Khóa luận Xây dựng các mặt hàng xuát khẩu chủ lực của Việt Nam: thực trạng và giải pháp phát triển

Ëp kû 1990, vÞ trÝ cña nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghiÖp tËp trung lao ®éng truyÒn thèng bÞ ®Èy xuèng hµng thø yÕu, thay thÕ chóng lµ nh÷ng s¶n phÈm kü thuËt cao vµ nh÷ng s¶n phÈm cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao. b2/ Lùa chän mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc giai ®o¹n míi (1990 ®Õn nay) B¾t ®Çu tõ thËp kû 90, ngoµi viÖc mét mÆt vÉn chó träng duy tr× ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc nh­ hµng dÖt may, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, ho¸ chÊt, thùc phÈm chÕ biÕn, §µi Loan cßn tiÕn hµnh m¹nh mÏ ®iÒu chØnh c¬ cÊu vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp míi ®Ó lµm c¬ së cho viÖc x©y dùng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc giai ®o¹n míi. Trong ngµnh chÕ t¹o, lo¹i h×nh c«ng nghiÖp tËp trung vèn vµ kü thuËt t¨ng cao, c«ng nghiÖp tËp trung lao ®éng t¨ng thÊp. Víi nh÷ng chñ tr­¬ng nh­ trªn, tõ n¨m 1990 ®Õn nay, §µi Loan ®· thùc sù më réng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc 3. Bµi häc rót ra tõ kinh nghiÖm cña c¸c n­íc §«ng ¸ 3.1. §a d¹ng ho¸ mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc Mét yÕu tè then chèt cña “®a d¹ng ho¸ hµng ho¸ xuÊt khÈu” lµ ­u tiªn ph¸t triÓn hµng chñ lùc. §iÒu nµy kh«ng cã g× tr¸i víi xu h­íng më réng diÖn mÆt hµng, tr¸i l¹i chÝnh trªn c¬ së ®ã mµ viÖc lùa chän ph¸t triÓn hµng xuÊt khÈu chñ lùc cµng ®­îc thùc hiÖn tèt h¬n. VÊn ®Ò lµ sù lùa chän vµ ph¸t triÓn hµng xuÊt khÈu chñ lùc ph¶i ®¶m b¶o ®­îc sù “®a d¹ng ho¸”. Bëi lÏ “sù ®a d¹ng ho¸” hµng xuÊt khÈu chñ lùc gãp phÇn kh¾c phôc hiÖn t­îng ph¸t triÓn lÖch l¹c vµ bÊt lîi trong lÜnh vùc xuÊt khÈu cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ ViÖt Nam. VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ: vËy th× mçi n­íc cÇn bao nhiªu mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc lµ võa? Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc §«ng ¸ nãi chung vµ c¸c n­íc cô thÓ nãi trªn cho thÊy mçi n­íc nªn tËp trung ­u tiªn cho viÖc ph¸t triÓn tõ 5-10 mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc. Sè l­îng mÆt hµng chñ lùc tuy kh«ng nhiÒu nh­ng lín vÒ khèi l­îng vµ gi¸ trÞ xuÊt khÈu; cã ý nghÜa chiÕn l­îc, quyÕt ®Þnh ®èi víi sù thµnh b¹i cña toµn bé ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña mét quèc gia. Víi sè l­îng tõ 5-10 mÆt hµng nh­ vËy võa cho phÐp kh¾c phôc t×nh tr¹ng thÞ tr­êng bÊt lîi cho mÆt hµng nµy hay mÆt hµng kia, võa më ra nh÷ng kh¶ n¨ng tËp trung ph¸t triÓn quy m« lín vµ cã chiÒu s©u, kÞp thêi chíp lÊy nh÷ng thêi c¬ tèt cña thÞ tr­êng thÕ giíi. 3.2. Vai trß cña chÝnh phñ trong viÖc x©y dùng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc Cho ®Õn nay, viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña mét quèc gia th­êng ®­îc coi lµ kÕt qu¶ cña sù nç lùc c¶ tõ phÝa ChÝnh phñ lÉn giíi kinh doanh. Ai cã vai trß quan träng h¬n, gi÷a ChÝnh phñ víi nh÷ng ®Þnh h­íng vµ chÝnh s¸ch can thiÖp trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp, hay giíi kinh doanh víi nh÷ng “vò khÝ “ lîi h¹i lµ sù hiÓu biÕt vµ kh¶ n¨ng vËn dông nhanh nh¹y, øng biÕn cã hiÖu qu¶ tr­íc nh÷ng biÕn ®æi bÊt th­êng cña kinh tÕ thÞ tr­êng, ch­a ai cã thÓ kh¼ng ®Þnh ®­îc, nh­ng cã mét ®iÓm mäi ng­êi ®Òu thèng nhÊt lµ sù thµnh c«ng cña mét quèc gia cã sù ®ãng gãp quyÕt ®Þnh cña ChÝnh phñ. Nhµ n­íc th«ng qua nghiªn cøu thÞ tr­êng n­íc ngoµi vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c viÖn nghiªn cøu vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý mµ lùa chän, ®Þnh h­íng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu chñ lùc phï hîp víi nguån lùc trong giai ®o¹n ph¸t triÓn vµ bèi c¶nh quèc tÕ, ®ång thêi x©y dùng hÖ thèng chÝnh s¸ch , biÖn ph¸p phôc vô viÖc ph¸t triÓn s¶n phÈm chñ lùc. Tuy nhiªn, ®iÒu ®ã còng kh«ng cã nghÜa lµ ®¸nh gi¸ thÊp vai trß cña giíi kinh doanh. Giíi kinh doanh chÝnh lµ ng­êi cô thÓ vµ chi tiÕt, hiÖn thùc ho¸ sù lùa chän s¶n phÈm xuÊt khÈu. Sù ganh ®ua, c¹nh tranh, t×m tßi, s¸ng t¹o ®Ó ph¸t triÓn s¶n phÈm vµ thÞ tr­êng ®­a l¹i lîi nhuËn cho c«ng ty vµ ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña quèc gia. 3.3. Thay ®æi mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc mét c¸ch hîp lý MÆc dï mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ®­îc vÝ nh­ nh÷ng con “chñ bµi” trong nÒn ngo¹i th­¬ng cña mét quèc gia, nh­ng vÞ trÝ cña mét mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc kh«ng ph¶i lµ vÜnh viÔn. ë thêi ®iÓm nµy, mét mÆt hµng nµy cã thÓ ®­îc coi lµ hµng xuÊt khÈu chñ lùc nh­ng ë thêi ®iÓm kh¸c th× kh«ng. §iÒu quan träng lµ quèc gia ph¶i biÕt x¸c ®Þnh khi nµo cÇn tiÕp tôc duy tr×, khi nµo cÇn thay ®æi. §iÒu nµy tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng cña b¶n th©n quèc gia vµ sù nh¹y bÐn nh×n nhËn thÞ tr­êng quèc tÕ cña quèc gia ®ã. Nãi tãm l¹i, viÖc x©y dùng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc lµ mét néi dung hÕt søc quan träng trong chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng quèc gia. Kh«ng cã mét c«ng thøc cè ®Þnh vÒ viÖc x©y dùng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ®Ó ¸p dông chung cho tÊt c¶ c¸c quèc gia. Tuy nhiªn, nh÷ng bµi häc vÒ vai trß cña ChÝnh phñ, bµi häc vÒ sù ®a d¹ng ho¸ mÆt hµng vµ thay ®æi c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc mét c¸ch hîp lý chÝnh lµ nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm thùc sù cã ý nghÜa ®èi víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn nãi chung vµ ®Æc biÖt ®èi víi ViÖt Nam. Ch­¬ng 3 C¸c gi¶i ph¸p x©y dùng, ®Èy m¹nh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam I. §Þnh h­íng cña Nhµ n­íc vÒ x©y dùng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ®Õn n¨m 2010 §Þnh h­íng chung vÒ xuÊt khÈu ®Õn n¨m 2010 DiÔn ra vµo lóc giao thêi gi÷a hai thÕ kû vµ kÕt thóc viÖc thùc hiÖn chiÕn l­îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi 1991-2000, §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø 9 ®· cã dÞp nh×n l¹i sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc ta trong thËp niªn cuèi thÕ kû 20, ®ång thêi ®Ò ra chiÕn l­îc trong thËp niªn ®Çu cña thÕ kû míi. V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng kh¼ng ®Þnh: chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi 10 n¨m tõ 2001-2010 lµ nh»m “®­a n­íc ta ra khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn, n©ng cao râ rÖt ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña d©n, t¹o nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp theo h­íng hiÖn ®¹i...” vµ “chuyÓn dÞch m¹nh c¬ cÊu lao ®éng theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. N©ng cao râ rÖt hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. Më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i...” §Ó chuÈn bÞ thùc hiÖn môc tiªu ®ã, ChÝnh phñ ®· ra chØ thÞ sè 22/2000/CT- TTG ngµy 27/10/2000 vÒ chiÕn l­îc ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ dÞch vô thêi kú 2001-2010. ChØ thÞ nªu râ: “ChiÕn l­îc ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ dÞch vô thêi kú 2001-2010, nhÊt lµ xuÊt khÈu, ph¶i lµ chiÕn l­îc t¨ng tèc toµn diÖn trªn nhiÒu lÜnh vùc, ph¶i cã nhiÒu kh©u ®ét ph¸ víi b­íc ®i v÷ng ch¾c. Môc tiªu hµnh ®éng cña thêi kú nµy lµ tiÕp tôc chñ tr­¬ng dµnh ­u tiªn cao nhÊt cho xuÊt khÈu, t¹o nguån hµng cã chÊt l­îng, cã gi¸ trÞ gia t¨ng vµ søc c¹nh tranh cao ®Ó xuÊt khÈu; gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm cho x· héi, t¹o nguån dù tr÷ ngo¹i tÖ; xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô thêi kú 2001- 2010 ph¶i ®¹t møc t¨ng tr­ëng b×nh qu©n tõ 15%/n¨m trë lªn; më réng vµ ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng vµ ph­¬ng thøc kinh doanh; héi nhËp th¾ng lîi vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi”. §Þnh h­íng vÒ x©y dùng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ®Õn n¨m 2010 2.1. §Þnh h­íng vÒ c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc Cho tíi nay, ViÖt Nam ®· cã mét danh s¸ch c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc bao gåm chñ yÕu lµ hµng n«ng l©m thuû h¶i s¶n víi thÕ m¹nh vµ tiÒm n¨ng s½n cã; Hµng c«ng nghiÖp nhÑ chÕ biÕn chÕ t¹o nh­ dÖt may, giµy dÐp, ®iÖn- ®iÖn tö víi lîi thÕ vÒ gi¸ nh©n c«ng thÊp; Hµng kho¸ng s¶n gåm than ®¸ vµ dÇu th« do thiªn nhiªn ­u ®·i;... Tuy nhiªn, viÖc xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng nµy ngµy cµng gÆp nhiÒu khã kh¨n v× nhiÒu yÕu tè kh¸ch quan nh­ m«i tr­êng, thêi tiÕt, thêi vô, nhu cÇu tiªu dïng thay ®æi... Do vËy, bªn c¹nh viÖc ph¸t huy nh÷ng thÕ m¹nh vµ kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n nµy, chóng ta cÇn tËp trung n©ng cao gi¸ trÞ gia t¨ng cña nh÷ng mÆt hµng chñ lùc s½n cã b»ng c¸ch gi¶m tû träng vµ h¹n chÕ dÇn viÖc xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng th« nh­ dÇu khÝ, than ®¸, n«ng thuû s¶n s¬ chÕ. §Çu t­ c«ng nghÖ thÝch hîp cho c¸c mÆt hµng chÕ biÕn, chÕ t¹o ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu ®a d¹ng cña ng­êi tiªu dïng quèc tÕ. §èi víi c¸c mÆt hµng mang tÝnh ®Æc tr­ng nh­ hµng thñ c«ng mü nghÖ ®ang ®­îc kh¸ch hµng trªn thÕ giíi ­a chuéng th× cÇn t¹o ®iÒu kiÖn vÒ c¬ së h¹ tÇng còng nh­ chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Æc biÖt cho s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu v× ®©y cßn mang ý nghÜa b¶o tån vµ ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ d©n téc vµ giíi thiÖu ViÖt Nam v¬Ý b¹n bÌ thÕ giíi. Trong t­¬ng lai, lîi thÕ vÒ gi¸ nh©n c«ng rÎ cña n­íc ta sÏ ngµy cµng bÞ gi¶m ®i do nhu cÇu tiªu dïng ngµy mét t¨ng, nhÊt lµ ®èi víi c¸c s¶n phÈm cã hµm l­îng lao ®éng cao, v× thÕ cÇn ®Çu t­ nghiªn cøu ®Ó ph¸t hiÖn, t×m ra nh÷ng mÆt hµng míi cã gi¸ trÞ, hµm l­îng c«ng nghÖ vµ chÊt x¸m cao nh­ phÇn mÒm vi tÝnh, c¸c thiÕt bÞ ®iÖn tö viÔn th«ng, ®o l­êng cao cÊp... Nh÷ng mÆt hµng nµy th­êng Ýt bÞ phô thuéc vµo c¸c yÕu tè bªn ngoµi vµ cã vßng ®êi s¶n phÈm l©u dµi ®Ó thay thÕ dÇn c¸c mÆt hµng kÐm hiÖu qu¶. 2.2. §Þnh h­íng vÒ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c nhãm hµng n«ng l©m thuû s¶n HiÖn nay, nhãm hµng nµy ®ang chiÕm gÇn 25% kim ng¹ch xuÊt khÈu. Do s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¶i chÞu nh÷ng h¹n chÕ mang tÝnh c¬ cÊu (nh­ diÖn tÝch nu«i trång kh¶ n¨ng khai th¸c vµ ®¸nh b¾t cã h¹n...) vµ thêi tiÕt nªn tèc ®é t¨ng tr­ëng cña nhãm nµy sÏ chØ ë møc 4%/ n¨m. Bªn c¹nh ®ã, nhu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi còng cã h¹n, gi¸ c¶ l¹i kh«ng æn ®Þnh. V× vËy, dï kim ng¹ch tuyÖt ®èi vÉn t¨ng nh­ng tû träng cña nhãm sÏ gi¶m dÇn xuèng cßn 22% vµo n¨m 2005 vµ 17,2% vµo n¨m 2010. H­íng ph¸t triÓn chñ ®¹o cña nhãm nµy trong nh÷ng n¨m tíi lµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu toµn lÜnh vùc, trong mçi ngµnh, thËm chÝ trong tõng lo¹i s¶n phÈm, n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ gi¸ trÞ gia t¨ng. §Ó ®¹t môc tiªu nµy, cÇn cã sù ®Çu t­ thÝch ®¸ng vµo kh©u gièng vµ c«ng nghÖ sau thu ho¹ch, kÓ c¶ ®ãng gãi, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn... ®Ó t¹o ra nh÷ng ®ét ph¸ vÒ n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng s¶n phÈm tõ ®ã n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng. a/ Thuû s¶n H¹t nh©n t¨ng tr­ëng cña nhãm sÏ lµ thuû s¶n bëi tiÒm n¨ng khai th¸c vµ nu«i trång cßn nhiÒu, nhu cÇu thÞ tr­êng thÕ giíi t¨ng kh¸ æn ®Þnh, thuÕ suÊt thÊp. Xu thÕ tiªu dïng cña thÕ giíi lµ gi¶m tiªu thô thÞt, t¨ng tiªu thô thuû s¶n. Víi s¶n l­îng dù kiÕn lµ 3,7 triÖu tÊn th× kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ta sÏ ®¹t 2,5 tû USD vµo n¨m 2005 vµ 3,5 tû USD vµo n¨m 2010, chiÕm 40% tæng kim ng¹ch cña nhãm n«ng l©m thuû s¶n. ThÞ tr­êng chÝnh sÏ lµ NhËt B¶n, EU, Hoa Kú, Trung Quèc...§Ó ®¶m b¶o tèc ®é t¨ng tr­ëng æn ®Þnh cho mÆt hµng nµy, cÇn tiÕp tôc chó träng ®Çu t­ ®Ó ph¸t triÓn ®¸nh b¾t xa bê vµ nu«i trång, chuyÓn tõ qu¶ng canh sang th©m canh, cã sù quan t©m tho¶ ®¸ng ®Ó n©ng cao chÊt l­îng, gi¸ trÞ gia t¨ng vµ vÖ sinh thùc phÈm cña s¶n phÈm xuÊt khÈu. b/ G¹o VÒ g¹o, do nhu cÇu thÕ giíi t­¬ng ®èi æn ®Þnh, kho¶ng trªn 20 triÖu tÊn/n¨m, nhiÒu n­íc nhËp khÈu nay chó träng an ninh l­¬ng thùc ®· th©m canh t¨ng n¨ng suÊt, gia t¨ng b¶o hé, gi¶m nhËp khÈu. Trong hoµn c¶nh ®ã, dù kiÕn trong suèt thêi kú 2001-2010, ta chØ cã thÓ xuÊt tèi ®a ®­îc kho¶ng 4-4,5 triÖu tÊn/n¨m víi kim ng¹ch kho¶ng trªn 1 tû USD. §Ó n©ng cao h¬n n÷a kim ng¹ch, cÇn ®Çu t­ ®Ó c¶i thiÖn c¬ cÊu vµ chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu, khai th¸c c¸c thÞ tr­êng míi (nh­ Trung §«ng, Ch©u Phi, Nam Mü) vµ æn ®Þnh c¸c thÞ tr­êng ®· cã nh­ Indonexia, Philippin th«ng qua c¸c hîp ®ång ChÝnh phñ, nghiªn cøu kh¶ n¨ng phèi hîp víi Th¸i Lan ®Ó ®iÒu tiÕt nguån cung æn ®Þnh , gi¸ c¶ thÞ tr­êng, t¨ng hiÖu qu¶ xuÊt khÈu g¹o. KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®Èy m¹nh viÖc ký kÕt hîp ®ång bao tiªu lóa g¹o víi n«ng d©n. c/ Nh©n ®iÒu MÆt hµng nµy cßn cã thÓ t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu lªn tíi kho¶ng 400 triÖu USD hoÆc cao h¬n vµo 2010 v× nhu cÇu cña thÕ giíi cßn lín vµ liªn tôc t¨ng( theo dù b¸o kho¶ng 7%/n¨m, gi¸ xuÊt khÈu còng t¨ng), v¶ l¹i tiÒm n¨ng cña n­íc ta cßn rÊt lín, c¬ cÊu thÞ tr­êng t­¬ng ®èi hîp lý. §Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, gi¶i ph¸p chñ yÕu lµ tiÕp tôc hç trî vÒ vèn, kü thuËt vµ gièng ®Ó c¶i t¹o l¹i c¸c v­ên ®iÒu cho s¶n l­îng thÊp hiÖn nay, thay gièng ®iÒu míi chÞu ®­îc h¹n, cho n¨ng suÊt cao, tiÕp tôc hç trî tÝn dông vµ c¶i tiÕn chÕ dé miÔn thuÕ, hoµn thuÕ ®Ó t¹o thuËn lîi cho nhËp khÈu nguyªn liÖu phôc vô chÕ biÕn xuÊt khÈu. T¨ng c­êng chÕ biÕn s¶n phÈm cao cÊp ®Ó xuÊt khÈu ®i ®«i víi chó träng vÊn ®Ò th­¬ng hiÖu. ThÞ tr­êng chÝnh cña h¹t ®iÒu ViÖt nam lµ Mü, Trung Quèc, Australia, Hµ Lan. d/ H¹t tiªu Gi÷ v÷ng diÖn tÝch trång tiªu ë møc 35.000 ha theo khuyÕn nghÞ cña Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n v× thÞ tr­êng tiªu ®· t­¬ng ®èi b·o hoµ. ViÖt Nam ®· trë thµnh n­íc xuÊt khÈu tiªu lín nhÊt (v­ît Ên §é), chiÕm gÇn 40% l­îng h¹t tiªu xuÊt khÈu cña thÕ giíi. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu, c¸c biÖn ph¸p chñ yÕu lµ c¶i t¹o vÒ gièng, kü thuËt vµ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ cho kh©u sau thu ho¹ch ®Ó ®¶m b¶o ®é ®ång ®Òu vµ chÊt l­îng cña s¶n phÈm. XuÊt khÈu h¹t tiªu kh«ng gÆp khã kh¨n vÒ thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, nÕu kh«ng kiÒm chÕ viÖc t¨ng s¶n l­îng xuÊt khÈu th× gi¸ c¶ sÏ khã æn ®Þnh, hiÖu qu¶ xuÊt khÈu sÏ kh«ng cao. e/ Cµ phª Nh×n chung, do s¶n l­îng vµ gi¸ c¶ phô thuéc nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn thêi tiÕt nªn rÊt khã dù b¸o chuÈn x¸c vÒ khèi l­îng vµ gi¸ trÞ xuÊt khÈu trong nh÷ng n¨m tíi. Tæ chøc FAO dù b¸o tíi n¨m 2005, s¶n l­îng thÕ giíi sÏ ®¹t kho¶ng 7,3 triÖu tÊn ( hiÖn nay lµ 6,3-6,6 triÖu tÊn). NÕu thuËn lîi, xuÊt khÈu cã thÓ ®¹t 750 ngµn tÊn vµo n¨m 2010 víi kim ng¹ch kho¶ng 850 triÖu USD, ®­a ViÖt Nam v­ît qua Colombia ®Ó trë thµnh n­íc xuÊt khÈu cµ phª lín thø hai thÕ giíi. §Ó ®¹t gi¸ trÞ cao, nªn chó träng ph¸t triÓn cµ phª chÌ (Arabica), tù tæ chøc hoÆc thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo lÜnh vùc chÕ biÕn cµ phª rang xay vµ cµ phª hoµ tan. XuÊt khÈu cµ phª kh«ng gÆp khã kh¨n vÒ thÞ tr­êng. Nhu cÇu t¹i c¸c n­íc nhËp khÈu lín (EU, NhËt B¶n, Hoa Kú) vÉn æn ®Þnh. Do nguån hµng trong mét vµi n¨m gÇn ®©y cã gi¶m nªn c¸c doanh nghiÖp cÇn thËn träng khi ký kÕt hîp ®ång ph¶i ®¶m b¶o nguån hµng, l­êng tr­íc kh¶ n¨ng biÕn ®éng gi¸ c¶ phøc t¹p cña thÞ tr­êng, ¸p dông c¸c biÖn ph¸p n©ng cao chÊt l­îng vµ thùc hiÖn tiªu chuÈn cµ phª xuÊt khÈu míi. VÒ phÝa HiÖp héi Cµ phª Ca cao ViÖt Nam cÇn cã ®¸nh gi¸ t­¬ng ®èi chÝnh x¸c vÒ s¶n l­îng cña tõng niªn vô ®Ó cã ®Þnh h­íng kinh doanh phï hîp cho c¸c héi viªn. Th«ng qua c¸c diÔn ®µn Cµ phª quèc tÕ ®Ó vËn ®éng mét sè n­íc s¶n xuÊt cµ phª lín ( nhÊt lµ Braxin) cã biÖn ph¸p giíi h¹n s¶n l­îng ®Ó c¶i thiÖn c¸n c©n cung cÇu. Ngoµi ra, cÇn tiÕp tôc t¨ng c­êng c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i, khuyÕn n«ng, t¨ng c­êng gi¸m s¸t viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo ®óng quy ho¹ch. f/ Cao su VÒ s¶n xuÊt, cÇn tËp trung ch¨m bãn ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt vµ h¹ gi¸ thµnh ®èi víi diÖn tÝch hiÖn cã. Nh÷ng khu vùc ®· qu¸ h¹n khai th¸c th× ph¸ bá, c¶i t¹o ®Êt vµ ®­a gièng tèt vµo trång l¹i, b¶o ®¶m cho mñ chÊt l­îng cao. VÒ xuÊt khÈu, ChÝnh phñ ®· cã ®Ò ¸n ph¸t triÓn , tuy nhiªn v× nhu cÇu cña thÕ giíi t¨ng chËm, chØ trªn 2%/n¨m, gi¸ c¶ l¹i cã xu h­íng xuèng thÊp. Dù kiÕn, kim ng¹ch xuÊt khÈu cao su cã thÓ ®¹t 500 triÖu USD vµo n¨m 2010. Do c¬ cÊu s¶n phÈm cao su vÉn thiªn vÒ cao su 3L nªn viÖc tiÕp cËn vµo c¸c thÞ tr­êng tiªu thô nhiÒu cao su SR nh­ EU vµ B¾c Mü cßn h¹n chÕ. V× vËy, cÇn chó träng vÊn ®Ò chÕ biÕn, ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm ®Ó t¨ng c­êng th©m nhËp vµo c¸c thÞ tr­êng nµy, gi¶m dÇn sù phô thuéc vµo thÞ tr­êng Trung Quèc. §èi víi thÞ tr­êng Trung Quèc, cÇn xem xÐt l¹i quy ®Þnh vÒ thu chªnh lÖch gi¸ mñ cao su nguyªn liÖu xuÊt khÈu ®Ó h¹n chÕ viÖc xuÊt khÈu mñ nguyªn liÖu. C¬ cÊu thÞ tr­êng tiªu thô cao su cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi vÉn chñ yÕu lµ Ch©u ¸ bao gåm Trung Quèc, NhËt B¶n, Singapore; EU vµ B¾c Mü. g/ ChÌ Nhu cÇu chÌ trªn thÕ giíi tiÕp tôc t¨ng, hiÖn nay ®¹t møc 3,3 triÖu tÊn/n¨m. ViÖt Nam ®ang cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn, cã thÓ ®­a kim ng¹ch chÌ lªn møc 200 triÖu USD, tøc lµ gÊp 4 lÇn hiÖn nay, trong ®ã cÇn nç lùc t¨ng tû träng chÌ chÊt l­îng cao( chÌ s¹ch) cho c¸c thÞ tr­êng khã tÝnh nh­ NhËt b¶n, §µi Loan, Trung §«ng..., ®i ®«i víi viÖc t¨ng c­êng hîp t¸c ®ãng gãi t¹i Nga ®Ó ®Èy m¹nh tiªu thô trªn thÞ tr­êng nµy. §­a chÌ trë thµnh mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam h/ ThÞt HiÖn nay, s¶n l­îng thÞt cña n­íc ta cßn rÊt nhá bÐ (chØ b»ng 0,7% s¶n l­îng trung b×nh cña thÕ giíi). ChÊt l­îng còng cßn kÐm xa yªu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi. Muèn gia t¨ng xuÊt khÈu s¶n phÈm ch¨n nu«i th× kh©u then chèt lµ ®Çu t­ vµo kh©u n©ng cao chÊt l­îng vËt nu«i phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi, c¶i thiÖn m¹nh mÏ c«ng nghÖ chÕ biÕn, vÖ sinh thùc phÈm, ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn, ®æi míi ph­¬ng thøc ch¨n nu«i tõ s¶n xuÊt nhá sang s¶n xuÊt lín, hiÖn ®¹i. Trong t­¬ng lai, ®©y còng sÏ lµ mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña n­íc ta. ThÞ tr­êng ®Þnh h­íng tr­íc m¾t cña mÆt hµng nµy lµ Hång K«ng, Nga, vÒ l©u dµi lµ Singapore vµ NhËt b¶n. k/ Rau qu¶ T¨ng quü ®Êt trång míi rau qu¶ b»ng c¸c nguån kh¸c nhau nh­ ®Êt trång trät, ®åi nói träc, chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, c¶i t¹o v­ên t¹p trong c¸c gia ®×nh, ph¸t triÓn c¸c lo¹i rau qu¶ cã chÊt l­îng tèt, kÕt hîp c¸c lo¹i rau vµ hoa qu¶ truyÒn thèng víi c¸c lo¹i rau qu¶ cao cÊp míi nh­ ®Ëu ,rau, ng« rau, m¨ng t©y, nÊm ¨n vµ nÊm d­îc liÖu... lµ nh÷ng lo¹i rau gi¸ trÞ dinh d­ìng cao, cã triÓn väng lín vÒ thÞ tr­êng tiªu thô. Ph¸t triÓn c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ nhiÖt ®íi, ¸ nhiÖt ®íi, «n ®íi, nhÊt lµ c¸c lo¹i qu¶ mµ thÞ tr­êng quèc tÕ cã nhu cÇu cao ®Ó khai th¸c lîi thÕ c¸c vïng sinh th¸i cña n­íc ta. VÒ xuÊt khÈu, phÝa doanh nghiÖp cÇn n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, chñ ®éng t×m kiÕm thÞ tr­êng xuÊt khÈu. Chó träng th©m nhËp c¸c thÞ tr­êng míi nh­ Nga, Hoa Kú..., nhÊt lµ ®èi víi c¸c mÆt hµng rau qu¶ chÕ biÕn. VÒ phÝa Nhµ n­íc, Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n cÇn xem xÐt l¹i quy ho¹ch c¸c vïng nguyªn liÖu tËp trung ®Ó qu¶n lý tèt h¬n chÊt l­îng s¶n phÈm, n©ng cao n¨ng suÊt. C«ng nghÖ sau thu ho¹ch, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ b¶o qu¶n tr¸i c©y t­¬i cÇn ®­îc chó ý ®Çu t­ ®Ó lµm gi¶m søc Ðp tiªu thô trong thêi gian ®Çu vô. 2.3. §Þnh h­íng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu ®èi víi nhãm mÆt hµng c«ng nghiÖp nhÑ chÕ biÕn vµ chÕ t¹o, thñ c«ng mü nghÖ HiÖn nay, kim ng¹ch cña nhãm nµy ®· ®¹t trªn 4 tû USD, tøc lµ trªn 30% kim ng¹ch xuÊt khÈu. Môc tiªu phÊn ®Êu vµo n¨m 2010 lµ 20-21 tû USD, t¨ng h¬n 5 lÇn so víi hiÖn nayvµ chiÕm kho¶ng 40% kim ng¹ch xuÊt khÈu a/ Hµng dÖt may Ngoµi thuËn lîi c¬ b¶n lµ thÞ tr­êng Hoa Kú ®­îc më th× gi¸ xuÊt khÈu vµ gi¸ gia c«ng hµng may mÆc cña ViÖt Nam ngµy cµng t¨ng (n¨m 2002 t¨ng 15% so víi n¨m 2001). N¨ng lùc s¶n xuÊt t¨ng m¹nh do ngµnh dÖt may ®ang thùc hiÖn chiÕn l­îc t¨ng tèc. Tuy nhiªn, viÖc ®µo t¹o nguån nh©n lùc cña ngµnh cßn ch­a theo kÞp nhu cÇu s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu. N¨m 2003, ngµnh dÖt may tiÕp tôc ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc nh­ m«i tr­êng c¹nh tranh gay g¾t h¬n sau khi trung Quèc vµ §µi Loan gia nhËp WTO, nhÊt lµ trong khi søc mua cña thÞ tr­êng cßn yÕu. H¹n ng¹ch cña EU dµnh cho ViÖt Nam cßn nhá so víi n¨ng lùc cña ta, mÆt kh¸c EU l¹i t¨ng c­êng c¸c hµng rµo kü thuËt nh­ cÊm sö dông mét sè ho¹t chÊt nhuém ®èi víi hµng may mÆc xuÊt sang EU. §èi víi thÞ tr­êng Hoa Kú nÕu kÐo dµi thêi gian xuÊt khÈu kh«ng h¹n ng¹ch vµ viÖc ®µm ph¸n h¹n ng¹ch víi EU cã kÕt qu¶ thuËn lîi th× kim ng¹ch cßn cã thÓ t¨ng ë møc cao h¬n. T¨ng c­êng xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n võa ®Ó gi÷ v÷ng thÞ phÇn bëi ®©y lµ thÞ tr­êng truyÒn thèng, l¹i kh«ng cã h¹n ng¹ch, võa ®Ó t¹o thÕ c©n b»ng vÒ thÞ tr­êng. Bªn c¹nh ®ã, cÇn t¹o mèi liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a Tæng c«ng ty DÖt may, c¸c c«ng ty lín víi c¸c doanh nghiÖp ®Þa ph­¬ng ®Ó võa tËn dông triÖt ®Ó c«ng suÊt, võa ®¸p øng ®­îc nh÷ng ®¬n hµng lín víi thêi gian nhanh cña Hoa Kú. Më réng quy m« ®µo t¹o t¹i chç ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vÒ c«ng nh©n, n©ng cao tay nghÒ. Tõng b­íc ¸p dông c¸c tiªu chuÈn ISO 9001, 14000, SA 8000...®Ó n©ng cao uy tÝn, chÊt l­îng hµng ho¸ nh»m thu hót thªm nhiÒu kh¸ch hµng míi vµ gi÷ v÷ng c¸c kh¸ch hµng cò. b/ GiÇy dÐp C¸c doanh nghiÖp cÇn thùc hiÖn nghiªm tóc HiÖp ®Þnh chèng gian lËn th­¬ng m¹i ®· ký gi÷a ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ EU (c¸c vÊn ®Ò vÒ gi¸ xuÊt khÈu, xuÊt xø nguyªn phô liÖu vµ thµnh phÈm...) vµ tu©n thñ c¸c luËt lÖ th­¬ng m¹i quèc tÕ, kh«ng ®Ó x¶y ra viÖc tiÕn hµnh ®iÒu tra gian lËn th­¬ng m¹i nh­ b¸n ph¸ gi¸ hay sai lÖch vÒ xuÊt xø. Bªn c¹nh ®ã cÇn duy tr× vµ n©ng cao chÊt l­îng, uy tÝn s¶n phÈm giÇy dÐp ViÖt Nam ®èi víi thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña m×nh; §Çu t­ c«ng nghÖ, t¨ng trÞ gi¸ s¶n phÈm xuÊt khÈu, n©ng cao søc c¹nh tranh cña giÇy dÐp ViÖt Nam, chuyÓn tõ h×nh thøc gia c«ng sang b¸n FOB.; §Èy m¹nh viÖc khai th¸c thÞ tr­êng míi ®Æc biÖt thÞ tr­êng Mü v× ®©y lµ mét thÞ tr­êng cã søc mua rÊt lín, kh«i phôc c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng nh­ Liªn bang Nga, §«ng ¢u. c/ Hµng thùc phÈm chÕ biÕn vµ hµng tiªu dïng Bao gåm thùc phÈm chÕ biÕn (b¸nh kÑo, s÷a, bét ngät, dÇu thùc vËt...), s¶n phÈm gç, ho¸ phÈm tiªu dïng, s¶n phÈm c¬ khÝ- ®iÖn, s¶n phÈm nhùa lµ nh÷ng mÆt hµng míi ph¸t triÓn m¹nh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nh­ng rÊt cã tiÒm n¨ng trë thµnh mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc do cã lîi thÕ vÒ nguyªn liÖu, nh©n c«ng tay nghÒ l¹i kÕt hîp hµi hoµ gi÷a lao ®éng gi¶n ®¬n víi c«ng nghÖ trung b×nh. ThÞ tr­êng tiªu thô cña nhãm hµng nµy chñ yÕu lµ Nga, §«ng ¢u, EU, ¤-xtr©y-lia vµ Hoa Kú. d/ Hµng thñ c«ng mü nghÖ Tíi nay, hµng thñ c«ng mü nghÖ cña ta ®· xuÊt sang h¬n 40 quèc gia. N¨m 2003, mÆt hµng nµy ®­îc xuÊt vµo hÇu hÕt c¸c thÞ tr­êng chñ lùc nh­ NhËt B¶n, Ph¸p, Mü, §øc, Anh, Hång K«ng, §µi Loan ®Òu t¨ng kh¸. HiÖn nay, søc mua trªn thÞ tr­êng thÕ giíi ®ang cã dÊu hiÖu håi phôc. C«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i còng ®­îc c¸c doanh nghiÖp triÓn khai tèt. NhiÒu doanh nghiÖp ®· x©y dùng ®­îc c¸c trang Web riªng ®Ó giíi thiÖu s¶n phÈm, còng nh­ tham gia nhiÒu héi chî triÓn l·m trªn thÕ giíi. Ngoµi ra, ChÝnh phñ còng hç trî cã hiÖu qu¶ c¸c doanh nghiÖp th«ng qua viÖc th­ëng xuÊt khÈu vµ hç trî kinh phÝ tham gia héi chî triÓn l·m giíi thiÖu s¶n phÈm §Þnh h­íng s¾p tíi cña ChÝnh phñ lµ cÇn tiÕp tôc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng thñ c«ng mü nghÖ, triÓn khai QuyÕt ®Þnh 132/2000/Q§-TTg ngµy 24/ 11/2000 “ VÒ mét sè chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn ngµnh nghÒ n«ng th«n” tíi tËn c¸c ®¬n vÞ c¬ së. Ngoµi ra, cÇn tÝch cùc hç trî x©y dùng c¬ së h¹ tÇng (®­êng x¸, ®iÖn, n­íc, xö lý m«i tr­êng « nhiÔm, hç trî chÝnh s¸ch vÒ ®µo t¹o lao ®éng, ­u ®·i tho¶ ®¸ng víi c¸c nghÖ nh©n ®Ó gãp phÇn ph¸t triÓn lµng nghÒ truyÒn thèng... 2.4. §Þnh h­íng ®èi víi c¸c mÆt hµng kho¸ng s¶n a/ DÇu th« HiÖn nay, kÕ ho¹ch xuÊt khÈu dÇu th« n¨m 2003 ch­a ®­îc quyÕt ®Þnh chÝnh thøc, nh­ng theo dù kiÕn chØ t­¬ng ®­¬ng víi møc thùc hiÖn n¨m 2002. Tuy nhiªn, ®©y vÉn lµ mét cè g¾ng lín v× theo dù kiÕn cña c¸c chuyªn gia th× gi¸ dÇu n¨m 2003 cã kh¶ n¨ng thÊp h¬n gi¸ dÇu n¨m 2002. Trong nh÷ng n¨m tíi, nÕu dÇu th« ®­a vµo chÕ biÕn trong n­íc th× l­îng xuÊt khÈu sÏ gi¶m, ta tù chÕ biÕn ®Ó dïng trong n­íc lµ chÝnh ®Ó kh«ng ph¶i nhËp khÈu hµng n¨m tíi 7-8 triÖu tÊn. b/ Than ®¸ §èi víi mÆt hµng than ®¸, viÖc xuÊt khÈu ngµy cµng trë nªn khã kh¨n h¬n do vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr­êng. H¬n n÷a, ®©y l¹i lµ lo¹i tµi nguyªn kh«ng t¸i t¹o ®­îc, v× vËy nªn khai th¸c h¹n chÕ ®Ó b¶o vÖ nguån tµi nguyªn nµy cho t­¬ng lai. 3. §Þnh h­íng vÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu Ph­¬ng h­íng chung lµ tiÕp tôc thùc hiÖn chñ tr­¬ng ®a d¹ng hãa, ®a ph­¬ng hãa thÞ tr­êng. Bªn c¹nh viÖc tÝch cùc th©m nhËp thÞ tr­êng Hoa Kú cÇn t¨ng c­êng xuÊt khÈu vµo c¸c thÞ tr­êng ch©u ¸ vµ EU. Ngoµi ra, cÇn t×m c¸ch th©m nhËp mét sè thÞ tr­êng míi ë ch©u Phi vµ Trung §«ng vµ mét sè n­íc EU míi. 3.1. ThÞ tr­êng Hoa Kú Theo dù b¸o, kinh tÕ Hoa Kú n¨m 2003 sÏ t¨ng tr­ëng kh¸ h¬n nh­ng cßn tïy thuéc vµo ®éng th¸i cña Hoa Kú ®èi víi Ir¾c vµ biÕn ®éng gi¸ dÇu th«. Do hiÖu øng më thÞ tr­êng sÏ gi¶m dÇn nªn xuÊt khÈu sang Hoa Kú n¨m 2003 khã duy tr× ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng cao nh­ n¨m nay, dù kiÕn kim ng¹ch ®¹t 3,05 tû, t¨ng 35-40%. Møc t¨ng tuyÖt ®èi lµ kho¶ng 800-900 triÖu USD (trong ®ã dù kiÕn dÖt may sÏ t¨ng thªm 500-600 triÖu USD, thñy s¶n t¨ng 130 triÖu USD, giµy dÐp 90 triÖu USD vµ c¸c mÆt hµng kh¸c kho¶ng 100 triÖu USD). Bªn c¹nh ®ã, cÇn xóc tiÕn nhanh viÖc thµnh lËp trung t©m giíi thiÖu s¶n phÈm, tiÕp tôc tæ chøc nhiÒu ®oµn doanh nghiÖp (nªn theo chuyªn ngµnh, cã quy m« võa ph¶i) sang kh¶o s¸t, t×m kiÕm c¬ héi kinh doanh. Ngoµi ra, cÇn cã chÝnh s¸ch hç trî doanh nghiÖp thµnh lËp v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i Hoa Kú, nhÊt lµ nh÷ng doanh nghiÖp mµ kim ng¹ch xuÊt khÈu cßn nhë nh­ng cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn, t­ vÊn vµ gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®¨ng ký th­¬ng hiÖu cho hµng hãa vµ b¶o vÖ th­¬ng hiÖu ®ã trªn thÞ tr­êng Hoa Kú. 3.2. ThÞ tr­êng NhËt B¶n Dù b¸o triÓn väng kinh tÕ NhËt B¶n n¨m 2003 sÏ kh¸ h¬n vµ cã thÓ cã t¨ng tr­ëng d­¬ng 0,75 - 1,25%. Tuy nhiªn, NhËt B¶n ®ang cã chñ tr­¬ng gi÷ ®ång Yªn yÕu h¬n ®Ó h¹n chÕ thiÓu ph¸t vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Xu h­íng nµy cÇn ®­îc theo dâi thËn träng bëi cã thÓ t¸c ®éng bÊt lîi ®Õn xuÊt khÈu cña ta. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, môc tiªu cña n¨m 2003 lµ chÆn l¹i xu h­íng gi¶m sót vµ cÇn phÊn ®Êu ®¹t t¨ng t­ëng kho¶ng 7%. Ngµnh dÖt may cÇn nç lùc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n trong n¨m tíi ®Ó gi÷ v÷ng thÞ phÇn t¹i thÞ tr­êng nµy, kh¾c phôc xu h­íng chuyÓn dÞch sang Hoa Kú nh­ n¨m 2002. C¸c mÆt hµng kh¸c nh­ thñy s¶n, than ®¸, hµng TCMN, s¶n phÈm gç, d©y c¸p ®iÖn cÇn phÊn ®Êu duy tr× ®­îc tèc ®é t¨ng kh¸ nh­ n¨m nay. Bªn c¹nh ®ã, cÇn xóc tiÕn viÖc ®µm ph¸n ký kÕt hiÖp ®Þnh mËu dÞch tù do víi NhËt B¶n vµ ñng hé xu h­íng liªn kÕt NhËt B¶n-ASEAN. C«ng t¸c xóc tiÕn cÇn ®­îc t¨ng c­êng, ph¸t huy nh÷ng m« h×nh nh­ "Nhµ ViÖt Nam" t¹i Tokyo ®Ó tiÕn tíi thµnh lËp Trung t©m Th­¬ng m¹i t¹i NhËt B¶n, tæ chøc nhiÒu ®oµn chuyªn ngµnh cã quy m« trung b×nh sang kh¶o s¸t vµ t×m c¬ héi kinh doanh víi c¸c ®Þa ph­¬ng lín cña NhËt. Dù ¸n n©ng cao n¨ng lùc kiÓm dÞch thùc vËt còng cÇn sím ®­îc phª duyÖt vµ triÓn khai ®Ó t¹o thuËn lîi cho xuÊt khÈu n«ng s¶n vµo NhËt. 3.3. ThÞ tr­êng Trung Quèc Sau khi gia nhËp WTO, kinh tÕ Trung Quèc tiÕp tôc ph¸t triÓn thuËn lîi. T¨ng tr­ëng kinh tÕ n¨m 2002 ®¹t 8%, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ®Òu t¨ng trªn 20%, thu hót FDI ®¹t h¬n 50 tû USD t¨ng gÇn 15%. Dù b¸o kinh tÕ Trung Quèc n¨m 2003 sÏ t¨ng tr­ëng Ýt nhÊt lµ 7,2%. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, cÇn phÊn ®Êu ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng 10%-15% ®èi víi thÞ tr­êng nµy. 3.4. ThÞ tr­êng EU Dù b¸o triÓn väng kinh tÕ EU n¨m 2003 sÏ kh¶ quan h¬n nh­ng møc ®é phôc håi sÏ kh«ng nhiÒu, t¨ng tr­ëng kinh tÕ cã thÓ ®¹t 2,1% trong n¨m 2003. Khã kh¨n chñ yÕu trong xuÊt khÈu vµo EU lµ xuÊt hiÖn nhiÒu hµng rµo kü thuËt míi, kÓ c¶ ®èi víi c¸c s¶n phÈm th« vµ s¶n phÈm chÕ biÕn. Trong bèi c¶nh ®ã, môc tiªu t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu vµo EU lµ 10,5% (®· tÝnh tíi viÖc më réng EU). Víi thÞ tr­êng nµy, bªn c¹nh viÖc ®µm ph¸n t¨ng h¹n ng¹ch dÖt may, ta nªn cè g¾ng liªn kÕt víi c¸c n­íc cã cïng mÆt hµng xuÊt khÈu ®Ó ®Êu tranh víi EU vÒ c¸c vÊn ®Ò tiªu chuÈn kü thuËt, vÖ sinh thùc phÈm, tiªu chuÈn m«i tr­êng. EU ®· ký tháa thuËn kÕt n¹p thªm 10 n­íc thµnh viªn míi. Sù kiÖn nµy sÏ t¸c ®éng tÝch cùc tíi kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i cña nh÷ng n­íc míi gia nhËp. Do vËy, bªn c¹nh viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµo EU "cò", cÇn t¨ng c­êng xuÊt khÈu vµo c¸c n­íc thµnh viªn míi, nhÊt lµ thÞ tr­êng Ba Lan, SÐc... 3.5. ThÞ tr­êng ASEAN MÆc dï cã xu h­íng phôc håi trong n¨m 2002 nh­ng kinh tÕ cña ASEAN dÔ bÞ tæn th­¬ng do phô thuéc nhiÒu vµo thÞ tr­êng Hoa Kú vµ NhËt B¶n, nÒn t¶ng tµi chÝnh ch­a thËt v÷ng, l¹i gÆp ph¶i c¹nh tranh gay g¾t tõ Trung Quèc, kÓ c¶ vÒ xuÊt khÈu lÉn ®Çu t­ n­íc ngoµi. §Ó t¨ng xuÊt khÈu vµ gi¶m bít ¸p lùc nhËp siªu ®èi víi khu vùc nµy, bªn c¹nh hai mÆt hµng chñ lùc lµ g¹o vµ dÇu th«, cÇn chñ ®éng tËn dông thuËn lîi do c¬ chÕ AFTA më ra tõ n¨m 2003 ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng tiªu dïng nh­ s¶n phÈm gç, s¶n phÈm nhùa, hµng may mÆc, giµy dÐp, thùc phÈm chÕ biÕn. C¸c doanh nghiÖp cÇn tÝch cùc xin giÊy chøng nhËn xuÊt xø from D ®Ó ®­îc h­ëng ­u ®·i khi xuÊt khÈu sang ASEAN. Riªng víi Lµo vµ Campuchia, cÇn tËn dông vÞ trÝ, ®Þa lý ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng b¸ch hãa tiªu dïng, ph¸t triÓn h×nh thøc vËn t¶i qu¸ c¶nh. 3.6. ThÞ tr­êng Trung §«ng Trung §«ng lµ khu vùc nh¹y c¶m nªn nh×n chung xuÊt khÈu phô thuéc rÊt nhiÒu vµo t×nh h×nh chÝnh trÞ khu vùc nµy trong thêi gian tíi. Trong thêi gian tr­íc m¾t, ta cÇn tranh thñ giao hµng nhanh, gän. §Ó h¹n chÕ rñi ro, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i mua b¶o hiÓm chiÕn tranh ®èi víi hµng ho¸ giao ®Õn tËn kho Ir¾c. Ngoµi ra, cÇn ®Èy m¹nh th©m nhËp c¸c thÞ tr­êng kh¸c trong khu vùc nµy th«ng qua thiÕt lËp trung t©m th­¬ng m¹i ViÖt Nam t¹i §ubai hoÆc tham gia c¸c héi chî, triÓn l·m tæ chøc ®Þnh kú. II. Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn nh»m ®Èy m¹nh x©y dùng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam 1. Nhãm gi¶i ph¸p tæ chøc nguån hµng vµ c¶i biÕn c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu 1.1. BiÖn ph¸p x©y dùng c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc VÒ c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc, trong thêi gian qua chóng ta ®· tËp trung vµo x©y dùng 13 mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn.Trong nh÷ng n¨m s¾p tíi, cÇn x©y dùng c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc theo h­íng n©ng cao gi¸ trÞ gia t¨ng, gia t¨ng s¶n phÈm chÕ biÕn chÕ t¹o, c¸c lo¹i s¶n phÈm cã hµm l­îng c«ng nghÖ vµ chÊt x¸m cao, thóc ®Èy xuÊt khÈu dÞch vô. CÇn ph¸t hiÖn sím nh÷ng mÆt hµng cã tiÒm n¨ng ®Ó ­u tiªn ph¸t triÓn nh»m thay thÕ cho nh÷ng mÆt hµng cã nguy c¬ gi¶m sót kim ng¹ch vµ s¶n l­îng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu. Riªng ®èi víi hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn, kÓ c¶ hµng ®iÖn tö, hµng c¬ khÝ cÇn t¨ng c­êng xuÊt khÈu v× nã kh«ng chØ thu ®­îc ngo¹i tÖ, c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n mµ cßn gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng. Nh­ng vÊn ®Ò cÊp thiÕt lµ n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ t×m ®­îc thÞ tr­êng tiªu thô. Víi xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i, më réng quan hÖ víi c¸c n­íc vµ hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng ViÖt-Mü ®i vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh mét c¸ch æn ®Þnh th× c¸c hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn cña ta còng ®ang dÇn chiÕm lÜnh vµ më réng thÞ tr­êng trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. §èi víi hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu, do yªu cÇu chÊt l­îng ngµy cµng cao vµ gi¸ c¶ ngµy cµng h¹ nªn chóng ta cÇn ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt, h¹n chÕ sè l­îng ®i ®«i víi n©ng cao chÊt l­îng, t¨ng c­êng kh©u chÕ biÕn s©u vµ tinh, t×m kiÕm c¸c lo¹i thÞ tr­êng dÔ chÊp nhËn. Ch¼ng h¹n, c¸c mÆt hµng nh­ g¹o, cµ phª kh«ng nªn ch¹y theo sè l­îng mµ ph¶i chuyÓn ®æi gièng cã chÊt l­îng g¹o cao, t¨ng c­êng trång cµ phª Arabica, ®Çu t­ vµo kh©u chÕ biÕn vµ t×m kiÕm thÞ tr­êng tiªu thô trong khu vùc Trung §«ng, c¸c n­íc SNG. Víi mÆt hµng thuû h¶i s¶n cÇn t¨ng khèi l­îng c¸c mÆt hµng cã gi¸ trÞ cao vµ t¨ng c­êng chÕ biÕn tinh c¸c s¶n phÈm ¨n liÒn cã khÈu vÞ ®Æc tr­ng vµ ®i vµo c¸c thÞ tr­êng khã tÝnh nh­ EU, NhËt B¶n, Mü... 1.2. Ph¸t triÓn c¸c vïng nguyªn liÖu tËp trung s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng a/ Ph¸t triÓn c¸c vïng nguyªn liÖu tËp trung s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu Khi thÞ tr­êng ®· ®­îc më th× ®iÒu quan träng lµ ph¶i cã ®ñ hµng hãa cã chÊt l­îng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng. V× vËy, bªn c¹nh viÖc t×m kiÕm kh¸ch hµng vµ thÞ tr­êng, c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cÇn dµnh sù quan t©m thÝch ®¸ng ®èi víi c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn nguån hµng tËp trung cho xuÊt khÈu, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng mÆt hµng rau, hoa qu¶, thÞt lîn vµ thñ c«ng mü nghÖ. Qua kh¶o s¸t thÞ tr­êng Hoa Kú, cã thÓ nhËn thÊy nhu cÇu cña thÞ tr­êng nµy ®èi víi s¶n phÈm rau qu¶ chÕ biÕn nh­ n­íc døa c« ®Æc, n­íc v¶i, dõa, l¹c tiªn... lµ rÊt lín, mét sè mÆt hµng nhu cÇu v­ît xa møc s¶n xuÊt vµ n¨ng lùc chÕ biÕn cña ngµnh rau qu¶ hiÖn nay. b/ Ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ thñ c«ng mü nghÖ truyÒn thèng C¸c s¶n phÈm cña lµng nghÒ truyÒn thèng nh­ ®å thñ c«ng mü nghÖ, t¬ th«, lôa t¬ t»m, gÊm, lôa v©n, s¶n phÈm may mÆc tõ lôa t¬ t»m hiÖn ®ang ®­îc ®¸nh gi¸ cao trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, l¹i thuéc nhãm hµng cã nhu cÇu ngµy cµng cao trong khi nguån cung cÊp rÊt h¹n chÕ do Ýt n­íc trªn thÕ giíi cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt mÆt hµng nµy, ®ång thêi thuéc danh môc mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam trong 5 n¨m gÇn ®©y. V× vËy, mÆt hµng nµy cÇn ®­îc chó träng ph¸t triÓn. §Ó cã thÓ khai th¸c lîi thÕ vÒ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm truyÒn thèng tiªu biÓu nµy, cÇn ph¶i cã gi¶i ph¸p kh«i phôc vµ ph¸t triÓn lµng nghÒ truyÒn thèng th«ng qua sù trî gióp vÒ vèn vµ thiÕt bÞ kü thuËt, kÕt hîp kü thuËt hiÖn ®¹i víi kinh nghiÖm truyÒn thèng, t×m kiÕm thÞ tr­êng xuÊt khÈu vµ tiªu thô s¶n phÈm. Mét biÖn ph¸p cã hiÖu qu¶ trong kinh doanh c¸c s¶n phÈm truyÒn thèng lµ xuÊt khÈu t¹i chç qua b¸n hµng vµ giíi thiÖu s¶n phÈm cho kh¸ch du lÞch. HiÖn nay, hÇu hÕt c¸c lµng nghÒ ®Òu ®ang gÆp ph¶i nh÷ng vÊn ®Ò trong viÖc tiÕp cËn th«ng tin thÞ tr­êng, nguån vèn ®Çu t­, n¨ng lùc qu¶n lý vµ ®æi míi c«ng nghÖ. §©y lµ nh÷ng lÜnh vùc rÊt cÇn cã sù quan t©m vµ trî gióp cña Nhµ n­íc. ChÝnh phñ nªn hç trî x©y dùng c¸c vïng nguyªn liÖu tËp trung s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm vµ ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ TCMN truyÒn thèng (nhÊt lµ c¸c dù ¸n vÒ th«ng tin thÞ tr­êng, n©ng cao chÊt l­îng, n¨ng lùc qu¶n lý, tiÕp thÞ, ph¸t triÓn th­¬ng hiÖu...), qua ®ã gãp phÇn ph¸t triÓn nguån hµng xuÊt khÈu chñ lùc æn ®Þnh vµ cã chÊt l­îng cao. 2. Nhãm biÖn ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc 2.1. N©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm xuÊt khÈu Trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸, chÊt l­îng hµng ho¸ lµ mét yÕu tè quan träng ®Ó gi÷ ®­îc b¹n hµng vµ thÞ tr­êng tiªu thô, ®Æc biÖt lµ ®èi víi mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc. V× vËy ®Ó gi÷ v÷ng vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸ ra thÞ tr­êng n­íc ngoµi th× kh©u kiÓm tra chÆt chÏ chÊt l­îng nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo, kiÓm so¸t chÊt l­îng s¶n phÈm ®Çu ra ph¶i ®­îc thùc hiÖn nghiªm ngÆt, t¹o b¹n hµng cung cÊp nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo æn ®Þnh, ®óng h¹n. NhÊt lµ trong khi cã tíi 7 trong tæng sè 13 mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ViÖt nam thuéc nhãm hµng n«ng thuû s¶n, cho nªn cÇn l­u ý b¶o qu¶n tèt nguyªn liÖu ®Çu vµo, tr¸nh hµng xuèng phÈm cÊp. Doanh nghiÖp s¶n xuÊt cÇn tu©n thñ nghiªm ngÆt yªu cÇu cña bªn mua hµng n­íc ngoµi vÒ c«ng nghÖ, quy tr×nh s¶n xuÊt, chÊt l­îng theo ®óng mÉu hµng hoÆc tµi liÖu kü thuËt bªn mua hµng cung cÊp vÒ m· hµng, quy c¸ch kü thuËt, nh·n m¸c, ®ãng gãi bao b×, tu©n thñ ®óng quy tr×nh kiÓm tra chÊt l­îng tr­íc khi xuÊt khÈu. §Ó ®¶m b¶o chÊt l­îng hµng ho¸ xuÊt khÈu, gi÷ uy tÝn trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, mét hÖ thèng kiÓm tra b¾t buéc lµ mét biÖn ph¸p cÇn thiÕt. 2.2. §¶m b¶o yªu cÇu vÒ giao hµng Giao hµng ®óng h¹n lµ mét yªu cÇu rÊt kh¾t khe cña c¸c nhµ nhËp khÈu n­íc ngoµi, nhÊt lµ trong giai ®o¹n gÇn ®©y vµ trong t­¬ng lai, c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ®· ®­îc ®Èy m¹nh th©m nhËp vµo EU vµ Mü, ®©y lµ nh÷ng thÞ tr­êng næi tiÕng trong sù kh¾t khe vÒ giao hµng ®óng h¹n. V× vËy, c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cÇn chñ ®éng trong kh©u s¶n xuÊt vµ vËn chuyÓn bèc dì hµng. 2.3. Ph¸t triÓn vµ ®¨ng ký th­¬ng hiÖu Ph¸t triÓn vµ ®¨ng ký th­¬ng hiÖu lµ nh÷ng vÊn ®Ò cßn míi ®èi víi ®a sè doanh nghiÖp ViÖt Nam nh­ng l¹i cã ý nghÜa v« cïng quan träng. Nã gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸, b¶o vÖ quyÒn lîi cña doanh nghiÖp còng nh­ kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ hµng ho¸ cña ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. §©y lµ viÖc mµ doanh nghiÖp ph¶i tù lµm lµ chÝnh. Do vËy, Nhµ n­íc cÇn khuyÕn khÝch ph¸t triÓn dÞch vô t­ vÊn th­¬ng hiÖu vµ ®¨ng ký th­¬ng hiÖu. NÕu ngµnh nµy ë ViÖt Nam ch­a ph¸t triÓn, Nhµ n­íc cã thÓ cho phÐp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®­îc sö dông dÞch vô cña nhµ cung øng n­íc ngoµi. Chi phÝ t­ vÊn th­¬ng hiÖu vµ ®¨ng ký th­¬ng hiÖu nªn ®­îc tÝnh vµo chi phÝ kinh doanh, kh«ng ph¶i chÞu thuÕ vµ kh«ng h¹n chÕ møc trÇn. 2.4. C«ng t¸c ®Çu t­ vµ liªn doanh liªn kÕt Nh­ ®· tr×nh bµy ë ch­¬ng 1, mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cã 3 ®Æc ®iÓm, trong ®ã ®Æc ®iÓm vÒ thÞ tr­êng æn ®Þnh, réng lín trong mét thêi gian t­¬ng ®èi dµi vµ ®Æc ®iÓm ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt trong n­íc hiÖu qu¶ chÝnh lµ 2 ®Æc ®iÓm hÕt søc quan träng. Song suy cho cïng, ®Ó ®¹t ®­îc 2 yªu cÇu nµy ®Òu phô thuéc lín vµo c«ng t¸c ®Çu t­ cã ®óng møc kh«ng, viÖc sö dông c¸c nguån lùc cã hiÖu qu¶ kh«ng, quy m« cã hîp lý kh«ng. V× vËy, c«ng t¸c ®Çu t­ vµ liªn doanh liªn kÕt nh»m huy ®éng vµ sö dông hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­ lµ mét biÖn ph¸p quan träng trong nhãm biÖn ph¸p nh»m x©y dùng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc. Nguån vèn ®Çu t­ th­êng ®­îc huy ®éng tõ 2 nguån chÝnh: Nguån vèn trong n­íc Nh»m thu hót vµ sö dông hiÖu qu¶ nguån vèn ®Çu t­ trong n­íc, mét gi¶i ph¸p cã ý nghÜa trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp. BiÖn ph¸p nµy cßn gãp phÇn n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp. §Ó ®Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp, cÇn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p nh»m gi¶i quyÕt c¸c v­íng m¾c ®ang lµm chËm tiÕn tr×nh nµy nh­ nh÷ng bÊt cËp trong ®¸nh gi¸ tµi s¶n doanh nghiÖp, trong c¸c chÝnh s¸ch ®èi víi c¸c ®èi t­îng mua cæ phÇn, hiÖn t­îng “ph©n biÖt ®èi xö” trong quyÒn ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i nh­ ®­îc vay vèn t¹i ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông nhµ n­íc gi÷a c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸ hiÖn vÉn tån t¹i ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng. Nguån vèn n­íc ngoµi Nh»m thu hót vµ sö dông hiÖu qu¶ nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó phôc vô cho viÖc x©y dùng c¸c mÆt hµng chñ lùc cÇn: + Bæ sung mét sè ®iÒu kho¶n ­u ®·i vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c c©y n«ng nghiÖp nh­ lóa, rau qu¶, c©y c«ng nghiÖp ë luËt ®Çu t­ nh»m t¹o sù th«ng tho¸ng h¬n n÷a. Lµm nh­ vËy sÏ t¨ng ®­îc nguån vèn ®Çu t­ cho lÜnh vùc n«ng nghiÖp. + §­a ra thªm c¸c ®iÒu kiÖn ­u ®·i , t¹o ra c¸c khu vùc thuËn lîi vÒ c¬ së h¹ tÇng nh»m thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cã hµm l­îng vèn vµ c«ng nghÖ cao. §èi víi c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp, cÇn thµnh lËp mét sè khu vùc d¹ng khu chÕ xuÊt hoÆc khu c«ng nghiÖp tËp trung ®Ó gieo trång, chÕ biÕn (c«ng n«ng nghiÖp kÕt hîp) ë ViÖt Nam. + §Çu t­ mét c¸ch dång bé tõ kh©u b¾t ®Çu s¶n xuÊt ®Õn khi cã s¶n phÈm xuÊt khÈu (gåm c¶ bao b×, bao gãi, kho tµng, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i). 3. Nhãm biÖn ph¸p tµi chÝnh 3.1. §¬n gi¶n ho¸ thñ tôc vµ më réng ®iÒu kiÖn vay vèn cho doanh nghiÖp §èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt- kinh doanh hµng xuÊt khÈu cña ViÖt nam, vÊn ®Ò vay vèn tõ ng©n hµng hay c¸c tæ chøc cung cÊp tÝn dông ®Ó thùc hiÖn c¸c hîp ®ång xuÊt khÈu, nhÊt lµ ®èi víi c¸c hîp ®ång xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng chñ lùc víi khèi l­îng lín lu«n lµ mèi quan t©m hµng ®Çu. Tuy nhiªn, mçi khi doanh nghiÖp muèn vay vèn th­êng ph¶i qua rÊt nhiÒu c¸c thñ tôc vµ rÊt mÊt thêi gian. Do ®ã, ®iÒu mµ c¸c doanh nghiÖp mong muèn lµ Nhµ n­íc xem xÐt vµ quy ®Þnh ®¬n gi¶n ho¸ h¬n n÷a thñ tôc còng nh­ më réng ®iÒu kiÖn vay vèn cho c¸c doanh nghiÖp, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp nhá, c¸c tæ chøc kinh tÕ ®ang tham gia xuÊt khÈu . ¸p dông tû gi¸ hèi ®o¸i linh ho¹t Tû gi¸ hèi ®o¸i ®­îc hiÓu lµ gi¸ c¶ cña mét lo¹i tiÒn tÖ ®­îc biÓu hiÖn qua mét lo¹i tiÒn tÖ kh¸c. Sù thay ®æi tû gi¸ do chÝnh phñ c¸c n­íc th«ng qua ng©n hµng nhµ n­íc c«ng bè. Mçi khi tû gi¸ thay ®æi cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu. Khi ®ång néi tÖ mÊt gi¸ so víi ®ång ngo¹i tÖ sÏ lµm cho hµng xuÊt khÈu rÎ h¬n, dÔ th©m nhËp vµo thÞ tr­êng n­íc ngoµi dÉn ®Õn xuÊt khÈu t¨ng nh­ng nhËp khÈu gi¶m. Tr¸i l¹i, khi ®ång néi tÖ t¨ng gi¸ so víi ngo¹i tÖ th× sÏ lµm cho hµng xuÊt khÈu trë nªn rÎ h¬n, cã søc c¹nh tranh cao h¬n so víi hµng néi, ®iÒu nµy dÉn ®Õn nhËp khÈu t¨ng nh­ng xuÊt khÈu gi¶m. Song kh«ng ph¶i v× muèn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ lùc mµ thùc hiÖn ph¸ gi¸ ®ång néi tÖ m¹nh vµ ®ét ngét. Bëi lÏ, viÖc ph¸ gi¸ ®ét ngét sÏ kh«ng chØ g©y ¶nh h­ëng kh«ng l­êng tíi viÖc nhËp khÈu nh÷ng thiÕt bÞ ®Çu vµo quan träng phôc vô viÖc xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ lùc mµ cßn ¶nh h­ëng c¶ nh÷ng ngµnh liªn quan kh¸c hç trî viÖc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng chñ lùc. ChÝnh v× vËy, ChÝnh phñ nªn ®iÒu chØnh tû gi¸ mét c¸ch linh ho¹t c¨n cø vµo tõng ®iÒu kiÖn, thêi gian kh¸c nhau. Trong thêi gian tr­íc m¾t, kh«ng nªn duy tr× trÞ gi¸ ®ång néi tÖ qu¸ cao so víi c¸c ®ång tiÒn cña c¸c n­íc xuÊt khÈu cã danh môc mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc t­¬ng ®èi gièng ViÖt Nam, vÝ dô nh­ Th¸i Lan, Malayxia 4. Nhãm gi¶i ph¸p thÞ tr­êng- Marketing 4.1. Gi¶i ph¸p chuyÓn dÞch c¬ cÊu thÞ tr­êng YÕu tè sèng cßn quyÕt ®Þnh mét lo¹i hµng ho¸ cã kh¶ n¨ng tån t¹i vµ ph¸t triÓn hay kh«ng ®ã lµ nã ph¶i ®­îc thÞ tr­êng chÊp nhËn. V× vËy, vÊn ®Ò x©y dùng c¬ cÊu thÞ tr­êng thùc chÊt còng lµ mét néi dung chÝnh trong chÝnh s¸ch c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu. Mçi lo¹i thÞ tr­êng ®ßi hái mét lo¹i mÆt hµng nhÊt ®Þnh, tr¸i l¹i tuú theo kh¶ n¨ng s¶n xuÊt mµ t×m thÞ tr­êng ®Ó b¸n ®­îc nhiÒu hµng víi gi¸ cao nhÊt nh»m thu ®­îc lîi nhuËn cao. VÒ chÝnh s¸ch c¬ cÊu thÞ tr­êng trong giai ®o¹n tíi, tr­íc hÕt ph¶i rÊt coi träng thÞ tr­êng l¸ng giÒng vµ thÞ tr­êng khu vùc, trong ®ã chó ý tíi thÞ tr­êng Trung quèc, thÞ tr­êng c¸c n­íc ASEAN v× ®©y lµ nh÷ng thÞ tr­êng gÇn ta, cã quan hÖ quen biÕt l©u ®êi, cã thÞ hiÕu vµ ph­¬ng thøc tiªu dïng t­¬ng ®èi gièng ta. §èi víi thÞ tr­êng ASEAN, chóng ta tÝch cùc vµ nghiªm chØnh thùc hiÖn AFTA, thùc hiÖn CEPT theo lÞch tr×nh ®· cam kÕt. Lo¹i thÞ tr­êng còng cÇn ®­îc ­u tiªn n÷a ®ã lµ thÞ tr­êng c¸c n­íc thuéc SNG vµ c¸c n­íc §«ng ¢u lµ nh÷ng b¹n hµng l©u ®êi cña ta. Trong ®ã, cÇn quan t©m ®Æc biÖt ®Õn thÞ tr­êng Nga v× ®©y lµ thÞ tr­êng réng lín, dÔ tÝnh, cã quan hÖ l©u ®êi víi ta, nh­ng ®· bá qua gÇn mét thËp niªn võa qua, nay ®ang cã c¬ héi nèi l¹i nhÊt lµ khi thùc hiÖn cam kÕt tr¶ nî 1,6 tû USD trong vßng 23 n¨m, trong ®ã 90% mãn nî ®­îc tr¶ b»ng hµng ho¸. Chóng ta còng cÇn coi träng thÞ tr­êng NhËt B¶n, EU vµ Mü v× ®©y lµ nh÷ng thÞ tr­êng cã tiÒm n¨ng to lín c¶ vÒ nhu cÇu hµng tiªu dïng cao cÊp, cã tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ vµ tr×nh ®é qu¶n lý cao, cã nhiÒu ®iÒu kiÖn cho ta tranh thñ vèn, kü thuËt, c«ng nghÖ vµ tri thøc qu¶n lý. §©y còng lµ thÞ tr­êng võa t¹o c¬ héi, võa ®ßi hái bøc thiÕt ®Ó chóng ta ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ, n©ng cao tr×nh ®é kü thuËt - c«ng nghÖ tuú theo nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cña m×nh. §Ó ®¹t ®­îc c¬ cÊu thÞ tr­êng nµy, ®­¬ng nhiªn cÇn cã chÝnh s¸ch thÝch hîp ®­a ho¹t ®éng th­¬ng m¹i n­íc ta tham gia tÝch cùc vµo thÞ tr­êng thÕ giíi. 4.2. Tham gia vµo céng ®ång th­¬ng m¹i quèc tÕ Thùc hiÖn chñ tr­¬ng cña §¶ng vÒ viÖc ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng, ®a ph­¬ng ho¸ quan hÖ kinh tÕ, gia nhËp c¸c tæ chøc vµ hiÖp héi kinh tÕ quèc tÕ khi cÇn thiÕt vµ cã ®iÒu kiÖn, n­íc ta ®· trë thµnh thµnh viªn ®Çy ®ñ cña ASEAN vµ AFTA vµo n¨m 1995, cña ASEM vµo n¨m 1996 vµ cña APEC vµo n¨m 1998. Víi WTO, n­íc ta trë thµnh quan s¸t viªn tõ n¨m 1995 vµ hiÖn ®ang trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n ®Ó gia nhËp tæ chøc nµy. GÇn ®©y, sau h¬n 4 n¨m ®µm ph¸n, hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Mü ®· ®­îc ký kÕt theo nh÷ng tiªu chuÈn cña WTO, ®¸nh dÊu mét b­íc míi trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®óng ®¾n ®Ó ViÖt Nam cã thÓ chñ ®éng héi nhËp thµnh c«ng, tËn dông ®­îc c¸c thêi c¬ vµ gi¶m thiÓu nh÷ng th¸ch thøc. Chóng ta cÇn nhanh chãng ¸p dông vµ khai th¸c triÖt ®Ó mäi ph­¬ng thøc kinh doanh ®èi ngo¹i, sö dông hÖ thèng tÝn dông quèc tÕ, tham gia c¸c së giao dÞch quèc tÕ, hoµn chØnh c¸c thÓ chÕ vµ tæ chøc xóc tiÕn xuÊt khÈu, x©y dùng vµ n©ng cao chÊt l­îng cña c¸c c¬ quan th­¬ng vô cña ViÖt Nam t¹i n­íc ngoµi. 4.3. Ph¸t triÓn m¹nh c¸c lo¹i h×nh dÞch vô hç trî cho xuÊt khÈu HiÖn nay, cã rÊt nhiÒu doanh nghiÖp ®ßi hái Nhµ n­íc ph¶i "cung cÊp ®Çy ®ñ th«ng tin" cho hä nh­ng thùc ra c¸i mµ doanh nghiÖp cÇn kh«ng ph¶i lµ th«ng tin mµ lµ kÕt qu¶ ph©n tÝch th«ng tin. Trong hoµn c¶nh dÞch vô ph©n tÝch thÞ tr­êng vµ t­ vÊn doanh nghiÖp cßn ch­a ph¸t triÓn, Nhµ n­íc cã thÓ cè g¾ng lµm thay ®Ó ®¸p øng nhu cÇu bøc xóc cña c¸c doanh nh©n. Tuy nhiªn, viÖc lµm thay ®ã kh«ng thÓ kÐo dµi bëi sÏ g©y t©m lý û l¹i tõ phÝa doanh nghiÖp, t­ duy kinh doanh thô ®éng, chê ®îi thÞ tr­êng, chê ®îi kh¸ch hµng sÏ ngµy cµng ph¸t triÓn. BiÖn ph¸p tèt nhÊt lµ cã chÝnh s¸ch ®Ó khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh dÞch vô hç trî cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Bªn c¹nh dÞch vô nghiªn cøu thÞ tr­êng vµ ph©n tÝch th«ng tin, rÊt cÇn ph¸t triÓn thªm c¸c dÞch vô kh¸c nh­ dÞch vô giao nhËn vµ th«ng quan, dÞch vô ph©n tÝch tµi chÝnh, bao gåm c¶ ph©n tÝch rñi ro vÒ tû gi¸, dÞch vô ph¸p lý, v.v. CÇn cã c¸c chÝnh s¸ch phï hîp, kÓ c¶ më cöa thÞ tr­êng cho c¸c c«ng ty cung øng dÞch vô n­íc ngoµi ®Ó nhanh chãng ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh dÞch vô nµy. 5. Nhãm gi¶i ph¸p thÓ chÕ- tæ chøc 5.1. §æi míi, hoµn thiÖn chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt khÈu CÇn hoµn thiÖn chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ theo xu h­íng tù do ho¸ th­¬ng m¹i, xo¸ bá dÇn nh÷ng c¶n trë ®èi víi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, t¹o mäi ®iÒu kiÖn cho xuÊt khÈu, ®Æc biÖt lµ xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng chñ lùc, ®¬n gi¶n ho¸ h¬n n÷a thñ tôc hµnh chÝnh, chÝnh s¸ch qu¶n lý ph¶i râ rµng, minh b¹ch, c«ng khai ®Ó c¸c c¬ quan qu¶n lý còng nh­ c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn ®óng. Nhµ n­íc cÇn t¨ng c­êng qu¶n lý ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng th«ng qua hÖ thèng ph¸p luËt vµ v¨n b¶n ph¸p quy, xo¸ bá hoµn toµn t×nh tr¹ng qu¶n lý th«ng qua c¬ chÕ “xin-cho”. Hoµn thiÖn h¬n n÷a LuËt th­¬ng m¹i nh»m t¹o hµnh lang ph¸p lý hoµn chØnh gióp c¸c doanh nghiÖp æn ®Þnh s¶n xuÊt, kinh doanh vµ ®Çu t­ ph¸t triÓn. C¸c v¨n b¶n, c¸c quy ®Þnh cÇn ®­îc hoµn thiÖn vµ x©y dùng trªn c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn, c©n nh¾c ®Õn lîi Ých tr­íc m¾t vµ l©u dµi, ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh h¬n. Bªn c¹nh ®ã, khi cÇn söa ®æi, bæ sung c¸c v¨n b¶n còng nªn quy ®Þnh thêi h¹n chuyÓn tiÕp hîp lý, Ýt nhÊt lµ hai th¸ng tuú tÝnh chÊt tõng mÆt hµng hay ®iÒu kiÖn cô thÓ ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp cã thêi gian chuÈn bÞ, ®ång thêi cã biÖn ph¸p xö lý nh÷ng tån t¹i, nh÷ng v­íng m¾c khi thay ®æi chÝnh s¸ch. 5.2. T¹o lËp m«i tr­êng c¹nh tranh n¨ng ®éng Khi nãi ®Õn sù n¨ng ®éng vµ linh ho¹t lµ nãi ®Õn kh¶ n¨ng thÝch nghi víi c¸c thay ®æi cña m«i tr­êng ngoµi ®Ó tù tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Kh¶ n¨ng nµy sÏ ®­îc t¨ng c­êng trong mét m«i tr­êng c¹nh tranh n¨ng ®éng. V× vËy, c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p trong thêi gian tíi ®©y cÇn tËp trung h¬n vµo viÖc t¹o ra m«i tr­êng Êy, qua ®ã buéc c¸c doanh nghiÖp, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ph¶i chó ý h¬n ®Õn c¸c vÊn ®Ò nh­ gi¶m chi phÝ, t¨ng n¨ng suÊt, n©ng cao chÊt l­îng vµ h¹ gi¸ thµnh, tù t×m ®Õn lîi thÕ so s¸nh ®éng trong mét m«i tr­êng ®éng. Theo h­íng ®ã, cÇn tiÕp tôc tèi ®a hãa chñ thÓ tham gia ho¹t ®éng xuÊt khÈu, cµng nhiÒu ng­êi tham gia cµng tèt, tham gia ®­îc cµng nhiÒu lÜnh vùc cµng tèt. Song song víi ®ã, cÇn cã chÝnh s¸ch ®Ó khuyÕn khÝch m¹nh sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c chñ thÓ cã tÝnh linh ho¹t cao, cã h×nh th¸i tæ chøc cho phÐp ra quyÕt ®Þnh nhanh. Cuèi cïng, cÇn cè g¾ng b¶o ®¶m cho tÝn hiÖu thÞ tr­êng kh«ng bÞ lÖch l¹c, gi¶m can thiÖp s©u vµ gi¶m hç trî tµi chÝnh trùc tiÕp cho c¸c doanh nghiÖp, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp nhá vµ võa. 5.3. TiÕp tôc c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ vµ cã chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu xuÊt khÈu theo h­íng tÝch cùc C¬ cÊu xuÊt khÈu ®­îc coi lµ chuyÓn dÞch theo h­íng tÝch cùc khi lu«n cã sù xuÊt hiÖn cña hµng xuÊt khÈu míi, xuyªn suèt tõ hµng th« ®Õn hµng cã hµm l­îng c«ng nghÖ vµ chÊt x¸m cao, gi¸ trÞ gia t¨ng (gi¸ trÞ néi ®Þa) cña nh÷ng mÆt hµng ®· cã ®­îc c¶i thiÖn, tØ träng cña hµng chÕ biÕn, chÕ t¹o ®­îc n©ng cao. §Ó thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt nãi chung vµ c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu nãi riªng, cÇn ph¶i cã ®Çu t­. V× vËy, trong nh÷ng n¨m qua, Nhµ n­íc ®· ban hµnh rÊt nhiÒu chÕ ®é, chÝnh s¸ch ®Ó khuyÕn khÝch ®Çu t­, bao gåm c¶ ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. kÕt hîp víi sù th«ng tho¸ng cña LuËt Doanh nghiÖp, nh÷ng chÕ ®é vµ chÝnh s¸ch nµy ®· ph¸t huy t¸c dông rÊt tÝch cùc trong viÖc t¹o ra nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu míi vµ dÞch chuyÓn c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu theo h­íng t¨ng dÇn tû träng cña hµng chÕ biÕn, chÕ t¹o. VÊn ®Ò chÝnh ®Æt ra lµ ph¶i lµm sao t¨ng c­êng ®­îc tÝnh minh b¹ch vµ tÝnh phæ cËp cña nh÷ng ­u ®·i nµy, ®ång thêi thi hµnh chóng mét c¸ch nhÊt qu¸n trªn thùc tÕ, kh«ng ®Ó nh÷ng khã kh¨n, v­íng m¾c vÒ thñ tôc hµnh chÝnh, vÒ mÆt b»ng s¶n xuÊt... k×m h·m t¸c dông tÝch cùc cña chóng. KÕt luËn X©y dùng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc lµ chÝnh s¸ch tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh xuÊt khÈu nãi riªng vµ trong ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cña tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi vµ cã ý nghÜa v« cïng quan träng ®èi víi nÒn ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam. Song, ®Ó c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ViÖt Nam thùc sù ph¸t huy tÊt c¶ c¸c t¸c dông tÝch cùc ®Ó xøng víi vÞ trÝ “chñ bµi” hay “qu¶ ®Êm s¾t” trong nÒn ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam ®ßi hái ph¶i cã sù suy ngÉm, ®¸nh gi¸ vµ hµnh ®éng cña mçi doanh nghiÖp vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý ®Ó nhËn biÕt vµ t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p kh¾c phôc ®èi víi nh÷ng tån t¹i, h¹n chÕ chñ quan còng nh­ t×m gi¶i ph¸p øng phã víi nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc tõ bªn ngoµi mang ®Õn, nhÊt lµ khi n­íc ta ®· gia nhËp ASEAN, AFTA vµ tiÕn tíi xa h¬n n÷a sÏ trë thµnh thµnh viªn cña Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO. ViÖc "x©y dùng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam" ®·, ®ang vµ sÏ lµ vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu mét c¸ch hÖ thèng vµ ®ång bé sao cho phï hîp víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. Sù nghiªn cøu nµy g¾n liÒn víi sù biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi cã tham kh¶o kinh nghiÖm quèc tÕ ®ång thêi cÇn ®­îc kiÓm nghiÖm trong thùc tiÔn. Tµi liÖu tham kh¶o V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI, VII, VIII, IX. ChØ thÞ sè 22/2000/ CT_TTG ngµy 27/10/2000 vÒ chiÕn l­îc ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô thêi kú 2001-2010. “Nghiªn cøu cung cÊp th«ng tin phôc vô cho ho¹t ®éng xóc tiÕn xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp”- ®Ò tµi m· sè: 2000-78-0009, Bé th­¬ng m¹i, Hµ Néi 02/2000( 67 trang) “ ChiÕn l­îc ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu thêi kú 2001-2010” - B¸o c¸o cña Bé Th­¬ng m¹i n¨m 2000. “ VÒ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i quèc tÕ cña n­íc ta trong t×nh h×nh míi” GS-TS Hå V¨n VÜnh - Häc viÖn chÝnh trÞ quèc gia - T¹p chÝ Céng s¶n sè 14 (7/2001) “XuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam vµ triÓn väng vµo thÞ tr­êng EU” Th¹c sÜ NguyÔn Thu Thuû- §¹i häc Ngo¹i th­¬ng, Th¹c sÜ NguyÔn Tó Anh- §¹i häc Th¨ng Long- T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi sè 1(75) 2002. “ Thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu xuÊt khÈu 15 n¨m qua cña ViÖt Nam” Tõ Thanh Thuû- ViÖn Nghiªn cøu Th­¬ng m¹i, T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò KINH TÕ THÕ GiíI Sè 4(72) 2001. “Nh÷ng gi¶i ph¸p m¹nh cho xuÊt khÈu” B¸o Hµ néi míi ngµy 20-2-2003 “Th­¬ng m¹i cÇn mét c¸ch nh×n míi, c¸ch lµm míi” B¸o Th­¬ng m¹i ngµy 25-2-2003 “DÇu khÝ nh×n xa tr«ng réng”- Thanh Hoa- T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè 28 (1/2001) Industrial policies for Pacific Economic Growth- t¸c gi¶: Mutoh, Sekiguchi, Suzura, Yamazawa, 1998. Examining Asia’s Tigers: Nine economies challenging common Structure Problem- Institute of Developing Economic (IDE) Tokyo, July 1999. Gi¸o tr×nh kinh tÕ ngo¹i th­¬ng: GS-TS Bïi Xu©n L­u “ Mét sè vÊn ®Ò vÒ ®Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn xuÊt khÈu n¨m 2003” - B¸o c¸o cña Bé Th­¬ng m¹i.