Kiến thức, thái độ, thực hành về phòng ngừa nhiễm vi rút viêm gan b của sinh viên điều dưỡng – kỹ thuật y học hệ chính quy năm cuối

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 1 * 2015 Nghiên cứu Y học Nhiễm 369 KIẾN THỨC, THÁI ĐỘ, THỰC HÀNH VỀ PHÒNG NGỪA NHIỄM VI RÚT VIÊM GAN B CỦA SINH VIÊN ĐIỀU DƯỠNG – KỸ THUẬT Y HỌC HỆ CHÍNH QUY NĂM CUỐI Trần Trịnh Quốc Việt*, Melissa Henry**, Cao Minh Nga*** TÓM TẮT Đặt vấn đề: Sinh viên khoa ĐD - KTYH năm cuối do tính chất của việc học thực hành lâm sàng, chăm sóc bệnh nhân tại các cơ sở bệnh viện nên nguy cơ bị lây nhiễm các bệnh lây qua đường máu và dịch tiết là rất cao, trong đó có bệnh VGSV B. Mục tiêu: Xác định tỉ lệ sinh viên ĐD - KTYH hệ chính quy năm cuối 2013 - 2014 có kiến thức, thái độ, thực hành đúng về phòng bệnh VGSV B và mối liên quan giữa kiến thức, thái độ, thực hành. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Cắt ngang mô tả, phân tích thực hiện trên 170 sinh viên tại khoa ĐD - KTYH, trường ĐHYD, TPHCM, từ ngày 01/01/2014 đến 31/06/2014. Kết quả: Nguồn thông tin về VGSV B sinh viên tiếp cận nhiều nhất là 81,2% từ thầy cô giáo tại khoa ĐD – KTYH. Sinh viên có kiến thức chung đúng về bệnh VGSV B 86,5%, thái độ chung đúng về phòng bệnh VGSV B là 80,1%, thực hành chung đúng về phòng bệnh 77,1%. Sinh viên có kiến thức chung đúng VGSV B thì có thái độ chung đúng cao gấp 1,6 lần so với sinh viên có kiến thức chung sai. Sinh viên có thái độ chung đúng về phòng bệnh VGSV B thì có thực hành phòng bệnh cao gấp 2,83 lần so với sinh viên có thái độ chung sai. Sinh viên có kiến thức chung đúng VGSV B thì có thực hành phòng bệnh cao gấp 1,71 lần sinh viên có kiến thức chung sai. Kết luận: Tỉ lệ sinh viên có kiến thức, thái độ, thực hành chung về phòng bệnh VGSV B là khá cao. Có mối liên quan giữa kiến thức, thái độ và thực hành. Từ khóa: Sinh viên ĐD – KTYH, kiến thức – thái độ - thực hành, bệnh VGSV B. ABSTRACT KNOWLEDGE, ATTITUDES AND PRACTICES REGARDING THE PREVENTION OF HEPATITIS B VIRUS INFECTIONS, IN FINAL YEAR UNIVERSITY NURSE - MEDICAL TECHNOLOGY STUDENT Tran Trinh Quoc Viet, Melissa Henry, Cao Minh Nga * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 19 - Supplement of No 1 - 2015: 369 - 373 Background: The final year nurse – medical technology students usually practice at hospital so that they have high risk about clinical exposure of dangerous disease, including hepatitis B disease. Objective: Determining the proportion of the final year nurse – medical technology student, scholastic year 2013-2014 have knowledge, attitude, practice about preventing hepatitis B virus and the relationship between knowledge, attitudes and practice. Subjects and methods research: Cross-sectional have analysis conducted on 170 students at the Faculty of Nursing - Medical Technology, University of Medicine and Pharmacy HCM City, from 01/01/2014 to 31/06/2014. Results: Information about Hepatitis B, which was accessed by students is the most 81.2% from thier * Khoa Điều dưỡng – Kỹ thuật Y học, Đại học Y Dược TP. HCM ** University of Northern Colorado, UNC School of Nursing, Gauter Hall, Greeley, USA *** Bộ môn Vi sinh - Khoa Y - Đại học Y Dược TP. HCM Tác giả liên lạc: ThS. Trần Trịnh Quốc Việt ĐT: 0946270379 Email: ttquocviet@gmail.com Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 1 * 2015 Chuyên Đề Nội Khoa 370 teachers. Students have the right general knowledge about hepatitis B disease is 86.5%, the right general attitude about HBV is 80.1%, the right general practice about HBV is 77.1%. Students have the right general knowledge about hepatitis B disease is they have right general attitude is 1.6 times higher than the wrong general knowledge student. Students have the right general attitude about hepatitis B prevention is they takes practice HBV 2.83 times higher than the wrong general attitude student. Students have the right general knowledge about HBV is they have right general practice prevention HBV with 1.71 times higher than students with wrong general knowledge. Conclusion: The rate of student have right general knowledge, attitudes, practices about HBV is high. There is an association between knowledge, attitudes and practices. Keywords: Nurse – Medical technology students, Knowledge – Attitude – Practice, Hepatitis B Disease. ĐẶT VẤN ĐỀ Viêm gan siêu vi B (VGSV B) là một bệnh lây qua đường máu và dịch tiết rất nghiêm trọng, do vi rút viêm gan B (HBV) gây hại cho tế bào gan, lâu dần có thể dẫn đến xơ gan và ung thư gan(2). Những người có nguy cơ cao dễ bị nhiễm siêu vi B là nhân viên y tế vì thường xuyên tiếp xúc với máu và dịch tiết của người bệnh, nhân viên khoa chạy thận nhân tạo, Điều dưỡng khoa ung bướu và hóa trị liệu, nhân viên làm trong phòng xét nghiệm, khoa hô hấp, phẩu thuật viên, bác sĩ, nha sĩ và cả sinh viên Điều dưỡng – Kỹ thuật y học khi thực tập tại các bệnh viện(6,7). Và sinh viên khoa Điều dưỡng – Kỹ thuật y học năm cuối do tính chất của việc học thực hành lâm sàng, chăm sóc bệnh nhân tại các cơ sở bệnh viện nên nguy cơ bị lây nhiễm các bệnh lây qua đường máu và dịch tiết là rất cao, trong đó có bệnh viêm gan siêu vi B(4,5). Do đó, nghiên cứu này nhằm khảo sát tỉ lệ kiến thức – thái độ – thực hành của sinh viên về phòng ngừa bệnh VGSV B, từ đó cung cấp cho sinh viên Điều dưỡng – Kỹ thuật y học những kiến thức cơ bản để phòng bệnh. Ngoài ra, nghiên cứu này cũng sẽ giúp các nhà quản lý Đại học hợp tác với các nhà quản lý cơ sở lâm sàng về hiệu quả của việc tiêm chủng HBV từ đó phát triển hơn nữa các chiến lược để thúc đẩy và cải thiện sự cần thiết của việc chủng ngừa viêm gan siêu vi B cho sinh viên y khoa. Từ đó góp phần quan trọng ngăn ngừa sự lây nhiễm viêm gan siêu vi B trong cộng đồng. Mục tiêu nghiên cứu Xác định tỉ lệ sinh viên Điều dưỡng – Kỹ thuật y học hệ chính quy năm cuối 2013 - 2014 có kiến thức, thái độ, thực hành đúng về phòng bệnh viêm gan siêu vi B và mối liên quan giữa kiến thức, thái độ, thực hành. ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang mô tả có phân tích. Địa điểm nghiên cứu: Khoa Điều dưỡng – Kỹ thuật y học, Đại Học Y Dược TP. HCM. Dân số nghiên cứu Toàn bộ SV ĐD-KTYH hệ chính quy năm cuối của khoa ĐD-KTYH, Đại học Y Dược TP. HCM. Cỡ mẫu nghiên cứu: công thức tính cỡ mẫu trong một quần thể hữu hạn )1()1( )1( 2 2/1 2 2 2/1 ppZNd ppZN n        Trong đó: (=0,05) do đó Z0,975=1,96, P=50% (vì chưa tham khảo được kết quả của nghiên cứu tương tự nên ước tính p =0,5), d=0,05 (sai số 5%), N là tổng sinh viên tại khoa (170), nên 170 ≥ n ≥ 121. Phương pháp phân tích và xử lý số liệu Nhập liệu bằng phần mềm epidata 3.1 Phân tích số liệu bằng phần mềm stata 12.0 Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 1 * 2015 Nghiên cứu Y học Nhiễm 371 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Sau khi nghiên cứu 170 sinh viên năm cuối tại khoa ĐD-KTYH, Đại Học Y Dược TP. HCM chúng tôi thấy rằng đa số là sinh viên nữ chiếm 75,5%, chuyên ngành học Điều dưỡng và Hộ sinh chiếm cao nhất 24,1% và 24,7%, dân tộc kinh chiếm 98,2%, chủ yếu là thường trú nông thôn 64,7%, biết về VGSV B là 100%, đa số gia đình không có tiền sử về VGSV B chiếm 82,4%, nguồn thông tin về VGSV B được sinh viên tiếp cận chiếm cao nhất là từ nhà trường, thầy cô giáo tại khoa và từ NVYT khi đi lâm sàng bệnh viện. Bảng 1: Kiến thức của sinh viên về bệnh VGSV B Kiến thức Đúng n (%) Chưa đúng n (%) Tác nhân gây bệnh 161 (94,7) 9 (5,3) Về sự nguy hiểm của bệnh 133 (78,2) 37 (21,8) Về đối tượng mắc bệnh 146 (85,9) 24 (23,8) Về các đường lây nhiễm 134 (78,8) 36 (21,2) Về các trường hợp lây nhiễm bệnh 133 (78,2) 37 (21,8) Cách xử trí khi bị phơi nhiễm trên lâm sàng 101 (59,4) 69 (40,6) Về các biện pháp phòng bệnh 125 (73,5) 45 (26,5) Về vắc xin phòng ngừa 160 (94,1) 10 (5,9) Lịch tiêm ngừa vắc xin 123 (72,3) 47 (27,7) Lợi ích của vắc xin 117 (68,8) 53 (31,2) Cách phát hiện bệnh 158 (92,9) 12 (7,1) KIẾN THỨC CHUNG ĐÚNG 147 (86,5) 23 (13,5) Tỉ lệ sinh viên có kiến thức đúng về tác nhân gây bệnh chiếm cao nhất 94,7%, thấp nhất là cách xử trí đúng phơi nhiễm trên lâm sàng 59,4%. Kiến thức chung đúng về VGSV B chiếm khá cao (86,5%). Chỉ có (13,5%) tỉ lệ sinh viên có kiến thức chưa đúng về bệnh VGSV B. Bảng 2: Thái độ của sinh viên về bệnh VGSV B Thái độ Đúng n (%) Chưa đúng n (%) Nên thay đôi găng tay mới và dụng cụ mới trước khi tiêm cho bệnh nhân 154 (90,6) 16 (9,4) Yêu cầu nhân viên y tế thay đổi găng mới và dụng cụ mới khi tiêm cho mình 150 (88,2) 20 (11,8) Yêu cầu thợ cắt tóc thay đổi lưỡi dao cạo râu, cạo lông mặt 146 (85,9) 24 (14,1) Sử dụng riêng dụng cụ cá nhân 151 (88,8) 19 (11,2) Xét nghiệm VGSV B trước khi truyền máu 158 (92,9) 12 (78,2) Thái độ Đúng n (%) Chưa đúng n (%) Đi xét nghiệm máu để phát hiện VGSV B 156 (91,8) 14 (8,2) Nên tiêm vắc xin ngừa VGSV B 160 (94,1) 10 (5,9) THÁI ĐỘ CHUNG ĐÚNG 136 (80,1) 34 (19,9) Thái độ đúng về tiêm ngừa vắc xin VGSV B chiếm tỉ lệ cao nhất 94,1%, thấp nhất là thái độ đúng khi yêu cầu thợ cắt tóc thay đổi lưỡi dao cạo 85,9%. Tỉ lệ sinh viên có thái độ đúng chung về phòng bệnh VGSV B chiếm tương đối cao 80,1%. Tỉ lệ sinh viên có thái độ chung không đúng về phòng bệnh VGSV B là (19,9%). Bảng 3: Thực hành của sinh viên về phòng bệnh VGSV B Thực hành Đúng n (%) Chưa đúng n (%) Về tiêm ngừa vắc xin 94 (55,3) 76 (44,7) Về dùng dụng cụ cá nhân 137 (80,6) 33 (19,4) Khai báo khi bị phơi nhiễm 114 (67,1) 56 (32,9) Luôn thay găng và dụng cụ mới khi chăm sóc bệnh nhân 138 (92,9) 32 (7,1) Luôn mang dụng cụ bảo hộ khi chăm sóc bệnh nhân 134 (78,8) 36 (21,2) THỰC HÀNH CHUNG ĐÚNG 132 (77,1) 38 (22,9) Thực hành đúng về luôn thay găng và dụng cụ mới khi chăm sóc bệnh nhân chiếm cao nhất 92,9%, thấp nhất là thực hành về khai báo khi bị phơi nhiễm 67,1%. Tỉ lệ sinh viên có thực hành đúng về phòng bệnh VGSV B chiếm (77,1%). Còn (22,9%) sinh viên có thực hành chưa đúng về phòng bệnh VGSV B. Bảng 4: Mối liên quan giữa kiến thức chung và thái độ chung về phòng bệnh VGSV B. Kiến thức chung Thái độ chung Tổng P PR (KTC 95%) Đúng n (%) Sai n (%) Đúng 123 (83,7) 24 (16,3) 147 0,001 1,60 (1,08 – 2,39) Sai 12 (52,2) 11 (47,8) 23 Tổng 135 35 170 Có mối liên quan giữa kiến thức chung và thái độ chung, sinh viên có kiến thức chung đúng thì tỉ lệ thái độ chung đúng cao gấp 1,60 lần so với sinh Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 1 * 2015 Chuyên Đề Nội Khoa 372 viên kiến thức chung sai, với giá trị p trong phép kiểm chi bình phương (p = 0,001). Bảng 5: Mối liên quan giữa thái độ chung với thực hành chung về phòng bệnh VGSV B (n=170) Thái độ chung Thực hành chung Tổng P PR (KTC 95%) Đúng n (%) Sai n (%) Đúng 120 (88,9) 15 (11,1) 135 < 0,001 2,83 (1,73 – 4,63) Sai 11 (31,4) 24 (68,6) 35 Tổng 131 39 170 Có mối liên quan giữa thái độ chung với thực hành chung, sinh viên thái độ đúng chung có tỉ lệ thực hành chung đúng cao gấp 2,83 lần so với sinh viên thái độ chung sai, với giá trị p trong phép kiểm chi bình phương (p< 0,001). Bảng 6: Mối liên quan giữa kiến thức chung và thực hành chung phòng bệnh VGSV B Kiến thức chung Thực hành chung Tổng P PR (KTC 95%) Đúng n (%) Sai n (%) Đúng 120 (81,6) 27 (18,4) 147 <0,001 1,71 (1,11 – 2,63) Sai 11 (47,8) 12 (52,2) 23 Tổng 131 39 170 Sự khác biệt có ý nghĩa về mặt thống kê giữa kiến thức với thực hành, sinh viên kiến thức chung đúng về bệnh VGSV B có tỉ lệ thực hành chung đúng cao gấp 1,71 lần so với sinh viên kiến thức chung sai, với giá trị p trong phép kiểm chi bình phương (p< 0,001). BÀN LUẬN Kiến thức chung đúng về bệnh VGSV B của sinh viên khi trả lời đúng trên 65% là 8/12 nội dung chiếm tỉ lệ 86,5%. Tỉ lệ này gần bằng nghiên cứu của Hwang, Huang và Yi(4) ở sinh viên Mỹ gốc Việt 87,0%. Điều này cho thấy sinh viên ĐD – KTYH, ĐHYD TPHCM có kiến thức chung về bệnh VGSV B là khá cao. Sinh viên có thái độ chung đúng về phòng bệnh VGSV B khi trả lời đúng trên 85% là 6/7 nội dung chiếm 80,1%. Kết quả này có được là do sinh viên có kiến thức chung đúng về bệnh VGSV B khá cao 86,5%. Tỉ lệ sinh viên thực hành chung đúng về phòng bệnh VGSV B khi thực hiện đúng trên 65% là 4/6 nội dung trên chiếm 77,1%. Tỉ lệ này cao hơn nhiều so với nghiên cứu của Huỳnh Thị Kim Truyền(3) về sinh viên Cao Đẳng Sư Phạm 17%. Tuy nhiên còn có tới 20,9% sinh viên thực hành chưa đúng, có thể do chủ quan, hoặc do thiếu dụng cụ thực hành tại các cơ sở tại bệnh viện khi đi lâm sàng nên sinh viên chưa thể thực hành đúng quy trình. Tỉ lệ sinh viên có kiến thức chung đúng về bệnh VGSV B cao thì có thái độ chung sẽ cao, sự chênh lệch này là 1,60 lần. Sự chênh lệch này cao hơn trong nghiên cứu của Alam Maqbool(1), mối liên quan giữa tỉ lệ sinh viên có thái độ chung đúng ở nhóm có kiến thức chung đúng cao gấp 1,11 lần so với nhóm kiến thức sai với (p=0,008) và PR (KTC 95%) = 1,11 (1,02 – 1,22). Sự khác biệt có ý nghĩa về mặt thống kê giữa tỉ lệ sinh viên thực hành chung đúng về phòng bệnh VGSV B ở nhóm có thái độ đúng chung và nhóm có thái độ sai về phòng bệnh VGSV B, với p trong phép chi bình phương (p< 0,001) và PR (KTC 95%) = 2,83 (1,73 – 4,63). Tỉ lệ sinh viên có thái độ chung đúng về phòng bệnh VGSV B cao thì có thực hành chung đúng về phòng VGSV B sẽ cao và ngược lại, sự chênh lệch này là 2,83 lần. Qua phân tích cho thấy sinh viên kiến thức chung đúng về bệnh VGSV B có tỉ lệ thực hành chung đúng cao gấp 1,71 lần so với sinh viên kiến thức chung sai, sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê với giá trị p trong phép kiểm chi bình phương (p < 0,001) và (KTC 95%) = (1,11 – 2,63). Sự khác biệt này cho thấy kiến thức đóng một vai trò khá quan trọng trong việc thực hành phòng chống VGSV B của sinh viên ĐD-KTYH. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ Tỉ lệ sinh viên có kiến thức chung đúng về bệnh VGSV B là 86,5%, thái độ đúng chung về phòng bệnh VGSV B 80,1%, thực hành chung đúng về phòng bệnh VGSV B là 77,1%. Có mối liên quan giữa kiến thức, thái độ phòng bệnh VGSV B và thực hành chung về phòng bệnh VGSV B. Qua kết quả nghiên cứu, chúng tôi có một số đề xuất kiến nghị như sau: Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 1 * 2015 Nghiên cứu Y học Nhiễm 373 Nên tổ chức tiêm ngừa cho tất cả sinh viên khoa ĐD – KTYH nói riêng và sinh viên ngành y nói chung. Các cơ quan y tế nên phổ biến nhiều hơn về lợi ích và sự cần thiết của xét nghiệm phát hiện bệnh và tiêm ngừa vắc xin VGSV B. Các bệnh viện có sinh viên thực tập cần trang bị đầy đủ dụng cụ để sinh viên thực tập tại những nơi này có thể làm đúng các quy trình kỹ thuật nhằm đảm bảo chăm sóc sức khỏe an toàn cho bệnh nhân cũng như bảo vệ cho chính các sinh viên thực tập. Cần kết hợp của nhiều ban ngành, đoàn thể và cá nhân nhằm đẩy mạnh công tác phòng chống bệnh VGSV B trong nhà trường cũng như ngoài cộng đồng xã hội cho tất cả đối tượng, đặc biệt là sinh viên ngành y nói chung và sinh viên ĐD – KTYH nói riêng. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Alam M (2006). "Knowledge, attitudes and practices about prevent HBV, HCV of student at Sargodha". Anals of Saudi medicine, 22 (5-6), 396-399. 2. Bộ Y Tế (2012). Dịch Tễ Học Các Bệnh Lây Truyền Nhiễm Phổ Biến, Nhà Xuất Bản Y Học, Hà Nội, tr. 333 - 341. 3. Huỳnh Thị Kim Truyền (2010). “Kiến thức, thái độ, thực hành về phòng bệnh viêm gan siêu vi B của sinh viên ở ký túc xá trường Cao đẳng Sư phạm Nha Trang, Khánh Hòa”. Luận văn tốt nghiệp CN YTCC, niên khóa 2006-2010, Đại học Y Dược TP. HCM. 4. Hwang J, Huang CH, Yi J (2010). "Knowledge about hepatitis B and predictors of hepatitis B vaccination among Vietnamese American college students. Journal of American College Health". Journal of American College Health56 (4), 377-382. 5. Lundberg P, Dahlström E, Viberg EF (2013). "Knowledge about hepatitis B virus infection and attitudes towards hepatitis B virus vaccination among Vietnamese university students in Ho Chi Minh City". Department of Public Health and Caring Sciences. 6. Opio CK, Ocama P, Lee WM (2005). "Hepatitis B virus infection: Current status". American journal of medicine, 118, 15-22. 7. Taylor VM, Choe JH, Yasui Y, Li L, Burke N, Jackson JC (2005). "Hepatitis B awareness, testing, and knowledge among Vietnamese American men and women". Journal of Community Health, 30 (6), 477-490. Ngày nhận bài báo: 27/10/2014 Ngày phản biện nhận xét bài báo: 30/10/2014 Ngày bài báo được đăng: 10/01/2015