Luận văn Các thủ tục thực hiện trong giai đoạn kết thúc kiểm toán báo cáo tài chính tại Công ty Kiểm toán Việt Nam

h cho n¨m tµi chÝnh kÕt thóc cïng ngµy, phï hîp víi ChÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam. Ch÷ ký, ®ãng dÊu) (Ch÷ ký) Hµ ThÞ Thu Thanh Tæng Gi¸m ®èc Chøng chØ kiÓm to¸n viªn sè: §.0022/KTV Thay mÆt vµ ®¹i diÖn C«ng ty KiÓm to¸n ViÖt Nam Ngµy 31 th¸ng 3 n¨m 2003 Hµ Néi, ViÖt Nam TrÇn Lª Kiªn KiÓm to¸n viªn Chøng chØ kiÓm to¸n viªn sè: 2.35/KTV B¶ng sè 10: TrÝch ghi chó B¸o c¸o tµi chÝnh cña C«ng ty cæ phÇn B C«ng ty cæ phÇn B B¸o c¸o tµi chÝnh 22 – TrÇn Nguyªn H·n – H¶i Phßng Cho n¨m tµi chÝnh kÕt thóc ngµy 31/12/2002 Ghi chó b¸o c¸o tµi chÝnh C¸c ghi chó nµy lµ mét bé phËn hîp thµnh vµ ®­îc ®äc ®ång thêi víi B¸o c¸o tµi chÝnh 2. C¸c chÝnh s¸ch kÕ to¸n chñ yÕu (a) Quy ­íc kÕ to¸n .... T¹i ngµy 18/9/2002, C«ng ty ChiÕn Th¾ng – Cæ ®«ng chÝnh cña C«ng ty tuyªn bè ph¸ s¶n t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh. C«ng ty ®· ph¶i g¸nh chÞu c¸c kho¶n lç lín trong n¨m 2001 vµ 2002 lªn ®Õn 27,2 tØ ®ång. T¹i ngµy 31/12/2002, tæng c«ng nî ng¾n h¹n cña C«ng ty lín h¬n tæng tµi s¶n l­u ®éng lµ 2.646.464.123 ®ång. Ngoµi ra, kho¶n vay ng¾n h¹n 4.898.592.456 ®ång cña C«ng ty ®· qu¸ h¹n vµ nhu cÇu cho c¸c s¶n phÈm b»ng gang vµ thÐp ®óc trªn c¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi hÇu nh­ kh«ng cã. Theo quan ®iÓm ®ã, kh¶ n¨ng tiÕp tôc ho¹t ®éng cña C«ng ty phô thuéc vµo viÖc cã ®­îc thÞ tr­êng t­¬ng lai vµ sù tiÕp tôc tµi trî cña c¸c cæ ®«ng cña C«ng ty bµy tá cam kÕt cña m×nh vÒ viÖc tiÕp tôc duy tr× ho¹t ®éng cña C«ng ty. .............. B¶ng sè 11: Th­ qu¶n lý C«ng ty cæ phÇn B C«ng ty kiÓm to¸n ViÖt nam Chuyªn ngµnh tµi chÝnh kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n Sè 8 Ph¹m Ngäc Th¹ch - §èng §a, Hµ Néi §T: xxx; Fax: yyy Hµ Néi, ngµy 15 th¸ng 4 n¨m 2003 KÝnh göi: ¤ng Gi¸m ®èc Bµ KÕ to¸n tr­ëng C«ng ty cæ phÇn B Th­a Quý ¤ng/Bµ, Chóng t«i ®· hoµn thµnh cuéc kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh cho n¨m tµi chÝnh kÕt thóc ngµy 31/12/2002 cña C«ng ty cæ phÇn (gäi t¾t lµ "C«ng ty"). Trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n, chóng t«i ®· so¸t xÐt hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé, hÖ thèng kÕ to¸n cña C«ng ty vµ c¸c ghi chÐp kÕ to¸n cho n¨m tµi chÝnh kÕt thóc ngµy 31/12/2002. KÌm theo th­ nµy lµ c¸c nhËn xÐt vÒ nh÷ng ®iÓm cßn tån t¹i vµ gîi ý cña chóng t«i nh»m gióp Ban l·nh ®¹o C«ng ty hoµn thiÖn hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé, hÖ thèng kÕ to¸n cña C«ng ty. C¸c kiÕn nghÞ cña chóng t«i ®­îc tr×nh bµy kÌm theo bao gåm: Nh÷ng kiÕn nghÞ n¨m tr­íc cßn tån t¹i. B. Nh÷ng kiÕn nghÞ cña n¨m hiÖn t¹i. Tuy nhiªn, chóng t«i còng xin l­u ý r»ng c¸c vÊn ®Ò nªu ra ë ®©y cã ®­îc do viÖc thùc hiÖn c¸c ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n th«ng th­êng, ®­îc x©y dùng nh»m môc ®Ých chñ yÕu lµ cho phÐp chóng t«i ®­a ra c¸c ý kiÕn nhËn xÐt vÒ c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh cña C«ng ty. Do ®ã, c¸c nhËn xÐt vµ gîi ý nµy kh«ng bao hµm tÊt c¶ nh÷ng ®iÓm yÕu cã thÓ cã cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé vµ hÖ thèng kÕ to¸n, ®iÒu nµy chØ cã thÓ ®¹t ®­îc khi tiÕn hµnh mét cuéc kiÓm tra ®Æc biÖt vµ chi tiÕt h¬n. Chóng t«i muèn nh©n c¬ héi nµy, ®­îc bµy tá sù c¶m ¬n ®èi víi Ban Gi¸m ®èc, Bµ KÕ to¸n tr­ëng vµ c¸c nh©n viªn Phßng KÕ ho¹ch Tµi vô, c¸c Phßng ban kh¸c liªn quan ®· hîp t¸c vµ gióp ®ì chóng t«i trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n. Tr©n träng, _____________________ §Æng ChÝ Dòng Phã Gi¸m ®èc Thay mÆt vµ ®¹i diÖn cho C«ng ty KiÓm to¸n ViÖt Nam C«ng ty cæ phÇn B Th­ qu¶n lý 22 – TrÇn Nguyªn H·n – H¶i Phßng Cho n¨m tµi chÝnh kÕt thóc ngµy 31/12/2002 A. Nh÷ng kiÕn nghÞ n¨m tr­íc cßn tån t¹i Sæ kÕ to¸n: VÉn tån t¹i Sæ kÕ to¸n ch­a ®­îc ®ãng dÊu gi¸p lai gi÷a c¸c trang, ch­a cã ch÷ ký cña kÕ to¸n tr­ëng vµ ch÷ ký cña kÕ to¸n viªn chÞu tr¸ch nhiÖm ghi sæ. ....... B. Nh÷ng kiÕn nghÞ cña n¨m hiÖn t¹i 1. Ph¶i thu kh¸c Quan s¸t: T¹i thêi ®iÓm 31/12/2002, sè d­ c¸c kho¶n §¬n vÞ chi hé C«ng ty TNHH Lana ViÖt Nam ®­îc treo trªn Tµi kho¶n 138 – Ph¶i thu kh¸c víi sè tiÒn 701.452.126 ®ång. §©y lµ c¸c kho¶n chi phÝ thùc tÕ ®· ph¸t sinh, vµ toµn bé c¸c hãa ®¬n ®­îc ph¸t hµnh cho C«ng ty cæ phÇn B vµ §¬n vÞ ®· kª khai, khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo. Nh­ng ®Õn thêi ®iÓm kiÓm to¸n, C«ng ty TNHH Lana ViÖt Nam ch­a x¸c nhËn kho¶n c«ng nî ph¶i tr¶ nµy. ¶nh h­ëng: ViÖc h¹ch to¸n khÊu trõ thuÕ nh­ng gi¸ trÞ tr­íc thuÕ l¹i h¹ch to¸n theo dâi ph¶i thu lµ kh«ng phï hîp, mÆt kh¸c c¸c kho¶n c«ng nî nµy còng kh«ng ®­îc ®èi chiÕu x¸c nhËn do vËy ch­a cã ®ñ c¬ së ch¾c ch¾n cho kho¶n c«ng nî ph¶i thu nµy. ý kiÕn cña KiÓm to¸n viªn: §¬n vÞ cÇn tÝch cùc ®èi chiÕu, x¸c nhËn vµ thanh quyÕt to¸n døt ®iÓm víi C«ng ty TNHH Lana ViÖt Nam kho¶n chi hé trªn. ý kiÕn cña C«ng ty: §ång ý víi ý kiÕn cña KiÓm to¸n viªn. Qu¶n lý chi phÝ Quan s¸t: Mét sè kho¶n chi phÝ ph¸t sinh trong n¨m 2002 (hãa ®¬n n¨m 2002) nh­ng §¬n vÞ h¹ch to¸n vµo chi phÝ n¨m 2003 víi tæng sè tiÒn 197.368.674 ®ång. ¶nh h­ëng: ViÖc h¹ch to¸n chi phÝ kh«ng ®óng kú kÕ to¸n, theo ®ã lµm chi phÝ cña §¬n vÞ n¨m 2002 thÊp h¬n thùc tÕ 197.368.674 ®ång vµ lîi nhuËn bÞ ph¶n ¸nh cao h¬n thùc tÕ víi sè tiÒn t­¬ng øng. ý kiÕn cña KiÓm to¸n viªn: Cuèi niªn ®é kÕ to¸n, §¬n vÞ cÇn rµ so¸t l¹i chi phÝ ph¸t sinh trong kú vµ h¹ch to¸n chi phÝ ®óng kú kÕ to¸n, h¹ch to¸n chi phÝ ph¶i phï hîp víi doanh thu ®Ó ®¶m b¶o x¸c ®Þnh chi phÝ vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng n¨m. ý kiÕn cña C«ng ty: §ång ý víi ý kiÕn cña KiÓm to¸n viªn. Mét sè vÊn ®Ò kh¸c Quan s¸t: §¬n vÞ th­êng lËp PhiÕu chi 1 liªn vµ PhiÕu thu 2 liªn lµ ch­a phï hîp víi quy ®Þnh hiÖn hµnh. §¬n vÞ ch­a ®¸nh sè PhiÕu thu, chi liªn tiÕp nhau. Cô thÓ: kh«ng cã PhiÕu thu sè 703 vµ PhiÕu chi sè… Mét sè phiÕu chi ch­a ghi râ ®· nhËn ®ñ sè tiÒn trªn phiÕu. NhiÒu hãa ®¬n mua hµng ph¸t sinh ®Çu n¨m 2003 kh«ng cã ch÷ ký cña ng­êi mua hµng nh­: Hãa ®¬n sè 62627, 62632, 62634 th¸ng 1/2003 cña C«ng ty T©n Thµnh víi sè tiÒn xxxx ®ång, thuÕ GTGT xxx ®ång… ¶nh h­ëng: §¬n vÞ lËp thiÕu liªn PhiÕu chi vµ PhiÕu thu thÓ hiÖn viÖc qu¶n lý ch­a chÆt chÏ vµ kh«ng ®óng h­íng dÉn cña Bé Tµi chÝnh. PhiÕu chi, PhiÕu thu kh«ng ®¸nh sè liªn tiÕp sÏ khã kh¨n cho qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ ®èi so¸t chøng tõ kÕ to¸n khi cÇn thiÕt. ThiÕu ch÷ ký cña ng­êi mua hµng trªn Hãa ®¬n lµ ch­a ®óng theo quy ®Þnh t¹i Th«ng t­ 120/2002/TT – BTC ngµy 30/12/2002 cña Bé Tµi chÝnh v/v in, ph¸t hµnh, sö dông, qu¶n lý ho¸ ®¬n. ý kiÕn cña KiÓm to¸n viªn: §¬n vÞ cÇn lËp PhiÕu chi ®ñ 2 liªn vµ PhiÕu thu ®ñ 3 liªn theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña Nhµ n­íc vÒ qu¶n lý chøng tõ. PhiÕu chi cÇn ®­îc ghi râ vµ ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè trªn chøng tõ. Hãa ®¬n cÇn ®­îc ng­êi mua hµng ký vµ ghi râ hä tªn, theo ®ã ng­êi mua míi x¸c nhËn ®­îc vÊn ®Ò chÊp nhËn thanh to¸n cho §¬n vÞ. ý kiÕn cña C«ng ty: §ång ý víi ý kiÕn cña KiÓm to¸n viªn. .......................... Trªn ®©y t¸c gi¶ ®· trÝch dÉn chi tiÕt bé B¸o c¸o kiÓm to¸n chÝnh thøc cña hai C«ng ty liªn doanh A vµ C«ng ty cæ phÇn B. Trong ph¹m vi cña LuËn v¨n t¸c gi¶ kh«ng tr×nh bµy vÒ c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc kiÓm to¸n cña c¸c kh¸ch hµng còng nh­ kh«ng nªu ®Çy ®ñ néi dung cña Th­ qu¶n lý, do viÖc tr×nh bµy B¸o c¸o tµi chÝnh vµ Th­ qu¶n lý qu¸ dµi kh«ng phï hîp víi ®Ò tµi cña LuËn v¨n vµ do kh«ng cÇn thiÕt cña viÖc trÝch dÉn ®ã.T¸c gi¶ chØ ®­a ra mét phÇn néi dung cña Ghi chó B¸o c¸o tµi chÝnh vµ Th­ qu¶n lý cã liªn quan ®Õn c¸c sù kiÖn, chØ tiªu cã liªn quan ®Õn c¸c thñ tôc tr­íc ®· ®­îc tr×nh bµy trong LuËn v¨n. B¶ng sè 12: Tæng hîp qui tr×nh thùc hiÖn c¸c thñ tôc trong giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n t¹i VACO C¸c thñ tôc kiÓm to¸n A B 1. Xem xÐt c¸c sù kiÖn sau ngµy kho¸ sæ lËp B¸o c¸o tµi chÝnh - C¸c sù kiÖn kh«ng ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn BCTC nh­ng cÇn ph¶i khai b¸o trªn thuyÕt minh BCTC - C¸c sù kiÖn cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn BCTC vµ ®ßi hái ph¶i ®iÒu chØnh trªn BCTC - Thñ tôc kiÓm to¸n: + §äc biªn b¶n häp Héi ®ång qu¶n trÞ, §¹i héi cæ ®«ng, häp Ban gi¸m ®èc... + ThÈm vÊn nh÷ng vÊn ®Ò ®· ®­îc th¶o luËn t¹i cuéc häp nh­ng ch­a ®­îc tr×nh bµy trong biªn b¶n + Ph©n tÝch c¸c b¶n BCTC s¬ bé gÇn nhÊt cña ®¬n vÞ + Trao ®æi víi Ban gi¸m ®èc ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng sù kiÖn x¶y ra sau ngµy kho¸ sæ cã kh¶ n¨ng ¶nh h­ëng träng yÕu ®Õn BCTC 2. Xem xÐt tÝnh liªn tôc cña ho¹t ®éng kinh doanh - DÊu hiÖu ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh liªn tôc ho¹t ®éng kinh doanh + DÊu hiÖu vÒ mÆt tµi chÝnh + DÊu hiÖu vÒ ho¹t ®éng kinh doanh + DÊu hiÖu kh¸c - C¸c thñ tôc kiÓm to¸n: + So¸t xÐt c¸c sù kiÖn ph¸t sinh sau ngµy kho¸ sæ cã ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh liªn tôc cña ho¹t ®éng kinh doanh + Ph©n tÝch trao ®æi víi Ban gi¸m ®èc vÒ dù kiÕn l­u chuyÓn tiÒn tÖ, kÕt qu¶ lîi nhuËn... + §äc c¸c Biªn b¶n häp Héi ®ång qu¶n trÞ, Ban gi¸m ®èc, §¹i héi cæ ®«ng... + Yªu cÇu chuyªn gia t­ vÊn luËt cung cÊp th«ng tin vÒ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan + TÝnh to¸n, ph©n tÝch c¸c tû suÊt tµi chÝnh gÇn nhÊt cña doanh nghiÖp + C©n nh¾c t×nh h×nh thiÕu hôt ®¬n ®Æt hµng 3. Thu thËp th­ gi¶i tr×nh cña Ban gi¸m ®èc kh¸ch hµng - Ban gi¸m ®èc kh¸ch hµng ®ång ý cung cÊp th­ gi¶i tr×nh - KTV gióp Ban gi¸m ®èc so¹n th¶o th­ gi¶i tr×nh vµ Gi¸m ®èc ký x¸c nhËn c¸c néi dung trªn ®ã. - Ban gi¸m ®èc tõ chèi cung cÊp th­ gi¶i tr×nh 4. Tæng hîp kÕt qu¶ kiÓm to¸n - Tãm t¾t nh÷ng thay ®æi trong kinh doanh cña kh¸ch hµng - Tãm t¾t nh÷ng thay ®æi trong kÕ ho¹ch kiÓm to¸n - Tãm t¾t nh÷ng rñi ro chi tiÕt ph¸t hiÖn ®­îc - Tãm t¾t nh÷ng vÊn ®Ò vÒ hÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé - KÕt luËn vÒ ®¸nh gi¸ c¸c sai sãt - KÕt luËn so¸t xÐt c¸c sù kiÖn sau ngµy kho¸ sæ kÕ to¸n lËp B¸o c¸o tµi chÝnh - KÕt luËn so¸t xÐt tÝnh liªn tôc ho¹t ®éng - KÕt luËn chung 5. So¸t xÐt cña Chñ nhiÖm kiÓm to¸n, Ban gi¸m ®èc vµ LËp BCKT - B¸o c¸o kh«ng chÊp nhËn toµn phÇn - B¸o c¸o chÊp nhËn toµn phÇn 6. §¸nh gi¸ chÊt l­îng kiÓm to¸n ch­¬ng III nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm vµ mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn c¸c thñ tôc trong giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh t¹i C«ng ty KiÓm to¸n ViÖt Nam I. NhËn xÐt chung vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty kiÓm to¸n viÖt nam - vaco KiÓm to¸n chÝnh lµ mét trong nh÷ng c«ng cô h÷u hiÖu nhÊt cña kiÓm to¸n tµi chÝnh. Nã kh«ng chØ ®em l¹i niÒm tin cho c¸c c¬ quan qu¶n lý mµ cho tÊt nh÷ng ng­êi quan t©m. §èi víi ViÖt Nam, ho¹t ®éng kiÓm to¸n míi chØ xuÊt hiÖn tõ ®Çu thËp niªn 90 trong khi kiÓm to¸n ®· tån t¹i ë nhiÒu n­íc trªn thÕ gi¬Ý hµng tr¨m n¨m vÒ tr­íc. Tuy ra ®êi muén nh­ng kiÓm to¸n ViÖt Nam ®· kÕ thõa thµnh qu¶ cña c¸c n­íc ®i tr­íc mÆc dï cßn nhiÒu khã kh¨n trong qu¸ tr×nh héi nhËp víi ho¹t ®éng kiÓm to¸n trªn thÕ giíi. VACO lµ C«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp ®Çu tiªn t¹i ViÖt Nam, tiªn phong trong lÜnh vùc dÞch vô kiÓm to¸n qua h¬n mét thËp kû trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®· thu ®­îc nhiÒu thµnh c«ng, ®Ó x¸c ®Þnh ®­îc vÞ trÝ trong c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ - x· héi ë ViÖt Nam vµ cã nhiÒu ®ãng gãp lín cho sù nghiÖp kiÓm to¸n n­íc nhµ. Song song víi viÖc më réng lo¹i h×nh dÞch vô, chÊt l­îng dÞch vô mµ C«ng ty cung cÊp còng ngµy cµng ®­îc n©ng cao, ®­îc kh¸ch hµng tÝn nhiÖm vµ x· héi thõa nhËn. Quy tr×nh kiÓm to¸n cña VACO tõ kh©u chuÈn bÞ kiÓm to¸n ®Õn viÖc thùc hiÖn vµ kÕt thóc kiÓm to¸n ®­îc thùc hiÖn t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ vµ tu©n thñ chÆt chÏ c¸c quy ®Þnh VACO ®Ò ra. §Æc biÖt víi viÖc øng dông ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n AS/2 cña Deloitte Touche Tohmatsu vµo ®iÒu kiÖn thÝch hîp cña C«ng ty, quy tr×nh kiÓm to¸n nãi chung vµ c¸c thñ tôc thùc hiÖn khi kÕt thóc kiÓm to¸n ®ang dÇn ®­îc n©ng cao vµ hoµn thiÖn tiÕn tíi c¸c chuÈn mùc quèc tÕ. §¹t ®­îc tÊt c¶ ®iÒu nµy lµ do C«ng ty ®· ph¸t huy ®­îc nh÷ng ®iÓm m¹nh sau: 1. C¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý hîp lý vµ mét ®éi ngò nh©n viªn lµnh nghÒ, ®Çy nhiÖt huyÕt. C¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý cña C«ng ty KiÓm to¸n ViÖt Nam võa theo lo¹i h×nh kinh doanh, võa theo ®èi t­îng kh¸ch hµng vµ võa theo ®Þa bµn ho¹t ®éng. §iÒu nµy cho phÐp C«ng ty chuyªn m«n ho¸ trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh; võa ®¸p øng nhanh nhÊt, phï hîp nhÊt nhu cÇu cña kh¸ch hµng. Bé m¸y qu¶n lý cña C«ng ty ®­îc tæ chøc gän nhÑ, hîp lý, phï hîp víi xu thÕ chung. Víi viÖc më réng ph¹m vi ho¹t ®éng cña m×nh, VACO ®ang tõng b­íc s¾p xÕp l¹i c¬ cÊu qu¶n lý, tæ chøc chØ ®¹o trªn ph¹m vi toµn quèc. Nh©n tè gióp VACO thµnh c«ng ph¶i nãi tíi yÕu tè con ng­êi. §ã lµ ban l·nh ®¹o giµu kinh nghiÖm trong nghÒ nghiÖp vµ trong viÖc qu¶n lý. Hä kh«ng chØ t¹o ®­îc uy tÝn cao víi kh¸ch hµng, më réng quan hÖ hîp t¸c, trong vµ ngoµi n­íc; mµ cßn rÊt hoµ nhËp víi nh©n viªn trong C«ng ty, ®éng viªn khuyÕn khÝch mäi ng­êi ®óng lóc còng nh­ s¾p xÕp nh©n viªn theo ®óng n¨ng lùc vµ tr×nh ®é, t¹o hiÖu qu¶ cao trong c«ng viÖc. §ã còng lµ ®éi ngò nh©n viªn trÎ, n¨ng ®éng vµ s¸ng t¹o trong c«ng viÖc. Mét ®iÒu dÔ nhËn thÊy khi ®Õn VACO lµ tËp thÓ l·nh ®¹o vµ nh©n viªn VACO rÊt trÎ, cëi më, yªu nghÒ vµ h¨ng say trong c«ng viÖc. Mçi ng­êi ®Òu ý thøc ®­îc tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô cña m×nh ®Òu coi VACO lµ ng«i nhµ chung cña m×nh ®· gãp phÇn quan träng tíi chÊt l­îng cuéc kiÓm to¸n ®¹t sù tin cËy cao vµ ®­îc kh¸ch hµng tin t­ëng. 2. HÖ thèng ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n tiªn tiÕn, ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ AS/2 lµ hÖ thèng ph­¬ng ph¸p tiªn tiÕn ®­îc ¸p dông trong toµn bé c¸c h·ng thµnh viªn trong toµn cÇu cña DTT. Tõ khi trë thµnh viªn cña DTT, VACO ®· thùc hiÖn c¸c cuéc kiÓm to¸n dùa theo hÖ thèng ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n AS/2 do H·ng cung cÊp. ViÖc ¸p dông ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n nµy ®em l¹i hiÖu qu¶ cao trong c«ng viÖc, ®¶m b¶o c«ng viÖc kiÓm to¸n ®­îc thùc hiÖn phï hîp víi c¸c ChuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ, ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam vµ c¸c quy ®Þnh vÒ kiÓm to¸n ®éc lËp hiÖn hµnh t¹i ViÖt Nam. Theo ®¸nh gi¸ cña Bé tµi chÝnh th× VACO lµ C«ng ty cã ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n tèt nhÊt hiÖn nay, ®· kÕt hîp ®­îc víi c¸c ChuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ còng nh­ c¸c ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n tiªn tiÕn trªn thÕ giíi víi c¸c ®iÒu luËt riªng cña ViÖt Nam vµ cô thÓ ho¸ víi t×nh h×nh, ®iÒu kiÖn cña ViÖt nam nªn h¹n chÕ ®­îc rñi ro ë møc thÊp. 3. Nguyªn t¾c c¬ b¶n ®­îc toµn thÓ VACO thùc hiÖn nghiªm tóc Nguyªn t¾c c¬ b¶n cña VACO ®Ó thùc hiÖn kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh lµ sö dông mét ®éi ngò chuyªn nghiÖp, ®­îc trang bÞ nh÷ng kiÕn thøc s©u réng vÒ ChÕ ®é tµi chÝnh, kÕ to¸n vµ t­ vÊn nghÒ nghiÖp. H¬n thÕ n÷a, hä cßn th­êng xuyªn cËp nhËt, ®­îc ®µo t¹o nh÷ng th«ng tin, quy ®Þnh vµ kü thuËt míi vµ tiªn tiÕn. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn cña VACO ®· thùc hiÖn tèt t«n chØ "ChuÈn mùc dÞch vô kh¸ch hµng - Lu«n cung cÊp c¸c dÞch vô kh¸ch hµng cÇn chø kh«ng chØ nh÷ng dÞch vô ®· cã, víi chÊt l­îng cao, v­ît trªn sù mong ®îi cña kh¸ch hµng vµ nh©n viªn trong c«ng ty" - §ång thêi, kiÓm to¸n viªn còng thùc hiÖn viÖc gi÷ sù ®éc lËp vµ bÝ mËt th«ng tin cña kh¸ch hµng. Thùc hiÖn kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh víi c¸c kho¶n môc cô thÓ nh­ Tµi s¶n cè ®Þnh, vèn b»ng tiÒn, doanh thu, chi phÝ,... còng nh­ c¸c dÞch vô kiÓm to¸n ®éc lËp kh¸c cña m×nh, VACO ®Òu dùa vµo: Nh÷ng ChuÈn mùc KiÓm to¸n Quèc tÕ, ChuÈn mùc KiÓm to¸n ViÖt Nam. Ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n AS/2- ¸p dông thèng nhÊt toµn cÇu cña h·ng DTT. Tµi liÖu h­íng dÉn vÒ kÕ to¸n, kiÓm to¸n cho lÜnh vùc kiÓm to¸n vµ cuèn "Sæ tay Gi¶i Ng©n". Quy chÕ kiÓm to¸n ®éc lËp hiÖn hµnh ë ViÖt Nam (N§ 07/CP ngµy 29/1/1994). Nh÷ng tµi liÖu luËt ph¸p kÌm theo lÜnh vùc ®­îc VACO tËp hîp lµm c¨n cø kiÓm to¸n vµ VACO còng tu©n thñ chÆt chÏ quy tr×nh kiÓm to¸n mµ C«ng ty x©y dùng. II. Bµi häc kinh nghiÖm tõ thùc tiÔn thùc hiÖn c¸c thñ tôc trong giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh t¹i VACO 1. N¾m b¾t vµ vËn dông c¸c chuÈn mùc vÒ kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n trong c«ng viÖc ViÖc n¾m b¾t vµ vËn dông c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n trong khi tiÕn hµnh c«ng viÖc lµ yªu cÇu b¾t buéc ®èi víi c¸c kiÓm to¸n viªn VACO nãi riªng vµ nh÷ng ng­êi ho¹t ®éng trong nghÒ kiÓm to¸n nãi chung. ViÖc n¾m v÷ng c¸c ChuÈn mùc kiÓm to¸n sÏ ®¶m b¶o cho c¸c c«ng viÖc cña kiÓm to¸n viªn ®­îc tiÕn hµnh theo theo ®óng c¸c chuÈn mùc ®· ®­îc quy ®Þnh, h¬n n÷a, sù th«ng hiÓu vÒ c¸c ChuÈn mùc kÕ to¸n còng nh­ c¸c ChuÈn mùc kiÓm to¸n sÏ gióp kiÓm to¸n viªn ph¸t hiÖn c¸c sai sãt trªn B¸o c¸o tµi chÝnh cña ®¬n vÞ kh¸ch hµng, tõ ®ã cã thÓ ®­a ra c¸c kÕt luËn chÝnh x¸c vÒ B¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc kiÓm to¸n. Trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n t¹i C«ng ty liªn doanh A vµ C«ng ty cæ phÇn B, c¬ së cña viÖc tiÕn hµnh kiÓm to¸n lµ c¸c chuÈn mùc ViÖt Nam vµ ChuÈn mùc quèc tÕ vÒ kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n ®­îc thõa nhËn t¹i ViÖt Nam. V× vËy, kiÓm to¸n viªn kh«ng nh÷ng ph¶i n¾m v÷ng c¸c ChuÈn mùc kÕ to¸n, kiÓm to¸n mµ c¶ ChuÈn mùc kÕ to¸n, kiÓm to¸n quèc tÕ ®· ®­îc c«ng nhËn t¹i ViÖt Nam. 2. Quy tr×nh lËp B¸o c¸o kiÓm to¸n Theo quy tr×nh kiÓm to¸n, B¸o c¸o kiÓm to¸n lµ s¶n phÈm cña c¶ cuéc kiÓm to¸n chø kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm cña giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n. ChÊt l­îng cña B¸o c¸o kiÓm to¸n ®­îc quyÕt ®Þnh bëi chÊt l­îng cña tõng c«ng viÖc cô thÓ vµ sù kÕt hîp gi÷a c¸c b­íc, c¸c giai ®o¹n tõ chuÈn bÞ, thùc hµnh cho ®Õn kÕt thóc kiÓm to¸n. Tuy nhiªn, viÖc lËp B¸o c¸o kiÓm to¸n lµ nhiÖm vô nhiÖm vô chÝnh trong giai ®o¹n nµy vµ v× thÕ B¸o c¸o kiÓm to¸n chÞu ¶nh h­ëng trùc tiÕp bëi kÕt qu¶ ®­îc rót ra tõ viÖc thùc hiÖn so¸t xÐt ®¸nh gi¸ mét c¸ch tæng hîp vµ toµn diÖn cña kiÓm to¸n viªn. Víi ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n tiªn tiÕn vµ hiÖn ®¹i nh­ AS/2, kiÓm to¸n viªn cña VACO cã ®iÒu kiÖn ®Ó hoµn thµnh vµ ®­a ra kÕt luËn mét c¸ch chÝnh x¸c, khoa häc vµ kh¸ch quan ®ång thêi tiÕt kiÖm ®­îc thêi gian vµ chi phÝ cho c«ng t¸c kiÓm to¸n. Xem xÐt giai ®o¹n kÕt thóc cuéc kiÓm to¸n theo ph­¬ng ph¸p AS/2 thÓ hiÖn qua s¬ ®å: So¸t xÐt B¸o c¸o tµi chÝnh So¸t xÐt c¸c sù kiÖn sau ngµy kho¸ sæ kÕ to¸n Thu thËp th­ gi¶i tr×nh cña Ban gi¸m ®èc kh¸ch hµng Tæng hîp kÕt qu¶ kiÓm to¸n LËp B¸o c¸o kiÓm to¸n Sù kh¸c biÖt râ nÐt nhÊt cña AS/2 lµ tr­íc khi b­íc vµo giai ®o¹n kÕt thóc cuéc kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn so¸t xÐt B¸o c¸o tµi chÝnh. C«ng viÖc chñ yÕu cña giai ®o¹n nµy lµ lËp b¶ng c©n ®èi sè ph¸t sinh. KiÓm to¸n viªn thùc hiÖn viÖc kiÓm tra tÝnh chÝnh x¸c cña sè d­ trªn sæ c¸i b»ng c¸ch kh¶o s¸t nh÷ng tµi kho¶n trªn b¶ng c©n ®èi sè ph¸t sinh vµ b¶o ®¶m sè d­ tµi kho¶n trªn b¶ng c©n ®èi sè ph¸t sinh ®­îc tÝnh gép vµ tr×nh bµy chÝnh x¸c trªn B¸o c¸o tµi chÝnh. Khi tiÕn hµnh lËp B¶ng c©n ®èi sè ph¸t sinh, kiÓm to¸n viªn cã ®iÒu kiÖn ®Ó kÕt hîp c¸c sai sãt ®¬n lÎ kh«ng träng yÕu (®· ®­îc ph¸t hiÖn nh­ng ch­a ®iÒu chØnh) ®Ó ®¸nh gi¸ tæng hîp c¸c sai sãt cã träng yÕu hay kh«ng. NÕu kiÓm to¸n viªn ph¸t hiÖn bÊt kú sai sãt nghiªm träng th× ph¶i ®iÒu chØnh ®Ó söa sai trªn B¸o c¸o tµi chÝnh . Trong AS/2, kiÓm to¸n viªn kh«ng sö dông b¶ng nh¸p c¸c sai sãt ch­a ®iÒu chØnh mµ tæng hîp kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ trong B¶ng tæng hîp kÕt qu¶ kiÓm to¸n. Tõ B¶ng c©n ®èi sè ph¸t sinh, kiÓm to¸n viªn cña VACO sÏ so¹n th¶o c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh dù th¶o vµ göi chóng cho kh¸ch hµng xem xÐt. Chñ nhiÖm kiÓm to¸n sÏ nh¾c nhë kiÓm to¸n viªn vÒ nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i trong B¸o c¸o tµi chÝnh dù th¶o tr­íc khi göi chóng cho kh¸ch hµng. Qu¸ tr×nh so¸t xÐt cho phÐp x¸c ®Þnh sù c«ng khai trªn B¸o c¸o tµi chÝnh, lµm c¨n cø ñng hé cho quan ®iÓm cña kiÓm to¸n viªn, ®ång thêi thùc hiÖn mét phÇn c«ng viÖc gi¸m s¸t kiÓm to¸n. So¸t xÐt B¸o c¸o tµi chÝnh thùc chÊt lµ mét phÇn lín cña c«ng viÖc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ kiÓm to¸n, do ®ã khèi l­îng c«ng viÖc cña giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n ®­îc gi¶m ®i rÊt ®¸ng kÓ. Giai ®o¹n kÕt thóc cuéc kiÓm to¸n cã n¨m b­íc cô thÓ, mçi b­íc ®­îc thiÕt kÕ nh»m mét nhiÖm vô nhÊt ®Þnh: Thø nhÊt: Xem xÐt c¸c sù kiÖn x¶y ra sau ngµy kho¸ sæ kÕ to¸n lËp B¸o c¸o tµi chÝnh Ch­¬ng tr×nh so¸t xÐt c¸c sù kiÖn sau ngµy kÕt thóc niªn ®é cña VACO ®­îc thiÕt kÕ víi c¸c thñ tôc chuyªn dïng ®Ó so¸t xÐt c¸c sù kiÖn trong kho¶ng thêi gian tõ khi kho¸ sæ lËp B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cho ®Õn ngµy ký B¸o c¸o kiÓm to¸n. NÕu kÕt qu¶ cña ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n cho thÊy cã nh÷ng dÊu hiÖu ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn B¸o c¸o tµi chÝnh vµ ®ßi hái ph¶i ®iÒu chØnh l¹i B¸o c¸o tµi chÝnh th× kiÓm to¸n viªn sÏ trao ®æi víi kh¸ch hµng ®Ó söa l¹i B¸o c¸o tµi chÝnh. Tr­êng hîp kh¸ch hµng kh«ng ®ång ý söa l¹i B¸o c¸o tµi chÝnh, nh÷ng ¶nh h­ëng ®ã sÏ ®­îc ghi trong B¶ng tæng hîp kÕt qu¶ kiÓm to¸n vµ lµm c¨n cø cho ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn. Tr­êng hîp nµy gièng víi C«ng ty cæ phÇn B ®­îc tr×nh bµy ë trªn, kiÓm to¸n viªn ®­a ra ý kiÕn chÊp nhËn tõng phÇn hay ngo¹i trõ trªn B¸o c¸o kiÓm to¸n. NÕu kÕt qu¶ kh«ng ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn B¸o c¸o tµi chÝnh nh­ng cÇn ph¶i khai b¸o trªn ThuyÕt minh B¸o c¸o tµi chÝnh. C¸c sù kiÖn nµy chØ thùc sù ph¸t sinh sau ngµy kÕt thóc niªn ®é nªn kh«ng ph¶i ®iÒu chØnh l¹i sè liÖu trªn B¸o c¸o tµi chÝnh. Tuy nhiªn, v× tÝnh chÊt quan träng cña nã nªn cÇn ph¶i khai b¸o trªn B¸o c¸o tµi chÝnh ®Ó tr¸nh sù hiÓu lÇm th«ng tin cu¶ ng­êi sö dông BCTC. Nh­ ®èi víi c«ng ty liªn doanh A, sù kiÖn chuyÓn ®æi h×nh thøc së h÷u sau ngµy kÕt to¸n ®­îc khai b¸o trªn Ghi chó b¸o c¸o tµi chÝnh vµ B¸o c¸o cña Ban gi¸m ®èc ®Ó nh÷ng ng­êi sö dông B¸o c¸o tµi chÝnh cña ®¬n vÞ ®­îc biÕt. Thø hai: Thu thËp th­ gi¶i tr×nh cña Ban gi¸m ®èc kh¸ch hµng §©y lµ c«ng viÖc ®¬n gi¶n v× th­ gi¶i tr×nh ®­îc lËp theo mÉu chuÈn cã trong ChuÈn mùc kiÓm to¸n cña ViÖt Nam quy ®Þnh. Mét th­ gi¶i tr×nh th­êng bao gåm: Nguyªn t¾c kÕt to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh n¨m; tÝnh thèng nhÊt trong viÖc ¸p dông c¸c nguyªn t¾c kÕ to¸n; tÝnh toµn vÑn cña viÖc ghi chÐp tµi s¶n vµ nguån vèn; tÝnh hiÖn h÷u cña dù phßng ®Ó tÝnh ®Õn c¸c mÊt m¸t cã thÓ x¶y ra nh­ng ch­a ®­îc dù phßng; c¸c sù kiÖn ph¸t sinh sau ngµy kho¸ sæ kÕ to¸n. Tuy nhiªn còng cã thÓ thÊy nh÷ng th«ng tin vÒ nh÷ng yÕu tè riªng biÖt, ph¸t sinh tõ ho¹t ®éng th«ng th­êng vµ mang tÝnh träng yÕu nh­: viÖc ®Æt c­îc vµ b¶o l·nh; c¸c vô tranh chÊp; c¸c cam kÕt mua hoÆc b¸n tµi s¶n; hîp ®ång mua b¸n víi nh÷ng ®iÒu kiÖn kh«ng th­êng gÆp; viÖc quyÕt ®Þnh tõ bá mét d©y chuyÒn s¶n xuÊt hay nhËn mét th«ng b¸o cña thuÕ,... Môc ®Ých cña th­ gi¶i tr×nh lµ h­íng dÉn cho c¸c nhµ l·nh ®¹o nhËn thøc ®­îc tr¸ch nhiÖm cña hä. Th­ gi¶i tr×nh ®­îc coi lµ mét d¹ng b»ng chøng kiÓm to¸n nh­ng ®é tin cËy thÊp do nguån cung cÊp kh«ng ®éc lËp. Thø ba: Tæng hîp kÕt qu¶ kiÓm to¸n LËp b¶ng tæng hîp kÕt qu¶ kiÓm to¸n, vÒ b¶n chÊt lµ s¶n phÈm cña viÖc ®¸nh gi¸ toµn bé c«ng viÖc kiÓm to¸n. Tuy nhiªn, hÇu hÕt c¸c phÇn viÖc cô thÓ nh­ ®¸nh gi¸ tÝnh ®Çy ®ñ cña b»ng chøng, ®¸nh gi¸ tÝnh trung thùc hîp lý vµ sù c«ng khai trªn B¸o c¸o tµi chÝnh, thu thËp th­ gi¶i tr×nh cña ban gi¸m ®èc kh¸ch hµng ®· ®­îc thùc hiÖn phÝa trªn. Theo AS/2 viÖc ®¸nh gi¸ trë nªn ®¬n gi¶n h¬n ®ång thêi c¸ch thÓ hiÖn kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ trªn b¶ng tæng hîp kÕt qu¶ kiÓm to¸n cho phÐp kiÓm to¸n viªn xem xÐt bao qu¸t cuéc kiÓm to¸n, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó lËp vµ ph¸t hµnh B¸o c¸o kiÓm to¸n nhanh chãng, thuËn tiÖn víi ®é tin cËy cao. Thø t­: LËp B¸o c¸o kiÓm to¸n Nhê cã sù hç trî vµ kÕt hîp chÆt chÏ cña c¸c b­íc trªn, c«ng viÖc lËp B¸o c¸o kiÓm to¸n lu«n ®¶m b¶o yªu cÇu vÒ thêi gian vµ chÊt l­îng. XÐt mét c¸ch tæng thÓ, ­u ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p AS/2 lµ ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n ®­îc thiÕt kÕ khoa häc vµ logic. Cô thÓ, trong giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n vµ lËp B¸o c¸o kiÓm to¸n, nhê cã sù kÕt hîp ®ång bé víi kÕt qu¶ cña c¸c giai ®o¹n trªn, ®Æc biÖt lµ b­íc so¸t xÐt B¸o c¸o tµi chÝnh, khèi l­îng c«ng viÖc ®­îc gi¶m thiÓu ®ång thêi hiÖu qu¶ cuéc kiÓm to¸n vµ chÊt l­îng B¸o c¸o kiÓm to¸n ®­îc n©ng cao. 3. Qu¸ tr×nh so¸t xÐt chÆt chÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao trong c«ng viÖc vµ ®¶m b¶o cho c¸c dÞch vô mµ C«ng ty cung cÊp cho kh¸ch hµng Víi ph­¬ng ch©m cung cÊp c¸c dÞch vô v­ît trªn sù mong ®îi cña kh¸ch hµng vµ nh©n viªn trong C«ng ty, VACO lu«n quan t©m ®Õn vÊn ®Ò chÊt l­îng c¸c dÞch vô mµ hä thùc hiÖn. V× vËy, kiÓm so¸t chÊt l­îng lu«n ®­îc tiÕn hµnh rÊt cÈn thËn vµ chÆt chÏ. §iÒu nµy kh«ng nh÷ng ®­îc thÓ hiÖn qua c¸c chÝnh s¸ch, quy ®Þnh cña C«ng ty trong viÖc kiÓm tra, so¸t xÐt mµ cßn ®­îc thÓ hiÖn qua nh÷ng c«ng viÖc mµ Ban gi¸m ®èc vµ nh©n viªn VACO ®anh thùc hiÖn. Qua nghiªn cøu c¸c thñ tôc kiÓm to¸n trong giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh t¹i VACO, c«ng viÖc so¸t xÐt ®­îc thùc hiÖn tõ tr­ëng nhãm so¸t xÐt c¸c nh©n viªn trong nhãm ®Ó ®¶m b¶o cho viÖc qu¶n lý vµ kiÓm so¸t tiÕn ®é còng nh­ chÊt l­îng cña c¸c nh©n viªn trong nhãm. Giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n, Chñ nhiÖm kiÓm to¸n ®Òu thùc hiÖn tæng hîp so¸t xÐt c«ng viÖc cña c¸c trî lý kiÓm to¸n, c¸c kiÓm to¸n viªn vµ ®èi chiÕu víi ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n nh»m ®¶m b¶o kh«ng cßn kho¶n môc nµo trªn B¸o c¸o tµi chÝnh ch­a ®­îc kiÓm to¸n. §¸nh gi¸ vÒ tÝnh ®Çy ®ñ vµ hîp lý cña c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n thu thËp lu«n ®­îc Chñ nhiÖm kiÓm to¸n chó ý. Tr­íc khi ph¸t hµnh B¸o c¸o kiÓm to¸n chÝnh thøc, toµn bé hå s¬ kiÓm to¸n ph¶i tr¶i qua qu¸ tr×nh so¸t xÐt hÕt søc nghiªm tóc vµ chÆt chÏ cña Chñ nhiÖm kiÓm to¸n vµ cña Ban gi¸m ®èc VACO. Sau mçi cuéc kiÓm to¸n, nhãm kiÓm to¸n viªn bao giê còng thùc hiÖn viÖc ®¸nh gi¸, nhËn xÐt nh»m t×m ra nh÷ng h¹n chÕ cßn tån t¹i ®Ó ®Ò ra h­íng kh¾c phôc, hoµn thiÖn vµ rót kinh nghiÖm cho nh÷ng cuéc kiÓm to¸n sau. Ho¹t ®éng nµy ®ãng vai trß quan träng trong viÖc n©ng cao kh«ng ngõng hiÖu qu¶ kiÓm to¸n, ®ång thêi qua ®ã , tr×nh ®é chuyªn m«n, ph¸n ®o¸n nghÒ nghiÖp cña kiÓm to¸n viªn ®­îc n©ng cao. III. yªu cÇu héi nhËp kÕ to¸n, kiÓm to¸n vµ viÖc hoµn thiÖn c¸c thñ tôc trong giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh KiÓm to¸n chÝnh lµ mét trong nh÷ng c«ng cô phæ biÕn nhÊt vµ h÷u hiÖu nhÊt cña kiÓm tra tµi chÝnh. Nã kh«ng chØ ®em l¹i niÒm tin cho nh÷ng c¬ quan qu¶n lý mµ cho tÊt c¶ nh÷ng ng­êi quan t©m. ë ViÖt nam, ho¹t ®éng kiÓm to¸n míi chi thùc sù xuÊt hiÖn tõ ®Çu thËp niªn 90 trong khi kiÓm to¸n ®· tån t¹i ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi hµng tr¨m n¨m vÒ tr­íc. Tuy ra ®êi muén nh­ng ho¹t ®éng kiÓm to¸n ViÖt Nam l¹i cã thÓ kÕ thõa kÕ thõa ®­îc nh÷ng thµnh qu¶ cña c¸c n­íc ®i tr­íc mÆc dï vÉn cßn nhiÒu khã kh¨n trong qu¸ tr×nh héi nhËp víi ho¹t ®éng kiÓm to¸n trªn thÕ giíi. Cho ®Õn nay, cã thÓ nãi r»ng ë n­íc ta ho¹t ®éng kiÓm to¸n vÉn ch­a ph¸t triÓn. §iÒu nµy thÓ hiÖn ë viÖc chóng ta vÉn ®ang trong qu¸ tr×nh x©y dùng mét hÖ thèng c¸c quy ®Þnh, c¸c chuÈn mùc nghÒ nghiÖp lµm nÒn t¶ng ph¸p lý cho viÖc thùc hiÖn kiÓm to¸n còng nh­ viÖc xem xÐt, kiÓm tra, ®¸nh gi¸ chÊt l­îng cña ho¹t ®éng nµy. cho ®Õn nay, chóng ta míi ban hµnh ®­îc 21 ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam. Thªm vµo ®ã, kÕt qu¶ kiÓm to¸n ch­a thùc sù ®­îc ®¸nh gi¸ cao vµ sö dông phæ biÕn. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n cña thùc tr¹ng nµy lµ do tÝnh ®ång bé vµ thiÕu hoµn chØnh cña hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam. HÖ thèng c¸c c¬ quan Nhµ n­íc giao nhiÖm vô thanh tra kh¸ nhiÒu dÉn ®Õn sù trïng l¾p trong ho¹t ®éng nµy. Tuy nhiªn, xÐt trªn toµn côc nÒn kinh tÕ, c¸c th«ng tin kinh tÕ c«ng khai vÉn ch­a cã mét lùc l­îng nµo chÞu tr¸ch nhiÖm ®Çy ®ñ nªn vÉn kh«ng ®¸ng tin cËy. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, tr­íc hÕt cÇn n©ng cao nhËn thøc cña mäi ng­êi vÒ ho¹t ®éng kiÓm to¸n vµ nhanh chãng hoµn tÊt viÖc ban hµnh hÖ thèng chuÈn mùc kiÓm to¸n. Sù hiÖn h÷u cña c¸c chuÈn mùc nµy sÏ lµ mét b»ng chøng ®Ó kh¼ng ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña kiÓm to¸n, lµ c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®­îc tiÕn hµnh. §iÒu quan träng h¬n lµ ho¹t ®éng kiÓm to¸n ph¶i tù hoµn thiÖn ®Ó ®em l¹i niÒm tin cho nh÷ng ng­êi quan t©m. HiÖn nay, cïng víi xu thÕ toµn cÇu ho¸, ViÖt nam còng ®ang trong qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ, tham gia vµo c¸c cam kÕt héi nhËp khu vùc ASEAN, hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- MÜ vµ tiÕn tíi gia nhËp AFTA vµ WTO. Sù héi nhËp nµy ®ßi hái c¸c quy ®Þnh cña ViÖt Nam còng ph¶i phï hîp víi quy ®Þnh chung cña quèc tÕ, trong ®ã c¸c quy ®Þnh vÒ kÕ to¸n, kiÓm to¸n. V× vËy, viÖc ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n còng ph¶i tu©n theo xu thÕ nµy. VÊn ®Ò héi nhËp kinh tÕ ®· vµ ®ang ®Æt ra c¬ héi vµ th¸ch thøc lín ®èi víi c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ViÖt Nam. Lµm thÕ nµo dÓ cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi c¸c c«ng try kiÓm to¸n n­íc ngoµi khi c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹ quèc tÕ cã hiÖu lùc t¹i ViÖt nam? §ã chØ cã thÓ lµ néi lùc cña chÝnh b¶n th©n c¸c c«ng ty. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu ®ã, nhu cÇu hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n sao cho khoa häc h¬n, phï hîp h¬n lu«n ®­îc VACO quan t©m. Mét quy tr×nh kiÓm to¸n cã hiÖu qu¶ lu«n lµ mét lîi thÕ ®èi víi bÊt cø mét c«ng ty kiÓm to¸n nµo. Nã kh«ng nh÷ng cho phÐp c«ng ty kiÓm to¸n gi¶m bít chi phÝ mµ cßn gi¶m thiÓu rñi ro kiÓm to¸n, ®ång thêi t¹o ®­îc uy tÝn cña c«ng ty vÒ c¸c dÞch vô công cÊp cho kh¸ch hµng. ViÖc hoµn thiÖn ®­îc quy tr×nh kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh nãi chung trong ®ã viÖc hoµn thiÖn c¸c thñ tôc kiÓm to¸n trong giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n cã vai trß quan träng vµ ¶nh h­ëng lín ®Õn kÕt qu¶ cña toµn bé cuéc kiÓm to¸n. ChÝnh v× vËy, viÖc hoµn thiÖn c¸c thñ tôc kÕt thóc kiÓm to¸n còng nh­ c¸c giai ®o¹n kh¸c lµ mét vÊn ®Ò kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi VACO còng nh­ bÊt cø mét c«ng ty kiÓm to¸n nµo. IV. Mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn c¸c thñ tôc thùc hiÖn trong giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh t¹i VACO X· héi lu«n biÕn ®æi kh«ng ngõng thóc ®Èy x· héi loµi ng­êi ngµy cµng v¨n minh vµ hiÖn ®¹i. NhËn thøc ®­îc ®iÒu ®ã, bªn c¹nh nh÷ng ­u ®iÓm mµ VACO ®· ®¹t ®­îc, VACO còng ®ang tù m×nh kh¾c phôc nh÷ng g× cßn ch­a ®¹t ®­îc nh÷ng g× cßn thiÕu sãt ®Ó hoµn thiÖn m×nh. Víi kiÕn thøc ®· ®­îc nhµ tr­êng trang bÞ, lµ mét sinh viªn thùc tËp t¹i C«ng ty KiÓm to¸n ViÖt Nam, ®­îc ®i thùc tÕ ë nhiÒu lo¹i h×nh doanh nghiÖp: Nhµ n­íc, liªn doanh, 100% vèn n­íc ngoµi vµ c¸c dù ¸n do n­íc ngoµi tµi trî; em còng xin ®­îc nªu vµ ®Ò xuÊt mét vµi ý kiÕn, hy väng gãp phÇn vµo viÖc x©y dùng Qui tr×nh kiÓm to¸n nãi chung vµ c¸c thñ tôc ®Ó kÕt thóc cuéc kiÓm to¸n nãi riªng ngµy cµng tèt h¬n cho C«ng ty. §©y chØ lµ nh÷ng suy nghÜ c¸ nh©n em nªn kh«ng tr¸nh khái sù thiÕu thùc tÕ vµ kh«ng toµn vÑn. §Ó cã thÓ ®­a lý luËn vµo thùc tiÔn cÇn sù nghiªn cøu thÊu ®¸o h¬n vµ còng cÇn cã mét qu¸ tr×nh thö nghiÖm. NÕu cã g× cßn thiÕu sãt em rÊt mong nhËn ®­îc sù gãp ý vµ c¶m th«ng cña ng­êi ®äc. 1. ý kiÕn ®Ò xuÊt ®èi víi C«ng ty kiÓm to¸n nh»m n©ng cao chÊt l­îng c¸c thñ tôc kÕt thóc kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh 1.1. C¬ së cña ý kiÕn: Trong giai ®o¹n kÕt thóc cuéc kiÓm to¸n, viÖc thùc hµnh kiÓm to¸n cßn mét sè vÊn ®Ò ch­a ®­îc gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng tËp trung ë viÖc xem xÐt c¸c kho¶n c«ng nî ngoµi dù kiÕn, xem xÐt c¸c sù kiÖn sau ngµy kÕt thóc niªn ®é vµ giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn. §©y thùc chÊt kh«ng ph¶i lµ nh÷ng vÊn ®Ò ®¸ng kÓ song nÕu ®­îc chó ý hoµn thiÖn th× chÊt l­îng B¸o c¸o kiÓm to¸n vÒ B¸o c¸o tµi chÝnh cña VACO cã thÓ ®­îc n©ng cao. VÊn ®Ò xem xÐt c¸c kho¶n nî ngoµi dù kiÕn: Do ®é kh«ng ch¾c ch¾n vµ tÝnh nghiªm träng cña c¸c kho¶n nî ngoµi dù kiÕn sÏ ¶nh h­ëng ®Õn nh÷ng c«ng khai trªn B¸o c¸o tµi chÝnh, th«ng th­êng kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn xem xÐt chóng trong mét b­íc ®éc lËp ë giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n. Theo ph­¬ng ph¸p AS/2, kiÓm to¸n viªn kh«ng tiÕn hµnh xem xÐt nî ngoµi dù kiÕn ë giai ®o¹n nµy. NhiÒu kho¶n nî ngoµi dù kiÕn ®· ®­îc kiÓm tra trong c¸c phÇn hµnh kiÓm to¸n cô thÓ chø kh«ng xem xÐt nh­ mét ho¹t ®éng riªng rÏ vµo cuèi cuéc kiÓm to¸n. Tuy vËy, viÖc xem xÐt vµ kh¶o s¸t c¸c kho¶n nî ngoµi dù kiÕn ë thêi gian nµy lµ cÇn thiÕt ®Ó gióp kiÓm to¸n viªn ®¸nh gi¸ tÝnh träng yÕu vµ gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng vÒ nh÷ng c«ng khai trªn B¸o c¸o tµi chÝnh. VÒ ch­¬ng tr×nh xem xÐt c¸c sù kiÖn x¶y ra sau ngµy kÕt thóc niªn ®é. HiÖn t¹i, kiÓm to¸n viªn chñ yÕu thùc hiÖn c¸c thñ tôc t×m kiÕm vµ ®¸nh gi¸ ¶nh h­ëng cña c¸c sù kiÖn sau ngµy kÕt thóc niªn ®é nh­ trªn cã thÓ ®¸nh gi¸ lµ ®Çy ®ñ vµ phï hîp víi hoµn c¶nh ViÖt Nam hiÖn t¹i do hai nguyªn nh©n: Thø nhÊt lµ chuÈn mùc kiÓm to¸n Quèc tÕ còng chØ rµng buéc tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n viªn ®èi víi c¸c sù kiÖn x¶y ra trong thêi gian tõ khi kÕt to¸n lËp B¸o c¸o tµi chÝnh ®Õn ngµy ký B¸o c¸o kiÓm to¸n. Thø hai lµ ch­a cã mét v¨n b¶n ph¸p lý nµo ë ViÖt Nam quy ®Þnh cô thÓ thêi gian B¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc kiÓm to¸n cÇn ph¶i ®­îc c«ng bè c«ng khai cïng víi B¸o c¸o kiÓm to¸n. Tuy nhiªn, nÕu kh«ng xem xÐt c¸c sù kiÖn sau ngµy ký B¸o c¸o kiÓm to¸n, quyÒn lîi cña nh÷ng ng­êi sö dông th«ng tin trong B¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc kiÓm to¸n cã thÓ bÞ ¶nh h­ëng trong tr­êng hîp x¶y ra nh÷ng sù kiÖn nghiªm träng mµ ®¸ng lÏ cã thÓ dù b¸o tr­íc trong t­¬ng lai gÇn, khi thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®i vµo ho¹t ®éng, vai trß quan träng cña B¸o c¸o kiÓm to¸n trong sù hç trî viÖc ra quyÕt ®Þnh cña nh÷ng "ng­êi quan t©m" sÏ ®Æt ra yªu cÇu xem xÐt c¶ c¸c sù kiÖn tiÕp sau ®ã. VÒ viÖc xem xÐt c¸c th«ng tin kh¸c trong b¸o c¸o cña ®¬n vÞ ®· ®­îc kiÓm to¸n trong khi thùc hiÖn ®¸nh gi¸ vµ tæng hîp kÕt qu¶ kiÓm to¸n Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n, cã thÓ kiÓm to¸n viªn ®· thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm to¸n thÝch hîp nhÊt ®Ó thu thËp c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n cÇn thiÕt trªn c¬ së ®ã ®­a ra ý kiÕn chÝnh x¸c nhÊt trªn B¸o c¸o kiÓm to¸n vÒ B¸o c¸o tµi chÝnh cña ®¬n vÞ kh¸ch hµng vµ trong tr­êng hîp nµy ®é tin cËy cña B¸o c¸o kiÓm to¸n còng nh­ chÊt l­îng cña cuéc kiÓm to¸n ®­îc ®¸nh gi¸ cao.Tuy nhiªn, còng cã thÓ x¶y ra tr­êng hîp ®é tin cËy cña c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc kiÓm to¸n cã thÓ bÞ ¶nh h­ëng bëi sù thiÕu nhÊt qu¸n gi÷a c¸c th«ng tin kh¸c vµ B¸o c¸o tµi chÝnh. C¸c th«ng tin nµy cã thÓ lµ c¸c B¸o c¸o cña nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp, cña c¸c Gi¸m ®èc ®iÒu hµnh, c¸c th«ng tin hay sè liÖu vÒ kü thuËt cña tµi s¶n, th«ng tin vÒ c¸c nh©n vËt chñ chèt .... Trong thùc tiÔn kiÓm to¸n t¹i VACO th«ng th­êng ®Ýnh kÌm víi B¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc kiÓm to¸n chØ cã B¸o c¸o cña Ban gi¸m ®èc, néi dung cña c¸c b¸o c¸o nµy th­êng ng¾n gän vµ t­¬ng tù nhau ®èi víi c¸c kh¸ch hµng kh¸c nhau, h¬n n÷a, kh«ng cã mét v¨n b¶n ph¸p lý nµo quy ®Þnh cô thÓ tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n viªn ®èi víi c¸c th«ng tin kh¸c ngoµi nh÷ng th«ng tin ®· ®­îc x¸c ®iÞnh trong B¸o c¸o kiÓm to¸n, do ®ã viÖc xem xÐt c¸c th«ng tin kh¸c nµy th­êng bÞ xem nhÑ vµ bÞ bá qua. VÒ giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn. GiÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn lµ mét d¹ng b»ng chøng kiÓm to¸n chøng minh cho c¸c phÇn viÖc mµ kiÓm to¸n viªn ®· lµm vµ c¸c kÕt qu¶ thu ®­îc. Trong giai ®o¹n kÕt luËn vµ lËp B¸o c¸o kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn cña VACO thùc hiÖn xem xÐt c¸c sù kiÖn sau ngµy kÕt thóc niªn ®é vµ gi¶ thuyÕt ho¹t ®éng liªn tôc cña kh¸ch hµng theo ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n nh­ng ch­a thÓ hiÖn ®Çy ®ñ trªn giÊy tê cña kiÓm to¸n viªn. Cô thÓ lµ trong tr­êng hîp kh«ng t×m ra sai ph¹m nghiªm träng th× kiÓm to¸n viªn chØ ®­a ra kÕt luËn trong B¶ng tæng hîp kÕt qu¶ kiÓm to¸n. Bªn c¹nh ®ã, trong qu¸ tr×nh lËp B¸o c¸o tµi chÝnh dù th¶o, nh÷ng yªu cÇu so¸t xÐt l¹i c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh cña chñ nhiÖm kiÓm to¸n cã ghi nh­ng kh«ng theo mét mÉu chuÈn nµo. §©y lµ nh÷ng b»ng chøng vÒ viÖc kiÓm tra so¸t xÐt c«ng t¸c kiÓm to¸n nªn cÇn thiÕt ®­îc lËp theo mÉu biÓu nhÊt ®Þnh. 1.2. Néi dung ý kiÕn §èi víi viÖc xem xÐt c¸c kho¶n c«ng nî ngoµi dù kiÕn: Cã thÓ kh«ng cÇn thiÕt ph¶i thùc hiÖn nh­ mét ho¹t ®éng ®éc lËp vµo giai ®o¹n cuèi cuéc kiÓm to¸n nh­ng kiÓm to¸n viªn cã thÓ thùc hiÖn xem xÐt tæng hîp c¸c kho¶n nî ngoµi dù kiÕn ®· ®­îc ®¸nh gi¸ ë c¸c phÇn hµnh cô thÓ. §ång thêi, kiÓm to¸n viªn cã thÓ thùc hiÖn t×m kiÕm bæ sung sang b­íc so¸t xÐt c¸c sù kiÖn sau ngµy kÕt thóc niªn ®é v× cã mét sè thñ tôc kiÓm to¸n gÇn gièng nhau nh­ thÈm vÊn Ban qu¶n trÞ, liªn l¹c vµ thu thËp th­ x¸c nhËn tõ luËt s­ hoÆc cè vÊn ph¸p luËt cña kh¸ch hµng, ®äc biªn b¶n häp héi ®ång qu¶n trÞ vµ cæ ®«ng, ®äc c¸c b¸o c¸o ®­îc lËp tr­íc vµ sau thêi ®iÓm lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. ViÖc so¸t xÐt c¸c kho¶n c«ng nî ngoµi dù kiÕn cã thÓ lµm t¨ng khèi l­îng c«ng viÖc vµ kÐo dµi thêi gian hoµn thµnh kiÓm to¸n nh­ng lµ cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o mäi cuéc kiÓm to¸n ®· ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch toµn diÖn. NÕu ph¸t hiÖn ra c«ng nî ngoµi dù kiÕn, kiÓm to¸n viªn sÏ ®¸nh gi¸ tÇm quan träng cña chóng vµ néi dung cÇn thiÕt khai b¸o trªn c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh. §èi víi ch­¬ng tr×nh xem xÐt c¸c sù kiÖn ph¸t sinh sau ngµy kho¸ sæ: §Ó hoµn thiÖn vµ n©ng cao chÊt l­îng B¸o c¸o kiÓm to¸n víi vai trß phôc vô c¶ nh÷ng ng­êi quan t©m vµ sö dông th«ng tin trªn B¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc kiÓm to¸n, C«ng ty cã thÓ thùc hiÖn thªm thñ tôc kiÓm to¸n nh»m t×m kiÕm c¸c sù kiÖn sau ngµy ký B¸o c¸o kiÓm to¸n. §©y lµ mét c«ng viÖc t­¬ng ®èi khã kh¨n nh­ng sÏ ®em l¹i lîi thÕ cho C«ng ty trong c¹nh tranh vÒ chÊt l­îng B¸o c¸o kiÓm to¸n. ViÖc lµm nµy sÏ ®em l¹i lîi thÕ cho C«ng ty khi thÞ tr­êng chøng kho¸n ph¸t triÓn. §èi víi giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn: C«ng ty cã thÓ ®­a yªu cÇu xem xÐt l¹i B¸o c¸o tµi chÝnh cña chñ nhiÖm kiÓm to¸n vµo mét b¶ng c©u hái vµ thÓ hiÖn trªn giÊy lµm viÖc ch­¬ng tr×nh xem xÐt tÝnh ho¹t ®éng liªn tôc vµ ch­¬ng tr×nh so¸t xÐt c¸c sù kiÖn sau ngµy kÕt thóc niªn ®é. Sù hoµn thiÖn vµ ®Çy ®ñ cña giÊy tê lµm viÖc sÏ gióp viÖc kiÓm tra so¸t xÐt chÊt l­îng c«ng viÖc kiÓm to¸n, l­u tr÷ b»ng chøng, lµm c¬ së h×nh thµnh ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn vµ xö lý c¸c t×nh huèng ph¸t sinh sau cuéc kiÓm to¸n. §èi víi viÖc xem xÐt c¸c th«ng tin kh¸c Trong qua tr×nh ®¸nh gi¸ tæng hîp kÕt qu¶ kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn cÇn xem xÐt nh÷ng th«ng tin tµi chÝnh vµ phi tµi chÝnh kh¸c ®Ýnh kÌm víi B¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc kiÓm to¸n. Cho dï kiÓm to¸n viªn kh«ng cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm to¸n ®Ó x¸c ®Þnh r»ng c¸c th«ng tin kh¸c ®ã ®· ®­îc x¸c ®Þnh ®ã ®· ®­îc x¸c ®inh ®óng th× kiÓm to¸n viªn vÉn ph¶i ®äc c¸c th«ng tin kh¸c nµy ®Ó x¸c ®Þnh chóng cã m©u thuÉn nghiªm träng víi B¸o c¸o tµi chÝnh, h¬n n÷a, qua viÖc ®äc c¸c th«ng tin kh¸c nµy cßn gióp kiÓm to¸n viªn nhËn thøc ®­îc c¸c sù kiÖn bÞ x¸c ®Þnh sai nghiªm träng. 2. Mét sè kiÕn nghÞ ®èi víi Nhµ n­íc vµ Bé tµi chÝnh 2.1. C¬ së cña ý kiÕn: Trong mét nÒn kinh tÕ më ®Çy míi mÎ ë ViÖt Nam, tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp trùc thuéc chÝnh phñ hay phi chÝnh phñ ®Òu cÇn thiÕt nhËn thøc râ nh÷ng nguyªn t¾c vµ vai trß cña kiÓm to¸n. Tuy nhiªn, kiÓm to¸n vÉn cßn Ýt biÕt ®Õn ë ViÖt Nam. HÇu nh­ mäi doanh nghiÖp kh«ng muèn c«ng khai B¸o c¸o tµi chÝnh nªn khi ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò kiÓm to¸n doanh nghiÖp lu«n cã th¸i ®é dÌ dÆt. Bëi vËy, sè doanh nghiÖp mµ VACO còng nh­ c¸c c«ng ty kiÓm to¸n kh¸c tiÕn hµnh kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh bÞ h¹n chÕ mµ còng chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ c¸c Tæng c«ng ty 90, 91 cña ViÖt Nam. Theo thèng kª cña VACO, cho cã kho¶ng 40% kh¸ch hµng lµ c¸c doanh nghiÖp vèn ViÖt Nam, trong khi ®ã doanh nghiÖp n­íc ngoµi hoÆc c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi chiÕm 60% tæng sè kh¸ch hµng. §iÒu nµy còng mét phÇn v× LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cña ViÖt Nam quy ®Þnh B¸o c¸o tµi chÝnh cña tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¶i ®­îc kiÓm to¸n tr­íc khi tiÕn hµnh sö dông vµ göi tíi c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn. Tuy nhiªn, nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng theo LuËt doanh nghiÖp th× kh«ng b¾t buéc mµ chØ cã h×nh thøc khuyÕn khÝch kiÓm to¸n. Thªm vµo ®ã, B¸o c¸o kiÓm to¸n ®éc lËp lµ mét c«ng cô tin cËy gióp Ng©n hµng ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña kh¸ch hµng ®Ó cho vay, ®Çu t­ vèn cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Nh­ng thùc tÕ, c¸c Ng©n hµng kh«ng d¸m dùa hoµn toµn vµo kÕt qu¶ kiÓm to¸n ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng vµ søc m¹nh tµi chÝnh cña kh¸ch hµng ®Ó ra quyÕt ®Þnh. §iÒu ®ã chøng tá hiÖu lùc, ®é tin cËy cña B¸o c¸o kiÓm to¸n ch­a cao. KÕt luËn cña kiÓm to¸n viªn vµ cña c¬ quan thuÕ vÒ ®¸nh gi¸ thuÕ suÊt gãp vèn còng nh­ c¸c phÇn kh¸c trong B¸o c¸o tµi chÝnh kh«ng thèng nhÊt. Nguyªn nh©n chÝnh lµ ViÖt Nam cßn thiÕu c¸c ChuÈn mùc KiÓm to¸n thÝch hîp vµ ch­a ®­îc ¸p dông thèng nhÊt trªn ph¹m vi toµn quèc. Ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n ë mçi C«ng ty kiÓm to¸n l¹i kh¸c nhau. ViÖc thiÕt lËp c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ vµ x¸c ®Þnh tÝnh ph¸p lý cña c¸c B¸o c¸o kiÓm to¸n ch­a cô thÓ, còng nh­ tr¸ch nhiÖm luËt ph¸p cña c¸c kiÓm to¸n viªn ch­a ®­îc râ rµng. Khi cã tranh chÊp hoÆc kiÖn c¸o rÊt khã cho c¶ hai bªn sö dông vµ bªn lËp b¸o c¸o nµy. 2.2. Néi dung ý kiÕn VÊn ®Ò ®Æt ra rÊt phøc t¹p ®ßi hái cã sù nghiªn cøu kü l­ìng vµ ph­¬ng h­íng cho nh÷ng biÖn ph¸p tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi. Mét sè gi¶i ph¸p t×nh thÕ hiÖn nay lµ Nhµ n­íc vµ c¸c c¬ quan h÷u tr¸ch cÇn tæ chøc qu¶n lý, cÊp b»ng kiÓm to¸n viªn vµ giÊy phÐp hµnh nghÒ cho kiÓm to¸n viªn; t¨ng c­êng kiÓm tra ho¹t ®éng nghÒ nghiÖp ®Ó trªn c¬ së ®ã h­íng c¸c C«ng ty KiÓm to¸n n©ng cao chÊt l­îng, ph¸t triÓn nghÒ nghiÖp, tham gia x©y dùng c¸c v¨n b¶n chuyªn m«n vµ chuÈn mùc chuyªn ngµnh; qu¶n lý chÊt l­îng ®Ó t¹o ra m«i tr­êng kinh doanh b×nh ®¼ng, lµnh m¹nh gi÷a c¸c C«ng ty. VÒ l©u dµi, cÇn x©y dùng nÒn t¶ng tõ nhiÒu mÆt cô thÓ nh­ chuÈn mùc, tæ chøc bé m¸y, chÝnh s¸ch ®µo t¹o con ng­êi, ¸p dông c¸c c«ng nghÖ kiÓm to¸n tiªn tiÕn. §Èy nhanh viÖc x©y dùng chuÈn mùc kiÓm to¸n quèc gia Víi thùc tr¹ng ho¹t ®éng kiÓm to¸n ë ViÖt Nam hiÖn nay, yªu cÇu thùc tÕ ®Æt ra lµ cÇn tiÕn hµnh ®ång thêi ®­a c¶ luËt, chuÈn mùc, h­íng dÉn nghiÖp vô cô thÓ ®Ó cã thÓ cã ®­îc mét c¬ së ph¸p lý thèng nhÊt, hoµn chØnh vµ th­íc ®o chÊt l­îng mÉu trong ®ã ®Æc biÖt coi träng v¨n b¶n h­íng dÉn thùc thi ho¹t ®éng vµ tæ chøc kiÓm to¸n. Do vËy, Nhµ n­íc cÇn ph¸t huy cao ®é vai trß ®iÒu tiÕt vÜ m« cña nÒn kinh tÕ ®Ó ®Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô kiÓm to¸n th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch h­íng vµo c¸c vÊn ®Ò sau: CÇn sím ban hµnh ®Çy ®ñ c¸c ChuÈn mùc kiÓm to¸n, ChuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam bëi v× chuÈn mùc kiÓm to¸n kh«ng chØ cã chøc n¨ng h­íng dÉn cho tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng kiÓm to¸n trong n­íc mµ cßn lµ c¬ së ®Ó kiÓm tra, kiÓm so¸t vµ ®¸nh gi¸ chÊt l­îng kiÓm to¸n. HÖ thèng chuÈn mùc ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn cña ViÖt Nam. VÒ néi dung c¸c ChuÈn mùc còng cÇn quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn cã liªn quan khi x¶y ra tranh chÊp, ®Æc biÖt nhÊn m¹nh quyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng ty kiÓm to¸n ®èi víi kÕt qu¶ cuéc kiÓm to¸n. Mét vÊn ®Ò còng ®ang lµ mét khã kh¨n ®èi víi c«ng t¸c kiÓm to¸n lµ hiÖn nay ch­a cã quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña Ban gi¸m ®èc kh¸ch hµng vÒ tÝnh trung thùc cña B¸o c¸o tµi chÝnh. V× vËy, cÇn hoµn thiÖn vµ sím ban hµnh ®Çy ®ñ c¸c ChuÈn mùc vÒ kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n ®Ó c¸c c«ng ty kiÓm to¸n dÔ dµng ho¹t ®éng. VÒ mÆt tæ chøc: VÊn ®Ò quan träng nhÊt hiÖn nay lµ cÇn tËp trung hÕt mäi nguån lùc nh»m n©ng cao tr×nh ®é kiÓm to¸n viªn lªn ngang tÇm c¸c n­íc trong khu vùc. §©y lµ vÊn ®Ò quyÕt ®Þnh chÊt l­îng dÞch vô kiÓm to¸n do ®ã ph¶i t¹o m«i tr­êng thuËn lîi nhÊt vµ ph¸t huy hÕt mäi nguån lùc hiÖn cã cho viÖc thùc hiÖn môc tiªu nµy. VÒ m« h×nh tæ chøc c¸c ®¬n vÞ kiÓm to¸n ®éc lËp: cÇn ®a d¹ng ho¸ tõ v¨n phßng ®Õn c¸c c«ng ty cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Bªn c¹nh ®ã, tõng b­íc më réng vµ t¨ng c­êng n¨ng lùc cña c¸c hiÖp héi nghÒ nghiÖp vÒ kÕ to¸n, kiÓm to¸n ®Ó trao ®æi kinh nghiÖm, h­íng dÉn nghiÖp vô cô thÓ cho c¸c thµnh viªn. ChÝnh s¸ch ®µo t¹o ®éi ngò chuyªn gia kÕ to¸n, kiÓm to¸n cña ®Êt n­íc ChÝnh s¸ch ®µo t¹o ph¶i phÊn ®Êu ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ nh»m tho¶ m·n nhu cÇu thóc ®Èy qu¸ tr×nh héi nhËp nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ViÖt Nam vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Bëi vËy, ph¶i tõng b­íc nghiªn cøu ¸p dông néi dung, ch­¬ng tr×nh chuÈn vÒ ®µo t¹o ®Ó phï hîp víi ChuÈn mùc Quèc tÕ. Tr­íc m¾t, cã thÓ c¨n cø vµo quy ®Þnh chuÈn vÒ ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o chuyªn gia kÕ to¸n, kiÓm to¸n thuéc Liªn ®oµn KÕ to¸n Quèc tÕ, c¨n cø vµo kinh nghiÖm thùc tÕ cña c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng t­¬ng ®èi ph¸t triÓn vµ ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña ViÖt Nam, nhanh chãng x©y dùng mét ch­¬ng tr×nh tiªu chuÈn cho môc tiªu ®µo t¹o dµi h¹n chuyªn gia kÕ to¸n kiÓm to¸n ViÖt Nam. Thø hai lµ x©y dùng ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o chuyªn gia kÕ to¸n, kiÓm to¸n theo tiªu chuÈn tr×nh ®é quèc tÕ. Bé Tµi chÝnh cÇn phèi hîp víi Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o ®Ó cã sù thèng nhÊt vÒ môc tiªu, ph­¬ng thøc, ch­¬ng tr×nh, néi dung vµ thêi gian ®µo t¹o. Thø ba lµ ban hµnh c¸c quy ®Þnh, c¸c tiªu chuÈn vµ quy tr×nh ®µo t¹o ®Ó ®­îc c«ng nhËn lµ chuyªn gia kÕ to¸n, kiÓm to¸n. Khi x©y dùng c¸c tiªu chuÈn cã thÓ tham kh¶o c¸c quy ®Þnh chÆt chÏ vÒ tiªu chuÈn, ®iÒu kiÖn quy ®Þnh c¬ cÊu, tr×nh ®é, chøc danh. Thø t­ lµ sù quan t©m vµ chØ ®¹o chÆt chÏ cña ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc trong viÖc ®µo t¹o ®éi ngò chuyªn gia kÕ to¸n, kiÓm to¸n ë ViÖt Nam, tõ kh©u x©y dùng môc tiªu, ch­¬ng tr×nh, tæ chøc ®µo t¹o ®Õn kh©u tæ chøc chÊm thi. ¸p dông c«ng nghÖ kiÓm to¸n tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i vµo ViÖt Nam §©y lµ c¬ héi tèt nhÊt trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, ®Æc biÖt víi lÜnh vùc míi ph¸t triÓn nh­ kiÓm to¸n. §èi víi VACO, dï ®ang sö dông ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n tiªn tiÕn nhÊt cña DTT vÉn cÇn chó ý ¸p dông mét c¸ch s¸ng t¹o vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ ViÖt Nam. VÊn ®Ò cÊp b¸ch ®Æt ra lµ t¹o mét nÒn mãng thèng nhÊt vµ v÷ng ch¾c vÒ c¬ së d÷ liÖu cho qu¶n lý. Trªn ph­¬ng diÖn nµy cÇn gi¶i quyÕt ngay vÊn ®Ò thèng nhÊt ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm tin häc theo h­íng héi tin häc ViÖt Nam ®· v¹ch ra ®ång thêi chuÈn ho¸ quy tr×nh kÕ to¸n, kiÓm to¸n víi nh÷ng b­íc c«ng viÖc vµ h×nh thøc t­¬ng øng cho tõng ho¹t ®éng cô thÓ. KÕt luËn Trong nh÷ng n¨m qua, ViÖt Nam ®· cã nh÷ng thay ®æi lín lao. Kinh tÕ - x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn vµ ®i vµo thÕ æn ®Þnh. Qu¸ tr×nh c¶i c¸ch, ®æi míi hÖ thèng kÕ to¸n diÔn ra m¹nh mÏ song song víi viÖc t¹o dùng vµ ph¸t triÓn hÖ thèng kiÓm to¸n. Thùc tiÔn cña qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ ë n­íc ta thêi gian qua ®· ngµy cµng chøng minh sù cÇn thiÕt cña kiÓm to¸n. Ho¹t ®éng kiÓm to¸n kh«ng chØ t¹o thuËn lîi vµ lµnh m¹nh ho¸ m«i tr­êng ®Çu t­ trong mét nÒn kinh tÕ më mµ cßn t¹o dùng sù tin cËy cña th«ng tin kinh tÕ trong xu h­íng c«ng khai ho¸ c¶ mét nÒn kinh tÕ ®Çy n¨ng ®éng. Víi nh÷ng thµnh c«ng vµ kÕt qu¶ b­íc ®Çu ®¹t ®­îc, C«ng ty KiÓm to¸n ViÖt Nam ®· vµ ®ang tù kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ, vai trß cña m×nh trong lÜnh vùc KiÓm to¸n nãi riªng vµ trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam nãi chung. §Æc biÖt, C«ng ty kh«ng chØ lµ ng­êi tiªn phong trong lÜnh vùc kiÓm to¸n ®éc lËp cña ViÖt Nam, mµ cßn lµ thµnh viªn ViÖt Nam ®Çu tiªn cña mét h·ng kiÓm to¸n lín trªn thÕ giíi. C«ng ty ®· thùc sù më réng tÇm ho¹t ®éng trªn c¶ cÊp ®é quèc gia vµ cÊp ®é thÕ giíi, gãp phÇn thóc ®Èy quan hÖ hîp t¸c th©n thiÖn víi b¹n bÌ trªn thÕ giíi cña ViÖt Nam. Qua nghiªn cøu lý luËn t¹i tr­êng vµ thêi gian thùc tËp t¹i C«ng ty KiÓm to¸n ViÖt Nam, em nhËn thøc ®­îc r»ng lý luËn ph¶i ®­îc g¾n liÒn víi thùc tÕ, ph¶i biÕt vËn dông linh ho¹t nh÷ng lý thuyÕt ®· häc cho phï hîp víi thùc tÕ, qu¸ tr×nh t×m hiÓu thùc tÕ lµ hÕt søc quan träng vµ kh«ng thÓ thiÕu ®­îc. §©y chÝnh lµ thêi gian gióp sinh viªn vËn dông, thö nghiÖm nh÷ng kiÕn thøc ®· häc, hiÓu ®óng vµ s©u s¾c h¬n nh÷ng kiÕn thøc ®· häc, bæ sung nh÷ng kiÕn thøc cßn thiÕu hôt mµ chØ qua thùc tÕ míi cã ®­îc. ChÝnh v× vËy, trong qu¸ tr×nh thùc tËp em ®· cè g¾ng ®i s©u t×m tßi, häc hái vµ trau dåi kiÕn thøc cña b¶n th©n. Trong LuËn v¨n nµy, em ®· tr×nh bµy c¬ së lý luËn cña giai ®o¹n kÕt thóc cuéc kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh, thùc tr¹ng c«ng t¸c kiÓm to¸n trong giai ®o¹n nµy vµ mét sè bµi häc kinh nghiÖm, ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn thñ tôc thùc hiÖn trong giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n cña C«ng ty KiÓm to¸n ViÖt Nam. §©y lµ mét ®Ò tµi t­¬ng ®èi khã, song do nhËn ®­îc sù gióp ®ì mäi mÆt tõ C«ng ty KiÓm to¸n ViÖt Nam còng nh­ sù cè g¾ng nç lùc cña b¶n th©n trong thêi gian qua ®· gióp em hoµn thµnh LuËn v¨n nµy. Lêi c¶m ¬n §Ó hoµn thµnh LuËn v¨n nµy em xin bµy tá lßng lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi c¸c thÇy, c« gi¸o trong Khoa KÕ to¸n - Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n Hµ Néi, nh÷ng ng­êi ®· trùc tiÕp gi¶ng d¹y, trang bÞ cho em nh÷ng kiÕn thøc trong qu¸ tr×nh häc tËp võa qua ®Æc biÖt lµ ThÇy gi¸o TS. Ng« TrÝ TuÖ ®· h­íng dÉn em lùa chän ®Ò tµi vµ hoµn thµnh LuËn v¨n nµy cña m×nh. Em xin göi lêi c¶m ¬n tíi Ban l·nh ®¹o C«ng ty, c¸c anh chÞ Phßng nghiÖp vô III C«ng ty KiÓn to¸n ViÖt Nam ®· nhiÖt t×nh h­íng dÉn, gióp ®ì em trong suèt thêi gian thùc tËp t¹i C«ng ty. Do nh÷ng h¹n chÕ vÒ mÆt kiÕn thøc, vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n, kinh nghiÖm thùc tÕ còng nh­ kh¶ n¨ng lý luËn nªn LuËn v¨n nµy kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. Em rÊt mong nhËn ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c« vµ c¸c anh chÞ ®Ó rót kinh nghiÖm cho qu¸ tr×nh häc tËp vµ nghiªn cøu sau nµy. Tµi liÖu tham Kh¶o 1. Gi¸o tr×nh KiÓm to¸n tµi chÝnh- GS. TS NguyÔn Quang Quynh, NXB Tµi chÝnh 7/2001. 2. HÖ thèng ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam. QuyÓn 1, quyÓn 2, NXB Tµi chÝnh, Hµ Néi. - QuyÕt ®Þnh sè 28/2003- Q§- BTC cña Bé tr­ëng Bé tµi chÝnh vÒ viÖc ban hµnh vµ c«ng bè 5 ChuÈn mùc KiÓm to¸n ViÖt Nam (®ît 4). 3. HÖ thèng ChuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ, NXB Tµi chÝnh. 4. KiÓm to¸n- Avil A.Arens, James K. Loebbecke. 5. EURO- TAPVIET – Sæ tay kiÓm to¸n 6. Gi¸o tr×nh KiÓm to¸n- §¹i häc kinh tÕ TP HCM 7. HÖ thèng ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n AS/2- Deloitte Touche Tohmatsu 8. Hå s¬ kiÓm to¸n mÉu- C«ng ty KiÓm to¸n ViÖt Nam 9. Tµi liÖu cho “Kho¸ häc vÒ kiÓm to¸n” - C«ng ty kiÓm to¸n ViÖt Nam 9/2002. 10. VACO tuyÓn tËp - C«ng ty KiÓm to¸n ViÖt Nam. Môc lôc B¶ng sè 12: Tæng hîp qui tr×nh thùc hiÖn c¸c thñ tôc trong giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n t¹i VACO C¸c thñ tôc kiÓm to¸n A B 1. Xem xÐt c¸c sù kiÖn sau ngµy kho¸ sæ lËp B¸o c¸o tµi chÝnh - C¸c sù kiÖn kh«ng ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn BCTC nh­ng cÇn ph¶i khai b¸o trªn thuyÕt minh BCTC - C¸c sù kiÖn cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn BCTC vµ ®ßi hái ph¶i ®iÒu chØnh trªn BCTC - Thñ tôc kiÓm to¸n: + §äc biªn b¶n häp Héi ®ång qu¶n trÞ, §¹i héi cæ ®«ng, häp Ban gi¸m ®èc... + ThÈm vÊn nh÷ng vÊn ®Ò ®· ®­îc th¶o luËn t¹i cuéc häp nh­ng ch­a ®­îc tr×nh bµy trong biªn b¶n + Ph©n tÝch c¸c b¶n BCTC s¬ bé gÇn nhÊt cña ®¬n vÞ + Trao ®æi víi Ban gi¸m ®èc ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng sù kiÖn x¶y ra sau ngµy kho¸ sæ cã kh¶ n¨ng ¶nh h­ëng träng yÕu ®Õn BCTC 2. Xem xÐt tÝnh liªn tôc cña ho¹t ®éng kinh doanh - DÊu hiÖu ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh liªn tôc ho¹t ®éng kinh doanh + DÊu hiÖu vÒ mÆt tµi chÝnh + DÊu hiÖu vÒ ho¹t ®éng kinh doanh + DÊu hiÖu kh¸c - C¸c thñ tôc kiÓm to¸n: + So¸t xÐt c¸c sù kiÖn ph¸t sinh sau ngµy kho¸ sæ cã ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh liªn tôc cña ho¹t ®éng kinh doanh + Ph©n tÝch trao ®æi víi Ban gi¸m ®èc vÒ dù kiÕn l­u chuyÓn tiÒn tÖ, kÕt qu¶ lîi nhuËn... + §äc c¸c Biªn b¶n häp Héi ®ång qu¶n trÞ, Ban gi¸m ®èc, §¹i héi cæ ®«ng... + Yªu cÇu chuyªn gia t­ vÊn luËt cung cÊp th«ng tin vÒ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan + TÝnh to¸n, ph©n tÝch c¸c tû suÊt tµi chÝnh gÇn nhÊt cña doanh nghiÖp + C©n nh¾c t×nh h×nh thiÕu hôt ®¬n ®Æt hµng 3. Thu thËp th­ gi¶i tr×nh cña Ban gi¸m ®èc kh¸ch hµng - Ban gi¸m ®èc kh¸ch hµng ®ång ý cung cÊp th­ gi¶i tr×nh - KTV gióp Ban gi¸m ®èc so¹n th¶o th­ gi¶i tr×nh vµ Gi¸m ®èc ký x¸c nhËn c¸c néi dung trªn ®ã. - Ban gi¸m ®èc tõ chèi cung cÊp th­ gi¶i tr×nh 4. Tæng hîp kÕt qu¶ kiÓm to¸n - Tãm t¾t nh÷ng thay ®æi trong kinh doanh cña kh¸ch hµng - Tãm t¾t nh÷ng thay ®æi trong kÕ ho¹ch kiÓm to¸n - Tãm t¾t nh÷ng rñi ro chi tiÕt ph¸t hiÖn ®­îc - Tãm t¾t nh÷ng vÊn ®Ò vÒ hÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé - KÕt luËn vÒ ®¸nh gi¸ c¸c sai sãt - KÕt luËn so¸t xÐt c¸c sù kiÖn sau ngµy kho¸ sæ kÕ to¸n lËp B¸o c¸o tµi chÝnh - KÕt luËn so¸t xÐt tÝnh liªn tôc ho¹t ®éng - KÕt luËn chung 5. So¸t xÐt cña Chñ nhiÖm kiÓm to¸n, Ban gi¸m ®èc vµ LËp BCKT - B¸o c¸o kh«ng chÊp nhËn toµn phÇn - B¸o c¸o chÊp nhËn toµn phÇn 6. §¸nh gi¸ chÊt l­îng kiÓm to¸n