Khóa luận Xu hướng liên kết kinh tế quốc tế của các nước Đông và Đông Nam Á

cña m×nh trªn tr­êng quèc tÕ vµ tranh thñ ®­îc sù ñng hé cña c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN còng nh­ c¸c quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi. C¸c cuéc häp trong khu«n khæ hîp t¸c gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN th­êng ®­a vÊn ®Ò vÒ vßng ®µm ph¸n míi cña WTO còng nh­ viÖc gia nhËp cña c¸c n­íc thµnh viªn míi vµo ch­¬ng tr×nh lµm viÖc cña m×nh. C¸c n­íc thµnh viªn ASEAN sÏ lµ nh©n tè t¸c ®éng ®Õn c¸c thµnh viªn cßn l¹i cña WTO vÒ vÊn ®Ò gia nhËp tæ chøc nµy cña ViÖt nam. Trong c¸c cuéc ®µm ph¸n ®a ph­¬ng vÒ viÖc gia nhËp WTO, ViÖt nam cã thÓ dïng søc m¹nh tËp thÓ cña c¸c n­íc thµnh viªn ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng vµ thÕ lùc th­¬ng l­îng, b¶o vÖ tèt h¬n quyÒn lîi cña m×nh. 2. Nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi nÒn kinh tÕ 2.1. N¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ thÊp, nguy c¬ tôt hËu xa h¬n vÒ kinh tÕ trong qu¸ tr×nh héi nhËp Nh÷ng khã kh¨n phøc t¹p ®èi víi ViÖt nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp ®Òu b¾t nguån tõ kho¶ng c¸ch ph¸t triÓn kh¸ xa vÒ kinh tÕ, quy m« GDP cña ViÖt nam cßn qu¸ nhá bÐ so víi c¸c n­íc ASEAN, GDP ®Çu ng­êi vµo lo¹i thÊp nhÊt trong khu vùc chØ h¬n Lµo, Campuchia vµ Myanma. GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña ViÖt nam n¨m 2001 chØ ®¹t 420 USD, kÐm xa c¸c n­íc dÉn ®Çu: Singapore (20.847 USD), Brunei (12.245 USD); Malaysia (3.696 USD), Th¸i Lan (1.822 USD). Víi quy m« GDP nh­ trªn, tÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ rÊt thÊp so víi nhÞp ®é ph¸t triÓn vµ yªu cÇu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Nhµ n­íc thiÕu vèn ®Ó ®Çu t­ x©y dùng vµ c¶i thiÖn hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng vµ th«ng tin liªn l¹c, ®Èy chi phÝ ®Çu vµo cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lªn cao. C¸c dÞch vô cung cÊp ®iÖn, n­íc, th«ng tin liªn l¹c, giao th«ng vËn t¶i,... ë n­íc ta võa thiÕu, võa yÕu h¬n vÒ chÊt l­îng, võa ®¾t ®á h¬n vÒ gi¸ c¶ so víi c¸c n­íc ASEAN. Thùc tr¹ng nµy tÊt yÕu dÉn ®Õn sù kh¸c biÖt vµ bÊt lîi vÒ phÝa ViÖt nam trong c¹nh tranh th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc ASEAN. Héi nhËp khu vùc lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, ViÖt nam kh«ng thÓ ®øng ngoµi xu thÕ nµy nh­ng víi mét tiÒm lùc kinh tÕ nh­ hiÖn nay còng nh­ n¨ng lùc c¹nh tranh thÊp, ViÖt nam sÏ bÞ thua thiÖt dÔ dÉn ®Õn nguy c¬ tôt hËu xa h¬n vÒ kinh tÕ trong qu¸ tr×nh héi nhËp. 2.2. Sù bÊt cËp cña hÖ thèng chÝnh s¸ch cÇn ph¶i ®iÒu chØnh 2.2.1. ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ch­a th«ng tho¸ng, ch­a hoµn chØnh Qu¸ tr×nh thùc hiÖn AFTA ®ßi hái hÖ thèng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña ViÖt nam, nhÊt lµ c¬ chÕ qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu ph¶i ®­îc cëi më, th«ng tho¸ng h¬n n÷a. HiÖn nay, ViÖt nam vÉn cßn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®Ó kiÓm so¸t hµng xuÊt, nhËp khÈu mét c¸ch kh¸ phæ biÕn bao gåm: - HÖ thèng giÊy phÐp nhËp khÈu: + GiÊy phÐp do Bé th­¬ng m¹i cÊp (vÝ dô: xi m¨ng porland, dÇu thùc vËt) + GiÊy phÐp cña Bé qu¶n lý chuyªn ngµnh cÊp - C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ sè l­îng: + H¹n ng¹ch + C©n ®èi lín dùa trªn c©n ®èi lín cña c¸c Bé, ngµnh (Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt), Bé th­¬ng m¹i quyÕt ®Þnh viÖc ph©n giao vµ ®iÒu hµnh h¹n møc nhËp khÈu (vÝ dô: x¨ng dÇu) - Phô thu - C¸c biÖn ph¸p kü thuËt: kiÓm tra chÊt l­îng, kiÓm tra vÖ sinh dÞch tÔ, quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn kü thuËt. - C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý hµnh chÝnh vÒ c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu: chØ ®Þnh doanh nghiÖp ®­îc phÐp xuÊt, nhËp khÈu,... HÖ thèng giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu vµ h¹n chÕ ®Þnh l­îng ®· kÝch thÝch khuynh h­íng s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu kh«ng cã hiÖu qu¶ vµ dÉn ®Õn t¨ng chi phÝ cña nÒn kinh tÕ, vµ ®iÒu nµy lµm gi¶m xuÊt khÈu do gi¶m sót tÝnh c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt nam. ViÖc t¹m thêi cÊm nhËp khÈu mét sè mÆt hµng g©y ra t×nh tr¹ng bÊt æn ®Þnh ®èi víi nÒn kinh tÕ nãi chung vµ ho¹t ®éng nhËp khÈu nãi riªng. Ngoµi ra, hÖ thèng cÊp phÐp t¹o ra nh÷ng kho¶n chi phÝ hµnh chÝnh lín, g©y tèn kÐm cho Nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp. §ång thêi, c¸c hµng rµo phi thuÕ quan nµy lµ ®èi t­îng bÞ lo¹i bá trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn CEPT/AFTA. H¬n n÷a, nh÷ng biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch t¹o lîi thÕ cho th­¬ng m¹i ®­îc c¸c n­íc thõa nhËn nh­ng l¹i ch­a ®­îc quy ®Þnh vµ ¸p dông ë ViÖt nam cô thÓ lµ c¸c biÖn ph¸p phßng vÖ trong th­¬ng m¹i hµng hãa víi n­íc ngoµi nh­ h¹n ng¹ch thuÕ quan, thuÕ tuyÖt ®èi, thuÕ chèng ph¸ gi¸, thuÕ chèng trî cÊp, phÝ m«i tr­êng vµ c¸c biÖn ph¸p chèng chuyÓn gi¸ ®èi víi mét sè lo¹i hµng ho¸ nhËp khÈu. 2.2.2. TÝnh minh b¹ch vµ æn ®Þnh cña hÖ thèng thuÕ cßn kÐm HÖ thèng thuÕ cña ViÖt nam hiÖn nay cßn nhiÒu quy ®Þnh ch­a râ rµng, t¹o khe hë cho c¸c doanh nghiÖp lîi dông trèn thuÕ hoÆc t¹o g¸nh nÆng vÒ thuÕ cho doanh nghiÖp. BiÓu thuÕ xuÊt nhËp khÈu cña n­íc ta cßn qu¸ nhiÒu møc thuÕ: 13 møc thuÕ suÊt chñ yÕu vµ 6 møc thuÕ suÊt phô. §iÒu nµy tuy cã ­u ®iÓm lµ b¶o hé ®Õn tõng doanh nghiÖp vµ tõng nhãm doanh nghiÖp s¶n xuÊt nh­ng l¹i lµm cho biÓu thuÕ phøc t¹p, g©y khã kh¨n trong qu¶n lý. BiÓu thuÕ cã 3 cét: thuÕ suÊt th«ng th­êng, thuÕ suÊt ­u ®·i (®èi víi c¸c n­íc cã HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi ViÖt nam) vµ ®Æc biÖt ­u ®·i (®èi víi c¸c n­íc trong khèi AFTA). Chªnh lÖch gi÷a møc thuÕ suÊt th«ng th­êng vµ ­u ®·i lµ 50%, trong khi chªnh lÖch gi÷a møc thuÕ suÊt ­u ®·i vµ ®Æc biÖt ­u ®·i cßn lín h¬n n÷a. Thêi gian ©n h¹n nép thuÕ kh«ng khíp víi thêi gian xÐt miÔn gi¶m thuÕ. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh thêi gian ©n h¹n lµ 30 ngµy, trong khi ®ã quy tr×nh xÐt miÔn gi¶m thuÕ kÐo dµi vµi th¸ng. §iÒu nµy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c¬ quan H¶i quan cã thÓ ra th«ng b¸o c­ìng chÕ thuÕ trong khi doanh nghiÖp ®­îc miÔn thuÕ, lµm thiÖt h¹i ®Õn tµi chÝnh vµ uy tÝn cña doanh nghiÖp. Ngoµi ra, viÖc thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn kh«ng ®­îc thèng nhÊt trong c¶ n­íc. ChÝnh s¸ch thuÕ kh«ng ph©n biÖt gi÷a doanh nghiÖp t­ nh©n vµ DNNN nh­ng do nh÷ng quy ®Þnh vÒ tµi chÝnh doanh nghiÖp dÉn ®Õn mét thùc tÕ møc nép cña c¸c doanh nghiÖp thuéc hai khu vùc kh¸c nhau. Cã nh÷ng quy ®Þnh chØ ¸p dông cho DNNN cßn khu vùc t­ nh©n ch­a ®­îc h­íng dÉn nh­ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho, dù phßng ph¶i thu khã ®ßi, hoa hång m«i giíi,... TÝnh kh«ng minh b¹ch vµ bÊt æn ®Þnh cña hÖ thèng thuÕ ®· g©y nhiÒu khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam còng nh­ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo lµm ¨n t¹i ViÖt nam. 2.2.3. ChÝnh s¸ch ®Çu t­ n­íc ngoµi ch­a hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ MÆc dï mét sè söa ®æi ®· ®­îc thùc hiÖn nh­ng LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ë ViÖt nam vÉn kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh so víi c¸c luËt ®Çu t­ kh¸c trong khu vùc. C¸c kÕ ho¹ch s¸p nhËp vµ mua s¾m cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vÉn hÕt søc bÞ h¹n chÕ, mét nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi chØ cã quyÒn mua tèi ®a lµ 30% cæ phÇn cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®· ®­îc cæ phÇn hãa. D­êng nh­ h¹n chÕ nµy ®­îc xem lµ th¸i qu¸ trong khi lµn sãng s¸p nhËp vµ mua b¸n ®ang diÔn ra s«i ®éng trong khu vùc. Thñ tôc cÊp phÐp ®Çu t­ mÆc dï ®· ®­îc ®¬n gi¶n ho¸ h¬n tr­íc nh­ng vÉn cßn bÊt cËp, ®Æc biÖt lµ viÖc thµnh lËp liªn doanh víi c«ng ty t­ nh©n trong n­íc yªu cÇu thñ tôc cÊp phÐp ®Æc biÖt, tiªu tèn nhiÒu thêi gian vµ khã kh¨n. H×nh thøc c«ng ty ®­îc phÐp ho¹t ®éng mét c¸ch hîp ph¸p c¨n cø vµo LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cho ®Õn nay lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, dù ¸n thÝ ®iÓm vÒ cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp liªn doanh cÇn ph¶i ®­îc th«ng qua vµ thùc hiÖn. HÖ thèng hai gi¸ vÒ c¸c lo¹i dÞch vô gi÷a nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ doanh nghiÖp ViÖt nam vÉn cßn tån t¹i, ch­a ®­îc xo¸ bá hoµn toµn. 3. T×nh tr¹ng thÊt nghiÖp gia t¨ng vµ vÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc lµm Tuy hiÖn nay ViÖt nam ®ang cã lîi thÕ tù nhiªn nhÊt ®Þnh vÒ n«ng nghiÖp (®Êt ®ai, khÝ hËu, lao ®éng) song lîi thÕ nµy sÏ nhanh chãng mÊt ®i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn AFTA bëi sù l¹c hËu, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp vµ tÝnh kÐm hiÖu qu¶ cña ngµnh s¶n xuÊt nµy. §iÒu ®ã sÏ kÐo theo nh÷ng hÖ qu¶ x· héi, trong ®ã cã vÊn ®Ò thÊt nghiÖp. N­íc ta hiÖn cã tíi gÇn 80% d©n sè sèng ë n«ng th«n vµ dùa vµo n«ng nghiÖp (n¨m 2001, tæng d©n sè lµ 78,69 triÖu ng­êi, trong ®ã d©n c­ n«ng th«n lµ 59,2 triÖu chiÕm 75,24%). Sù suy gi¶m cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp còng cã nghÜa lµ mét sè l­îng lín n«ng d©n sÏ trë thµnh thÊt nghiÖp. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn AFTA chóng ta ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu chØnh c¬ cÊu nÒn kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ nÕu nh­ chóng ta kh«ng muèn bÞ thua thiÖt. C¸c doanh nghiÖp còng ph¶i ®æi míi m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng nghÖ cña m×nh ®Ó chuyÓn h­íng s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm hµm l­îng c«ng nghÖ cao, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng ®Ó tån t¹i trong cuéc c¹nh tranh khèc liÖt víi c¸c doanh nghiÖp lín cña c¸c n­íc. §iÒu nµy dÉn ®Õn mét l­îng lao ®éng sÏ d­ thõa trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Tr­íc ®©y, ViÖt nam cã lîi thÕ vÒ gi¸ lao ®éng rÎ nh­ng theo sè liÖu míi c«ng bè cña v¨n phßng JETRO t¹i ViÖt nam, gi¸ lao ®éng (c«ng nh©n, kü s­, nhµ qu¶n lý) t¹i thÞ tr­êng ViÖt nam n¨m 2001 ®· t¨ng h¬n 25% so víi n¨m 2000. Trong khi ®ã, gi¸ lao ®éng cña c¸c n­íc ASEAN kh«ng t¨ng, thËm chÝ mét vµi quèc gia cßn gi¶m. Còng theo ®iÒu tra nµy, l­¬ng trung b×nh cña mét c«ng nh©n t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh trong n¨m qua lµ 120USD/th¸ng (so víi 95USD/th¸ng n¨m 2000, gåm c¶ tiÒn th­ëng, trî cÊp, thuÕ bæ sung,...) vµ t¹i Hµ Néi lµ 95USD/th¸ng (so víi 93 USD n¨m 2000). Nh­ vËy, kh¶ n¨ng gia t¨ng thÊt nghiÖp do tÝnh c¹nh tranh ngµy cµng khèc liÖt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn AFTA thùc sù lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi ViÖt nam trong ®iÒu kiÖn n­íc ta cßn rÊt nhiÒu khã kh¨n. Nh÷ng hËu qu¶ vÒ mÆt x· héi cña t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp cµng lµm t¨ng thªm g¸nh nÆng cho nÒn kinh tÕ ViÖt nam. II. Mét sè gi¶i ph¸p cña ViÖt nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp tr­íc bèi c¶nh cña liªn kÕt khu vùc 1. Nhãm gi¶i ph¸p vÒ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch kinh tÕ, th­¬ng m¹i 1.1. §iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i Trong phÇn tr­íc ®· tr×nh bµy, chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña ViÖt nam hiÖn nay cßn nhiÒu ®iÓm bÊt cËp, kh«ng phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ cßn thiÕu nhiÒu quy ®Þnh ®­îc c¸c n­íc thõa nhËn vµ sö dông réng r·i. §Ó qu¸ tr×nh tham gia AFTA cña ViÖt nam thu ®­îc lîi Ých lín nhÊt, h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña tù do ho¸ th­¬ng m¹i khu vùc, viÖc ®iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cÇn ph¶i theo h­íng th«ng tho¸ng, cã tÝnh æn ®Þnh vµ phï hîp víi th«ng lÖ trong bu«n b¸n khu vùc vµ quèc tÕ ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh. ViÖc ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i tu©n theo nh÷ng nguyªn t¾c sau: - §iÒu chØnh chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ph¶i ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi, nghÜa lµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ViÖt nam, phôc vô cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ kh«ng g©y nªn nh÷ng bÊt æn, biÕn ®éng m¹nh, ¶nh h­ëng ®Õn ®êi sèng cña nh©n d©n. - Tu©n thñ c¸c quy ®Þnh kh«ng nh÷ng cña HiÖp ®Þnh CEPT mµ c¶ c¸c HiÖp ®Þnh vµ Tho¶ thuËn quèc tÕ mµ ViÖt nam ®· ký kÕt vµ h­íng tíi nh÷ng quy ®Þnh cña WTO. §iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña ViÖt nam cÇn tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò lín sau: Thø nhÊt, chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cÇn chó träng h¬n tíi môc tiªu n©ng cao chÊt l­îng, hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh, hay nãi c¸ch kh¸c lµ bªn c¹nh tèc ®é t¨ng tr­ëng cÇn chó ý h¬n tíi chÊt l­îng t¨ng tr­ëng. Thø hai, chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i mét mÆt cÇn thóc ®Èy viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c doanh nghiÖp quèc doanh, mÆt kh¸c cÇn khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phÇn kh¸c trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu, trong ®ã ®Æc biÖt chó träng tíi c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ®Ó tËn dông triÖt ®Ó tiÒm n¨ng vµ kh¶ n¨ng thÝch øng nhanh cña hä. Thø ba, chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i còng cÇn h­íng tíi mét sù thay ®æi c¨n b¶n vÒ ®èi t­îng vµ ph­¬ng thøc qu¶n lý nhËp khÈu. Tr­íc hÕt, chóng ta nªn b¾t ®Çu b»ng c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý hµnh chÝnh, tiÕp ®Õn lµ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan phæ th«ng nh­ giÊy phÐp, h¹n ng¹ch. §èi víi nh÷ng mÆt hµng vÉn cÇn duy tr× giÊy phÐp, Bé Th­¬ng m¹i t¨ng c­êng phèi hîp víi c¸c Bé, ngµnh chøc n¨ng c¶i tiÕn c¸c thñ tôc cÊp giÊy phÐp, b·i bá c¬ chÕ "xin - cho", t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam xuÊt nhËp khÈu. ViÖt nam cÇn tù do ho¸ hoµn toµn quyÒn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ®Ó tÊt c¶ c¸c mÆt hµng kh«ng ph¶i chÞu h¹n chÕ ®Þnh l­îng (trõ c¸c mÆt hµng v× lý do søc khoÎ, an ninh, m«i tr­êng) vµ ®­îc nhËp khÈu tù do víi møc thuÕ suÊt thÝch hîp. §èi víi nh÷ng mÆt hµng cÇn ®­îc b¶o hé ®Ó duy tr× sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc còng cÇn lo¹i bá dÇn c¸c quy ®Þnh vÒ giÊy phÐp nhËp khÈu vµ h¹n ng¹ch, chuyÓn sang b¶o hé b»ng thuÕ quan cao trong thêi gian ®Çu sau ®ã, c¾t gi¶m dÇn thuÕ quan ®Ó tr¸nh t­ t­ëng tr«ng chê vµo b¶o hé cña c¸c doanh nghiÖp vµ thùc hiÖn c¸c cam kÕt theo CEPT. §ång thêi trong khu«n khæ AFTA, ViÖt nam cïng víi c¸c n­íc ASEAN sÏ ký c¸c HiÖp ®Þnh thõa nhËn c¸c tiªu chuÈn kü thuËt, vÖ sinh, an toµn, chÊt l­îng cña nhau, xo¸ bá nh÷ng rµo c¶n kü thuËt trong th­¬ng m¹i néi bé khèi. §ång thêi, ViÖt nam cÇn bæ sung, hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i b»ng c¸c c«ng cô qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu tiªn tiÕn nh­ h¹n ng¹ch thuÕ quan, thuÕ tuyÖt ®èi, thuÕ chèng ph¸ gi¸, thuÕ chèng trî cÊp, phÝ m«i tr­êng vµ c¸c biÖn ph¸p chèng chuyÓn gi¸ ®èi víi mét sè lo¹i hµng ho¸ nhËp khÈu ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc, b¶o ®¶m th­¬ng m¹i c«ng b»ng vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. §©y lµ c«ng cô ®­îc c¸c n­íc dïng phæ biÕn vµ kh«ng bÞ lo¹i bá trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn CEPT/AFTA. Nh­ vËy, chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña ViÖt nam cÇn ph¶i lo¹i bá c¸c quy ®Þnh kh«ng phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ ®ång thêi bæ sung nh÷ng c«ng cô qu¶n lý tiªn tiÕn ®­îc c¸c n­íc thõa nhËn vµ ¸p dông. 1.2. Söa ®æi vµ hoµn thiÖn hÖ thèng thuÕ Trong thêi gian qua, chÝnh s¸ch thuÕ, víi vai trß lµ c«ng cô qu¶n lý vÜ m« trong nÒn kinh tÕ ®· thÓ hiÖn rÊt râ sù ­u ®·i, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh hµng xuÊt khÈu, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, khuyÕn khÝch ®Çu t­ vèn vµo s¶n xuÊt chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu, b­íc ®Çu thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu xuÊt khÈu theo h­íng: gi¶m xuÊt khÈu hµng nguyªn liÖu th«, t¨ng xuÊt khÈu hµng ho¸ ®· qua chÕ biÕn cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao, tËn dông nguyªn liÖu vµ lao ®éng trong n­íc. Tuy nhiªn, nh÷ng thµnh tùu nãi trªn vÉn cßn thÊp so víi tiÒm n¨ng vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña n­íc ta. §Ó tiÕp tôc khuyÕn khÝch ®Çu t­ s¶n xuÊt trong n­íc, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, ®ãn tr­íc qu¸ tr×nh héi nhËp vµ h¹n chÕ tèi ®a c¸c bÊt lîi cho s¶n xuÊt trong n­íc khi trë thµnh thµnh viªn AFTA còng nh­ WTO, trong thêi gian tíi chÝnh s¸ch thuÕ nªn ®iÒu chØnh theo h­íng sau: - TiÕp tôc më réng nh÷ng ­u ®·i vÒ thuÕ gi¸n thu (cô thÓ lµ ¸p dông thuÕ suÊt 0% thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, kh«ng thu thuÕ xuÊt khÈu vµ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt víi hÇu hÕt hµng xuÊt khÈu, kh«ng thu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, xö lý hoµn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ nhËp khÈu, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®èi víi nguyªn liÖu vµ m¸y mãc, thiÕt bÞ nhËp khÈu dïng ®Ó gia c«ng, s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu,...) t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp gi¶m gi¸ thµnh cña hµng ho¸ xuÊt khÈu, t¨ng søc c¹nh tranh vÒ gi¸ cña hµng ho¸ ViÖt nam so víi c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc. Theo ®ã, sÏ thu hÑp mÆt hµng chÞu thuÕ xuÊt khÈu, tiÕn tíi chØ thu thuÕ xuÊt khÈu ®èi víi dÇu th«, ®¸ quý, kim lo¹i vµ phÕ liÖu kim lo¹i, da tr©u bß sèng, mét sè s¶n phÈm gç s¬ chÕ. §èi nh÷ng mÆt hµng cßn tiÕp tôc thu thuÕ xuÊt khÈu sÏ tiÕp tôc ®­îc nghiªn cøu xö lý theo h­íng gi¶m bít møc thuÕ suÊt thuÕ xuÊt khÈu. TiÕp tôc ¸p dông thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng 0% vµ hoµn thuÕ nhËp khÈu nguyªn liÖu ®Çu vµo cña nh÷ng hµng ho¸ vµ dÞch vô xuÊt khÈu vµo c¸c Khu chÕ xuÊt, thóc ®Èy viÖc xuÊt khÈu s¶n phÈm néi ®Þa vµo Khu chÕ xuÊt. - Duy tr× vµ t¨ng møc ­u ®·i vÒ thuÕ trùc thu ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ s¶n xuÊt, chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu, ®Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng ngµnh ViÖt nam cã lîi thÕ vÒ nguån nguyªn liÖu vµ lao ®éng. Thùc hiÖn b¶o hé cã chän läc, cã hiÖu qu¶ ®Ó thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t­ theo h­íng hiÖu qu¶ nh»m tËn dông lîi thÕ so s¸nh, n©ng cao søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt trong n­íc ®Ó tiÕn tíi më réng xuÊt khÈu s¶n phÈm ra thÞ tr­êng n­íc ngoµi. - BiÓu thuÕ nhËp khÈu cÇn ®­îc ®¬n gi¶n ho¸ c¸c møc thuÕ tøc lµ gi¶m dÇn sè l­îng c¸c møc thuÕ suÊt kh¸c nhau. ViÖc nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn qu¶n lý tèt h¬n, tr¸nh thÊt thu thuÕ. §ång thêi, gi¶m møc chªnh lÖch gi÷a biÓu thuÕ ­u ®·i vµ ®Æc biÖt ­u ®·i ®Ó h¹n chÕ sù lÖch l¹c vÒ nguån nhËp khÈu tõ nh÷ng n­íc ®­îc h­ëng ­u ®·i thuÇn tuý vÒ thuÕ nhËp khÈu mµ Ýt dùa trªn chÊt l­îng vµ tÝnh n¨ng sö dông cña hµng hãa. H¬n n÷a, cÇn cã chÝnh s¸ch miÔn gi¶m thuÕ hîp lý víi nh÷ng môc tiªu cÇn ­u tiªn, hç trî, Nhµ n­íc nªn trî cÊp qua ng©n s¸ch, kh«ng nªn sö dông c«ng cô thuÕ ®Ó trî gi¸. - XuÊt ph¸t tõ tÝnh bÊt æn ®Þnh hay thay ®æi cña hÖ thèng thuÕ, trong thêi gian tíi c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cña ViÖt nam cÇn nghiªn cøu kü l­ìng vµ khoa häc h¬n tr­íc khi ban hµnh c¸c luËt thuÕ vµ v¨n b¶n h­íng dÉn míi. §èi víi viÖc ®iÒu chØnh biÓu thuÕ xuÊt nhËp khÈu, cÇn ph¶i xem xÐt mét c¸ch toµn diÖn kim ng¹ch nhËp khÈu, kh¶ n¨ng s¶n xuÊt mÆt hµng ®ã trong hiÖn t¹i, t­¬ng lai vµ ¶nh h­ëng tíi nguån thu ng©n s¸ch. 1.3. §iÒu chØnh chÝnh s¸ch ®Çu t­ n­íc ngoµi - Môc tiªu cña ViÖt nam tõ nay ®Õn n¨m 2005 thu hót kho¶ng 11 tû USD vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (vèn thùc hiÖn), chÝnh s¸ch ®Çu t­ cña ViÖt nam trong thêi gian tíi ph¶i ®iÒu chØnh theo h­íng: - Më réng, ®a d¹ng ho¸ c¸c lÜnh vùc thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, më thªm kªnh thu hót vèn (bao gåm c¶ viÖc më dÇn thÞ tr­êng chøng kho¸n) phï hîp víi nh÷ng cam kÕt trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Trong ®ã, khuyÕn khÝch m¹nh ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, chÕ biÕn, c«ng nghiÖp phôc vô ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n, c¸c dù ¸n øng dông c«ng nghÖ th«ng tin, c«ng nghÖ sinh häc, dÇu khÝ, ®iÖn tö, vËt liÖu míi, viÔn th«ng, ph¸t triÓn h¹ tÇng... - ThiÕt lËp mét mÆt b»ng ph¸p lý chung ®Ó t¹o dùng m«i tr­êng kinh doanh æn ®Þnh, b×nh ®¼ng gi÷a c¸c lo¹i h×nh ®Çu t­, tiÕp tôc thùc hiÖn lé tr×nh gi¶m chi phÝ ®Çu t­, tiÕn tíi ¸p dông mét gi¸ thèng nhÊt cho c¶ h×nh thøc ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ theo h­íng ®¬n gi¶n ho¸... Bªn c¹nh ®ã, cÇn lo¹i bá dÇn vµ cam kÕt kh«ng ®Æt ra bÊt kú h¹n chÕ nµo kh¸c ®èi víi viÖc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (vÒ h×nh thøc ®Çu t­, ph­¬ng thøc gãp vèn, thÞ tr­êng tiªu thô, chÝnh s¸ch ngo¹i hèi, tû lÖ néi ®Þa ho¸, tû lÖ xuÊt khÈu, c«ng nghÖ, lao ®éng...). Nguyªn t¾c §èi xö quèc gia vµ quy chÕ Tèi huÖ quèc trong ®Çu t­ ph¶i ®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ. - §¬n gi¶n ho¸ thñ tôc ®Çu t­, më réng diÖn c¸c dù ¸n ®Çu t­ ®­îc ®¨ng ký cÊp phÐp, b·i bá c¸c giÊy phÐp kh«ng cÇn thiÕt g©y c¶n trë, ¸ch t¾c ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ vµ c«ng khai ho¸ c¸c chÝnh s¸ch, quy ®Þnh ®èi víi ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, ®¶m b¶o nhÊt qu¸n vÒ chÝnh s¸ch ®Çu t­ tõ Trung ­¬ng ®Õn c¸c ®Þa ph­¬ng. - Thñ tôc sau khi cÊp phÐp, ®Æc biÖt trong vÊn ®Ò gi¶i phãng mÆt b»ng, thu ®æi ngo¹i tÖ ph¶i ®­îc ®¬n gi¶n ho¸ râ rÖt. - Cung cÊp th«ng tin kinh doanh còng nh­ nhanh chãng hoµn thiÖn c«ng t¸c hµnh chÝnh, ®¶m b¶o c¸c yÕu tè trong s¹ch, tr¸ch nhiÖm, gi¶i thÝch râ rµng vµ kh¶ n¨ng cã thÓ dù ®o¸n tr­íc. ViÖt nam ph¶i ph¸t triÓn hÖ thèng khuyÕn khÝch ®Çu t­, cung cÊp th«ng tin ra c¸c n­íc vÒ c¬ héi vµ m«i tr­êng ®Çu t­ ë ViÖt nam. Cho ®Õn nay, c¸c nhµ ®Çu t­ vÉn ch­a cã ®ñ th«ng tin th«ng qua Internet hoÆc c¸c websites. - VÒ vÊn ®Ò chuyÓn giao c«ng nghÖ, ChÝnh phñ xem xÐt b·i bá c¸c quy ®Þnh h¹n chÕ viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt nam, ch¼ng h¹n nh­ quy ®Þnh trong kho¶n 2, §iÒu 81 cña NghÞ ®Þnh 24/2000/N§- CP h­íng dÉn thi hµnh LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam n¨m 2000 liªn quan ®Õn giíi h¹n gãp vèn b»ng c«ng nghÖ. Theo ®ã, ChÝnh phñ nªn b·i bá quy ®Þnh khèng chÕ gi¸ trÞ c«ng nghÖ chuyÓn giao dïng ®Ó gãp vèn kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 20% vèn ph¸p ®Þnh. ViÖc b·i bá giíi h¹n vÒ tû lÖ gãp vèn b»ng gi¸ trÞ c«ng nghÖ sÏ t¨ng c­êng thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt nam, ®ång thêi thóc ®Èy viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ hiÖn ®¹i tõ n­íc ngoµi vµo trong n­íc. 1.4. §iÒu chØnh chÝnh s¸ch tµi chÝnh - tiÒn tÖ ChÝnh s¸ch tµi chÝnh - tiÒn tÖ, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i cã vÞ trÝ quan träng hµng ®Çu trong c¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i. Theo ý kiÕn cña nhiÒu chuyªn gia kinh tÕ, ®Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng hiÖn nay, tù do ho¸ kinh tÕ nhanh vµ quyÕt liÖt h¬n kÕt hîp víi ph¸ gi¸ võa ph¶i tû gi¸ danh nghÜa lµ gi¶i ph¸p phï hîp nhÊt. Tuy nhiªn, viÖc ph¸ gi¸ tiÒn tÖ lµ mét trong nh÷ng quyÕt ®Þnh hÕt søc khã kh¨n vµ nh¹y c¶m v× nã liªn quan ®Õn rÊt nhiÒu khÝa c¹nh cña ho¹t ®éng kinh tÕ, x· héi vµ ®êi sèng cña d©n chóng. Do ®ã, cÇn ph¶i nghiªn cøu thËn träng tr­íc khi quyÕt ®Þnh cã ph¸ gi¸ néi tÖ hay kh«ng. Trong n¨m 2001, tû gi¸ danh nghÜa cña ®ång tiÒn ViÖt nam ®· ®­îc cho xuèng gi¸ tõ tõ kho¶ng 4%. Trong hiÖn tr¹ng nÒn kinh tÕ ViÖt nam hiÖn nay cã thÓ thùc hiÖn ph¸ gi¸ thªm 15-20% v× ph¸ gi¸ trong bèi c¶nh hiÖn nay sÏ cho phÐp gi¶i quyÕt mét lo¹t c¸c vÊn ®Ò nan gi¶i trong nÒn kinh tÕ vµ x· héi: n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, chuyÓn nÒn kinh tÕ sang ph¸t triÓn h­íng ngo¹i, c¶i thiÖn t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña khu vùc doanh nghiÖp, cñng cè hÖ thèng ng©n hµng, t¨ng thu nhËp cho n«ng d©n, t¹o ra thªm nhiÒu viÖc lµm, gi¶m tû lÖ ®« thÞ ho¸ vµ c¸c tÖ n¹n trong x· héi. Ngoµi ra, ph¸ gi¸ tiÒn tÖ trong bèi c¶nh thÆng d­ ngo¹i tÖ hiÖn nay ®i kÌm víi chÝnh s¸ch tµi chÝnh - tiÒn tÖ chÆt sÏ kh«ng kÐo theo t©m lý ®Çu c¬ ngo¹i tÖ, kh«ng lµm tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng ngoµi tÇm chÊp nhËn ®­îc. Tuy vËy, ph¸ gi¸ néi tÖ sÏ cã nh÷ng ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn c¸c kho¶n nî ChÝnh phñ b»ng ngo¹i tÖ, ®Õn thu nhËp cè ®Þnh cña ng­êi lao ®éng vµ sù æn ®Þnh x· héi. §©y lµ nh÷ng yÕu tè ViÖt nam cÇn xem xÐt khi quyÕt ®Þnh ph¸ gi¸ trong giai ®o¹n hiÖn nay. Nh×n mét c¸ch tæng thÓ, chóng ta sÏ ®­îc lîi nhiÒu h¬n khi ph¸ gi¸ thªm ®ång tiÒn ViÖt nam kÕt hîp víi toµn bé c¸c chÝnh s¸ch kÓ trªn. Trong ®iÒu kiÖn ViÖt nam tham gia AFTA, vÊn ®Ò chóng ta quan t©m nhÊt lµ ph¸ gi¸ tiÒn tÖ lµm n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. Lý thuyÕt vµ kinh nghiÖm quèc tÕ ®Òu kh¼ng ®Þnh ph¸ gi¸ tiÒn tÖ chñ ®éng, ®ñ tÇm trong bèi c¶nh ch­a ph¸t sinh nh÷ng mÊt c©n b»ng kinh tÕ trÇm träng sÏ cã t¸c dông rÊt lín tíi t¨ng c­êng søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, t¨ng xuÊt khÈu vµ h¹n chÕ nhËp khÈu v× ph¸ gi¸ tiÒn tÖ lµm cho chi phÝ s¶n xuÊt trong n­íc thÊp h¬n gi¸ c¶ quèc tÕ. Tr­íc hÕt, ph¸ gi¸ tiÒn tÖ lµ nh©n tè thóc ®Èy t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu. Kinh nghiÖm ë ViÖt nam tõ khi ®æi míi còng cho thÊy ¶nh h­ëng tÝch cùc cña c¸c cuéc ph¸ gi¸ (n¨m 1987-1988, n¨m 1991 vµ tõ n¨m 1997 ®Õn nay) tíi t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, cÇn ph¶i nhÊn m¹nh r»ng mÆc dï ph¸ gi¸ tiÒn tÖ lµ gi¶i ph¸p quan träng trong giai ®o¹n hiÖn nay, nh­ng tiÕp tôc x©y dùng vµ thùc hiÖn nh÷ng gi¶i ph¸p kh¸c ®Ó ®éng viªn xuÊt khÈu vÉn lµ nhiÖm vô cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch v× nh­ ®· nãi ë trªn, ph¸ gi¸ tiÒn tÖ ph¶i ®i kÌm víi tù do ho¸ toµn diÖn th× míi ph¸t huy hÕt hiÖu qu¶ cña nã. Ph¸ gi¸ tiÒn tÖ lµm t¨ng søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, cho phÐp gi¶m hµng rµo b¶o hé mËu dÞch vµ ®Çu t­, tiÕn tíi chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ. Søc c¹nh tranh cña mét nÒn kinh tÕ th­êng ®­îc ®o b»ng tû lÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt trong n­íc vµ gi¸ c¶ quèc tÕ. Khi ®ång tiÒn bÞ ®¸nh gi¸ cao vµ kÐo dµi, chi phÝ s¶n xuÊt trong n­íc sÏ cao h¬n gi¸ c¶ quèc tÕ, tøc lµ nÒn kinh tÕ mÊt søc c¹nh tranh. Trong nhiÒu n¨m, viÖc ®¸nh gi¸ cao néi tÖ ë ViÖt nam ®ßi hái ph¶i t¨ng thªm b¶o hé s¶n xuÊt néi ®Þa, trong khi ®ã, b¶o hé s¶n xuÊt néi ®Þa l¹i bãp mÐo vµ k×m h·m c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ®ång thêi sÏ khuyÕn khÝch ®¸nh gi¸ cao néi tÖ ë møc cao h¬n. §©y lµ vßng xo¸y rÊt nguy hiÓm cÇn ph¶i tho¸t ra. V× vËy, ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh vµ ®¶o ng­îc xu h­íng b¶o hé mËu dÞch vµ ®Çu t­ hiÖn nay, ph¸ gi¸ tiÒn tÖ lµ con ®­êng c¬ b¶n nhÊt. Ph¸ gi¸ tiÒn tÖ lµm t¨ng nhanh søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, gi¶m ®­îc c¸c søc Ðp ph¶i ­u ®·i vµ b¶o hé s¶n xuÊt néi ®Þa, tõ ®ã cho phÐp gi¶m dÇn c¸c hµng rµo b¶o hé vµ ®Çu t­, tiÕn tíi tho¶ m·n tõng b­íc nh÷ng ®iÒu kiÖn héi nhËp AFTA. 2. Nhãm gi¶i ph¸p n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh 2.1. N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ 2.1.1 Hoµn thiÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ æn ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ vÜ m« Nh­ ®· tr×nh bµy ë ch­¬ng tr­íc, viÖc tham gia CEPT/AFTA cña ViÖt nam ®· t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn viÖc h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng ë ViÖt nam. Tuy vËy, ®Õn nay ViÖt nam c¬ chÕ thÞ tr­êng cña ViÖt nam vÉn cßn s¬ khai, nÒn kinh tÕ ch­a ®­îc vËn hµnh hoµn toµn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. L·i suÊt vµ tû gi¸ hèi ®o¸i ch­a hoµn toµn ®­îc h×nh thµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, vÉn cã sù kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc. C¸c thñ tôc hµnh chÝnh vÉn cßn qu¸ r­êm rµ, c¬ chÕ “xin-cho” ®· ®­îc kh¾c phôc nh­ng vÉn cßn tån t¹i, tÖ tham nhòng, cöa quyÒn,... Nh×n chung, ViÖt nam vÉn cßn nhiÒu kh¸c biÖt vµ bÊt cËp so víi c¸c n­íc kh¸c vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, hÖ thèng luËt ph¸p còng nh­ thùc tiÔn ho¹t ®éng kinh tÕ. Do vËy, yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi ViÖt nam trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn CEPT/AFTA lµ tiÕp tôc ®Èy m¹nh viÖc ®æi míi c¬ chÕ vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng mét c¸ch ®ång bé, hoµn chØnh, phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt nam. Chóng ta cÇn ph¶i xem xÐt l¹i mét c¸ch toµn diÖn thÓ chÕ kinh tÕ hiÖn hµnh ®Ó söa ®æi nh÷ng ®iÒu kh«ng phï hîp, bæ sung nh÷ng luËt lÖ, chÝnh s¸ch míi ®Ó ®¶m b¶o sù nhÊt qu¸n, hoµn chØnh cña chÝnh s¸ch kinh tÕ. Ngoµi ra, cÇn t¹o lËp ®ång bé c¸c yÕu tè thÞ tr­êng nh­ thÞ tr­êng vèn, thÞ tr­êng lao ®éng, thÞ tr­êng c«ng nghÖ, lo¹i bá c¬ chÕ “xin-cho” vµ nh÷ng ph­¬ng thøc ®iÒu hµnh kinh tÕ cña thêi kú bao cÊp ®Ó l¹i. Trong mét c¬ chÕ thÞ tr­êng nh­ trªn, æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. ChÝnh s¸ch tµi chÝnh-tiÒn tÖ ®­îc thùc hiÖn nh»m ®¶m b¶o qu¶n lý tèt th©m hôt ng©n s¸ch, duy tr× møc l¹m ph¸t thÊp, qu¶n lý ®­îc nî n­íc ngoµi vµ duy tr× tû gi¸ hèi ®o¸i c¹nh tranh. C¸c yÕu tè nh­: tèc ®é t¨ng tr­ëng, tèc ®é gia t¨ng xuÊt khÈu, møc l¹m ph¸t, c¸n c©n th­¬ng m¹i,... cÇn gi÷ æn ®Þnh ë mét con sè hîp lý nhÊt, tuú tõng chØ tiªu. NÕu ®¶m b¶o ®­îc møc th©m hôt ng©n s¸ch Nhµ n­íc ë møc 5% GDP vµ ë møc l¹m ph¸t hµng n¨m ë mét con sè cã thÓ coi nh­ ®¶m b¶o gi÷ v÷ng æn ®Þnh vÒ kinh tÕ. Cïng víi sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ vµ x· héi, æn ®Þnh kinh tÕ sÏ lµ mét trong nh÷ng lîi thÕ cña ViÖt nam trong viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, thu hót nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp vµo ViÖt nam trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn AFTA. 2.1.2. §Èy m¹nh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, mÆc dï c¬ cÊu kinh tÕ cña ViÖt nam ®· cã sù chuyÓn dÞch tÝch cùc mét phÇn do t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc, tuy vËy, trong c¬ cÊu kinh tÕ nµy n«ng nghiÖp vÉn chiÕm mét tû lÖ cao so víi c¸c n­íc trong khu vùc. Víi mét c¬ cÊu kinh tÕ nh­ vËy, ViÖt nam sÏ gÆp nhiÒu bÊt lîi trong quan hÖ th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc trong khu vùc. V× vËy, chóng ta cÇn ph¶i tËn dông nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc cña viÖc tham gia AFTA ®Ó ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch kinh tÕ h¬n n÷a. Chóng ta ®ang h­íng tíi mét nÒn kinh tÕ víi c¬ cÊu hiÖn ®¹i trong ®ã c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô chiÕm tû lÖ cao víi môc tiªu n¨m 2020 vÒ c¬ b¶n ®­a ViÖt nam trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp. §Ó viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña ViÖt nam trong ®iÒu kiÖn tham gia AFTA nãi riªng vµ héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi nãi chung ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph¸t triÓn l©u dµi cña ®Êt n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cÇn qu¸n triÖt nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n sau: - Mét lµ, chuyÓn dÞch c¬ cÊu trong ®iÒu kiÖn héi nhËp ph¶i theo h­íng khai th¸c triÖt ®Ó lîi thÕ tuyÖt ®èi vµ lîi thÕ so s¸nh cña nÒn kinh tÕ n­íc ra nh»m tham gia cã hiÖu qu¶ vµo trao ®æi mËu dÞch khu vùc. Lîi thÕ cña nÒn kinh tÕ n­íc ta ph¶i xem xÐt trªn quan ®iÓm ®éng ®Ó lùa chän ®­îc nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc, s¶n phÈm cã tÝnh bÒn v÷ng t­¬ng ®èi vµ phï hîp víi sù n¨ng ®éng cña thÞ tr­êng khu vùc. - Hai lµ, viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp ph¶i ®­îc tiÕn hµnh trªn c¬ së cña chiÕn l­îc héi nhËp AFTA víi sù tÝnh to¸n chu ®¸o vµ toµn diÖn c¸c môc tiªu chiÕn l­îc, víi b­íc ®i phï hîp trªn c¬ së ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng vµ c¸c nguån lùc ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. - Ba lµ, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp AFTA ph¶i tÝnh ®Õn c¸c yªu cÇu ph¸t triÓn bÒn v÷ng, l©u dµi, yªu cÇu gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i cña ®Êt n­íc, b¶o vÖ an ninh vµ quèc phßng. - Bèn lµ, viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp ph¶i nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ x· héi cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i cña n­íc ta, phÊn ®Êu kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n ta. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay chóng ta cÇn tËn dông c¸c ­u thÕ vÒ lao ®éng vµ tµi nguyªn ®Ó ph¸t triÓn c¸c ngµnh hµng chñ lùc cña ViÖt nam. §ã lµ: - S¶n phÈm dÖt may - N«ng l©m thuû s¶n chÕ biÕn - ChÕ biÕn l­¬ng thùc - S¶n phÈm da giÇy, ®å gi¶ da - S¶n phÈm thñ c«ng mü nghÖ - DÇu khÝ vµ c¸c s¶n phÈm ho¸ dÇu H¬n n÷a, ph¶i ®Èy m¹nh s¶n xuÊt trong n­íc, ph¸t triÓn c«ng nghÖ chÕ biÕn ®Ó n©ng cao tû träng ngµnh hµng c«ng nghiÖp. Con ®­êng c¬ b¶n ®èi víi ViÖt nam lµ ph¶i tiÕp cËn c«ng nghÖ, hîp t¸c víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ quèc tÕ ®Ó s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm mµ truíc m¾t ViÖt nam ch­a s¶n xuÊt ®­îc. Trong ®ã, cÇn ®Æc biÖt chó träng c¸c ngµnh: ®iÖn tö, ®iÖn l¹nh gia dông, c¬ khÝ nhá phôc vô n«ng nghiÖp, « t«, thiÕt bÞ ®iÖn, s¾t thÐp vµ vËt liÖu x©y dùng cao cÊp,... C¸c ngµnh dÞch vô nh­ dÞch vô phÇn mÒm, du lÞch, vËn t¶i, qu¸ c¶nh, b¶o hiÓm, tµi chÝnh, ng©n hµng còng cÇn ®­îc chó träng ph¸t triÓn. 2.1.3. C¶i thiÖn hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng ViÖc c¶i thiÖn vµ hoµn thiÖn hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng sÏ gióp ViÖt nam n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ v× kÕt cÊu h¹ tÇng lµ nÒn t¶ng cho c¸c ngµnh kinh tÕ ph¸t triÓn, t¹o ra søc hót ®èi víi ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Tuy vËy, viÖc ®Çu t­ vµo c¸c c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng ®ßi hái vèn lín, thêi gian hoµn vèn dµi, trong khi ®ã nguån vèn ng©n s¸ch Nhµ n­íc cã h¹n, c¸c doanh nghiÖp trong n­íc còng kh«ng cã kh¶ n¨ng ®Çu t­. V× vËy, Nhµ n­íc ph¶i cã chÝnh s¸ch thu hót vèn tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau ®Ó ®Çu t­ vµo c¬ së h¹ tÇng: - TiÕp tôc tranh thñ sù gióp ®ì viÖn trî cña c¸c quèc gia (nguån vèn ODA) vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh vµ kinh tÕ quèc tÕ nh­ Ng©n hµng thÕ giíi (WB), Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB), Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF),... - §Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ nh»m khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp vµ ng­êi d©n ®Çu t­ trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp vµo c¸c dù ¸n h¹ tÇng, th«ng qua c¸c h×nh thøc BOT, BT, BTO, hîp t¸c kinh doanh, liªn doanh hoÆc tr¸i phiÕu c«ng tr×nh. §Æc biÖt, cÇn khuyÕn khÝch sù ®ãng gãp cña nh©n d©n, c¶ vÒ vèn vµ c«ng søc trong viÖc c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n. ChÝnh phñ tiÕp tôc cã chÝnh s¸ch thu hót vèn tõ c¸c doanh nghiÖp b»ng c¸ch ®­a ra nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i h¬n n÷a vÒ thuÕ, gi¸ thuª ®Êt cho phÐp c¸c doanh nghiÖp vay tÝn dông ®Ó n©ng cÊp, c¶i t¹o ®­êng cò vµ thu phÝ giao th«ng ®Ó hoµn vèn, doanh nghiÖp øng tiÒn ra lµm ®­êng tr­íc ChÝnh phñ dïng ng©n s¸ch thanh to¸n sau. Trong khi nguån vèn ng©n s¸ch ®Ó ®Çu t­ cho c¬ së h¹ tÇng ë c¸c ®Þa ph­¬ng v« cïng h¹n hÑp th× c¬ chÕ ®æi ®Êt lÊy c¬ së h¹ tÇng më ra mét h­íng ®i míi: Võa huy ®éng ®­îc nguån néi lùc to lín, võa ph¸t triÓn ®­îc c¬ së h¹ tÇng theo nh÷ng qui ho¹ch tæng thÓ ®ång bé vµ hiÖn ®¹i. §©y lµ mét m« h×nh hay cÇn ®­îc ®Èy m¹nh triÓn khai ë c¸c ®Þa ph­¬ng. - §èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, Nhµ n­íc ph¶i ®iÒu chØnh mét sè chÝnh s¸ch vÒ tµi chÝnh ®Ó c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi yªn t©m ®Çu t­ vµo ViÖt nam. ViÖc huy ®éng c¸c nguån vèn ®Çu t­ cho c¬ së h¹ tÇng ®· khã kh¨n nh­ng vÊn ®Ò quan träng h¬n viÖc ph©n bæ ®Çu t­ vµ qu¶n lý nguån vèn sao cho ®ång vèn ®­îc ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ nhÊt. Muèn vËy, cÇn cã sù phèi hîp h¬n n÷a gi÷a c¸c Bé, ngµnh liªn quan trong viÖc x¸c ®Þnh môc tiªu vµ danh môc ®Çu t­, n©ng cao chÊt l­îng thÈm ®Þnh c¸c c«ng tr×nh. Trong qu¸ tr×nh x©y dùng c«ng tr×nh, c¸c c¬ quan chøc n¨ng ph¶i t¨ng c­êng gi¸m s¸t, ®¶m b¶o chÊt l­îng vµ kh«ng lµm ph¸t sinh thªm vèn. Bªn c¹nh viÖc c¶i thiÖn, n©ng cÊp hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng bao gåm hÖ thèng giao th«ng, hÖ thèng cÊp tho¸t n­íc, ®iÖn, bÖnh viÖn, tr­êng häc,... trong qu¸ tr×nh héi nhËp hiÖn nay ViÖt nam cÇn x©y dùng c¬ së h¹ tÇng th«ng tin quèc gia. ViÖc t¹o lËp mét m¹ng l­íi th«ng tin quèc gia sÏ cung cÊp kÞp thêi, ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c c¸c th«ng tin trªn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau gióp ChÝnh phñ vµ c¸c doanh nghiÖp ®­a ra ®­îc c¸c quyÕt ®Þnh nhanh vµ hiÖu qu¶. §Æc biÖt lµ nh÷ng th«ng tin vÒ kinh tÕ nh­: th«ng tin c«ng nghÖ, th«ng tin hµng ho¸, th«ng tin gi¸ c¶ hµng hãa trong vµ ngoµi n­íc, c¸c thÓ chÕ, chÝnh s¸ch cña c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN còng nh­ lé tr×nh héi nhËp cña ViÖt nam vµ c¸c n­íc nh»m gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam chñ ®éng trong viÖc th©m nhËp thÞ tr­êng, n©ng cao søc c¹nh tranh. 3. Nhãm gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch x· héi nh»m h¹n chÕ vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò tiªu cùc cña héi nhËp 3.1. Ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi t¹o viÖc lµm ®Ó gi¶i quyÕt thÊt nghiÖp Ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi t¹o më viÖc lµm lµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n nhÊt, quan träng nhÊt, quyÕt ®Þnh viÖc t¨ng, gi¶m chç lµm viÖc. Do vËy, ph¶i thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng nh»m gi¶i quyÕt hîp lý mèi quan hÖ gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ t¹o më viÖc lµm nh»m ®¹t môc tiªu æn ®Þnh viÖc lµm cho ng­êi ®· cã viÖc lµm vµ t¹o 5 - 5,5 triÖu chç lµm viÖc míi trong 5 n¨m. Nhµ n­íc cÇn tËp trung mét sè ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ träng ®iÓm t¹o viÖc lµm, thu hót nhiÒu lao ®éng bao gåm: Thø nhÊt, c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n - TËp trung th©m canh h¬n 8 triÖu ha ®Êt n«ng nghiÖp, chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång vËt nu«i, ®Æc biÖt lµ nh÷ng vïng träng ®iÓm s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng ho¸, chó träng ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. - §Çu t­, khai th¸c tiÒm n¨ng cña c¸c tØnh ®ång b»ng ®Ó ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n, khai th¸c tiÒm n¨ng biÓn, më réng nghÒ ®¸nh b¾t ngoµi kh¬i, t¹o viÖc lµm vµ t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu. - §Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n nh­ thuû lîi, kiªn cè ho¸ kªnh m­¬ng, giao th«ng n«ng th«n, c¸c c«ng tr×nh phóc lîi nh»m t¨ng thêi gian sö dông lao ®éng. Thø hai, c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ dÞch vô Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng, n©ng cao chÊt l­îng lao ®éng vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. Theo ®Þnh h­íng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi n¨m 2001-2005, trong lÜnh vùc viÖc lµm cÇn chó träng c¸c ch­¬ng tr×nh: - Ch­¬ng tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghÖ cao, chñ yÕu ë c¸c vïng kinh tÕ ®éng lùc, c¸c ®« thÞ lín, thu hót lao ®éng cã tr×nh ®é cao ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh. - Ch­¬ng tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c trung t©m v¨n ho¸, thÓ thao, c¸c khu du lÞch. - C¸c c«ng tr×nh kinh tÕ - x· héi träng ®iÓm cña Nhµ n­íc: ®­êng Hå ChÝ Minh, thuû ®iÖn S¬n La, ho¸ dÇu Dung QuÊt, s©n bay, bÕn c¶ng,... thu hót nhiÒu lao ®éng. Thø ba, c¸c ch­¬ng tr×nh më réng, ph¸t triÓn lµng nghÒ, x· nghÒ, phè nghÒ, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá t¹o viÖc lµm míi vµ viÖc lµm thªm cho ng­êi lao ®éng, tõng b­íc rót dÇn lao ®éng n«ng th«n ra khái khu vùc n«ng nghiÖp. 3.2. §Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng gi¶i quyÕt viÖc lµm Trong t×nh h×nh n­íc ta hiÖn nay, xuÊt khÈu lao ®éng lµ mét gi¶i ph¸p mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, mçi n¨m ViÖt nam xuÊt khÈu ®­îc h¬n 30.000 lao ®éng, gãp phÇn gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp. §èi víi ng­êi lao ®éng, viÖc ®i xuÊt khÈu lao ®éng gióp hä cã nguån thu nhËp cao, tÝch luü vèn ®Ó c¶i thiÖn ®êi sèng vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc. §èi víi Nhµ n­íc, xuÊt khÈu lao ®éng trong thêi gian qua ®· gi¶m ®­îc kho¶n ®Çu t­ trong n­íc cho viÖc ®µo t¹o nghÒ vµ t¹o viÖc lµm, ®ång thêi nguån ngo¹i tÖ quèc gia còng ®­îc bæ sung h¬n 1 tû USD mçi n¨m do ng­êi lao ®éng chuyÓn vÒ n­íc. Tuy vËy, ho¹t ®éng xuÊt khÈu n­íc ta ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n. VÒ mÆt kh¸ch quan, sù c¹nh tranh gi÷a c¸c quèc gia t¹i c¸c thÞ tr­êng tiÕp nhËn lao ®éng ngµy cµng gay g¾t. VÒ mÆt chñ quan, ho¹t ®éng nµy cña ViÖt nam cßn nhiÒu h¹n chÕ vÒ chÊt l­îng lao ®éng, c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp lµm c«ng t¸c xuÊt khÈu lao ®éng,...V× vËy, ®Ó ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu trong thêi gian tíi, mét sè gi¶i ph¸p ®­a ra lµ: Thø nhÊt, hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ xuÊt khÈu lao ®éng Hoµn thiÖn hÖ thèng v¨n b¶n vÒ xuÊt khÈu lao ®éng, ban hµnh söa ®æi, bæ sung nh÷ng c¬ chÕ chÝnh s¸ch cho phï hîp víi sù vËn ®éng cña thÞ tr­êng, ®ã lµ chÝnh s¸ch ®Çu t­ ph¸t triÓn thÞ tr­êng cÇn cã c¸c quy ®Þnh vÒ t¸i ®Çu t­ cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng tõ nguån thuÕ doanh nghiÖp ph¶i nép tõ ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng trong 5 n¨m. Hç trî cho doanh nghiÖp tõ Quü ®Çu t­ ph¸t triÓn thÞ tr­êng cña Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng. Thªm vµo ®ã, Nhµ n­íc cÇn tiÕp tôc bæ sung, hoµn thiÖn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch nhÊt lµ c¬ chÕ vÒ tµi chÝnh ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng ho¹t ®éng vµ t¹o sù chñ ®éng cho doanh nghiÖp xuÊt khÈu, vÝ dô cho phÐp c¸c doanh nghiÖp ¸p dông phÝ m«i giíi theo th«ng lÖ quèc tÕ tuú t×nh h×nh thÞ tr­êng. Ngoµi ra chóng ta nªn: + Ban hµnh chÝnh s¸ch tÝn dông cho ng­êi lao ®éng ®i xuÊt khÈu lao ®éng + X©y dùng Quü hç trî xuÊt khÈu lao ®éng + Söa ®æi chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi theo h­íng nh÷ng ng­êi ®· tham gia th× tiÕp tôc ®ãng b¶o hiÓm x· héi, ®èi t­îng cßn l¹i tham gia b¶o hiÓm x· héi tù nguyÖn. + C¬ chÕ sö dông lao ®éng xuÊt khÈu khi hoµn thµnh hîp ®ång vÒ n­íc. Thø hai, s¾p xÕp, tæ chøc l¹i c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng ViÖc s¾p xÕp vµ tæ chøc l¹i c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng dùa trªn c¬ së ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp (c¸c tiªu chÝ vÒ chÊt l­îng tuyÓn chän, ®µo t¹o, gi¸o dôc ®Þnh h­íng cho lao ®éng vµ c¸c bé qu¶n lý lao ®éng ë n­íc ngoµi, chÊp hµnh chÕ ®é tµi chÝnh, chÕ ®é ®¨ng ký hîp ®ång, chÕ ®é b¸o c¸o, quy m« lao ®éng ®i tõng thÞ tr­êng,..). TiÕn hµnh thanh tra kiÓm tra, kiÓm tra ®Þnh kú ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng. C¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng chñ qu¶n cÇn lùa chän s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng ®¶m b¶o sè l­îng phï hîp nh­ng chÊt l­îng cao. Thø ba, t¨ng c­êng ho¹t ®éng qu¶n lý vµ gi¸m s¸t ®èi víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng T¨ng c­êng tr¸ch nhiÖm cña c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng trong x©y dùng, qu¶n lý, chØ ®¹o ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng. §Çu t­ vÒ c¬ së vËt chÊt vµ c¸n bé, ®¸p øng nhiÖm vô më cöa thÞ tr­êng vµ qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng. Qu¶n lý, kiÓm tra, kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng. ChØ ®¹o, xö lý c¸c v­íng m¾c, vi ph¹m cña doanh nghiÖp, phßng ngõa, ng¨n chÆn vµ xö lý c¸c hiÖn t­îng tiªu cùc. Bé lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi nªn giao cho c¸c Së lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi ®Þa ph­¬ng ®­îc quyÒn xem xÐt, chän c¸c trung t©m, chi nh¸nh dÞch vô lao ®éng nµo ®­îc lµm vÖ tinh cho c¸c c«ng ty xuÊt khÈu lao ®éng. Khi tuyÓn lao ®éng, c¸c chi nh¸nh ph¶i b¸o c¸o víi Së, nÕu kh«ng b¸o c¸o coi nh­ tuyÓn dông bÊt hîp ph¸p ®Ó t¨ng c­êng sù kiÓm tra gi¸m s¸t ®èi víi ho¹t ®éng tuyÓn chän lao ®éng. ChÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng nªn quan t©m ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng, lµm cÇu nèi gi÷a c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng víi ng­êi d©n, cung cÊp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt ®i ®«i víi viÖc hç trî kinh phÝ cho ng­êi lao ®éng. Thø t­, n©ng cao chÊt l­îng lùc l­îng xuÊt khÈu lao ®éng C¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i c¨n cø vµo nhu cÇu thÞ tr­êng lao ®éng vµ kh¶ n¨ng ký kÕt hîp ®ång ®Ó lËp kÕ ho¹ch xuÊt khÈu lao ®éng hµng n¨m vµ dµi h¹n, phèi hîp víi c¸c ®Þa ph­¬ng ®Ó chuÈn bÞ nguån lao ®éng ®­a vµo ®µo t¹o chuyªn m«n, ngo¹i ng÷ phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ tr­êng. C¸c doanh nghiÖp ph¶i thµnh lËp c¬ së ®µo t¹o víi kh¶ n¨ng ®µo t¹o tõ 100 lao ®éng trë lªn. Song song víi c«ng t¸c ®µo t¹o t¹i c¸c c¬ së ®µo t¹o riªng, c¸c doanh nghiÖp cÇn liªn kÕt víi c¸c tr­êng d¹y nghÒ ®Ó ®µo t¹o nguån lao ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cung cÊp lao ®éng cã chÊt l­îng cho doanh nghiÖp vµ doanh nghiÖp t¹o ®Çu ra cho tr­êng. Bªn c¹nh viÖc ®µo tµo nghÒ vµ ngo¹i ng÷ cho ng­êi lao ®éng th× néi dung ®µo t¹o vÒ gi¸o dôc ®Þnh h­íng trong ®ã cã phÇn n©ng cao hiÓu biÕt vÒ phong tôc, tËp qu¸n, quan hÖ chñ thî, ®iÒu kiÖn lµm viÖc vµ ý thøc chÊp hµnh ph¸p luËt, kû luËt lao ®éng cho hä tr­íc khi ®i ra n­íc ngoµi còng rÊt quan träng. H¬n n÷a, néi dung ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ gi¸o dôc ®Þnh h­íng ph¶i ®­îc th­êng xuyªn ®iÒu chØnh vµ cËp nhËt sao cho néi dung ®µo t¹o ph¶i s¸t thùc vµ ®¸p øng yªu cÇu thùc tÕ h¬n. Sù nghiÖp ®µo t¹o lµ tr¸ch nhiÖm cña mçi doanh nghiÖp nh­ng Nhµ n­íc ph¶i cã chÝnh s¸ch hç trî vÒ ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o, c¬ së vËt chÊt vµ trang thiÕt bÞ cÇn thiÕt cho viÖc häc tËp vµ thùc hµnh. §èi víi c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶ vµ uy tÝn, ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÇn ®Çu t­ th«ng qua h×nh thøc cÊp ph¸t vèn, vay ­u ®·i, cho ®Ó l¹i c¸c kho¶n nép,... ®ång thêi ¸p dông chÕ ®é thu häc phÝ ®Ó t¹o nguån vèn ®µo t¹o nguån nh©n lùc cho c¸c doanh nghiÖp. Nhµ n­íc nªn cã chÕ ®é trî gióp hoÆc cho vay ­u ®·i nh÷ng ng­êi ®i xuÊt khÈu lao ®éng lµ con em gia ®×nh th­¬ng binh, liÖt sÜ, gia ®×nh cã c«ng víi c¸ch m¹ng, kinh tÕ khã kh¨n...®Ó hä cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi. 3.3. T¨ng c­êng c¸c ho¹t ®éng hç trî cho ng­êi thÊt nghiÖp vµ c¸c ®èi t­îng yÕu thÕ trong thÞ tr­êng lao ®éng Thø nhÊt, tæ chøc cho vay vèn theo c¸c dù ¸n nhá gi¶i quyÕt viÖc lµm th«ng qua Quü quèc gia hç trî viÖc lµm - Cung cÊp c¸c mãn vay ­u ®·i víi l·i suÊt thÊp cho ng­êi thÊt nghiÖp, ng­êi thiÕu viÖc lµm ®Ó tù t¹o viÖc lµm míi hoÆc t¹o thªm viÖc lµm cã hiÖu qu¶ h¬n, g¾n víi chuyÓn giao c«ng nghÖ, h­íng dÉn c¸ch lµm ¨n cho n«ng d©n vµ ph¸t triÓn ngµnh nghÒ. - Tæ chøc cho c¸c c¬ së sö dông lao ®éng vay vèn ®Ó bè trÝ viÖc lµm æn ®Þnh trªn 1 n¨m cho ng­êi thÊt nghiÖp, ng­êi ch­a cã viÖc lµm, g¾n víi ph¸t triÓn trang tr¹i, doanh nghiÖp võa vµ nhá, doanh nghiÖp chÕ biÕn hµng n«ng s¶n, hµng xuÊt khÈu vµ viÖc ¸p dông phï hîp c«ng nghÖ sö dông lao ®éng. - Tæ chøc cho c¸c doanh nghiÖp sö dông nhiÒu lao ®éng n÷ cã khã kh¨n vay vèn ®Ó ®¶m b¶o viÖc lµm cho lao ®éng n÷, tr¸nh nguy c¬ mÊt viÖc lµm. - Tæ chøc cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh, c¬ së d¹y nghÒ dµnh riªng cho ng­êi tµn tËt vµo häc nghÒ, c¸c doanh nghiÖp nhËn sè lao ®éng lµ ng­êi tµn tËt vµo lµm viÖc cao h¬n tû lÖ Nhµ n­íc quy ®Þnh vay vèn ®Ó d¹y nghÒ vµ t¹o viÖc lµm viÖc lµm cho ng­êi tµn tËt. Thø hai. n©ng cao n¨ng lùc vµ hiÖn ®¹i ho¸ c¸c Trung t©m dÞch vô viÖc lµm - Kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸ nhu cÇu x©y dùng vµ n©ng cÊp c¬ së vËt chÊt Trung t©m dÞch vô viÖc lµm cña c¸c tØnh ®Ó ®Çu t­ x©y dùng. - N©ng cao n¨ng lùc vµ hiÖn ®¹i ho¸ c¸c Trung t©m dÞch vô viÖc lµm. Quy ho¹ch ®æi míi vµ ¸p dông c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin trong ho¹t ®éng cña c¸c Trung t©m. - Tæ chøc c¸c dÞch vô viÖc lµm theo h­íng sau: + Cung cÊp c¸c dÞch vô viÖc lµm miÔn phÝ ®èi víi ng­êi thÊt nghiÖp, ng­êi thiÕu viÖc lµm ®¨ng ký t×m viÖc lµm, bao gåm t­ vÊn lùa chän viÖc lµm, n¬i lµm viÖc, lôa chän häc nghÒ, h×nh thøc häc vµ n¬i häc, t­ vÊn lËp dù ¸n t¹o viÖc lµm hoÆc t¹o thªm viÖc lµm, ph¸p luËt liªn quan ®Õn viÖc lµm, giíi thiÖu viÖc lµm,... + Tæ chøc cung øng c¸c dÞch vô viÖc lµm cho ng­êi sö dông lao ®éng theo hîp ®ång bao gåm: cung øng lao ®éng, gióp tuyÓn lao ®éng, t­ vÊn ph¸p luËt vÒ lao ®éng viÖc lµm, cung cÊp th«ng tin vÒ thÞ tr­êng lao ®éng,... + Tæ chøc c¸c héi chî viÖc lµm ®Ó cho ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng, c¸c trung t©m dÞch vô viÖc lµm vµ c¬ së ®µo t¹o gÆp gì trùc tiÕp, n¾m b¾t th«ng tin, nhu cÇu vÒ lao ®éng, viÖc lµm, tuyÓn dông trùc tiÕp. - Tæ chøc d¹y nghÒ g¾n víi viÖc lµm: + Tæ chøc d¹y nghÒ theo hîp ®ång häc nghÒ g¾n liÒn víi viÖc lµm cho ng­êi thÊt nghiÖp ®· ®¨ng ký t×m viÖc t¹i c¸c c¬ së d¹y nghÒ cña Trung t©m dÞch vô viÖc lµm hoÆc c¸c c¬ së d¹y nghÒ kh¸c do Trung t©m giíi thiÖu. + §Çu t­ n©ng cÊp trang thiÕt bÞ, ph­¬ng tiÖn d¹y nghÒ cho c¸c c¬ së d¹y nghÒ thuéc Trung t©m dÞch vô viÖc lµm vµ c¸c c¬ së d¹y nghÒ dµnh riªng cho ng­êi tµn tËt. Thø ba, ®iÒu tra, thèng kª thÞ tr­êng lao ®éng vµ x©y dùng hÖ thèng th«ng tin vÒ thÞ tr­êng lao ®éng X©y dùng vµ tõng b­íc hoµn thiÖn, hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng th«ng tin thÞ tr­êng lao ®éng, ®¶m b¶o cung cÊp th«ng tin ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c, kÞp thêi th«ng qua nh÷ng diÔn biÕn cña thÞ tr­êng lao ®éng, lµm c¬ së cho viÖc ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu chØnh kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch viÖc lµm vµ thÞ tr­êng lao ®éng. Thø t­, ®µo t¹o vµ båi d­ìng c¸n bé qu¶n lý viÖc lµm N©ng cao kiÕn thøc vµ kü n¨ng x©y dùng, qu¶n lý ®iÒu hµnh vµ triÓn khai ch­¬ng tr×nh viÖc lµm cho c¸n bé qu¶n lý viÖc lµm thuéc c¸c Bé, ngµnh, Tæng côc, c¸c Khu c«ng nghiÖp, Khu chÕ xuÊt, c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng vµ c¸c Trung t©m dÞch vô viÖc lµm, b»ng c¸ch tæ chøc c¸c kho¸ huÊn luyÖn vµ tæ chøc c¸c ®oµn tham quan häc hái kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trong lÜnh vùc gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ dÞch vô viÖc lµm. Thø n¨m, xóc tiÕn viÖc thµnh lËp quü b¶o hiÓm thÊt nghiÖp cho ng­êi lao ®éng Bé lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi ®ang x©y dùng kÕ ho¹ch h×nh thµnh Quü b¶o hiÓm thÊt nghiÖp. ChÝnh phñ nªn xóc tiÕn viÖc h×nh thµnh Quü nµy v× ®©y lµ mét gi¶i ph¸p h÷u Ých vµ l©u dµi nh»m gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi do thÊt nghiÖp. ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm thÊt nghiÖp nh»m b¶o ®¶m cho ng­êi lao ®éng ë c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®­îc tham gia b¶o hiÓm thÊt nghiÖp ®Ó khi mÊt viÖc lµm ®­îc h­ëng trî cÊp thÊt nghiÖp, gióp hä cã ®iÒu kiÖn æn ®Þnh ®êi sèng vËt chÊt cho b¶n th©n vµ gia ®×nh khi ch­a t×m ®­îc viÖc lµm. Nhµ n­íc më réng chÕ ®é b¶o hiÓm thÊt nghiÖp cho ng­êi lao ®éng thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, Nhµ n­íc sÏ ban hµnh chÝnh s¸ch, chÕ ®é vµ quy ®Þnh tæ chøc qu¶n lý sù nghiÖp b¶o hiÓm thÊt nghiÖp cho toµn x· héi. Tuy nhiªn, Nhµ n­íc kh«ng bao cÊp, kh«ng lÊy ng©n s¸ch ®Ó chi tr¶ cho chÝnh s¸ch nµy, mµ ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm tham gia b¶o hiÓm thÊt nghiÖp, xem ®©y lµ mét néi dung trong hîp ®ång lao ®éng mµ hai bªn ký kÕt, ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ng­êi lao ®éng nh­ chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi vµ c¸c chÝnh s¸ch kh¸c. Tuy nhiªn, b¶o hiÓm thÊt nghiÖp lµ mét bé phËn cña chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi, nh­ng lo¹i h×nh nµy cã mét sè ®Æc thï riªng, rÊt khã qu¶n lý v× vËy trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh Quü nµy, ChÝnh phñ vµ Bé lao ®éng th­¬ng binh x· héi cÇn ph¶i c©n nh¾c ®Ó cã gi¶i ph¸p xö lý nh÷ng vÊn ®Ò sau: Thø nhÊt, ®èi t­îng cña b¶o hiÓm thÊt nghiÖp kh«ng thÓ tÝnh to¸n ®­îc, còng kh«ng thÓ dù to¸n chÝnh x¸c ®­îc nh­ c¸c lo¹i b¶o hiÓm x· héi kh¸c (v× mét ng­êi lao ®éng cã thÓ h«m nay cã viÖc lµm, nh­ng ngµy mai bÞ thÊt nghiÖp do thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt, thay ®æi c«ng nghÖ) Thø hai, lao ®éng lµm viÖc trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, viÖc qu¶n lý quyÒn lîi cña ng­êi tham gia b¶o hiÓm thÊt nghiÖp rÊt khã kh¨n, v× thùc tÕ sÏ cã nhiÒu ng­êi lao ®éng t×m ®­îc viÖc lµm, cã thu nhËp, nh­ng vÉn ®­îc nhËn trî cÊp thÊt nghiÖp. Thø ba, b¶o hiÓm thÊt nghiÖp cã liªn quan chÆt chÏ víi c¬ quan xóc tiÕn viÖc lµm, trong lóc c¬ quan nµy l¹i ho¹t ®éng ch­a thùc sù cã hiÖu qu¶. ViÖc thµnh lËp Quü b¶o hiÓm thÊt nghiÖp lµ cÇn thiÕt vµ ®· ®­îc ¸p dông hiÖu qu¶ ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. ChÝnh phñ cÇn khÈn tr­¬ng xem xÐt vµ xö lý c¸c vÊn ®Ò cßn tån t¹i ®Ó chÝnh s¸ch nµy ®Õn víi ng­êi lao ®éng./. KÕt luËn Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ ®· trë thµnh xu h­íng mang tÝnh toµn cÇu næi lªn trong mÊy thËp niªn gÇn ®©y. Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ chÝnh lµ qu¸ tr×nh kh¸ch quan, lµ kÕt qu¶ cña ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ d­íi ¶nh h­ëng cña c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt. Tham gia vµo liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ t¹o ®éng lùc ph¸t triÓn cho quèc gia tuy nhiªn còng ®Ó l¹i nh÷ng th¸ch thøc kh«ng nhá. §Æc biÖt ®èi víi c¸c quèc gia §«ng vµ §«ng Nam ¸, n¬i mµ nÒn kinh tÕ cßn nhiÒu khã kh¨n, nay ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng c¹nh tranh khèc liÖt cña xu h­íng liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ vµ toµn cÇu ho¸ th­¬ng m¹i ®ang diÔn ra nh­ vò b·o, l¹i lµ nh÷ng th¸ch thøc mang tÝnh chÊt sèng cßn. §iÒu ®ã ®ßi hái mçi mét quèc gia thµnh viªn trong khu vùc ph¶i cã c¸c ®èi s¸ch thÝch hîp, ®ång thêi n©ng cao tinh thÇn hîp t¸c, ®oµn kÕt khu vùc t¹o thµnh mét søc m¹nh tæng hîp ®Ó cã thÓ hoµ nhËp, s¸nh vai cïng c¸c khu vùc kinh tÕ kh¸c trªn thÕ giíi vµ thóc ®Èy nhanh h¬n n÷a qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ th­¬ng m¹i trong t­¬ng lai. Nghiªn cøu vÒ xu h­íng liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ cña c¸c quèc gia §«ng vµ §«ng Nam ¸, thÊy ®­îc nh÷ng nç lùc còng nh­ tinh thÇn hîp t¸c gióp ®ì lÉn nhau cïng v­ît qua c¸c th¸ch thøc, chøng kiÕn c¸c thµnh tùu mµ c¸c quèc gia nµy ®¹t ®­îc, chóng ta cã thÓ thÊy l¹c quan, tin t­ëng h¬n vÒ mét t­¬ng lai s¸ng l¹ng cña nÒn kinh tÕ sÏ cßn b­íc nh÷ng b­íc dµi vÒ phÝa tr­íc. danh môc tµi liÖu tham kh¶o Tµi liÖu tiÕng viÖt - Tù do hãa th­¬ng m¹i quèc tÕ: Nh÷ng xu h­íng vµ chÝnh s¸ch, ViÖn kinh tÕ thÕ giíi. - C¸c c«ng ty xuyªn quèc gia tr­íc ng­ìng cöa thÕ kû 21, nhµ xuÊt b¶n thèng kª. - Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ - c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn, ViÖn th«ng tin khoa häc x· héi 2000. - Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ cña ViÖt nam, ViÖn th«ng tin khoa häc x· héi 1999. - Vai trß vµ ¶nh h­ëng cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia trong c¸c b­íc chuyÓn dÞch toµn cÇu ë cuèi thÕ kû 20 - Tµi liÖu phôc vô nghiªn cøu sè 22-30. - ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi, Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n1999 ViÖt nam vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ - Uû ban quèc gia vÒ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ, Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia, 2002. - §¸nh thøc con rång ngñ quªn, kinh tÕ ViÖt nam ®i vµo thÕ kû 21, Trung t©m kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i b×nh D­¬ng, Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn, 2002. - Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt nam- ASEAN vµ chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt nam, Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia, 1999. - Trung Quèc gia nhËp WTO vµ t¸c ®éng ®èi víi §«ng Nam ¸, Nhµ xuÊt b¶n khoa häc x· héi, 2002. - Hîp t¸c kinh tÕ NhËt B¶n - ASEAN h­íng tíi t­¬ng lai, PGS., TS Lª V¨n Sang- Phã tæng gi¸m ®èc Trung t©m kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng (VAPEC). - §«ng Nam ¸ - ChÆng ®­êng dµi phÝa tr­íc, Lim Chong Yah, Gi¸o s­ kinh tÕ häc, §¹i häc c«ng nghÖ Nanyang, Singapore, Nhµ xuÊt b¶n ThÕ giíi, 2002. - Kinh tÕ cÊc n­íc §«ng Nam ¸ , thùc tr¹nh vµ triÓn väng, ViÖn nghiªn cøu §«ng Nam ¸, 2002. - C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan. - T¹p chÝ nghiªn cøu Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng 1999, 2000, 2001, 2002. - B¸o c¸o cña Chñ tÞch héi nghÞ c¸c quan chøc cao cÊp kinh tÕ ASEAN lªn héi nghÞ Héi §ång AFTA ngµy 11/9/2002 t¹i Brunei. - T¹p chÝ Kinh tÕ - KÕ ho¹ch, 2002. Tµi liÖu b»ng tiÕng Anh - World Economic Outlook, IMF, May 2000. - Far Eastern Economic Review, 1999. - Economic Review, 2000.