Luận án Tăng cường quản lý nợ nước ngoài ở Việt Nam

¸n sö dông vèn vay n­íc ngoµi ph¶i lµ tiªu chuÈn quan träng hµng ®Çu trong viÖc quyÕt ®Þnh vay vèn n­íc ngoµi. ViÖc tiÕp tôc ®æi míi vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý nî n­íc ngoµi, hoµn thiÖn bé m¸y qu¶n lý nî n­íc ngoµi phï hîp víi tõng thêi kú vµ t¨ng c­êng phèi hîp vµ g¾n kÕt chÆt chÏ gi÷a c«ng t¸c qu¶n lý nî n­íc ngoµi víi viÖc x©y dùng c¸c c©n ®èi vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó n©ng cao chÊt l­îng qu¶n lý vµ hiÖu qu¶ sö dông vèn, gãp phÇn h­íng dÉn vµ khuyÕn khÝch sö dông vèn ®óng môc ®Ých, tiÕt kiÖm vµ xãa bá bao cÊp trong viÖc qu¶n lý vµ sö dông vèn vay n­íc ngoµi. C¸c chØ tiªu vÒ ®Çu t­ vµ nguån vèn §Ó ®¶m b¶o môc tiªu t¨ng tr­ëng trung b×nh 7.5% hµng n¨m giai ®o¹n 2006-2010 tæng vèn ®Çu t­ toµn x· héi ph¶i ®¹t 1.850-1.960 ngh×n tû ®ång, t­¬ng ®­¬ng víi 117-124 tû USD, t¨ng kho¶ng 8%/n¨m. Trong ®ã huy ®éng nguån vèn trong n­íc kho¶ng 72%, nguån vèn tõ n­íc ngoµi kho¶ng 28%. Kh¶ n¨ng huy ®éng nguån vèn ODA trong n¨m n¨m 2006-2010 kho¶ng 17 tû USD, gi¶i ng©n kho¶ng 10.9 tû USD, vèn ®Çu t­ trùc tiÕp thùc hiÖn trong giai ®äan dù kiÕn chiÕm kho¶ng 19.5 tû USD. [35] Ngoµi hai nguån vèn n­íc ngoµi kÓ trªn, nguån vèn ®Çu t­ gi¸n tiÕp n­íc ngoµi th«ng qua ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, cæ phiÕu ra n­íc ngoµi, huy ®éng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ c¸c nguån vay kh¸c ®Ó ®Çu t­ trung vµ dµi h¹n; dù kiÕn cã thÓ huy ®éng ®­îc kho¶ng 4,3 tû USD trong giai ®o¹n. TÝnh chung, toµn bé nguån vèn ®Çu t­ thu hót tõ bªn ngoµi ®­a vµo thùc hiÖn trong 5 n¨m 2006-2010 ®¹t kho¶ng 36,5-37,5 tû USD, chiÕm kho¶ng 28% tæng nguån vèn ®Çu t­ toµn x· héi. VÒ vay vµ tr¶ nî n­íc ngoµi: Trong 5 n¨m tíi c¬ cÊu gi÷a nî n­íc ngoµi cña ChÝnh phñ vµ cña doanh nghiÖp ®­îc ®iÒu chØnh theo h­íng æn ®Þnh c¸c kho¶n vay th­¬ng m¹i cña doanh nghiÖp ë møc 1,2 tû USD/n¨m, ®ång thêi t¨ng dÇn sè vay míi cña ChÝnh phñ tõ 1,57 tû USD n¨m 2005 lªn 1,73 tû USD n¨m 2010. TÝnh chung 5 n¨m 2006-2010, tæng sè vay míi ®¹t 14,4 tû USD, t¨ng 38,6% so víi 5 n¨m 2001-2005, trong ®ã vèn vay míi cña ChÝnh phñ lµ 8,4 tû USD, chiÕm 58,3%, vèn vay míi cña khu vùc doanh nghiÖp ®¹t 6 tû USD, chiÕm 41,7%. Tæng tr¶ nî n­íc ngoµi bao gåm tr¶ gèc vµ l·i trong 5 n¨m tíi dù kiÕn ®¹t 11 tû USD, trong ®ã tr¶ nî cña ChÝnh phñ lµ 5,4 tû USD, tr¶ nî cña doanh nghiÖp lµ 5,6 tû USD. DÞch vô tr¶ nî so víi kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 2005 lµ 5,4%, n¨m 2010 gi¶m xuèng cßn 4,3%. DÞch vô tr¶ nî cña ChÝnh phñ so víi tæng thu ng©n s¸ch nhµ n­íc n¨m 2005 lµ 6,9%, n¨m 2010 gi¶m xuèng cßn 6,2%. NÕu trõ sè nî ph¶i tr¶ tõ nguån cho vay l¹i th«ng qua Quü tÝch luü tr¶ nî n­íc ngoµi (kh«ng c©n ®èi vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc) th× dÞch vô tr¶ nî cña ChÝnh phñ tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc chØ chiÕm kho¶ng 2 - 4% tæng thu ng©n s¸ch nhµ n­íc. D­ nî n­íc ngoµi cña toµn nÒn kinh tÕ dù kiÕn t¨ng tõ 16,7 tû USD n¨m 2005 lªn 24,4 tû USD n¨m 2010. Tæng d­ nî vèn vay n­íc ngoµi so víi GDP trong 5 n¨m tíi æn ®Þnh ë møc 37,5%, t¨ng nhÑ so víi 5 n¨m 2001-2005. Tû lÖ tæng d­ nî n­íc ngoµi so víi kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 2005 lµ 54,5%, n¨m 2010 gi¶m xuèng cßn 41,4%. DÞch vô tr¶ nî cña ChÝnh phñ so víi tæng thu ng©n s¸ch nhµ n­íc n¨m 2005 lµ 6,9%, n¨m 2010 gi¶m xuèng cßn 6,2%. NÕu trõ sè nî ph¶i tr¶ tõ nguån cho vay l¹i th«ng qua Quü tÝch luü tr¶ nî n­íc ngoµi (kh«ng c©n ®èi vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc) th× dÞch vô tr¶ nî cña ChÝnh phñ tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc chØ chiÕm kho¶ng 2 - 4% tæng thu ng©n s¸ch nhµ n­íc. D­ nî n­íc ngoµi cña toµn nÒn kinh tÕ dù kiÕn t¨ng tõ 16,7 tû USD n¨m 2005 lªn 24,4 tû USD n¨m 2010. Tæng d­ nî vèn vay n­íc ngoµi so víi GDP trong 5 n¨m tíi æn ®Þnh ë møc 37,5%, t¨ng nhÑ so víi 5 n¨m 2001-2005. Tû lÖ tæng d­ nî n­íc ngoµi so víi kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 2005 lµ 54,5%, n¨m 2010 gi¶m xuèng cßn 41,4%. [35] VÒ ph©n c«ng nhiÖm vô c«ng t¸c cô thÓ trong nh÷ng n¨m s¾p tíi, Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· giao: “Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ hoµn chØnh m« h×nh, quy tr×nh vµ c¬ chÕ phèi hîp x©y dùng ChiÕn l­îc quèc gia vÒ vay vµ tr¶ nî n­íc ngoµi ®Õn n¨m 2010 phï hîp víi viÖc x©y dùng ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi 5 n¨m vµ 10 n¨m; x©y dùng ph­¬ng ph¸p vµ quy tr×nh ph©n tÝch nî bÒn v÷ng theo th«ng lÖ quèc tÕ cã tÝnh ®Õn ®iÒu kiÖn ®Æc thï cña ViÖt Nam; x©y dùng KÕ ho¹ch chiÕn l­îc vÒ theo dâi vµ ®¸nh gi¸ c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA thêi kú 2006-2010; x©y dùng ph­¬ng ph¸p luËn vµ quy tr×nh ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng sau khi hoµn thµnh. Bé Tµi chÝnh chñ tr× phèi hîp víi Bé T­ ph¸p, Bé Néi vô, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ®Ò xuÊt tr×nh Thñ t­íng quyÕt ®Þnh lé tr×nh c¶i tæ c¬ cÊu tæ chøc trong qu¶n lý nî n­íc ngoµi cña ChÝnh phñ, tr­íc m¾t lµ c¬ chÕ phèi hîp ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ qu¶n lý nî n­íc ngoµi. Ngµnh Gi¸o dôc ®µo t¹o cÇn lång ghÐp vÊn ®Ò vay vµ tr¶ nî n­íc ngoµi vµo gi¸o tr×nh gi¶ng d¹y cña c¸c tr­êng ®¹i häc, häc viÖn kinh tÕ, tµi chÝnh, ng©n hµng; cö c¸n bé, chuyªn gia trùc tiÕp tham gia gi¶ng d¹y vÒ nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn, ph­¬ng ph¸p luËn vÒ qu¶n lý nî n­íc ngoµi; thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o ®Ó n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé trùc tiÕp qu¶n lý nî n­íc ngoµi ë c¸c ngµnh vµ ®Þa ph­¬ng.” [18] Gi¶i ph¸p t¨ng c­êng qu¶n lý nî n­íc ngoµi Top of Form Trªn c¬ së nh÷ng ®Þnh h­íng chiÕn l­îc trong c«ng t¸c qu¶n lý nî, nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm quèc tÕ vµ nh÷ng ph©n tÝch trong ch­¬ng 2 cña luËn ¸n, t¸c gi¶ ®· ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c­êng qu¶n lý nî n­íc ngoµi ë ViÖt Nam, ®¸p øng c¸c môc tiªu qu¶n lý mµ ChÝnh phñ ®· ®Ò ra. VÒ qu¶n lý nî vÜ m« §Ó t¹o mét “s©n ch¬i” c«ng b»ng cho c¸c t¸c nh©n tham gia nÒn kinh tÕ, cÇn thóc ®Èy h¬n n÷a qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc theo h­íng Nhµ n­íc chØ thùc hiÖn ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ, viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ dµnh cho khu vùc t­ nh©n. Tuy nhiªn ®©y lµ qu¸ tr×nh ®ßi hái thêi gian, tr­íc m¾t cÇn thay ®æi chÝnh s¸ch cho vay l¹i theo h­íng: thø nhÊt, më réng ®èi t­îng cho vay l¹i. Thø hai, ¸p dông l·i suÊt thÞ tr­êng ®èi víi c¸c ®èi t­îng vay vèn nãi chung, kh«ng ph©n biÖt doanh nghiÖp Nhµ n­íc hay doanh nghiÖp t­ nh©n, chØ ¸p dông l·i suÊt ­u ®·i trong nh÷ng tr­êng hîp ®Æc biÖt nh­ nh÷ng dù ¸n cã thÓ t¹o ra b­íc tiÕn ®ét ph¸t trong lÜnh vùc kinh tÕ. Thay ®æi chÝnh s¸ch cÊp b¶o l·nh cña ChÝnh phñ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc theo h­íng t¨ng c­êng viÖc thÈm ®Þnh c¸c dù ¸n ®Çu t­ vay vèn n­íc ngoµi. C¸c dù ¸n ph¶i ®­îc thÈm ®Þnh mét c¸ch nghiªm ngÆt bëi c¸c c¬ quan thÈm ®Þnh thÝch ®¸ng. ViÖc thùc hiÖn c¸c dù ¸n nµy ph¶i ®­îc gi¸m s¸t, kiÓm tra chÆt chÏ ®Ó ®¶m b¶o viÖc sö dông vèn cã hiÖu qu¶. ViÖc thÈm ®Þnh c¸c dù ¸n ®Çu t­ kh«ng nªn thùc hiÖn tËp trung ë cÊp trung ­¬ng. CÊp trung ­¬ng chØ nªn thÈm ®Þnh nh÷ng dù ¸n cã tÇm quan träng ®Æc biÖt vµ tËp trung vµo viÖc x©y dùng hÖ thèng c¸c tiªu chuÈn thÈm ®Þnh dù ¸n vµ quan träng h¬n n÷a lµ tËp trung vµo x©y dùng viÖc quy ho¹ch tæng thÓ nÒn kinh tÕ. Nh­ vËy, viÖc thÈm ®Þnh c¸c dù ¸n sÏ ®­îc ph©n cÊp cho c¸c ®Þa ph­¬ng trªn c¬ së quy ho¹ch tæng thÓ vµ hÖ thèng tiªu chuÈn. C¸ch lµm nµy cã thÓ n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­ cho toµn bé nÒn kinh tÕ trªn gi¸c ®é tËn dông thÕ m¹nh cña c¸c ®Þa ph­¬ng trong c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau vµ ®Èy nhanh tiÕn ®é phª duyÖt dù ¸n. §ång thêi, cÇn gi¸m s¸t tèt viÖc tu©n thñ quy ho¹ch tæng thÓ cña quèc gia vµ c¸c tiªu chuÈn phª duyÖt dù ¸n ®Ó tr¸nh hiÖn t­îng v× nguån lîi tr­íc m¾t c¸c ®Þa ph­¬ng cã thÓ ch¹y theo c¸c dù ¸n lµm ¶nh h­ëng ®Õn hÖ m«i tr­êng sinh th¸i vµ ph¸ háng quy ho¹ch chung, ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ l©u dµi cña khu vùc vµ c¶ n­íc. VÒ thÓ chÕ vµ c¬ chÕ qu¶n lý HÖ thèng hãa c¸c v¨n b¶n ph¸p chÕ vÒ qu¶n lý nî n­íc ngoµi Cã ý kiÕn cho r»ng nªn tËp trung c¸c quy ®Þnh vÒ qu¶n lý nî n­íc ngoµi mét c¸ch cã hÖ thèng vµo trong mét v¨n kiÖn nh­ «LuËt vay tr¶ nî n­íc ngoµi». §Ò xuÊt nµy cã thÓ gióp gi¶m ®¸ng kÓ chi phÝ tu©n thñ vµ t¨ng hiÖu qu¶ qu¶n lý, ®ång thêi, hiÖu lùc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh trªn thùc tÕ rÊt cã thÓ sÏ cao h¬n nhiÒu v× c¸c ®èi t­îng tu©n thñ sÏ dÔ n¾m b¾t h¬n, tÝnh ph¸p lý cña luËt cao h¬n c¸c quy chÕ, quy ®Þnh, nghÞ ®Þnh hoÆc th«ng t­. Tuy nhiªn, ®Ò xuÊt nµy cã mét sè nh­îc ®iÓm. Thø nhÊt, viÖc ban hµnh mét s¾c luËt míi ®ßi hái nhiÒu thêi gian chuÈn bÞ. Thø hai, viÖc t¸ch b¹ch vay trong n­íc vµ vay ngoµi n­íc ngµy cµng khã v× tÝnh giao thoa gi÷a hai lo¹i vay nµy ngµy cµng lín theo ®µ ph¸t triÓn cña thÞ chøng kho¸n, khi vay nî cña ChÝnh phñ b»ng c¸ch ph¸t hµnh tr¸i phiÕu b»ng néi tÖ vµ ngo¹i tÖ ra thÞ tr­êng sÏ ngµy cµng ph¸t triÓn. §Ò xuÊt thø hai xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu ph¶i x©y dùng ®­îc mét hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p quy ®ång bé vµ thèng nhÊt ë c¶ hai cÊp ®é: v¨n b¶n luËt vµ v¨n b¶n ph¸p quy cÊp ChÝnh phñ. V¨n b¶n luËt Môc tiªu cña viÖc hoµn thiÖn v¨n b¶n luËt vÒ nî lµ c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n vÒ qu¶n lý nî ph¶i ®­îc luËt ph¸p hãa ë møc cao nhÊt: quy ®Þnh b»ng mét s¾c luËt riªng hoÆc b»ng mét ch­¬ng riªng trong LuËt Ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Mét ph­¬ng ¸n t­¬ng ®èi kh¶ thi lµ so¹n th¶o vµ ®­a vµo LuËt NSNN (dù kiÕn sña ®æi, bæ sung vµo n¨m 2008) mét ch­¬ng riªng, trong ®ã ®Ò cËp c¸c kh¸i niÖm, ph¹m vi qu¶n lý vµ nh÷ng nguyªn t¾c qu¶n lý c¬ b¶n vÒ qu¶n lý nî. V¨n b¶n ph¸p quy cÊp ChÝnh phñ CÇn cã kÕ ho¹ch hoµn thiÖn hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy ë cÊp ChÝnh phñ theo h­íng ®¸p øng yªu cÇu ®ång bé vµ thèng nhÊt trong qu¶n lý nî. Yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi viÖc hoµn thiÖn v¨n b¶n ph¸p quy cÊp ChÝnh phñ lµ tr¸nh sù trïng l¾p vÒ néi dung gi÷a c¸c v¨n b¶n kh¸c nhau vÒ qu¶n lý nî. §Ò xuÊt trong tr­êng hîp nµy lµ so¹n th¶o vµ ban hµnh NghÞ ®Þnh míi vÒ Quy chÕ qu¶n lý Nî, thay thÕ cho NghÞ ®Þnh 134/2005 trªn c¬ së bæ sung nh÷ng nguyªn t¾c vµ néi dung vÒ qu¶n lý nî chung vµ nguyªn t¾c qu¶n lý nî c«ng. §Ò xuÊt nµy h¹n chÕ ®­îc c¸c nh­îc ®iÓm trong ®Ò xuÊt thø nhÊt vµ cã tÝnh kh¶ thi h¬n. Hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý nî n­íc ngoµi Thµnh lËp ñy ban qu¶n lý nî ®Ó t¨ng c­êng phèi hîp gi÷a c¸c bé, ngµnh Sù cÇn thiÕt: ViÖc qu¶n lý nî mét c¸ch hiÖu qu¶ phô thuéc rÊt nhiÒu vµo sù h×nh thµnh mét khung thÓ chÕ tèi ­u vµ râ rµng cho phÐp c¸c c¬ quan qu¶n lý nî thùc hiÖn ®­îc mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ cã chÊt l­îng nhiÖm vô ®­îc giao, ®¸p øng ®óng nhu cÇu cña ®Êt n­íc. N­íc ta cã nhiÒu Bé phô tr¸ch kinh tÕ, vµ trªn thùc tÕ chøc n¨ng ®¶m b¶o tÝnh nhÊt qu¸n vÜ m« cña vay nî n­íc ngoµi ch­a ®­îc giao cho mét bé duy nhÊt nµo. MÆc dï gi÷a c¸c bé chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh vÒ nî n­íc ngoµi th­êng xuyªn cã c¸c ho¹t ®éng trao ®æi vµ tham kh¶o ý kiÕn, song nh­ vËy ch­a ®ñ ®Ó ®¶m b¶o sù nhÊt qu¸n vµ cËp nhËt cña c¸c ph©n tÝch ®¸nh gi¸ t×nh h×nh nî. CÇn thiÕt ph¶i cã mét c¬ chÕ phèi hîp chÝnh thøc, ®­îc thÓ chÕ ho¸ ë cÊp vÜ m« ®Ó qu¶n lý nî mét c¸ch thèng nhÊt vµ toµn diÖn nh­ môc tiªu cña ChÝnh phñ ®· ®Ò ra. Nhµ n­íc nªn thµnh lËp mét Uû ban qu¶n lý nî víi thµnh phÇn liªn bé Víi b¶n chÊt lµ mét c¬ chÕ phèi hîp, Uû ban nµy sÏ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vÒ c¬ chÕ phèi hîp chÝnh thøc. Thµnh phÇn cña Uû ban qu¶n lý nî bao gåm ®¹i diÖn cña c¸c bé ngµnh tham gia qu¶n lý nî n­íc ngoµi nh­: Bé Tµi chÝnh, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Ng©n hµng Nhµ n­íc, V¨n phßng ChÝnh phñ, Bé T­ ph¸p víi chñ tÞch Uû ban lµ thñ t­íng ChÝnh phñ. Uû ban qu¶n lý nî trùc thuéc ChÝnh phñ, c¸c thµnh viªn cña ñy ban cã quyÒn vµ nghÜa vô ngang nhau vµ cã nhiÖm vô thùc thi c¸c quyÕt ®Þnh cña Uû ban. Uû ban qu¶n lý nî cã thÓ cã c¸c cÊp phèi hîp vµ cÊp t¸c nghiÖp ®Ó gióp viÖc. CÊp phèi hîp vÒ b¶n chÊt lµ ban th­ ký cña Uû ban, cßn cÊp t¸c nghiÖp lµ cÊp chÞu tr¸ch nhiÖm triÓn khai c¸c kh©u cô thÓ nh­ ®µm ph¸n, sö dông vèn vay vµ tr¶ nî. Chøc n¨ng nhiÖm vô cña Uû ban: Uû ban nµy lµ c¬ quan thÝch hîp ®Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng chÝnh s¸ch vµ ®iÒu tiÕt, tham m­u cho Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ mÆt chÝnh s¸ch nî, x©y dùng m«i tr­êng ph¸p luËt ®Ó ph©n cÊp vµ phèi hîp qu¶n lý dßng nî n­íc ngoµi mét c¸ch h÷u hiÖu, tõ kh©u ghi nhËn nî ®Õn c¸c kh©u ph©n tÝch nî, kiÓm so¸t nî vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c ë cÊp t¸c nghiÖp. Uû ban lµ c¬ quan sÏ ®­a ra c¸c yªu cÇu b¸o c¸o nhÊt qu¸n vµ cô thÓ ®èi víi c¸c Bé, ngµnh cho ®Õn tËn c¸c tæ chøc vay nî. §©y còng lµ c¬ quan cã thÓ thùc hiÖn nhiÖm vô rµ so¸t vµ ®¸nh gi¸ l¹i mét c¸ch th­êng xuyªn c¸ch thøc tæ chøc vµ hiÖu qu¶ qu¶n lý cña hÖ thèng qu¶n lý nî ®Ó ®¶m b¶o phï hîp víi c¸c môc tiªu qu¶n lý nî cña tõng thêi kú ph¸t triÓn. Uû ban cã thÓ tæ chøc c¸c cuéc häp ®Þnh kú ®Ó kiÓm ®iÓm t×nh h×nh triÓn khai, thùc hiÖn c«ng viÖc qu¶n lý nî n­íc ngoµi, cïng th¶o luËn c¸c vÊn ®Ò liªn quan vµ thèng nhÊt kÕ ho¹ch hµnh ®éng. Trong viÖc ph©n tÝch thèng kª t×nh tr¹ng nî, Bé Tµi chÝnh cÇn x©y dùng ®­îc c¬ chÕ tæng kÕt vµ b¸o c¸o, sao cho Bé cã thÓ thùc hiÖn ®­îc c¸c ph©n tÝch danh môc nî vµ ph©n tÝch tÝnh bÒn v÷ng nî mét c¸ch th­êng xuyªn. ChØ víi mét c¬ chÕ h÷u hiÖu, Bé míi cã thÓ thùc hiÖn ®­îc viÖc qu¶n lý c¸c rñi ro liªn quan ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i, l·i suÊt, kh¶ n¨ng thanh kho¶n, thêi h¹n thanh to¸n v.,v.. HiÖn nay, c¬ chÕ qu¶n lý nî ch­a ®¸p øng ®­îc c¸c ®ßi hái kü thuËt nãi trªn. Hoµn thiÖn khu«n khæ tæ chøc vµ ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm Yªu cÇu cña hoµn thiÖn khu«n khæ tæ chøc lµ tr¸nh sù trïng lÆp trong ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm gi÷a c¸c c¬ quan ChÝnh phñ trong qu¶n lý nî. ViÖc lµm tr­íc m¾t lµ tr¸nh m©u thuÉn gi÷a hai NghÞ ®Þnh vÒ qu¶n lý nî n­íc ngoµi vµ qu¶n lý ODA. Tr­íc hÕt lµ vÊn ®Ò c¬ quan chñ tr× trong viÖc x©y dùng chiÕn l­îc dµi h¹n vÒ nî. Cã ®Ò xuÊt vÒ viÖc Bé KH& §T x©y dùng chiÕn l­îc dµi h¹n nî n­íc ngoµi, Bé Tµi chÝnh x©y dùng chiÕn l­îc dµi h¹n vÒ nî trong vµ ngoµi n­íc trªn c¬ së x©y dùng chiÕn l­îc nî trong n­íc vµ tæng hîp chiÕn l­îc nî ngoµi n­íc do Bé KH&§T x©y dùng. Tuy nhiªn ®Ò xuÊt nµy khã ®¶m b¶o ®­îc tÝnh thèng nhÊt trong viÖc thiÕt kÕ chÝnh s¸ch qu¶n lý nî v× c¸c chiÕn l­îc ®­îc x©y dùng trªn c¬ së ph­¬ng ph¸p vµ c¬ së d÷ liÖu kh¸c nhau. H¬n n÷a chiÕn l­îc nî n­íc ngoµi ®· ®­îc x©y dùng ®Õn n¨m 2010, do vËy viÖc ®Æt l¹i vÊn ®Ò ai chÞu tr¸ch nhiÖm x©y dùng ch­a ph¶i lµ cÊp b¸ch tr­íc m¾t. Ph­¬ng ¸n thø hai lµ giao cho mét c¬ quan duy nhÊt chñ tr× x©y dùng chiÕn l­îc nî, bao gåm c¶ nî trong vµ ngoµi n­íc. NÕu coi chiÕn l­îc nî nh­ mét bé phËn cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi th× Bé KH&§T lµ c¬ quan phï hîp ®Ó x©y dùng chiÕn l­îc nî dµi h¹n. Bé Tµi chÝnh tËp trung x©y dùng chiÕn l­îc trung h¹n vµ kÕ ho¹ch hµng n¨m vÒ vay tr¶ nî nãi chung, trong ®ã cã nî c«ng. Kinh nghiÖm qu¶n lý nî ë c¸c n­íc cho thÊy chiÕn l­îc nî do Bé Tµi chÝnh hoÆc c¸c c¬ quan ®éc lËp x©y dùng th­êng lµ chiÕn l­îc trung h¹n vµ hµng n¨m cã thÓ ®iÒu chØnh. VÒ l©u dµi nªn tËp trung tr¸ch nhiÖm x©y dùng chiÕn l­îc nî vµ qu¶n lý nî vµo c¬ quan qu¶n lý tµi chÝnh cña quèc gia, ®ã lµ Bé Tµi chÝnh. §iÒu nµy còng phï hîp víi yªu cÇu cña m« h×nh qu¶n lý nî n­íc ngoµi hiÖu qu¶ vµ th«ng lÖ quèc tÕ. T¨ng c­êng n¨ng lùc qu¶n lý nî T¨ng c­êng n¨ng lùc vÒ con ng­êi Bªn c¹nh viÖc hoµn thiÖn thÓ chÕ vµ c¬ chÕ qu¶n lý nî, ph¸t triÓn tæ chøc vµ nguån nh©n lùc lµ yªu cÇu cÊp thiÕt. C¸c c¬ quan qu¶n lý nî cÇn cã ®ñ n¨ng lùc chuyªn m«n kü thuËt, bao gåm c¸n bé chuyªn m«n vµ ph­¬ng tiÖn chuyªn m«n, ®Ó thèng kª, ph©n lo¹i, tæng hîp, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸, dù b¸o vÒ c¸c lo¹i h×nh nî. Chñ tr­¬ng cña ChÝnh phñ vÒ viÖc cÇn lång ghÐp vÊn ®Ò vay vµ tr¶ nî vµo gi¸o tr×nh gi¶ng d¹y cña c¸c tr­êng ®¹i häc, häc viÖn kinh tÕ, tµi chÝnh, ng©n hµng; cö c¸n bé, chuyªn gia trùc tiÕp tham gia gi¶ng d¹y vÒ nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn, ph­¬ng ph¸p luËn vÒ qu¶n lý nî; thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o ®Ó n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé trùc tiÕp qu¶n lý nî ë c¸c ngµnh vµ ®Þa ph­¬ng lµ mét biÖn ph¸p t¨ng c­êng ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé. Nh­ ®· nªu, qu¶n lý vµ c¶nh b¸o rñi ro trong vay nî n­íc ngoµi lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Tuy nhiªn ®©y lµ lÜnh vùc phøc t¹p, ®ßi hái c¸n bé giái vµ ph¶i ®­îc ®µo t¹o chuyªn s©u. Tuy nhiªn nh÷ng c¸n bé nµy th­êng hiÕm. H¬n n÷a cã mét thùc tÕ tån t¹i ë nhiÒu n¬i lµ møc l­¬ng trong Bé Tµi chÝnh kh«ng ®ñ lín ®Ó thu hót vµ gi÷ ch©n nh÷ng c¸n bé cì nµy. ChÝnh v× vËy cÇn cã chÕ ®é ®·i ngé ®Æc biÖt, vÝ dô ¸p dông h×nh thøc thuª chuyªn gia trong n­íc víi møc l­¬ng ®ñ lín ®Ó thu hót ®éi ngò c¸n bé nµy. C¬ së d÷ liÖu cho qu¶n lý nî C¸c kü thuËt ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ nî trªn thÕ giíi ®· tiÕn kh¸ xa cïng víi c«ng nghÖ th«ng tin. Qu¶n lý nî vÒ b¶n chÊt lµ c«ng viÖc ®a chøc n¨ng. Nã ®ßi hái ph¶i cã sè liÖu nhÊt qu¸n vµ nh÷ng ph©n tÝch chÝnh x¸c tØ mØ. Nh÷ng yªu cÇu nµy ®­îc c«ng nghÖ th«ng tin ®¸p øng rÊt hiÖu qu¶. CÇn hoµn thiÖn c¸c tÝnh n¨ng hç trî (chuÈn tiÕng ViÖt Unicode, chuÈn trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö…) cho c¸c phÇn mÒm qu¶n lý nî ®ang sö dông t¹i Bé Tµi chÝnh. ChÝnh phñ cÇn giao cho ñy ban nh©n d©n c¸c ®Þa ph­¬ng nhiÖm vô theo dâi, thu thËp t×nh h×nh nî ChÝnh phñ t¹i c¸c ®Þa ph­¬ng vµ thiÕt lËp hÖ thèng b¸o c¸o ®Þnh kú vÒ nî cña c¸c ®Þa ph­¬ng cho Bé Tµi chÝnh. ViÖc øng dông c«ng nghÖ th«ng tin ngay ë c¸c ®Þa ph­¬ng ch­a thÓ thùc hiÖn ngay ®­îc, v× tr×nh ®é c«ng nghÖ th«ng tin ë c¸c ®Þa ph­¬ng nãi chung cßn ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu. VÊn ®Ò khã kh¨n h¬n lµ thu thËp th«ng tin vÒ nî cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Theo NghÞ ®Þnh 134/2005, Ng©n hµng Nhµ n­íc chÞu tr¸ch nhiÖm theo dâi, thu thËp th«ng tin vÒ nî n­íc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp, trong ®ã cã doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Tuy nhiªn, nh­ ®· nªu, viÖc øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong lÜnh vùc nµy t¹i NHNN cßn ch­a ®ñ m¹nh ®Ó cã thÓ ®­a ra nh÷ng ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c vÒ t×nh h×nh nî cña c¸c doanh nghiÖp. V× vËy, nhiÖm vô ®Æt ra mét mÆt ph¶i hoµn thiÖn hÖ thèng th«ng tin vÒ thu thËp, theo dâi vµ qu¶n lý nî t¹i ng©n hµng, mÆt kh¸c cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p/quy ®Þnh râ rµng vÒ tr¸ch nhiÖm cña c¸c doanh nghiÖp trong viÖc cung cÊp th«ng tin. øng dông c«ng nghÖ th«ng tin hiÖn ®¹i vµo qu¶n lý nî lµ cÇn thiÕt. Tuy nhiªn cÇn ph¶i thÊy r»ng viÖc vËn hµnh m¸y tÝnh kh«ng ph¶i lµ b¶n th©n ho¹t ®éng qu¶n lý nî mµ chØ lµ nh÷ng kü n¨ng phôc vô cho viÖc qu¶n lý nî. HÖ thèng m¸y tÝnh chØ cã Ých trong tr­êng hîp quèc gia ®· cã ®­îc nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n cña mét hÖ thèng qu¶n lý nî hiÖu qu¶. Mét hÖ thèng qu¶n lý nî hiÖu qu¶ ®ßi hái ph¶i cã chiÕn l­îc, cã cÊu tróc, cã c¸n bé vµ ph­¬ng tiÖn, cã th«ng tin, ph©n tÝch th«ng tin, kiÓm so¸t vµ vËn hµnh. Thªm vµo ®ã, ®Ó hÖ thèng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ th× viÖc qu¶n lý th«ng tin vÒ nî, c¸c hÖ thèng ph©n tÝch vµ ra quyÕt ®Þnh ph¶i ®­îc lång ghÐp vµo nhau trong mét m«i tr­êng thÓ chÕ chung. Nãi c¸ch kh¸c, c¸c ®¬n vÞ ®¶m nhËn c¸c chøc n¨ng kh¸c nhau trong quy tr×nh qu¶n lý nî ph¶i ®­îc tæ chøc sao cho kh«ng cã sù chång chÐo c¶n trë lÉn nhau vµ c¸c dßng th«ng tin, dï lµ th«ng tin th« hay th«ng tin tæng hîp ®Òu ph¶i ®­îc chia sÎ vµ nhÊt qu¸n. NÕu nh­ c¸c ®¬n vÞ qu¶n lý nî n»m t¹i c¸c bé, ngµnh kh¸c nhau th× ®©y râ rµng lµ mét ®iÓm bÊt lîi cho hÖ thèng qu¶n lý nî hiÖu qu¶. Xu h­íng tËp trung c¸c chøc n¨ng qu¶n lý nî vµo mét c¬ quan duy nhÊt sÏ cã thÕ m¹nh vÒ mÆt hÖ thèng tæ chøc. Hoµn thiÖn ®¸nh gi¸ t×nh h×nh nî n­íc ngoµi Nh­ ®· ph©n tÝch tån t¹i trong viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh nî n­íc ngoµi trong phÇn 2.3.2.6 cña luËn ¸n, t¸c gi¶ ®­a ra ®Ò xuÊt øng dông m« h×nh ®¸nh gi¸ tÝnh bÒn v÷ng cña nî n­íc ngoµi cña James De Pinies vµo thùc tÕ ph©n tÝch nî bÒn v÷ng ë ViÖt Nam. §©y lµ m« h×nh ph©n tÝch tµi chÝnh t­¬ng ®èi ®¬n gi¶n, nh­ng l¹i ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph©n tÝch nî bÒn v÷ng. Víi tr×nh ®é ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin nh­ hiÖn nay, viÖc lËp tr×nh cho ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch nµy kh«ng ph¶i lµ phøc t¹p. øng dông m« h×nh ®¸nh gi¸ tÝnh bÒn v÷ng cña nî n­íc ngoµi lµ mét trong nh÷ng h­íng ph¸t triÓn kü thuËt qu¶n lý nî phæ biÕn trªn thÕ giíi. Ph­¬ng ph¸p m« h×nh ho¸ gióp c¸c nhµ qu¶n lý cã c¸ch nh×n nhËn râ h¬n vÒ t×nh h×nh m¾c nî vµ n¾m v÷ng kh¶ n¨ng tr¶ nî cña quèc gia, tõ ®ã cã ®èi s¸ch hîp lý ®Ó ®¶m b¶o vay nî hç trî thùc sù cho qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng, ng¨n ngõa sù bïng næ cña nî n­íc ngoµi. M« h×nh James De Pinies lµ mét m« h×nh ®¬n gi¶n vµ hiÖu qu¶, th­êng ®­îc sö dông ®Ó ph©n tÝch vµ dù b¸o tÝnh bÒn v÷ng nî trong trung h¹n. Víi ®iÒu kiÖn n­íc ta hiÖn nay, m« h×nh James De Pinies lµ mét c«ng cô kh¸ phï hîp vµ cã thÓ øng dông réng r·i. Tr­íc khi ®i vµo ph©n tÝch øng dông m« h×nh chóng ta kh¼ng ®Þnh l¹i c¸c gi¶ thiÕt cña m« h×nh. §ã lµ c¸c biÕn trong m« h×nh ®Òu lµ biÕn ngo¹i suy vµ c¸c chñ thÓ kinh tÕ kh«ng thay ®æi hµnh vi cña hä mét khi hµnh vi ®· ®­îc x¸c ®Þnh. Trªn c¬ së ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn cña c¸n c©n thanh to¸n, m« h×nh James De Pinies cho phÐp dù b¸o vµ ph©n tÝch tÝnh bÒn v÷ng nî cña mét n­íc trong trung h¹n. ViÖc øng dông m« h×nh Jaime De Pinies ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së c¸c sè liÖu vÒ nî n­íc ngoµi cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n tõ 1995-2005. Víi nh÷ng t×nh huèng gi¶ ®Þnh kh¸c nhau vÒ tû lÖ t¨ng tr­ëng nhËp khÈu trªn t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu (b) vµ tû lÖ l·i suÊt so víi t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu (a), m« h×nh cho phÐp dù b¸o tÝnh bÒn v÷ng nî trong giai ®o¹n 2007-2010. Sè liÖu vÒ nî, xuÊt khÈu, nhËp khÈu vµ l·i suÊt L·i suÊt ¸p dông ë ®©y lµ l·i suÊt tr¶ nî thùc tÕ, ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch chia tæng tr¶ nî cho tæng d­ nî. trong giai ®o¹n 1995-2005 ®­îc tãm t¾t trªn B¶ng 3.1. B¶ng 31 Nî, xuÊt khÈu, nhËp khÈu vµ l·i suÊt, 1995-2005 §¬n vÞ: tû ®ång, gi¸ so s¸nh 1994, vµ phÇn tr¨m N¨m Nî XuÊt khÈu NhËp khÈu T¨ng xuÊt khÈu T¨ng nhËp khÈu L·i suÊt (1+r)/ (1+gx) (1+gm)/ (1+gx) D X M gX gM I a b 1995 68 458 51 388 76 912 15,6% 20,4% 3,4% 0,895 1,042 1996 78 302 62 925 96 641 22,5% 25,7% 4,3% 0,852 1,026 1997 82 676 79 283 100 063 26,0% 3,5% 5,5% 0,838 0,822 1998 88 713 84 328 103 601 6,4% 3,5% 5,1% 0,988 0,973 1999 87 169 103 122 104 915 22,3% 1,3% 4,6% 0,855 0,828 2000 105 600 127 162 137 293 23,3% 30,9% 4,9% 0,851 1,061 2001 110 833 135 249 145 947 6,4% 6,3% 4,4% 0,982 0,999 2002 109 083 148 897 175 987 10,1% 20,6% 2,5% 0,931 1,095 2003 113 562 172 135 215 760 15,6% 22,6% 2,2% 0,884 1,060 2004 125,294 214,395 258,786 24.6% 19.9% 2.37% 0,820 0,963 2005 126,374 242,248 276,119 13.0% 6.7% 2.89% 0.911 0.944 Trung b×nh giai ®o¹n 1995-2005 16.9% 14,7% 3,8% Nguån: Tæng côc Thèng kª, 2006; IMF, 2000, 2003, 2005, 2006. [53-58], [39] Tõ B¶ng 3.1, ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc c¸c gi¸ trÞ ban ®Çu (n¨m 2005) ®Ó ph©n tÝch tÝnh bÒn v÷ng cña nî trong giai ®o¹n 2006-2011 nh­ sau: XuÊt khÈu X0 = 242 248 tû ®ång NhËp khÈu M0 = 276 119 tû ®ång Nî n­íc ngoµi D0 = 126 374 tû ®ång d0 = D0 /X0 = 0,522 v0 = M0/ X0 = 1,140 Cã thÓ thÊy trªn B¶ng 3.1 lµ tû lÖ t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu qua c¸c n¨m cã ®é dao ®éng lín. N¨m t¨ng tr­ëng cao nhÊt xuÊt khÈu ®¹t 26%, cßn n¨m thÊp nhÊt chØ cã 6,4%. T­¬ng tù, tû lÖ t¨ng tr­ëng nhËp khÈu dao ®éng tõ trªn 1% ®Õn gÇn 40%. KÕt qu¶ lµ c¸c gi¸ trÞ a vµ b dao ®éng t­¬ng øng trong kho¶ng: a – tõ 0,82 ®Õn xÊp xØ 0,99 vµ b – tõ 0,82 ®Õn 1,1. (xem B¶ng 3.1) §Ó cã ®­îc nh÷ng tû lÖ t¨ng tr­ëng vµ l·i suÊt s¸t thùc tÕ nhÊt dïng cho ph©n tÝch tÝnh bÒn v÷ng cña nî, chóng t«i xem xÐt c¸c tû lÖ t¨ng tr­ëng trung b×nh cña xuÊt khÈu, nhËp khÈu trong hai thêi kú: suèt 11 n¨m 1995-2005 vµ 5 n¨m gÇn nhÊt 2001-2005. Sè liÖu vÒ t¨ng tr­ëng trong hai thêi kú nµy ®­îc tãm t¾t trªn B¶ng 3.2. B¶ng 32 Xu h­íng t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu, nhËp khÈu vµ l·i suÊt trung b×nh hµng n¨m 1995-2005 2001-2005 T¨ng tr­ëng xuÊt khÈu gX 13.9% 16.9% T¨ng tr­ëng nhËp khÈu gM 15.2% 14.7% L·i suÊt i 2.88% 3.85% a = (1+r)/(1+gX) 0.903 0.889 b = (1+gM)/(1+gX) 1.011 0.981 Nguån: TÝnh to¸n theo sè liÖu trªn B¶ng 3.1 Cã thÓ thÊy r»ng c¶ hai chØ sè - l·i suÊt trªn t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu vµ t¨ng tr­ëng nhËp khÈu trªn t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu ®Òu cã xu h­íng gi¶m dÇn trong 5 n¨m trë l¹i ®©y so víi giai ®o¹n 11 n¨m. ChØ sè l·i suÊt trªn t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu ch­a bao giê v­ît møc ®¬n vÞ (a < 1), cã lÏ do cho ®Õn nay ViÖt Nam chñ yÕu vÉn vay ­u ®·i. Trong nh÷ng n¨m tíi, cïng víi qu¸ tr×nh héi nhËp víi kinh tÕ toµn cÇu, cã nhiÒu kh¶ n¨ng vay th­¬ng m¹i sÏ t¨ng lªn vµ cïng víi nã lµ l·i suÊt. Tuy nhiªn, trong c¸c ph©n tÝch dù b¸o cho trung h¹n, chóng t«i vÉn gi¶ ®Þnh l·i suÊt ch­a v­ît møc t¨ng tr­ëng trªn xuÊt khÈu. Trªn c¬ së sè liÖu trung b×nh cña giai ®o¹n 5 n¨m vµ 11 n¨m gÇn nhÊt cã ®­îc, chóng t«i thùc hiÖn ph©n tÝch tÝnh bÒn v÷ng cña nî trªn xuÊt khÈu víi c¸c gi¸ trÞ a tõ 0,88 ®Õn 0,99 vµ b tõ 0,95 ®Õn 1,05. §©y lµ nh÷ng kho¶ng dao ®éng ®· tõng x¶y ra trong giai ®o¹n 1995-2005 (xem B¶ng 3.1) vµ cã kh¶ n¨ng x¶y ra cao trªn thùc tÕ. So s¸nh víi s¬ ®å cña hÖ täa ®é Jaime De Pinies trªn H×nh 1.1, cã thÓ thÊy r»ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam sÏ n»m trong hai vïng 1 vµ 4 (a < 1). ¸p dông c«ng thøc (1.7): dt = atd0 + bv0(bt - at) / (b - a) - (1 - at) / (1 - a) Ta thu ®­îc tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu dù b¸o víi c¸c gi¸ trÞ a vµ b gi¶ ®Þnh kh¸c nhau. KÕt qu¶ nµy ®­îc tr×nh bµy trªn B¶ng 3.3 Tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu ban ®Çu cña ViÖt Nam n¨m 2005 lµ 0.522, vµ tû lÖ nhËp khÈu trªn xuÊt khÈu lµ 1.14 (tµi kho¶n v·ng lai kh«ng bao gåm l·i nî ®ang th©m hôt). NÕu nh­ ®¹t ®­îc tû lÖ t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu cao h¬n nhËp khÈu 5% (b = 0,95) th× nî trªn xuÊt khÈu lu«n cã xu h­íng gi¶m dÇn, ngay c¶ trong tr­êng hîp gi¶ ®Þnh lµ l·i suÊt cao h¬n tû lÖ t¨ng xuÊt khÈu (a = 1.02). Tr­êng hîp nµy, kh¶ n¨ng thanh to¸n lu«n lu«n ®­îc ®¶m b¶o. T×nh huèng nµy ®­îc tãm t¾t trªn BiÓu ®å 3.1. Trªn thùc tÕ, tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu ban ®Çu cña ViÖt Nam cßn ë møc thÊp vµ kh«ng cã lý do ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu ë møc thÊp h¬n xuÊt khÈu ®Õn 5% chØ v× tr¸nh c¸c vÊn ®Ò nî trong giai ®o¹n nµy. B¶ng 33 Tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu, 2006-2011 C¸c gi¸ trÞ ban ®Çu cña n¨m 2004 dïng trong dù b¸o: d0 = 0,522; v0 = 1,14 b a 2006 2007 2008 2009 2010 2011 0.95 0.88 0.542 0.506 0.422 0.300 0.146 - 0.034 0.92 0.563 0.546 0.480 0.370 0.222 0.042 0.96 0.584 0.589 0.543 0.449 0.313 0.139 1.02 0.615 0.656 0.646 0.588 0.481 0.329 0.98 0.88 0.576 0.602 0.602 0.581 0.542 0.487 0.92 0.597 0.644 0.665 0.663 0.641 0.599 0.96 0.618 0.688 0.733 0.755 0.755 0.735 0.99 0.633 0.722 0.787 0.831 0.853 0.854 1.00 0.88 0.599 0.667 0.727 0.779 0.826 0.866 0.92 0.620 0.710 0.793 0.869 0.940 1.004 0.96 0.641 0.755 0.864 0.970 1.071 1.168 0.99 0.656 0.790 0.921 1.052 1.181 1.309 1.02 0.88 0.622 0.733 0.855 0.986 1.126 1.274 0.92 0.643 0.777 0.924 1.084 1.256 1.439 0.96 0.663 0.823 0.999 1.193 1.404 1.631 0.99 0.679 0.858 1.059 1.282 1.528 1.796 1.05 0.88 0.656 0.834 1.053 1.312 1.610 1.944 0.92 0.677 0.879 1.128 1.424 1.764 2.151 0.96 0.698 0.926 1.209 1.546 1.939 2.389 0.99 0.713 0.963 1.273 1.645 2.084 2.590 Nguån: TÝnh to¸n theo c«ng thøc (1.7) vµ sè liÖu trong B¶ng 3.2 Nguån: b¶ng 3.3 Tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu, 2006-2011 BiÓu ®å 31 Tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu víi b = 0,95, 2006-2011 Nguån: b¶ng 3.3 Tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu, 2006-2011 BiÓu ®å 32 Tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu víi b = 0,98, 2006-2011 Víi b = 0.98 (xuÊt khÈu t¨ng nhanh h¬n nhËp khÈu kho¶ng 2%), tÝnh bÒn v÷ng cña nî ®­îc duy tr× víi mäi tû lÖ l·i suÊt ®· gi¶ ®Þnh, kÓ c¶ møc l·i suÊt thÊp xÊp xØ b»ng t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu (a=0.99). Trong giai ®o¹n ®ang xÐt, tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu cã xu h­íng t¨ng dÇn, song tèc ®é t¨ng gi¶m dÇn. NÕu nh×n vµo ®å thÞ nî trªn xuÊt khÈu (BiÓu ®å 3.2) th× c¸c ®­êng cong cã ®é dèc gi¶m dÇn tõ tr¸i qua ph¶i, cho thÊy ®å thÞ sÏ ®i xuèng khi v­ît qua ®iÓm uèn. Víi a = 0.99, tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu bÞ kiÒm chÕ ë møc 0.854 vµo n¨m 2011. §©y lµ møc hoµn toµn cã thÓ chÊp nhËn ®­îc v× cßn xa møc nî kh«ng æn ®Þnh (tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu b»ng 2). Nguån: b¶ng 3.3 Tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu, 2006-2011 BiÓu ®å 33 Tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu víi b = 1, 2006-2011 BiÓu ®å 3.3 biÓu diÔn xu h­íng nî trªn xuÊt khÈu víi b = 1 (nhËp khÈu t¨ng ngang víi xuÊt khÈu). Trong tr­êng hîp nµy, tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu cã xu h­íng t¨ng dÇn râ rÖt. ViÖt Nam lµ n­íc cã tµi kho¶n v·ng lai kh«ng bao gåm l·i suÊt ë t×nh tr¹ng th©m hôt (v0 > 1), do ®ã tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu kh«ng gi¶m dÇn däc theo ®­êng b = 1. Møc ®é t¨ng cña tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu phô thuéc vµo møc t¨ng cña tû lÖ l·i suÊt tr¶ nî vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu a. a cµng lín, tèc ®é t¨ng cña nî trªn xuÊt khÈu cµng t¨ng. Víi l·i suÊt ë møc thÊp h¬n ®¸ng kÓ so víi t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu (a = 0,92), thËm chÝ víi møc a= 0.88, tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu vÉn cã xu h­íng bïng næ, nh­ng kh«ng lín vµ cã thÓ kiÒm chÕ ®­îc. Do tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu ban ®Çu thÊp (d0 = 0,522), møc nî trªn xuÊt khÈu trong trung h¹n lµ kh«ng cao. Tuy nhiªn, nÕu nh­ l·i suÊt cao xÊp xØ b»ng tû lÖ t¨ng xuÊt khÈu (a = 0,99) th× tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu sÏ t¨ng gÇn nh­ tuyÕn tÝnh. Vµo n¨m 2011, tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu sÏ ®¹t kho¶ng 1,309. Nguån: b¶ng 3.3 Tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu, 2006-2011 BiÓu ®å 34 Tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu víi b = 1,02, 2006-2011 Víi b > 1 nÒn kinh tÕ ViÖt Nam sÏ n»m trong Vïng 4 cña hÖ täa ®é Jaime De Pinies. Tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu cã xu h­íng t¨ng vµ bïng næ víi tèc ®é ngµy cµng cao, tuú thuéc vµo ®é lín cña tû lÖ l·i suÊt trªn t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu a. Chóng ta sÏ xem xÐt hai tr­êng hîp, tr­êng hîp thø nhÊt, b=1.02 vµ tr­êng hîp thø hai, b=1.05. Tr­êng hîp thø nhÊt ®­îc biÓu diÔn trªn BiÓu ®å 3.4 víi c¸c ®å thÞ tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu ®Òu cã d¹ng dèc lªn. Víi nhËp khÈu t¨ng nhanh h¬n xuÊt khÈu kho¶ng 2 % (b = 1,02) vµ l·i suÊt thÊp h¬n t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu kho¶ng 12% (a = 0,88), tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu ban ®Çu sÏ t¨ng h¬n gÊp ®«i sau 5 n¨m. BiÓu ®å 3.5 thÓ hiÖn tr­êng hîp nhËp khÈu t¨ng nhanh h¬n xuÊt khÈu kho¶ng 5 % (b = 1,05) vµ l·i suÊt thÊp h¬n t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu kho¶ng 12% (a = 0,88), tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu ban ®Çu sÏ t¨ng gÇn gÊp ba lÇn vµ ®¹t møc 1.911 sau 5 n¨m. Nguån: b¶ng 3.3 Tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu, 2006-2011 BiÓu ®å 35 Tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu víi b = 1,05, 2006-2011 Nh÷ng ph©n tÝch trªn m« h×nh Jaime De Pinies chØ ra r»ng tÝnh bÒn v÷ng cña nî ë ViÖt Nam phô thuéc rÊt nhiÒu vµo mèi t­¬ng quan gi÷a t¨ng tr­ëng nhËp khÈu vµ t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu. ViÖt Nam sÏ lu«n ®¶m b¶o ®­îc kh¶ n¨ng thanh to¸n trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay nÕu nh­ duy tr× ®­îc tû lÖ t¨ng nhËp khÈu thÊp h¬n tû lÖ t¨ng xuÊt khÈu. Khi ®ã, tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu sÏ cã xu h­íng gi¶m hoÆc ®­îc kiÒm chÕ trong trung h¹n. Trong tr­êng hîp nhËp khÈu t¨ng ngang b»ng xuÊt khÈu, ViÖt Nam sÏ trë nªn nh¹y c¶m tr­íc nh÷ng thay ®æi cña l·i suÊt. NÕu l·i suÊt t¨ng ®Õn møc xÊp xØ tû lÖ t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu (a = 0,99) th× cã thÓ dÉn ®Õn viÖc nî trªn xuÊt khÈu t¨ng theo tû lÖ tuyÕn tÝnh vµ ®¹t møc gÊp 2 lÇn gi¸ trÞ hiÖn nay vµo n¨m 2011. ViÖc nhËp khÈu t¨ng tr­ëng cao h¬n xuÊt khÈu lµ xu h­íng kh«ng mong muèn do th©m hôt tµi kho¶n v·ng lai kh«ng bao gåm l·i suÊt sÏ tÝch tô nhanh chãng, lµm xÊu ®i kh¶ n¨ng thanh to¸n trong ng¾n h¹n. Trong tr­êng hîp nµy tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu cã xu h­íng bïng næ, nhÊt lµ khi l·i suÊt t¨ng gÇn b»ng tû lÖ t¨ng tr­ëng cña xuÊt khÈu. ViÖc øng dông m« h×nh Jaime De Pinies trªn sè liÖu cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1995-2005 cho kÕt qu¶ lµ mÆc dï tû lÖ nî trªn xuÊt khÈu hiÖn cßn ë møc thÊp, song lµ mét n­íc cã tµi kho¶n v·ng lai kh«ng bao gåm l·i suÊt th­êng xuyªn th©m hôt, ViÖt Nam cÇn duy tr× ®­îc tû lÖ t¨ng tr­ëng nhËp khÈu ë møc kh«ng v­ît qu¸ tû lÖ t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu ®Ó ®¶m b¶o tÝnh bÒn v÷ng cña nî n­íc ngoµi trong trung h¹n. ViÖc øng dông m« h×nh Jaime De Pinies cho thÊy r»ng sö dông c¸c c«ng cô m« h×nh sÏ rÊt h÷u Ých cho viÖc ®¸nh gi¸ vµ dù b¸o tÝnh bÒn v÷ng nî ë ViÖt Nam, ®ång thêi còng lµ viÖc hoµn toµn kh¶ thi ®èi víi c¸c c¬ quan qu¶n lý nî. KÕt luËn Trªn c¬ së ph©n tÝch thùc tr¹ng qu¶n lý nî n­íc ngoµi ë ViÖt Nam giai ®äan 1995-2005, luËn ¸n ®· ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p gîi ý nh»m t¨ng c­êng qu¶n lý nî n­íc ngoµi ë ViÖt Nam. C¸c gi¶i ph¸p tËp trung vµo kh©u hoµn thiÖn h¬n n÷a khung ph¸p lý vµ hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý nî n­íc ngoµi ë ViÖt Nam, vµo viÖc tiÕp tôc t¨ng c­êng n¨ng lùc cña ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý. LuËn ¸n còng ®Ò xuÊt øng dông m« h×nh ®¸nh gi¸ tÝnh bÒn v÷ng nî n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam vµ øng dông m« h×nh nµy trªn c¬ së c¸c sè liÖu nî n­íc ngoµi giai ®o¹n 1995-2005 ®Ó dù b¸o tÝnh bÒn v÷ng nî n­íc ngoµi ë ViÖt Nam trong trung h¹n (2006-2010), tõ ®ã rót ra kÕt luËn vÒ tÝnh bÒn v÷ng cña nî n­íc ngoµi ë ViÖt Nam vµ ®Ò xuÊt chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu ®Ó ®¶m b¶o tÝnh bÒn v÷ng cña nî n­íc ngoµi ë ViÖt Nam trong giai ®äan tíi. TÝnh ­u viÖt cña m« h×nh Jaime De Pinies lµ nã kÕt hîp ®­îc c¸c yÕu tè nh­ d­ nî ban ®Çu, l·i suÊt, tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt nhËp khÈu ®Ò x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng vay nî trong t­¬ng lai cña mét nÒn kinh tÕ. KÕt luËn §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, nguån vèn vay n­íc ngoµi lµ nguån lùc bæ sung quan träng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®iÒu hoµ tiªu dïng trong n­íc. Vay nî n­íc ngoµi t¹o ra c¬ héi ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn ë møc cao h¬n møc mµ tiÕt kiÖm trong n­íc cã thÓ ®em l¹i, ®ång thêi cïng lóc ®¶m b¶o møc tiªu dïng cña d©n c­ trong hiÖn t¹i, t¹o ®iÒu kiÖn æn ®Þnh x· héi. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Òu lùa chän c¸ch vay nî tõ n­íc ngoµi ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ë buæi ban ®Çu, vµ tr¶ nî b»ng nguån tiÕt kiÖm trong n­íc ë giai ®o¹n sau. Vay nî ®Ó ph¸t triÓn vÒ b¶n chÊt lµ ph­¬ng thøc c©n ®èi gi÷a tiªu dïng hiÖn t¹i vµ tiªu dïng t­¬ng lai cña quèc gia. Do vËy, ®Ó vay nî n­íc ngoµi cã hiÖu qu¶ ph¶i ®¶m b¶o sao cho viÖc vay nî hiÖn t¹i kh«ng lµm ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn tiªu dïng cña c¸c thÕ hÖ t­¬ng lai. Qu¶n lý nî ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cña viÖc vay nî n­íc ngoµi. Qu¶n lý nî bao gåm hai lo¹i chøc n¨ng – ghi sæ vµ qu¶n lý. Ghi sæ bao gåm kiÓm so¸t c¸c kho¶n vay nî, thu thËp sè liÖu vÒ nî, ph©n tÝch thèng kª vµ h¹ch to¸n nî. Qu¶n lý nî bao gåm ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vay nî, v¹ch chiÕn l­îc ho¹t ®éng ®Ó thùc thi chÝnh s¸ch ®ã, ph©n tÝch chÝnh s¸ch nî vµ qu¶n lý rñi ro. NÕu nh­ ghi sæ lµ lo¹i chøc n¨ng quan träng trong giai ®o¹n ®Çu x©y dùng hÖ thèng qu¶n lý nî, th× qu¶n lý lµ lo¹i chøc n¨ng thiÕt yÕu cho giai ®o¹n tr­ëng thµnh cña hÖ thèng qu¶n lý nî, khi mµ quèc gia vay nî cã thÓ chñ ®éng ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu tiÕt c¸c ch­¬ng tr×nh vay nî kh«ng nh÷ng cña ChÝnh phñ vµ khu vùc c«ng, mµ cña c¶ khu vùc t­ nh©n réng lín trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. §Ó qu¶n lý nî cã hiÖu qu¶ cÇn x©y dùng ®­îc thÓ chÕ vµ c¬ chÕ qu¶n lý nî h÷u hiÖu. Khung thÓ chÕ quy ®Þnh c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n vÒ qu¶n lý nî ®­îc ph©n bæ nh­ thÕ nµo cho c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc. C¬ chÕ qu¶n lý nî bao gåm c¸c quy tr×nh vµ thñ tôc kiÓm so¸t, gi¸m s¸t, ph©n tÝch vµ b¸o c¸o ®Ó c¸c c¬ quan qu¶n lý nî cã thÓ ®¶m b¶o hoµn thµnh ®­îc c¸c chøc n¨ng qu¶n lý nî ®· ®­îc ph©n c«ng. HÖ thèng qu¶n lý nî n­íc ngoµi ë n­íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. Trong vµi n¨m gÇn ®©y, khung thÓ chÕ vÒ qu¶n lý nî n­íc ngoµi ®· liªn tôc ®­îc ®æi míi nh»m ®¸p øng tèt h¬n c¸c yªu cÇu qu¶n lý nî cña quèc gia vµ phï hîp h¬n víi thùc tiÔn quèc tÕ. HiÖn t¹i, tÝnh chÊt qu¸ ®é vµ ch­a ®ång nhÊt cña hÖ thèng qu¶n lý nî n­íc ngoµi vÉn cßn thÓ hiÖn râ. Sù tån t¹i song song cña c¸c quy ®Þnh vÒ qu¶n lý nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) vµ c¸c quy ®Þnh vÒ qu¶n lý nî n­íc ngoµi nãi chung dÉn ®Õn mét sè chång chÐo trong viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng qu¶n lý nî cña Bé Tµi chÝnh, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ vµ Ng©n hµng Nhµ n­íc. C¸c ph©n tÝch cho thÊy r»ng trªn thùc tÕ, hÖ thèng qu¶n lý nî n­íc ngoµi hiÖn nay míi chØ thùc hiÖn ®­îc phÇn nµo c¸c chøc n¨ng qu¶n lý nî mµ mét n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn cÇn cã. §Æc biÖt, ch­a cã mét uû ban nhµ n­íc cã chøc n¨ng thèng nhÊt qu¶n lý nî ®Ó theo dâi chung. MÆc dï viÖc trao ®æi vµ cïng lµm viÖc gi÷a c¸c Bé ®­îc ph©n c«ng qu¶n lý nî diÔn ra th­êng xuyªn, song cßn thiÕu nh÷ng c¬ chÕ chÝnh thøc cô thÓ ®Ó tiÕn hµnh viÖc phèi hîp gi÷a c¸c bé, ngµnh ®­îc ph©n c«ng thùc hiÖn c¸c lÜnh vùc qu¶n lý nî kh¸c nhau, lµm gi¶m kh¶ n¨ng bao qu¸t, tÝnh thèng nhÊt vµ tèc ®é cËp nhËt t×nh h×nh vÒ nî. Kinh nghiÖm quèc tÕ chØ ra r»ng mét c¬ quan qu¶n lý nî thèng nhÊt lµ ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó cã ®­îc n¨ng lùc gi¸m s¸t vµ c©n ®èi nî cña quèc gia. §¸nh gi¸ tÝnh bÒn v÷ng cña nî n­íc ngoµi lµ mét kh©u quan träng trong c¸c chøc n¨ng qu¶n lý nî. §¸nh gi¸ tÝnh bÒn v÷ng cña nî n­íc ngoµi lµ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng ®¸p øng kÞp thêi c¸c nghÜa vô tr¶ nî cña n­íc vay nî. ViÖc nµy cÇn ®­îc thùc hiÖn th­êng xuyªn nh»m dù ®o¸n vµ ph¸t hiÖn sím c¸c vÊn ®Ò vÒ nî cã thÓ xuÊt hiÖn vµ cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®iÒu chØnh kÞp thêi. ViÖc ph©n tÝch tÝnh bÒn v÷ng nî cßn cã thÓ gióp n­íc ®i vay ph¸t hiÖn nh÷ng yªu cÇu ®iÒu chØnh qu¸ møc chÆt chÏ tõ phÝa nh÷ng ng­êi cung cÊp tÝn dông lµm tæn h¹i ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña n­íc ®i vay. C¸c c«ng cô ®Ó ®¸nh gi¸ tÝnh bÒn v÷ng nî cã thÓ lµ c¸c chØ sè kinh tÕ vÜ m«, c¸c chØ sè vÒ nî nh­ tû lÖ nî trªn tæng s¶n phÈm quèc d©n, tû lÖ nî c«ng trªn tæng s¶n phÈm quèc d©n, gi¸ trÞ hiÖn t¹i rßng cña nî trªn xuÊt khÈu, tr¶ nî hµng n¨m trªn xuÊt khÈu. C¸c ph©n tÝch t×nh tr¹ng nî n­íc ngoµi cña ViÖt Nam chØ ra r»ng cho ®Õn nay c¸c chØ sè nî ®ang n»m trong khu vùc thuËn lîi. ChØ sè tæng nî trªn GDP cña n¨m 2005 b»ng kho¶ng 32%, thÊp h¬n chØ sè nµy vµo n¨m 1995 (35%). Trong ®ã, nî c«ng chiÕm ®Õn trªn 80% tæng nî n­íc ngoµi. So víi thùc tiÔn cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi vµ c¸c møc ®¸nh gi¸ cña c¸c tæ chøc ®a ph­¬ng, tû lÖ nî trªn GDP nh­ vËy còng ch­a ph¶i lµ møc cao. ChØ sè gi¸ trÞ hiÖn t¹i rßng (NPV) cña dßng nî trªn GDP ®­îc ®¸nh gi¸ vµo kho¶ng 70%, b»ng møc trung b×nh cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khu vùc §«ng ¸ vµ Th¸i B×nh D­¬ng thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi møc trung b×nh cña tÊt c¶ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Nhê xuÊt khÈu t¨ng m¹nh nªn tû lÖ tr¶ nî trªn xuÊt khÈu ®· gi¶m tõ møc kho¶ng 17% vµo n¨m 1995 xuèng cßn 6% vµo n¨m 2005. M« h×nh Jaime De Pinies lµ mét c«ng cô ®¸nh gi¸ tÝnh bÒn v÷ng nî cña n­íc ®i vay trong mét giai ®o¹n x¸c ®Þnh. B»ng c¸ch sö dông c¸c ®Æc tÝnh cña c¸n c©n thanh to¸n ®Ó dù b¸o chØ sè nî trªn xuÊt khÈu, m« h×nh tá ra h÷u Ých trong viÖc ph©n tÝch tÝnh nh¹y c¶m cña n­íc ®i vay tr­íc c¸c biÕn ®éng cña c¸c ®iÒu kiÖn bªn ngoµi nh­ l·i suÊt, sù thay ®æi c¸c ®iÒu kiÖn xuÊt khÈu – nhËp khÈu vµ c¸c thay ®æi kh¸c g©y ¶nh h­ëng ®Õn t¨ng tr­ëng cña nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu. M« h×nh chØ ra tÇm quan träng cña th©m hôt tµi kho¶n v·ng lai ®èi víi kh¶ n¨ng tr¶ nî cña n­íc ®i vay ®ång thêi cho phÐp x¸c ®Þnh ®­îc mét møc th©m hôt cho phÐp ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn trong n­íc vµ vÉn ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n tr­íc nh÷ng ng­êi cung cÊp tÝn dông. Phô lôc 1 Nî vµ tr¶ nî cña c¸c khu vùc, 1980-2005 1980 1990 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Tæng nî (tû ®«la Mü) Ch©u Phi 104.2 242.1 271.6 260.8 273.8 298.1 311.9 289.4 Ch©u Phi: tiÓu h¹ Sahara 72.4 184.9 216.8 210.4 221.7 241.7 257.1 241.2 §«ng vµ Trung ¢u 91.9 160.3 308.8 316.8 366.9 459.9 561.6 604.7 C¸c n­íc thuéc Liªn x« cò vµ M«ng cæ 20.4 89.6 200.4 189 199.3 239.3 279.6 334 C¸c n­íc Ch©u ¸ ®ang ph¸t triÓn 110.1 331.7 656.1 676.1 681 713.7 769.9 808.3 Trung §«ng 59.2 102.3 165.4 161.3 162.2 174.2 200.2 221.8 Ch©u Mü La-tinh 232 452.3 764.6 776.7 767.6 789.5 795.6 754.1 Tæng céng c¸c khu vùc 617.8 1378 2367 2381 2451 2675 2919 3012 Tæng nî/GDP (%) Ch©u Phi 29.1 59.8 60.8 58.6 58.1 52.2 45.2 35.9 Ch©u Phi: tiÓu h¹ Sahara 25.1 57.5 63.9 62.7 62.1 55.6 48.7 38.6 §«ng vµ Trung ¢u 24.6 31.4 50.1 52.8 52.7 53.7 54 49.6 C¸c n­íc thuéc Liªn x« cò vµ M«ng cæ 2.3 5.7 56.4 45.7 43 41.9 36.3 33.6 C¸c n­íc Ch©u ¸ ®ang ph¸t triÓn 14.5 29.9 28.4 27.9 25.8 23.8 22.2 20.3 Trung §«ng 14.2 23.8 26.4 25.6 25.6 24.6 24.5 22.4 Ch©u Mü La-tinh 29 40.7 38.8 40.6 45.4 44.8 39.4 31 Tæng nî/xuÊt khÈu hµng hãa vµ dÞch vô (%) Ch©u Phi 95.3 229.3 172.4 173.9 177.2 153.4 125.5 92.4 Ch©u Phi: tiÓu h¹ Sahara 82.4 230.9 187 192.5 196.4 168.7 139.2 104.1 §«ng vµ Trung ¢u 111.9 165.7 127.3 122 127.1 125 118 110 C¸c n­íc thuéc Liªn x« cò vµ M«ng cæ 22.7 71 121.7 113.9 111.6 106.8 91.9 85.8 C¸c n­íc Ch©u ¸ ®ang ph¸t triÓn 121.3 163.6 94.4 98.2 86.8 75 62.5 53.3 Trung §«ng 26.8 71.4 62.2 65.5 61.8 53.4 47 38.6 Ch©u Mü La-tinh 205.3 283.3 212.7 224.2 221.2 205.4 168.6 131.6 NghÜa vô tr¶ nî (tû ®«la Mü) Ch©u Phi 16 24.3 27 26.1 21.2 26 29.4 34.3 Ch©u Phi: tiÓu h¹ Sahara 10.1 11.8 17.1 17.4 12.2 16.4 18.2 23.6 §«ng vµ Trung ¢u 19.5 33.4 63.6 73.6 74.2 95.7 106.8 121.4 C¸c n­íc thuéc Liªn x« cò vµ M«ng cæ 7.2 18.4 61.9 40.1 47.1 63.2 74.2 106.1 C¸c n­íc Ch©u ¸ ®ang ph¸t triÓn 10.1 35.2 93.9 100 109.8 109.3 98.1 107.5 Trung §«ng 5.4 22.2 19.5 22.8 15.4 19.5 22.5 28.2 Ch©u Mü La-tinh 43.7 64.7 189.6 172.3 154.6 164.4 159 200.3 NghÜa vô tr¶ nî/xuÊt khÈu hµng hãa vµ dÞch vô(%) Ch©u Phi 14.6 23 17.1 17.4 13.7 13.4 11.8 10.9 Ch©u Phi: tiÓu h¹ Sahara 11.5 14.8 14.7 15.9 10.8 11.4 9.9 10.2 §«ng vµ Trung ¢u 23.8 34.5 26.2 28.3 25.7 26 22.4 22.1 C¸c n­íc thuéc Liªn x« cò vµ M«ng cæ 8 14.6 37.6 24.2 26.4 28.2 24.4 27.3 C¸c n­íc Ch©u ¸ ®ang ph¸t triÓn 11.1 17.4 13.5 14.5 14 11.5 8 7.1 Trung §«ng 2.4 15.5 7.3 9.3 5.9 6 5.3 4.9 Ch©u Mü La-tinh 38.7 40.5 52.7 49.7 44.6 42.8 33.7 35 Nguån: [57] Tµi liÖu tham kh¶o TiÕng ViÖt Ph¹m Ngäc ¸nh vµ §ç §×nh Thu (2002), Vay nî n­íc ngoµi víi an ninh tµi chÝnh, T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ, sè 5/2002. B¸o Hµ Néi míi ®iÖn tö (www.hanoimoi.com.vn/vn/15/112300) Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ (2001), Th«ng t­ sè 06/2001/TT- BKH ngµy 20 th¸ng 9 n¨m 2001 h­íng dÉn thùc hiÖn Quy chÕ qu¶n lý vµ sö dông nguån Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (Ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 17/2001/N§-CP ngµy 4 th¸ng 5 n¨m 2001 cña ChÝnh phñ. Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ (2005), Tæng quan vÒ t×nh h×nh thu hót vµ sö dông nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc giai ®o¹n 1995-2005; Bé Tµi chÝnh (2000), ChiÕn l­îc tµi chÝnh –tiÒn tÖ ViÖt Nam giai ®o¹n 2001-2010, nh÷ng vÊn ®Ò chung cña chiÕn l­îc tæng thÓ, Bé Tµi chÝnh, Hµ Néi, 2000. Bé Tµi ChÝnh (2006), QuyÕt ®Þnh cña Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh 10/2006/Q§-BTC ký ngµy 28 th¸ng 2 n¨m 2006 vÒ viÖc ban hµnh quy chÕ lËp, sö dông quü tÝch lòy tr¶ nî n­íc ngoµi Bé Tµi chÝnh. Ng©n s¸ch Nhµ n­íc. QuyÕt to¸n n¨m 2000, 2002, 2003, 2004. Bloomberg: Nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi muèn mua tr¸i phiÕu cña ViÖt Nam, ChÝnh phñ ViÖt Nam (1998), NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ sè 90/1998/N§-CP ngµy 7 th¸ng 11 n¨m 1998 vÒ viÖc ban hµnh Quy chÕ Qu¶n lý vay vµ tr¶ nî n­íc ngoµi. ChÝnh phñ ViÖt Nam (2001), NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ Sè 17/2001/N§-CP ngµy 04 th¸ng 5 n¨m 2001 VÒ viÖc ban hµnh Quy chÕ Qu¶n lý vµ sö dông nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ChÝnh phñ ViÖt Nam (2003), NghÞ ®Þnh 61/2003/N§-CP ngµy 6/6/2003 vÒ viÖc ban hµnh Quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ ChÝnh phñ ViÖt Nam (2005), NghÞ ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ sè 134/2005/N§-CP ký ngµy 01 th¸ng 11 n¨m 2005 ban hµnh Quy chÕ qu¶n lý vay vµ tr¶ nî n­íc ngoµi ChÝnh phñ ViÖt Nam (2005), QuyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ Sè 135/2005/Q§-TTG ngày 08/6/2005 phª duyÖt ®Þnh h­íng qu¶n lý nî n­íc ngoµi ®Õn n¨m 2010 ChÝnh phñ ViÖt Nam (2006), QuyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ Sè 131/2006/N§-CP ngày 09/11/2006 ban hành quy chÕ qu¶n lý vay vµ sö dông nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ChÝnh phñ ViÖt Nam (2006), QuyÕt ®Þnh cña ChÝnh phñ sè232/2006/Q§-TTg ngµy 16 th¸ng 10 n¨m 2006 vÒ viÖc ban hµnh Quy chÕ thu thËp, b¸o c¸o, chia sÎ vµ c«ng bè th«ng tin vÒ nî n­íc ngoµi ChÝnh phñ ViÖt Nam (2006), QuyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ Sè 231, ngày 16/10/2006 vÒ viÖc ban hµnh Quy chÕ x©y dùng vµ qu¶n lý hÖ thèng chØ tiªu ®¸nh gi¸, gi¸m s¸t t×nh tr¹ng nî n­íc ngoµi cña quèc gia ChÝnh phñ ViÖt Nam (2006), QuyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ Sè 272/2006/Q§-TTg ký ngµy 28 th¸ng 11 n¨m 2006 ban hµnh quy chÕ cÊp vµ qu¶n lý b¶o l·nh ChÝnh phñ ®èi víi c¸c kho¶n vay n­íc ngoµi ChÝnh phñ ViÖt Nam (2006). ChiÕn l­îc quèc gia vÒ vay vµ tr¶ nî n­íc ngoµi ®Õn n¨m 2010, 30/6/2006 Dù ¸n Qu¶n lý Nî N­íc ngoµi, 2004. Nh÷ng thµnh tùu qu¶n lý nî ë ViÖt Nam vµ nh÷ng th¸ch thøc phÝa tr­íc. Bµi thuyÕt tr×nh cña Philippe Mauran, c«ng ty t­ vÊn Crown Agents t¹i héi th¶o ngµy 5-8-2004 tæ chøc t¹i Hµ néi. Tµo Kh¸nh Hîp (2003), Vay nî n­íc ngoµi víi vÊn ®Ò ®¶m b¶o an ninh tµi chÝnh quèc gia, T¹p chÝ tµi chÝnh sè 9, (467), 2003. Honsson, P.O. vµ Mauran P., (2004), B¸o c¸o Nî Phi ChÝnh phñ, 6-2004, Dù ¸n T¨ng c­êng n¨ng lùc qu¶n lý nî n­íc ngoµi. Bé Tµi chÝnh vµ UNDP. Khã kh¨n, th¸ch thøc vµ gi¶i ph¸p trong c«ng t¸c qu¶n lý vay nî n­íc ngoµi, T¹p chÝ Kinh tÕ-x· héi, Hµ Néi, 1997, sè 21. KÕ ho¹ch ph¸t triÓn Kinh tÕ – x· héi 2000-2010 Hoµi Long (1998), Vay vµ sö dông vèn WB, ADB ®Õn n¨m 2000, t¹p chÝ Th«ng tin tµi chÝnh, Hµ Néi, 1998, sè 23. Lª Ngäc Mü (2005), Hoµn thiÖn qu¶n lý nhµ n­íc vÒ vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) t¹i ViÖt Nam, LATS kinh tÕ, Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n. Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam (2004), Th«ng t­ sè 09/2004/TT-NHNN ký ngµy 21 th¸ng 12 n¨m 2004 cña Ng©n hµng Nhµ n­íc h­íng dÉn viÖc vay vµ tr¶ nî n­íc ngoµi cña doanh nghiÖp. Ng©n hµng ThÕ giíi (2000), CÈm nang hÖ thèng b¸o c¸o bªn nî. Nhãm d÷ liÖu ph¸t triÓn, tæ d÷ liÖu tµi chÝnh, 1/2000. Ng©n hµng ThÕ giíi (2006), §iÓm l¹i b¸o c¸o cËp nhËt t×nh h×nh ph¸t triÓn vµ c¶i c¸ch kinh tÕ cña ViÖt Nam Ph¹m ThÞ H¹nh Nh©n (2003), Qu¶n lý nî n­íc ngoµi: cuéc hµnh tr×nh tõ sè ©m. T¹p chÝ tµi chÝnh sè 6 (464), 6 /2003. Nihal Kappagoda (1996), “C¬ chÕ thÓ chÕ qu¶n lý nî, nhu cÇu vÒ tÝnh minh b¹ch” Tµi liÖu héi th¶o vÒ qu¶n lý nî n­íc ngoµi cña World Bank tæ chøc t¹i Kiev th¸ng 12 n¨m 1996 Vò ThÞ Kim Oanh (2002), Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m sö dông cã hiÖu qu¶ nguån ODA t¹i ViÖt Nam, LATS kinh tÕ, Tr­êng ®¹i häc Ngo¹i th­¬ng. Tµo H÷u Phïng (2000), N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn vay n­íc ngoµi ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, T¹p chÝ Nghiªn cøu trao ®æi sè 17 (9/2000). Minh Phong (1998), nÒn kinh tÕ nî ®Æc tr­ng cho mäi quèc gia trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, t¹p chÝ Th«ng tin tµi chÝnh, sè 18, 1998. Quèc héi (2002), LuËt cña Quèc héi n­íc CHXHCH ViÖt Nam sè 01/2002/QH11 ngµy 16 th¸ng 12 n¨m 2002 vÒ ng©n s¸ch nhµ n­íc Quèc héi (2006). NghÞ quyÕt cña Quèc héi sè 56/2006/QH11, tõ ngµy 16/5/2006 ®Õn 29/6/2006 vÒ KÕ häach ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 5 n¨m, 2006-2010. Quü tiÒn tÕ Quèc tÕ (2003), Thèng kª nî n­íc ngoµi – H­íng dÉn tËp hîp vµ sö dông. Th¸i S¬n – Thanh Th¶o (2002), ChÝnh s¸ch vay nî cña Trung Quèc trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch më cöa vµ bµi häc kinh nghiÖm cho ViÖt Nam, T¹p chÝ tµi chÝnh, sè 12/2002. T«n Thanh T©m (2004), Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nguån vèn Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) t¹i ViÖt Nam, LATS Kinh tÕ, Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n. Tæng côc thèng kª, Niªn gi¸m Thèng kª 1995-2005. 2006 T¹ ThÞ Thu (2002), Mét sè vÊn ®Ò vÒ chiÕn l­îc vay tr¶ nî n­íc ngoµi dµi h¹n t¹i ViÖt Nam, LATS kinh tÕ, Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n. Lª Huy Träng - §ç §×nh Thu (2003), T¨ng c­êng huy ®éng vèn vay n­íc ngoµi cho ®Çu t­ ph¸t triÓn, T¹p chÝ Kinh tÕ & Ph¸t triÓn, sè 78, th¸ng 12/2003. Vinashin (2005), Bé tµi chÝnh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ ra thÞ tr­êng vèn quèc tÕ www.vinashin.com.vn/newsdetail.aspx?NewsID=1460 - 63k. Vô Ng©n s¸ch Nhµ n­íc (2004), Thèng nhÊt qu¶n lý nî vµ c¸c vÊn ®Ò ®Æt ra. B¸o c¸o t¹i Héi th¶o chiÕn l­îc nî, qu¶n lý quü vµ luång tiÒn, §å S¬n, 12-13/10/2004. TiÕng Anh A Factsheet - January 1999 “The IMF's response to the Asian crisis” www.imf.org/external/np/exr/facts/asia.htm Aoki, K. and Byung S. Min, "Hyperbola of External Debt: A Lesson from Asian Crisis," Bhaduri, A., Dependent and self-relient growth with foreign borrowings” Cambridge Journal of Economics, 1983 CIEM (2003), Vietnam's Economy in 2002, National Political Publishers, Hanoi. Clime, W., “International debt”: Analisis, Experiences and Prospects” Journal of Development and Planning, No. 16, 1985; Cline, W., Debt crisis: reexamining, Washington, 1995 Craig Burnside and David Dollar (1997), “Aid, Policy and Growth”, World Bank working papers. Dick K. Nanto (1998), The 1997-98 Asian Financial Crisis. www.fas.org/man/crs/crs-asia2.h... IDA & IMF (2001). The Challenge of Maintaining Long-term External Debt Sustainability, 4-2001. IMF (2000), Vietnam: Statistical Appendix and Background Notes, 7-2000. IMF (2003), Vietnam: Statistical Appendix, 8-2003 IMF (2004), IMF Report for Selected Countries and Subjects. World Economic Outlook Database, IMF (2005), Vietnam: Statistical Appendix, 9-2005. IMF (2006) World Economics Outlook, statistics appendix, IMF (2006), Vietnam: Statistical Appendix, 2-2006. Institute of Latin American Studies (1986). The Debt Crisis in Latin America. Nalkas Gruppen, Stockholm Jaime De Pinies (1989), “Debt Sustainability and Overadjustment”, World Development, Vol.17, No.1, pp. 29-43. 1989. Journal of development studies, vol. 28, No.2, Jan 1992, pp 163-240, Frank Cass, London Krugman, P., "What Happened to Asia?" mimeo, 1998. Loser C.M (2004), External Debt Sustainability: Guidelines for Low and Middle-income Countries. United Nations, New York and Geneva, 3-2004. Meier J. M. (1995), Leading Issues in Economic Development, Sixth Edition, Oxford University Press, New York Morgan Guaranty. Worls Financial Markets (New York: Morgan Guatanty, various issues in 1983 and 1984) Ocampo J.A., Chiappe M.L. (2003), Counter-Cyclical Prudential and Capital Account Regulations in Developing Countries. Expert Group on Development Issues (EGDI) OECD (2004), Geographical Distribution of Financial Flows to Developing Countries, OECD Database, Pastor M. Jr. (1990), "Capital Flight from Latin America", World Development 1990, Vol. 18, No.1, pp. 1-18, Pergamon Press, UK. Pastor R. A, ed. (1987), Latin American Debt Crisis: Adjusting to the Past or Planing for the Future. Lynne Rienner Publishers, Boulder. Solomon R., “A Perspective on the Debt of Developing Countries”, A Brookings Papers on Economic Activity: 2 (1977) The World Debt Tables, 1989-1990, p. 151 Theberge A. (1999), The Latin American Debt Crisis of the 1980s and its Historical Precusors. Thorp R., Whitehead L. ed (1987), Latin American Debt and the Adjustment Crisis, Macmillan Press, London. Timothy Lane (1999), The Asian Financial Crisis: What Have We Learned? www.imf.org/external/pubs/ft/fandd/1999/09/lane.htm UNCTAD, 1993. Effective Debt Management. 11-1993 UNDP (2002), Overview of Official Assistance in Vietnam, Hanoi, 12-2002. VIE 01/010 (2003). Legal Framework... AusAid-SECO-UNDP, 7-2004 VIE 01/010 (2004). Debt Operation....AusAid-SECO-UNDP, 7-2004 WB (1998), Assessing Aid: What Works, What Doesn't, and Why, Oxford University Press.