Luận văn Cải cách doanh nghiệp nhà nước là quá trình tất yếu nhằm nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam

t¨ng c­êng hîp t¸c, liªn doanh, liªn kÕt víi c¸c ®èi t¸c bªn ngoµi (trong vµ ngoµi n­íc) ®Ó ph¸t huy vèn, nghiªn cøu, chuyÓn giao c«ng nghÖ theo nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, cïng cã lîi. II Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña DNNN 1 N©ng cao n¨ng lùc cña c¸c DNNN N©ng cao n¨ng lùc cña c¸c DNNN lµ yÕu tè cã tÝnh quyÕt ®Þnh tíi viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña DNNN. N©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp tr­íc hÕt lµ n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ, kh¶ n¨ng huy ®éng vµ sö dông vèn, tr×nh ®é tæ chøc, qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh doanh nghiÖp, còng nh­ tr×nh ®é tay nghÒ cña c«ng nh©n. 1.1 Huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn ®èi víi DNNN T¨ng c­êng huy ®éng c¸c nguån vèn, bao gåm vèn ng©n s¸ch nhµ n­íc, tÝn dông ng©n hµng, vèn trong d©n, nguån vèn liªn doanh – liªn kÕt, vèn vay n­íc ngoµi. §èi víi nguån vèn tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc, tõ nay ®Õn n¨m 2005 thùc hiÖn viÖc bæ sung ®ñ vèn ®iÒu lÖ cho c¸c DNNN, kh«ng thu tiÒn sö dông vèn ng©n s¸ch, ¸p dông h×nh thøc ®Çu t­ vèn cña Nhµ n­íc vµo doanh nghiÖp thay cho viÖc cÊp vèn nh­ tr­íc ®©y. §èi víi nguån tÝn dông ng©n hµng: gi¶i quyÕt triÖt ®Ó t×nh tr¹ng nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi, h×nh thµnh c¬ chÕ cho vay b×nh ®¼ng víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ®Ó t¹o ®éng lùc cho c¸c DNNN trong viÖc sö dông vèn cã hiÖu qu¶ h¬n. §¬n gi¶n hãa c¸c thñ tôc ®Ó c¸c DNNN t¨ng kh¶ n¨ng huy ®éng vèn trong d©n th«ng qua viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu. T¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c DNNN ®­îc chñ ®éng xö lý c¸c tµi s¶n d­ thõa, vËt t­, hµng hãa ø ®äng. N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn trong c¸c DNNN trªn c¬ së n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý, ®iÒu hµnh doanh nghiÖp; c¸c dù ¸n ®Çu t­ s¶n xuÊt kinh doanh cÇn ®­îc luËn chøng kinh tÕ – kü thuËt; chèng l·ng phÝ, thÊt tho¸t vèn, t¨ng c­êng kiÓm so¸t viÖc sö dông vèn Nhµ n­íc t¹i DNNN. 1.2 HiÖn ®¹i hãa c«ng nghÖ trong c¸c DNNN ViÖc hiÖn ®¹i hãa c«ng nghÖ ®Ó n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm vµ gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, t¨ng søc c¹nh tranh lµ vÊn ®Ò sèng cßn ®èi víi DNNN khi héi nhËp. Ph­¬ng thøc ®æi míi c«ng nghÖ ph¶i c¨n cø vµo t×nh h×nh thùc tÕ tõng doanh nghiÖp, phæ biÕn lµ ®æi míi tõng phÇn cÇn thiÕt. Nhµ n­íc cã nhiÒu h×nh thøc ®Ó hç trî doanh nghiÖp ®æi míi c«ng nghÖ nh­: lËp c¸c qòy hç trî ®æi míi c«ng nghÖ; sö dông nguån vèn cña c¸c ng©n hµng ®Çu t­ ph¸t triÓn cã sù hç trî l·i xuÊt cña Nhµ n­íc; thùc hiÖn h×nh thøc mua thiÕt bÞ tr¶ chËm qua c¸c c«ng ty thuª mua tµi chÝnh trong n­íc vµ n­íc ngoµi; miÔn gi¶m thuÕ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp tù vay vèn ®Ó ®æi míi vµ hiÖn ®¹i hãa c«ng nghÖ, chÝ Ýt lµ trong 5 n¨m 2001 – 2005. Thùc hiÖn khÊu hao nhanh ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn ®æi míi m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ. §­a c¸c trung t©m nghiªn cøu øng dông vµo c¸c tæng c«ng ty lín, ®ång thêi thùc sù coi c¸c ph¸t minh, s¸ng chÕ, s¸ng kiÕn lµ hµng hãa ®Ó cã chÝnh s¸ch ®·i ngé ®óng møc. Giao quyÒn cho c¸c DNNN ¸p dông chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng ai gãp phÇn vµo ®æi míi c«ng nghÖ, mang l¹i hiÖu qu¶ râ rÖt, chi phÝ ®­îc h¹ch to¸n vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1.3 N©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý trong c¸c DNNN HiÖn ®¹i hãa c¸c c«ng cô qu¶n trÞ kinh doanh nh­ c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin, theo dâi vµ xö lý mäi ph¸t sinh trong s¶n xuÊt, kinh doanh, ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh; c¸c ph­¬ng tiÖn thiÕt kÕ, t¹o d¸ng s¶n phÈm trong DNNN… Thùc hiÖn chÕ ®é qu¶n trÞ kinh doanh tiªn tiÕn, theo tiªu chuÈn ISO 9000 t¹i hÇu hÕt c¸c DNNN Häc tËp kinh nghiÖm qu¶n lý hiÖn ®¹i cña c¸c n­íc. HÖ thèng kÕ to¸n, thèng kª ph¶i phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. B¾t buéc thùc hiÖn chÕ ®é c«ng khai b¸o c¸o tµi chÝnh hµng n¨m vµo quý ®Çu n¨m sau cho réng r·i c«ng chóng biÕt. T¹o lËp m¹ng l­íi kiÓm tra b»ng ph­¬ng tiÖn c«ng nghÖ th«ng tin tõ DNNN ®Õn tæng c«ng ty. C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh Nhµ n­íc vµ ®Õn c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc. §æi míi ph­¬ng ph¸p thanh tra, kiÓm tra cña c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc, chñ yÕu dùa vµo hÖ thèng ph­¬ng tiÖn hiÖn ®¹i nµy. H×nh thµnh thÞ tr­êng ®éi ngò c¸c bé qu¶n trÞ kinh doanh, thùc hiÖn c¬ chÕ tuyÓn chän vµ hîp ®ång sö dông c¸n bé qu¶n trÞ doanh nghiÖp mét c¸ch réng r·i. Gi¸m ®èc doanh nghiÖp lµ mét nghÒ trong x· héi, chÕ ®é thï lao g¾n víi hiÖu qu¶ kinh doanh cã tµi n¨ng vµ phÈm chÊt ®¹o ®øc, ®iÒu hµnh doanh nghiÖp cã hiÖu qu¶. 1.4 Qu¶n lý vµ sö dông cã hiÖu qu¶ lao ®éng trong c¸c DNNN §èi víi ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý DNNN, cÇn cã chÝnh s¸ch thu hót c¸n bé cã tµi, cã ®øc vµo lµm trong DNNN. TiÕn hµnh quy ho¹ch ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i vµ båi d­ìng nh÷ng kiÕn thøc vÒ ph¸p luËt, kinh tÕ thÞ tr­êng vµ bæ sung nh÷ng kiÕn thøc qu¶n lý hiÖn ®¹i… nh»m trang bÞ cho ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý DNNN cã ®ñ kiÕn thøc vµ n¨ng lùc ®Ó qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh DNNN ®¸p øng yªu cÇu c¹nh tranh vµ héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ. §èi víi nh÷ng ng­êi lao ®éng trong DNNN cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o, båi d­ìng th­êng xuyªn ®Ó n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n vµ kü n¨ng nghÒ nghiÖp theo h­íng tiÕp cËn nhanh vµ sö dông thµnh th¹o c¸c trang thiÕt bÞ, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Gi¶i quyÕt sè lao ®éng d«i d­: §èi víi lao ®éng d«i d­, ®©y lµ vÊn ®Ò tån t¹i cã tÝnh lÞch sö do qu¸ tr×nh ph¸t triÓn DNNN tõ l©u dån tÝch l¹i, còng cã phÇn do quan niÖm ch­a ®óng vÒ nhiÖm vô x· héi cña DNNN, cã phÇn do doanh nghiÖp gÆp rñi ro trong kinh doanh. V× vËy, kh«ng thÓ ®¬n gi¶n coi ®©y lµ vÊn ®Ò kinh doanh cña doanh nghiÖp, kh«ng thÓ chØ do doanh nghiÖp tù gi¶i quyÕt ®­îc. Víi sè lao ®éng d«i d­ rÊt lín nh­ hiÖn nay, kh«ng thÓ trong mét thêi gian ng¾n cã thÓ gi¶i quyÕt døt ®iÓm ngay ®­îc; nh­ng cÇn cã kÕ ho¹ch khÈn tr­¬ng, chñ ®éng vµ cã c¬ chÕ, chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó trong kho¶ng vµi ba n¨m c¬ b¶n cã thÓ chuyÓn hÕt sè lao ®éng nµy ra khái doanh nghiªp, sau ®ã tiÕp tôc gi¶i quyÕt dÇn, ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ t¨ng ®­îc hiÖu qu¶ kinh doanh vµ søc c¹nh tranh cña DNNN khi lé tr×nh gi¶m thuÕ quan cña kinh tÕ khu vùc AFTA sÏ diÔn ra tõ n¨m 2006. VËn dông vµ bæ sung c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt hiÖn hµnh ®Ó gi¶i quyÕt sè lao ®éng d«i d­ theo h­íng: doanh nghiÖp chÞu mét phÇn, cßn l¹i lµ ng©n s¸ch g¸nh v¸c ®Ó hç trî ng­êi lao ®éng ®µo t¹o l¹i hoÆc ®µo t¹o nghÒ míi, trî cÊp th«i viÖc, gi¶m tuæi nghØ h­u; cho ng­êi lao ®éng vay vèn theo ch­¬ng tr×nh viÖc lµm quèc gia; ®Èy m¹nh xuÊt khÈu lao ®éng; cã chÝnh s¸ch hç trî cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ khi t¹o thªm ®­îc viÖc lµm, hót bít lao ®«ng d«i d­ ra lÇn nµy tõ DNNN; khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tiÕp tôc më réng s¶n xuÊt, kinh doanh ®Ó thu hót lao ®éng. 1.5 Lµnh m¹nh hãa t×nh h×nh tµi chÝnh cña DNNN §Ó cñng cè c¸c DNNN mµ Nhµ n­íc cÇn gi÷ 100% vèn hoÆc sÏ cæ phÇn hãa, cÇn gi¶i quyÕt døt ®iÓm c¸c kho¶n c«ng nî kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng lao ®éng d«i d­ ë c¸c DNNN hiÖn nay. - §èi víi c¸c kho¶n c«ng nî ®· ®­îc x¸c nhËn lµ kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n tõ n¨m 1991 trë vÒ tr­íc dån tÝch l¹i vµ tõ sau n¨m 1991 ®Õn nay ®Ò nghÞ gi¶i quyÕt nh­ sau: §¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n vµ vèn, kÓ c¶ ®Êt ®ai DNNN ®ang sö dông, x¸c ®Þnh ®­îc ®Çy ®ñ t×nh h×nh vèn thùc cã cña DNNN vµ xö lý døt ®iÓm c¸c kho¶n nî cña DNNN lµm lµnh m¹nh hãa tµi chÝnh ®Ó DNNN cã thÓ tiÕp tôc vay vèn ho¹t ®éng vµ ho¹ch to¸n ®óng chi phÝ, ph¶n ¸nh ®óng thùc tr¹ng lç l·i. §ång thêi còng t¹o thuËn lîi cho viÖc ®Èy nhanh tiÕn tr×nh c¬ cÊu l¹i theo lÜnh vùc vµ quy m« mµ Nhµ n­íc cÇn gi÷ 100% vèn hoÆc cã cæ phÇn chi phèi. Kh«ng chê ph¶i lµm râ tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n míi xö lý nî, thùc tÕ c¸c kho¶n nî kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nµy t¹i hÇu hÕt c¸c DNNN lµ hËu qu¶ dån tÝch l¹i qua nhiÒu n¨m vµ cã nguyªn nh©n. Sö dông tæng hîp mét phÇn nguån lùc tµi chÝnh cña Nhµ n­íc (xãa nî ng©n s¸ch, sö dông qòy hç trî s¾p xÕp vµ cæ phÇn hãa DNNN…); mét phÇn qòy bï ®¾p rñi ro cña ng©n hµng; tæ chøc l¹i mét sè c«ng ty mua, b¸n nî ho¹t ®éng trong mét thêi gian dµi ®Ó mua nî cña c¸c DNNN; nh÷ng kho¶n nî cña DNNN ®èi víi ng©n hµng th­¬ng m¹i mµ DNNN cã triÓn väng ph¸t triÓn th× cho phÐp chuyÓn nî thµnh vèn cæ phÇn; b¸n nh÷ng tµi s¶n, vËt t­ kh«ng cÇn dïng vµ hµng hãa ø ®äng; cuèi cïng lµ dïng mét phÇn Ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®Ó xö lý nî khi c¸c kho¶n trªn ®©y ch­a gi¶i quyÕt ®ñ (kÓ c¶ biÖn ph¸p ph¸t hµnh c«ng tr¸i vµ ph¸t hµnh tiÒn trong thêi ®iÓm cho phÐp). - Kh«ng tiÕn hµnh xãa nî ®èi víi c¸c kho¶n nî ng©n hµng v× sÏ g©y ph¶n øng t¸c h¹i d©y chuyÒn ®Õn ng­êi cho vay. §ång thêi kh«ng ¸p dông h×nh thøc ph©n bæ c¸c kho¶n nî dån tÝch l¹i tõ l©u vµ kh«ng cßn kh¶ n¨ng ®ßi ®­îc vµo chi phÝ s¶n xuÊt hiÖn t¹i, v× nh­ vËy sÏ lµm t¨ng gi¸ thµnh mét c¸ch gi¶ t¹o, DNNN kh«ng thÓ ho¹t ®éng kinh doanh b×nh th­êng, sím muén g× còng sÏ l¹i dÉn ®Õn ®æ vì, trong lóc s¾p tíi, ViÖt Nam sÏ tham gia s©u réng vµo AFTA, APEC, WTO mµ DNNN v¬i t­ c¸ch chñ lùc trong héi nhËp ph¶i cã ®ñ c¹nh tranh héi nhËp. 2. §æi míi tæ chøc qu¶n lý hÖ thèng DNNN §æi míi tæ chøc qu¶n lý hÖ thèng DNNN nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ tæng thÓ cña khu vùc DNNN trªn c¬ së thùc hiÖn ®ång bé c¸c biÖn ph¸p vÒ s¾p xÕp, c¬ cÊu l¹i c¸c DNNN hiÖn cã, cæ phÇn hãa DNNN, ®æi míi tæ chøc qu¶n lý, thùc hiÖn giao, b¸n, kho¸n kinh doanh, cho thuª vµ ph¸ s¶n DNNN. §èi víi viÖc thµnh lËp míi c¸c DNNN cÇn tiÕn hµnh thÈm ®Þnh, kiÓm tra chÆt chÏ, nghiªm ngÆt vµ ph¶i ®ñ ®iÒu kiÖn vÒ vèn, c«ng nghÖ, qu¶n lý. C¸c doanh nghiÖp míi thµnh lËp bao gåm h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹nh mét thµnh viªn lµ Nhµ n­íc vµ c«ng ty cæ phÇn cã vèn Nhµ n­íc chi phèi. §Èy m¹nh cæ phÇn hãa DNNN §èi víi c¸c DNNN hoÆc bé phËn DNNN mµ Nhµ n­íc kh«ng cÇn n¾m gi÷ 100% vèn th× thùc hiÖn cæ phÇn hãa. §©y lµ biÖn ph¸p quan träng ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­ thuéc së h÷u Nhµ n­íc, t¹o ®éng lùc cho ho¹t ®éng kinh doanh, thu hót thªm vèn ®Çu t­ cña x· héi, ph¸t huy vai trß lµm chñ doanh nghiÖp cña ng­êi lao ®éng t¹i doanh nghiÖp vµ t¨ng c­êng sù kiÓm so¸t cña x· héi, chèng l·ng phÝ, tham nhòng. PhÇn vèn b¸n cæ phÇn thu ®­îc chØ dïng ®Ó hç trî, ®Çu t­ cho chÝnh c¸c c«ng ty cæ phÇn hãa vµ mét phÇn ®Ó ®Çu t­ cho c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt, kinh doanh quan träng, t¹o nguån tµi chÝnh ®Ó ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n. Ph­¬ng thøc cæ phÇn hãa ph¶i ®­îc ®æi míi phï hîp víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng: chuyÓn tõ ®¸nh gi¸ tµi s¶n do c¸c c¬ qu¶n Nhµ n­íc tiÕn hµnh hoÆc doanh nghiÖp tù ®¸nh gi¸ tµi s¶n cña doanh nghiÖp, sang ®Êu gi¸ b¸n cæ phiÕu c«ng khai trªn thÞ tr­êng (lµm thÝ ®iÓm ®Ó rót kinh nghiÖm thùc hiÖn); ­u tiªn b¸n cho c¸n bé c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp; nh­ng còng cÇn dµnh mét phÇn ®Ó b¸n ra ngoµi doanh nghiÖp nh»m thu hót vèn vµ c¸c n¨ng lùc kinh doanh trong x· héi. ViÖc huy ®éng vèn th«ng qua con ®­êng b¸n cæ phÇn kh«ng nªn h¹n chÕ sè cæ phÇn ®­îc mua ®èi víi mçi ph¸p nh©n hoÆc thÓ nh©n ®Ó t¨ng quy m« vèn doanh nghiÖp; tr­êng hîp n­íc ngoµi mua cæ phÇn th× kh«ng qu¸ 30%. Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch doanh nghiÖp cæ phÇn hãa sö dông nhiÒu lao ®éng d«i d­, ®«ng thêi c¬ quan Nhµ n­íc ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ sau cæ phÇn hãa, kh«ng ph©n biÖt ®èi xö sau cæ phÇn hãa. C¸c c«ng ty thµnh viªn cña tæng c«ng ty sau cæ phÇn hãa nÕu Nhµ n­íc cã cæ phÇn chi phèi th× vÉn lµ thµnh viªn cña tæng c«ng ty. Thùc hiÖn viÖc giao, b¸n vµ kho¸n kinh doanh, cho thuª ®èi víi nh÷ng DNNN cã quy m« nhá (cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ quy m« doanh nghiÖp cho tõng ngµnh, lÜnh vùc). ViÖc giao lµ giao cho ng­êi lao ®éng t¹i doanh nghiÖp ®Ó chuyÓn së h÷u tõ së h÷u Nhµ n­íc sang së h÷u tËp thÓ t¹i doanh nghiÖp; viÖc b¸n doanh nghiÖp còng ­u tiªn cho c«ng nh©n viªn t¹i doanh nghiÖp; sau ®ã míi b¸n ra bªn ngoµi doanh nghiÖp, tiÒn thu ®­îc chñ yÕu lµ ®Ó thanh to¸n nî nÇn, thùc hiÖn chÝnh s¸ch®èi víi sè lao ®éng d«i d­, cßn l¹i lµ ®Ó hç trî ®Çu t­ cho c¸c doanh nghiÖp sau cæ phÇn hãa vµ 100% vèn Nhµ n­íc ®Ó ®æi míi c«ng nghÖ. Khi kho¸n kinh doanh, cho thuª doanh nghiÖp, së h÷u vÉn cßn lµ Nhµ n­íc, Nhµ n­íc chØ giao, cho thuª quyÒn sö dông tµi s¶n Nhµ n­íc. CÇn cã kÕ ho¹ch cô thÓ, s¬ kÕt sau mçi ®ît ®Ó më ra thùc hiÖn trªn diÖn réng ®èi víi DNNN thuéc lo¹i nµy. 2.2 Thùc hiÖn chÕ ®é c«ng ty ®èi víi c¸c DNNN vµ tæ chøc C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh Nhµ n­íc Thùc hiÖn viÖc chuyÓn tÊt c¶ c¸c DNNN sang thùc hiÖn chÕ ®é c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn lµ Nhµ n­íc (100% vèn nhµ n­íc) hoÆc c«ng ty cæ phÇn cã vèn Nhµ n­íc (nÕu thùc hiÖn cæ phÇn hãa) theo tinh thÇn NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø ba Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng khãa IX. Nguyªn t¾c c¬ b¶n cña chÕ ®é c«ng ty lµ: - Nhµ n­íc kh«ng giao vèn mµ chuyÓn sang ph­¬ng thøc ®Çu t­ vèn cho DNNN th«ng qua C«ng ty ®Çu t­ tµi chinh Nhµ n­íc, ®ång thêi doanh nghiÖp tù bæ sung vèn th«ng qua thÞ tr­êng vèn. - C«ng ty Nhµ n­íc lµ mét ph¸p nh©n kinh tÕ ®Çy ®ñ, cã tµi s¶n riªng, vèn riªng, cã quyÒn tù chñ trong kinh doanh nh­ doanh nghiÖp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, bao gåm: quyÒn tù ®Þnh ®o¹t trong kinh doanh, trªn c¬ së ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn do c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc ®Æt ra lóc thµnh lËp doanh nghiÖp (®¶m b¶o hiÖu qu¶ ®ång vèn, gi÷ vai trß chñ ®¹o trong lÜnh vùc ®­îc ph©n c«ng…); quyÒn ®Þnh ®o¹t vÒ vèn vµ tµi s¶n thuéc së h÷u cña c«ng ty; quyÒn quyÕt ®Þnh vÒ nh©n sù ®Ó ®¶m b¶o ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt; chÞu tr¸ch nhiÖm ®Çy ®ñ vÒ c¸c mèi quan hÖ ph¸p luËt hµnh chÝnh tµi s¶n thuéc së h÷u cña c«ng ty. Nhµ n­íc cÇn ban hµnh LuËt vÒ sö dông vèn Nhµ n­íc trong kinh doanh thay thÕ cho LuËt DNNN hiÖn hµnh, ®Ó x¸c ®Þnh quyÒn, tr¸ch nhiÖm cña tËp thÓ vµ c¸ nh©n sö dông vèn Nhµ n­íc ®Ó kinh doanh. - Héi ®ång qu¶n trÞ lµ ®¹i diÖn chñ së h÷u trùc tiÕp c¸c nguån vèn t¹i doanh nghiÖp, do c¸c chñ së h÷u cö ra vµ ®­îc sù c«ng nhËn cña c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn. C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh Nhµ n­íc (hoÆc tæng c«ng ty) cö ®¹i diÖn tham gia héi ®ång qu¶n trÞ t¹i c¸c doanh nghiÖp cã vèn cña Nhµ n­íc thuéc nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc quan träng. §èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn Nhµ n­íc trong c¸c ngµnh, lÜnh vùc kh¸c, C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh cã thÓ ñy quyÒn cho ng­êi ®¹i diÖn së h÷u cña Nhµ n­íc t¹i DNNN. - Nhµ n­íc thùc hiÖn quyÒn cña ng­êi chñ së h÷u t¹i c«ng ty Nhµ n­íc th«ng qua C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh Nhµ n­íc vµ c¸c thµnh viªn héi ®ång qu¶n trÞ ë c¸c tæng c«ng ty, c«ng ty do C«ng ty ®Çu ty tµi chÝnh Nhµ n­íc (hoÆc tæng c«ng ty) cö ra. C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh Nhµ n­íc (hoÆc tæng c«ng ty) trùc tiÕp chØ ®¹o c¸c thµnh viªn héi ®ång qu¶n trÞ do m×nh cö ra. C¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc bao gåm c¸c Bé, ñy ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng thùc hiÖn quyÒn qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi mäi lo¹i h×nh doanh nghiÖp, hoµn toµn kh«ng can thiÖp trùc tiÕp vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c c«ng ty Nhµ n­íc, kh«ng ph©n biÑt c«ng ty Nhµ n­íc, trung ­¬ng, ®Þa ph­¬ng. §i liÒn víi thùc hiÖn chÕ ®é c«ng ty nh­ trªn cÇn tæ chøc c«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh Nhµ n­íc; cã c¸c c«ng ty chi nh¸nh theo mét sè ngµnh (®Çu t­ vµo kÕt cÊu h¹ tÇng, khu vùc n«ng th«n, s¶n xuÊt t­ liÖu s¶n xuÊt, hµng tiªu dïng…) trªn mét ®Þa bµn kinh tÕ ph¸t triÓn vµ trªn c¸c vïng cña ®Êt n­íc. C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh Nhµ n­íc lµ mét tæ chøc tµi chÝnh do Nhµ n­íc thµnh lËp, cã chøc n¨ng kinh doanh vèn th«ng qua ®Çu t­ t¹i c¸c tæng c«ng ty, c«ng ty cã vèn Nhµ n­íc chiÕm 100%, cã cæ phÇn Nhµ n­íc chi phèi hoÆc tham gia. Trong nh÷ng n¨m tr­íc m¾at vèn ®iÒu lÖ cña C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh Nhµ n­íc gi÷ 100% lµ cña Nhµ n­íc. Chøc n¨ng chñ yÕu cña c«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh Nhµ n­íc lµ: §¹i diÖn cho Nhµ n­íc n¾m gi÷ quyÒn së h÷u (quyÒn cæ ®«ng) ®èi víi sè vèn Nhµ n­íc ®­îc ®Çu t­ vµo c¸c doanh nghiÖp. Th«ng qua viÖc ®Çu t­ vèn vµo c¸c doanh nghiÖp b¶o ®¶m hiÖu qu¶ sö dông vèn, b¶o toµn vµ ph¸t triÓn sè vèn Nhµ n­íc do c¸c c«ng ty kinh doanh. Cö ng­êi ®¹i diÖn vµo héi ®ång qu¶n trÞ c¸c tæng c«ng ty, c«ng ty hoÆc lµm gi¸m ®èc c¸c c«ng ty Nhµ n­íc lo¹i nhá, kh«ng cã héi ®«ng qu¶n trÞ. Qu¶n lý c¸c nguån thu tõ viÖc ®Çu t­ vèn vµo c¸c doanh nghiÖp (lîi nhuËn sau thuÕ cña doanh nghiÖp 100% vèn Nhµ n­íc, cæ tøc ®­îc chia tõ c¸c doanh nghiÖp cã cæ phÇn cña Nhµ n­íc …) ®Ó tiÕp tôc ®Çu t­ vµo c¸c doanh nghiÖp, n©ng cao hiÖu qu¶ ®ång vèn. KiÓm tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty Nhµ n­íc. Tõ nay ®Õn n¨m 2005, C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh Nhµ n­íc qu¶n lý sè cæ phÇn cña Nhµ n­íc trong c¸c DNNN ®· cæ phÇn hãa; qu¶n lý phÇn vèn Nhµ n­íc trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi; qu¶n lý vèn Nhµ n­íc trong c¸c c«ng ty Nhµ n­íc ®éc lËp; sau ®ã tiÕn ®Õn qu¶n lý vèn Nhµ n­íc trong c¸c tæng c«ng ty 90 vµ 91. C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh Nhµ n­íc do Thñ t­íng chÝnh phñ quyÕt ®Þnh thµnh lËp vµ lµ ®¬n vÞ kinh tÕ trùc thuéc ChÝnh phñ, C«ng ty cã héi ®ång qu¶n trÞ ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ bæ nhiÖm, do mét Phã Thñ t­íng lµm chñ tÞch héi ®ång qu¶n trÞ vµ Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh lam Phã chñ tÞch héi ®ång qu¶n trÞ 2.3 §æi míi m« h×nh tæng c«ng ty Nhµ n­íc Theo tinh thÇn cña NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø ba Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng khãa IX, tõ thùc tiÔn c¸c ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam hiÖn nay vµ trªn c¬ së ho¹t ®éng cña c¸c tæng c«ng ty 90, 91 võa qua, cÇn thiÕt tiÕn hµnh x©y dùng m« h×nh thÝ ®iÓm tæng c«ng ty theo nguyªn t¾c tæ chøc c«ng ty mÑ – c«ng ty con theo nguyªn t¾c sau: Nhµ n­íc ®Çu t­ vèn cho c¸c tæng c«ng ty th«ng qua C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh Nhµ n­íc. Tæng c«ng ty cã thÓ huy ®éng thªm cæ phÇn hoÆc tõ c¸c nguån vay. Tæng c«ng ty víi t­ c¸ch lµ "c«ng ty mÑ" ®Çu t­ vèn th«ng qua c«ng ty tµi chÝnh cña tæng c«ng ty cho c¸c thµnh viªn d­íi d¹ng c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n 100% vèn Nhµ n­íc hoÆc c«ng ty cæ phÇn mµ Nhµ n­íc chi phèi hoÆc th©m nhËp vèn vµo c¸c tæng c«ng ty cæ phÇn cïng ngµnh nghÒ ®Ó Nhµ n­íc chi phèi nÕu cÇn thiÕt. Tæng c«ng ty ®­îc chia l·i vµ cïng chÞu lç theo vèn gãp víi c¸c c«ng ty thµnh viªn (bao gåm c«ng ty thµnh viªn 100% vèn Nhµ n­íc vµ c«ng ty thµnh viªn cã vèn Nhµ n­íc chi phèi) vµ c¸c c«ng ty mµ tËp ®oµn cã tham gia vèn nh­ng kh«ng cã møc chi phèi. Tæng c«ng ty cö ®¹i diÖn tham gia héi ®ång qu¶n trÞ cña c¸c c«ng ty thµnh viªn nÕu lµ c«ng ty cæ phÇn; ®¹i diÖn nµy cã quyÒn biÓu quyÕt t­¬ng øng víi vèn gãp. Tæng c«ng ty chi phèi ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty thµnh viªn th«ng qua c¸c thµnh viªn ®¹i diÖn nµy. Tæng c«ng ty cö gi¸m ®èc c«ng ty thµnh viªn nÕu lµ c«ng ty 100% vèn Nhµ n­íc. Tæng c«ng ty h¹ch to¸n ®éc lËp vµ nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp (tÝnh trªn phÇn lîi nhuËn thu ®­îc tõ ®Çu t­ vèn) cho Nhµ n­íc. C¸c c«ng ty thµnh viªn còng h¹ch to¸n ®éc lËp vµ trùc tiÕp nép tÊt c¶ c¸c lo¹i thuÕ theo luËt ®Þnh cho Nhµ n­íc. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c c«ng ty thµnh viªn, bé m¸y cña tæng c«ng ty ph¶i cã ®ñ tr×nh ®é, n¨ng lùc, tËp trung lµm tèt c¸c viÖc sau ®©y: Dù b¸o chiÕn l­îc kinh doanh vµ c«ng khai c¸c b¸o c¸o dù b¸o kiÕn l­îc ®ã cho c¸c c«ng ty thµnh viªn. Nghiªn cøu, tiÕp thÞ, më m¹nh thÞ tr­êng c¶ trong vµ ngoµi n­íc, ph©n c«ng thÞ tr­êng, x©y dùng chiÕn l­îc, s¸ch l­îc chiÕm lÜnh thÞ tr­êng cho c¸c c«ng ty thµnh viªn. Nghiªn cøu, ®Þnh h­íng ®æi míi c«ng nghÖ, nghiªn cøu tiÕp thu vµ chuyÓn giao, øng dông c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cña chuyªn ngµnh cho c¸c c«ng ty thµnh viªn. KiÓm tra, ph¸t hiÖn sai sãt cña c¸c c«ng ty thµnh viªn, gi¶m thiÓu rñi ro trong kinh doanh trªn c¬ së hiÖn ®¹i hãa c¸c ph­¬ng tiÖn qu¶n lý cña tæng c«ng ty. Quy ho¹ch ®µo t¹o, båi d­ìng, thu hót c¸n bé cã ®ñ tµi, ®øc. Tham gia héi ®ång qu¶n trÞ cña Tæng c«ng ty vµ cña c¸c c«ng ty thµnh viªn (nÕu lµ c«ng ty cæ phÇn), ngoµi sè ®¹i diÖn chñ së h÷u, cÇn cã mét sè nhµ kinh doanh giái do C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh Nhµ n­íc thuª (®èi víi tæng c«ng ty) hoÆc héi ®ång qu¶n trÞ tæng c«ng ty thuª (®èi víi c«ng ty thµnh viªn) ®Ó tham gia ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc. Thµnh lËp mét sè tËp ®oµn kinh tÕ cña Nhµ n­íc cã vÞ trÝ xøng ®¸ng trong khu vùc ASEAN (nh­ b­u chÝnh – viÔn th«ng, ®iÖn, hµng h¶i…) víi b­íc ®i vµ c¸ch lµm chÆt chÏ, thÝch hîp. Song song víi viÖc chuyÓn mét sè tæng c«ng ty sang ho¹t ®éng theo m« h×nh nh­ trªn vµ tæ chøc mét sè tËp ®oµn kinh tÕ cña Nhµ n­íc, cÇn cñng cè c¸c tæng c«ng ty hiÖn cã vÒ c¸c mÆt quan träng sau ®©y: Hoµn chØnh c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn ®· ®­îc x©y dùng ®Ó tr×nh c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn phª duyÖt (®èi víi tæng c«ng ty 91 lµ Thñ t­íng ChÝnh phñ, ®èi víi tæng c«ng ty 90 lµ Bé tr­ëng hoÆc Chñ tÞch UBND tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng), lµm c¨n cø cho viÖc x©y dùng ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt, kinh doanh vµ ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ cña tæng c«ng ty vµ c¸c c«ng ty thµnh viªn. ChuyÓn tæng c«ng ty vµ c¸c c«ng ty thµnh viªn sang thùc hiÖn chÕ ®é c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn lµ Nhµ n­íc hoÆc c«ng ty cæ phÇn cã vèn Nhµ n­íc chi phèi (nÕu c«ng ty thµnh viªn ®ã thùc hiÖn cæ phÇn hãa). TiÕn hµnh ph©n c«ng l¹i s¶n xuÊt trong tæng c«ng ty theo c¶ chiÒu däc vµ chiÒu ngang, t¹o sù liªn kÕt chÆt chÏ trong kinh doanh. Gi¶i quyÕt døt ®iÓm c¸c tån ®äng vÒ c«ng nî, "lµm s¹ch" t×nh h×nh tµi chÝnh cña tæng c«ng ty vµ c¸c thµnh viªn, gi¶i quyÕt sè lao ®éng d«i d­; bæ sung ®ñ vèn cho tæng c«ng ty vµ doanh nghiÖp thµnh viªn phï hîp víi ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt, kinh doanh; ®iÒu chØnh l¹i vèn gi÷a c¸c thµnh viªn. TiÕn hµnh thµnh lËp C«ng ty §Çu t­ tµi chÝnh ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng kinh doanh c¸c nguån vèn ®Çu t­ vµo DNNN vµ doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh, lµ mét doanh nghiÖp cña nhµ n­íc h×nh thøc ho¹t ®éng nh­ mét c«ng ty tµi chÝnh cã chøc n¨ng lµm cho ®ång vèn cña Nhµ n­íc ®­îc b¶o toµn vµ ngµy cµng ph¸t triÓn. Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu huy ®éng vèn ®Ó tæng c«ng ty ®Çu t­ vµo c¸c c«ng ty thµnh viªn vµ th©m nhËp vèn vµo c¸c c«ng ty cïng ngµnh nghÒ ë c¸c thµnh phÇnkinh tÕkh¸c, h×nh thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn cã vèn chi phèi cña Nhµ n­íc. §µo t¹o, båi d­ìng, n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé qu¶n trÞ doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng. X©y dùng dù b¸o, x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn, nghiªn cøu vµ øng dông khoa häc c«ng nghÖ, xóc tiÕn th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ cña c¸c tæng c«ng ty. Cñng cè tæ chøc c¸c héi ®ång qu¶n trÞ tæng c«ng ty. Tæ chøc ®¶ng cña tæng c«ng ty tïy theo ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng cña tõng tæng c«ng ty mµ tæ chøc theo m« h×nh §¶ng ñy toµn tæng c«ng ty hoÆc §¶ng ñy bé phËn ®Çu n·o tæng c«ng ty; c¸c c«ng ty thµnh viªn sinh ho¹t ®¶ng theo ®Þa bµn l·nh thæ. Tõng b­íc chuyÓn dÇn c¸c tæng c«ng ty 90 vµ 91 sang ho¹t ®éng theo m« h×nh "c«ng ty mÑ", "c«ng ty con" nh­ ®· kiÕn nghÞ ë trªn. Cã biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó thùc hiÖn giao, b¸n, kho¸n kinh doanh, cho thuª c¸c DNNN ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶. 3. N©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi DNNN 3.1. §æi míi m¹nh mÏ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý ®èi víi DNNN M«i tr­êng kinh doanh cña DNNN mµ tr­íc hÕt lµ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch lµ tiÒn ®Ò, ®iÒu kiÖn cho DNNN ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, ®ång thêi ®¶m b¶o cho c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc thùc hiÖn nhiÖm vô qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi DNNN theo ®óng chøc n¨ng, nhiÖm vô ®­îc giao. Do ®ã, viÖc t¹o lËp m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi cã ý nghÜa rÊt lín trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña DNNN. M«i tr­êng kinh doanh ®­îc hoµn thiÖn theo c¸c h­íng chñ yÕu nh­: hoµn thiÖn ph¸p luËt, chÝnh s¸ch, trong ®ã ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh, ®Çu t­ ®èi víi DNNN. §æi míi chÝnh s¸ch theo h­íng t¨ng c­êng quyÒn tù chñ vÒ tµi chÝnh, ®Çu t­, lùa chän ph­¬ng ¸n kinh doanh, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó c¸c doanh nghiÖp huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc nh­ ®Êt ®ai, vèn, c«ng nghÖ, lao ®éng. Ngoµi ra, viÖc t¹o lËp thÞ tr­êng ®ång bé, thèng nhÊt trong c¶ n­íc t¹o tiÒn ®Ò quan träng ®Ó c¸c DNNN thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ s¶n phÈm, hµng hãa, dÞch vô tøc lµ n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu ra vµ nh­ vËy gãp phÇn n©ng cao hiÖu qña ho¹t ®éng chung cña DNNN. 1)C¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®èi víi DNNN cÇn phï hîp víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, Nhµ n­íc ®Çu t­ cho DNNN th«ng qua C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh Nhµ n­íc, ®ång thêi DNNN ®­îc tù do tiÕp cËn víi c¸c nguån vèn trªn thÞ tr­êng ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn; c¹nh tranh trªn cïng mét mÆt b»ng ph¸p luËt, m¹nh ®­îc yÕu thua, cã t¨ng tr­ëng, nh­ng còng cã rñi ro, ph¸ s¶n; DNNN kinh doanh thu hÑp hoÆc më réng s¶n xuÊt kinh doanh tïy thuéc quan hÖ cung cÇu vµ lîi nhuËn; ®èi víi DNNN, c¸c yÕu tè søc lao ®éng, chÊt x¸m, bÊt ®éng s¶n, quyÒn sö dông ®¸t, nh©n lùc qu¶n trÞ kinh doanh… ®Òu lµ nh÷ng yÕu tè hµng hãa, DNNN ®­îc quyÒn tù quyÕt ®Þnh theo ph¸p luËt. CÇn rµ so¸t l¹i c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®Ó bæ sung, ®iÒu chØnh phï hîp víi nh÷ng yªu cÇu trªn. 2)C¬ chÕ chÝnh s¸ch ph¶i ®¶m b¶o quyÒn tù chñ kinh doanh cña c¸c DNNN nh­ doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Héi ®ång qu¶n trÞ trong DNNN (hoÆc gi¸m ®èc, víi c¸c doanh nghiÖp kh«ng cã héi ®ång qu¶n trÞ) cã quyÒn ®Þnh ®o¹t trong kinh doanh theo ph¸p luËt nh­: DNNN ®Þnh h­íng kinh doanh theo quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng phï hîp víi môc tiªu thµnh lËp vµ ®iÒu lÖ ho¹t ®éng cña DNNN. DNNN tù quyÕt ®Þnh ®Çu t­ theo ph©n cÊp réng h¬n, hoµn toµn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hiÖu qu¶ ®Çu t­. Nhµ n­íc kh«ng can thiÖp, chØ ®Þnh viÖc vay vèn cña ng©n hµng ®Ó kinh doanh mµ ng©n hµng tù ®Þnh ®o¹t trªn c¬ së c¨n cø vµo hiÖu qu¶ dù ¸n. DNNN hoµn toµn tù quyÕt ®Þnh viÖc thanh lý tµi s¶n d­ thõa, ø ®äng, kh«ng dïng ®Õn, c¸c hµng hãa tån ®äng. DNNN tù quyÕt ®Þnh vÒ møc tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng cho héi ®ång qu¶n trÞ, gi¸m ®èc vµ ng­êi lao ®éng trªn c¬ së c¨n cø vµo hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt, kinh doanh. TiÒn l­¬ng lµ mét yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt, do c«ng ty tù quyÕt ®inh c¨n cø vµo t×nh h×nh s¶n xuÊt, tiªu thô vµ gi¸ c¶ s¶n phÈm ®­îc thÞ truêng chÊp nhËn, kh«ng h¹n chÕ møc tèi ®a, kh«ng bÞ gß bã bëi ®¬n gi¸ l­¬ng vµ c¸c thang, b¶ng l­¬ng nh­ c«ng chøc Nhµ n­íc. Nhµ n­íc ban hµnh quy ®Þnh lµm c¬ së vÒ ph¸p lý cho viÖc tÝnh to¸n l­¬ng cña DNNN trªn c¬ së hiÖu qu¶ kinh doanh ®ång vèn Nhµ n­íc ®Çu t­. VÒ c¸c kho¶n chi tiªu trong qu¶n lý, tiÕp kh¸ch, hoa hång m«i giíi (do héi ®ång qu¶n trÞ quyÕt ®Þnh c¨n cø vµo hiÖu qu¶ kinh doanh). DNNN tù quyÕt ®Þnh viÖc ph©n phèi vµ trÝch lËp c¸c qòy tõ lîi nhuËn ®Ó l¹i; Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c«ng ty tiÕt kiÖm tiªu dïng ®Ó dµnh vµo viÖc t¸i ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh theo ph­¬ng thøc cµng tiÕt kiÖm ®­îc nhiÒu th× cµng cã lîi cho c«ng nh©n vµ c¸n bé qu¶n lý. DNNN ®­îc lËp c¸c qòy dù phßng rñi ro, dù phßng thÊt nghiÖp vµ ®­îc tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt. Thùc hiÖn chÕ ®é kiÓm to¸n b¾t buéc hµng n¨m lµm c¨n cø ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña DNNN. §æi míi c¨n b¶n chÕ ®é kiÓm tra, thanh tra DNNN b»ng viÖc th«ng qua c¸c c¬ quan tµi chÝnh, Nhµ n­íc kh«ng cÇn ph¶i th©m nhËp s©u vµo tõng doanh nghiÖp. 3)C¬ chÕ, chÝnh s¸ch t¹o ®éng lùc ®èi víi c¶ c¸n bé qu¶n lý vµ ng­êi lao ®éng trong c¸c DNNN §Ó t¹o ®éng lùc m¹nh ph¶i cã c¬ chÕ, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ chÕ tµi xö lý phï hîp víi tõng ®èi t­îng trong DNNN nh­ sau: §èi víi ng­êi qu¶n trÞ doanh nghiÖp, khuyÕn khÝch b»ng c¸c hinh thøc: møc l­¬ng cao h¬n tõ kho¶ng 3-5 lÇn so víi b×nh qu©n trong doanh nghiÖp vµ ®­îc th­ëng theo tû sè lîi nhuËn ®¹t ®­îc, kh«ng khèng chÕ møc cao (phÇn ®iÒu tiÕt lµ th«ng qua thuÕ thu nhËp c¸nh©n). §èi víi ng­êi lao ®éng, khuyÕn khÝch b»ng c¸c h×nh thøc: møc l­¬ng theo h×nh thøc kho¸n; th­ëng theo ®ãng gãp vµo hiÖu qu¶ chung cña DNNN; ®­îc quyÒn chuyÓn 50% vèn tÝch lòy tõ lîi nhuËn ®Ó l¹i DNNN ®­îc t¹o ra tõ c¸c kho¶n vay ®Ó kinh doanh thµnh cæ phÇn cña ng­êi lao ®éng vµ cña gi¸m ®èc doanh nghiÖp (trong ®ã, cæ phÇn cña gi¸m ®èc cã thÓ b»ng 5-10 lÇn sè cæ phÇn b×nh qu©n cña mét c«ng nh©n t¹i DNNN ®ã). §èi víi ng­êi lao ®éng ph¶i t¹o ra phong trµo thi ®ua s©u réng trong c¸c DNNN ®Ó mçi ng­êi lao ®éng ph¶i kh«ng ngõng häc hái, n©ng cao tay nghÒ, n©ng bËc thî ®Ó t¨ng thu nhËp vµ gi÷ v÷ng chç lµm viÖc cña m×nh. Thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p chÕ tµi: th­ëng ®i ®«i víi ph¹t, c¶ víi ng­êi lao ®éng vµ c¸n bé qu¶n trÞ doanh nghiÖp; thùc hiÖn nghiªm tóc c¸c chÕ tµi vÒ kinh tÕ vµ h×nh sù nÕu vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ tµi chÝnh ®Ó trôc lîi hoÆc cè ý g©y thiÖt h¹i cho DNNN mµ kh«ng ph¶i rñi ro do kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Thêi gian ®iÒu hµnh DNNN cña gi¸m ®èc do héi ®«ng qu¶n trÞ quyÕt ®Þnh; nÕu ®iÒu hµnh kh«ng hiÖu qu¶, héi ®ång qu¶n trÞ sÏ cho th«i gi÷ chøc vô. 4)§æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®èi víi c¸c tæ chøc ho¹t ®éng c«ng Ých. §èi víi mét tæ chøc kinh tÕ quan träng trùc tiÕp phôc vô cho quèc phßng an ninh, Nhµ n­íc cÇn cã quy ®Þnh riªng vÒ tæ chøc, ho¹t ®éng cña DNNN nµy: Rµ so¸t l¹i danh môc ngµnh nghÒ ®Ó thu hÑp lÜnh vùc ho¹t ®éng, trªn c¬ së ®ã s¾p xÕp l¹i c¸c tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng c«ng Ých hiÖn nay. §ång thêi kiÓm so¸t thËt chÆt chÏ viÖc thµnh lËp vµ viÖc chuyÓn DNNN tõ ho¹t ®éng kinh doanh sang tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng c«ng Ých. Cã c¬ chÕ giao nhiÖm vô vµ tµi chÝnh ®èi víi c¸c DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých theo h­íng giao nhiÖm vô víi nh÷ng tiªu chuÈn râ rµng vµ tiÕn tíi ®Êu thÇu (hoÆc hîp ®ång ký víi Nhµ n­íc hµng n¨m) viÖc s¶n xuÊt mét sè s¶n phÈm vµ cung øng dÞch vô c«ng Ých; n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm vµ dÞch vô c«ng Ých. Kh«ng tæ chøc c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh phô trong c¸c tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng c«ng Ých lµm ¶nh h­ëng ®Õn viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô ho¹t ®éng c«ng Ých ®· ký kÕt víi Nhµ n­íc (lµ nhiÖm vô chÝnh). C¸c tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng c«ng Ých cña Nhµ n­íc lµm nßng cèt; ®ång thêi huy ®éng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c tham gia c¸c ho¹t ®éng c«ng Ých thuéc lÜnh vùc nhµ n­íc kh«ng cÊm (nh­ x©y dùng mét sè tuyÕn ®­êng, cÇu theo m« h×nh BOT hoÆc BT, xö lý r¸c th¶i ë c¸c ®« thÞ…), d­íi c¸c h×nh thøc ®­îc khuyÕn khÝch nh­ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn. Nhµ n­íc chØ gi÷ tû lÖ khèng chÕ ë nh÷ng lÜnh vùc träng yÕu cña ®êi sèng kinh tÕ – x· héi. Nhµ n­íc ­u tiªn ®Çu t­ vèn ban ®Çu cho c¸c tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng c«ng Ých. Ng©n s¸ch Nhµ n­íc mua l¹i c¸c s¶n phÈm, dÞch vô c«ng Ých cña c¸c tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng c«ng Ých víi ®iÒu kiÖn gi¸ thµnh s¶n phÈm ph¶i ®­îc tÝnh ®Çy ®ñ, ®óng, hîp lý vµ ®­îc xÐt duyÖt thËt chÆt chÏ. Tõng b­íc chuyÓn dÇn tõ c¬ chÕ Nhµ n­íc lµ ng­êi duy nhÊt bao tiªu toµn bé s¶n phÈm, dÞch vô cña c¸c tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng c«ng Ých sang c¬ chÕ ng­êi trùc tiÕp sö dông, trùc tiÕp h­ëng dÞch vô, tiÖn Ých c«ng céng ph¶i cã chi phÝ mét phÇn hoÆc toµn bé cho tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng c«ng Ých cung cÊp, nh­ vËy sÏ lµm thay ®æi t­ t­ëng û l¹i vµo Nhµ n­íc, thiÕu tr¸ch nhiÖm trong b¶o vÖ c¸c c«ng tr×nh c«ng céng, ®ång thêi ng­êi tiªu dïng còng cã quyÒn ®­îc trùc tiÕp gi¸m s¸t chÊt l­îng phôc vô, buéc c¸c tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng c«ng Ých ph¶i kh«ng ngõng tù hoµn thiÖn. 5)T¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c DNNN Nhµ n­íc chñ ®éng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi, thóc ®Èy sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn ®ång bé vµ tõng b­íc hoµn thiÖn c¸c lo¹i thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®Ó t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho ho¹t ®éng kinh doanh: thÞ tr­êng hµng hãa vµ dÞch vô; thÞ tr­êng lao ®éng; thÞ tr­êng khoa häc c«ng nghÖ vµ viÖc b¶o hé së h÷u trÝ tuÖ; thÞ tr­êng vèn, tiÒn tÖ vµ chøng kho¸n; thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n vµ thÞ tr­êng quyÒn sö dông ®Êt; thÞ tr­êng c¸c dÞch vô tµi chÝnh, kiÓm to¸n, t­ vÊn ph¸p lý. §Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c DNNN ngoµi viÖc c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù n©ng cao néi lùc b»ng c¸c biÖn ph¸p phï hîp, cÇn ph¶i kiªn quyÕt h¹n chÕ viÖc b¶o hé cña Nhµ n­íc ®èi víi DNNN. Thùc tÕ cho thÊy, thêi gian quan bao cÊp cña Nhµ n­íc ®èi víi DNNN vÉn ®­îc duy tr× b»ng viÖc ®Çu tõ, tÝn dông ­u ®·i, cho khoanh nî, d·n nî, ®Êt. Sù bao cÊp nµy lµ cÇn thiÕt trong thêi kú ®Çu x©y dùng ®æi míi nh»m cñng cè sù v÷ng m¹nh cña DNNN; nh÷ng tr­êng hîp bÊt kh¶ kh¸ng nh­ thiªn tai, háa ho¹n… vµ trong nh÷ng n¨m chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa nh»m h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc vÒ mÆt x· héi trong viÖc gi¶i quyÕt lao ®éng d«i d­. §· ®Õn lóc, chóng ta ph¶i thu hÑp vµ tiÕn tíi chÊm døt bao cÊp. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng th× viÖc t¹o mét m«i tr­êng ®Çu t­, kinh doanh binh ®¼ng, kh«ng bao cÊp lµ rÊt cÇn thiÕt ch¼ng nh÷ng cã lîi cho c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­, kinh doanh mµ cßn ®¸p øng ®ßi hái cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Ban Th­ ký cña Tæ chøc th­ong m¹i thÕ giíi (WTO) kh«ng ®Æt vÊn ®Ò sè l­îng DNNN cña mét quèc gia nªn nhiÒu hay Ýt mµ chØ yªu cÇu c¸c DNNN ph¶i ®­îc qu¶n lý ho¹t ®éng mét c¸ch minh b¹ch, nhÊt lµ lo¹i bá chÕ ®é bao cÊp cña nhµ n­íc lµm mÐo mã c¬ chÕ thÞ tr­êng. Xãa bá bao cÊp ®èi víi DNNN sÏ lµm cho c¸c DNNN chñ ®éng, tù lùc v­¬n lªn n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh, lo¹i bá t­ t­ëng û l¹i vµo bao cÊp cña nhµ n­íc. MÆt kh¸c, nã t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cã c¬ héi tiÕp cËn nguån lùc cña x· héi dÔ dµng vµ b×nh ®¼ng h¬n. Trong thêi gian qua, nhiÒu doanh nghiÖp trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ dÞch vô thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã DNNN chiÕm sè ®«ng tr«ng chê vµo hµng rµo b¶o h¬n lµ ®æi míi c«ng nghÖ vµ n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh. Theo ñy ban quèc gia vÒ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ, møc b¶o hé ®å nhùa cña ViÖt Nam lµ 167%; ®ß dïng gia ®×nh 108%; xe m¸y, xe ®¹p 59%; ®å uèng kh«ng cån 50%; g¹ch èp l¸t 48%; hµng may mÆc 42%; ®­êng 32,4%. Khi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ch¾c ch¾n hµng rµo b¶o hé nµy sÏ ph¶i dì bá hoÆc gi¶m tíi møc thÊp nhÊt phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. Ng­îc víi viÖc b¶o hé cao ®èi víi c«ng nghiÖp, dÞch vô, ViÖt Nam l¹i ch­a chó ý tháa ®¸ng ®èi víi hµng n«ng s¶n. Kinh nghiÖm quèc tÕ cho thÊy n«ng s¶n hiÖn ®ang lµ s¶n phÈm cuèi cïng mµ c¸c n­íc vÉn ®Êu tranh gi÷ møc b¶o hé nhÊt ®Þnh trong qu¸ tr×nh tù do hãa kinh tÕ toµn cÇu vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tª, kÓ c¶ viÖc ®µm ph¸n gia nhËp WTO. Ch¼ng h¹n nh­ Trung Quèc, khi trë thµnh thµnh viªn cña WTO, viÖc trî gi¸ n«ng s¶n vÉn duy tr× vµ chiÕm 8,5% trong tæng gi¸ trÞ n«ng s¶n cña n­íc nµy. Trong khi ®ã ë ViÖt Nam s¶n phÈm n«ng s¶n, thñy s¶n Ýt ®­îc quan t©m b¶o hé. Gi¸ g¹o, cµ phª ë bªn ngoµi thÕ nµo gÇn nh­ ®­îc nhËp khÈu nh­ thÕ ®· lµm cho ng­êi n«ng d©n ®· nghÌo l¹i cµng nghÌo. ViÖc cã b¶o hé hîp lý ®èi víi n«ng s¶n nh»m thu hÑp kho¶ng c¸ch gi÷a s¶n phÈm c«ng nghiÖp vµ s¶n phÈm n«ng nghiÖp vµ gi¶m bít rñi ro cho n«ng d©n. VÒ ®éc quyÒn, cã thÓ nãi lÜnh vùc Ýt thay ®æi nhÊt trong qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam lµ ®éc quyÒn. Do lÞch sö ®Ó l¹i, ®éc quyÒn kinh doanh ë ViÖt Nam ®­îc quyÕt ®Þnh bëi biÖn ph¸p hµnh chÝnh, chø kh«ng ph¶i th«ng qua c¹nh tranh. §éc quyÒn nh÷ng n¨m ®Çu ®· cã phÇn t¹o lùc l­îng quan träng trong thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi, kh¾c phôc hËu qu¶ thiªn tai vµ b¶o ®¶m nhiÒu s¶n phÈm, dÞch vô c«ng Ých thiÕt yÕu cho x· héi, quèc phßng. Nh­ng cÇn thÊy r»ng trong c¬ chÕ kinh tÕ míi viÖc ®éc quyÒn kinh doanh cña DNNN ®· khiÕn cho ng­êi tiªu dïng ph¶i mua hµng hãa, dÞch vô gi¸ cao, chÊt l­îng thÊp, ®ång thêi lµm cho khu vùc kinh tÕ t­ nh©n khã tån t¹i vµ ph¸t triÓn lªn ®­îc mµ cßn lµm cho DNNN n¶y sinh ý thøc bÊu vÝu vµo nhµ n­íc. Gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c DNNN ë ®©y lµ: KhuyÕn khÝch c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn kinh doanh (sím ban hµnh luËt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn kinh doanh, theo ®ã c¸c lÜnh vùc quan träng nh­ ®iÖn, n­íc, viÔn th«ng còng chÞu sù ®iÒu chØnh cña LuËt nµy). Thùc hiÖn më réng c¸c DNNN cïng kinh doanh c¸c s¶n phÈm dÞch vô ®éc quyÒn nh»m th«ng qua c¹nh tranh mµ h¹n chÕ ®éc quyÒn. Rµ so¸t vµ h¹n chÕ bít c¸c lÜnh vùc ®éc quyÒn. Kh«ng ®Ó cho ®éc quyÒn nhµ n­íc trong mét sè lÜnh vùc cÇn thiÕt biÕn thµnh ®éc quyÒn DNNN. Kh¾c phôc ngay mét sè yÕu kÐm cña DNNN nhµ n­íc ®éc quyÒn. Cho ph¸ s¶n nh÷ng doanh nghiÖp ®· héi ®ñ c¸c yÕu tè. Sau 7 n¨m thùc hiÖn LuËt ph¸ s¶n ®Õn nay, ViÖt Nam míi cã kho¶ng 40 l­ît DNNN ®­îc gi¶i quyÕt ph¸ s¶n t¹i tßa ¸n. Mét nguyªn nh©n quan träng lµ theo quy ®Þnh hiÖn hµnh th× nh÷ng ®iÒu kiÖn ph¸ s¶n DNNN cßn qu¸ chÆt chÏ. Quy ®Þnh l·nh ®¹o DNNN bÞ tuyªn bè ph¸ s¶n kh«ng ®­îc ®¶m ®­¬ng chøc vô ®ã ë bÊt kú DNNN nµo trong thêi h¹n tõ 1 ®Õn 3 n¨m, dÉn ®Õn nh÷ng ng­êi ®øng ®Çu DNNN lµm ¨n thua lç kh«ng d¹i g× mµ xin ph¸ s¶n. Tr×nh tù ­u tiªn thanh to¸n khi DNNN ph¸ s¶n lµ c¸c kho¶n nî ng©n s¸ch nhµ n­íc, l­¬ng cho ng­êi lao ®éng… sau ®ã míi ®Õn l­ît chñ nî, nªn nhiÒu chñ nî nép ®¬n yªu cÇu ®­îc tr¶ nî kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt. §Ó th¸o gì vÊn ®Ò nµy, Nhµ n­íc nªn nghiªn cøu níi láng c¸c ®iÒu kiÖn trªn, bæ sung quy ®Þnh c¬ quan s¸ng lËp DNNN cã quyÒn ®Ò nghÞ cho DNNN ph¸ s¶n vµ cã thÓ h­íng lÊy tiªu chÝ vì nî lµ ®ñ yªu cÇu tuyªn bè ph¸ s¶n DNNN. 3.2 §æi míi c¬ cÊu tæ chøc vµ chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi DNNN 1)§æi míi c¬ cÊu bé m¸y qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi DNNN CÇn g¾n tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn viÖc ®æi míi vµ ph¸t triÓn DNNN víi viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n­íc cña c¸c Bé, ñy ban nh©n d©n c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. ViÖc ®æi míi qu¶n lý DNNN ph¶i cã lé tr×nh vµ môc tiªu râ rµng, cã h­íng tíi hiÖu qu¶ kinh tÕ ®¹t ®­îc, v× sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng. Do ®ã, c¸c Ban ®æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp ph¶i ®­îc t¨ng c­êng c¶ vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm lÉn ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o hoµn thµnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm ®­îc giao. Trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn c¬ cÊu vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng míi cña hÖ thèng DNNN ph¶i coi träng viÖc lo¹i bá nh÷ng c¸i cò ®· lçi thêi, kiªn quyÕt tho¸t khái nÕp suy nghÜ cò, c¸ch lµm cò vµ kiªn tr× ñng hé c¸c chñ tr­¬ng biÖn ph¸p thóc ®Èy thùc hiÖn m« h×nh míi theo lé tr×nh chung ®· ®ª ra. §ã lµ qu¸ tr×nh kÕt hîp vai trß ®æi míi cña ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së, vai trß ®iÒu chØnh cña c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ vai trß chØ ®¹o thèng nhÊt cña Nhµ n­íc. Chóng t«i ®ång t×nh víi c¸ch ®Ò xuÊt cña Ban ®æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp trung ­¬ng r»ng c¬ cÊu tæ chøc chuyªn tr¸ch phèi hîp liªn ngµnh vÒ ®æi míi DNNN nãi riªng vµ hÖ thèng doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nãi chung, cã nhiÖm vô gióp chÝnh phñ thùc hiÖn c¸c néi dung sau: X©y dùng vµ chØ ®¹o thùc hiÖn quy ho¹ch ph¸t triÓn vµ kÕ ho¹ch ®iÒu chØnh cña khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc, cña DNNN trong chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn Phèi hîp víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng x©y dùng c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch liªn quan ®Ó ®¶m b¶o tÝnh nhÊt qu¸n, ®ång bé, phï hîp víi thùc tÕ ViÖt Nam vÒ ®æi míi doanh nghiÖp nãi chung vµ DNNN nãi riªng. Tæ chøc h­íng dÉn, gi¸m s¸t, ®iÒu hµnh vµ uèn n¾n kÞp thêi nh÷ng lÖch l¹c ®Ó ®¶m b¶o viÖc thùc hiÖn tiÕn ®é ®æi míi DNNN ®­îc thuËn lîi, theo ®óng ®­êng lèi, chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Phèi hîp víi c¸c s¸ng kiÕn cña c¬ së vÒ thÞ tr­êng, nhÊt lµ thÞ tr­êng vèn vµ c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh cña nhµ n­íc ®Ó thóc ®Èy tiÕn tr×nh ®æi míi DNNN. 2)T¨ng c­êng chøc n¨ng cña bé m¸y qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi DNNN C¸c c¬ quan nhµ n­íc c¸c cÊp kh«ng can thiÖp trùc tiÕp vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña DNNN mµ giao nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n nµy cho C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh Nhµ n­íc thùc hiÖn; c¬ quan nhµ n­íc tËp trung søc vµo viÖc ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc, ®Ò ra c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vÜ m«, c«ng bè c«ng khai c¸c dù b¸o chiÕn l­îc vµ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®Ó ®Þnh h­íng vµ dÉn d¾t doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶; t¹o m«i tr­êng ph¸p luËt thuËn lîi, th«ng tho¸ng, b×nh ®¼ng cho doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ c¹nh tranh vµ hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn; ®iÒu tiÕt b»ng chÝnh s¸ch ®Ó ph©n bæ hîp lý, c«ng b»ng c¸c nguån lùc cña ®Êt n­íc vµ thu nhËp tõ c¸c kÕt qu¶ kinh doanh; b»ng chÝnh s¸ch vµ sö dông lùc l­îng vËt chÊt Nhµ n­íc n¾m ®Ó ®iÒu hßa vµ c©n ®èi vÜ m« nÒn kinh tÕ, kh¾c phôc mÆt tr¸i cña c¬ chÕ thÞ tr­êng; kiÓm tra, kiÓm so¸t nh­ nhau ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, kh«ng g©y khã kh¨n cho ho¹t ®éng cña DNNN. C¸c Bé qu¶n lý ngµnh, tËp trung thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc chuyªn ngµnh ®èi víi mäi thµnh phÇn kinh tÕ, kh«ng ph©n biÖt DNNN do Trung ­¬ng hay ®Þa ph­¬ng qu¶n lý. §æi míi, n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý cña Nhµ n­íc vµ cña c¬ quan chñ së h÷u ®èi víi DNNN nh»m t¹o ®iÒu kiÖn ®Çy ®ñ vµ ®ång bé ®Ó DNNN thùc sù tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong s¶n xuÊt kinh doanh. Trªn c¬ së ®ã, chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc ®­îc x¸c ®Þnh cô thÓ lµ: TËp trung vµo viÖc x©y dùng hoµn thiÖn khung ph¸p lý vµ ban hµnh chÝnh s¸ch, c¬ chÕ qu¶n lý ®èi víi DNNN ho¹t ®éng kinh doanh, DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých; chØ ®¹o x©y dùng quy ho¹ch tæng thÓ vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi, cña ngµnh vµ ®Þa ph­¬ng; x©y dùng quy ho¹ch vµ ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý DNNN; tæ chøc kiÓm tra, thanh tra viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt, chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch, chÕ ®é quy ®Þnh cña Nhµ n­íc t¹i DNNN. Nhµ n­íc tËp trung chØ ®¹o thóc ®Èy ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr­êng ®Ó t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho ho¹t ®éng kinh doanh cña DNNN: thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, thÞ tr­êng c¸c dÞch vô tµi chÝnh, kiÓm to¸n, b¶o hiÓm, t­ vÊn ph¸p lý… Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch m¹nh mÔ DNNN nghiªn cøu vµ øng dông tiÕn bé khoa häc, c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt kinh doanh; t¹o ®iÒu kiÖn vµ hç trî DNNN ®æi míi c«ng nghÖ, ¸p dông c«ng nghÖ cao, t¹o ra s¶n phÈm míi, s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao c¹nh tranh ®­îc trªn thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. Xãa bá chÕ ®é chñ qu¶n cña c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n­íc, kh¾c phôc t×nh tr¹ng can thiÖp qu¸ s©u, qu¸ cô thÓ vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña DNNN. C¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc ph¶i c¨n c­ vµo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ yÒu cÇu qu¶n lý trong lÜnh vùc m×nh phô tr¸ch ban hµnh hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy ®Çy ®ñ vµ phï hîp víi chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ. C¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc kh«ng xö lý vô viÖc cô thÓ, kh«ng can thiÖp trùc tiÕp vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña DNNN. Ph©n ®Þnh râ quyÒn cña c¸c c¬ quan nhµ n­íc thùc hiÖn chøc n¨ng chñ së h÷u ®èi víi DNNN: 1)Chñ së h÷u cã quyÒn quyÕt ®Þnh: thµnh lËp, s¸p nhËp, chia t¸ch, chuyÓn ®æi së h÷u, gi¶i thÓ DNNN; ban hµnh ®iÒu lÖ mÉu tæ chøc ho¹t ®éng cña DNNN; bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm, khen th­ëng, kû luËt c¸c chøc danh qu¶n lý chñ chèt; môc tiªu, nhiÖm vô chiÕn l­îc ph¸t triÓn vµ ®Þnh h­íng kÕ ho¹ch kinh doanh trung h¹n, dµi h¹n cña DNNN; phª duyÖt c¸c dù ¸n ®Çu t­ lín; h­íng ph©n phèi lîi nhuËn sau thuÕ; kiÓm tra, gi¸m s¸t thùc hiÖn c¸c môc tiªu, nhiÖm vô Nhµ n­íc giao vµ ho¹t ®éng kinh doanh cña DNNN. ChÝnh phñ sÏ cã quyÒn, ph©n cÊp cô thÓ cho Bé chøc n¨ng, ñy ban nh©n d©n cÊp tØnh, héi ®ång qu¶n trÞ tæng c«ng ty nhµ n­íc thùc hiÖn c¸c quyÒn cña chñ së h÷u nãi trªn, kh«ng ph©n biÖt DNNN do Trung ­¬ng hay ®Þa ph­¬ng qu¶n lý. 2)§èi víi tæng c«ng ty nhµ n­íc, Thñ t­íng ChÝnh phñ (hoÆc ñy quyÒn cho Bé tr­ëng, Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè) quyÕt ®Þnh: thµnh lËp, t¸ch, nhËp, chuyÓn ®æi së h÷u, gi¶i thÓ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn; ban hµnh ®iÒu lÖ mÉu; bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm, khen th­ëng, kû luËt chñ tÞch, ñy viªn héi ®ång qu¶n trÞ, tæng gi¸m ®èc; môc tiªu, nhiÖm vô, chiÕn l­îc, quy ho¹ch ph¸t triÓn vµ ®Þnh h­íng kÕ ho¹ch kinh doanh trung, dµi h¹n; ®Çu t­ c¸c dù ¸n nhãm A; tæ chøc kiÓm tra, gi¸m s¸t thùc hiÖn c¸c môc tiªu mµ Nhµ n­íc giao cho tæng c«ng ty. Héi ®ång qu¶n trÞ quyÕt ®Þnh: bæ nhiÖm phã tæng gi¸m ®èc, kÕ to¸n tr­ëng; c¸c dù ¸n ®Çu t­ theo chiÕn l­îc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ®· ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt; ph©n phèi lîi nhuËn sau thuÕ; ph­¬ng ¸n tæ chøc qu¶n lý, tæ chøc kinh doanh, biªn chÕ bé m¸y qu¶n lý; kiÓm tra, gi¸m s¸t tæng gi¸m ®èc, gi¸m ®èc c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn trong viÖc thùc hiÖn nghÜa vô ®èi víi Nhµ n­íc vµ c¸c nghÞ quyÕt cña héi ®ång qu¶n trÞ … 3)§èi víi c¸c DNNN ®éc lËp kh«ng thuéc c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc, chÝnh phñ cÇn cã quyÕt ®Þnh cô thÓ vÒ thùc hiÖn c¸c quyÒn cña chñ së h÷u. C¸c Bé, c¬ quan ngang Bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ vµ c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc ë ®Þa ph­¬ng thùc hiÖn qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi DNNN theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 3.3 N©ng cao n¨ng lùc cña c¸n bé qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi DNNN Cã chiÕn l­îc ®µo t¹o, båi d­ìng n©ng cao tr×nh ®ä cña c¸n bä l·nh ®¹o qu¶n lý DNNN nh÷ng kiÕn thøc qu¶ lý DNNN trong kinh tÕ thÞ tr­êng, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, trong ®iÒu kiÖn cña thêi ®¹i trÝ tuÖ, sù bung næ cña c«ng nghÖ th«ng tin vµ c«ng nghÖ sinh häc … Ng­êi c¸n bé qu¶n lý DNNN cÇn ph¶i cã kiÕn thøc c«ng cô kh¸c nh­ ngo¹i ng÷, tin häc … ®Ó t¨ng c­êng kh¶ n¨ng ph©n tÝch ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch kinh tÕ. Ng­êi l·nh ®¹o qu¶n lý DNNN th­êng xuyªn tæng kÕt thùc tiÔn trªn c¬ së vËn dông lý luËn vµ ph­¬ng ph¸p luËn khoa häc ®Ó so s¸nh, ®¸nh gi¸, d­ b¸o .. vµ tõ ®ã ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p s¸ng t¹o, ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cÊp thiÕt cña thùc tiÔn qu¶n lý cña DNNN vµ cña nÒn kinh tÕ. KÕt luËn Trong mét thÕ giíi toµn cÇu hãa, khi hÇu hÕt c¸c quèc gia ®Òu theo ®uæi nÒn kinh tÕ më vµ tham gia vµo cuéc c¹nh tranh gay g¾t nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu vµ thu hót ®Çu t­, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ trë thµnh yÕu tè quyÕt ®Þnh vÞ trÝ cña nÒn kinh tÕ quèc gia trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. C¶i thiÖn kh¶ n¨ng c¹nh tranh nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, v× thÕ, lµ mét vÊn ®Ò mang tÝnh cÊp b¸ch, sèng cßn ®Ó gióp chóng ta tham gia vµo tiÒn tr×nh héi nhËp. ViÖc tån t¹i còng nh­ nh÷ng cèng hiÕn vµ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ cña c¸c DNNN ë ViÖt Nam lµ mét thùc tÕ kh¸ch quan. Tuy nhiªn chóng ta còng cÇn ph¶i thõa nhËn vÒ nh÷ng h¹n chÕ vÒ c¬ cÊu tæ chøc, vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch ….cña khu vùc nµy. Thùc tiÔn nh÷ng n¨m qua vµ triÓn väng thêi gian tíi cho thÊy c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh tÝnh hiÖu qu¶ vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, cã vai trß tÝch cùc vµ quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña khu vùc doanh nghiÖp d©n doanh, ®Õn viÖc gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ - x· héi, ®Õn c¸c chØ sè kinh tÕ vÜ m«, hÖ thèng tµi chÝnh tiÒn tÖ, qu¸ tr×nh ®æi míi c«ng nghÖ vµ n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng. Ngoµi ra, c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc cßn t¸c ®éng tÝch cùc tíi viÖc c¶i thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý vµ chÊt l­îng nguån nh©n lùc. Cã thÓ nãi c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· gãp phÇn to lín vµo qu¸ tr×nh n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. ViÖc nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p nh»m ®æi míi n©ng cao hiÖu qu¶ häat ®éng cña DNNN lµ mét vÊn ®Ò khã kh¨n, phøc t¹p. Th«ng qua qu¸ tr×nh hoµn thµnh b¶n luËn v¨n nµy, ng­êi viÕt xin m¹nh d¹n nhÊn m¹nh mét sè ®iÓm sau: C¸c gi¶i ph¸p cÇn ®ång bé, toµn diÖn, kÞp thêi vµ ®iÒu quan träng h¬n lµ viÖc thùc thi tèt c¸c gi¶i ph¸p ®ã. ViÖc ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña DNNN lµ c«ng viÖc cña toµn x· héi chø kh«ng cña riªng DNNN hay cña Nhµ n­íc. V× vËy c«ng t¸c tuyªn truyÒn ®Ó n©ng cao nhËn thøc cña x· héi vÒ sù tån t¹i tÊt yÕu vµ vÞ trÝ then chèt cña DNNN lµ cÇn thiÕt. C¸c gi¶i ph¸p mµ ng­êi viÕt d­a ra lµ tËp hîp c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ, trong ®ã gi¶i ph¸p vÒ t¹o dùng m«i tr­êng ph¸p lý, m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ n©ng cao chÊt l­îng qu¶n lý doanh nghiÖp cã ý nghÜa quan träng h¬n c¶. ViÖc tæ chøc thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p cÇn ph¶i ®­îc ®iÒu chØnh linh ho¹t ®Ó phï hîp víi t×nh h×nh lu«n biÕn ®éng trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa. ViÖc nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña DNNN còng cÇn ph¶i ®­îc tiÕn hµnh th­êng xuyªn, b»ng mét c¬ cÊu tæ chøc ®ñ m¹nh gãp phÇn c¶i c¸ch c¸c DNNN vµ n©ng cao kh¨ n¨ng c¹nh trang cña nÒn kinh tÕ. Phô lôc B¶ng 1 : Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ViÖt Nam theo c¸c B¸o c¸o vÒ c¹nh tranh toµn cÇu BiÓu 2.1. Mét sè chØ tiªu vÒ Tæng c«ng ty 91 §å thÞ 2.1. Tèc ®é cæ phÇn hãa DNNN tÝnh ®Õn th¸ng 12/2001 BiÓu 2.2. H×nh thøc cæ phÇn hãa DNNN BiÓu 2.3. DNNN ph©n theo tÝnh chÊt ho¹t ®éng vµ h×nh thøc tæ chøc BiÓu 2.4. C¬ cÊu DNNN n¨m 2002 ph©n theo ngµnh ho¹t ®éng BiÓu 2.5. Sè l­îng DNNN ph©n theo quy m« vèn BiÓu 2.6. Gi¸ trÞ tµi s¶n cña DNNN n¨m 2001 BiÓu 2.7. Tr×nh ®é c«ng nghÖ cña c¸c DNNN n¨m 2001 BiÓu 2.8 Tr×nh ®é c«ng nghÖ cña DNNN c«ng nghiÖp BiÓu 2.9. N¨ng lùc c¹nh tranh quèc tÕ cña DNNN BiÓu 2.10. N¨ng lùc c¹nh tranh DNNN c«ng nghiÖp theo thÞ tr­êng BiÓu 2.11 Tr×nh ®é lao ®éng trong c¸c DNNN ngµnh c«ng nghiÖp §å thÞ 2.2 Tû lÖ DNNN kinh doanh thua lç BiÓu 2.12 Chi phÝ s¶n xuÊt ngµnh c«ng nghiÖp n¨m 2001 BiÓu 3.1. Dù kiÕn s¾p xÕp c¸c DNNN ®Õn n¨m 2005 S¬ ®å 3.1 Mèi quan hÖ gi÷a hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña DNNN víi n¨ng lùc vµ lîi Ých cña c¸n bé qu¶n lý doanh nghiÖp. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Ban §æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp Trung ­¬ng. §Ò ¸n tiÕp tôc s¾p xÕp, ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc. Hµ Néi 5/2001 2. Tr­¬ng V¨n B©n, Bµn vÒ c¶i c¸ch toµn diÖn doanh nghiÖp nhµ n­íc. NXB ChÝnh trÞ quèc gia. Hµ Néi 1996. 3. ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ trung ­¬ng. Kinh tÕ ViÖt Nam 1999. Hµ Néi 2000. 4. UNIDO vµ ViÖn ChiÕn l­îc Ph¸t triÓn, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­. Tæng quan vÒ c¹nh tranh c«ng nghiÖp ViÖt Nam. MXB ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi 1999 5. Bé chÝnh trÞ. NghÞ quyÕt sè 10/NQ – TW, ngµy 17/3/1995 6. T¹p chÝ Th«ng tin ChiÕn l­îc, ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp. Sè 6/2003. 7. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam. NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø ba BCH trung ­¬ng §¶ng khãa IX, NXB ChÝnh trÞ quèc gia. Hµ Néi 2001. 8. TrÇn TiÕn C­êng. C¬ së khoa häc cña viÖc chuyÓn DNNN kinh doanh sang ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty cña kinh tÕ thÞ tr­êng. §Ò tµi khoa häc cÊp Bé. Hµ Néi 1997. 9. §ç §øc ThÞnh. Vai trß cña Nhµ n­íc trong ph¸t triÓn kinh tÕ – kinh nghiÖm NhËt B¶n, ASEAN vµ ViÖt Nam. NXB Khoa häc x· héi. Hµ Néi 1993 10. V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu lÇn thø XV §¶ng céng s¶n Trung Quèc. NXB ChÝnh trÞ quèc gia. Hµ Néi 1998. 11. Quèc héi n­íc céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. NghÞ quyÕt vÒ nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi 5 n¨m 1991 – 1995, t¹i kú häp thø 10, khãa VIII. 12. T¹p chÝ Céng s¶n vµ Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam. Kû yÕu héi th¶o "Doanh nghiÖp ViÖt Nam víi c«ng cuéc x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ vµ héi nhËp quèc tÕ". Hµ Néi 2002 13. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII. NXB ChÝnh trÞ quèc gia. Hµ Néi 2001. 14. Vâ Thu Thanh. Kinh tÕ ®èi ngo¹i. NXB Thèng kª. Hµ Néi 1996 15. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX. NXB ChÝnh trÞ quèc gia. Hµ Néi 2001. 16. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam. NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø hai Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng khãa VII, th¸ng 11/1991 17. Malcolm Gillis, Dwight H.Perkins, Michell Roemer, Dorald R.Snodyrass. Kinh tÕ häc cña sù ph¸t triÓn. ViÖn Nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ­¬ng. Hµ Néi 1990. 18. LuËt DNNN. NXB ChÝnh trÞ quèc gia. Hµ Néi 1995 19. NguyÔn Ngäc Quang. Cæ phÇn hãa DNNN – C¬ së lý luËn vµ kinh nghiÖm thùc tiÔn. NXB Khoa häc x· héi. Hµ Néi 1995 20. NguyÔn Hång S¬n. "Lîi thÕ c¹nh tranh cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi". T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi sè 1 (45) 1997. 21. Tæng côc thèng kª. Sè liÖu ®iÒu tra DNNN ngµnh c«ng nghiÖp. Hµ Néi 1998. 22. Vò Minh Trai, Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc thuéc thµnh phè Hµ Néi. NXB ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi 2000 TiÕng Anh 23. Shu Y.Ma. The Chinese Route to Privatization. asian Survey, vol. XXXVIII, No.4, April 1998, pp. 379 – 397, p.383. 24. Ramaurti R, Vernon R – Privatization and control of state – owned enterprises, The World Bank, Washington D.C. 1991.