côc tiªu chuÈn, ®o l­êng, chÊt l­îng - 11/1997 [8] NguyÔn M¹nh C­êng - “NhËn biÕt vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm x· héi cña doanh nghiÖp trong bèi c¶nh ViÖt Nam héi nhËp Quèc TÕ”- Héi th¶o vÒ tr¸ch nhiÖm x· héi cña doanh nghiÖp CSR - Bé L§-TB-XH - 2002. [9] “Kû yÕu 40 n¨m ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn 1962 - 2002”- Tæng côc tiªu chuÈn, ®o l­êng, chÊt l­îng - NXB KH&KT [10] Tæ chøc quèc tÕ vÒ tiªu chuÈn ho¸ ISO - "The ISO Survey of ISO 9000 and ISO 14000 - Twelfth Cycle: up to and including December 2002" - www.iso.org - 2003 [11] Vietnam Investment Review - 21-27 December, 2002 - www.vir.com.vn [12] “EU huû bá lÖnh cÊm nhËp khÈu ®èi víi 6 doanh nghiÖp”- T¹p chÝ Th«ng tin Khoa häc C«ng nghÖ Thuû s¶n - sè th¸ng 8/2003 - www.fistenet.gov.vn [13] Thanh Liªm - “Thùc tr¹ng, gi¶i ph¸p qu¶n lý chÊt l­îng vÖ sinh an toµn thùc phÈm”- T¹p chÝ TC§LCL - Sè 8(49)/2003 - Trang 16. [14] Thanh Liªm - “N«ng s¶n thùc phÈm vµ ho¹t ®éng tiªu chuÈn ho¸ trong lÜnh vùc NSTP ë ViÖt Nam”- T¹p chÝ TC§LCL - Sè 7/2003 - Trang 42 [15] Tæ chøc quèc tÕ vÒ tiªu chuÈn ho¸ ISO - "The ISO Survey of ISO 9000 and ISO 14000 - up to and including December 2002”- www.iso.org - 2003. [16] Phïng ThÞ V©n KiÒu - B¸o c¸o tæng hîp NhiÖm vô cña Nhµ n­íc vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng: “C¸c quy ®Þnh vÒ m«i tr­êng cña Liªn minh ch©u ¢ u (EU) ®èi víi nhËp khÈu hµng n«ng, thuû s¶n vµ c¸c gi¶i ph¸p ®¸p øng c¸c quy ®Þnh, tiªu chuÈn m«i tr­êng ®èi víi hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng EU”- ViÖn nghiªn cøu Th­¬ng m¹i - 09/2003. [17] Tæ chøc SAI - “SA 8000 Certified Facilities, up dated September, 2003”- www.sa-intl.org/Accreditation/Certification.htm [18] B×nh Yªn & Phong Lan - “Doanh nghiÖp kh«ng buéc ph¶i mua chøng chØ SA 8000”- B¸o ®iÖn tö VnExpress ngµy 24/8/2002 - www.vnexpress.net [19] Cao HuÖ Anh & Vò §øc Th¾ng - “§¸nh gi¸ vµ chøng nhËn SA 8000 - Mét sè thuËn lîi vµ khã kh¨n”- Héi nghÞ toµn quèc C©u l¹c bé ISO ViÖt Nam - kû niÖm 2 n¨m thµnh lËp CLB - 02/2002 [20] Phi Hïng - “Cã cÇn tèn tiÒn mua SA 8000?”- B¸o Doanh nghiÖp - Sè 34 (22/8/02 - 28/8/02) - Trang 5 [21] EU Economic and Commercial counsellors - “2003 Annual Report”- the European Commision’s Delegation in Vietnam - www.delvnm.cec.eu.int - May, 2003. [22] “T×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh 5 th¸ng ®Çu n¨m 2003 cña ngµnh da giµy ViÖt Nam”- B¶n tin hµng th¸ng cña HiÖp héi da giµy ViÖt Nam, sè th¸ng 6/2003 - www.lefaso.org.vn [23] Th«ng tin chuyªn ®Ò “Thùc tr¹ng vµ tiÒm n¨ng trong quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ EU”- Phßng th«ng tin t­ liÖu - ViÖn nghiªn cøu Th­¬ng m¹i - Bé Th­¬ng m¹i - 2002 [24] TrÇn Kh¾c Kiªn - “Thùc tr¹ng vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp da giµy ViÖt Nam trong thêi gian tíi”- Héi th¶o “Ch­¬ng tr×nh môc tiªu ph¸t triÓn ngµnh da giµy ViÖt Nam”- HiÖp héi da giµy ViÖt Nam - 5/2002 [25] Sè liÖu thèng kª cña Tæng Côc Tiªu chuÈn §o l­êng ChÊt l­îng - www.tcvn.gov.vn - cËp nhËt ®Õn th¸ng 9/2003. [26] C«ng ty cæ phÇn th«ng tin kinh tÕ ®èi ngo¹i (Chu ViÕt Lu©n chñ biªn) - “DÖt may ViÖt Nam - C¬ héi vµ th¸ch thøc”- Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia - 2003. [27] “XuÊt khÈu dÖt may sang EU sÏ nãng dÇn lªn”- T¹p chÝ Ngo¹i Th­¬ng Sè 21-31/7/2003 - Trang 14. [28] NguyÔn Cao B×nh (Tæng c«ng ty dÖt may ViÖt Nam) - “Thùc tr¹ng thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ ngµnh dÖt may ViÖt Nam”- B¸o c¸o t¹i Héi th¶o xóc tiÕn xuÊt khÈu dÖt may sang EU - Trung t©m ®Çu t­ vµ xóc tiÕn th­¬ng m¹i Tp. Hå ChÝ Minh (ITPC) - 6/2003. [29] Sè liÖu thèng kª cña ph¸i ®oµn EC t¹i ViÖt Nam (European Commission’s Delegation in Vietnam) - www.delvnm.cec.eu.int - 2002. [30] Thu Ph­¬ng - “HACCP víi viÖc më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n”- T¹p chÝ Thuû s¶n - sè th¸ng 1/2003 - www.fistenet.gov.vn [31] §×nh Chóc - “Liªn minh ch©u ¢ u më réng tõ 15 lªn 25 thµnh viªn: Nh÷ng th¸ch thøc míi ®èi víi doanh nghiÖp ViÖt Nam”- B¸o Lao ®éng ®iÖn tö - www.laodong.com.vn - Sè 282, ngµy 9/10/2003. [32] “H¹n ng¹ch dÖt may cña ViÖt Nam vµo EU sÏ t¨ng tõ 55-70%”- B¸o Lao ®éng ®iÖn tö - www.laodong.com.vn - Sè ra ngµy 9/9/2003. danh môc tµi liÖu tham kh¶o Danh môc TiÕng ViÖt §inh thÞ Quúnh Anh - Kho¸ luËn tèt nghiÖp “Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng EU giai ®o¹n 2000 - 2010”- Tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng - 2001. NguyÔn M¹nh C­êng - “NhËn biÕt vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm x· héi cña doanh nghiÖp trong bèi c¶nh ViÖt Nam héi nhËp Quèc TÕ”- Héi th¶o vÒ tr¸ch nhiÖm x· héi cña doanh nghiÖp CSR - Bé L§-TB-XH - 2002. NguyÔn Th¸i Hïng - B¸o c¸o “Hµi hoµ tiªu chuÈn trong lÜnh vùc thuû s¶n”- Trung t©m tiªu chuÈn chÊt l­îng - Tæng côc TC§LCL - 2002 Phïng ThÞ V©n KiÒu - §Ò tµi khoa häc cÊp Bé “C¸c gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng EU giai ®o¹n 2000 - 2010”- ViÖn nghiªn cøu Th­¬ng m¹i - Bé Th­¬ng m¹i - 2000. Phïng ThÞ V©n KiÒu - B¸o c¸o tæng hîp NhiÖm vô cña Nhµ n­íc vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng: “C¸c quy ®Þnh vÒ m«i tr­êng cña Liªn minh ch©u ¢ u (EU) ®èi víi nhËp khÈu hµng n«ng, thuû s¶n vµ c¸c gi¶i ph¸p ®¸p øng c¸c quy ®Þnh, tiªu chuÈn m«i tr­êng ®èi víi hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng EU”- ViÖn nghiªn cøu Th­¬ng m¹i - 09/2003. Chu ViÕt Lu©n (chñ biªn) - S¸ch “DÖt may ViÖt Nam - C¬ héi vµ th¸ch thøc”- Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia - 2003. §ç ThÞ Ngäc - LuËn ¸n tiÕn sÜ khoa häc kinh tÕ “Nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh qu¶n lý chÊt l­îng phï hîp víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam”- Tr­êng §H Th­¬ng M¹i - 2000. TrÇn Söu & NguyÔn ChÝ Tông (Tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng) - “Qu¶n lý chÊt l­îng hµng ho¸ vµ dÞch vô”- NXB Khoa häc Kü thuËt - 1996. NguyÔn V¨n Xu©n - B¸o c¸o “Hµi hoµ tiªu chuÈn trong lÜnh vùc n«ng s¶n thùc phÈm”- Trung t©m tiªu chuÈn chÊt l­îng - Tæng côc TC§LCL - 09/ 2002 Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam & Trung t©m th«ng tin ch©u ¢u t¹i ViÖt Nam - S¸ch “Kinh doanh víi thÞ tr­êng EU”- 2002. Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam - S¸ch “EU- thÞ tr­êng xuÊt khÈu”- 2001. Phßng th«ng tin t­ liÖu - Th«ng tin chuyªn ®Ò “Thùc tr¹ng vµ tiÒm n¨ng trong quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ EU”- ViÖn nghiªn cøu Th­¬ng m¹i - Bé Th­¬ng m¹i - 2002 Phßng th«ng tin t­ liÖu - Th«ng tin chuyªn ®Ò “T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam n¨m 2002”- ViÖn nghiªn cøu Th­¬ng m¹i - 12/2002. Phßng th«ng tin t­ liÖu - Th«ng tin chuyªn ®Ò “Quan hÖ th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam víi mét sè n­íc vµ khu vùc”-- ViÖn nghiªn cøu Th­¬ng m¹i - 8/2002. “Niªn gi¸m th«ng kª 2002”- NXB Thèng kª - 2002. “Kû yÕu 40 n¨m ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn 1962 - 2002”- Tæng côc tiªu chuÈn, ®o l­êng, chÊt l­îng - NXB KH&KT - 2002 “LuËt b¶o vÖ m«i tr­êng vµ NghÞ ®Þnh 175 CP h­íng dÉn thi hµnh LuËt”- NXB ChÝnh trÞ Quèc gia - 1997 “Bé luËt lao ®éng ViÖt Nam”- NXB ChÝnh trÞ Quèc gia - 2002 “Mét sè v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt vÒ tiªu chuÈn ®o l­êng chÊt l­îng”- Tæng côc TC§LCL - 2002. “HÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng ISO 9001:2000 - C¸c yªu cÇu”- 2000 B¸o c¸o “Héi nghÞ chÊt l­îng ViÖt Nam lÇn thø 2”- Tæng côc TC§LCL - 11/1997 B¸o c¸o “Héi nghÞ chÊt l­îng ViÖt Nam lÇn thø 4”- Tæng côc TC§LCL - 2001 B¸o c¸o “Héi th¶o vÒ hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng vÖ sinh an toµn thùc phÈm theo HACCP”- Vô kü thuËt - Bé thuû s¶n - 09/2001. B¸o c¸o héi th¶o “Tham gia ho¹t ®éng tiªu chuÈn ho¸ quèc tÕ vµ khu vùc”- Tæng côc TC§LCL - 2002. B¸o c¸o “Héi nghÞ toµn quèc - C©u l¹c bé ISO ViÖt Nam - kû niÖm 2 n¨m thµnh lËp CLB”- 02/2002 B¸o c¸o “Héi nghÞ tæng kÕt ho¹t ®éng uû ban tiªu chuÈn ho¸ thùc phÈm ViÖt Nam”- 06/2003. T¹p chÝ “Ngo¹i Th­¬ng”- C¸c sè th¸ng 6, 7, 8, 9, 10 n¨m 2003 T¹p chÝ “Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi”- Sè 1(75) 2002; 2(82) 2003. T¹p chÝ “Ng­êi lao ®éng”- Sè 08/2002. T¹p chÝ “Doanh nghiÖp”- Sè 08/2002. T¹p chÝ “T¹p chÝ TC§LCL”- C¸c sè 10(27) n¨m 2001; 3(44), 5(46), 6(47), 7(48), 8(49) n¨m 2003. T¹p chÝ “Nghiªn cøu ch©u ¢ u ”- Sè 3(51).2003 C¸c trang web www.europa.eu.int/eur-lex; www.newapproach.org; www.eu.int/eurostat.html, www.tcvn.gov.vn; www.agroviet.gov.vn; www.fistenet.com.vn, www.lefaso.org.vn, www.laodong.com.vn, www.vnn.vn Danh môc TiÕng Anh EU Economic and Commercial counsellors - “2003 Annual Report”- the European Commision’s Delegation in Vietnam - www.delvnm.cec.eu.int - May, 2003. International Organization for Standardardization (ISO) - “Environmental management systems ISO 14001 - Specification with guidance for use”- First Edition 09/1996. International Organization for Standardization - "The ISO Survey of ISO 9000 and ISO 14000 - up to and including December 2002”- www.iso.org - 2003. Social Accountability International (SAI) - “SA8000”- www.sa-intl.org. Social Accountability International (SAI) - “SA8000 Certified Facilities”- updated September 30, 2003 - www.sa-intl.org/Accreditation/Certification.htm “Directive 92/2/EC on Food Additives”- www.cbi.nl “Directive 94/62/EEC on Packaging and Packaging Waste”- www.cbi.nl “Directive 2001/95/EEC on General Product Safety”- Official Journal of the European Communities - 15/01/2002. “Directive 91/493/EEC laying down the health conditions for the product and the placing on the market of fishery products”- www.cbi.nl “Guide to the implementation of Directive based on the New Approach and the Global Approach - CE marking”- europa.eu.int/celex “Pan-European Biological and Landscape Diversity Strategy: Good Agriculture Practice”- Mrs Anneli Bamber-Jones, WWF - 2001 “White paper on Food Safety”- europa.eu.int/comm/