Làng nghề nông thôn việt namLỜI MỞ ĐẦU
Những thập niên cuối của thế kỷ 20 và đầu thế kỷ 21, sự phát triển của khoa học kỹ thuậtvà trí tuệ con người làm cho nền sản xuất tăng nhanh, nhưng môi trường đã và đang xấu dần đi, môi trường đất, nước, không khí bị ô nhiễm nặng, cân bằng sinh thái bị phá vỡ, báo hiệu nguy cơ suy thoái đối với sự sống của mọi sinh vật trên toàn trái đất trong đó có con người.
Để khắc phục hiện tượng xấu đi của môi trường sống, cộng đồng thế giới đã có những hội nghị bàn về vấn đề môi trường và chất thải công nghiệp, những tổ chức phi chính phủ hoật động dưới mọi hình thức vơis mục đích cứu lấy trái đất trước nguy cơ huỷ diệt và bảo vệ môi trường toàn cầu.
Hầu hết các nước đều có luật bảo vệ môi trường, có bộ máy quản lý nhà nước về môi trường, các cơ quan, ban ngành chuyên ghiên cứu lĩnh vực môi trường
Ở Việt Nam trong những năm gần đây với cơ chế mở, xuất hịên khá nhiều khu công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, làng nghề. Những cơ sở kinh tế này góp phần không nhỏ đưa nền kinh tế đất nước đi lên. đảng và nhà nước ta đã sớm quan tâm đến vấn đề môi trường, kịp thời đua ra các giải pháp khắc phục ô nhiễm môi trường. Công tác quản lý môi trường đã dạt những kết quả đáng kể nhưng chủ yếu ở các đô thị, các khu công nghiệp. ở nông thôn, môi trường đặc biệt là môi trường làng nghề chưa được quan tâm đúng mức.
Trước đây làng nghề sản xuất với quy mô nhỏ, công nghệ đơn giản, lượng chất thải nhỏ môi trường tự nhiên có thể đồng hoá được. Nhưng ngày nay với sự gia tăng của sản xuất và tiêu thụ kèm theo những công nghệ phức tạp đã thải ra môi trường một lượng lớn chất thải vượt quá khả năng đồng hoá của môi trường xung quanh, gây ô nhiễm môi trường, đe doạ đến môi trường và sức khoẻ người dân.
Đảm bảo môi trường xanh sạch và phát triển bền vững là việc không dễ dàng cho các làng nghề nông thôn. do quy mô sản xuất nhỏ dưới dạng kinh tế hộ gia đình nên không đủ điều kiện áp dụng phương pháp xử lý cuối đường ống. Mặt khác sản xuất lại được tiến hành tại ngay chính nơi ở nên ảnh hưởng trực tiếp đến sức khoẻ người dân. cho đến nay môi trường làng nghề nông thôn đã và đang trở thành vấn đề bức xúc, mức độ ảnh hưởng ngày càng nghiêm trọng vì số hộ làm nghề phụ rất lớn, phạm vi rộng. Vì vậy vấn đề cấp thiết là phải có những chính sách ưu tiên để cải thiện môi trường làng nghề góp phần phát triển một cách bền vững hơn.
14 trang |
Chia sẻ: banmai | Lượt xem: 2289 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem nội dung tài liệu Làng nghề nông thôn Việt Nam, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi më ®Çu
Nh÷ng thËp niªn cuèi cña thÕ kû 20 vµ ®Çu thÕ kû 21, sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËtvµ trÝ tuÖ con ngêi lµm cho nÒn s¶n xuÊt t¨ng nhanh, nhng m«i trêng ®· vµ ®ang xÊu dÇn ®i, m«i trêng ®Êt, níc, kh«ng khÝ bÞ « nhiÔm nÆng, c©n b»ng sinh th¸i bÞ ph¸ vì, b¸o hiÖu nguy c¬ suy tho¸i ®èi víi sù sèng cña mäi sinh vËt trªn toµn tr¸i ®Êt trong ®ã cã con ngêi.
§Ó kh¾c phôc hiÖn tîng xÊu ®i cña m«i trêng sèng, céng ®ång thÕ giíi ®· cã nh÷ng héi nghÞ bµn vÒ vÊn ®Ò m«i trêng vµ chÊt th¶i c«ng nghiÖp, nh÷ng tæ chøc phi chÝnh phñ hoËt ®éng díi mäi h×nh thøc v¬is môc ®Ých cøu lÊy tr¸i ®Êt tríc nguy c¬ huû diÖt vµ b¶o vÖ m«i trêng toµn cÇu.
HÇu hÕt c¸c níc ®Òu cã luËt b¶o vÖ m«i trêng, cã bé m¸y qu¶n lý nhµ níc vÒ m«i trêng, c¸c c¬ quan, ban ngµnh chuyªn ghiªn cøu lÜnh vùc m«i trêng…
ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y víi c¬ chÕ më, xuÊt hÞªn kh¸ nhiÒu khu c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, lµng nghÒ. Nh÷ng c¬ së kinh tÕ nµy gãp phÇn kh«ng nhá ®a nÒn kinh tÕ ®Êt níc ®i lªn. ®¶ng vµ nhµ níc ta ®· sím quan t©m ®Õn vÊn ®Ò m«i trêng, kÞp thêi ®ua ra c¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc « nhiÔm m«i trêng. C«ng t¸c qu¶n lý m«i trêng ®· d¹t nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kÓ nhng chñ yÕu ë c¸c ®« thÞ, c¸c khu c«ng nghiÖp. ë n«ng th«n, m«i trêng ®Æc biÖt lµ m«i trêng lµng nghÒ cha ®îc quan t©m ®óng møc.
Tríc ®©y lµng nghÒ s¶n xuÊt víi quy m« nhá, c«ng nghÖ ®¬n gi¶n, lîng chÊt th¶i nhá m«i trêng tù nhiªn cã thÓ ®ång ho¸ ®îc. Nhng ngµy nay víi sù gia t¨ng cña s¶n xuÊt vµ tiªu thô kÌm theo nh÷ng c«ng nghÖ phøc t¹p ®· th¶i ra m«i trêng mét lîng lín chÊt th¶i vît qu¸ kh¶ n¨ng ®ång ho¸ cña m«i trêng xung quanh, g©y « nhiÔm m«i trêng, ®e do¹ ®Õn m«i trêng vµ søc khoÎ ngêi d©n.
§¶m b¶o m«i trêng xanh s¹ch vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ viÖc kh«ng dÔ dµng cho c¸c lµng nghÒ n«ng th«n. do quy m« s¶n xuÊt nhá díi d¹ng kinh tÕ hé gia ®×nh nªn kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ¸p dông ph¬ng ph¸p xö lý cuèi ®êng èng. MÆt kh¸c s¶n xuÊt l¹i ®îc tiÕn hµnh t¹i ngay chÝnh n¬i ë nªn ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn søc khoÎ ngêi d©n. cho ®Õn nay m«i trêng lµng nghÒ n«ng th«n ®· vµ ®ang trë thµnh vÊn ®Ò bøc xóc, møc ®é ¶nh hëng ngµy cµng nghiªm träng v× sè hé lµm nghÒ phô rÊt lín, ph¹m vi réng. V× vËy vÊn ®Ò cÊp thiÕt lµ ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch u tiªn ®Ó c¶i thiÖn m«i trêng lµng nghÒ gãp phÇn ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng h¬n.
Tæng quan vÒ lµng nghÒ n«ng th«n ViÖt Nam
Trong nh÷ng n¨m cña qu¸ tr×nh ®æi míi, sù ph¸t triÓn cña c¸c lµng nghÒ còng cã nh÷ng bíc th¨ng trÇm chung nh nÒn kinh tÕ quèc d©n. cã thÓ nªu mét sè nÐt næi bËt sau:
Cã nhiÒu lµng nghÒ truyÒn thèng ®îc kh«i phôc vµ h×nh thµnh lµng nghÒ míi. Ch¼ng h¹n ë Nam §Þnh vµ Hµ Nam lµ 123 lµng nghÒ, Hµ T©y lµ 73 lµng nghÒ, B¾c Ninh lµ 63 lµng nghÒ,…Sù ph¸t triÓn cña nh÷ng lµng nghÒ ®ã ®· më vµ kÐo theo nhiÒu dÞch vô kh¸c cã liªn quan. Ch¼ng h¹n s¶n phÈm phô cña ngµnh chÕ biÕn l¬ng thùc thùc phÈm gãp phÇn ph¸t triÓn ch¨n nu«i gia ®×nh; c¸c ngµnh s¶n xuÊt ngò kim vµ t¸i chÕ kh¸c t¹o viÖc lµm cho hÖ thèng mµng líi thu gom nguyªn liÖu, phÕ liÖu, phÕ phÈm,… trong ®ã cã nh÷ng ngµnh nghÒ ®· cã nh÷ng ®æi míi ®Ó v¬n lªn c¹nh tranh víi hµng ngo¹i víi møc ®é nhÊt ®Þnh nh lµng nghÒ gèm sø B¸t Trµng,…Cã lµng nghÒ phôc håi ®îc nghÒ truyÒn thèng nh nghÒ d¸t vµng quú ë Kiªu KÞ
( Gia L©m - Hµ Néi) cã lµng nghÒ ®ang trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh mÆt hµng thñ c«ng mü nghÖ b»ng ®¸ ë Mai L©m ( §«ng Anh - Hµ Néi ),… L¹i cã nh÷ng lµng víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn mét c¸ch tù ph¸t nh ë x· §«ng Héi(§«ng Anh - Hµ Néi) cã th«n lµm bÕp lß ®un than tæ ong, th«n lµm chæi tre, th«n lµm b»ng giÊy xi m¨ng ®ùng hµng kh«, th«n lµm b¸nh møt kÑo… §ång thêi còng cã nh÷ng lµng nghÒ cßn tiÕp tôc gÆp khã kh¨n trong viÖc x¸c ®Þnh ph¬ng híng ph¸t triÓn mÆt hµng s¶n xuÊt sao cho phï hîp víi nhu cÇu thÞ trêng nh lµng nghÒ giÊy bëi ( Hµ Néi), chÕ biÕn cãi, hoÆc nh hoÆc nh mÆt hµng dao kÐo cña lµng rÌn §a SÜ ( Hµ §«ng) tuy chÊt lîng tèt nhng gi¸ l¹i kh«ng c¹nh tranh næi víi mÆt hµng dao kÐo Th¸i,Trung Quèc v× thua kÐm vÒ mÆt mÉu m·, h×nh d¸ng, nguyªn liÖu sö dông.
Nh×n chung víi nhiÒu lo¹i h×nh s¶n phÈm: Phong phó vÒ chñng lo¹i ®a d¹ng vÒ mÉu m·, ®éc ®¸o tinh s¶o, c¸c lµng nghÒ thñ c«ng ®· mang l¹i cho nÒn kinh tÕ ®Êt níc nãi chung vµ nÒn kinh tÕ n«ng th«n ViÖt Nam nãi riªngmét s¾c diÖn míi, t¹o nhiÒu viÖc lµm, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, t¨ng dÇn møc sèng cña ngêi d©n, ®ång thêi cung cÊp mét lîng hµng ho¸ khæng lå cho c¶ níc vµ khu vùc.
Tõ nh÷ng bíc ®æi míi trong thêi gian gÇn ®©y ®· khuyÕn khÝch c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch xem xÐt vµ nh×n nhËn ph¸t triÓn lµng nghÒ thñ c«ng nh lµ mét sù lùa chän ®óng ®¾n cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ng th«n. Tuy nhiªn sù thay ®æi quy tr×nh, më réng quy m« s¶n xuÊt lµm cho m«i trêng lµng nghÒ bÞ suy tho¸i dÇn, cã nguy c¬ bÞ huû ho¹i. ¶nh hëng kh«ng nhá tíi søc khoÎ cña ngêi d©n ë ®Þa ph¬ng.
LÞch sö ph¸t triÓn lµng nghÒ n«ng th«n viÖt nam
C¸c lµng nghÒ thñ c«ng ®ãng vai trß quan träng trong lÞch sö ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ viÖt nam. Vît lªn trªn nh÷ng nhu cÇu cña n«ng nghiÖp, c¸c lµng nghÒ ®iÓn h×nh ®· s¶n xuÊt ra mÆt hµng thñ c«ng víi chÊt lîng cao vµ cã ý nghÜa rÊt lín tíi ®êi sèng v¨n ho¸, tinh thÇn d©n sinh.
Vµo ®Çu thÕ kû 20, ngêi ta ®· liÖt kª vïng ch©u thæ s«ng Hång cã tíi 108 nghÒ thñ c«ng, sö dông gÇn nöa triÖu lao ®éng. Däc theo c¸c dßng s«ng cña tØnh Hµ T©y, B¾c Ninh, tû lÖ ngêi n«ng d©n tham gia vµo thñ c«ng nghiÖp chiÕm 20%-30%. Mét sè chuyÓn h¼n sang thñ c«ng nghiÖp. (1(
Trong giai ®o¹n 1945- 1963 nghÒ thñ c«ng kh«ng ®îc coi träng trong chiÕn lîc ph¸t triÓn ®Êt níc. Nhµ níc chØ chó träng vµo nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp nÆng, do vËy ngêi thî thñ c«ng ®îc khuyÕn khÝch tham gia vµo s¶n xuÊt ë c¸c hîp t¸c x·.
Vµo nh÷ng n¨m 1963- 1978 díi ¸p lùc cña nÒn kinh tÕ thêi chiÕn, s¶n xuÊt thñ c«ng kh«ng kh«ng vît qua khái nÒn kinh tÕ bao cÊp. Trong c¬ chÕ tËp chung, nhµ níc giao kÕ ho¹ch vµ thu mua s¶n phÈm, s¶n xuÊt tËp trung ë c¸c lµng nghÒ ®· cã biÕn ®æi. Song cha cã chÝnh s¸ch gi¸ c¶ hîp lý, m«i trêng kinh doanh cha phï hîp nªn ngêi thî thñ c«ng kh«ng sèng ®îc b»ng nghÒ cña m×nh, thî tµi hoa ngµy mét Ýt ®i.
Sau nhiÒu n¨m tr× trÖ, tõ cuèi nh÷ng n¨m 70, kinh tÕ ®Êt níc cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ. Nhµ níc më réng thÞ trêng cho c¸c s¶n phÈm ViÖt Nam sang §«ng ¢u ®· gióp cho lµng nghÒ thñ c«ng mü nghÖ, s¶n xuÊt hµnh xuÊt khÈu cã c¬ héi ph¸t triÓn. Do thiÕu kinh nghiÖm trong qu¶n lý, tr×nh ®é tæ chøc s¶n xuÊt yÕu kÐm, l¹i thªm cÊm vËn cña Mü, trong mét thêi gian dµi nÒn kinh tÕ cña chóng ta gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n.
Vµo cuèi nh÷ng n¨m 80 §¶ng ta chñ tr¬ng xo¸ bá hoµn toµn hÖ thèng bao cÊp, chuyÓn sang “nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa”. Nh÷ng n¨m ®Çu ®æi míi do thiÕu nguån vèn ®Çu t cho c«ng nghÖ nªn sù thay ®æi cña c¸c lµng nghÒ diÔn ra chËm ch¹p, khã kh¨n. Trong 10 nm trë l¹i ®©y, ®¶ng vµ nhµ níc ®· quan t©m tíi tiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n, th«ng qua c¶i c¸ch luËt ph¸p, ch¬ng trnhf cho vay vèn, n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng. KÕt qu¶ lµ trong 10 n¨m ®ã tû lÖ t¨ng trëng hµng n¨m cña c¸c ngµnh tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®¹t 8% (1(. NhiÒu lµng nghÒ truyÒn thèng ®îc kh«i phôc vµ xuÊt hiÖn thªm mét sè lµng nghÒ míi. S¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn m¹nh.
ChiÕn lîc ph¸t triÓn lµng nghÒ n«ng th«n ®· thu ®îc kÕt qu¶ to lín vµ ®ang tõng bíc kh¼ng ®Þnh vai trß tÊt yÕu trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc.
Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña lµng nghÒ n«ng th«n viÖt nam
®Æc ®iÓm vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ.
C«ng nghÖ s¶n xuÊt cña lµng nghÒ n«ng th«n mang tÝnh truyÒn thèng, cã tõ l©u ®êi.C«ng cô lao ®éng chÝnh cña ngêi thî lµ ®«i bµn tay vµ c¸c dông cô, thiÕt bÞ ®¬n gi¶n, do vËy mµ n¨ng suÊt thÊp, quy m« s¶n xuÊt thÊp, quy m« s¶n xuÊt nhá, tiªu hao nguyªn liÖu lín.Tõ sau ®¹i héi toµn quèc lÇn thø VI ®îc ®¶ng vµ nhµ níc ®Çu t khuyÕn khÝch lµng nghÒ n«ng th«n ViÖt Nam ®· cã nh÷ng thay ®æi bíc ®Çu vÒ c«ng nghÖ th«ng qua c¶i tiÕn theo híng hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ truyÒn thèng. Theo ®iÒu tra phi n«ng nghiÖp cña bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n cho thÊy37% c¸c doanh nghiÖp ë n«ng th«n ®· cã nh÷ng thay ®æi vÒ c«ng nghÖ, tõng bíc c¬ khÝ ho¸ c¸c kh©u trong s¶n xuÊt.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c lµng nghÒ ®· ®Çu t m¸y mãc thiÕt bÞ vµo s¶n xuÊt nh: lµng §a Héi, ®Çu t h¬n 600 m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng nghÖ míi cho s¶n xuÊt; Phong Khª ( Yªn Phong) ®Çu t 40 d©y chuyÒn s¶n xuÊt giÊy hoµn chØnh c«ng suÊt tõ 150 - 750 tÊn giÊy mét n¨m.. nhng nh×n chung tèc ®é cßn chËm, ®Þa bµn cßn cha ®îc më réng, chñng lo¹i mÉu m· cha phong phó ®a d¹ng. Kü thuËt c«ng nghÖ cßn l¹c hËu phÇn lín lµ thñ c«ng; còng ®· cã n¬i mua l¹i c«ng nghÖ cña níc ngoµi( Trung Quèc, §µi Loan) nhng hÇu hÕt ®· qua sö dông, do vËy n¨ng suÊt chÊt, lîng kh«ng vµ hµm lîng c«ng nghÖ cña s¶n phÈmkh«ng cao, søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng gi¶m. mÆt kh¸c tÝnh b¶o thñ tr× trÖ vÒ kü thuËt cßn kh¸ phæ biªn trong c¸c lµng nghÒ do thiÕu th«ng tin, thiÕu kiÕn thøc vµ nguån vèn h¹n hÑp. Thùc tÕ hiÖn nay ë c¸c lµng nghÒ cho thÊy( ë B¾c Ninh)
- c¬ së cã gi¸ trÞ thiÕt bÞ díi 100 triÖu ®ång chiÕm 47%
- c¬ së cã gi¸ trÞ thiÕt bÞ tõ 100 - 500 triÖu chiÕm 32%
- c¬ së cã gi¸ trÞ thiÕt bÞ tõ 500 triÖu ®Õn 1 tû chiÕm 12%
- c¬ së cã gi¸ trÞ thiÕt bÞ trªn 1 tû chiÕm 9%
Nh÷ng thay ®æi vÒ c«ng nghÖ nµy lµ minh chøng quan träng cho sù ph¸t triÓn n«ng th«n, c«ng nghÖ míi t¹o ra s¶n phÈm cã chÊt lîng tèt, s¶n lîng cao. Tuy c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña c¸c lµng nghÒ ë n«ng th«n vÉn cßn cã nh÷ng h¹n chÕ chñ yÕu sau:
- Tr×nh ®é c«ng nghÖ ë n«ng th«n cßn thÊp, sù thay ®æi diÔn ra thÊp, sù thay ®æi diªn x ra chËm ch¹p, lao ®éng gi¶n ®¬n kh«ng ®îc ®µo t¹o c¬ b¶n, s¶n xuÊt chñ yÕu dùa vµo kinh nghiÖm.
- ®æi míi c«ng nghÖ cha chó ý tíi vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i trêng vµ an toµn lao ®éng.
- §æi míi c«ng nghÖ thùc hiÖn cha cã hÖ thèng c¬ b¶n, míi chØ dõng l¹i ë ®æi míi cã träng ®iÓm vµ tËp chung vµo mét sè kh©u chÝnh.
- cha cã lùc lîng nghiªn cøu, triÓn khai, t vÊn vÒ c«ng nghÖ cho ngêi d©n. kÕt cÊu h¹ tÇng phôc vô cho kü thuËt cha cao.
Nh×n chung tr×nh ®é kü thuËt, c«ng nghÖ vÉn cßn ë tr×nh ®é thÊp kÐm, chñ yÕu dùa vµo lao ®éng thñ c«ng, vµo tr×nh ®é thµnh th¹o nghÒ nghiÖp vµ tµi phèi liÖu cña ngêi thî. ®iÒu kiÖn lao ®éng khã kh¨n nªn ngêi thî lµm viÖc rÊt vÊt v¶, gi¸ thµnh s¶n phÈm cao, chÊt lîng s¶n phÈm thÊp. Do vËy kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng rÊt khã kh¨n vµ h¹n chÕ.
Nh÷ng h¹n chÕ trªn ®· ¶nh hëng rÊt nhiÒu tíi sù ph¸t triÓn chung cña lµng nghÒ vµ t¸c ®éng nghiªm trong ®Õn m«i trêng lµng nghÒ.
®Æc ®iÓm vÒ tr×nh ®é qu¶n lý, tæ chøc s¶n xuÊt.
Hé gia ®×nh lµ mét ®¬n vÞ c¬ b¶n cña s¶n xuÊt trong c¸c lµng nghÒ n«ng th«n, víi ngu«n nh©n lùc lµ c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh vµ c¬ së h¹ tÇng s½n cã.
Nh÷ng nghÒ ®¬n gi¶n Ýt c«ng ®o¹n th× mét hé s¶n xuÊt sÏ ®¶m b¶o tõ c«ng ®o¹n ®Çu cho ®Õn c«ng ®o¹n cuèi lµ cho gia s¶n phÈm. C¸c lµng nghÒ phøc t¹p, cµng cã nhiÒu c«ng ®o¹n, chi phÝ cho c«ng ®o¹n ®ã cµng lín th× cµng dÔ ®îc chuyªn m«n ho¸. Mçi gia ®×nh chØ thùc hiÖn mét trong c¸c c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
ViÖc quy ho¹ch, ®Þnh híng ph¸t triÓn cho lnµg nghÒ cña c¸c tØnh cßn chËm, nhÊt lµ viÖc quy ho¹ch mÆt b»ng cho s¶n xuÊt, qu¶n lý nhµ níc cßn lóng tóng thiÕu chÆt chÏ. Cho ®Õn nay ë c¸c ®Þa ph¬ng ( th«n, x·) ®Õn huyÖn thÞ - ngµnh cßn bu«ng láng vµ cha ®îc ph©n cÊp, ph©n ®Þnh râ rµng nªn cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu ph¸t triÓn tÊt yÕu kh¸ch quan nÒn kinh tÕ cña tØnh. Do c¸c chØ tiªu vÒ lµng nghÒ cha cã c¬ quan nµo qu¶n lý chÆt chÏ vµ ®Çy ®ñ, nªn ®· g©y ra sù c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh gi÷a c¸c lµng nghÒ. Tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô s¶n phÈm ®Òu do c¸ nh©n vµ c¸c hé trong lµng tù lo liÖu. Do ®ã dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lµng nghÒ nµo t×m ®îc thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm th× lµng ®ã tån t¹i ph¸t triÓn, cßn lµng nghÒ nµo kh«ng tiÕp cËn ®îc thÞ trêng th× r¬i vµo t×nh rr¹ng khã kh¨n, thËm chÝ ®Õn nay vÉn kh«ng phôc håi næi
ChÝnh h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt ®¬n lÎ ë quy m« hé gia ®×nh ®· t¹o nhiÒu khã kh¨n cho chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng trong qu¶n lý, cung øng nguyªn liÖu, bao tiªu s¶n phÈm §Æc biÖt khã kh¨n h¬n c¶ lµ viÖc qu¶n lý lîng chÊt th¶i, th¶i vµo m«i trêng cña mçi hé s¶n xuÊt.
HiÖn nay cã mét sè lµng nghÒ cã ®iÒu kiÖn tæ chøc l¹i s¶n xuÊt nh ë §ång Kþ B¾c Ninh ®· x©y dùng ®îc khu vùc s¶n xuÊt riªng t¸ch h¼n ë víi khu d©n c. nh vËy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc qu¶n lý, thu gom chÊt th¶i, xö lý tËp trung vµ gi¶m gi¸ thµnh xö lý. NÕu nh tÊt c¶ c¸c lµng nghÒ ®Òu lµm ®îc nh vËy th× m«i trêng lµng nghÒ sÏ ®îc c¶i thiÖn.
®Æc ®iÓm vÒ quy m« s¶n xuÊt
Quy m« s¶n xuÊt cña lµng nghÒ ViÖt Nam hiÖn nay ®Òu nhá chØ ë møc ®é quy m« hé gia ®×nh.
Tríc ®©y, khi s¶n xuÊt cña c¸c hé gia ®×nh hÇu hÕt lµ thñ c«ng nªn quy m« s¶n xuÊt nhá. Môc ®Ých cña s¶n xuÊt chØ lµ ®Ó tËn dông søc lao ®éng lóc n«ng nhµn vµ duy tr× nghÒ truyÒn thèng. Tõ khi kinh tÕ ph¸t theo c¬ chÕ më, hµng ho¸ cã thÞ trêng tiªu thô th× quy m« s¶n xuÊt t¨ng lªn ®¸ng kÓ gÊp:5-10 lÇn tríc kia. C«ng nghÖ truyÒn th«ng ®· tõng bíc hiÖn ®¹i ho¸, gãp phÇn lµm t¨ng nhanh s¶n lîng, ®em l¹i lîi cao h¬n cho ngêi s¶n xuÊt. Tuy nhiªn ®iÒu nµy lµm t¨ng nhanh h¬n nguy c¬ « nhiÔm m«i trêng lµng nghÒ vèn ®· rÊt phøc t¹p.
C¸c d¹ng lµng nghÒ vµ m«i trêng ë mét sè lµng nghÒ ®iÓn h×nh
Lµng nghÒ s¶n xuÊt ®å thñ c«ng mü nghÖ
Lµng nghÒ s¶n xuÊt ®å thñ c«ng mü nghÖ thêng lµ c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng cã tõ l©u ®êi, chuyªn s¶n xuÊt ®å gç mü nghÖ cao cÊp ( bµn, ghÕ, giêng, tñ, ®å trang trÝ néi thÊt…) nh÷ng lo¹i h×nh s¶n phÈm nµy mang gi¸ trÞ thÈm mü cao vµ cã ý nghÜa lín ®èi víi ®êi sèng tinh thÇn. Hµng mü nghÖ chØ ®Ñp vµ tinh s¶o díi bµn tay cña c¸c nghÖ nh©n, nã kh«ng thÓ s¶n xuÊt ®îc hµng lo¹t b»ng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. ®iÒu ®ã cho thÊy tÇm quan träng vµ thÕ m¹nh cña lµng nghÒ thñ c«ng mü nghÖ trong c¬ chÕ thÞ trêng vµ nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng hiÖn nay.
Lµng nghÒ §ång Kþ lµ mét trong nh÷ng lµng nghÒ s¶n xuÊt ®å thñ c«ng mü nghÖ thuéc x· §«ng Quang - Tõ S¬n - B¾c Ninh, nguån nguyªn liÖu chÝnh lµ gç, tiªu thô mçi n¨m lµ 15000 m3 gç quý nh: Tr¾c, Gô, P¬mu, H¬ng… trang thiÕt bÞ rÊt ®¬n gi¶n nh : ca, bµo, khoan, ®ôc, bóa, m¸y mµi, m¸y khoan…(3(
Søc s¶n xuÊt cña lµng nghÒ rÊt lín, thÞ trêng tiªu thô r«ng kh¾p trong vµ ngoµi níc, ®Æc biÖt Trung Quèc.
Bªn c¹nh sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt lµ vÇn ®Ò « nhiÔm m«i trêng. M«i trêng kh«ng khÝ cña lµng nghÒ rÊt phøc t¹p. bôi tõ c¸c kh©u ca gç, trµ, mµi cã kÝch thíc nhá, mÞn cã kh¶ n¨ng ph©n t¸n réng, kÕt hîp víi c¸c lo¹i dung m«i h÷u c¬ ®éc h¹i tõ kh©u hoµn thiÖn vÐcni, s¬n gç ®· vµ ®ang g©y ra nh÷ng bÖnh nguy hiÓm vÒ phæi, ®êng h« hÊp… kh«ng chØ cho nh÷ng ngêi trùc tiÕp tham gia mµ cßn c¶ khu vùc xung quanh.
Lµng nghÒ dÖt nhuém
Níc ta cã c¸c lµng nghÒ dÖt nhuém truyÒn thèng nh:lµng nghÒ dÖt nhuém T¬ng Giang - B¾c Ninh, Lôa Nho X¸ - Hµ Nam, t¬ t»m Väng NguyÖt - B¾c Ninh…nh÷ng lµng nghÒ nµy ®¸p øng mét phÇn kh«ng nhá nhu cÇu cña x· héi.
Lµng nghÒ dÖt ®iÓn h×nh lµ T¬ng Giang - Tõ S¬n - B¾c Ninh víi s¶n xuÊt theo nhu cÇu thÞ trêng. S¶n lîng hµng ngµy cña T¬ng Giang:
V¶i th«: 3690m/ngµy
Kh¨n c¸c lo¹i: 12,92 t¹/ ngµy
V¶i g¹c y tÕ: 5730m/ ngµy (3(
Nguyªn liÖu s¶n xuÊt lµ sîi tæng hîp polyeste, sîi pha PE/Co, sîi b«ng Coton
M«i trêng lµng nghÒ dÖt nhuém nh×n chung ®Òu « bÞ nhiÔm nÆng. Ë lµng nghÒ T¬ng Giang m«i trêng kh«ng khÝ cã nguy c¬ « nhiÔm nhÊt, c¸c chÊt th¶i chñ yÕu lµ bôi b«ng nhá to chñ yÕu trong khu vùc dÖt, h¬i ho¸ chÊt t¹i c¸c khu vùc tÈy, nhuém vµ khÝ than tõ lß ®èt lµm ¶nh hëng ®Õn ngêi lao ®éng nh: g©y ra mÖt mái, suy nhîc c¬ thÓ, g©y bÖnh vÒ ®êng h« hÊp… C«ng nghÖ dÖt nhuém sö dông nhiÒu ho¸ chÊt trong qu¸ tr×nh tÈy, nhuém, lµm bãng nªn níc th¶i cã COD, BOD, ®é kiÒm, ®é mµu cao, chøa nhiÒu chÊt h÷u c¬ ®éc h¹i…
- COD = 148 - 357mg/l vît TCVN( 5945-1995) : 1,79- 3,6 lÇn
- BOD = 92,5 - 190mg/l vît TCVN( 5945-1995) : 1,8-3,5 lÇn
c¸c chØ tiªu kh¸c nh ®é kiÒm cao: PH = 6,78 - 8,5, ®é mµu lín(3(
níc th¶i trùc tiÕp vµo nguån tiÕp nhËn lµm ¶nh hëng ®Õn m«i trêng níc mÆt, níc ngÇm vµ tíi søc khoÎ ngêi d©n.
m«i trêng ®Êt Ýt bÞ « nhiÔm, « nhiÔm tiÕng ån vît qu¸ TCCP 5,7 - 10,2 dB lµm cho ngêi d©n dÔ bÞ bÖnh ®iÕc nghÒ nghiÖp.
côm lµng nghÒ t¸i chÕ chÊt th¶i
* c¸c lµng nghÒ giÊy t¸i sinh
t¸i chÕ giÊy lµ mét trong nh÷ng nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®îc ph¸t triÓn víi quy m« lín, tèc ®é cao ®Æc biÖt trªn ®Þa bµn tØnh B¾c Ninh.
Lµng giÊy Phong Khª vµ Phó L©m lµ hai lµng nghÒ tiªu biÓu cho lo¹i h×nh s¶n xuÊt nµy.c¶ hai ®Òu cã nguån gèc tõ lµng nghÒ giÊy truyÒn thèng D¬ng æ Phong Khª, chuyªn s¶n xuÊt giÊy dã. Nguyªn liÖu cña lµng nghÒ lµ giÊy b×a, giÊy viÕt th¶i thu gom tõ kh¾p n¬i.c«ng nghÖ t¸i chÕ giÊy t¬ng ®èi æn ®Þnh. ThiÕt bÞ ®· ®îc c¬ giíi ho¸, nhiÒu m¸y mãc ®· thay cho lao ®éng thñ c«ng. Quy m« s¶n xuÊt më réng ra khái ph¹m vi gia ®×nh. ViÖc t¸i sö dông nguyªn liÖu giÊy th¶i kh«ng chØ lµm gi¶m chi phÝ cho xö lý r¸c mµ cßn tiÕt kiÖm ho¸ chÊt, n¨ng lîng, tiÕt kiÖm ®îc ngo¹i tÖ nhËp khÈu bét ®Æc biÖt lµ gi¶m ®îc nguyªn liÖu chÆt ph¸ rõng.
Tuy nhiªn bªn c¹nh sù ph¸t triÓn s¶n xó©t, chÊt lîng m«i trêng c¸c lµng nghÒ t¸i chÕ giÊy cµng trë nªn phøc t¹p. do trang thiÕt bÞ tù l¾p ®· cò kh«ng ®ång bé nªn hiÖu suÊt kh«ng cao, bét giÊy trong qu¸ xeo theo níc th¶i ra nhiÒu, t¹o thµnh líp dµy næi lªn trªn mÆt níc. C¸c lo¹i bao b× th¶i, nil«ng… ®îc ®æ vµo c¸c ao hå, bê s«ng, g©y « nhiÔm nguån níc mÆt, « nhiÔm ®Êt, ¶nh hëng tíi c¸c ®éng vËt thuû sinh vµ g©y mÊt mü quan.
Níc th¶i tõ kh©u ng©m kiÒm, tÈy giÊycã chøa c¸c ho¸ chÊt ( nh xót, níc giaven, chÊt tÈy quang ho¹t …) kh«ng xö lý tríc khi ®a vµo s«ng Ngò HuyÖn Khuª nªn ®· lµm « nhiÔm níc s«ng, lµm cho c¸ vµ ®éng vËt thuû sinh kh«ng ph¸t triÓn ®îc ®ång thêi ¶nh hëng trùc tiÕp tíi søc khoÎ ngêi d©n sèng däc hai bªn bê s«ng.
Lµng nghÒ t¸i chÕ nhùa
Minh Khai - Nh Quúnh - Mü V¨n - Hng Yªn lµ lµng nghÒ t¸i chÕ nhùa ®iÓn h×nh víi 80% sè hé tham gia s¶n xuÊt, ®©y lµ lµng nghÒ míi ®îc h×nh thµnh tõ n¨m 1978.
Nguyªn liÖu chÝnh cña c«ng nghÖ t¸i chÕ nhùa lµ c¸c ®å nhùa háng ®îc thu gom tõ c¸c nguån c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, sinh ho¹t ë nhiÒu n¬i ®a vÒ lµng, ph©n lo¹i råi míi ®a vµo s¶n xuÊt.
S¶n phÈm cña lµng nghÒ rÊt phong phó vµ ®a d¹ng nh c¸c lo¹i tói nil«ng, chËu nhùa, ®å dïng sinh ho¹t… tõ khi cã nghÒ t¸i chÕ nhùa phÕ liÖu, cuéc sèng cña ngêi d©n cã nhiÒu ®æi míi, c¬ së h¹ tÇng cña lµng nghÒ ®îc n©ng cÊp. Tuy nhiªn cïng víi sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt th× chÊt lîng m«i trêng còng bÞ xuèng cÊp nghiªm träng.
®Æc trng « nhiÔm cña lµng nghÒ chñ yÕu lµ m«i trêng kh«ng khÝ:
- bôi trong kh«ng khÝ 0,24 - 1,22 mg/m3 vît TCCP 1 - 4 lÇn, chñ yÕu lµ bôi nhùa cã cha c¸c hîp chÊt h÷u c¬, khãi. ®Æc biÖt t¹i c¸c sµng ph©n lo¹i h¹t nhùa hµm lîng bôi cao ( 2.36 mg/m3 ).
- nång ®é CO vµ CN- ®îc ph¸t hiÖn ra vît TCCP 1- 3 lÇn ( CO: 13,35 - 25,36 mg/m3) (1(
c¸c chÊt khÝ sinh ra do ®èt than lín: CO, CO2, SO2, NOx…
Mïi h«i do chÊt th¶i phÕ liÖu ph©n lo¹i, h¬i h÷u c¬ trong c«ng ®o¹n bïn Ðp.
C¸c nguån g©y « nhiÔm trªn lµm ¶nh hëng nghiªm träng ®Õn m«i trêng kh«ng khÝ. G©y ra c¸c bÖnh nguy hiÓm vÒ phæi, ®êng h« hÊp, ¶nh hëng ®Õn hÖ thÇn kinh cña con ngêi.
Níc th¶i lµm s¹ch phÕ liÖu cã chøa hµm lîng chÊt « nhiÔm kh¸ cao, vµ do cha cã ph¬ng ph¸p giÆt röa hîp lý nªn dïng níc rÊt l·ng phÝ, ®©y lµ nguån g©y « nhiÔm cho m«i trêng ë Minh Khai. Ngoµi ra t¸i chÕ nhùa cßn g©y « nhiÔm nhiÖt vµ tiÕng ån tõ c¸c c«ng ®o¹n: t¹o h¹t, ®ïn, Ðp vµ xay nghiÒn.
M¸y mãc thiÕt bÞ ë ®©y ®Òu ®· cò, kh«ng ®ång bé. S¶n xuÊt ph¸t triÓn tù ph¸t, theo hé gia ®×nh, s¶n xuÊt theo nhu cÇu thÞ trêng, ý thøc m«i trêng cña ngêi d©n cha cao ®· ¶nh hëng tiªu cùc ®Õn m«i trêng vµ søc khoÎ ngêi d©n.
Lµng nghÒ chÕ biÕn l¬ng thùc thùc phÈm
L¬ng thùc thùc phÈm lµ nhu cÇu tÊt yÕu hµng ngµy cña cuéc sèng. C¨n cø vµo møc ®é tiªu thô l¬ng thùc,thùc phÈm cã thÓ nhËn biÕt ®îc sù ph¸t triÓn cña x· héi, cña mçi vïng, mçi quèc gia.
Khi møc sèng cña ngêi d©n t¨ng lªn th× nhu cÇu vÒ l¬ng thùc, thùc phÈm còng t¨ng. ChÊt lîng b÷a ¨n cña ngêi d©n ®îc c¶i thiÖn, c¸c lo¹i thùc phÈm ¨n nhanh cã søc tiªu thô lín. Theo thèng kª cña së l¬ng thùc Hµ Néi, hµng ngµy chØ riªng thµnh phè Hµ Néi tiªu thô kho¶ng 70 tÊn bón, 50 tÊn b¸nh c¸c lo¹i, 30 tÊn m× ¨n liÒn, miÕn, b¸nh ®a kh« vµ hµng tr¨m tÊn n«ng s¶n thùc phÈm kh¸c.(5(
Trong nhiÒu n¨m qua, ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n thùc phÈm cña níc ta cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu ngêi tiªu dïng, v× vËy c¸c lµng nghÒ chÕ biÕn n«ng s¶n ®· ph¸t triÓn kh¸ m¹nh, ®· gãp phÇn tho¶ m·n mét phÇn cho nhu cÇu cña ngêi d©n vµ cung cÊp nguyªn liÖu cho c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp.
Bªn c¹nh c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng nhiÒu lµng nghÒ míi ra ®êi, quy m« s¶n xuÊt t¨ng gÊp 5 -10 lÇn. ®Õn nay chÕ biÕn n«ng s¶n ë quy m« lµng nghÒ ®· trë thµnh lo¹i h×nh s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp phæ biÕn ë c¸c vïng n«ng th«n.
C¸c lµng nghÒ chÕ biÕn n«ng s¶n thùc phÈm tiªu biÓu:
- Lµng nghÒ b¸nh bón th«n ®oµi Tam Giang - Yªn Phong_ B¾c Ninh chuyªn s¶n xuÊt bón kh«, b¸nh phë víi c«ng suÊt 1200 tÊn / n¨m.
- Lµng nghÒ rîu Tam §a - Yªn Phong - B¾c Ninh, rîu Tam §a chuyªn cung cÊp cho kh¾p c¸c tØnh phÝa b¾c, víi trªn 50% sè hé tham gia nÊu rîu, s¶n xuÊt kho¶ng 1,2 triÖu lÝt/ n¨m. tiªu thô hµng n¨m 18000 tÊn s¾n kh«.
- Lµng nghÒ chuyªn s¶n xuÊt tinh bét, dong s¾n, m¹ch nha vµ miÕn n»m tËp trung träng ®iÓm t¹i 3 x· C¸t QuÕ- D¬ng LiÔu- Minh Khai thuéc tØnh Hµ T©y.
- Lµng nghÒ chuyªn s¶n xuÊt b¸nh cuèn x· Thanh Tr× - huyÖn Thanh Tr× - Hµ Néi.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- 16544.DOC