Kỹ thuật nuôi cá nước ngọt dành cho người nuôi cá

Dù ¸n ph¸t triÓn céng ®ång lång ghÐp Do oxfam-quebec tµi trî Kü thuËt nu«i c¸ n−íc ngät (Tµi liÖu dïng cho ng−êi nu«i c¸) Ng−êi biªn so¹n: Ph¹m C«ng Phin C¸n bé dù ¸n OXFAM-Quebec Th¸ng 3 n¨m 2000 2Môc lôc Mèi quan hÖ gi÷a c¸c sinh vËt trong vùc n−íc ......................................................................3 PhÇn I: §Æc ®iÓm sinh vËt cña c¸c loµi c¸ nu«i .....................................................................5 C¸ ChÐp...................................................................................................................................5 C¸ R« phi ................................................................................................................................5 C¸ Tr¾m Cá.............................................................................................................................6 C¸ MÌ Tr¾ng ...........................................................................................................................6 C¸ MÌ Hoa..............................................................................................................................6 C¸ Tr¾m ®en ...........................................................................................................................7 C¸ Tr«i ....................................................................................................................................7 C¸ Tr«i Ên §é .........................................................................................................................7 C¸ Trª .....................................................................................................................................8 C¸ Migran ...............................................................................................................................8 PhÇn II: Kü thuËt nu«i c¸ thÞt trong ao .................................................................................9 I. C¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt khi nu«i c¸ ....................................................................................9 II. C¸c ®iÒu kiÖn cña mét ao nu«i c¸ tiªu chuÈn....................................................................9 III. ChuÈn bÞ ao nu«i c¸ .......................................................................................................10 IV. ChuÈn bÞ gièng c¸..........................................................................................................13 V. C¸ch cho c¸ ¨n ................................................................................................................15 VI. Bèn c«ng thøc nu«i c¸ ...................................................................................................17 VII. Th¨m ao hµng ngµy ......................................................................................................18 VIII. Thu ho¹ch c¸...............................................................................................................19 IX. Phßng vµ ch÷a bÖnh cho c¸............................................................................................19 3Mèi quan hÖ gi÷a c¸c sinh vËt trong vùc n−íc Nhê ¸nh s¸ng mÆt trêi, c¸ míi cã thÓ nh×n thÊy thøc ¨n mµ kiÕm måi dÔ dµng. Còng nhê ¸nh s¸ng mÆt trêi mµ t¶o (phï du thùc vËt) míi cã thÓ quang hîp ®−îc ¸nh s¸ng, vµ ''¨n'' muèi dinh d−ìng hßa tan trong n−íc tõ bïn ®¸y mµ sinh s«i ph¸t triÓn ®Ó lµm thøc ¨n cho c¸ mÌ tr¾ng vµ thøc ¨n cho ®éng vËt ¨n t¶o (®éng vËt phï du). T¶o còng th¶i ra « xy kÕt hîp mÆt nuíc th«ng tho¸ng t¹o ®iÒu kiÖn cho « xy khuÕch t¸n trong nuíc cho c¸ thë. T¶o chÕt ®i thµnh c¸c chÊt vÈn. §éng vËt ¨n t¶o lµ nguån thøc ¨n trùc tiÕp cña ®éng vËt ®¸y nh− èc, sß, hÕn, giun, cua v.v... vµ ®éng vËt ®¸y nµy lµ nguån cung cÊp thøc ¨n cho c¸ chÐp, c¸ tr¾m ®en. ChÊt vÈn lµ nguån cung cÊp thøc ¨n cho c¸c lo¹i c¸ tr«i, c¸ chÐp, tr¾m ®en. Mét phÇn chÊt vÈn l¾ng xuèng ®¸y thµnh bïn ®Ó trë thµnh muèi kho¸ng hßa tan trong n−íc. Cá, rau, bÌo trong ao ®Çm lµ nguån cung cÊp thøc ¨n cho c¸ tr¾m cá, Tãm l¹i chóng ta cÇn chó ý: ¸nh s¸ng v« cïng quan träng trong vùc n−íc vµ líp bïn ®¸y cã vai trß v« cïng quan träng trong viÖc s¶n sinh ra nguån thøc ¨n cho c¸c loµi trong vùc n−íc ®Ó cuèi cïng c¸ tån t¹i vµ ph¸t triÓn. (xin xem h×nh vÏ phÇn trang sau) 4 5PhÇn I: §Æc ®iÓm sinh vËt cña c¸c loµi c¸ nu«i C¸ chÐp - Sèng ë tÇng ®¸y - Thøc ¨n: Sinh vËt ®¸y nh− èc, giun, c«n trïng, mïn b· h÷u c¬, thùc vËt non, phô phÕ phÈm n«ng nghiÖp, c¸ ¨n t¹p vµ thiªn vÒ ®éng vËt. C¸ R« phi: Cã 2 lo¹i c¸ r« phi: 1. C¸ R« phi th−êng (kÐm lín h¬n c¸ r« phi v»n) 2. C¸ r« phi v»n C¸ r« phi v»n: - Sèng ë tÇng ®¸y - Thøc ¨n: Mïn b· h÷u c¬, t¶o l¾ng ë ®¸y ao, c«n trïng sèng trong n−íc, thùc vËt mÒm, rau, bÌo, sinh vËt phï du vµ phÕ phô phÈm n«ng nghiÖp. 6C¸ tr¾m cá - Sèng ë tÇng mÆt, tÇng gi÷a vµ ven bê cã thùc vËt thñy sinh. - Thøc ¨n: Thùc vËt thñy sinh, rong rªu, cá mÒm, bÌo, rau xanh, bét, c¸m, thøc ¨n ®éng vËt. (ë nh÷ng ao cã nhiÒu cá n−íc, ng−êi ta th¶ tr¾m cá ®Ó vÖ sinh ao) C¸ MÌ Tr¾ng - Sèng ë tÇng n−íc gi÷a vµ trªn, b¬i léi nhanh nhÑn, sèng thµnh tõng ®µn. - Thøc ¨n: thùc vËt phï du lµ chÝnh. Ngoµi ra ¨n c¸m, b· ®Ëu, b· r−îu v.v C¸ MÌ Hoa - Sèng thµnh tõng ®µn ë tÇng n−íc gi÷a - Thøc ¨n: Kh¸c víi mÌ tr¾ng, mÌ hoa ¨n ®éng vËt phï du lµ chñ yÕu, nªn thÝch hîp nu«i ghÐp víi c¸c loµi c¸ kh¸c. cßn ¨n c¸c thøc ¨n phô kh¸c nh− c¸m, bét mú, b· ®Ëu v.v... 7C¸ Tr¾m ®en - Sèng ë tÇng ®¸y - Thøc ¨n : èc, hÕn, cua, chÊt bét nh− b· ®Ëu, kh« dÇu trén víi bét c¸ kh¸c trong ao. C¸ Tr«i: - Sèng ë tÇng ®¸y, tÇng gi÷a - Thøc ¨n: mïn b· h÷u c¬ lµ chÝnh. Ngoµi ra ¨n ph©n h÷u c¬, c¸m, b· ®Ëu vµ thøc ¨n chÊt bét d− thõa ch×m xuèng ®¸y ao. C¸ Tr«i Ên §é - Sèng ë tÇng ®¸y - Thøc ¨n: t¹p ¨n nh− c¸ tr«i ViÖt Nam. 8C¸ Trª (Gåm c¸c loµi c¸ trª tr¾ng, trª vµng miÒn Nam, c¸ trª vµng miÒn B¾c, c¸ trª Phi) - Sèng ë tÇng ®¸y - Thøc ¨n: Cua, t«m, èc, hÕn, ®éng vËt thèi r÷a. Phô phÈm n«ng nghiÖp vµ c¸c s¶n phÈm d− thõa trong sinh ho¹t gia ®×nh. C¸ Migran - Sèng ë tÇng ®¸y - Thøc ¨n: chÊt h÷u c¬ vôn n¸t, c¸t bïn, rong t¶o, thùc vËt v.v.. 9PhÇn II: Kü thuËt nu«i c¸ thÞt trong ao I. C¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt khi nu«i c¸ 1) Ao 2) C¸ gièng 3) Con ng−êi: CÇn cï lao ®éng, cã kü thuËt 4) Thøc ¨n cho c¸ II. C¸c ®iÒu kiÖn cña mét ao nu«i c¸ tiªu chuÈn 1) Ao nu«i nguån n−íc dÔ dµng trong viÖc cÊp vµ tho¸t n−íc 2) §Êt thÞt hoÆc thÞt pha c¸t ®Ó dÔ gi¶i ®éc n−íc 3) Ao ph¶i quang ®·ng ®Ó tiÖn ®i l¹i ch¨m sãc. 4) Ao h×nh ch÷ nhËt réng 300 ®Õn 500 m2, n−íc s©u 1 - 1.5 m. 5) Cã cèng cÊp vµ tho¸t n−íc d−íi ®Æt so le nhau, ®¸y ao nghiªng vÒ cèng tho¸t n−íc. 10 III. ChuÈn bÞ ao nu«i c¸ 1) Tu bæ vµ tÈy dän ao nu«i c¸ Tu bæ vµ tÈy dän tr−íc khi th¶ c¸ lµ ®iÒu kiÖn b¾t buéc ph¶i lµm a) §èi víi ao míi ®µo ch−a nu«i - DÉn n−íc vµo ao vµi ba lÇn ®Ó röa ao - Bãn 10 - 20 kg v«i cho 100m2 ®Ó diÖt trïng, khö chua - Bãn lãt 50 kg ph©n chuång cho 100 m2 ao. b) §èi víi ao ®· nu«i - Th¸o c¹n n−íc cò ®Ó thu ho¹ch c¸. - VÐt bïn: §Ó lµm s¹ch ®¸y ao, gi¶i phãng khÝ ®éc T¨ng dung tÝch ao (th× nu«i ®−îc nhiÒu c¸ h¬n) ®Ó l¹i ®¸y mét líp kho¶ng 10 - 15 cm lµ ®ñ. NÕu ao Ýt bïn th× chØ cÇn t¸t c¹n n−íc 11 Tr−êng hîp ®¸y ao lµ ®Êt c¸t: - LÊy ®Êt thÞt phñ lªn mÆt ®¸y ao líp dµy 20 cm. Bãn ph©n h÷u c¬ ®Òu kh¾p mÆt ao råi cho n−íc x¨m x¾p vµo ng©m. Bê ao còng cÇn ®¾p thªm ®Êt thÞt ®Ó khái bÞ s¹t lë - San b»ng ®¸y ao Ph¬i n¾ng 7 - 10 ngµy cho ®Õn khi ®¸y ao nøt r¹n ch©n chim. (§èi víi ®Êt chua phÌn: chØ võa se kh« lµ ®−îc ®Ó chèng ''x× phÌn") - Bãn v«i bét cho ®¸y ao. (10 - 15 kg cho 100 m2) nh»m môc ®Ých: - Khö chua - Phßng trõ ®Þch h¹i c¸ nh−: r¾n, Õch, cãc, c¸ d÷, c¸ t¹p.... - Trõ vi khuÈn vµ ký sinh trïng g©y bÖnh cho c¸ - Lµm cho líp bïn ®¸y xèp, tho¸ng khÝ, ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh chuyÓn hãa chÊt h÷u c¬ thµnh muèi dinh d−ìng. 12 - Bãn lãt ®¸y ao: B»ng ph©n chuång ®Ó t¨ng nguån thñy sinh ®¸y ao (50 kg cho 100 m2 ®¸y ao.) - Th¸o n−íc vµo ao (Sau khi tÈy ao xong): N−íc lÊy vµo läc qua ®Ëp ch¾n ®Ó ng¨n r¸c vµ c¸c lo¹i c¸ t¹p, c¸ d÷ vµo, møc n−íc läc vµo chØ cÇn 0,5 - 0,7 m s©u Ng©m n−íc ao tõ 5 - 7 ngµy ®Ó n−íc ao ng¶ mµu xanh lôc (nghÜa lµ c¸c loµi thøc ¨n tù nhiªn ®· ph¸t triÓn phong phó) råi míi ®−îc th¶ c¸. Ph¸t quang nh÷ng bôi rËm chung quanh ao: - §Ó ao kh«ng bÞ cím n¾ng - §Ó ®i l¹i dÔ dµng h¬n trong viÖc ch¨m sãc qu¶n lý ao 13 §çi víi ao ®µo míi: Kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i tu bæ hµng n¨m. - Söa ch÷a bê ao, lÊp kÝn c¸c hang hèc nÕu cã - Söa ch÷a cèng cÊp vµ tho¸t n−íc IV. ChuÈn bÞ gièng c¸ 1/ ChÊt l−îng con gièng: CÇn cã gièng c¸ tèt b¶o ®¶m c¸c ®iÒu kiÖn sau: - C¸ gièng ph¶i ®Òu con, quy cì tiªu chuÈn dµi 8 - 12 cm. - B¬i léi ho¹t b¸t, kh«ng dÞ h×nh. - V©y vÈy phñ kÝn, kh«ng mÊt nhít, kh«ng x©y x¸t kh«ng bÖnh tËt, - Cã mµu s¾c t−¬i t¾n tù nhiªn. (Ph¶i chó ý kh«ng bÞ lõa do c¸c hiÖn t−îng tiªu cùc ë kh©u giao nhËn.) VËn chuyÓn c¸ vÒ ao nu«i: NÕu kho¶ng c¸ch gÇn cho vµo thïng x« , chËu, hoÆc sät lãt ni l«ng VËn chuyÓn tõ xa ph¶i dïng tói nil«ng vµ b¬m « xy. 14 2/ LuyÖn c¸: - Môc ®Ých luyÖn c¸: §Ó cho c¸ quen víi m«i tr−êng chËt chéi tr−íc khi vËn chuyÓn ®i xa. - C¸ch luyÖn: S¸ng sím hoÆc chiÒu dïng l−íi kÐo dån l¹i trong vßng tõ 15 ®Õn 20. Råi bu«ng ra, mçi ngµy 2 lÇn, lµm liÒn trong 3 ®Õn 4 ngµy 3/ Ðp c¸ tr−íc khi vËn chuyÓn: Môc ®Ých: §Ó cho c¸ ®−îc luyÖn quen víi ®iÒu kiÖn chËt chéi, chÞu ®−îc ng−ìng « xy thÊp (th−êng c¸ gièng ®−îc luyÖn tr−íc khi chuyÓn ®i xa). Dï vËn chuyÓn b»ng c¸ch nµo, c¸ còng ph¶i ®−îc Ðp kü tr−íc khi vËn chuyÓn. C¸ch Ðp c¸: Nhèt c¸ gièng vµo mét c¸i lång b»ng l−íi ni l«ng (gäi lµ giai) víi mËt ®é 1,200 con/m3 n−íc ®Æt trong n−íc s¹ch cã dßng n−íc s¹ch ch¶y nhÑ liªn tôc. 4/ Th¶ c¸ gièng: Tr−íc khi th¶ c¸ gièng cÇn t¾m n−íc tiÖt trïng phßng bÖnh cho c¸ Thao t¸c th¶ c¸ cÇn nhÑ nhµng ®Ó c¸ quen dÇn víi n−íc ao Kh«ng ®øng trªn bê vøt c¸ xuèng ao ®Ó c¸ khái bÞ cho¸ng. 15 V. C¸ch cho c¸ ¨n 1) Cho ¨n theo 4 tiªu chuÈn quy ®Þnh: §Þnh l−îng: Môc ®Ých kh«ng ®Ó thiÕu thøc ¨n lµm c¸ chËm lín vµ còng kh«ng ®Ó thõa thøc ¨n g©y l·ng phÝ, « nhiÔm m«i tr−êng n−íc ao. §Þnh chÊt: Phèi hîp c¸c thµnh phÇn thøc ¨n §¹m - L©n - Ka li (NPK), thøc ¨n th« vµ thøc ¨n tinh bét. §Þnh thêi gian: §Ó c¸ dÔ t×m måi, t×m nhanh h¬n. ¨n ®−îc hÕt thøc ¨n h¬n Cho c¸ thøc ¨n xanh vµo buæi chiÒu. Cho c¸ ¨n thøc ¨n tinh vµo buæi s¸ng §Þnh ®Þa ®iÓm: §Ó c¸ dÔ t×m måi, t×m nhanh h¬n. ¨n ®−îc hÕt thøc ¨n h¬n 16 2) Cho ¨n b»ng khung tre næi: ®Ó thøc ¨n xanh: (Cø 100 m2 ao th× lµm 1m2 khung tre). - Th¶ cá rau, bÌo vµo khung tre næi cè ®Þnh ®Ó c¸ ¨n tËp trung, dÔ lµm vÖ sinh vµ vít b· cò thõa. - Khung tre cho c¸ ¨n cÇn ®Æt c¸ch bê ao 1 - 2 m. - Tr−íc khi cho ¨n thøc ¨n míi ph¶i vít thøc ¨n cò thõa lªn bê råi cho thøc ¨n míi vµo khung. 3) Cho ¨n b»ng giµn m¸ng: (®èi víi thøc ¨n tinh) Giµn chØ c¸ch ®¸y ao kho¶ng 50 cm c¸ch bê 1 mÐt. Cø 100 m2 ao cÇn 1 m2 giµn. Khi cho c¸ ¨n, thøc ¨n tinh ph¶i nhµo n−íc cho dÎo, viªn thµnh viªn cho vµo giµn ch×m vµo trong giµn ®Ó tiÖn theo dâi xem møc thøc ¨n cho c¸ ngµy h«m tr−íc thõa hay thiÕu vµ lµm vÖ sinh giµn cho tiÖn. M¸ng th−êng xuyªn ®−îc vÖ sinh s¹ch sÏ vµ ®Ó cè ®Þnh. 17 VI. Bèn c«ng thøc nu«i c¸: Tû lÖ nu«i ghÐp theo c«ng thøc Mét ao kh«ng thuËn tiÖn cho viÖc nu«i mÌ, tr«i, tr¾m, chÐp: Nªn c¶i t¹o l¹i nu«i trª phi lai hoÆc nu«i Õch, l−¬n. 18 VII. Th¨m ao hµng ngµy Môc ®Ých cña th¨m hµng ngµy: - §Ó kiÓm tra bê ao, ®¨ng cèng ®Ó kÞp thêi tu bæ khi háng, nhÊt lµ vµo mïa m−a lò, møc n−íc ao §Æc biÖt vµo nh÷ng th¸ng chuyÓn mïa vµ chuyÓn trêi: - Theo dâi mµu n−íc ao, ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh l−îng thøc ¨n. - CÇn th−êng xuyªn quan s¸t t×nh tr¹ng c¸: C¸ gÇy yÕu lµ c¸ ®ãi. CÇn t¨ng l−îng thøc ¨n vµ ph©n bãn trong ngµy. - C¸ b¬i yÕu, t¶n m¹n, dùa s¸t vµo bê lµ c¸ yÕu, bÞ bÖnh. CÇn kiÓm tra kü t×m nguyªn nh©n g©y bÖnh. NÕu c¸ m¾c bÖnh cÇn thay n−íc ao vµ ch÷a bÖnh cho c¸ b»ng thuèc. - C¸ næi ®Çu l©u, lê ®ê, t¶n m¹n lµ c¸ thiÕu « xy trÇm träng. CÇn cÊp n−íc cho ao ®Õn khi c¸ trë l¹i ho¹t ®éng b×nh th−êng hoÆc chuyÓn nhanh c¸ sang ao cã n−íc míi s¹ch. Thêi gian th¨m ao: nªn th¨m vµo buæi s¸ng 19 VIII. Thu ho¹ch c¸ Nªn 6 th¸ng ®¸nh tØa thµ bï vµ thu ho¹ch vµo nh÷ng ngµy cuèi n¨m. Môc ®Ých ®¸nh tØa th¶ bï lµ thu ho¹ch nh÷ng con ®· ®ñ lín. IX. Phßng vµ ch÷a bÖnh cho c¸ T×m hiÓu nguyªn nh©n c¸ cã bÖnh. - Do m«i tr−êng: NhiÖt ®é , ®é pH, hµm l−îng « xy kh«ng thÝch hîp. - ChÕ ®é ch¨m sãc kh«ng ®¶m b¶o: MËt ®é, chÕ ®é ¨n, ®¸nh b¾t kh«ng phï hîp. - Do c¸c sinh vËt trong n−íc g©y bÖnh hoÆc do bÞ thiÕu vitamin vµ l©y lan bÖnh tõ c¸ kh¸c sang... 1/ Phßng bÖnh cho c¸: §èi víi c¸, viÖc ch÷a bÖnh rÊt khã kh¨n nªn cÇn phßng bÖnh lµ chÝnh. Ao nu«i c¸: §óng tiªu chuÈn kü thuËt. Tr−íc khi nu«i c¸, cÇn tÈy dän ao b»ng v«i bét, n−íc ao cÇn b¶o ®¶m tÝnh chÊt lý, hãa, sinh vËt häc. Nguån n−íc ao ph¶i s¹ch, kh«ng « nhiÔm vµ kh«ng cã mÇm bÖnh. Ao b¶o ®¶m ®é s©u, cã hÖ thèng cÊp tho¸t n−íc tiÖn lîi. T¾m cho c¸ tr−íc khi th¶ c¸ gièng vµo ao nu«i. T¾m bµng dung dÞch muèi ¨n (NaCl) hoÆc b»ng thuèc tÝm ®Ó phßng bÖnh cho c¸. Nång ®é muèi cÇn dïng tõ 2% - 3% ( 2 - 3 kg muèi hßa tan víi 100 lÝt n−íc). T¾m trong vßng 5 - 10 phót. NÕu dïng thuèc tÝm nång ®é lµ 1/50.000 ®Õn 1/100.000 (tøc lµ l gram thuèc tÝm pha víi 50 ®Õn 100 lÝt n−íc). * C¸ch t¾m: ng©m c¶ v¹t c¸ cho vµo dông cô ®· pha s½n dung dÞch trong thêi gian quy ®Þnh. Lo¹i bá c¸ yÕu, sau khi ®· t¾m cho c¸ xong råi míi th¶ Nu«i c¸ theo ®óng quy tr×nh kü thuËt: - Ao c¸ ®−îc chuÈn bÞ nu«i tèt. MËt ®é c¸ th¶ võa ph¶i. - Cho c¸ ¨n ®Çy ®ñ theo 4 ®Þnh. - Qu¶n lý ch¨m sãc c¸ trong ao th−êng xuyªn. 20 - Trõ ®éc thøc ¨n vµ n¬i c¸ ®Õn ¨n. 2/ C¸ch ph¸t hiÖn bÖnh c¸: - Khi ph¸t hiÖn c¸ cã thÓ bÞ bÖnh (c¸ bÞ bÖnh th−êng b¬i léi chËm, lê ®ê trªn mÆt ao hay róc vµo bê ao) - B¾t mét sè con lªn ®Ó kiÓm tra, quan s¸t mÆt ngoµi th©n c¸ dïng kÝnh lóp (quan s¸t kü tõ ®Çu, måm, m¾t, th©n, v©y, vÈy c¸ xem cã hiÖn t−îng bÖnh lý g× kh«ng) - Quan s¸t mang c¸ - Quan s¸t néi t¹ng (mæ c¸ ra ®Ó quan s¸t) 21 3/ C¸ch ch÷a bÖnh cho c¸ Tªn bÖnh c¸ TriÖu chøng (biÓu hiÖn bªn ngoµi) C¸ch ch÷a BÖnh nÊm thñy mi (nÊm ký sinh nhiÒu ë trøng c¸ chÐp vµ c¸ gièng, sèng trong vïng n−íc ngät, ph¸t triÓn nhÊt trong vô ®«ng xu©n) Ban ®Çu thÊy c¸ b¬i léi lung tung trong ao vµ cä x¸t, dÇn dÇn c¬ thÓ bÞ thèi r÷a, c¸ vËn ®éng chËm kh«ng ¨n vµ chÕt. Xem trªn th©n c¸ cã khèi b«ng tr¾ng, nÊm thñy mi cã d¹ng nh÷ng sîi nhá, dµi, ph©n nh¸nh, ®−êng kÝnh rÊt nhá. Dïng xanh (Melylen) chøa Marachit t¾m cho ®éng vËt thñy s¶n, nång ®é 1 PPM - 4 PPM (1 - 4 gram/ lÝt n−íc). Thêi gian 15 - 30 phót. Phun xanh Marachit xuèng ao, liÒu l−îng 0,00 - PPM (0,06 - 0,1 gram/1 lÝt n−íc). Dïng muèi ¨n t¾m: nång ®é 2 - 3 %. Thêi gian tõ 15 - 30 phót cã thÓ h¹n chÕ ®−îc nÊm. BÖnh ®èm ®á Th©n c¸ cã nh÷ng ®¸m ®á BÖnh trïng b¸nh xe (th−êng gÆp ë c¸ gièng, cã khi trong ao nu«i c¸ h−¬ng) Cã d¹ng h×nh chu«ng, cã mét vßng mãc b¸m gièng nh− b¸nh xe ®ång hå ®Ó b¸m chÆt vµo da hoÆc mang c¸. Trªn th©n cã nhiÒu chÊt nhít mµu tr¾ng ®ôc, th−êng næi tõng ®µn trªn mÆt n−íc, b¬i léi lung tung vµ yÕu dÇn sau ®ã b¬i tËp trung vµo bê vµ n¬i cã n−íc ch¶y. C¸ch phßng trõ: dïng CuSOH phun th¼ng xuèng ao víi nång ®é 0,5 - 0,7 gram/1 m3 n−íc ao. HoÆc dïng hçn hîp ®ång + Marachit 0,5 PPM + 0,01 ®Õn 0,02 PPM (0,01 - 0,02 mg/lÝt). Sau 1 - 2 ngµy c¸ sÏ khái bÖnh. BÖnh rËn c¸ Soi lªn kÝnh lóp thÊy sèng ký sinh trªn da th©n, v©y vµ mang c¸. Hót m¸u vµ tiÕt chÊt ®éc lµm c¸ tæn th−¬ng, s−ng ®á, t¹o ®iÒu kiÖn cho ký sinh trïng kh¸c ph¸t triÓn. Th−êng ®èt c¸ vµo ban ®ªm lµm c¸ b¬i léi lung tung.) Dïng l¸ xoan b¨m nhá liÒu 0,5 ®Õn 1 kg /m3. - Dipterex phun xuèng ao víi nång ®é 1PPM (1 gram/m3 n−íc). BÖnh nÊm mang Dïng kÐo c¾t bá x−¬ng n¾p mang, thÊy mµu s¾c mang nhît nh¹t Dïng nh− trÞ bÖnh nÊm thñy mi BÖnh bµo tö trïng Mæ c¸, dïng kÐo c¾t ruét, quan s¸t thÊy thµnh ruét mäng m¸u, viªm tÊy, cã nhiÒu h¹t tr¾ng nhá. BÖnh giun s¸n Cã thÓ nh×n thÊy b»ng m¾t th−êng 22