Khóa luận Xuất khẩu lao động Việt Nam- Thực trạng và triển vọng đến 2010

ån thu nhËp ngo¹i tÖ chuyÓn vÒ n­íc tõ n¨m 1996 ®Õn n¨m 1999 vµo kho¶ng 2,72 tû USD, trong ®ã lín nhÊt lµ tõ khu vùc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng, tiÕp sau ®ã lµ khu vùc Trung §«ng. TiÒn chuyÓn vÒ tõ c¸c lao ®éng lµm viÖc ë khu vùc Ch©u Mü vµ Ch©u ¢u thÊp h¬n, chØ chiÕm 2,3% tæng sè tiÒn chuyÓn vÒ n­íc. Riªng n¨m 1999 vµ 4 th¸ng ®Çu n¨m 2000 tæng sè ngo¹i tÖ do lao ®éng di c­ chuyÓn vÒ n­íc ®¹t gÇn 1,7 tû USD (®©y lµ sè ngo¹i tÖ chuyÓn theo ®­êng chÝnh thøc, sè thùc tÕ cã thÓ lín h¬n nhiÒu)*. ThÞ tr­êng vµ c¬ cÊu lao ®éng ThÞ tr­êng lao ®éng cña Indonesia ë n­íc ngoµi tËp trung vµo c¸c n­íc vµ khu vùc nh­ §«ng Nam ¸ (Malaysia, Singapore,Brunei), §«ng B¾c ¸ (§µi Loan, Hµn Quèc vµ NhËt B¶n), Trung §«ng, B¾c Mü, óc vµ T©y ¢u. Trong ®ã tËp trung nhiÒu nhÊt lµ A RËp Saudi, Malaysia. Singapo, §µi Loan, Hµ Lan, Mü. Mét ®iÒu cÇn ghi nhËn r»ng sè lín lao ®éng ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi trong giai ®o¹n tõ 1994 - 1998 chiÕm ­u thÕ lµ c¸c lao ®éng cã nghÒ. Sè lao ®éng b¸n lµnh nghÒ cã kho¶ng 1.136.021 ng­êi, trong khi ®ã sè lao ®éng b¸n lµnh nghÒ cã kho¶ng 325.021 ng­êi. C«ng nh©n x©y dùng cña Indonesia ®­îc ­a thÝch h¬n c«ng nh©n x©y dùng cña c¸c n­íc kh¸c ë Malaysia. Tû lÖ lao ®éng n÷ ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi so víi lao ®éng nam ®· t¨ng lªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y (1998 - 2000) vµ chiÕm ­u thÕ, trong ®ã: 43% ®i lµm gióp viÖc gia ®×nh; 22% lµm viÖc trong c¸c nhµ m¸y; 15% lµm viÖc trong lÜnh vùc trång trät; 6% trong giao th«ng vËn t¶i vµ cßn l¹i lµm trong c¸c lÜnh vùc kh¸c *. -------------------- * Nguån: T¹p chÝ viÖc lµm ngoµi n­íc sè 4 /2000ChÝnh s¸ch §Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu lao ®éng, Indonesia x©y dùng chÝnh s¸ch vÒ hÖ thèng tuyÓn mé vµ ®µo t¹o lao ®éng, chÝnh s¸ch ®­a lao ®éng ra n­íc ngoµi lµm viÖc vµ chÝnh s¸ch quan hÖ hîp t¸c lao ®éng víi n­íc ngoµi. ChÝnh phñ Indonesia can thiÖp vµo ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng th«ng qua qu¶n lý vµ chØ ®¹o ch­¬ng tr×nh viÖc lµm ngoµi n­íc. N¨m 1994 ChÝnh phñ ®· ban hµnh nghÞ ®Þnh sè PER - 02/MEN 1994, trong ®ã quy ®Þnh c¸c thñ tôc vµ hÖ thèng tuyÓn mé lao ®éng; c¸c ®iÒu kiÖn vµ yªu cÇu cña tæ chøc tuyÓn mé; quy tr×nh ®­a lao ®éng ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi, tr×nh tù gi¶i quyÕt tranh chÊp vµ c¸c vÊn ®Ò ph¸p lý. Quy ®Þnh nµy ®¶m b¶o cho ng­êi lao ®éng kh«ng bÞ l¹m dông bãc lét vµ ®¶m b¶o ®­îc tiÒn l­¬ng phï hîp cho hä, an toµn vÒ c«ng viÖc cña hä ë n­íc ngoµi cho ®Õn khi hä vÒ n­íc. Môc tiªu vµ chiÕn l­îc N¨m 1999, ChÝnh phñ ®· th«ng qua Bé Nh©n lùc thùc hiÖn c¶i c¸ch vÒ chÝnh s¸ch vµ chiÕn l­îc ®èi víi XKL§ nh»m ®¹t ®­îc môc ®Ých, thÓ hiÖn ë bèn ®iÓm: Thø nhÊt, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp trong n­íc; Thø hai, c¶i thiÖn viÖc b¶o vÖ lao ®éng ë n­íc ngoµi; Thø ba, n©ng cao kü n¨ng cña lao ®éng xuÊt khÈu ®Ó s½n sµng ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi; Thø t­, t¨ng nguån thu ngo¹i tÖ m¹nh. KÕ ho¹ch XKL§ dùa trªn ba ®iÓm: Nguån lao ®éng cã kü n¨ng, më réng c¬ héi lµm viÖc ë n­íc ngoµi vµ nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc trong ho¹t ®éng XKL§ cña nh÷ng n¨m tr­íc ®ã. Môc tiªu cña chÝnh s¸ch nµy lµ ®¹t ®­îc c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng, theo dù kiÕn cña ChÝnh phñ lµ trong thêi gian tõ n¨m 1999 ®Õn n¨m 2003 ®­a ®­îc kho¶ng 2,8 triÖu lao ®éng Indonesia (trong ®ã bao gåm1.490.000 lao ®éng chÝnh thøc lµ 1.310.000 lao ®éng kh«ng chÝnh thøc), thu ®­îc kho¶ng 13 tû USD (trong ®ã bao gåm 7,5 tû USD tõ sè lao ®éng chÝnh thøc vµ 5,5 tû USD tõ sè lao ®éng kh«ng chÝnh thøc). Sù ®¸nh gi¸ nµy dùa trªn c¬ së sè lao ®éng nãi trªn sÏ lµm viÖc ë n­íc ngoµi tõ hai n¨m trë lªn vµ mçi lao ®éng chØ sö dông 30% trong tæng sè tiÒn kiÕm ®­îc vµo nhu cÇu tiªu dïng hµng ngµy ë n­íc ngoµi, vµ 70% cßn l¹i sÏ ®­îc chuyÓn vÒ Indonesia, trong ®ã sè tiÒn c«ng mµ lao ®éng chÝnh thøc ë n­íc ngoµi kiÕm ®­îc kho¶ng 350 USD mçi th¸ng 250 USD mçi th¸ng*. Philippin Kh¸i qu¸t Philippin hiÖn ®­îc xem lµ n­íc ®øng ®Çu trong viÖc ph¸t triÓn vµ liªn tôc c¶i tiÕn c¬ chÕ qu¶n lý di c­. ThËp kû 70 vµ ®Çu nh÷ng n¨m 80 lao ®éng Philippin chñ yÕu lµm viÖc ë ¶ RËp Xª ót. Ngµy nay Philippin ®­a lao ®éng ®i lµm viÖc ë h¬n 160 n­íc trªn thÕ giíi víi nhiÒu lo¹i nghÒ vµ lÜnh vùc còng nh­ c¸c h×nh thøc cung øng lao ®éng. Hai n¨m 1998 - 1999, mçi n¨m lao ®éng Philippin ®· ®¸p øng ®­îc kho¶ng 830.000 chç lµm viÖc. §ã lµ nhê kh¶ n¨ng n¾m b¾t c¬ héi viÖc lµm ë n­íc ngoµi vµ viÖc x©y dùng thµnh c«ng c¬ chÕ tiÕp cËn thÞ tr­êng, phæ biÕn th«ng tin vµ th­¬ng l­îng c¸c hîp ®ång. ChÝnh s¸ch §Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu lao ®éng, ChÝnh phñ Philippin ®· thµnh lËp 3 c¬ quan chuyªn nghiÖp trùc thuéc Bé lao ®éng vµ viÖc lµm lµ: Ban ph¸t triÓn viÖc lµm ngoµi n­íc, Héi ®ång thñy thñ Quèc gia vµ v¨n phßng dÞch vô viÖc lµm. ChÝnh phñ t¹o mäi ®iÒu kiÖn vµ ®¶m b¶o quyÒn lîi cho mçi ng­êi d©n muèn lµm viÖc trong n­íc hoÆc n­íc ngoµi, t¹o mäi ®iÒu kiÖn cho viÖc tù do lùa chän viÖc lµm phï hîp víi lîi Ých quèc gia. T¹o ®iÒu kiÖn vµ qu¶n lý di c­ lao ®éng, t¨ng c­êng m¹ng l­íi c¸c v¨n phßng viÖc lµm c«ng céng vµ hîp lý ho¸ sù tham gia cña khu vùc t­ nh©n vµo viÖc tuyÓn vµ bè trÝ viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng ë trong vµ ngoµi n­íc. BiÖn ph¸p - X©y dùng nhu cÇu tiÕp thÞ viÖc lµm ngoµi n­íc - X©y dùng chÝnh s¸ch - ThiÕt lËp hÖ thèng tiÕp thÞ - ThiÕt kÕ ch­¬ng tr×nh vµ chiÕn l­îc tiÕp thÞ ---------------------- * Nguån: Bé Nh©n lùc Indonªsia n¨m 2000 * * * VÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc lµm trong thêi gian qua lu«n lu«n lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. MÆc dï quy m« XKL§ cña ta cßn rÊt khiªm tèn so víi c¸c quèc gia kh¸c trong khu vùc, sè lao ®éng ®­îc gi¶i quyÕt viÖc lµm b»ng con ®­êng XKL§ cßn nhá bÐ so víi sè ng­êi ch­a cã viÖc lµm hiÖn t¹i, nh­ng XKL§ ®· gãp phÇn thùc hiÖn ®­îc c¸c môc tiªu t¹o viÖc lµm, t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng, t¨ng ng©n s¸ch quèc gia, thu ®­îc mét nguån lín ngo¹i tÖ vµ më réng quan hÖ hîp t¸c cña n­íc ta ®èi víi c¸c quèc gia kh¸c nhau trªn thÕ giíi… Trong 12 n¨m võa qua, ho¹t ®éng XKL§ cña n­íc ta ®ang ngµy cµng ®­îc më réng vµ ph¸t triÓn, sè ng­êi ®­îc ®­a ®i lao ®éng ë n­íc ngoµi ngµy cµng gia t¨ng. Song song víi nã lµ thÞ tr­êng lao ®éng còng nh­ c¬ cÊu ngµnh nghÒ xuÊt khÈu còng ®ang tõng b­íc ®­îc më réng, mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi cho ®Êt n­íc. Tuy nhiªn, ®¸nh gi¸ chung lÜnh vùc XKL§ cña n­íc ta cßn nhiÒu yÕu kÐm, ch­a t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng ®Êt n­íc vµ ch­a theo kÞp c¸c quèc gia trong khu vùc. §Ó lÜnh vùc XKL§ cã thÓ ph¸t triÓn h¬n n÷a trong nh÷ng n¨m tíi cÇn ®­a ra ®­îc c¸c ®Þnh h­íng, triÓn väng vµ gi¶i ph¸p cô thÓ cho ho¹t ®éng nµy vÒ tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi. VÊn ®Ò nµy ®­îc ®Ò cËp trong ch­¬ng III cña kho¸ luËn. Ch­¬ng III ®Þnh h­íng vµ triÓn väng xuÊt khÈu lao ®éng cña viÖt nam giai ®o¹n tõ 2003 ®Õn 2010 3.1. §Þnh h­íng XKL§ cña ViÖt Nam giai ®o¹n tõ 2003 - 2010 ë n­íc ta, chiÕn l­îc ph¸t triÓn KT- XH cña Nhµ n­íc ®ang thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan. V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc cña §¶ng lÇn thø VIII ®· nhÊn m¹nh "Trong nh÷ng n¨m tr­íc m¾t, ph¶i gi¶i quyÕt tèt mét sè vÊn ®Ò x· héi, tËp trung søc t¹o viÖc lµm …Më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Èy m¹nh XKL§, gi¶m ®¸ng kÓ tû lÖ thÊt nghiÖp ë thµnh thÞ vµ thiÕu viÖc lµm ë n«ng th«n". Chñ tr­¬ng nµy ®· ®­îc Héi nghÞ Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng lÇn thø 4 kho¸ VIII cô thÓ ho¸ nh­ sau: "Më réng XKL§ trªn thÞ tr­êng ®· cã vµ thÞ tr­êng míi. Cho phÐp c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia xuÊt khÈu vµ lµm dÞch vô XKL§ trong khu«n khæ ph¸p luËt d­íi sù qu¶n lý chÆt chÏ cña Nhµ n­íc. Kiªn quyÕt chÊn chØnh nh÷ng ho¹t ®éng dÞch vô XKL§ tr¸i quy ®Þnh cña Nhµ n­íc". Nh»m cô thÓ ho¸ thªm mét b­íc vµ ®¸nh gi¸ vai trß cña XKL§ trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, ngµy 22 th¸ng 9 n¨m 1998, Bé ChÝnh trÞ ban hµnh ChØ thÞ sè 41 - CT/TW kh¼ng ®Þnh: "XKL§ vµ chuyªn gia lµ mét ho¹t ®éng KT - XH gãp phÇn ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, gi¶i quyÕt viÖc lµm t¹o thu nhËp vµ n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cho ng­êi lao ®éng, t¨ng nguån thu ngo¹i tÖ cho ®Êt n­íc vµ t¨ng c­êng quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ gi÷a n­íc ta víi c¸c n­íc. Sù nç lùc t¹o thªm viÖc lµm trong n­íc vµ ngoµi n­íc chØ míi gi¶i quyÕt ®­îc mét phÇn trong khi thêi gian lao ®éng ë n«ng th«n cßn rÊt thÊp. Hµng n¨m l¹i cã h¬n mét triÖu ng­êi ®Õn tuæi lao ®éng. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, cïng víi c¸c gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt viÖc lµm trong n­íc lµ chÝnh, XKL§ vµ chuyªn gia cßn cã vai trß quan träng tr­íc m¾t vµ l©y dµi" Tõ quan ®iÓm vµ chñ tr­¬ng tæng qu¸t mµ §¶ng ®· ®Ò ra, ®Þnh h­íng ph¸t triÓn cña XKL§ trong thêi gian tíi sÏ bao gåm: 3.1.1. §Þnh h­íng chung - XKL§ lµ mét chiÕn l­îc quan träng, l©u dµi, lµ mét néi dung cña Ch­¬ng tr×nh quèc gia vÒ viÖc lµm, mét ho¹t ®éng KT - XH gãp phÇn ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®¸p øng nhiÖm vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, lµ mét bé phËn cña hîp t¸c quèc tÕ gãp phÇn t¨ng c­êng mèi quan hÖ hîp t¸c l©u dµi gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n­íc vµ cñng cè céng ®ång ng­êi ViÖt Nam ë n­íc ngoµi. - §Èy m¹nh XKL§ tr­íc hÕt lµ tr¸ch nhiÖm cña Nhµ n­íc. C¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc tõ Trung ­¬ng tíi ®Þa ph­¬ng ph¶i cã sù phèi hîp ®ång bé trong viÖc ®Çu t­ më réng thÞ tr­êng, ®µo t¹o nguån nh©n lùc xuÊt khÈu, cô thÓ ho¸ chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch vµ chØ ®¹o ®Ó ®Èy m¹nh XKL§. - Ph¶i cã chiÕn l­îc vÒ më réng thÞ tr­êng XKL§, cñng cè thÞ tr­êng truyÒn thèng, gi÷ vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng hiÖn cã, khai th«ng c¸c thÞ tr­êng míi. Mçi khu vùc cÇn x©y dùng ®Ò ¸n riªng cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm vµ t×nh h×nh cña khu vùc ®ã. - Thùc hiÖn viÖc XKL§ theo quan hÖ cung - cÇu cña thÞ tr­êng lao ®éng. §a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng XKL§, cung cÊp lao ®éng cho mäi thÞ tr­êng cÇn lao ®éng ViÖt Nam nÕu ë ®ã phï hîp víi ®­êng lèi ®èi ngo¹i cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta, ®¶m b¶o an ninh vµ quyÒn lîi kinh tÕ cho ng­êi lao ®éng. - §a d¹ng ho¸ ngµnh nghÒ, tr×nh ®é lao ®éng, cung cÊp lao ®éng víi mäi ngµnh nghÒ vµ tr×nh ®é tay nghÒ kh¸c nhau. XKL§ ph¶i ®¶m b¶o tÝnh c¹nh tranh trªn c¬ së t¨ng c­êng ®µo t¹o lùc l­îng lao ®éng kü thuËt vµ chuyªn gia, n©ng dÇn tû träng cã tay nghÒ trong lao ®éng xuÊt khÈu... MÆt kh¸c ph¶i ®a d¹ng ho¸ thµnh phÇn tham gia XKL§, cñng cè c¸c doanh nghiÖp chuyªn XKL§, më réng diÖn c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã ®ñ ®iÒu kiÖn trùc tiÕp nhËn thÇu c«ng tr×nh, ®­a lao ®éng ®i lµm viÖc t¹i c¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi… - §Çu t­ ®Ó ph¸t triÓn sù nghiÖp XKL§, n©ng cao n¨ng lùc cña c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc, ®Çu t­ cho c¸c tæ chøc XKL§ vµ ng­êi lao ®éng. §Çu t­ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng lao ®éng quèc tÕ. 3.1.2. §Þnh h­íng cô thÓ Trªn thÕ giíi hiÖn nay, nh×n chung nhu cÇu sö dông lao ®éng kh«ng cßn cao nh­ thêi kú tr­íc do nhiÒu n­íc ®ang c¶i c¸ch kinh tÕ, c¸c tËp ®oµn ®æi míi s¶n xuÊt kinh doanh, ¸p dông tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt kinh doanh, ¸p dông tiÕn bé khoa häc céng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt ®Ó tiÕt kiÖm lao ®éng. Muèn h×nh thµnh ®­îc mét hÖ thèng thÞ tr­êng lao ®éng quèc tÕ tiÕp nhËn vµ sö dông lao ®éng ViÖt Nam ®ßi hái chóng ta ph¶i cã nh÷ng ®Þnh h­íng cô thÓ cho c¸c n¨m s¾p tíi vµ nç lùc thùc hiÖn nh÷ng chñ tr­¬ng, ®Þnh h­íng ®ã. §Þnh h­íng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta tõ nay ®Õn n¨m 2010 vÒ lÜnh vùc XKL§ lµ: §Èy m¹nh XKL§ vµ chuyªn gia tr­íc hÕt lµ tr¸ch nhiÖm cña Nhµ n­íc. C¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc tõ Trung ­¬ng tíi ®Þa ph­¬ng ph¶i cã sù phèi hîp ®ång bé trong viÖc më réng thÞ tr­êng, ®µo t¹o nguån lao ®éng xuÊt khÈu, cô thÓ ho¸ chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch vµ chØ ®¹o ®Ó ®Èy m¹nh XKL§ vµ chuyªn gia. Trong thêi gian tíi, phÊn ®Êu ®¹t quy m« ®­a lao ®éng ra n­íc ngoµi nh­ sau: Tõ n¨m 2001 - 2005: B×nh qu©n hµng n¨m kho¶ng 50.000 -100.000 ng­êi Tõ n¨m 2006- 2010: Trung b×nh hµng n¨m ®­a ®i kho¶ng 100.000 - 150.000 ng­êi. PhÊn ®Êu lu«n cã kho¶ng mét triÖu lao ®éng lµm viÖc th­êng xuyªn ë n­íc ngoµi vµo n¨m 2010. 3.2. TriÓn väng XKL§ cña ViÖt nam giai ®o¹n 2003 - 2010 3.2.1 TriÓn väng vÒ nguån lao ®éng D©n sè chÝnh lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng gãp phÇn lµm t¨ng cung lao ®éng. D©n sè ViÖt Nam n¨m 1999 lµ 76,3 triÖu víi tû lÖ t¨ng lµ 1,7%. Nguån nh©n lùc ViÖt Nam ®­îc ®¸nh gi¸ lµ dåi dµo (hiÖn nay kho¶ng 38 triÖu ng­êi). nguån nh©n lùc nµy lµ néi lùc ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trong nh÷ng n¨m qua. ViÖt Nam cã cung lín nh÷ng ng­êi míi b­íc vµo thÞ tr­êng lao ®éng trong khi ®ã sè vÒ h­u l¹i rÊt Ýt. Mçi n¨m kho¶ng 1,3 triÖu ng­êi míi tham gia vµo thÞ tr­êng lao ®éng. Víi sù gi¶m h¬n n÷a tû lÖ t¨ng d©n sè tù nhiªn, sè tuyÖt ®èi nh÷ng ng­êi míi b­íc vµo thÞ tr­êng sÏ vÉn ë møc cao trong vßng vµi n¨m tíi. B¶ng 3.1: Sè liÖu thèng kª d©n sè - lao ®éng tÝnh ®Õn 01/07/2002 §¬n vÞ: ngh×n ng­êi Tæng sè Khu vùc Thµnh thÞ N«ng th«n D©n sè 79.390.000 19.880.000 60.050.000 Lùc l­îng lao ®éng 40.694.360 9.709.967 30.984.393 ThÊt nghiÖp 6,01% §é tuæi ®i XKL§ (­íc tÝnh) 18-24 25-34 25.058.055 6.554.260 12.213.304 6.540.520 1.667.932 3.154.956 18.809.845 4.882.065 8.977.475 Nguån: Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi Qua kÕt qu¶ ®iÒu tra d©n sè 1989 vµ 1999 cho thÊy: lao ®éng trong khu vùc Nhµ n­íc gi¶m tõ 15% xuèng 10%, khu vùc tËp thÓ gi¶m tõ 50% xuèng 27%, kinh tÕ c¸ thÓ chiÕm tíi 63%, khu vùc kinh tÕ t­ nh©n vµ khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi míi h×nh thµnh nªn chØ chiÕm 2,2%. Trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch, khu vùc nhµ n­íc nÕu gi¶m biªn chÕ 15% th× sè d«i ra còng lªn ®Õn 30 ngµn ng­êi. Trong khu vùc doanh nghiÖp nhµ n­íc sè lao ®éng d«i d­ chiÕm tíi 6% tæng sè lao ®éng hiÖn cã. Cã thÓ thÊy, nguån lao ®éng ngµy cµng t¨ng cao, trong khi hµng n¨m sè ng­êi ®­îc gi¶i quyÕt viÖc lµm Ýt h¬n nhiÒu. CÇu lao ®éng trong n­íc ch­a ®¸p øng ®­îc cung lao ®éng t¨ng lªn vµ hiÖn nay cã tíi 70% sinh viªn ra tr­êng kh«ng cã viÖc lµm ®©y chÝnh lµ nguån lao ®éng rÊt lín cã thÓ cung cÊp cho xuÊt khÈu lao ®éng cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi. XKL§ vµ chuyªn gia ®· ®­îc c¸c NghÞ ®Þnh cña §¶ng vµ ChÝnh phñ nhiÒu lÇn ®Ò cËp. NhiÒu n­íc trªn thÕ giíi coi träng XKL§ vµ chuyªn gia. XKL§ võa Ých n­íc võa lîi nhµ, v× nã lµ mong muèn kh«ng chØ cña ChÝnh phñ mµ cßn cña ng­êi lao ®éng. Bé lao ®éng th­êng binh vµ x· héi võa qua ®· phèi hîp cïng víi TØnh uû, thµnh uû triÓn khai ChØ thÞ 41/CT - TW cña Bé ChÝnh trÞ vÒ XKL§ vµ chuyªn gia ®Õn tËn cÊp uû x·, ph­êng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt cho mäi ng­êi, mäi thµnh phÇn trong x· héi cã thÓ tham gia XKL§, gi¶i quyÕt ®­îc c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, gi¶i quyÕt n¹n thÊt nghiÖp. §· cã 28 tØnh uû cã NghÞ quyÕt, ChØ thÞ cô thÓ hãa vµ chØ ®¹o triÓn khai ChØ thÞ 41/CT-TW cña Bé ChÝnh trÞ. Cã 38 tØnh ®· x©y dùng kÕ ho¹ch XKL§ vµ chuyªn gia vµ ®· tæ chøc triÓn khai kÕ ho¹ch nµy ®Õn tËn x·, ph­êng, t¹o thµnh mét phong trµo s«i næi trong ®Þa ph­¬ng. §Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng c«ng t¸c XKL§ víi qui m« lín, ®¶m b¶o chÊt l­îng vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao trong nh÷ng thËp niªn tíi, tr­íc m¾t lµ thêi kú 2003-2010, c«ng t¸c ®µo t¹o, ®µo t¹o gi¸o dôc ®Þnh h­íng xuÊt khÈu lao ®éng cÇn theo nh÷ng ®Þnh h­íng sau: §Çu t­ cho XKL§ cho c¸c lÜnh vùc: ®µo t¹o nguån lao ®éng cã kiÕn thùc, tay nghÒ, ngo¹i ng÷, ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp XKL§. Thùc hiÖn ®a d¹ng hãa ngµnh nghÒ XKL§: §a d¹ng hãa h×nh thøc vµ thµnh phÇn tham gia ®µo t¹o XKL§ (®µo t¹o ng¾n h¹n, ®µo t¹o dµi h¹n vÒ nghÒ vµ ngo¹i ng÷, hîp t¸c liªn doanh ®Ó ®µo t¹o XKL§....) KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp, ng­êi lao ®éng, Bé, Ngµnh, §Þa ph­¬ng, ®¬n vÞ tæ chøc ®µo t¹o cã tr¸ch nhiÖm cïng n©ng cao chÊt l­îng nguån lao ®éng v÷ng tay nghÒ, giái ngo¹i ng÷, th«ng hiÓu ph¸p luËt,... Tr­íc t×nh h×nh thùc tÕ chÊt l­îng lao ®éng cña ta hiÖn nay, kh«ng thÓ kh«ng tr«ng chê vµo nguån lao ®éng ®µo t¹o cã s½n, mµ ph¶i chuÈn bÞ nguån lao ®éng th«ng qua mét kÕ ho¹ch ®µo t¹o ®­îc chñ ®éng x©y dùng, ®¸p øng cho tõng thÞ tr­êng cô thÓ, ®µo t¹o ph¶i g¾n víi thÞ tr­êng quèc tÕ s¸t víi nhu cÇu. §Ó n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o nguån lao ®éng ph¶i g¾n kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp XKL§ víi c¸c tr­êng ®µo t¹o. Võa qua thùc hiÖn chñ tr­¬ng cña Bé lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi, Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi kÕt hîp Tæng côc D¹y nghÒ ®· ®Þnh h­íng cho c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tr­êng hîp t¸c thùc hiÖn ®µo t¹o lao ®éng xuÊt khÈu thÝ ®iÓm vµ t¨ng c­êng tuyÓn dông nguån lao ®éng xuÊt khÈu tõ c¬ së ®µo t¹o nghÒ. §Ó cã nhiÒu ng­êi tham gia XKL§ cÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho hä ®­îc vay vèn ng©n hµng vµ b¶o l­u kÕt qu¶ häc tËp (nÕu lµ häc sinh, sinh viªn ®ang häc dë ch­¬ng tr×nh) sau khi hÕt h¹n vÒ n­íc hä ®­îc tiÕp tôc häc tËp c«ng t¸c. C¸c tr­êng khi ®µo t¹o nghÒ nªn lång ghÐp häc ngo¹i ng÷. Tõ tr­íc ®Õn nay c¸c bµi gi¶ng th­êng bÞ ®ãng khung cøng nh¾c trong c¸c gi¸o tr×nh ®· ®­îc biªn so¹n nhiÒu n¨m nay. Tõ nhu cÇu thùc tÕ cña sù g¾n kÕt vµ thùc hiÖn chØ ®¹o cña Bé, Tæng côc d¹y nghÒ vµ Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi ®· chän ®­îc c¸c cÆp tr­êng vµ doanh nghiÖp tham gia lao ®éng xuÊt khÈu thÝ ®iÓm sau: Tr­êng trung häc §iÖn tö - §iÖn l¹nh Hµ néi hîp t¸c víi C«ng ty cung øng dÞch vô Hµng kh«ng (AIRSERCO) Tr­êng Cao ®¼ng s­ ph¹m kü thuËt s­ ph¹m Vinh hîp t¸c víi C«ng ty Cung øng nh©n lùc quèc tÕ vµ Th­¬ng m¹i (SONA) Tr­êng ®µo t¹o c«ng nh©n kü thuËt may vµ thêi trang (C«ng ty may 10) hîp t¸c víi Tæng c«ng ty dÖt may (VINATEX). Do ®ã, c«ng t¸c t¹o nguån lao ®éng cña ViÖt Nam kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o cho XKL§ cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi mµ cßn ®¸p øng nhu cÇu sö dông lao ®éng trong n­íc. 3.2.2. TriÓn väng vÒ thÞ tr­êng XKL§ cña ViÖt Nam Trong nh÷ng n¨m qua, víi sù phèi hîp vµ hç trî cña c¸c c¬ quan liªn quan, vµ víi sù n¨ng ®éng, nh¹y bÐn vµ b»ng nhiÒu biÖn ph¸p chóng ta ®· n©ng cao chÊt l­îng lao ®éng, lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh cho viÖc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng nhê ®ã c¸c thÞ tr­êng cò nh­ NhËt B¶n, Hµn Quèc, lao ®éng trªn biÓn ®Òu t¨ng. Tõ n¨m 2000 ®Õn nay, Bé lao ®éng Th­¬ng binh vµ X· héi ®· phèi hîp víi Bé ngo¹i giao ®Ò xuÊt víi Thñ t­íng ChÝnh phñ thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ngo¹i giao më thÞ tr­êng; ®· tæ chøc c¸c ®oµn bao gåm c¸c doanh nghiÖp vµ bé chñ qu¶n cña mét sè doanh nghiÖp ®i kh¶o s¸t më thÞ tr­êng t¹i c¸c n­íc ë khu vùc nh­: Khu vùc Trung §«ng ®©y lµ mét trong nh÷ng khu vùc thu hót sè l­îng lao ®éng lín nhÊt thÕ giíi, víi ngµnh nghÒ ®a d¹ng. Mét sè doanh nghiÖp n­íc ta ®· ®­a lao ®éng x©y dùng, dÖt may sang C¸c tiÓu v­¬ng quèc ¶ rËp thèng nhÊt (UAE), Mét vµ doanh nghiÖp ®· nhËn thÇu x©y dùng ë Kuwait b­íc ®Çu ®i vµo ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ vµ cã kh¶ n¨ng tiÕp nhËn sè l­îng lín c«ng nh©n x©y dùng, c«ng nh©n s¶n xuÊt cña ViÖt Nam. Ch©u Phi còng cã nhu cÇu nhËn lao ®éng ë n­íc ngoµi. Libya lµ thÞ tr­êng ®· tiÕp nhËn lao ®éng x©y dùng ViÖt Nam æn ®Þnh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y theo h×nh thøc cung øng trùc tiÕp vµ qua n­íc thø 3, cho ®Õn nay , ta ®· ®­a ®­îc trªn 10.000 l­ît ng­êi. Doanh nghiÖp ta còng cã kh¶ n¨ng ®­a sè lao ®éng lín lao ®éng th«ng qua c¸c c«ng ty quèc tÕ th¾ng thÇu ë khu vùc nµy. NhiÒu n­íc Ch©u phi thiÕu chuyªn gia trong c¸c lÜnh vùc, chñ yÕu lµ n«ng nghiÖp, y tÕ vµ gi¸o dôc. kh¶ n¨ng ®­a chuyªn gia ViÖt Nam sang Ch©u phi vÉn ®ang cßn rÊt nhiÒu. C¸c khu vùc kh¸c nh­: B¾c Mü vµ c¸c ®¶o Nam Th¸i B×nh D­¬ng: ®©y lµ thÞ tr­êng tiÕp nhËn nhiÒu lao ®éng n­íc ngoµi (riªng B¾c Mü hµng n¨m nhËn kho¶ng 250.000 ng­êi). HiÖn nay ta ®ang tiÕn hµnh c¸c b­íc ®i ®Ó më thÞ tr­êng lao ®éng ë khu vùc nµy. B­íc ®Çu ta ®· ®­a ®­îc kho¶ng gÇn 800 lao ®éng ngµnh may mÆc, x©y dùng ®Õn lµm viÖc ë c¸c ®¶o Nam Th¸i B×nh D­¬ng. Ch©u ¢u: c¸c n­íc thuéc Liªn x« (cò) vµ §«ng ¢u ®· cã quan hÖ truyÒn thèng trong hîp t¸c sö dông lao ®éng víi ta trong nh÷ng n¨m 1980, nh­ng hiÖn nay nhu cÇu sö dông lao ®éng kh«ng cao. Tuy nhiªn ë c¸c n­íc nµy hiÖn cã hµng chôc v¹n ng­êi ViÖt Nam ®ang sinh sèng vµ lµm viÖc, më ra kh¶ n¨ng ®­a lao ®éng sang theo hîp ®ång lao ®éng c¸ nh©n. Bé ngo¹i giao còng ®· chØ ®¹o c¸c c¬ quan ®¹i diÖn ViÖt Nam t¹i n­íc ngoµi trong viÖc thu thËp c¸c th«ng tin vÒ t×nh h×nh vµ nhu cÇu lao ®éng cña n­íc ngoµi; xóc tiÕn c¸c ho¹t ®éng hç trî më réng thÞ tr­êng. C¸c thÞ tr­êng träng ®iÓm hiÖn nay lµ thÞ tr­êng Lµo, Hµn Quèc, NhËt B¶n, §µi Loan, thÞ tr­êng lao ®éng trªn biÓn (thñy thñ tµu vËn t¶i, ®¸nh c¸) ®ang rÊt tiÒm tµng, hµng n¨m thu hót hµng triÖu lao ®éng n­íc ngoµi vµo c¸c nhãm ngµnh nghÒ: x©y dùng, c«ng nghiÖp, dÞch vô, vËn t¶i biÓn, ®¸nh b¾t vµ chÕ biÕn h¶i s¶n mµ chóng ta cã kh¶ n¨ng ®¸p øng, vµ mét sè thÞ tr­êng cña c¸c n­íc Ch©u Phi ®ang tiÕp nhËn chuyªn gia trong c¸c lÜnh vùc n«ng nghiÖp. §Æc biÖt lµ thÞ tr­êng Malaysia, sau mét thêi gian dµi ViÖt Nam thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p tiÕp cËn thÞ tr­êng lao ®éng Malaysia, cuèi cïng th¸ng 02/2002 ChÝnh phñ Malaysia ®· quyÕt ®Þnh cho phÐp lao ®éng n­íc ta vµo lµm viÖc. Sau thêi gian thùc hiÖn thÝ ®iÓm ®­a lao ®éng sang Malaysia lµm viÖc n­íc ta ®· ®­a ®­îc 23.455 lao ®éng sang lµm viÖc, b×nh qu©n mçi th¸ng ®­a ®­îc h¬n 3.000 lao ®éng ®Õn Malaysia. ThÞ tr­êng nµy ®· chÊp nhËn lao ®éng ViÖt Nam, ngµy cµng æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn vÒ qui m« (sè l­îng t¨ng nhanh, c¬ cÊu ngµnh nghÒ hîp lý); ThÞ tr­êng Malaysia cã thÓ tiÕp nhËn tõ 150.000 - 200.000 lao ®éng cña ViÖt Nam. 3.3. Nh÷ng gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m ®Èy m¹nh XKL§ cña ViÖt Nam Tõ c¸c ®Þnh h­íng nªu trªn, ®Ó thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ ho¹t ®éng XKL§ ®ßi hái ph¶i cã c¸c gi¶i ph¸p thiÕt thùc 3.2.1. Söa ®æi, bæ sung c¬ chÕ qu¶n lý 1. CÇn thiÕt lËp quan hÖ Nhµ n­íc víi c¸c n­íc cã nhu cÇu sö dông lao ®éng n­íc ngoµi Nhµ n­íc ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh cho sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn XKL§. Ngoµi chøc n¨ng x¸c ®Þnh chñ tr­¬ng, ®Þnh h­íng chiÕn l­îc…®Ó hç trî cho XKL§ ph¸t triÓn, ChÝnh phñ cßn cã vai trß hÕt søc to lín trong më réng thÞ tr­êng lao ®éng ngoµi n­íc, còng lµ kh©u mang tÝnh quyÕt ®Þnh trong chu tr×nh XKL§ cña bÊt kú n­íc nµo. Do vËy, cÇn thiÕt lËp quan hÖ Nhµ n­íc, h×nh thµnh hÖ thèng tuú viªn lao ®éng ®Ó tham m­u, t­ vÊn cho Nhµ n­íc c¸c HiÖp ®Þnh khung hoÆc c¸c tho¶ thuËn nguyªn t¾c ®Ó më ®­êng cho c¸c doanh nghiÖp ký kÕt vµ thùc hiÖn c¸c hîp ®ång cô thÓ. §èi víi c¸c n­íc XKL§ truyÒn thèng, cã thÓ thÊy vai trß cña tuú viªn lao ®éng rÊt lín, cã tÝnh quyÕt ®Þnh cho viÖc th©m nhËp, c¹nh tranh, chiÕm lÜnh thÞ tr­êng. 2. Ph©n ®Þnh râ vai trß vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c Bé, ngµnh liªn quan vµ chÝnh quyÒn c¸c cÊp trong XKL§, cô thÓ nh­ sau: Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ x· héi lµ c¬ quan ChÝnh phñ, thèng nhÊt qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ XKL§ cã tr¸ch nhiÖm: §Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu, khai th¸c thÞ tr­êng lao ®éng quèc tÕ, nh»m h×nh thµnh mét hÖ thèng thÞ tr­êng sö dông lao ®éng ViÖt Nam æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn; nghiªn cøu vµ tæ chøc triÓn khai c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é vÒ XKL§; tæ chøc qu¶n lý, kiÓm tra ®ång thêi chØ ®¹o vµ h­íng dÉn c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng vµ c¸c doanh nghiÖp triÓn khai c«ng t¸c XKL§ theo ®óng luËt lao ®éng. Bé Ngo¹i giao phèi hîp víi Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ x· héi thiÕt lËp, thóc ®Èy vµ t¨ng c­êng quan hÖ hîp t¸c song ph­¬ng víi c¸c n­íc cã kh¶ n¨ng thu hót lao ®éng vµ chuyªn gia ViÖt Nam ; chØ ®¹o c¸c c¬ quan ®¹i diÖn ë n­íc ngoµi nghiªn cøu t×nh h×nh vµ cung cÊp cho Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ x· héi th«ng tin vÒ thÞ tr­êng lao ®éng n­íc ngoµi, thùc hiÖn chøc n¨ng l·nh sù, b¶o vÖ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña ng­êi lao ®éng ViÖt Nam ë n­íc ngoµi theo ph¸p luËt ViÖt Nam, luËt ph¸p n­íc së t¹i vµ luËt ph¸p quèc tÕ… Bé C«ng an phèi hîp víi Bé T­ ph¸p chØ ®¹o c¸c cÊp triÖt ®Ó c¶i c¸ch hµnh chÝnh trong c¸c thñ tôc, ®¶m b¶o thuËn lîi, nhanh chãng tr¸nh phiÒn hµ cho ng­êi lao ®éng, chuyªn gia vµ tæ chøc kinh tÕ XKL§ . Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Bé Tµi chÝnh, Ng©n hµng Nhµ n­íc, Bé V¨n ho¸, Bé X©y dùng, Bé C«ng nghiÖp, Bé N«ng NghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n…vµ chÝnh quyÒn c¸c cÊp theo chøc n¨ng cña m×nh ®Èy m¹nh ho¹t ®éng XKL§ trong ph¹m vi thuéc Bé, ngµnh ®Þa ph­¬ng m×nh theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc; chØ ®¹o c¸c tæ chøc kinh tÕ XKL§ tæ chøc tèt ®êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn cho ng­êi lao ®éng vµ chuyªn gia ViÖt Nam lµm viÖc ë n­íc ngoµi. 3. C«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi ban hµnh qui chÕ vµ h­íng dÉn c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra vÒ xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia; tiÕn hµnh thanh tra, kiÓm tra ®Þnh kú vµ ®ét xuÊt C¸c Bé, Ngµnh, UBND tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng chñ qu¶n t¨ng c­êng thanh tra, kiÓm tra, ph¸t hiÖn vµ sö lý vi ph¹m trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp trùc thuéc. ñy ban nh©n d©n c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng qu¶n lý, thanh tra, kiÓm tra ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng trªn ®Þa bµn, ph¸t hiÖn vµ sö lý kÞp thêi c¸c hµnh vi vi ph¹m liªn quan ®Õn xuÊt khÈu lao ®éng. 3.2.2. C¸c gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch 1. §èi víi c¸c doanh nghiÖp XKL§ Ph¶i x©y dùng cho ®­îc mét ®éi ngò doanh nghiÖp XKL§ m¹nh, lµ ®éi qu©n tiªn phong trong kh©u khai th¸c thÞ tr­êng míi, c¹nh tranh víi c¸c n­íc XKL§ kh¸c, tham gia ®Êu thÇu quèc tÕ lµm nÒn t¶ng vµ dän ®­êng cho ®éi ngò doanh nghiÖp phÝa sau th©m nhËp thÞ tr­êng. Muèn vËy ph¶i tËp trung ®Çu t­ cho c¸c doanh nghiÖp nµy. Tr­íc m¾t, chóng ta cÇn ®Çu t­ vèn, ph­¬ng tiÖn ho¹t ®éng, x©y dùng bé m¸y vµ ®µo t¹o vµ båi d­ìng ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c XKL§ cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ t×m kiÕm thÞ tr­êng. C¸c c¬ quan chñ qu¶n vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc cÇn hç trî vÒ vèn vµ vÒ c¸n bé ®Ó ®Çu t­ x©y dùng c¸c tæ chøc kinh tÕ tham gia vµo XKL§ trë thµnh c¸c tæ chøc kinh tÕ m¹nh, cã ®ñ kinh nghiÖm vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng XKL§ quèc tÕ, x©y dùng mét sè tæ chøc kinh tÕ thµnh c«ng ty ®Êu thÇu quèc tÕ. Ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i víi c¸c doanh nghiÖp XKL§ trong c¸c lÜnh vùc tµi chÝnh, nh­ cho vay víi l·i suÊt thÊp, x©y dùng chi phÝ m«i giíi hoa hång linh ho¹t ®Ó t¹o thÕ chñ ®éng cho doanh nghiÖp trong viÖc t×m ®­îc hîp ®ång XKL§. Giao quyÒn tù chñ cho c¸c doanh nghiÖp nghiªn cøu thµnh lËp HiÖp héi XKL§ vµ chuyªn gia ®Ó c¸c doanh nghiÖp ®­a lao ®éng ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi cã sù phèi hîp chÆt chÏ víi nhau vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cho nhau tr­íc sù c¹nh tranh quèc tÕ trong lÜnh vùc XKL§. N©ng cao ®iÒu kiÖn, tiªu chuÈn cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng cho doanh nghiÖp XKL§: n©ng vèn ®iÒu lÖ lªn 7 tû ®ång; vÒ c¸n cã Ýt nhÊt 7 c¸n bé cã tr×nh ®é ®¹i häc kinh tÕ, ph¸p luËt, ngo¹i ng÷ , doanh nghiÖp ph¶i cã c¬ së ®µo t¹o qui m« trªn 100 häc viªn néi tró trë lªn vµ dµnh mét phÇn chi phÝ cho ®µo t¹o lao ®éng. C¸c doanh nghiÖp tù n©ng cao n¨ng lùc vµ kh¶ n¨ng chuyªn m«n b»ng c¸ch tù ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i ®éi ngò c¸n bé, nh©n viªn cña m×nh. trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o cÇn b¸m s¸t c¸c chØ tiªu chuÈn ®· ®­îc x©y dùng tr­íc cho tõng vÞ trÝ c«ng viÖc ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng trong bèi c¶nh héi nhËp vµ toµn cÇu hãa. Bªn c¹nh viÖc n©ng cao n¨ng lùc cña doanh nghiÖp, cÇn ph¶i thu håi giÊy phÐp ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng thiÕu n¨ng lùc vµ kh«ng cã hiÖu qu¶, s¸p nhËp gi¶i thÓ c¸c doanh nghiÖp cã nhiÒu ®Çu mèi XKL§. Xö lý triÖt ®Ó vµ nghiªm minh ®èi víi c¸c tr­êng hîp ho¹t ®éng phi ph¸p, tuyÓn chän lao ®éng th«ng qua cß måi, trung gian g©y thiÖt h¹i cho ng­êi lao ®éng vµ x· héi. 2. §µo t¹o nguån lao ®éng xuÊt khÈu T¨ng c­êng c«ng t¸c ®µo t¹o, chuÈn bÞ nguån lao ®éng ®¸p øng yªu cÇu cña thÞ tr­êng. HiÖn nay nguån lao ®éng cña chóng ta th× nhiÒu nh­ng ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu, do vËy cÇn ph¶i t¨ng c­êng c«ng t¸c ®µo t¹o nguån XKL§. Ph¶i cã sù liªn kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp XKL§ víi c¸c tr­êng ®µo t¹o míi thùc hiÖn ®­îc nhiÖm vô nµy. C¸c doanh nghiÖp XKL§ lµ n¬i n¾m ®­îc yªu cÇu, ®iÒu kiÖn vµ tiªu chuÈn lao ®éng cña tõng hîp ®ång, tõng n­íc. C¸c tr­êng ®µo t¹o cã c¬ së vËt chÊt, trang thiÕt bÞ vµ gi¸o viªn ®Ó ®µo t¹o lao ®éng. Sù kÕt hîp nµy sÏ n©ng cao ®­îc chÊt l­îng lao ®éng, ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch hç trî c¸c doanh nghiÖp ®µo t¹o nguån lao ®éng xuÊt khÈu. Kinh nghiÖm thÕ giíi ®· chØ râ víi viÖc chuÈn bÞ ®­îc lùc l­îng lao ®éng phï hîp, cã chÊt l­îng so víi yªu cÇu quèc gia sÏ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ chiÕm gi÷ ®­îc thÞ tr­êng. ChÊt l­îng lao ®éng cµng cao th× hiÖu qu¶ cµng cao. Cho phÐp sö dông c¬ chÕ ba bªn, Nhµ n­íc - Doanh nghiÖp - Ng­êi lao ®éng cïng ®Çu t­ ®Ó t¹o nguån lao ®éng cho xuÊt khÈu. KÕt hîp ®µo t¹o kü thuËt víi ®µo t¹o ngo¹i ng÷, phong tôc tËp qu¸n, kiÕn thøc ph¸p luËt cho lao ®éng. §©y còng lµ chÝnh s¸ch ®µo t¹o ®éi ngò lao ®éng kü thuËt ®Ó ®¸p øng yªu cÇu sö dông trong n­íc kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu c«ng nh©n cã kü thuËt cao ®¸p øng yªu cÇu qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Sím biªn so¹n nh÷ng ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o chuÈn vµ tæ chøc ®µo t¹o cho ng­êi lao ®éng vÒ c¸c lÜnh vùc nh­ ng«n ng÷, ph¸p luËt, v¨n hãa vµ phong tôc tËp qu¸n cña c¸c n­íc tiÕp nhËn lao ®éng ViÖt Nam, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi lao ®éng nhanh chãng thÝch nghi víi c¸c ®iÒu kiÖn lµm viÖc vµ sinh ho¹t, ®Ó cã thÓ lµm viÖc mét c¸ch tèt nhÊt. MÆt kh¸c ng­êi lao ®éng còng tr¸nh ®­îc nh÷ng sai ph¹m do thiÕu hiÓu biÕt trong thêi gian ®Çu ®Ó cã thÓ tù tin h¬n trong viÖc kh¼ng ®Þnh m×nh qua c«ng viÖc. Bé Lao ®éng - th­¬ng binh vµ X· héi, c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm cung cÊp th«ng tin vÒ nhu cÇu vµ tiªu chuÈn lao ®éng cña mçi thÞ tr­êng, vÒ kÕ ho¹ch häc nghÒ, häc ngo¹i ng÷ theo yªu cÇu cña thÞ tr­êng lao ®éng ®Ó ®Þnh h­íng cho chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng vµ ng­êi lao ®éng. 3. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch vÒ tµi chÝnh ChÝnh s¸ch tµi chÝnh lµ ®ßn bÈy thóc ®Èy më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ XKL§. Trong chÝnh s¸ch tµi chÝnh, vÊn ®Ò c¬ b¶n cÇn quan t©m lµ b¶o ®¶m hµi hoµ c¸c lîi Ých: Lîi Ých cña ng­êi lao ®éng, lîi Ých cña c¸c tæ chøc XKL§, lîi Ých cña Nhµ n­íc vµ còng cÇn chó ý tíi lîi Ých cña chñ thuª lao ®éng. Theo th«ng t­ sè 16/2000/TTLT-BTC-BLDTBXH ngµy 28/02/2000 th× ng­êi lao ®éng khi ra n­íc ngoµi lµm viÖc ph¶i nép mét kho¶n tiÒn ®Æt cäc kh¸ lín trong tæng sè tiÒn ng­êi lao ®éng ph¶i nép trong 2 n¨m. §Ó phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ, ®ång thêi gi¶m bít ®ãng gãp cña ng­êi lao ®éng tr­íc khi ®i, nªn ®iÒu chØnh møc tèi ®a tiÒn ®Æt cäc cña ng­êi lao ®éng b»ng mét l­ît vÐ m¸y bay vµ tiÕn tíi sÏ kh«ng thu tiÒn ®Æt cäc cña ng­êi lao ®éng. XuÊt khÈu lao ®éng lµ mét chiÕn l­îc quan träng, l©u dµi nh­ng ho¹t ®éng nµy cã nhiÒu rñi ro, møc båi th­êng thiÖt h¹i th­êng lµ lín. Víi møc trÝch vµ nguån h×nh thµnh qòy dù phßng tµi chÝnh theo qui ®Þnh hiÖn hµnh chung cho c¸c lo¹i doanh nghiÖp lµ kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña ho¹t ®éng XKL§ vµ kh«ng cã nguån hç trî cho ng­êi lao ®éng bÞ rñi ro. V× vËy, nh»m hç trî viÖc më réng vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng lao ®éng ngoµi n­íc vµ kh¾c phôc thiÖt h¹i do rñi ro trong ho¹t ®éng XKL§ chóng ta ph¶i thµnh lËp quü hç trî XKL§ trªn c¬ së ®ãng gãp cña doanh nghiÖp, ng­êi lao ®éng vµ mét phÇn tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc nh»m hç trî më réng thÞ tr­êng, gi¶i quyÕt c¸c tr­êng hîp bÊt kh¶ kh¸ng tr­íc m¾t, khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp h×nh thµnh c¸c quü dù phßng gi¶i quyÕt rñi ro. Nªn ph©n ®Þnh râ vµ giao c¸c chÝnh s¸ch nµy cho c¸c c¬ quan qu¶n lý chøc n¨ng cô thÓ nh­ Bé V¨n ho¸ - Th«ng tin thùc hiÖn tèt dÞch vô v¨n ho¸ tinh thÇn phôc vô céng ®ång lao ®éng cña ta ë n­íc ngoµi, c¸c ngµnh cã liªn quan nh­ ngµnh Hµng kh«ng, ThuÕ, H¶i quan cÇn ban hµnh c¸c quy chÕ ­u ®·i trong viÖc lµm thñ tôc vµ gi¸ c­íc ®èi víi s¶n phÈm dµnh cho ng­êi lao ®éng khi ®­a ra n­íc ngoµi phôc vô lao ®éng n­íc ta. 4. §èi víi ng­êi lao ®éng Nghiªn cøu gi¶m chi phÝ cho ng­êi lao ®éng; cho ng­êi lao ®éng vay tiÒn ®Ó ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi; khuyÕn khÝch lao ®éng häc nghÒ, häc ngo¹i ng÷ ®¸p øng yªu cÇu cña n­íc ngoµi. Quy ®Þnh møc phÝ dÞch vô theo thêi h¹n hîp ®ång, doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng tho¶ thuËn viÖc thu phÝ dÞch vô mét hoÆc nhiÒu lÇn. CÇn nghiªn cøu, ban hµnh chÝnh s¸ch thuÕ hîp lý, nªn miÔn thuÕ thu nhËp cao nh»m ®¶m b¶o vµ khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi. MÆt kh¸c, nªn söa ®æi bæ sung chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi, cho ng­êi lao ®éng tù nguyÖn tham gia b¶o hiÓm x· héi tr­íc khi ®i chø kh«ng nªn b¾t buéc ®ãng b¶o hiÓm x· héi nh­ hiÖn nay. Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch cho ng­êi lao ®éng ®­îc vay vèn víi l·i suÊt ­u tiªn ®Ó chi phÝ cho viÖc ®i n­íc ngoµi lµm viÖc. X©y dùng c¬ chÕ cho vay tÝn dông tõ c¸c nguån vèn quèc gia gi¶i quyÕt viÖc lµm, quü xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ c¸c nguån kh¸c ®Ó cho c¸c ®èi t­îng nghÌo vµ ®èi t­îng chÝnh s¸ch ®­îc vay víi l·i suÊt ­u ®·i mµ kh«ng cÇn ph¶i thÕ chÊp tµi s¶n. NÕu ®­îc th× sÏ t¹o t©m lý an t©m cho ng­êi lao ®éng ®i lµm viÖc, chÊp hµnh tèt c¸c quy ®Þnh ë n­íc ngoµi v× hä kh«ng ph¶i lo l¾ng g× vÒ nh÷ng kho¶n vay nî c¸ nh©n. TiÕn hµnh më tµi kho¶n c¸ nh©n cho ng­êi lao ®éng tr­íc khi ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi. Gi¶i ph¸p nµy sÏ gi¶i quyÕt ®­îc ba vÊn ®Ò: Qu¶n lý vµ theo dâi ®­îc l­îng ngo¹i tÖ chuyÓn vµo n­íc ta, ng­êi lao ®éng an t©m khi hä biÕt ®­îc tiÒn cña hä ®­îc b¶o vÖ vµ chuyÓn vÒ n­íc an toµn, gióp ®ì ng­êi nhµ gÆp khã kh¨n khi hä cßn lµm viÖc ë n­íc ngoµi. Nªn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng vµ chuyªn gia lµm viÖc ë n­íc ngoµi dïng thu nhËp ë n­íc ngoµi mµ hä kiÕm ®­îc ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh, t­ vÊn viÖc lµm, ®µo t¹o l¹i cho ng­êi lao ®éng sau khi vÒ n­íc. Bªn c¹nh ®ã víi nh÷ng lao ®éng ®· hoµn thµnh hîp ®ång trë vÒ n­íc kh¸c, cÇn t¹o ®iÒu kiÖn tiÕp nhËn hä vµo lµm viÖc trong c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh v× hä cã thÕ m¹nh tay nghÒ, t¸c phong c«ng nghiÖp, ngo¹i ng÷… Nghiªn cøu ®Ó ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch th­ëng ph¹t nghiªm minh ®èi víi ng­êi lao ®éng tù ý bá hîp ®ång ra ngoµi lµm viÖc lµm ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng XKL§ cña ®Êt n­íc. Cã thÓ ®­a ra xö lý theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt, ®ång thêi ®­a tin trªn ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®Ó c¶nh b¸o vµ r¨n ®e ®èi víi tr­êng hîp kh¸c. 3.2.3. C¸c gi¶i ph¸p vÒ tæ chøc qu¶n lý 1. Hoµn thiÖn hÖ thèng qu¶n lý vµ tæ chøc bé m¸y c¸n bé qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ XKL§. §Ó phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh quèc gia nh»m t¨ng c­êng vµ n©ng cao n¨ng lùc cña qu¶n lý Nhµ n­íc, hÖ thèng qu¶n lý XKL§ cÇn ®­îc ®æi míi theo h­íng tinh gi¶m ®Çu mèi trung gian, tËp trung chøc n¨ng qu¶n lý XKL§ trong thêi gian tíi cÇn bao qu¸t ®­îc c¸c néi dung qu¶n lý Nhµ n­íc trong vµ ngoµi n­íc nh­ng b¶o ®¶m tÝnh linh ho¹t vµ n¨ng ®éng. Ph©n cÊp qu¶n lý, lµm râ vµ t¨ng c­êng tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan chñ qu¶n ®èi víi c¸c doang nghiÖp, tr¸ch nhiÖm cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng ®èi víi ho¹t ®éng tuyÓn chän lao ®éng xuÊt khÈu trªn ®Þa bµn.Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng chñ qu¶n chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp theo ph¸p luËt; UBND tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý ho¹t ®éng XKL§ vµ chuyªn gia trªn ®Þa bµn. VÒ c¸n bé cÇn tËp trung ®µo t¹o kiÕn thøc kinh tÕ thÞ tr­êng, kiÕn thøc Marketing, ngo¹i ng÷, kiÕn thøc vÒ lao ®éng, luËt ph¸p, ®èi ngo¹i míi ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó lµm c«ng t¸c qu¶n lý. 2. C¸c gi¶i ph¸p vÒ tæ chøc thùc hiÖn vµ qu¶n lý. §Ó thùc hiÖn thµnh c«ng chñ tr­¬ng vµ ph­¬ng h­íng XKL§ cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, nh»m ®Èy m¹nh XKL§ trong thêi gian tíi, ngoµi c¸c gi¶i ph¸p nªu trªn, c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc cÇn tiÕn hµnh mét sè gi¶i ph¸p kh¸c ®Ó chØ ®¹o thèng nhÊt ho¹t ®éng XKL§, ®ã lµ c¸c gi¶i ph¸p sau: - X©y dùng quy tr×nh XKL§ riªng biÖt. XKL§ cña ta ®· tiÕn hµnh ®­îc gÇn 20 n¨m, nh­ng ch­a cã mét quy tr×nh tæng qu¸t, thèng nhÊt. Do ®ã sù phèi hîp gi÷a c¸c ngµnh, c¸c cÊp thiÕu ®ång bé, kh«ng nhÞp nhµng ®· ¶nh h­ëng lín ®Õn hiÖu qu¶ c«ng viÖc. Quy tr×nh XKL§ gåm ba giai ®o¹n: Giai ®o¹n mét lµ giai ®o¹n t×m kiÕm vµ ký kÕt hîp ®ång, giai ®o¹n hai lµ giai ®o¹n tuyÓn chän vµ lµm thñ tôc xuÊt c¶nh, giai ®o¹n ba lµ qu¶n lý ë n­íc ngoµi vµ thanh lý hîp ®ång. Trong giai ®o¹n hai th× viÖc tiÕn hµnh lµm thñ tôc cho lao ®éng xuÊt c¶nh cßn nhiÒu phiÒn hµ ë c¸c cÊp, c¸c ngµnh thuéc c¸c ®Þa ph­¬ng ®· lµm chËm trÔ tiÕn ®é xuÊt c¶nh ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi sù nghiÖp XKL§. ThËm chÝ, nhiÒu khi, ph¶i bá c¶ yªu cÇu cung cÊp lao ®éng cña chñ n­íc ngoµi. - X©y dùng hîp ®ång mÉu cho c¸c lo¹i lao ®éng ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi. Hîp ®ång mÉu lµ nh÷ng quy ®Þnh tèi thiÓu vÒ ®iÒu kiÖn lµm viÖc, tiÒn l­¬ng, ®iÒu kiÖn ¨n ë, b¶o hiÓm, gi¶i quyÕt tranh chÊp vµ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ b¶o ®¶m nh©n phÈm vµ an ninh. Ban hµnh hîp ®ång mÉu lµ nh»m b¶o vÖ c¸c quyÒn lîi tèi thiÓu cña ng­êi lao ®éng khi lµm viÖc ë n­íc ngoµi, tr¸nh sù bãc lét vµ ®èi xö ph©n biÖt cña chñ ®èi víi lao ®éng - X©y dùng vµ ban hµnh møc l­¬ng tèi thiÓu cho tõng khu vùc thÞ tr­êng sö dông lao ®éng ViÖt Nam. - X©y dùng c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp XKL§. §ã lµ mét trong c¸c gi¶i ph¸p gãp phÇn t¨ng c­êng qu¶n lý Nhµ n­íc, ®­a ho¹t ®éng XKL§ ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ KT -XH cao. ViÖc ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp XKL§ hµng n¨m nh»m x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng vµ hiÖu qu¶ cña XKL§, ®éng viªn khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp n¨ng ®éng, t×m tßi mäi biÖn ph¸p ®Ó më réng thÞ tr­êng vµ kÞp thêi uèn n¾n nh÷ng sai lÖch trong ho¹t ®éng XKL§ cña c¸c doanh nghiÖp. * * * Tõ ®Þnh h­íng mµ §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· ®Ò ra vµ thùc tr¹ng XKL§ cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua, kho¸ luËn ®· nªu ra mét sè c¸c gi¶i ph¸p nh»m x©y dùng lÜnh vùc ho¹t ®éng XKL§ n­íc ta vÒ tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi. C¸c gi¶i ph¸p nµy ®­îc thÓ hiÖn mét c¸ch ®ång bé vµ thèng nhÊt tõ c¬ chÕ qu¶n lý, chÝnh s¸ch ®Õn viÖc tæ chøc qu¶n lý, nh»m gãp phÇn vµo viÖc ®Èy m¹nh ho¹t ®éng XKL§. Bªn c¹nh ®ã ®Ò ra c¸c môc tiªu ng¾n h¹n vµ dµi h¹n cho XKL§ trong t­¬ng lai. C¸c ®Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p nªu trªn ®­îc dùa trªn c¬ së tham kh¶o vµ ®¸nh gi¸ c¸c kiÕn nghÞ cña Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi vµ ®­îc x©y dùng trªn c¬ së tr×nh ®é nhËn thøc cña mét sinh viªn §¹i häc. Cã thÓ nh÷ng gi¶i ph¸p nµy ch­a thËt hoµn chØnh, nh­ng ng­êi viÕt mong muèn cã thÓ gãp phÇn søc m×nh vµo sù nghiÖp XKL§ nãi riªng vµ sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung cña ViÖt Nam. KÕt luËn XuÊt khÈu lao ®éng lµ mét ho¹t ®éng phæ biÕn trªn thÕ giíi vµ mang tÝnh KT -XH cao. Ho¹t ®éng nµy sÏ cßn tiÕp tôc ph¸t triÓn phï hîp víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña thÕ giíi. §èi víi n­íc ta, con ng­êi lu«n lµ mét vèn quý, lîi thÕ, nguån lùc quan träng nhÊt cña sù ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Lµ mét quèc gia cã ®«ng d©n sè t¹o nªn mét nguån nh©n lùc dåi dµo, ng­êi ViÖt Nam cÇn cï, s¸ng t¹o, cã kh¶ n¨ng tiÕp thu nhanh khoa häc vµ c«ng nghÖ. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay nÒn kinh tÕ quèc gia cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, nhiÒu doanh nghiÖp cßn gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n lóng tóng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng c¹nh tranh khèc liÖt, ng©n s¸ch Nhµ n­íc dµnh cho ®Çu t­ ®Ó t¹o míi c«ng ¨n viÖc lµm cßn rÊt h¹n chÕ th× viÖc xuÊt khÈu lao ®éng trë thµnh mét biÖn ph¸p h÷u hiÖu. T¨ng c­êng xuÊt khÈu lao ®éng, ngoµi môc tiªu gi¶i quyÕt viÖc lµm cã thêi h¹n cho mét bé phËn ng­êi lao ®éng, c¶i thiÖn ®êi sèng cña chÝnh b¶n th©n ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä cßn thu vÒ cho ®Êt n­íc mét l­îng ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ ®Ó d¸p øng cho c«ng cuéc ®Çu t­, x©y dùng ®Êt n­íc, gi¶i quyÕt c¨n nguyªn chÝnh cña hiÖn t­îng ®ãi nghÌo vµ c¸c tÖ n¹n x· héi ph¸t sinh tõ viÖc thiÕu vèn vµ kh«ng cã viÖc lµm. Víi lîi thÕ vÒ nh©n lùc chóng ta hoµn toµn cã thÓ ph¸t triÓn KT - XH cña ®Êt n­íc th«ng qua XKL§, coi ®©y nh­ lµ mét thÕ m¹nh cña quèc gia. XKL§ ®· vµ ®ang ®ãng vai trß quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt c¸c nhu cÇu x· héi. ChÝnh v× vËy khi chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa th× viÖc nghiªn cøu lÜnh vùc XKL§ nµy trë nªn mét vÊn ®Ò phøc t¹p vµ cÊp b¸ch hiÖn nay. Chi phÝ ®Çu t­ ban ®Çu cho viÖc XKL§ kh«ng lín hiÖu qu¶ thu ®­îc trong thêi gian ng¾n, ng­êi lao ®éng nhanh chãng cã viÖc lµm víi møc thu nhËp cao l¹i n©ng cao ®­îc tr×nh ®é tay nghÒ, häc ®­îc t¸c phong lµm viÖc c«ng nghiÖp. §ã chÝnh lµ c¸c yÕu tè rÊt cÇn thiÕt cho nÒn s¶n xuÊt trong n­íc ph¸t triÓn b¾t kÞp víi nhÞp ®é ph¸t triÓn cña c¸c nÒn kinh tÕ trong khu vùc còng nh­ trªn toµn thÕ giíi. Ngoµi nh÷ng lîi Ých vÒ kinh tÕ - x· héi viÖc thùc hiÖn tèt c«ng t¸c nµy cßn cã mét ý nghÜa chÝnh trÞ s©u s¾c ®ã lµ t¨ng c­êng sù hiÓu biÕt ®oµn kÕt g¾n bã lÉn nhau gi÷a d©n téc ViÖt nam víi c¸c d©n téc trªn toµn thÕ giíi. ChÝnh v× vËy xuÊt khÈu lao ®éng lµ mét lÜnh vùc ®­îc §¶ng vµ ChÝnh phñ quan t©m chØ ®¹o vµ cho phÐp mäi thµnh phÇn kinh tÕ cã kh¶ n¨ng ®­îc phÐp tham gia. Trªn c¬ së tr×nh bµy mét c¸ch kh¸i qu¸t mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ XKL§, t×nh h×nh XKL§ thÕ giíi nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng. Qua nh÷ng kinh nghiÖm cña c¸c quèc gia kh¸c trong cïng khu vùc, nghiªn cøu thùc tr¹ng vµ ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p cña n­íc ta trong nh÷ng n¨m tíi. Khãa luËn nµy ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu thùc tr¹ng, ph©n tÝch ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng XKL§ cña ViÖt Nam giai ®o¹n tõ 1991 ®Õn nay vµ ®­a ra ®­îc nh÷ng gi¶i ph¸p thiÕt thùc vÒ nh÷ng vÊn ®Ò mµ trong lý luËn vµ thùc tiÔn XKL§ cña n­íc ta cßn ®ang v­íng m¾c. Tõ viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ so s¸nh ®Ó rót ta ®­îc c¸c bµi häc kinh nghiÖm, qua kho¸ luËn nµy, t«i mong m×nh cã thÓ ®ãng gãp mét phÇn ý kiÕn vµo c«ng cuéc nghiªn cøu ®èi víi lÜnh vùc ®ang ®­îc ­u tiªn hiÖn nay cña n­íc ta. Phô lôc 1 Di c­ lao ®éng kh«ng theo hîp ®ång t¹i c¸c quèc gia ch©u ¸ SèTT Lao ®éng ®i tõ n­íc ThÞ tr­êng tiÕp nhËn lao ®éng Céng NhËt Hµn Quèc §µi Loan Malaysia Th¸i Lan 1 B¨ngla®es 5.864 6.939 - 246.400 - 259.203 2 Campuchia - - - - 81.000 81.000 3 Trung Quèc 38.957 53.429 - - - 92.386 4 Indonªsia - 1.013 2.700 475.200 - 478.913 5 Hµn Quèc 52.854 - - - - 52.854 6 Malaysia 10.926 - 400 - - 11.326 7 Mianma 5.957 - - 25.600 810.000 841.557 8 Pakistan 4.766 3.350 - 12.000 - 20.116 9 Philipin 42.627 6.302 5.150 7.600 - 61.679 10 §µi Loan 9.403 - - - - 9.403 11 Th¸i Lan 38.191 2.528 6.000 8.000 - 54.719 12 ViÖt Nam - 3.181 - - - 3.181 13 Kh¸c 72.242 18.285 5.750 23.000 109.000 207.577 Céng 281.157 95.617 20.000 800.000 1.000.000 2.173.914 Nguån: Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi Phô lôc 2 Nh©n khÈu nam - n÷ tõ 15 tuæi trë lªn trong c¶ n­íc ho¹t ®éng kinh tÕ th­êng xuyªn chia theo tr×nh ®é chuyªn m«n. Tr×nh ®é chuyªn m«n 1996 1997 1998 Tæng sè Nam N÷ Tæng sè Nam N÷ Tæng sè Nam N÷ Tæng sè (1000 ng­êi) 35.867 17715 18152 36296 18144 18152 37409 18688 18751 Kh«ng cã chuyªn m«n 31452 15059 16393 31838 15490 16348 32431 15750 16681 S¬ cÊp 637 313 324 546 268 278 545 259 286 C«ng nh©n kü thuËt kh«ng bµng 762 508 254 848 557 291 968 649 319 C«ng nh©n kü thuËt cã b»ng 810 688 122 742 628 114 808 686 122 Trung häc chuyªn nghiÖp 1378 663 715 1380 657 723 1517 696 821 Cao ®¼ng vµ ®¹i häc 816 474 342 910 519 319 1110 628 482 Trªn §¹i häc 12 10 2 17 14 3 30 20 10 Kh¸c 0 0 0 15 11 4 0 0 0 Nguån: Sè liÖu cña Tæng côc Thèng kª Phô lôc 3 C¬ cÊu ngµnh cña nÒn kinh tÕ theo gdp vµ lao ®éng ®¬n vÞ tÝnh: % 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 1.n«ng nghiÖp Gdp 40,6 33,9 29,9 28,7 28,4 27,1 25,8 25,8 25,4 24,2 Lao ®éng 72,6 72,9 73,0 72,8 69,7 69,2 69,0 63,5 63,7 62,6 2. c«ng nghiÖp Gdp 23,8 27,3 28,9 29,6 29,9 30,7 32,0 32,5 34,5 36,9 Lao ®éng 13,6 13,5 13,4 13,6 13,3 12,9 12,5 11,9 12,4 13,2 3. dÞch vô Gdp 35,7 38,8 41,2 41,7 41,7 42,1 42,2 41,7 40,0 39,0 Lao ®éng 13,8 13,6 13,6 13,6 17,0 17,8 18,5 24,5 23,9 24,3 Nguån: Sè liÖu cña Tæng côc Thèng kª Phô lôc 4 Nh©n khÈu nam n÷ tõ 15 tuæi trë lªn ë n«ng th«n cã viÖc lµm th­êng xuyªn chia theo nhãm ngµnh kinh tÕ §¬n vÞ tÝnh: 1000 ng­êi Ngµnh kinh tÕ 1996 1997 Tæng sè Nam N÷ Tæng sè Nam N÷ Tæng sè 28443 13901 14542 27858 13775 14083 N«ng l©m ng­ nhiÖp 23221 11170 12051 21752 10622 11130 C«ng nghiÖp vµ x©y dùng 1942 1172 770 1910 974 936 DÞch vô 3280 1559 1721 4196 2179 2017 Nguån: Sè liÖu cña Tæng Côc Thèng kª Phô lôc 5 lao ®éng n­íc ngoµi ë ®µi loan th¸ng 10/2002 (Sè l­îng lao ®éng ) Quèc gia Sè lao ®éng cã mÆt 9/2002 T¨ng, gi¶m so víi 9/2001 Th¸i Lan 119.675 -16.485 Philippine 67.908 -12.098 Indonesia 97.359 +5.965 ViÖt Nam 22.599 +10.975 Malaysia 26 -30 (C¬ cÊu lao ®éng ph©n theo quèc gia vµ mét sè lÜnh vùc chÝnh th¸ng /2002) NghÒ Tæng sè In®«nªxia Malaysia Philippin Th¸i Lan ViÖt Nam ThuyÒn viªn 2.494 815 - 601 14 1.064 KHC vµ GVG§ 118.183 85.213 2 20.038 2.841 10.089 Nguån: T¹p chÝ viÖc lµm ngoµi n­íc sè 5/2002 C¸c nghÒ vµ khu vùc kh«ng ®­a ng­êi lao ®éng viÖt nam ®i lµ m viÖc ë n­íc ngoµi (Ban hµnh kÌm theo th«ng t­ sè 28/1999/TT-BL§TBXH ngµy 15 th¸ng 11 n¨m 1999 cña Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ x· héi) I - NghÒ: - NghÒ vò n÷, ca sü, masage t¹i c¸c nhµ hµng, kh¸ch s¹n hoÆc c¸c trung t©m gi¶i trÝ ®èi víi lao ®éng n÷; - C«ng viÖc ph¶i tiÕp xóc víi chÊt næ, chÊt ®éc h¹i trong luyÖn quÆng kim lo¹i mµu (®ång, ch×, thuû ng©n, kÏm), dän r¸c vÖ sinh, tiÕp xóc th­êng xuyªn víi mangan, ®i«xýt thuû ng©n; - C«ng viÖc ph¶i tiÕp xóc víi nguån phãng x¹ hë, khai th¸c quÆng phãng x¹ c¸c lo¹i; - C«ng viÖc s¶n xuÊt, bao gãi hoÆc ph¶i tiÕp xóc th­êng xuyªn víi c¸c ho¸ chÊt axit natric, natri sunfat, disunfua cacbon, c¸c lo¹i thuèc trõ s©u, diÖt cá diÖt chuét, s¸t trïng chèng mèi mät cã tÝnh ®éc m¹nh; - Nh÷ng c«ng viÖc s¨n b¾t thó d÷, c¸ sÊu, c¸ mËp; - Nh÷ng c«ng viÖc ph¶i ®iÒu trÞ hoÆc trùc tiÕp phôc vô bÖnh nh©n c¸c bÖnh x· héi nh­: Phong (hñi), HIV, nh÷ng c«ng viÖc mæ tö thi, liÖm, mai t¸ng, thiªu x¸c ng­êi chÕt, bèc må m¶. II- khu vùc: - §ang cã chiÕn sù hoÆc cã nguy c¬ x¶y ra chiÕn sù; - BÞ bÖnh x¹, nhiÔm ®éc. III- §èi víi mét sè nghÒ nh­ phôc vô gia ®×nh, dÞch vô trªn c¸c tµu biÓn du lÞch ®èi víi lao ®éng n÷, c«ng viÖc ®Æc biÖt nÆng nhäc, ®éc h¹i kh¸c vµ mét sè khu vùc cã tÝnh chÊt phøc t¹p, tr­íc khi ký hîp ®ång ®­a lao ®éng ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi, c¸c doanh nghiÖp ph¶i b¸o c¸o víi Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ x· héi. tµi liÖu tham kh¶o 1. Mét sè thÞ tr­êng lao ®éng ngoµi n­íc, Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi, 2001 2. ChÝnh s¸ch di c­ quèc tÕ, Liªn hîp quèc, 1998. 3. CIEM - ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ TW, Lao ®éng, viÖc lµm vµ thu nhËp, Kinh tÕ ViÖt Nam, 2000. 4. Dù th¶o: ChiÕn l­îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn KT - XH cña n­íc ta ®Õn n¨m 2000, Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt Hµ Néi,1990. 5. §Ò ¸n ®Èy m¹nh XKL§ vµ chuyªn gia giai ®o¹n 1998 - 2010, Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ x· héi, ngµy 24/8/1998. 6. Lª Trung, Nh×n l¹i vÊn ®Ò viÖc lµm sau 15 n¨m ®æi míi, T¹p chÝ Th«ng tin thÞ tr­êng lao ®éng, sè 1/2001. 7. TS. Linh Anh, LuËt b¶o hiÓm x· héi vµ viÖc ¸p ¸p dông ®èi víi ng­êi ®i lµm viÖc cã thêi h¹n ë n­íc ngoµi, T¹p chÝ viÖc lµm ngoµi n­íc, Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi, sè 2/2002. 8. Manuel Imson, Kinh nghiÖm cña Philipin trong t×m kiÕm viÖc lµm n­íc ngoµi, T¹p chÝ ViÖc lµm n­íc ngoµi, Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi, sè 4/2000 9. Niªn gi¸m thèng kª 2000, Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª. 10. TS. TrÇn V¨n H»ng, XuÊt khÈu lao ®éng c¬ héi vµ th¸ch thøc, T¹p chÝ viÖc lµm ngoµi n­íc, Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi, sè 3/2002. 11. NghÞ ®Þnh sè 370/ H§BT ngµy 9/11/1991 cña Héi §ång Bé tr­ëng. 12. NghÞ ®Þnh sè 07/CP ngµy 20/1/1995 cña ChÝnh phñ. 13. NghÞ ®Þnh sè 152/1999/N§-CP ngµy 20/9/1999 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh viÖc ng­êi lao ®éng vµ chuyªn gia ViÖt Nam ®i lµm viÖc cã thêi h¹n ë n­íc ngoµi. 14. NguyÔn Ngäc Quúnh, ThÞ tr­êng XKL§ vµ mét vµi suy nghÜ vÒ më réng thÞ tr­êng, T¹p chÝ ViÖc lµm n­íc ngoµi, Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi, sè 3/2000. 15. TS. Cao V¨n S©m, Mét vµi suy nghÜ vÒ ®µo t¹o nguån nh©n lùc cã kü thuËt cho XKL§, T¹p chÝ viÖc lµm ngoµi n­íc, Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi, sè 3/2002. 16. NguyÔn Xu©n L­u, Nh÷ng thuËn lîi khã kh¨n trong viÖc héi nhËp vµ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng lao ®éng quèc tÕ, T¹p chÝ ViÖc lµm n­íc ngoµi, Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi, sè 2/2000. 17. Paul R.Krugman vµ Maurice Obstfeld, Kinh tÕ häc quèc tÕ lý thuyÕt vµ chÝnh s¸ch, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia, 1996. 18. PGS. TS Ph¹m §øc Thµnh vµ TS Mai Quèc Ch¸nh, Kinh tÕ lao ®éng, tr­êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n, Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc, 1998. 19. L©m Hµ, Cung øng lao ®éng sang lµm viÖc t¹i Malaysia trong nh÷ng th¸ng ®Çu thùc hiÖn, T¹p chÝ viÖc lµm ngoµi n­íc, Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi, sè 3/2002. 20. Phan ThÞ BÐ, X©y dùng c¬ chÕ tµi chÝnh phï hîp víi lao ®éng XKL§, T¹p chÝ ViÖc lµm n­íc ngoµi, Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi, sè 6/1999. 21. TrÇn ThÞ Thanh B×nh, Qua 3 n¨m ®­a lao ®éng ViÖt Nam sang lµm viÖc t¹i §µi Loan, T¹p chÝ viÖc lµm ngoµi n­íc, Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi, sè 6/2002. 22. Ph¹m §ç NhËt T©n, ThÞ tr­êng XKL§ t¹i Trung §«ng thùc tr¹ng vµ ®Þnh h­íng, T¹p chÝ viÖc lµm ngoµi n­íc, Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi, sè 4/2002. 23. Th«ng b¸o kÕt qu¶ héi nghÞ toµn quèc vÒ XKL§, T¹p chÝ ViÖc lµm n­íc ngoµi, Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi, sè 3/2000. 24. ThS. NguyÔn L­¬ng Ph­¬ng, Nh÷ng ®Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh XKL§ trong t×nh h×nh míi, T¹p chÝ ViÖc lµm n­íc ngoµi, Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi, sè 6/2000. 25. Tin kinh tÕ ngµy 16/9/2000, T×nh h×nh lao ®éng ë Ch©u ¸, T¹p chÝ ViÖc Lµm n­íc ngoµi, Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi, sè 5/2000. 26. M« h×nh liªn kÕt gi÷a chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng víi doanh nghiÖp XKL§ trong viÖc chuÈn bÞ t¹o nguån vµ tuyÓn chän lao ®éng ®i Malaysia. 27. TS. Cao V¨n S©m, T¨ng c­êng ®µo t¹o ngo¹i ng÷ cho lao ®éng xuÊt khÈu vµ chuyªn gia , T¹p chÝ ViÖc lµm víi n­íc ngoµi, Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi, sè 1/2001. 28. TS. Ph¹m §ç NhËt T©n, ThÞ tr­êng lao ®éng ngoµi n­íc. Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p æn ®Þnh, ph¸t triÓn thÞ tr­êng, T¹p chÝ ViÖc lµm n­íc ngoµi, Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi, sè 6/2000. 29. TS. TrÇn V¨n H»ng, Ho¹t ®éng XKL§ vµ chuyªn gia n¨m 2000. NhiÖm vô vµ ®Þnh h­íng c«ng t¸c n¨m 2001, T¹p chÝ ViÖc lµm ngoµi n­íc, Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi, sè 6/1999. 30. V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII, 1996. LÇn thø IX, 2001. 31. ViÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn, C¬ së khoa häc cña mét sè vÊn ®Ò trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn KT -XH ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 vµ tÇm nh×n 2020, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 2001. 32. TS. TrÇn V¨n H»ng, XKL§ thÞ tr­êng lao ®éng vµ chuyªn gia 2000-2001 vµ chñ tr­¬ng, ph­¬ng h­íng ®Õn 2005, T¹p chÝ viÖc lµm ngoµi n­íc, Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi, sè 1/2002. 33. TS. TrÇn V¨n H»ng, §µo t¹o nghÒ-®¸p øng nhu cÇu nh©n lùc cã kü thuËt cho c«ng t¸c XKL§, T¹p chÝ viÖc lµm ngoµi n­íc, Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi, sè 2/2002. 34. HuyÒn TÝm, XuÊt khÈu lao ®éng - c¹nh tranh gay g¾t, T¹p chÝ viÖc lµm ngoµi n­íc, Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi, sè 2/2002. 35. HuyÒn TÝm, XuÊt khÈu lao ®éng 2002,®èi s¸ch cô thÓ cho tõng thÞ tr­êng, T¹p chÝ viÖc lµm ngoµi n­íc, Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi, sè 3/2002. 36. §µo §«ng H¶i, Tu nghiÖp sinh ViÖt Nam t¹i NhËt B¶n, Hµn Quèc: Tån t¹i vµ gi¶i ph¸p, T¹p chÝ viÖc lµm ngoµi n­íc, Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi, sè 4/2002. 37. NguyÔn B¸ H¶i, ThÞ tr­êng lao ®éng Malaysia qua thêi gian thÝ ®iÓm, T¹p chÝ viÖc lµm ngoµi n­íc, Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi, sè 6/2002.