Luận văn Báo chí trong việc bảo vệ phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp và chống tiêu cực trong lễ hội chùa Hương

hùc tr¹ng n÷a vÒ « nhiÔm m«i tr­êng ë Chïa H­¬ng ®­îc t¸c gi¶ §¾c H÷u nh¾c tíi lµ: nh÷ng chiÕc xuång cò n¸t, ch¹y b»ng m¸y c«ng n«ng, dÇu ma zót, l¹i kho¸n cho t­ nh©n chë kh¸ch ®Çy khoang. TiÕng m¸y vang lªn, ®Ëp vµo v¸ch nói déi l¹i, nghe ®Õn nhøc ãc ®inh tai. Khãi mï mÞt, nång nÆc lµm nhiÒu du kh¸ch ph¶i nh¾m m¾t, bÞt mòi, bïng tai. Xuång ch¹y lµm dßng suèi sôc bïn, th¶i dÇu ra mÆt n­íc loang lo¸ng. B¸o V¨n Ho¸ ra ngµy 5/3/2000 ®¨ng bµi “Ba chuyÖn ghi ë Chïa H­¬ng” cña NguyÔn V¨n Hoµ ph¶n ¸nh t×nh tr¹ng r¸c th¶i trµn lan, bµi b¸o cho biÕt : “N¨m nay r¸c ë Chïa H­¬ng vµ nhÊt lµ ë §éng H­¬ng TÝch qu¸ nhiÒu so víi mäi kú lÔ héi tr­íc, cã thÓ lín gÊp hai lÇn. Tõ trªn cæng chïa nh×n xuèng c¸i thung gäi lµ Thung Ch©u mµ c¸c cô th­êng nãi r»ng: Qua nói nµy coi nh­ Ch©u ngäc tr­íc cöa miÖng con rång §éng H­¬ng TÝch. ThÕ mµ ch¼ng thÊy ch©u ngäc ®©u l¹i chØ thÊy toµn r¸c lµ r¸c. Kho¶ng s©n réng 50m2 bao phñ trªn ®Êy bao nhiªu lµ tói bãng, ®å hîp, giÊy lén. Kh«ng chØ cã vËy, c¸i mïi ©m Èm bèc lªn do ®Ó r¸c ®äng l¹i qua ngµy kh«ng chÞu næi”. Theo b¸o C«ng nghiÖp ViÖt Nam ra 3/2003 ph¸n ¸nh vÒ mét “Chïa H­¬ng mïa kh«ng lÔ héi” khiÕn suèi YÕn biÕn thµnh “ao” do t×nh tr¹ng b¶o tån kiÓu ®èi phã, thêi vô. Bµi b¸o cho hay “Suèi YÕn, con suèi th¬ méng lµm nªn mét Chïa H­¬ng ®Ö nhÊt danh th¾ng, tõ l©u lµ vòng chøa n­íc th¶i sinh ho¹t cña mÊy tr¨m hé, ®Æc biÖt vµi n¨m gÇn ®©y, suèi ®· kh«ng vËn ®éng theo ®óng quy luËt cña mét dßng ch¶y: mÆt n­cí lÆng nh­ tê, mµu n­cí vµng vµng, ®ïng ®ôc, rªu b¸m ®Çy phÝa d­íi còng nhuèm mét mµu vµng ®Ëm vµ buån nh­ thÕ… Vµ b¹t ngµn lµ bÌo, ®¸m lín ®¸m nhá, m¶ng to kÕt thµnh th¶m v÷ng ch¾c, m¶ng nhá ®· r· rêi thèi ­a, lËp lê trªn n­íc…” “Chïa H­¬ng chïa hay chî ?” §ã lµ mét c©u hái mµ b¸o V¨n ho¸ ®· ®Æt ra trong sè ra ngµy 23-2-97 cña t¸c gi¶ Phan Nam Giang vµ Xu©n Dòng ph¶n ¸nh c¶nh quan chïa bÞ biÕn d¹ng trÝch lêi cña Th­îng to¹ ThÝch Viªn Thµnh, trô tr× H­¬ng S¬n cho r»ng: “… Tõ cöa Nam Thiªn m«n tíi tËn bÕn YÕn, hai d·y hµng qu¸n víi nh÷ng t¶ng thÞt tr©u bß, lîn, gµ treo lñng l¼ng lóc nµo còng Çm Ü tiÕng c­êi tiÕng thÐt cña ng­êi say r­îu”. TÝnh trong c¸c qu¸n nhËu treo lñng l¼ng c¸c lo¹i thÞt rõng bªn nh÷ng t¶ng thÞt tr©u bß ®á au… Chïa H­¬ng trong ba th¸ng héi nh­ mét c¸i chî khæng lå ng­êi mua, kÎ b¸n, ng­êi ngay kÎ gian nh«n nh¹o c¶ ngµy c¶ ®ªm”. Qua nhµ bia Thiªn Trï thÊy xuÊt hiÖn nhiÒu qu¸n Karaoke, vÆn Volume lªn hÕt cì, mäi ©m thanh ®Òu v­ît ra bªn ngoµi bëi tuy lµ phßng Karaoke nh­ng ®­îc qu©y b»ng mÊy tÊm cãt, trang trÝ b»ng vµi tÊm v¶i ch¸o lßng v¼ng ra nh÷ng bµi h¸t sÕn thËt rÇu rÜ kiÓu nh­ “tr¸i tim ngôc tï, anh yªu em, yªu em ngµn thu…” ë nh÷ng n¬i kh¸c th× ®iÒu nµy ch¼ng nãi lµm g× nh­ng ë mét n¬i ®Êt PhËt, linh thiªng, phong c¶nh s¬n thuû h÷u t×nh th× thËt lµ mÊt mü quan. Bªn c¹nh ®ã nhiÒu chñ quan vÉn ngang nhiªn ®ãng ®inh quanh gèc, buéc d©y thÐp d©y thõng trªn ngän cµnh c©y vµ trªn nh÷ng th©n c©y cæ thô ®Ó treo hµng, c¨ng lªu b¹t. Ngµy m­a ngµy n¾ng, du kh¸ch kh«ng cßn nh×n thÊy “bÇu trêi c¶nh bôt” ®©u chØ thÊy tøc mÆt v× nh÷ng tÊm nyl«ng v¶i b¹t che ch¾n. §iÒu nµy mét mÆt ph¸ vì mü quan, mét mÆt huû ho¹i m«i tr­êng sinh th¸i ë khu di tÝch. Nãi tíi vÊn ®Ò m«i tr­êng sinh th¸i, mü quan khu di tÝch thÊy c¶nh H­¬ng S¬n kh«ng thÓ kh«ng nh¾c tíi sù kiÖn “c¸p treo Chïa H­¬ng”. §©y lµ dù ¸n ®· ®­îc cÊp trªn phª duyÖt tõ n¨m 1997 nh»m gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng t¾c ®­êng x¶y ra liªn miªn trong nh÷ng kú lÔ héi xong xung quanh nã cßn cã qu¸ nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p nh­ x©y dùng thÕ nµo? tõ ®©u? liÖu m¸y mãc, thiÕt bÞ ®­îc chuyÓn vµo rõng råi dïng m×n më nói th× quÇn thª sinh vËt, ®éng vËt ë ®©y sÏ ra sao? LiÖu c¸c nhµ ®Çu t­ cã gi¸m ch¾c lµ vÉn x©y dùng ®­îc c¸p treo mµ vÉn kh«ng ¶nh h­ëng tíi c¶nh quan, sinh th¸i m«i tr­êng du di tÝch. Do cã qu¸ nhiÒu khuyÕn c¸o dù ¸n sÏ lµm mÊt ®i vÎ ®Ñp truyÒn thèng… §©y lµ dù ¸n cã tÝnh nhËy c¶m cao, ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi nh©n d©n trong vïng, d­ luËn cßn cã ý kiÕn kh¸c nhau, råi míi ®©y khi dù ¸n ®­îc khai th«ng th× ®· cã tíi 2 c«ng ty Hupaco (c«ng ty c¸p treo Chïa H­¬ng xuÊt hiÖn, bªn nµo còng nhËn lµ m×nh hîp ph¸p. Kh«ng ®i s©u vµo vÊn ®Ò ®ã trong ph¹m vi cña ®Ò tµi t«i chØ xem xÐt ë khÝa c¹nh nÕu x©y dùng c¸p treo mµ kh«ng ¶nh h­ëng tíi th¶m ®éng thùc vËt Chïa H­¬ng, hÖ thèng bª t«ng s¾t thÐp ®­a vµo ®Ó x©y dùng sÏ ®­îc xö lý ra sao, tiÕng ån do hÖ thèng c¸p treo g©y lªn sÏ ®­îc tÝnh nh­ thÕ nµo. §ã vÉn lµ nh÷ng b¨n kho¨n ch­a cã håi kÕt thóc. Sau khi lÔ ®éng thæ th¸ng 8/2003 cho tíi nay dù ¸n nµy l¹i ph¶i dõng l¹i do cã qu¸ nhiÒu ý kiÕn ph¶n ®èi, tranh c·i. 3. HiÖu qu¶ cña ph¶n ¸nh cña b¸o chÝ trong vÊn ®Ò b¶o vÖ gi÷ g×n lÔ héi Chïa H­¬ng. Trong c¸c vÊn ®Ò tiªu cùc x¶y ra ë Chïa H­¬ng nh­ an ninh trËt tù, vÖ sinh m«i tr­êng.. th× ph¶i kÓ tíi n¹n chïa gi¶, s­ gi¶ g©y sù kinh hoµng cho du kh¸ch tíi chÈy héi, n¹n s­ gi¶, chïa gi¶ xuÊt hiÖn kÐo dµi trong nhiÒu n¨m tõ 1960 ®Õn 2001, ®Æc biÖt ph¸t triÓn rÇm ré thµnh mét phong trµo tõ n¨m 1995 - 2000. N¹n s­ gi¶, chïa gi¶ kh«ng chØ lµ n¬i ®Ó c¸c chñ ®Òn chñ ®éng mãc hÇu bao cña kh¸ch du xu©n mµ cßn lµ n¬i cho bän tµ gi¸o tíi truyÒn ®¹o bÊt chÝnh lµm ¶nh h­ëng tíi ®êi sèng phËt gi¸o lµnh m¹nh n¬i ®©y. Phong trµo ph¸ nói t×m ®éng, ph¸ di tÝch cò x©y di tÝch míi lªn cho réng rÜa khang trang kh«ng qua mét cÊp ban ngµnh cã thÈm quyÒn chøc n¨ng. Råi sù lµm ng¬, dung tóng, hîp ph¸p ho¸ c¸c ®iÓm x©y dùng tr¸i phÐp cña mét sè c¸n bé ®Þa ph­¬ng khiÕn kû c­¬ng phÐp n­íc bÞ xem th­êng lµm mÊt lßng tin trong nh©n d©n g©y nhiÔu hËu qu¶ nghiªm träng. Tõ n¨m 1997 Së v¨n ho¸ th«ng tin Hµ T©y, Bé V¨n ho¸ th«ng tin còng ®· cã nhiÒu chØ ®¹o, nhiÒu ®ît thanh kiÓm tra c«ng t¸c tæ chøc, qu¶n lý H­¬ng S¬n xong ®©u vÉn ®ãng ®Êy. M·i tíi cuèi n¨m 2001 trong thêi ®iÓm chuÈn bÞ cho mét mïa lÔ héi míi n¨m 2002 trong khi cßn cã qu¸ nhiÒu tiªu cùc ch­a ®­îc gi¶i quyÕt nªn nhiÒu ®ång chÝ l·nh ®¹o cÊp cao cña Bé V¨n ho¸ th«ng tin ®· cã nhiÒu buæi lµm viÖc víi Uû ban nh©n d©n tØnh Hµ T©y, Uû ban nh©n d©n huyÖn Mü §øc, Uû ban nh©n d©n x· H­¬ng S¬n nh»m tæng ®éng viªn ra qu©n gi¶i quyÕt triÖt ®Ó t×nh tr¹ng nµy. B­æi ®Çu ra qu©n chÝnh quyÒn c¸c cÊp còng gÆp nhiÒu khã kh¨n, mét sè chñ ®Òu chñ ®éng kh«ng chÊp nhËn cè t×nh chèng ®èi g©y rèi, chèng l¹i ng­êi thi hµnh c«ng vô. Cuèi cïng, b»ng quyÕt t©m gi¶i quyÕt døt ®iÓm, triÖt ®Ó kh«ng khoan nh­îng cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn vµ ®Æc biÖt sù lªn tiÕng kÞp thêi, s¸t sao tõng diÔn biÕn cña chiÕn dÞch vµ rÊt c«ng t©m cña b¸o chÝ chiÕn dÞch ra qu©n rì bá, thu håi 42 ®iÓm x©y dùng tr¸i phÐp ë Chïa H­¬ng ®· ®­îc gi¶i quyÕt. Sau nh÷ng bµi phª ph¸n lªn ¸n tiªu cùc ë Chïa H­¬ng nh­: “Vui buån ®i héi Chïa H­¬ng” cña t¸c gi¶ §¾c H÷u ®¨ng trªn b¸o Hµ T©y sè ra ngµy 24/2/1998 “Héi Chïa H­¬ng ®· cã chuyÓn biÕn tÝch cùc nh­ng cßn nhiÒu ®iÒu du kh¸ch phµn nµn” cña t¸c gi¶ B»ng Giang ra ngµy 11/3/1999… TuÇn b¸o V¨n ho¸ còng cã mét lo¹i bµi nh­ “§o¹n tr­êng cßn cã H­¬ng S¬n chèn nµy” cña t¸c gi¶ D­¬ng ra ngµy 1/2/1996; “Chïa H­¬ng chïa hay chî” ra ngµy 23/2/1997. Ai chÞu tr¸ch nhiÖm ë Chïa H­¬ng ra ngµy 24-2-1997 trong lo¹t bµi ®iÒu tra “Chïa H­¬ng mïa lÔ héi” cña Phan Nam Giang , Xu©n dòng hay “b¸o ®éng khÈn cÊp ë Chïa H­¬ng” phãng sù ®iÒu tra nhiÒu kú cña Ngäc N¨m - V¨n Hoµ ®¨ng c¸c sè tõ ngµy 19/3 - 24/3/2000. Trªn b¸o nh©n d©n còng cã bµi phª ph¸n “Chïa H­¬ng ®«i ®iÒu l­u ý” sè ra ngµy 15-3-1996 cña t¸c gi¶ Thuú D­¬ng. Sau khi c¸c ban ngµnh tõ trung ­¬ng tíi ®Þa ph­¬ng vµo cuéc gi¶i quyÕt triÖt ®Ó n¹n chïa gi¶, s­ gi¶, ®éng gi¶ ë Chïa H­¬ng ®· ®­îc ®ång lo¹t c¸c b¸o giíi ghi nhËn nh÷ng thµnh c«ng b­íc ®Çu. B¸o V¨n ho¸ ®¨ng bµi “Hµ T©y ®· s½n sµng cho lÔ héi Chïa H­¬ng 2002” cho biÕt, sau khi thùc hiÖn th¾ng lîi “chiÕn dÞch” thu håi 42 ®iÓm x©y dùng tr¸i phÐp tØnh Hµ T©y ®· vµ ®ang tÝch cùc triÓn khai c«ng t¸c chuÈn bÞ cho mïa lÔ héi n¨m 2002, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt ®Ó du kh¸ch trÈy héi ®­îc vui vÎ tho¶i m¸i cña t¸c gi¶ T©m Th­îng sè ra ngµy 24 - 20/1/2002. “TrÈy héi Chïa H­¬ng n¨m nay ng­êi d©n sÏ c¶m thÊy yªn t©m” ®ã lµ lêi kh¼ng ®Þnh cña t¸c gi¶ V¨n Ho¸ còng lµ tÝt cña bµi b¸o trªn b¸o V¨n ho¸ ra ngµy 27 - 30/1/2002. §Õn Chïa H­¬ng n¨m nay, du kh¸ch sÏ thÊy mét sè vÊn ®Ò nh­ vÖ sinh, giao th«ng, thuyÒn ®ß, bÕn b·i ®· ®­îc ban tæ chøc chuÈn bÞ chu ®¸o. H¬n 3000 chiÕc thuyÒn g¾n biÓn sè ®· s½n sµng. §­êng tõ nhµ bia ®Õn c«ng Thiªn Trï ®· ®­îc më réng 10m vµ l¸t ®¸. Hµng qu¸n dÞch vô hai bªn lèi ®i lªn ®éng chÝnh sÏ ®­îc dÑp bá…”. B¸o V¨n ho¸ cßn cã bµi “Chïa H­¬ng qua n¹n” sè ra ngµy 4/1/2002 cña t¸c gi¶ Quang Vinh - Lª Ngäc N¨m: “Chïa H­¬ng sÏ vÉn lµ Nam thiªn ®Ö nhÊt ®éng” sè ra ngµy 17/1/2002 cña t¸c gi¶ Xu©n Tr­êng, b¸o Hµ Néi Míi; b¸o Ph¸p luËt sè 13 ra ngµy 15/1/2002 ®¨ng phãng sù “Chïa H­¬ng thay m¸u” cña Thanh L­¬ng - S¬n B×nh. Tê nhµ b¸o vµ c«ng luËn còng ®¨ng bµi “Chïa H­¬ng tr­íc ngµy khai héi” cña Bïi Minh ra ngµy 31/1/2002… ®ång lo¹t c¸c b¸o ®Òu ®­a tin vÒ viÖc thu håi thµnh c«ng 42 ®iÓm x©y dùng tr¸i phÐp, chïa H­¬ng khÐp l¹i mét trang buån, chuÈn bÞ mét mïa lÔ héi míi víi nhiÒu niÒm vui dÉu niÒm vui ®ã ch­a h¼n ®· trän vÑn. Bëi chuyÖn r¸c, chuyÖn an ninh trËt tù… kh«ng ph¶i mét sím mét chiÒu lµ gi¶i quyÕt triÖt ®Ó. C¸c hé gia ®×nh ®· t×nh nguyÖn hiÕn mét sè ®å tù vµo c¸c chïa cña ban di tÝch , sè cßn l¹i mang vÒ nhµ xong kh«ng h¼n mäi chuyÖn ®· kÕt thóc nÕu c«ng t¸c qu¶n lý ë d©y n¬i láng rÊt cã thÓ n¹n dÞch l¹i ph¸t sinh. Nãi vÒ bµi häc qu¶n lý, bµi häc söa sai ë Chïa H­¬ng còng sÏ lµ bµi häc ®¾t gi¸ cho c«gn t¸c tæ chøc lÔ héi ë n­íc ta trong nh÷ng n¨m s¾p tíi khi mµ di tÝch, th¾ng c¶nh, c¬ së vËt chÊt chØ cã vËy mµ nh cÇu tham quan du lÞch trong nh©n d©n ngµy mét t¨ng nhÊt lµ nh÷ng ngµy lÔ, ngµy nghØ cuèi tuÇn nªn viÖc qu¸ t¶i lµ ®­¬ng nhiªn. §iÒu nµy ®ßi hái ë ban tæ chøc ph¶i cè g¾ng rÊt nhª×u. Tõ thùc tiÔn c«ng t¸c qu¶n lý th¾ng c¶nh lÔ héi Chïa H­¬ng nh÷ng n¨m qua nãi riªng vµ c¸c lÔ héi kh¸c trong c¶ n­íc nãi chung ta thÊy r»ng: CÇn n©ng cao nhËn thøc cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh vÒ tiÒm n¨ng, lîi thÕ cña di tÝch c¶ vÒ mÆt tù nhiªn vµ c¶nh nh©n v¨n. T¨ng c­êng gi¸o dôc cho c¸n bé, ®¶ng viªn vµ nh©n d©n Hµ T©y, ®Æc biÖt lµ ®Þa ph­¬ng cã di tÝch vÒ tinh thÇn, tr¸ch nhiÖm, ý thøc gi÷ g×n t«n t¹o, b¶o vÖ di tÝch, danh lam th¾ng c¶nh, t¹o niÒm tù hµo vµ ®oµn kÕt trong nh©n d©n, phôc vô tèt kh¸ch tham quan th¾ng c¶nh lÔ héi. Coi träng c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh, nhÊt lµ chÝnh quyÒn c¬ së ®èi víi th¾ng c¶nh vµ lÔ héi theo luËt di s¶n v¨n ho¸ vµ quy chÕ lÔ héi cña Bé V¨n ho¸b- th«ng tin vµ Héi ®ång nh©n d©n tØnh. Kiªn quyÕt xö lý nghiªm ®èi víi nh÷ng vi ph¹m x©m h¹i tíi di tÝch, ph¸ vì c¶nh quan, m«i tr­êng sinh th¸i vµ th­¬ng m¹i ho¸ trong ho¹t ®éng lÔ héi, nh»m lËp l¹i trËt tù, kû c­¬ng ®­a c«ng t¸c qu¶n lý di tÝch, lç héi ®óng quy chÕ. T¨ng c­êng sù chØ ®¹o cña c¸c cÊp uû §¶ng, chÝnh quyÒn tØnh, huyÖn, ®Þa ph­¬ng, sù phèi hîp gi÷a c¸c lùc l­îng x· héi, nhµ, nhµ s­ trô tr×, tu©n thñ sù l·nh ®¹o cña c¸c ban ngµnh, trung ­¬ng, Bé V¨n ho¸ th«ng tin ®Ó H­¬ng S¬n lu«n lµ mét ®Þa chØ v¨n hãa tÇm cì quèc gia, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc. Ch­¬ng 3: Mét sè nhËn xÐt vÒ h×nh thøc thÓ hiÖn cña t¸c phÈm b¸o chÝ viÕt vÒ lÔ héi Chïa H­¬ng 1. C¸c thÓ lo¹i b¸o chÝ chñ yÕu ®­îc sö dông. Theo tõ ®iÓn tiÕng ViÖt 1992 th× thÓ lo¹i lµ h×nh thøc s¸ng t¸c v¨n häc, nghÖ thuËt ph©n chia theo ph­¬ng thøc ph¶n ¸nh hiÖn thùc, vËn dông ng«n ng÷. Tõ ®iÓn b¸ch khoa toµn th­ Liªn X«, 1985 l¹i cho r»ng: thÓ lo¹i lµ kh¸i qu¸t ho¸ nh÷ng ®Æc tÝnh cña mét nhãm lín t¸c phÈm cã cïng thuéc tÝnh vÒ néi dung, h×nh thøc, c¸ch biÓu hiÖn t¸c phÈm cña mét thêi ®¹i, mét giai ®o¹n, mét d©n téc, hay mét nÒn nghÖ thuËt thÕ giíi. Cã ng­êi l¹i quan niÖm thÓ lo¹i lµ toµn bé nh÷ng t¸c phÈm cã cïng thuéc tÝnh vÒ néi dung vµ h×nh thøc thÓ hiÖn t¸c phÈm. Néi dung gåm c¸c yÕu tè - sù kiÖn, chi tiÕt, chÝnh kiÕn, vÊn ®Ò, ®Ò tµi, chñ ®Ò t­ t­ëng mµ t¸c gi¶ miªu t¶ trong t¸c phÈm. H×nh thøc cã kÕt cÊu, v¨n phong, ng«n ng÷, biÖn ph¸p tu tõ, thÓ lo¹i. Gi÷a c¸c thÓ tµi ranh giíi ®­îc ph©n biÖt râ rµng, dùa trªn ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt vµ h×nh thøc biÓu hiÖn t¸c phÈm. D¹ng thøc cña thÓ lo¹i (hay t¸c phÈm b¸o chÝ) ®­îc h×nh thµnh vµ tån t¹i t­¬ng ®èi æn ®Þnh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö b¸o chÝ, thÓ hiÖn sù gièng nhau vÒ c¸ch thøc, tæ chøc t¸c phÈm, vÒ ®Æc ®iÓm cña sù kiÖn, hiÖn t­îng ®êi sèng vµ vÒ tÝnh chÊt cña mèi quan hÖ cña nhµ b¸o ®èi víi c¸c sù kiÖn, hiÖn t­îng, qu¸ tr×nh ®êi sèng. C¸c ph­¬ng ph¸p thu thËp t­ liÖu, ph­¬ng thøc ph¶n ¸nh sù kiÖn, hiÖn t­îng cña ®êi sèng x· héi phÇn lín ®¸p øng yªu cÇu ho¹t ®éng nghiÖp vô cña nhµ b¸o vµ c¬ quan b¸o chÝ. ViÖc vËn dông c¸c h×nh thøc ph­¬ng ph¸p, tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm ®Ó thÓ hiÖn t¸c phÈm ®­îc gäi chóng lµ thÓ lo¹i. Theo t¸c gi¶ D­¬ng Xu©n S¬n Khoa B¸o chÝ §¹i häc Khoa häc X· héi vµ Nh©n v¨n Hµ Néi th×: thÓ lo¹i b¸o chÝ lµ h×nh thøc biÓu hiÖn c¬ b¶n thèng nhÊt vµ æn ®Þnh cña nhãm lín c¸c bµi b¸o, lµ c¸ch lùa chän c«ng cô, ph­¬ng tiÖn, ph­¬ng ph¸p vµ h×nh thøc tr×nh bµy t¸c phÈm b¸o chÝ sao cho phï hîp víi néi dung h×nh thøc øng víi tõng t×nh huèng sù kiÖn, ®Æc biÖt lµ sao cho nã cã thÓ chøa ®ùng ®­îc néi dung bµi b¸o cÇn tr×nh bµy. Trong ho¹t ®éng thùc tiÔn cho thÊy c¸c sù kiÖn, sù viÖc, t×nh huèng, qu¸ tr×nh x¶y ra cã møc ®é vµ gi¸ trÞ kh¸c nhau. Tuú vµo t×nh h×nh cô thÓ t¸c gi¶ lùa chän thÓ lo¹i thÝch hîp ®Ó chuyÓn t¶i néi dung sù kiÖn, sù viÖc ®ã cã hiÖu qu¶. Trong b¸o chÝ x¸c ®Þnh ®óng thÓ lo¹i b¸o chÝ lµ yÕu tè quan träng lµm t¨ng hiÖu qu¶ th«ng tin cña b¸o chÝ. Ho¹t ®éng thùc tiÔn b¸o chÝ cho thÊy tuy còng ph¶n ¸nh mét ®Ò tµi, mét vÊn ®Ò nh­ng tuú thuéc vµo mçi c¬ quan b¸o chÝ, nhµ b¸o cã thÓ sö dông nhiÒu h×nh thøc, ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau ®Ó thÓ hiÖn. Bªn c¹nh ®ã, c¸c thÓ lo¹ b¸o chÝ lu«n cã sù ®an xen hoµ quÖn, chuyÓn ho¸ gi÷a c¸c thÓ lo¹i vµ c¸c nhãm víi nhau, sù hoµ trén nµy diÔn ra cã chõng mùc nhÊt ®Þnh, nã kh«ng thÓ lµm xo¸ nhµo hoÆc thay ®æi b¶n chÊt c¬ b¶n cña tõng thÓ lo¹i, ng­îc l¹i nã lµm t¨ng thªm sù phong phó, hÊp dÉn vµ ®a d¹ng ho¸ th«ng tin b¸o chÝ. Trong b¸o chÝ cßn cã nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒ c¸ch ph©n chia thÓ lo¹i, xong cã mét c¸ch ph©n chia ®­îc nhiÒu ý kiÕn t¸n ®ång ®ã lµ b¸o chÝ cã ba nhãm thÓ lo¹i c¬ b¶n, phï hîp víi ba chøc n¨ng ®ßi hái chñ yÕu ®èi víi b¸o chÝ ®ã lµ th«ng tin, gi¶i thÝch vµ ®¸nh gi¸. Nhãm th«ng tÊn gåm tin, t­êng thuËt phãng sù, pháng vÊn. Nhãm chÝnh luËn vµ nhãm chÝnh luËn nghÖ thuËt. ViÖc ph©n chÝa ba nhãm thÓ lo¹i chØ lµ t­¬ng ®èi. Bëi trong mçi nhãm ®Òu mang toµn bé nh÷ng ®Æc ®iÓm cña c¶ hÖ thèng thÓ lo¹i, Ýt nhiÒu ®Òu cã sù kÕt hîp gi÷a th«ng tin sù kiÖn, th«ng tin lý lÏ vµ th«ng tin thÈm mü d­íi ®Æc ®iÓm bao trïm cña phong c¸ch b¸o chÝ lµ th«ng tin thêi sù vµ th«ng tin x¸c thùc. HiÓu râ vÒ thÓ lo¹i, vÒ ®Æc tr­ng chñ yÕu cña c¸c thÓ lo¹i gióp chóng ta lý gi¶i ®­îc v× sao trong viÖc ph¶n ¸nh lÔ héi Chïa H­¬ng, chØ cã 3 thÓ lo¹i lµ: phãng sù, ghi nhanh, ph¶n ¸nh vµ tuú bót, t¶n v¨n lµ chñ yÕu. §iÒu nµy còng dÔ hiÓu bëi khi ph¶n ¸nh vÒ lÔ héi d­íi gãc ®é giíi mét nÐt ®Ñp truyÒn thèng v¨n ho¸ cña d©n téc th× c¸ch chän thÓ lo¹i t¶n v¨n, tuú bót lµ dÔ hiÓu. Cßn khi cÇn ghi nhanh vÒ nh÷ng ho¹t ®éng cña lÔ héi th× ghi nhanh, ph¶n ¸nh sÏ ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao. Trong lÔ héi x¶y ra nh÷ng tiªu cùc, ph¸t hiÖn nhiÒu ®iÒu míi l¹ cã tÝnh vÊn ®Ò hoÆc mét sù kiÖn träng ®¹i nµo ®ã x¶y ra th× t¸c gi¶ sÏ chän kiÓu bµi phãng sù hoÆc phãng sù ®iÒu tra. 1.1. Phãng sù: Phãng sù lµ mét thÓ lo¹i b¸o chÝ, ph¶n ¸nh nh÷ng sù kiÖn, sù viÖc vÊn ®Ò ®ang diÔn ra trong hiÖn thùc kh¸ch quan cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng vµ sè phËn cña mét hoÆc nhiÒu ng­êi b»ng ph­¬ng ph¸p miªu t¶ hay tù tho¹i, kÕt hîp nghÞ luËn ë møc ®é nhÊt ®Þnh. Trong phãng sù, vai trß c¸i t«i trÇn thuËt nh©n chøng kh¸ch quan rÊt quan träng. Trong viÖc ph¶n ¸nh, ph¸t hiÖn nh÷ng tiªu cùc trong lÔ héichg nh­ nh÷ng bµi ®· tr×nh bµy ë trªn th× chñ yÕu lµ nh÷ng bµi phãng sù vµ phãng sù ®iÒu tra. Bëi cã ®iÒu tra míi ph©n tÝch, lý gi¶i, t×m ra nguyªn nh©n, tÝnh chÊt, chiÒu h­íng vËn ®éng cña sù kiÖn vÊn ®Ò. NÕu chØ ®¬n thuÇn ®iÒu tra kh«ng th× bµi b¸o dÔ kho khan nhµm ch¸n nh»m ®¹t ®­îc yÕu tè th«ng tÝn b¸o chÝ cao nh÷ng t­ liÖu b¸o chÝ thu thËp, ®­îc thÓ hiÖn d­íi mét ngßi bót logÝch chÆt chÏ mµ vÉn giµu chÊt v¨ng häc. §iÒu nµy khiÕn mäi ®éc gi¶ ë mäi tr×nh ®é løa tuæi kh¸c nhau sÏ dÔ dµng tiÕp nhËn t¸c phÈm. LÔ héi Chïa H­¬ng b¶n th©n nã ®· cã nhiÒu sù kiÖn vÊn ®Ò n¶y sinh, phøc t¹p c¸i nä lµ nguyªn nh©n hÖ qu¶ cña c¸i kia, chóng lµ nh÷ng m¾t xÝch ®an l¹i víi nhau kh«ng thÓ nãi muèn gi¶i quyÕt n¹n trém c¾p mµ kh«ng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ¸ch t¾c giao th«ng hay muèn cho ®­êng réng thªnh thang tr¸ch ¸ch t¾c dÉn tíi mãc tói trém c¾p th× phµi dÑp bá ®­îc c¸c hµng qu¸n kinh doanh tr¸i phÐp… c¸c vÊn ®Ò phøc t¹p thÕ chØ cã qua bµi phãng sù míi thÈm thÊu hÕt ®­îc c¸c sù kiÖn. Lo¹t bµi phãng sù ®iÒu tra vÒ nh÷ng tiªu cùc cña lÔ héi Chïa H­¬ng nh­ “Chïa H­¬ng chµu nay chî - ai chÞu tr¸ch nhiÖm ë Chïa H­¬ng” cña Ph¹m Nam Giang, Xu©n Dòng B¸o V¨n ho¸ ra ngµy 23 – 26/2/1997. “Chïa H­¬ng mïa trÈy héi mïa lo ng¹i” Phãng sù cña Ngäc N¨m, V¨n Hoµ, b¸o V¨n ho¸ ra ngµy 31/1 – 4/2/2001. Phãng sù ®iÒu tra nhiÒu kú “B¸o ®éng khÈn cÊp ë Chïa H­¬ng” - B¸o V¨n ho¸ ra ngµy 19 - 26/3/2000. Phãng sù ®iÒu tra “Chïa H­¬ng ®éng gi¶, s­ gi¶ vÉn cßn nguyªn” cña Long Tri b¸o Thanh Tra ra ngµy 3/12/2001; “Chïa gi¶ cßn ®ã, s­ gi¶ vÉn hµnh nghÒ”. Phãng sù cña H­¬ng B×nh – V¨n quÕ b¸o An ninh Thñ ®« ra ngµy 21/12/2001”… ®Òu lµ nh÷ng bµi phãng sù vµ phãng sù ®iÒu tra hay g©y ®­îc nhiÒu sù chó ý quan t©m cña ®éc gi¶. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh 100% nh÷ng bµi phãng sù, phãng sù ®iÒu tra trªn c¸c b¸o vÒ lÔ héi Chïa H­¬ng ®Òu lµ nh÷ng bµi chèng tiªu cùc hÕt søc m¹nh mÏ; “chØ mÆt v¹ch tªn” tõng ®èi t­îng vi ph¹m cÇn ph¶i nghiªm trÞ tr­íc ph¸p luËt, dï ®ã lµ Ban qu¶n lý hay c¸c hé gia ®×nh t­ nh©n. ChÝnh sù ch©n thùc, cô thÓ ®ã gióp cho ng­êi ®äc cã c¸i nh×n thÊu ®¸o vÒ mét vÊn ®Ò nh­ vÊn ®Ò “Chïa gi¶, ®éng gi¶, s­ gi¶”; “n¹n bÉy kh¸ch”, “¸ch t¾c giao th«ng”; “vÖ sinh m«i tr­êng”… t¸c gi¶ c¸c bµi viÕt ngaßi phÇn ph¶n ¸nh ch©n thùc, sinh ®éng vµ cã phÇn rÊt dÝ dám hiÖn tr¹ng cña vÊn ®Ò nh­ trong c¸c bµi b¸o ®· ®­a ra mµ cãn ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p cô thÓ gãp phÇn cïng c¸c cÊp c¸c ngµnh tæ chøc tèt h¬n lÔ héi Chïa H­¬ng nh­ trong bµi phãng sù “§éng ®Òn x©y dùng tr¸i phÐp ë Chïa H­¬ng biÖn ph¸p nµo gi¶i quyÕt” cña §µo S¬n H¹ ®¨ng trªn b¸o An ninh thÕ giíi ra ngµy 20-12-2001. Bµi b¸o ®Ò ra mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p nh­ tæ chøc chÊn chØnh l¹i Ban qu¶n lý khu di tÝch H­¬ng S¬n, c­¬ng quyÕt dì bá c¸c ®iÓm vi ph¹m,… nh÷ng kiÕn nghÞ, biÖn ph¸p, ý kiÕn gi¶i quyÕt cña t¸c gi¶ bµi b¸o sù thùc ®· ®­îc thùc hiÖn. Së dÜ c¸c bµi phãng sù viÕt vÒ lÔ héi Chïa H­¬ng ®­îc b¹n ®äc quan t©m, g©y ®­îc tiÕng nãi trong d­ luËn, bëi c¸c t¸c gi¶ ®Òu tá ra hiÓu biÕt vÒ vÊn ®Ò m×nh ®Ò cËp. C¸c t¸c gi¶ lµ ng­êi tËn m¾t chøng kiÕn sù viÖc, tù m×nh t×m hiÓu vÊn ®Ò qua nh÷ng nh©n chøng ®¸ng tin cËy. C¸c bµi phãng sù kh«ng chØ dõng l¹i trong viÖc ph¶n ¸nh mét hiÖn t­îng, mét sù kiÖn ®¬n lÎ mµ cßn tr×nh bµy mét chuçi c¸c sù kiÖn. C¸c sù kiÖn sù viÖc ®­îc ®Æt trong tiÕn tr×nh lÞch sö, qu¸ tr×nh ph¸t sinh ph¸t triÓn khiÕn ng­êi ®äc dÔ dµng theo dâi vµ n¾m b¾t ®­îc vÊn ®Ò ng­êi viÕt tr×nh bµy mét c¸ch kh¸ch quan diÔn biÕn cña c©u chuyÖn, sù viÖc, ®ång thêi còng nh»m chøng minh cho kÕt luËn cña m×nh hoÆc tõ ®ã gîi më c¸c vÊn ®Ò cã ý nghÜa x· héi. Hai phãng sù “Chïa nhiÒu trôc trÆc xung quanh dù ¸n c¸p treo Chïa H­¬ng” cña Thu Ph­¬ng – LÖ HuyÒn ®¨ng trªn b¸o C«ng an nh©n dan ra ngµy 29/3/2003 vµ bµi “C¸p treo ë Chïa H­¬ng ®ang bÞ tiÒn tr¶m hËu tÊu” ®¨ng trªn b¸o ThÓ th¸o vµ V¨n ho¸ ngµy 29/3/2003 cho hay “Cã lÏ ë n­íc ta ch­a cã mét c«ng tr×nh x©y dùng nµo mµ “®éng thæ” tr­íc ®Ó lÊy “ngµy ®Ñp” sau ®ã míi triÓn khai c¸c b­íc vÒ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng, c¶nh quan, råi míi thi c«ng nh­ dù ¸n c¸p treo ë Chïa H­¬ng. Dù ¸n ra ®êi tõ n¨m 1998, tr¶i qua nhiÒu sãng giã, nh­ng tõ khi c«ng tr×nh thu hót sè vèn ®Çu t­ 60 tû ®ång nµy ®­îc “®éng thæ” (®Çu th¸ng 8/2003) th× d­ luËn l¹i cµng lo l¾ng, khæng chØ v× nhiÒu thñ tôc cña dù ¸n ch­a hoµn tÊt mµ néi bé cña c«ng ty cæ phÇn c¸p treo Chïa H­¬ng (gäi t¾t lµ Hupaco), ®¬n vÞ thùc hiÖn dù ¸n l¹i lôc ®ôc, m©u thuÉn, g©y nhiÒu tranh c·i”. Bµi b¸o tr×nh bµy mét lo¹t c¸c khã kh¨n tõ n¨m 1997. Khã kh¨n tµi chÝnh ®Õn khã kh¨n thùc vÒ “d­ luËn” nh­ng tõ khi khã kh¨n tµi chÝnh ®­îc th¸o gì, dù ¸n ®­îc kh¬i th«ng th× l¹i x¶y ra chuyÖn néi bé c«ng ty Hupaco xÈy ra kiÖn c¸o vµ Së kÕ ho¹ch ®Çu t­ tØnh Hµ T©y ®· ra th«ng b¸o thu håi giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh cña Hupaco do chÝnh Së nµy ®· cÊp hîp ph¸p dï ch­a cã kÕt luËn, ph¸t hiÖn g× cña bªn ®iÒu tra vµ ngay sau ®ã l¹i cÊp giÊy phÐp míi cho mét c«ng ty cæ phÇn c¸p treo vµ du lÞch Chïa H­¬ng míi “h÷u danh v« thùc”. .. Bµi b¸o chØ ra mét lo¹t nh÷ng uÈn khóc, viÖc lµm kh«ng râ rµng minh b¹ch cña Së kÕ ho¹ch ®Çu t­ Hµ T©y råi ®Æt ra c©u hái “C«ng ty nµo lµ hîp ph¸p vµ” trong khi mäi viÖc cßn rèi nh­ t¬ vß khi mµ toµ ¸n nh©n d©n tØnh Hµ T©y ch­a ph©n ¸i th¾ng b¹i trong vô kiÖn th× t¹i sao “LÔ ®éng thæ” ë Chïa H­¬ng vÉn ®­îc tiÕn hµnh rÇm ré víi sù cã mÆt cña l·nh ®¹o tØnh Hµ T©y? §»ng sau sù “®éng thæ” véi vµng Êy lµ ®iÒu g×?”. Dï ch­a cã c©u tr¶ lêi ng· ngò cña Toµ ¸n song qua ph©n tÝch, tr×nh bµy c¸c sù kiÖn cña t¸c gi¶ ng­êi ®äc còng cã thÓ h×nh dung ra “nh÷ng mËp mê tr¾ng ®en”, nh÷ng uÈn khóc bªn trong cña dù ¸n c¸p treo ë Chïa H­¬ng… nh÷ng bµi phãng sù ®iÒu tra g©y ®­îc nhiÒu mèi quan t©m cho ®éc gi¶ bëi trong bèi c¶nh chøa nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p, tr¾ng ®en lÉn lén qua bµi phãng sù ®iÒu tra ch©n thùc, thuyÕt phôc ®­îc lßng ng­êi ®· t¹o ra mét d­ luËn m¹nh mÏ. Qua kh¶o s¸t cña ba tê: Nh©n D©n, V¨n Ho¸, Hµ T©y th× tê b¸o cã nhiÒu bµi phãng sù, phãng sù ®iÒu tra nhÊt lµ vÒ lÔ héi Chïa H­¬ng. B¸o Hµ T©y, trong c¸c n¨m tõ 1995 ®Õn 2003 duy nhÊt cã mét bµi phãng sù ®iÒu tra cña §¾c H÷u: “ Vui buån ®i héi Chïa H­¬ng” ra ngµy 24/2/1998 cßn l¹i nh÷ng bµi viÕt vÒ lÔ héi Chïa H­¬ng chñ yÕu lµ nh÷ng bµi ph¶n ¸nh, ghi nhanh hoÆc tuú bót. §Æc biÖt b¸o Nh©n D©n kh«ng hÒ cã mét phãng sù hay phãng sù ®iÒu tra nµo. Trong vÊn ®Ò ph¸t hiÖn, lªn tiÕng chèng tiªu cùc ë lÔ héi “ Vui nhÊt trêi nam” nµy cã thÓ nãi b¸o V¨n Ho¸ lµ tê cã nhiÒu bµi ®Æc s¾c, mòi nhän. Mét lo¹t c¸c bµi phãng sù cña V¨n Hoµ, Ngäc N¨m, Träng Hu©n, H¶i Nh©m… tõ n¨m 1995 ®Õn 2003 ®· kh¼ng ®Þnh vai trß to lín cña tê b¸o nµy trong c«ng cuéc chèng tiªu cùc ë H­¬ng S¬n. Nh÷ng tÝt bµi kh¸ g©y Ên t­îng nh­: “ Chï H­¬ng - chïa hay chî?”; “ Ai chÞu tr¸ch nhiÖm ë Chïa H­¬ng”; ( Phãng sù ®iÒu tra cña Phan Nam Giang- Xu©n Dòng tõ 19 ®Õn 26 th¸ng 2/1997 ); “ Chïa H­¬ng mïa tr¶y héi – mïa lo ng¹i” ( Ngäc N¨m- V¨n Hoµ, 31/1 ®Õn 4/2/2001); “ B¸o ®éng khÈn cÊp ë chïa H­¬ng”( Phãng sù ®iÒu tra 3 kú” ( Ngäc N¨m –V¨n Hoµ, tõ 19 ®Õn 26/3/2000); “ Chïa H­¬ng qua n¹n” cña Quèc Linh- Lª Ngäc N¨m sè ra ngµy 4/1/2002… §©y thùc lµ håi chu«ng b¸o ®éng ®­îc b¸o V¨n Ho¸ rung lªn trong nhiÒu n¨m ®Ó ®Õn hÕt th¸ng 12/2001 vµ ®Çu th¸ng 1/2002 nh÷ng bøc xóc vÒ n¹n s­ gi¶, chïa gi¶ ë chïa H­¬ng míi ®­îc dÑp. Trong lo¹t bµi phãng sù vÒ lÔ héi Chïa H­¬ng, cã ba phãng sù ¶nh ®Æc s¾c ®ã lµ phãng sù ¶nh: “ Tr¶ thiªng vÒ chïa” cña Lª Anh TuÊn, Lª Kú Anh ( B¸o Lao ®éng 5/1/2002), “ Chïa H­¬ng ®Ñp vµ ch­a ®Ñp” cña Hoµng Hµ ( V¨n Ho¸, 16/2/2003); “ Tr­íc mïa lÔ héi Chïa H­¬ng 2002” cña TrÇn L­¬ng ( B¸oToµn C¶nh Sù KiÖn D­ LuËn sè 138, th¸ng 1/2002). Phãng sù ¶nh : “ Tr¶ thiªng vÒ chïa” víi 8 bøc ¶nh cã thÓ coi lµ nh÷ng h×nh ¶nh hi h÷u, hiÕm cã còng nh­ng nh÷ng lêi chó thÝch ¶nh võa ch©n thùc võa dÝ dám vÒ chiÕn dÞch ra qu©n dì bá 42 ®iÓm x©y dùng tr¸i phÐp ë chïa H­¬ng. Bøc ¶nh 1 t¸c gi¶ chôp mét c« l¸i ®ß ®ang chá c¸c hoµnh phi , c©u ®èi trªn suèi YÕn víi lêi chó gi¶i: “Cña nhµ l¹i chë… vÒ nhµ”; bøc ¶nh 2 : “ Mét «ng hé ph¸p võa mÊt thiªng”; Bøc ¶nh 3 : “ ChiÒu ch¹ng v¹ng b×nh yªn”; bøc ¶nh 4 vµ 5 : “ L¸t l¹i c¸c lèi ®i vµ sang sö chèn thê tù lµ viÖc lµm lÏ ra ban qu¶n lý di tÝch ph¶i lµm tõ l©u chø kh«ng ph¶i b©y giê mêi lµm”; bøc ¶nh 6 : “ Cuèi cïng «ng NguyÔn V¨n §¹o – chñ ®éng phËt TÝch còng ®a gom ®å cóng tiÕn cña m×nh”; bøc ¶nh 7: “ Trªn t­êng cßn l­u vÕt g¾n vÞ hé thÇn võa bÞ dì. Nh­ng chñ ®éng vÉn thuª «ng giµ nµy tr«ng coi x¸c ®éng”; bøc ¶nh 8 “ g¸nh chu«ng h¹ s¬n”. ChØ cÇn xem ¶nh nh×n lêi chó thÝch cña 8 bøc ¶nh, ng­êi ®äc cã thÓ h×nh dung ra toµn c¶nh chiÕn dÞch cã thÓ gäi lµ cao trµo chèng n¹n “ bu«n thÇn b¸n th¸nh” còng nh­ mét lÔ héi chïa H­¬ng sau mét n¨m dÑp lo¹n, mét chïa H­¬ng “®Ñp vµ ch­a ®Ñp”. Trong cuèi n¨m 2001, cô thÓ lµ th¸ng 11 vµ th¸ng 12 ®Õn ®Çu 2002, khi cã quyÕt ®Þnh cña Bé V¨n ho¸ Th«ng tin, Së V¨n ho¸ th«ng tin Hµ T©y, UBND tinht Hµ T©y… vµ c¸c ban ngµnh liªn quan c­¬ng quyÕt sö lý c¸c vi ph¹m ë chïa H­¬ng kÐo dµi trong nhiÒu n¨m thu hót hµng lo¹t c¸c c¬ quan truyÒn th«ng ®¹i chóng t×m hiÓu, ®iÒu tra nh÷ng tiªu cùc ë ®©y, chñ yÕu lµ tiªu cùc trong viÖc x©y dùng tr¸i phÐp, thu lîi bÊt chÝnh ë c¸c ®éng, ®Òn cña t­ nh©n. B¸o Hµ Néi Míi, b¸o TiÒn Phong, Ph¸p LuËt, Thanh Tra, Du LÞch, An Ninh Thñ §«, An Ninh ThÕ Giíi, C«ng An Nh©n D©n, C«ng NghiÖp ViÖt Nam…®Òu cã bµi phãng sù hoÆc phãng sù ®iÒu tra vÒ n¹n : “ bu«ng thÇn b¸n th¸nh” nµy: “ Chïa gi¶ cßn ®ã, s­ gi¶ vÉn hµnh nghÒ “ ( H÷u B×nh, V¨n QuÕ- An Ninh Thñ §«, 21/12/2001); “ LiÖu cã dÑp n¹n s­ gi¶- chïa t­ ë chïa H­¬ng” ( Song Ph­¬ng, C«ng An Nh©n D©n, 15/11/2001); “ Chïa H­¬ng ®éng gi¶ chïa gi¶ vÉn cßn nguyªn”, ( Long Tri, b¸o Thanh Tra, 5/12/2001)… Nh÷ng bµi phãng sù s«i sôc nhiÖt huyÕt khÝ thÕ ®Êu tranh nh­ thÕ ®· gãp phÇn ®Èy nhanh tiÕn ®é thu håi c¸c ®iÓm vi ph¹m, lµm trong lµnh, tr¶ thiªng vÒ cho lÔ héi chïa H­¬ng. 1.2 Ghi Nhanh- Ph¶n ¸nh XÐt vÒ ý nghÜ chÝnh trÞ - x· héi vµ vÞ trÝ trªn trang b¸o th× bµi ph¶n ¸nh lµ mét trong nh÷ng thÓ lo¹i ®­îc sö dông nhiÒu vµ gi÷ vÞ trÝ quan träng trong c«ng t¸c tuyªn truyÒn cæ ®éng. ý nghÜa cña nã lµ cæ vò nh÷ng hiÖn t­îng míi cña ®êi sèng x· héi, phæ biÕn nh÷ng kinh nghiÖm tiªn tiÕn, chØ ra nh÷ng tån t¹i ®ang c¶n trë sù vËn ®éng ®i lªn cña ®Êt n­ícc, Bµi ph¶n ¸nh trong mét sè tr­êng hîp xÐt vÒ h×nh thøc gièng víi t­êng thuËt, tr­êng hîp kh¸c l¹i cã nh÷ng yÕu tè cña ký sù, tiÓu luËn, tiÓu phÈm. Bµi ph¶n ¸nh kh«ng chØ th«ng b¸o mµ cßn ph©n tÝch, kh¸i qu¸t c¸c sù kiÖn. Bµi ph¶n ¸nh vÒ lÔ héi Chïa H­¬ng ®­îc x©y dùng bëi hµng lo¹t c¸c d÷ kiÖn ®ång nhÊt, trªn tæng thÓ c¸c d÷ kiÖn ®­îc liªn kÕt b»ng mét ®Ò tµi nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, c¸c bµi ph¶n ¸nh vÒ lÔ héi Chïa H­¬ng, ng­êi ®äc l¹i gÆp nhiÒu yÕu tè cña phãng sù nh­ trong bµi ph¶n ¸nh: “ LÔ héi chïa H­¬ng, nh÷ng c¸i ®­îc vµ ®iÒu cßn bÊt cËp” cña B»ng Giang, V¨n HiÕu trªn b¸o Hµ T©y ngµy 8/3/2002: Chóng t«i ®Õn H­¬ng S¬n vµo ngµy trêi m­a l¹nh mµ dßng ng­êi vÉn ®«ng nh­ nªm, ai nÊy ®Òu sïm sôp ¸o che m­a, tay chèng gËy hèi h¶ lªn ®éng H­¬ng TÝch. ¤ng NguyÔn V¨n Th¾ng quª ë H¶i Phßng b¶o: n¨m nµo t«i còng ®i Chïa H­¬ng, mçi n¨m cã mét c¶m nhËn riªng. N¨m nay, t©m tr¹ng tho¶i m¸i h¬n. V× sao vËy? ThÊy kh«ng lén xén nh­ n¨m ngo¸i. Qua ®µi b¸o còng biÕt Hµ T©y ®· dÑp ®­îc n¹n “ chïa, ®éng gi¶”, kh«ng cßn chuyÖn Ðp c«ng ®øc hoÆc mêi c«ng ®øc, nªn nh÷ng ng­êi ë xa ®Õn nh­ chóng t«i kh«ng cßn c¶m gi¸c m×nh bÞ lõa nh­ tr­íc ®©y n÷a mµ tuú t©m lÔ b¸i, th­ëng ngo¹n c¶nh quan vµ tham gia c¸c ho¹t ®éng tÝn ng­ìng t«n gi¸o ®óng ph¸p luËt …”. T¸c gi¶ ®· tr×nh bµy mét bøc tranh võa cã tÝnh kh¸i qu¸t võa chi tiÕt cô thÓ vÒ mét hiÖn thùc ®a d¹ng, bÒ bén. Bµi : “ ®· thu håi 42 ®iÓm x©y dùng tr¸i phÐp ë khu di tÝch H­¬ng S¬n” cña t¸c gi¶ Ngäc Minh ®¨ng trªn b¸o Hµ T©y sè ra ngµy7/1/2002. §©y lµ mét bµi ph¶n ¸nh th«ng tin bao hµm mét m¶ng t­ liÖu réng, ph¸t triÓn tû mØ chñ ®Ò. Kh«ng chØ cung cÊp cho ®éc gi¶ th«ng tin vÒ viÖc ®· thu håi xong 42 ®iÓm x©y dùng tr¸i phÐp mµ cßn mµ cßn t­êng thuËt l¹i mét c¸ch chi tiÕt, cô thÓ ®Ó ng­êi ®äc kh«ng chØ biÕt kÕt qu¶ cña sù viÖc mµ cßn h×nh dung ra c¶ qu¸ tr×nh ®Ó ®¹t tíi ®ã. B¸o Hµ T©y lµ mét tê b¸o cã rÊt nhiÒu bµi ph¶n ¸nh vÒ lÔ héi chïa H­¬ng. Mçi n¨m khai héi ( ngµy 6/5 ©m lÞch), B¸o Hµ T©y th­êng cã mét bµi ph¶n ¸nh, ghi nhanh kh«ng khÝ ngµy khai héi, nh÷ng biÕn chuyÓn cña lÔ héi n¨m ®ã hoÆc Ýt nhÊt còng lµ nh÷ng dù ®Þnh, nç lùc cña ban tæ chøc. Mét lo¹t c¸c bµi ph¶n ¸nh nh­ : “ Khai héi chïa H­¬ng BÝnh Tý” (1996) cña Do·n H¶o ra ngµy 27/2/1996; “ Chï H­¬ng chuÈn bÞ chu ®¸o ®ãn kh¸ch vui xu©n”ra ngµy 1/2/1997 cña Do·n H¶o ; “ H«m qua khai héi chïa H­¬ng 97” ra ngµy 13/2/1997 cña Do·n H¶o; “ Khai héi chïa H­¬ng n¨m 2002” ra ngµy 14/1/2002 ; “ S¸ng mång 6 th¸ng giªng – khai h«Þ chïa Hu¬ng” sè ra ngµy 23/2/1999 … B¸o Hµ T©y viÕt vÒ nh÷ng bÊt cËp hay nh÷ng nÐt míi , nh÷ng chuyÓn biÕn míi trong lÔ héi … Chñ yÕu lµ sö dông d¹ng bµi ph¶n ¸nh. D¹ng bµi nµy t¸i hiÖn mét c¸ch nhanh nh¹y kh«ng khÝ, h¬i thë cña lÔ héi, mÆt kh¸c ë khÝa c¹nh nµo ®ã b¸o tØnh c¸c phãng viªn hay dïng thÓ lo¹i nµy. D¹ng bµi ph¶n ¸nh kh«ng chØ ®­îc b¸o Hµ T©y sö dông nh­ mét mòi nhän xung kÝch mµ còng lµ mét d¹ng ®­îc b¸o Nh©n D©n quen dïng khi ph¶n ¸nh vÒ lÔ héi chïa H­¬ng nh­:“ LÔ héi chïa H­¬ng ®«i ®iÒu l­u ý” Sè ra ngµy 15/3/1996, “ Thu håi, xö lý 42 chïa hang, ®éng x©y dùng tr¸i phÐp ë khu vùc H­¬ng S¬n” sè ra ngµy 2/12/2001; “Chïa H­¬ng tr­íc thÒm n¨m míi” sè ra ngµy 29/12/2001”… §©y lµ nh÷ng bµi ph¶n ¸nh phª ph¸n c¸c hiÖn t­îng tiªu cùc trong lÔ héi nh­: s­ gi¶, ®éng gi¶, an ninh trËt tù, vÖ sinh m«i tr­êng,…vµ biÓu d­¬ng nh÷ng cè g¾ng míi. Ngoµi hai tê Hµ T©y, Nh©n D©n sö dông thÓ lo¹i ph¶n ¸nh lµ chñ yÕu th× b¸o V¨n Ho¸ kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã. Cã rÊt nhiÒu bµi ph¶n ¸nh hay mang ý nghÜa chÝnh trÞ, g©y chó ý d­ luËn kh«ng kÐm g× c¸c bµi phãng sù nh­ : “§Ó lÔ héi chïa H­¬ng xóng ®¸ng lµ lÔ héi quèc gia” cña Hoµng Hµ ra ngµy 26/12/2001; “ Karaoke ë Chïa H­¬ng gi¸ c¾t cæ vµ h¬n thÕ n÷a” cña MC ra ngµy 9/12/2003; “ Ba chuyÖn ghi ë Chïa H­¬ng” cña NguyÔn V¨n Hoµ sè ra ngµy 5/3/2000… §©y bao gåm c¶ bµi ph¶n ¸nh th«ng tin, bµi ph¶n ¸nh vÊn ®Ò vµ c¶ bµi ph¶n ¸nh ph©n tÝch. §Æt bªn c¹nh nh÷ng phãng sù dµi thu hót sù chó ý cña ®éc gi¶ víi nhiÒu thñ ph¸p v¨n häc… th× c¸c b¸o vÉn sö dông nh÷ng bµi ph¶n ¸nh ng¾n gän, c« ®äng, xóc tÝch ®i tr­íc nh÷ng bµi phãng sù nh­ : “ Chïa H­¬ng c¸c vÊn n¹n sÏ ®­îc gi¶i quyÕt døt ®iÓm? “ §ç Do·n §¹t, Du lÞch ( 21/12/2001); “ ChuÈn bÞ cho mïa lÔ héi míi sö lý 42 ®iÓm vi ph¹m t¹i khu th¾ng c¶nh H­¬ng S¬n” CHV, Gi¸o dôc thêi ®¹i sè ra ngµy 18/11/2001; “ Chïa gi¶, ®éng gi¶ ë H­¬ng S¬n vÉn cßn nhiÒu viÖc ph¶i lµm”, Hoµng Lan, B¸o Khoa häc vµ §êi sèng sè ra ngµy 11/1/2002; “ ý thøc cña du kh¸ch ®èi víi lÔ héi Chïa H­¬ng” b¸o M«i tr­êng vµ Søc khoÎ sè th¸ng 3/2003… C¸c bµi ph¶n ¸nh do ®Æc tr­ng cña thÓ lo¹i th­êng cã dung l­îng thÊp h¬n nhiÒu so víi c¸c bµi phãng sù thÕ nªn nhiÒu ®éc gi¶ bËn rén Ýt cã thêi gian hä th­êng t×m ®Õn nh÷ng bµi ph¶n ¸nh nµy., thêi gian tiÕp cËn nhanh song vÉn thu ®­îc néi dung th«ng tin kh«ng kÐm mét bµi phãng sù. Mét ®Æc ®iÓm dÔ nhËn thÊy ë c¸c bµi ph¶n ¸nh tÝt th­êng kh«ng g©y Ên t­îng vµ dµi. 1.3 Tuú bót, t¶n v¨n: Lo¹i bµi nµy ®­îc sö dông Ýt h¬n so víi hai lo¹i bµi trªn, b¸o Nh©n D©n trong c¸c n¨m tõ 1995 ®Õn 2003 cã mét bµi duy nhÊt giíii thiÖu vÒ non n­íc H­¬ng S¬n : “ Mïa xu©n trÈy héi Chïa H­¬ng” Cña §ç TÊn nh©n n¨m du lÞch ViÖt Nam 2000. Bµi b¸o giíi thiÖu víi du kh¸ch vÒ cChïa H­¬ng víi bÇu trêi c¶nh bôt, sù tÝch bµ chóa ba vµ nhiÒu di s¶n v¨n ho¸ ®Æc s¾c. §©y còng lµ néi dung th«ng tin trong c¸c bµi t¶n v¨n, tuú bót cña b¸o Hµ T©y nh­ : “ Thá thÎ víi chïa H­¬ng” Sè ra ngµy 4/3/1995; “ Con voi bÊt nghÜa ë chïa H­¬ng” sè ra ngµy 1/4/1995; “ Mïa xu©n trÈy héi chïa H­¬ng” sè ra ngµy 1/2/1997; “ Mét tho¸ng H­¬ng S¬n” Sè ra ngµy 8/3/1997; “ T¶n §µ ë chïa H­¬ng” sè ra ngµy 25/4/1997; “ Ng­êi ®¾m say c¶nh s¾c H­¬ng S¬n”, sè ra ngµy 17/2/2002; Chïa H­¬ng trong th¬ ®­¬ng ®¹i” sè ra ngµy 31/2/2002… Ngoµi ra, mét sè c¸c tê t¹p chÝ nh­ V¨n NghÖ TrÎ, Thêi Trang TrÎ… còng cã mét sè bµi t¶n v¨n nh­ : “ §i lÔ chïa víi NguyÔn BÝnh” ; “ Chïa H­¬ng trong th¬ NguyÔn Nh­îc Ph¸p”… nãi vÒ c¶nh s¾c H­¬ng S¬n quan th¬ ca. B¸o V¨n Ho¸ kh«ng cã bµi tuú bót, t¶n v¨n nµo vÒ lÔ héi chïa H­¬ng. Nh­ vËy d¹ng bµi tuú bót t¶n v¨n nµy xuÊt hiÖn trªn b¸o chñ yÕu lµ nh÷ng bµi giíi thiÖu c¶nh ®Ñp cña chïa H­¬ng hoÆc lµ nh÷ng rung c¶m, xóc ®éng cña tao nh©n, mÆc kh¸ch khi trÈy héi chïa. 2. §Æc ®iÓm ng«n ng÷ t¸c phÈm b¸o chÝ vµ nh÷ng yÕu tè h×nh thøc. 2.1 V¨n phong. §Ó truyÒn t¶i mét néi dung th«ng tin ®a d¹ng, nhiÒu chiÒu trªn diÖn tÝch mÆt b¸o nhÊt ®Þnh chóng ta chØ cã mét ph­¬ng tiÖn gÇn nh­ lµ duy nhÊt ®ã lµ ng«n ng÷. VÊn ®Ò sö dông ng«n ng÷ b¸o chÝ cã t¸c dông trùc tiÕp vµ quyÕt ®Þnh nhÊt tíi hiÖu qu¶ cña th«ng tin. Ng«n ng÷ b¸o chÝ ë ®©y cã nh÷ng ®Æc thï riªng ch phÐp nã cã thÓ cã vÞ thÕ ngang hµng víi c¸c phong c¸ch, chøc n¨ng kh¸c trong ng«n ng÷ nh­ phong c¸ch khoa häc, phong c¸ch hµnh chÝnh, c«ng vô. Ng«n ng÷ v¨n phong t¸c phÈm b¸o chÝ viÕt vÒ lÔ héi chïa H­¬ng mang nh÷ng ®Æc ®iÓm phæ qu¸t cña ng«ng ng÷ b¸o chÝ, bªn c¹nh ®ã hÖ thèng c¸c t¸c phÈm nµy chÞu ¶nh h­ëng cña néi dung vÊn ®Ò ph¶n ¸nh nªn cã nhiÒu s¾c th¸i riªng. C¸c bµi viÕt vÒ lÔ héi Chïa H­¬ng tËp trung ë ba thÓ lo¹i: Phãng sù, ph¶n ¸nh. Tuú bót nªn ng«n ng÷ kh¸ giµu chÊt v¨n häc. Nh÷ng bµi phãng sù, t¸c gi¶ võa sö dông bót ph¸p th«ng tin thêi sù võa sö dông th«ng tin thÈm mü nh»m t¹o ra mét giäng ®iÖu ®a thanh: Trong bµi phãng sù §iÒu tra: “ Ai chÞu tr¸ch nhiÖm ë Chïa H­¬ng?” sè ra ngµy 276/2/1997 b¸o V¨n Ho¸ t¸c gi¶ viÕt: “ UBND tØnh Hµ T©y cã biÕt c¸i ®iÒu ngang ng­îc nµy kh«ng? - Xin th­a r»ng cã biÕt Nh­ng sao vÉn ®Ó nã tån t¹i? - Bëi lÏ mãn lîi ë Chïa H­¬ng qu¸ lín mµ “lîi t¾c lo¹n” bëi lÏ “ NÐn b¹c ®©m to¹c ph¸p lý” nªn míi dÉn tíi t×nh tr¹ng “phÐp vua thua lÖ lµng”… Ng«n ng÷ phãng kho¸ng, mang phong c¸ch riªng cña c¸i t«i t¸c gi¶ lµ nh÷ng ®iÒu ng­êi ta dÔ nhËn thÊy trong c¸c bµi phãng sù. Trong c¸c phãng sù ph¶n ¸nh vÒ tiªu cùc cña lÔ héi Chïa H­¬ng, qua tõng con ch÷ ta b¾t gÆp mét sù bøc xóc tøc giËn nh­ ®· dån nÐn tõ l©u: “… Dù kiÕn n¨m nay ­íc kho¶ng 40 v¹n kh¸ch sÏ ®i héi Chïa H­¬ng vµ gi¸ vÐ ®­îc n©ng lªn 20.000® mäi ng­êi, ch¾c ch¾n c¸c nguån thu n¨m nay sÏ lín h¬n n¨m ngo¸i nhiÒu. V× vËy, ai ®­îc khai th¸c më dÞch vô phôc vô lÔ héi chïa H­¬ng ®Òu cã “ Léc” lín. Ai ®­îc qu¶n lý Chïa H­¬ng lµ mét “ ®Æc ©n” ( ai chÞu tr¸ch nhiÖm ë chïa H­¬ng cña t¸c gi¶ Phan Nam Giang, Xu©n Dòng, V¨n Ho¸ 26/2/1997). Nh÷ng tõ ng÷ nh­ : “ chi” : “ Mét vèn bèn lêi”: “ NÐn b¹c ®©m to¹c ph¸p lý”: “ Lîi t¾c lo¹n”; “KiÕp n¹n”…®ã lµ th­ ng«n ng÷ ®a tÇng, d©n d·, ®êi th­êng mµ vÉn s©u s¾c dÔ hiÓu lµm cho c¸c bµi phãng sù ®iÒu tra kh«ng kh« khan chØ toµn lµ nh÷ng th«ng sè, sù kiÖn mµ ®· ®­îc nhµo lÆm, thÈm thÊu qua mét giäng ®iÖu ng«n ng÷ giµu chÊt d©n gian, v¨n häc. Qu¶ thùc trong c¸c bµi phãng sù c¸c tÝt chÝnh còng nh­ tÝt phô ®Òu ®­îc ®Æt rÊt Ên t­îng lóc th× lµ nh÷ng c©u thµnh ng÷, lóc l¹i lµ nh÷ng ®éng tõ m¹nh, vÝ dô “Ho¶ tèc ë Chïa H­¬ng”; “c¸p treo ë Chïa H­¬ng ®ang bÞ tiÒn tr¶m hËu tÊu”; “®uæi «ng cöa tr­íc r­íc bµ cöa sau”… Trong c¸c bµi ph¶n ¸nh nh»m ®¸p øng nhanh nh¹y, kÞp thêi, ph¸c th¶o mét c¸i nhØn ®a diÖn vÒ sù kiÖn míi x¶y ra song ng«n ng÷ cña c¸c bµi ph¶n ¸nh kh«ng v× thÕ mµ trë nªn kh« khan tr¸i l¹i nã còng rÊt linh ho¹t. C¸c bµi t¶n v¨n, tuú bót giíi thiÖu vÒ c¶nh s¾c H­¬ng S¬n th­êng rÊt giµu mµu s¾c v¨n häc mang nÆng yÕu tè c¶m xóc, c¶m nhËn, ®¸nh gi¸ riªng cña t¸c gi¶. 2.2. ¶nh. ¶nh b¸o chÝ lµ mét lo¹i h×nh th«ng tin ®Æc biÖt, thÓ hiÖn b»ng tæ hîp h×nh ¶nh tÜnh vµ ng«n ng÷ chó thÝch t©n v¨n nh»m ph¶n ¸nh sù kiÖn, hiÖn t­îng, hµnh ®éng… ®ang diÔn ra vµ ®­îc c«ng chóng quan t©m. Lµ mét ph­¬ng tiÖn ph¶n ¸nh hiÖn thùc b»ng h×nh ¶nh mét c¸ch trùc tiÕp, trung thùc, kh«ng bè trÝ dµn dùng, ¶nh b¸o chÝ cã søc thuyÕt phôc rÊt lín ®èi víi ®éc gi¶ vµ v× vËy cã mét søc m¹nh rÊt lín trong viÖc tæ chøc, vËn ®éng quÇn chóng vµ cã mét vÞ trÝ quan träng trªn mét tê b¸o. ¶nh vÒ lÔ héi Chïa H­¬ng ®i th¼ng vµo lßng ng­êi chÝnh bëi tÝnh ch©n thùc mµ ë møc ®é nµo ®Êy lµ sù minh chøng cho hiÖn thùc. Trong lÔ héi Chïa H­¬ng cã qu¸ nhiÒu tiªu cøc song t×nh tr¹ng nµy kÐo dµi nhiÒu n¨m kh«ng cã biÕn chuyÓn, ®Õn khi c¸c cÊp ban ngµnh cã liªn quan quyÕt t©m ra tay gi¶i quyÕt ®iÓn h×nh lµ ®· më mét chiÕn dÞch gi¶i quyÕt døt ®iÓm c¸c hang, ®éng, chïa gi¶ lîi dông tÝn ng­ìng b¾t kh¸ch cóng tiÒn thu tiÒn bÊt chÝnh. Th× nh©n d©n tá ra hoµi nghi liÖu “cã tr¶ ®­îc tiÒn vÒ cho chïa?” hay chØ lµm cho cã phong trµo th× phãng sù ¶nh cña TrÇn L­¬ng víi 4 bøc ¶nh ®¨ng trªn toµn c¶nh sù kiÖn d­ luËn sè 138, 1/2002 cho ng­êi ®äc thÊy râ ®­îc quyÕt t©m cña c¸c cÊp ban ngµnh, cñng cè, cæ vò niÒm tin trong nh©n d©n; Bøc ¶nh 1 chôp Bé tr­ëng Bé V¨n ho¸ Th«ng tin Ph¹m Quang NghÞ mµ chñ tÞch Uû ban nh©n d©n tØnh Hµ T©y §ç V¨n Toan trong cuéc häp víi c¸c nhµ b¸o vµ l·nh ®¹o huyÖn Mü §øc vÒ viÖc kiªn quyÕt xo¸ bá 42 c«ng tr×nh x©y dùng tr¸i phÐp ë Chïa H­¬ng. Bøc ¶nh 2 chôp Thø tr­ëng Bé V¨n ho¸ Th«gn tin Ph¹m Kh¾c H¶i cïng ®ång chÝ §ç V¨n Toan ®i kiÓm tra thùc tÕ t¹i Chïa H­¬ng. Bøc ¶nh 3: Th­îng to¹ ThÝch Viªn Thµnh trô tr× Chïa H­¬ng hoan nghªnh chñ tr­¬ng cña Bé V¨n ho¸ Th«ng tin vµ tØnh Hµ T©y kiªn quyÕt xo¸ bá c¸c c«ng tr×nh x©y dùng tr¸i phÐp ë Chïa H­¬ng. ¶nh 4 : «ng NguyÔn V¨n lÊy ng­êi x©y dùng c«ng tr×nh tr¸i phÐp ë ®éng Hång TÝch. Bøc ¶nh 5: mét trong 42 c«ng tr×nh tr¸i phÐp tù gäi lµ “Suèi gi¶i oan” ë Chïa H­¬ng (®· bÞ xo¸ bá) vµ bøc ¶nh cuèi cïng, bøc ¶nh thø 6: Suèi YÕn - con ®­êng “S¬n thuû h÷u t×nh’ vµo Chïa H­¬ng. LÔ héi Chïa H­¬ng 2003 ®· diÔn ra víi nhiÒu nÐt chuyÓn biÕn tÝch cùc, ®Ó l¹i Ên t­îng tèt ®Ñp cho du kh¸ch. §­êng s¸ phong quang, s¹ch ®Ñp kh«ng cßn t×nh tr¹ng x¶ r¸c bõa b·i xuèng suèi YÕn. N¹n t¾c ®­êng ®· ®­îc gi¶i quyÕt kh¸ triÖt ®Ó nhê sù cè g¾ng cña Ban tæ chøc, nhÊt lµ lùc l­îng an ninh nªn ng­êi ®i lÔ ®«ng nh­ng vÉn trËt tù h¬n mäi n¨m. ¶nh 2). C¸c ®iÓm ®éng, chïa gi¶ bÞ thu håi ®· ®­îc g×n gi÷, tr«ng nom cÈn thËn, trë thµnh n¬i dõng ch©n nghØ ng¬i cña du kh¸ch. Bªn c¹nh ®ã, ®· cã nhiÒu ho¹t ®éng v¨n ho¸ ®­îc tæ chøc nh­ tr­ng bµy h×nh ¶nh vÒ di tÝch, lÔ héi, biÓu diÔn nghÖ thuËt chÌo (¶nh 3). MÆc dÇu vËy, lÔ héi Chïa H­¬ng n¨m nay vÉn cßn nh÷ng huyÖn ®¸ng chª tr¸ch. S¸ch mª tÝn di ®oan bµy b¸n c«ng khai trªn tuyÕn ®­êng tõ Thiªn Trï lªn ®éng H­¬ng TÝch, ®Õm ®­îc c¶ 20 ®iÓm (¶nh 4). GÇn ®©y ®éng H­¬ng TÝch, èng kÝnh phãngviªn cßn chép ®­îc c¶nh “hµnh nghÒ xem t­íng sè ngay bªn ®­êng ®i (c¶nh 5). §ã lµ 5 bøc¶nh trong phãng sù ¶nh Chïa H­¬ng ®Ñp vµ ch­a ®Ñp cña Hoµng Hµ - Träng §øc ®¨ng trªn V¨n Ho¸ sè ra ngµy 14/2/2003. Kh«ng cÇn ph©n tÝch, kh«ng cÇn lý gi¶i chØ qua 5 bøc ¶nh víi nh÷ng lêi chó thÝch ch©n thùc râ rµng du kh¸ch còng cã cai nh×n toµn diÖn vÒ lÔ héi Chïa H­¬ng n¨m 2003 kÓ c¶ nh÷ng mÆt ®­îc vµ ch­a ®­îc. HiÖn thùc cuéc sèng v« cïng phong phó, ng­êi cÇm m¸y ®s¶n xuÊt biÕt chän läc nh÷ng c¸i g× cã gi¸ trÞ th«ng tin nhÊt, c¸i g× mµ c«ng chóng ®ang vµ sÏ quan t©m. ThÕ nªn nh÷ng bøc ¶nh trong mét sè phãng sù ¶nh vÒ lÔ héi Chïa H­¬ng ®Òu lµ nh÷ng bøc ¶nh ®¾t gi¸, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu th«ng tin, gi¶i to¶ ®­îc nh÷ng bøc xóc cho ®éc gi¶. Mçi sù kiÖn, hiÖn t­îng lµ mét qóa tr×nh ®«i khi rÊt phøc t¹p. Trong kho¶ng kh¾c rÊt ng¾n (chØ trong mét phÇn vµi chôc cña gi©y) ¶nh b¸o chÝ ph¶i ph¶n ¸nh ®­îc c¸i c¬ b¶n nhÊt, quan träng nhÊt cña sù kiÖn, hiÖn t­îng. Lµm sao chØ trong mét tÝch t¾c dõng h×nh, ng­êi xem thÊy ®­îc c¸i b¶n chÊt nhÊt cña sù kiÖn, hiÖn t­îng vµ cao h¬n n÷a thÊy ®­îc c¸i xu thÕ, kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña chóng. Khi xem phãng sù ¶nh “tr¶ thiªng vÒ chïa” ®¨ng trªn b¸o Lao ®éng 3/1/2002 cña Lª Anh TuÊn, Lª Kú Anh gióp ®éc gi¶ hiÓu ®­îc r»ng chiÕn dÞch dÑp chïa gi¶, ®éng gi¶ ë Chïa H­¬ng nhÊt ®Þnh sÏ th¾ng lîi mét c¸ch triÖt ®Ó, hµnh tr×nh dÑp lo¹n ®ã kh«ng chØ cã mÖnh lÖnh, hµnh chÝnh c­¬ng quyÕt, døt ®iÓm lóc ®ã mµ ®· xong, nã cßn lµ c¶ mét qóa tr×nh l©u dµi ®ßi hái sù th­êng xuyªn quan t©m, chØ ®¹o, d¸m s¸t, c¸i quan träng lµ lµm thÕ nµo ®Ó “an d©n” d©n biÕt sai söa sai, d©n biÕt lµm ®óng theo quy ®Þnh cña nhµ n­íc, cã ý thøc gi÷ g×n chÝnh “con gµ ®Î trøng vµng” cña m×nh. ViÖc sö dông ¶nh b¸o chÝ cã thÓ xem xÐt trªn hai gãc ®é: gãc thø nhÊt xem xÐt t¸c phÈm nh­ mét t¸c phÈm b¸o chÝ riªng biÖt, cã néi dung th«ng tin. §©y lµ tr­êng hîp sö dông ¶nh tin, phãng sù ¶nh… vµ gãc ®é thø 2 t¸c phÈm ¶nh lµ mét bé phËn cÊu thµnh bæ trî cho bµi viÕt. Chïa H­¬ng cã c¶nh ®Ñp s¬n thuû h÷u t×nh cña bÇu trêi c¶nh bôt thÕ nªn nh÷ng bøc ¶nh chôp vÒ c¶nh ®Ñp n¬i ®©y ®­îc sö dông rÊt nhiÒu trªn b¸o chÝ. B¸o Hµ T©y, b¸o Nh©n d©n lµ hai tê dïng nhiÒu ¶nh phong c¶nh vÒ lÔ héi Chïa H­¬ng cho c¸c bµi tuú bót, t¶n v¨n, vµ ph¶n ¸nh cña m×nh. 100% c¸c bµi ph¶n ¸nh dï lµ mÆt tÝch cùc hay tiªu cùc trong lÔ héi c¸c b¸o còng th­êng xö dông ¶nh phong c¶nh nh­ c¶nh Suèi YÕn, c¶nh Thiªn Trï, c¶nh ®éng H­¬ng TÝch… cßn trong c¸c bµi phãng sù vÒ mét ®Ò tµi cô thÓ nh­ chèng n¹n s­ gi¶ chïa gi¶ th× ¶nh ë ®©y kh«ng cßn lµ nh÷ng bøc ¶nh vÒ non n­íc H­¬ng S¬n chung chung n÷a mµ nã lµ nh÷ng vÊn ®Ò hiÖn thùc rÊt cô thÓ, ghi tróng nh÷ng bøc xóc, tån t¹i trong nh©n d©n. Trong phãng sù ®iÒu tra “b¸o ®éng khÈn cÊp ë Chïa H­¬ng” ®¨ng trªn b¸o V¨n Ho¸ sè ra ngµy tõ 19 - 26/3/2000 cña V¨n Ho¸ - Ngäc N¨m ®· ®¨ng chôp mét lo¹t c¸c ®iÓm x©y dùng tr¸i phÐp vµ nh÷ng ®iÓm di tÝch thËt gióp cho du kh¸ch cã thÓ nhËn d¹ng, ph©n biÖt ®­îc ®Ó tr¸nh khi tíi Chïa H­¬ng. Song ë mÆt kh¸c nã t¹o ra mét bøc tranh t­¬ng ph¶n gi÷a c¸i thËt, c¸i gi¶ vÉn song song tån t¹i bªn nhau biÕt vËy mµ “ch­a gi¶i quyÕt”. ¶nh dïng mang tÝnh chÊt ®­a tin vÒ lÔ héi Chïa H­¬ng hÇu nh­ kh«ng cã chØ cã b¸o Nh©n d©n hay ®¨ng nh÷ng bøc tranh s¬n dÇu, tranh kh¶m… vÒ th¾ng c¶nh H­¬ng S¬n mét c¸ch ®éc lËp kh«ng minh ho¹ cho bµi viÕt, kh«ng ®­a tin chØ nh»m giíi thiÖu vÒ mét c¶nh ®Ñp cña ®Êt n­íc. Ngoµi ra khi viÕt vÒ nh÷ng bµi lÔ héi chung chung b¸o Nh©n d©n còng hay sö dông ¶nh phong c¶nh cña Chïa H­¬ng ®Ó minh ho¹, thËm chÝ khi viÕt vÒ lÔ héi cña L©m §ång b¸o Nh©n D©n còng ®· lÇy mét bøc ¶nh chôp ë Thiªn Trï ®¨ng kÌm minh ho¹. Nãi chung nh÷ng bøc ¶nh vÒ phong c¶nh H­¬ng S¬n ®Òu lµ nh÷ng bøc ¶nh ®Ñp ®­îc chän läc, cßn nh÷ng bøc ¶nh trong phãng sù¶nh, ¶nh dÉn chøng trong c¸c phãng sù, phãng sù ®iÒu tra ®Òu lµ nh÷ng bøc ¶nh cã sù kiÖn, vÊn ®Ò ®éc ®¸o. Ên t­îng ®Ëp ngay vµo mÆt ng­êi ®äc kÓ c¶ ë bè côc bøc ¶nh lÉn lêi chó gi¶i. ¶nh b¸o chÝ vÒ lÔ héi Chïa H­¬ng ®· trë thµnh mét thµnh phÇn quan träng cña néi dung bµi viÕt, lµm t¨ng sinh ®éng, hÊp dÉn cho Ên phÈm. H¬n n÷a c¸c bøc ¶nh tù nã còng hµm chøa mét l­îng th«ng tin sù kiÖn, lµm t¨ng tÝnh thuyÕt phôc vµ hiÖu qu¶ th«ng tin cho bµi viÕt. KÕt luËn B¸o chÝ lµ s¶n phÈm thuéc kiÕn tróc th­îng tÇng vµ ho¹t ®éng trùc tiÕp trong lÜnh vùc chÝnh trÞ, t­ t­ëng v¨n ho¸. Víi ®Æc tÝnh lµ mét ph­¬ng tiÖn chuyÓn t¶i th«ng tin thêi sù, ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò táng diÔn biÕn vËn ®éng cô thÓ, b¸o chÝ lµ c«ng cô rÊt s¾c bÐn trong cuéc ®Êu tranh t­ t­ëng vµ cã vai trß quan träng trong viÖc tæ chøc, x©y dùng x· héi. Gi÷a b¸o chÝ vµ ®êi sèng v¨n ho¸ cã mèi quan hÖ biÖn chøng qua l¹i t¸c ®éng lÉn nhau. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ho¹t ®éng lÔ héi ë nøc ta ®ang cã nh÷ng chuyÓn biÕn m¹nh vÒ mäi mÆt tõ cÊu tróc tíi néi bé bªn trong cña nã vµ b¸o chÝ còng ph¶i thay ®æi c¸ch nh×n nhËn ®¸nh gi¸ ®Ó theo kÞp sù biÕn ®éng Êy. MÆt kh¸c b¸o chÝ l¹i cã nhiÖm vô ®i tr­íc thùc tÕ mét b­íc tøc biÕt dù ®o¸n t­¬ng lai, ®Þnh h­íng sù ph¸t triÓn cña lÔ héi trong nh÷ng n¨m tíi, ®ßi hái nh÷ng ng­êi lµm b¸o nhiÒu h¬n nh÷ng g× hä lµm ®­îc h«m nay. B¸o chÝ ®Ò cËp tíi tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn lÔ héi cæ truyÒn trªn tõng Ên phÈm th­êng xuyªn cã sù gia t¨ng dung l­îng vµ hµm l­îng th«ng tin nhÊt lµ vµo mïa xu©n- mïa lÔ héi. qua kh¶o s¸t thùc tÕ chØ riªng n¨m 2001 lµ n¨m cao ®iÓm cña phong trµo chèng n¹n s­ gi¶ chïa gi¶ th× b¸o chÝ míi viÕt vÒ lÔ héi Chïa H­¬ng kh«ng ph¶i thêi ®iÓm diÔn ra lÔ héi, tøc cuèi n¨m 20012. Song cßn l¹i c¸c bµi viÕt bµi ph¶n ¸nh chñ yÕu ®­îc ®¨ng t¶i trong 3 th¸ng lÔ héi Chïa H­¬ng. Th«ng tin nµy ®· ph¸c th¶o ®­îc mét bøc tranh t­¬ng ®èi hoµn chØnh vÒ diÔn biÕn cña lÔ héi. PhÇn nµo tham gia vµo sù vËn ®éng cña c¸c gi¸ trÞ ®ã theo h­íng tÝch cùc. B¸o chÝ lu«n biÕt n¾m b¾t d­ luËn biÕt ®©u lµ nh÷ng bøc xóc tr¨n trë trong nh©n d©n khi ®i lÔ héi ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng bµi viÕt nhanh nh¹y, kÞp thêi, ®¨ng t¶i ®óng thêi ®iÓm nãng thu hót sù chó ý, ®ång t×nh, ñng hé cña ®«ng ®¶o nh©n d©n. Nh÷ng ng­êi lµm b¸o lu«n cè g¾ng n¾m b¾t b¶n chÊt sù kiÖn, hiÖn t­îng vµ t×m ®­îc h×nh thøc chuyÓn t¶i thÝch hîp, trong nhiÒu tr­êng hîp ®ã lµ sù ®an xen cña nhiÒu thÓ lo¹i kh¸c nhau mµ kh«ng c©u nÖ, khu«ng phÐp vµo ®Æc ®iÓm, ®Æc tr­ng cña mét thÓ lo¹i b¸o chÝ nhÊt ®Þnh. §ã còng lµ xu h­íng ph¸t triÓn cña thÓ lo¹i b¸o chÝ hiÖn ®¹i, nh»m môc ®Ých ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c sù vËn ®éng cña cuéc sèng. Song kh«ng v× thÕ mµ ranh giíi gi÷a c¸c thÓ lo¹i bÞ xo¸ nhoµ, mê nh¹t. ViÖc theo s¸t, ph¶n ¸nh, ph¸t hiÖn nh÷ng tiªu cùc trong lÔ héi Chïa H­¬ng nh­ n¹n chïa gi¶ s­ gi¶, b¾t chÑt, Ðp kh¸ch, hµng qu¸n bµy b¸n lén xén víi gi¸ c¾t cæ, vÖ sinh m«i tr­êng… ®· ®¹t nhiÒu kÕt qu¶ ®¸ng mõng. Nh÷ng bøc xóc, tån t¹i nhiÒu n¨m còng dÇn ®­îc gi¶i quyÕt gãp phÇn t¹o nªn niÒm vui cho du kh¸ch trÈy héi vui xu©n. ViÖc gi¶i quyÕt nh÷ng sai ph¹m, yÕu kÐm trong ho¹t ®éng lÔ héi ë H­¬ng S¬n - Mü §øc - Hµ T©y kh«ng chØ thuéc vÒ c¸c cÊp l·nh ®¹o mµ nã cßn n»m ngay trong sù nhËn thøc cña nh©n d©n së t¹i. ViÖc gi¸o dôc nhËn thøc trong ho¹t ®éng dÞch vô du lÞch cho bµ con n«ng d©n lµ viÖc lµm kh«ng dÔ nhiÒu khi t­ëng chõng nh­ “n­íc ®æ l¸ khoai” song kh«ng v× thÕ mµ kh«ng lµm, chØ cÇn c¸c nhµ l·nh ®¹o thùc sù cè g¾ng ®em kiÕn thøc vÒ cho bµ con n«ng d©n th× kh«ng cã lýg× lÔ héi Chïa H­¬ng kh«ng diÔn ra v¨n minh, lÞch sù lµm ®Ñp lßng kh¸ch ®Õn võa lßng kh¸ch ®i. Tõ nh÷ng yªu cÇu cña thùc tÕ lÔ héi, trªn c¬ së nh÷ng kÕt qu¶ kh¶o s¸t néi dung th«ng tinvÒ lÔ héi, trªn c¬ së nh÷ng kÕt qu¶ kh¶o s¸t néi dung th«ng tin vÒ lÔ héi Chïa H­¬ng trªn c¸c Ên phÈn nh­ : “B¸o V¨n Ho¸”; “Nh©n D©n”; “Hµ T©y”, “Du LÞch”; “An Ninh ThÕ giíi”; “Qu©n ®éi nh©n d©n”; “Hµ Néi Míi”; “Ph¸p luËt”; “An ninh Thñ ®«”; “Thanh Tra”; “TiÒn Phong”… t«i xin nªu mét vµi kiÕn nghÞ nhá nh»m gãp phÇn gióp nh÷ng ng­êi lµm b¸o thùc hiÖn tèt h¬n vai trß cña b¸o chÝ trong viÖc b¶o vÖ, ph¸t huy, ph¸t triÓn c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng tèt ®Ñp cña lÔ héi ViÖt Nam còng nh­ ph¸t hiÖn kÞp thêi c¸c tiªu cøc ph¸t sinh. N©ng cao nhËn thøc x· héi, tr×nh ®é v¨n ho¸ nhÊt lµ kiÕn thøc vÒ lÔ héi, tÝn ng­ìng, t«n gi¸o, sinh ho¹t v¨n ho¸ d©n gian… cho c¸c nhµ b¸o. Nhµ b¸o ph¶i ®­îc trang bÞ nh÷ng nhËn thøc vÒ vai trß cña b¸o chÝ trong ®êi sèng, h×nh thµnh ý thøc th­êng trùc ®Ó ®iÒu tiÕt, sµng läc ho¹t ®éng th«ng tin nhÊt lµ nh÷ng th«ng tin liªn quan tíi tÝn ng­ìng, t«n gi¸o, nh÷ng th«ng tin nµy hÕt søc nhËy c¶m vµ phøc t¹p nÕu kh«ng thËn träng rÊt dÔ hiÖu qu¶ th«ng tin b¸o chÝ bÞ ph¶n t¸c dông. §èi t­îng tiÕp nhËn cña s¶n phÈm b¸o chÝ lµ nh÷ng ng­êi theo hÖ v¨n ho¸ Ph­¬ng §«ng. V× vËy, ng­êi lµm b¸o ph¶i lu«n cã ý thøc hoµn thiÖn chÝnh m×nh theo tinh thÇn v¨n ho¸ d©n téc. T¨ng c­êng tÝnh chiÕn ®Êu cho c¸c s¶n phÈm th«ng tin. B¸o chÝ ph¶n ¸nh nhanh nhËy, chÝnh x¸c nh÷ng v¨n ho¸ lÔ héi næi cém trong cuéc sèng, ph¸t hiÖn kÞp thêi nh÷ng biÓu hiÖn hµnh vi, xu h­íng kh«ng phï hîp víi b¶n chÊt, v¨n ho¸ t©m linh cña con ng­êi ViÖt Nam. Kiªn quyÕt ®Êu tranh trùc diÖn víi nh÷ng yÕu tè tiªu cøc, nh»m chèng l¹i xu thÕ th­¬ng m¹i ho¸ lÔ héi ngµy cµng ra t¨ng nh­ hiÖn nay. Më réng tÝnh ®a chiÒu cña th«ng tin. B¸o chÝ ph¶i trë thµnh cÇu nèi ®Ó chuyÓn tµi c¸c chñ tr­¬ng, ®­êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng, nhµ n­íc ®Õn quÇn chóng nh©n d©nvµ ph¶n ¸nh t©m t­ nguyÖn väng cña ng­êi d©n. §Ó xö lý tèt mèi quan hÖ nµy b¸o chÝ cÇn më réng c¸c h×nh thøc diÔn ®µn lÊy ý kiÕn cña nh©n d©n vÝ dô nh­ lÊy ý kiÕn cña nh©n d©n cña nh÷ng nhµ v¨n ho¸, sö häc, kiÕn thøc… vÒ viÖc x©y dùng c¸p treo ë Chïa H­¬ng, chuyÓn t¶i kh¸ch quan nh÷ng kiÕn nghÞ cã tÝnh x©y dùng vµ t¹o kªnh giao tiÕp gi÷a c«ng chóng víi nhµ b¸o vÒ c¸c vÊn ®Ò phøc t¹p. ThËn träng trong tiÕp nhËn, xö lý th«ng tin. Nhµ b¸o cÇn thÈm ®Þnh kü l­ìng nh÷ng nh©n tè míi, nh÷ng ph¸t sinh ph¸t triÓn trong ®êi sèng lÔ héi hoÆc qua trao ®æi tr­íc khi chuyÓn t¶i tíi b¹n ®äc. Víi ph­¬ng tr©m kh«ng bá qua mét vÊn ®Ò quan träng nµo nh­ng còng kh«ng lÊy c¸i vá bÒ ngoµi cña mét sè hiÖn t­îng mµ ®¸nh gi¸ b¶n chÊt cña nã trong lÔ héi Chïa H­¬ng nh÷ng n¨m tr­íc cã nhiÒu tiªu cøc xong kh«ng ph¶i kh«ng cã mÆt tè. B¸o chÝ lµm sao truyÒn t¶i ®­îc, ®¸nh ®óng nh÷ng chç tiªu cùc mµ vÉn kh«ng lµm cho du kh¸ch c¶m thÊy sî khi hµnh h­¬ng v× trÈy héi. Tãm l¹i, b¸o chÝ ®· trë thµnh mét “kªnh giao tiÕp” kh¸ hiÖu qu¶, chuyÓn t¶i tíi b¹n ®äc nh÷ng th«ng tin, hiÓu biÕt bæ Ých vÒ v¨n ho¸, lÔ héi truyÒn thèng cña d©n téc nãi chung vµ lÔ héi “vui nhÊt trêi nam”; “dµi nhÊt n­íc” - LÔ héi Chïa H­¬ng nãi riªng. B¸o chÝ trë thµnh ph­¬ng tiÖn hiÖu qu¶ tham gia qu¶n lý x· héi, mét kªnh th«ng tin gióp nh÷ng nhµ l·nh ®¹o ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò tiªu cùc, bøc xóc trong lÔ héi. B¸o chÝ còng trùc tiÕp tham gia tæ chøc, nhiÒu hd cã ý nghÜa vµ hiÖu qu¶ x· héi lín. Tµi liÖu tham kh¶o 1. B¸o chÝ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn §HQG Hµ Néi . 2. C¬ së lý luËn b¸o chÝ truyÒn th«ng - Nhµ xuÊt b¶n VHTT. 3. C«ng viÖc cña ng­êi viÕt b¸o - NXb Gi¸o dôc - T¸c gi¶ H÷u Thä. 4. C¸c thÕ kû b¸o chÝ - Bïi §øc Dòng. 5. Ng«n ng÷ b¸o chÝ cña Vò quang Hµo- Nxb §HQG. 6. Gi¸o tr×nh C¸c thÓ lo¹i b¸o chÝ chÝnh luËn - nghÖ thuËt - D­¬ng Xu©n S¬n. 7. C¸c thÓ lo¹i chÝnh luËn b¸o chÝ - Nxb ChÝnh trÞ quèc gia 8. B¸o V¨n Ho¸; B¸o Hµ T©y B¸o Nh©n D©n B¸o Du LÞch. B¸o Thanh Tra B¸o Ph¸p LuËt B¸o TiÒn Phong. B¸o Gi¸o dôc vµ thêi ®¹i 9. T¹p chÝ M«i tr­êng vµ Søc khoÎ T¹p chÝ Søc khoÎ vµ ®êi sèng. 10. V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX - Nxb ChÝnh trÞ quèc gia . 11. Hå ChÝ Minh V¨n h¸o vµ ®æi míi - Nxb Lao ®éng. 12. Gi¸o tr×nh V¨n ho¸ vµ §æi míi - Nxb Lao ®éng. 13. Gi¸o tr×nh Lý luËn v¨n ho¸ vµ ®­êng lèi v¨n ho¸ cña §¶ng - Nxb ChÝnh trÞ quèc gia 14. NghÞ ®Þnh 87/CP vµ chØ thÞ 814/TTg vÒ t¨ng c­êng qu¶n lý thiÕt lËp kû c­¬ng trong c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸ vµ du lÞch ®Èy m¹nh bµi trõ c¸c tÖ n¹n x· héi. 15. Héi hÌ ViÖt Nam - Nxb V¨n ho¸ D©n téc 1990. 16. Thu Linh, lÔ héi truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i. 17. NÕp sèng míi trong viÖc c­íi, viÖc tang, ngµy giç, ngµy héi, Hµ T©y. Ty V¨n ho¸ Th«ng tin Hµ T©y, 1976. 18. LÔ héi truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i - §inh Gia Kh¸nh - Lª H÷u TÇng. 19. LÔ héi cæ truyÒn Hµ T©y - Hå SÜ VÞnh - Ph­îng Vò. 20. TrÈy héi Chïa H­¬ng - ThÝch Viªn Thµnh. 21. Chïa H­¬ng ngµy nay - ThÝch Viªn Thµnh H. KHXH 1996. 22. Hái vµ ®¸p vÒ x©y dùng lµng v¨n ho¸, gia ®×nh v¨n ho¸, nÕp sèngv¨n ho¸, tæ chøc vµ qu¶n lý lÔ héi truyÒn thèng. Trµn H÷u Tßng- Hµ V¨n T¨ng. 23. ChØ thÞ cña Ban BÝ th­ Trung ­¬ng §¶ng vµ thÓ lÖ Héi ®ång ChÝnh phñ vÒ viÖc c­íi, tang, ngµy giç, ngµy héi. MôC LôC