PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài và mục đích nghiên cứu
Câu là đơn vị ngôn ngữ được ngôn ngữ học nói chung, ngữ pháp học nói riêng quan
tâm nghiên cứu từ rất sớm. Ngữ pháp cổ điển cũng như một số khuynh hướng ngôn ngữ học
hiện đại như cấu trúc luận, ngữ pháp tạo sinh coi câu là đơn vị cấu trúc lớn nhất trong tổ
chức ngữ pháp của một ngôn ngữ. Theo đó, việc nghiên cứu ngữ pháp thường chú trọng về
đặc trưng cấu trúc của câu. Nói cách khác, câu chủ yếu được xem xét trên bình diện ngữ
pháp với các vấn đề như: các thành phần ngữ pháp của câu, các kiểu cấu tạo ngữ pháp của
câu và các quan hệ ngữ pháp trong câu. Kết quả nhiều vấn đề về câu chưa được giải quyết
đặc biệt là các vấn đề có liên quan đến nghĩa và hoạt động hành chức của câu.
Xuất phát từ chức năng giao tiếp và một phần lí thuyết dụng học về sự tương tác ngôn
từ (phần liên quan đến ngữ pháp), ngữ pháp chức năng không chỉ chú ý đến mặt hình thức
mà còn chú ý đến mặt nghĩa và mặt chức năng của ngôn ngữ. Với ngữ pháp chức năng, các
hiện tượng ngôn ngữ đã được các nhà ngôn ngữ học xem xét trên cả ba bình diện: ngữ pháp-
ngữ nghĩa- ngữ dụng, đặc biệt là mặt ngữ nghĩa.
Từ khuynh hướng nghiên cứu này, câu không chỉ được coi là đơn vị cấu trúc mà còn
là đơn vị của ngôn ngữ được con người trực tiếp sử dụng làm phương tiện giao tiếp. Nói
cách khác, câu không phải là thứ câu trừu tượng mà gắn với tình huống ngữ cảnh cụ thể, đó
là câu- phát ngôn. Ở đây, câu được xem xét đồng thời trên cả ba bình diện: kết học, nghĩa
học- dụng học. Bình diện kết học chủ yếu xem xét cấu trúc cú pháp của câu với nhiệm vụ
trung tâm là xác định các chức năng cú pháp trong câu. Bình diện kết học được xem xét
trong mối quan hệ chặt chẽ với bình diện nghĩa học của câu. Ngữ pháp chức năng đã cho
thấy rõ mối quan hệ giữa cấu trúc cú pháp với cấu trúc nghĩa (nghĩa miêu tả) của câu. Đó là
mối quan hệ giữa một bên là nội dung (cấu trúc nghĩa) và một bên là hình thức (cấu trúc cú
pháp) của câu. Các chức năng cú pháp của câu thực chất là do các vai nghĩa chi phối khi
chúng được hiện thực hóa trong câu.
Gần đây, giới Việt ngữ học đã có một số công trình nghiên cứu về vấn đề vai nghĩa
trong mối quan hệ với chức năng cú pháp của các thành phần câu và kết quả đạt được tương
đối khả quan. Một số công trình nghiên cứu bước đầu đã khảo sát và lý giải về mối quan hệ
giữa vai nghĩa và chức năng cú pháp. Tuy nhiên, phạm vi nghiên cứu cũng mới chỉ dừng lại
ở một số vai nghĩa và chức năng cú pháp tương ứng trong câu. Tiếp thu những thành tựu đó, chúng tôi muốn đi sâu vào tìm hiểu mối quan hệ của vai nghĩa với chức năng cú pháp trong
câu. Đó là lý do chúng tôi chọn đề tài “Chức năng cú pháp của một số vai nghĩa trong câu
tiếng Việt” làm đề tài nghiên cứu.
Việc nghiên cứu đề tài này có các ý nghĩa sau đây:
- Về mặt lý luận: Tiếp thu những thành tựu nghiên cứu về ngữ nghĩa học cú pháp, đặc
biệt là cấu trúc nghĩa của câu, tìm hiểu khái niệm vai nghĩa (tham tố của vị từ), chọn một số
vai nghĩa phổ biến trong cấu trúc nghĩa của câu, miêu tả những chức năng cú pháp ứng với
các vai nghĩa này.
- Về mặt thực tiễn: Kết quả của luận văn có thể có giá trị tham khảo về cấu trúc nghĩa,
cấu trúc cú pháp của câu tiếng Việt. Luận văn có thể góp thêm ngữ liệu cho việc nghiên cứu,
học tập về ngữ pháp tiếng Việt.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
2.1. Việc nghiên cứu các vai nghĩa
Việc nghiên cứu về vai nghĩa có thể nói là được bắt đầu khá sớm. Đầu tiên, chúng ta
phải kể đến lý thuyết diễn trị của nhà ngôn ngữ học người Pháp L.Tesnière. L.Tesnière được
biết đến với tác phẩm chính là Elements de syntaxe structurale được xuất bản vào năm 1959.
Trong tác phẩm này, ông đã đưa ra khái niệm diễn trị (valence) và các khái niệm có liên
quan khác trong đó có diễn tố (actants) và chu tố (circumstants) vào nghĩa học của cú pháp.
“Cú pháp dựa trên nghĩa học”(semantically based syntax) của L.Tesnière đã khiến ông trở
thành một trong những người sáng lập ra lý thuyết diễn trị (valency theory) – cách phân tích
câu dựa trên cấu trúc nghĩa của các vai (role) [Dẫn theo 44: 4]. Theo ông, “Cấu trúc cú pháp
của câu xoay quanh vị từ và các diễn tố (actants) làm bổ ngữ cho nó. Chủ ngữ chẳng qua là
một trong các bổ ngữ đó. Mỗi vị từ biểu hiện “một màn kịch nhỏ”, nó có một diễn trị
(valence) riêng được thể hiện trong số lượng các diễn tố của nó [Dẫn theo 23: 81]. Các vị từ
khác nhau cơ bản về số lượng các diễn tố trong vị ngữ. Điều này có nghĩa là dựa trên tiềm
lực cú pháp- ngữ nghĩa của vị từ để phân loại chúng thành:
- Vị từ vô trị (avalents) không có diễn tố nào trong câu và vì vậy mà (ngữ đoạn) vị từ
là phương tiện từ vựng- cú pháp duy nhất biểu hiện sự tình. Ví dụ như vị từ pleut, il pleut
‘mưa’ không có diễn tố nào.
- Vị từ đơn trị (monovalents) có một diễn tố, ví dụ như: tomber ‘ngã’.
- Vị từ song trị (bivalents) có hai diễn tố, ví dụ như: frapper ‘đánh’.
- Vị từ tam trị (trivalents) như donner ‘cho’ L.Tesnière đã phân biệt diễn tố và chu tố- cái vẽ nên bối cảnh (setting)- và các chi tiết
phụ họa (incidental details) của các sự tình mà vị từ miêu tả; vì vậy mà toàn bộ một câu vẽ
nên một màn kịch nhỏ (mini drama) và diễn đạt trực tiếp một sự tình trọn vẹn. Công trình
này của L.Tesnière là theo quan điểm cú pháp dựa trên nghĩa học và về nguyên tắc diễn tố do
vị từ quy định còn chu tố là yếu tố phụ mang tính tiềm năng có trong bất kỳ câu nào, bất
chấp vị từ với kiểu diễn trị gì đang thực sự chiếm giữ vị trí trung tâm của vị ngữ trong câu.
Chính vì dựa trên nguyên tắc như vậy mà L.Tesnière đã đơn giản hóa vấn đề: ông khẳng
định mã hóa diễn tố- cái yếu tố bắt buộc phải đi kèm theo vị từ trong vị ngữ của câu- là danh
ngữ, còn trạng ngữ mã hóa chu tố- cái yếu tố không bắt buộc phải hiển lộ trong câu. Đây
chính là hạn chế của L.Tesnière. Nhưng đóng góp của L.Tesnière và những người kế tục ông
là đã đưa lý thuyết diễn trị mà ông tìm ra những tiềm năng cú pháp ngữ nghĩa khác nhau của
cùng một vị từ. Ngữ pháp truyền thống trước đó cũng đã nhận ra tiềm năng cú pháp của vị từ
nhưng lại chỉ phân chia chúng chủ yếu thành ra vị từ ngoại động và vị từ nội động.
Vấn đề vai nghĩa còn được làm rõ bởi C.J. Fillmore, khoảng trước sau 1970, C.J.
Fillmore viết một loạt bài trong đó nổi tiếng nhất là bài mang tên “The case for case” (Tác
dụng của cách) được công bố năm 1968. Trong bài viết của mình, Fillmore chủ trương rằng
có thể xác định một tập hợp các mối quan hệ giữa một vị từ và các tham tố (arguments) của
nó. Fillmore làm rõ thuật ngữ cách như sau: “ Đó là những quan hệ ngữ nghĩa- cú pháp
ngầm, được giả định tạo nên một tập hợp hoàn chỉnh, tồn tại ngầm đối với những ngôn ngữ
có vĩ tố, và dạng thức cách của các mối quan hệ cách vẫn là sự biểu đạt trong ngôn ngữ có
thể thực hiện được nhờ những phụ tố, hoặc nhờ các giới từ, hoặc với các cách khác” [Dẫn
theo 30: 27]. Các mối quan hệ mà Fillmore gọi là quan hệ cách (case relationships) này theo
ông có tính chất phổ quát và có số lượng hữu hạn. Fillmore đã giới thiệu 6 cách sau:
- Agentive (Tác cách), chỉ vai chủ thể của hành động do động từ biểu thị.
- Instrumental (Công cụ cách), chỉ vai công cụ của hành động do động từ biểu thị.
- Dative (Tặng cách), chỉ vai động vật chịu ảnh hưởng của trạng thái hay hành động do
động từ biểu thị.
- Factitive (Hành cách), chỉ vai của vật sinh ra do kết quả của trạng thái hay hành động
do từ biểu thị.
- Locative (Vị trí), chỉ vị trí của trạng thái hay hành động do vị từ biểu thị. - Objectice (Đối tượng), là cách trung hòa nhất về nghĩa, chỉ bất kỳ vật gì được biểu
thị bằng một danh từ mà vai trò trong hành động hay trạng thái được động từ biểu thị được
chính cách thuyết minh nghĩa của động từ quy định.[Dẫn theo 30: 28]
Trong các công trình tiếp theo, Fillmore [1971 và 1977] dần bổ sung thêm một số cách
“cách”, tức là các “vai nghĩa”, khác:
- Counter- Agent (Lực tác động) là sức mạnh hay sức đối kháng qua đó hành động mà
vị từ biểu thị được tiến hành.
- Source (Nguồn) là điểm xuất phát của hành động hay chuyển động.
- Experiencer (Kẻ thể nghiệm hay Nghiệm thể) tương đương với Cảm thể (Senser) của
M. A. K. Halliday [1994: 117-119] [Dẫn theo 44: 6-7]
- Undergoer (Người/Vật trải qua sự biến) tương đương với Processed (Động thể) của
một số tác giả sau Fillmore.
Trong suốt thập kỉ 70 và thập kỉ 80 của thế kỷ trước, nhiều công trình nghiên cứu ngữ
pháp cách (case grammar) khác được biết đến ở một chừng mực nào đó chúng độc lập với
nhau và độc lập với công trình được coi là đi tiên phong của Fillmore. Trong số những công
trình này phải kể đến W. Chafe [1970], J.M. Anderson [1971], J.T. Platt [1971], R. E.
Longacre [1976], M. Clark [1978], W. A. Cook [1978], S.C. Dik [1978], T. Givón [1984] và
S. Starosta [1988]. Sau đây xin được điểm qua một số bộ vai nghĩa nằm trong các công trình
của giai đoạn này:
Đầu tiên là tác giả R. E. Longacre [1976] đưa ra bộ vai nghĩa gồm Experiencer
(Nghiệm thể), Patient (Đối thể), Agent (Tác thể), Range (Cương vực), Measure (Biện pháp),
Instrument (Công cụ), Locative (Định vị), Source (Nguồn), Goal (Mục tiêu), Path (Lối đi).
Công trình nghiên cứu của W. A. Cook [1978] nêu ít vai hơn trong bộ nghĩa của mình,
gồm: Agent (Tác thể), Experiencer (Nghiệm thể), Benefactive (Lợi thể), Object (Đối thể),
Locative (Định vị).
S. Starosta [1988] cũng trình bày một bộ vai nghĩa khác gồm Patient (Đối thể)-một tên
gọi khác của Object hay theme, Agent (Tác thể), Locus (Địa điểm), Correspondent (Tiếp
thể)- một tên gọi khác của Dative hay Experiencer, và means (Phương tiện).
T. Givón [1984: 126-133] trình bày hai loại vai nghĩa trong các câu- các vai nghĩa
chính (major semantic case- roles) và các vai nghĩa tùy chọn (optional case- roles)- và
khẳng định “ các vai nghĩa chính bắt buộc xuất hiện trong một số kiểu câu. Nghĩa là sự hiện diện của chúng là quan yếu xét về mặt cú pháp hoặc ngữ nghĩa để giải thích nghĩa cốt
lõi của vị từ.”
Dưới đây là bảng tóm tắt những vai nghĩa chính được trình bày trong công trình của
T.Givón:
- Agent (Tác thể) chỉ người/ vật chủ ý bắt đầu một sự tình.
- Dative (Tiếp thể) chỉ tham thể có nhận thức tiếp nhận một sự việc/trạng thái.
- Patient (Đối thể) chỉ trạng thái hoặc sự thay đổi của trạng thái vô ý thức.
- Locative (Định vị thể) chỉ một điểm cụ thể so với một vị trí hay sự thay đổi vị trí của
một tham tố khác trong câu
Các vai nghĩa tùy chọn của Givón gồm có:
- Benefactive (Lợi thể) chỉ tham tố có nhận thức được hưởng lợi từ hành động hay sự
việc do Tác thể khởi xướng.
- Instrument (Công cụ) chỉ công cụ được Tác thể sử dụng để thực hiện hành động hoặc
tạo ra sự tình hoặc trạng thái hiện có.
- Associative (Liên hội thể) chỉ Đồng tác thể (Co- agent) hay Đồng tiếp thể (Co-
dative) không phải là tiêu điểm chính trong câu.
- Manner (Phương thức) chỉ kiểu hiện trạng của một sự tình.
- Time (Thời gian) gồm cả Duration (Thời đoạn), Repetition (sự lặp lại) và Frequency
(Sự thường xuyên).
- Purpose (Mục đích) chỉ mục đích của hành động mà Tác thể khởi xướng.
Trong số các tác giả tiêu biểu phải kể đến S. C. Dik. Trong công trình Ngữ pháp chức
năng (Functional Grammar) [1978], tác giả đã trình bày khái niệm vị ngữ hạt nhân (nuclear
predication) và vị ngữ mở rộng (extended predication).
Theo Dik “Một kết cấu vị ngữ hạt nhân bao gồm một vị từ gắn kết với một số thích
hợp các ngữ định danh để lắp đầy các vị trí các tham tố của vị từ đó. Kết cấu vị ngữ hạt nhân
xác định một tập hợp các sự tình, trong đó thuộc tính hay quan hệ của nó được vị từ chỉ định,
có hiệu lực đối với những ngữ định danh cụ thể mà (với nó) vị từ được ứng dụng.” [14: 39]
“Căn cứ vào kết cấu vị ngữ hạt nhân xác định một tập hợp các sự tình, chúng ta có thể
tạo thành một kết cấu vị ngữ mở rộng bằng cách thêm vào một hay nhiều chu tố cho kết cấu
vị ngữ hạt nhân đó.” [14: 39]
Cũng theo S.C. Dik [1978], chức năng ngữ nghĩa của chu tố bao gồm:
- các chỉ định phụ thêm cho sự tình hạt nhân: Phương thức, Đặc trưng, Công cụ; - các quan hệ của sự tình với các tham tố khác: Lợi thể, Liên đới thể;
- các quan hệ của sự tình trong các chiều kích thời gian: Thời gian, Thời đoạn, Tần số;
- Các quan hệ của sự tình trong các chiều kích không gian: Vị trí, Nguồn, Phương
hướng, Lối đi;
- Các quan hệ của sự tình với các sự tình khác: Chu cảnh, Nguyên nhân, Lý do, Mục
đích, Kết quả. [14: 40-41]
S.C. Dik [1978] đã có đóng góp quan trọng trong việc bổ sung hoàn chỉnh hai khái
niệm lớn trong lĩnh vực “vai nghĩa”: Tham tố bắt buộc (obligatory participants) hay diễn tố
(actants) và tham tố tùy chọn (optional participants) hay chu tố (circumstants). Đồng thời,
Dik còn chỉ ra sự chuyển đổi của chu tố thành diễn tố trong một số vị ngữ. Như vậy mối
quan hệ giữa vị ngữ mở rộng và vị ngữ hạt nhân là mềm dẻo chứ không cố định hay cứng
nhắc.
Một đại diện khác là M. A. K. Halliday đã dựa vào mục tiêu chính của ngữ pháp chức
năng là giải thích ngôn ngữ dựa trên cái mà con người hành xử với sự hỗ trợ chính của ngôn
ngữ, nghĩa là con người sử dụng ngôn ngữ như thế nào để giao tiếp trong cuộc sống đời
thường hàng ngày. Ngữ pháp chức năng hệ thống cố gắng đạt được mục tiêu này bằng cách
chấp nhận một số định hướng mang tính ngữ nghĩa và ngữ dụng cao hơn trong ngữ pháp, tức
là coi nghĩa học và dụng học như những bộ phận không thể thiếu trong hệ thống tổ chức của
ngữ pháp. Halliday xử lí vấn đề hệ thống tổ chức của ngữ pháp này bằng cách khẳng định
rằng ngữ pháp của các ngôn ngữ sẵn có trên thế giới đều được tổ chức nhằm biểu đạt trong
cùng một câu ba loại nghĩa mà ông gọi là ba “siêu chức năng (metafunctions)”
[Halliday,1994: 35]: Nghĩa ý niệm (ideational meaning), nghĩa liên nhân (interpersonal
meaning) và nghĩa văn bản (textual meaning) [Halliday, 1985: 53 và 1994: 34]. Đây là chỗ
được coi là nổi bật trong ngữ pháp chức năng của Halliday, cái mà ông gọi có tính hệ thống
(systemic) và vì vậy mà có thể được ứng dụng để miêu tả nhiều, nếu không muốn nói là tất
cả, ngôn ngữ trên thế giới. Cuốn “Dẫn luận ngữ pháp chức năng” được tái bản lần thứ hai
năm 1994 của Halliday, có thể nói, đã trình bày bộ vai nghĩa đầy đủ hơn cả so với bộ vai
nghĩa của các tác giả khác được trình bày ở trên. [Dẫn theo 44: 11]
2.2. Việc nghiên cứu các vai nghĩa (hay tham tố) trong Việt ngữ học.
Hai tác giả Trần Trọng Hải [1972] và Nguyễn Đăng Liêm [1973] đều theo quan điểm
của Fillmore và cùng trình bày “một bộ quan hệ cách” gồm Agentive (Tác thể), Objective
(Đối thể), Dative (Tiếp thể), Instrument (Công cụ), Benefactive (Lợi thể), Commitative (Liên đới thể), Locative (Định vị), Directional (Hướng), Source (nguồn), Goal (Đích), Extent
(Phạm vi), và Time (Thời gian). [Dẫn theo 44:12]
Tác giả M. Clark [1978] đưa ra một bộ vai nghĩa tương tự: đổi một cách tương ứng
các vai Locative, Directional và Goal, của Trần Trọng Hải và của Nguyễn Đăng Liêm thành
Locative, Goal và Terminus và thêm vai Path (Lối đi). Đóng góp của Clark [1978: 19] là chỉ
rõ rằng “hình thái cách” (case form) là một đặc điểm đặc trưng hóa một tập hợp của những
kiểu đánh dấu cách (case markers), chính là những kiểu hiện thực hóa của các quan hệ cách
(case relations), và rằng “những kiểu đánh dấu cách trong tiếng Việt là trật tự từ và giới từ”.
[Dẫn theo 44: 12]
Chúng ta cũng biết vấn đề nghiên cứu vai nghĩa là vấn đề mới ở Việt Nam nên nó mới
chỉ được đề cập tới ở một số công trình nghiên cứu gần đây về ngữ pháp chức năng hoặc các
công trình ngữ pháp có vận dụng tư tưởng của ngữ pháp chức năng. Nhưng theo tác giả Cao
Xuân Hạo, năm 1983 ông Trương Vĩnh Ký xuất bản cuốn Grammaire de la langue annamite
đã có đề cập đến vấn đề ngữ pháp cách. Với mục đích giúp người phương Tây hiểu ngữ pháp
tiếng Việt, ông đã miêu tả cách biểu hiện các quan hệ ngữ pháp trong khung vị ngữ của câu
bằng những thuật ngữ của các cách tiếng Latin. Các danh từ của tiếng Việt dùng trong câu có
thể kể ở vào một trong 8 cách, đó là:
Ý nghĩa cách Phương thức diễn đạt
1. Nominatif (Danh cách)
2. Gesnitif (Sinh cách, sở hữu cách)
3. Datif (Tặng cách, Dữ cách)
4. Accusatif hay Objectif (Đối cách)
5. Vocatif (Hô cách)
6. Ablatif (Tác cách, Ly cách)
7. Instrumental (Công cụ cách)
8. Locatif (Vị trí cách)
Ø- (không đánh dấu)
của / Ø
cho
Ø- (không đánh dấu)
ớ- bớ
khỏi- bởi
bằng
nơi, trong
Ông Trương Vĩnh Ký cho rằng “tiếng Việt không có cách hiểu theo nghĩa hẹp như
tiếng Latin. Vì cách là sự biến hình trong vĩ tố của từ tùy theo cái vai trò mà nó đảm đương
trong câu; nhưng trong tiếng Việt, cái mà sự biến hình ấy chỉ rõ lại được biểu hiện bằng
những tiểu tố tiền vị, và dĩ nhiên đó không phải là cách thực sự. Tuy nhiên sự phân chia theo
từng cách là tiện lợi và chính xác; dù danh từ cách không thích hợp và đúng đắn, song ông vẫn dùng nó theo phép loại suy cho dễ hiểu và định nghĩa cách là những vị trí khác nhau của
một danh từ tùy theo cái cương vị làm chính hay bổ ngữ cho một từ khác”. Đối với từng
cách, ông cho biết có thể diễn đạt ý nghĩa của cách ấy bằng những phương tiện gì khác
phương tiện chủ yếu. Như khi nói về công cụ cách, bên cạnh “Cột bằng dây”, ông còn cho
“Dùng dây mà cột”, “Lấy dây mà cột”. Điều này cho thấy rằng khi dùng khái niệm cách,
ông hiểu nó như ý nghĩa ngữ pháp nhiều hơn là một hình thức ngữ pháp. Như vậy ông không
chỉ gán mô hình ngữ pháp tiếng Latin cho tiếng Việt mà còn hiểu rõ khả năng và cách thức
sử dụng khái niệm Cách cho những thứ tiếng không biến hình, điều mà gần một thế kỷ sau
các nhà ngôn ngữ học phương Tây mới nghĩ đến.
Hạn chế của ông Trương Vĩnh Ký là điều dễ hiểu vì vào thời gian đó người ta chưa
biết chú ý đến nghĩa của câu, và chưa biết rằng cách là một ý nghĩa phổ quát trong ngôn ngữ
nhân loại, mà mọi thứ tiếng trên trái đất đều phải có cách diễn đạt và phân biệt. Tuy nhiên có
thể nói ông Trương Vĩnh Ký là người đi trước các nhà ngôn ngữ học trong việc mô tả các
phương tiện diễn đạt ý nghĩa Cách trong ngôn ngữ không biến hình xuất phát từ mặt sở biểu
và được xem là người tiên phong trong việc xây dựng nền Ngữ pháp cách tiếng Việt.
Tiếp theo phải kể đến tác giả Nguyễn Đức Dân trong công trình nghiên cứu “Mô hình
ngôn ngữ” [1977] và “Ngôn ngữ học: khuynh hướng- lĩnh vực- khái niệm”[1986], tác giả đã
giới thiệu một số vấn đề về ngữ pháp cách như sau:
a. Sự nhầm lẫn của Chomsky khi đem phạm trù ngữ pháp (NP, VP) xếp lẫn với chức
năng ngữ pháp (trạng ngữ thời gian và nơi chốn).
b. Fillmore đặt vấn đề cần phải coi trọng hơn nữa những phạm trù sâu không nổi lên
bề mặt nhưng có thể phát hiện được bằng các thao tác cú pháp. Cơ sở của nó là lý thuyết về
các cách (The Case for Case).
c. Thuật ngữ “Cách” và ý nghĩa của nó trong ngôn ngữ.
d. Hệ thống cách mang tính phổ quát đối với mọi ngôn ngữ gồm có các cách:
1. Tác nhân (Agent): kẻ hành động, ví dụ : Ba làm vỡ cửa sổ.
2. Người cảm nhận (Experiencer): kẻ chịu đựng, trải qua một tình huống về tâm lý,
tình cảm, nó đối lập với tác nhân. Ví dụ: Tôi lạnh.
3. Công cụ (Instrument): công cụ, nguyên nhân trực tiếp của sự kiện.
Ví dụ: Tôi dùng dao thái khoai.
4. Đối tượng (Object): đối tượng chịu tác động.
Ví dụ: Bé Hai lớn như thổi. 5. Vị trí (Lieu): nơi xảy ra hành động. Ví dụ: Xoa đầu ai.
6. Gốc (Root): từ điểm đó, nơi đó, người đó mà định hướng đến nơi khác. Ví dụ: Cô
Ba bán hoa.
7. Đích (Goal): nơi đó người ta thực hiện hành động.
Ví dụ: Tâm mắng Ba.
8. Kết quả (Result): vật nảy sinh nhờ kết quả của hành động.
Ví dụ: Cô Ba làm bánh.
9. Thời gian (Time): thời gian xảy ra hành động,. Ví dụ: Mùa đông lạnh.
Tác giả Nguyễn Đức Dân nhận xét rằng trong công trình 1966, Fillmore còn cho có
Tặng cách (Datif), nhưng đến năm 1971, ông đã tùy từng trường hợp mà xếp cách Datif vào
cách Experiencer, cách Object hoặc cách Goal. Fillmore đã đưa ra ba nguyên lý để xác định
cách, gồm: Chỉ có một thí dụ cho mệnh đề; một động từ có thể có nhiều vai khác nhau; thực
hiện sự “phân bố bổ túc”.
e. Phân loại động từ theo cách. Từ cách làm này cho thấy sự đối lập hình thức giữa
chủ ngữ và vị ngữ không còn nữa, và do đó những bất hợp lý do chúng gây ra cũng bị mất đi.
Điều này được xem là điểm cống hiến đáng kể nhất về ngữ pháp cách và ngữ nghĩa của
Fillmore .
f. Mối quan hệ giữa cấu trúc chìm và cấu trúc bề mặt, và phương pháp chuyển từ cấu
trúc bề sâu sang cấu trúc bề mặt.
g. Khả năng ứng dụng của Ngữ pháp cách. [Dẫn theo 30: 101-102]
Ngoài các công trình nêu trên, có thể kể đến công trình Tiếng Việt- sơ thảo ngữ pháp
chức năng của Cao Xuân Hạo [1991]. Trong cuốn sách này, từ trang 81 đến trang 96, Cao
Xuân Hạo đã vẽ lại bức tranh lịch sử nghiên cứu vai nghĩa từ người khởi xướng là L.
Tesnière [1959], điểm qua những mốc quan trọng với những đóng góp đáng chú ý riêng của
một số nhà ngôn ngữ gồm C. J Fillmore [1968, 1971 và 1977], D.Ha [1970], Trần Trọng Hải
[1972], Nguyễn Đăng Liêm [1973], M. Clark [1974 và 1978], S.C. Dik [1978] và M.A.K.
Halliday [1985]. Có thể nói, tác phẩm Tiếng Việt- sơ thảo ngữ pháp chức năng của Cao
Xuân Hạo [1991] là công trình đã phác thảo những nét định hướng đầy đủ cho nhiều nghiên
cứu về sau có liên quan đến ngữ pháp chức năng trong tiếng Việt nói chung và các vai nghĩa
trong tiếng Việt nói riêng.
Tiếp theo, có thể kể tên một số công trình tiêu biểu như “Ngữ pháp chức năng tiếng
Việt- Quyển I- Câu trong tiếng Việt” của tập thể các tác giả Hoàng Xuân Tâm- Nguyễn Văn Bằng- Bùi Tất tươm- Cao Xuân Hạo (chủ biên), “Câu chủ- vị tiếng Việt” của Lê Xuân
Thại Trong các công trình này, các tác giả trên cơ sở học tập, kế thừa kết quả nghiên cứu
của một số nhà ngữ pháp chức năng trên thế giới như L. Tesnière, C.J. Fillmore, W. Chafe,
S.C. Dik đã bước đầu đưa ra một danh sách các vai nghĩa trong tiếng Việt.
Gần đây, một số công trình ngữ pháp tiếng Việt như Câu chủ- vị tiếng Việt” (Lê Xuân
Thại), “Thành phần câu tiếng Việt” (Nguyễn Minh Thuyết- Nguyễn Văn Hiệp), “Ngữ pháp
chức năng (Vị từ hành động)” (Nguyễn Thị Quy), “Ngữ pháp tiếng Việt- tập 2”, “Giáo trình
ngữ pháp tiếng Việt (theo định hướng ngữ pháp chức năng)” (Diệp Quang Ban) đã thể
hiện rõ sự vận dụng ngữ pháp chức năng vào việc nghiên cứu, lý giải các hiện tượng ngữ
pháp với cấu trúc nghĩa (cụ thể là mối quan hệ giữa các chức năng cú pháp và các vai nghĩa).
Trong “Câu chủ - vị tiếng Việt” [44], Lê Xuân Thại đã xác định được các vai nghĩa có
thể đứng vị trí chủ ngữ trong câu tiếng Việt: 1. Kẻ hoạt động, 2. Đối tượng của hoạt động, 3.
Kẻ tiếp nhận, 4. Công cụ của hoạt động, 5. Vị trí. Tác giả Lê Xuân Thại cũng cho rằng việc
các vai nghĩa trên (trừ vai kẻ hoạt động) đứng ở vị trí chủ ngữ thì “kéo theo sự thay đổi ý
nghĩa và cấu tạo của vị ngữ so với vị ngữ khi kẻ hoạt động đứng làm chủ ngữ và cũng từ đó
mà ý nghĩa của câu cũng có chỗ thay đổi”. [44: 152]
Nguyễn Thị Quy [41] do chỉ giới hạn trong phạm vi vị từ hành động tiếng Việt nên
chỉ xem xét một số tham thể như: đối tượng bị tác động, đích, nơi chốn, thời gian, người
hưởng lợi, công cụ, người hưởng lợi, công cụ, người tiếp nhận.
Tác giả Hoàng Văn Vân, với tác phẩm Ngữ pháp kinh nghiệm cú tiếng Việt mô tả theo
quan điểm chức năng hệ thống [2005], đã thuyết minh cho quan điểm mà Halliday [1985 và
1994] tự hào gọi là “hệ thống tính” trong cách phân tích ngữ pháp của các ngôn ngữ trên thế
giới dựa trên quan điểm chức năng, đặc biệt là cách phân tích câu. Theo Hoàng Văn Vân
[2005], các vai nghĩa sau đây có trong tiếng Việt: Hành thể, Đích thể, Lợi thể, Tiếp thể,
Khách thể, Khiến thể, Cảm thể, Hiện tượng, Đương thể, Thuộc tính, Tạo thuộc tính thể, Giá
trị, Biểu hiện, Bị đồng nhất thể, Đồng nhất thể, Hiện hữu thể, Phát ngôn thể, Tiếp ngôn thể,
Đồng nhất thể, Hiện hữu thể, Ngôn thể, Dung môi, Cương vực, Ứng thể, Chu cảnh gồm
Phạm vi, Định vị, Phong cách, Nguyên nhân, Đồng hành, Vấn đề, Vai diễn và Quan điểm.
Nguyễn Thị Ảnh [2002], không giống Hoàng Văn Vân, chỉ tìm hiểu những vai nghĩa
có thể làm Đề trong câu tiếng Việt và tiếng Anh để so sánh chúng với nhau. Theo tác giả này
“sự khác biệt, cái làm nên nhu cầu đối chiếu, được thể hiện chủ yếu ở sự khác biệt của Đề.
Với phần thuyết sự khác biệt này dường như không đáng kể”; do đó luận án của Nguyễn Thị Ảnh “bỏ qua việc thảo luận về phần Thuyết và xem đối chiếu cấu trúc Đề- Thuyết trong câu
tiếng Việt dựa trên khảo sát và kết quả nghiên cứu phần Đề”. Theo Nguyễn Thị Ảnh [2002],
các vai nghĩa sau đây có thể làm Đề trong câu tiếng Việt: Tác thể, Hành thể, Lực, Động thể,
Nghiệm thể, Đương thể, Đối thể, Mục tiêu, Tiếp thể, Đích, Nguồn, Công cụ, Thời gian, Nơi
chốn, và Điều kiện.
Cao Xuân Hạo, Hoàng Dũng và Bùi Mạnh Hùng [2003] nêu lên 22 vai nghĩa cần phân
biệt hơn cả mà học sinh trung học cơ sở tại Việt Nam phải nắm cho được: Người hành động,
Người tác động, Lực tác động, Người thể nghiệm, Người/vật trải qua sự biến, Người/vật bị
tác động, Vật tạo tác, Người/vật mang trạng thái, Người nhận, người hưởng lợi, nơi chốn,
Đích, Hướng, Nguồn, Lối đi, Phương thức, Công cụ, Thời gian, Khoảng cách không gian,
Nguyên nhân, Điều kiện, Trở ngại và Người/vật tồn tại. Việc trình bày của các tác giả trong
tiểu mục này là chỗ dựa hết sức quan trọng và đáng tin cậy để chúng tôi đi vào nghiên cứu
một số vai nghĩa trong luận văn này.
Việc nghiên cứu vai nghĩa gần đây ở Việt Nam cũng được một số tác giả quan tâm.
Tác giả Nguyễn Thị Lương, trong cuốn “Câu tiếng Việt”[2006], đã nghiên cứu câu từ góc độ
ba bình diện: ngữ pháp- ngữ nghĩa- ngữ dụng. Và theo đó, ở bình diện ngữ nghĩa, tác giả đã
vận dụng lí thuyết vị tố- tham thể của ngữ pháp chức năng và lý thuyết hành động nói để
nghiên cứu hai thành phần tạo nên nghĩa tường minh của câu: nghĩa miêu tả và nghĩa tình
thái. Tác giả đưa ra khái niệm nghĩa miêu tả của câu “là nghĩa biểu hiện sự vật, việc, hiện
tượng (gọi chung là sự tình) trong thực tế khách quan được phản ánh vào trong câu, qua lăng
kính chủ quan của người nói (viết) ” [38:133]. Với việc tìm hiểu tìm hiểu cấu trúc nghĩa
miêu tả, phân loại các thành tố trong cấu trúc nghĩa miêu tả. Đặc biệt là tác giả đã chỉ ra mối
quan hệ của cấu trúc vị tố- tham thể với cấu trúc ngữ pháp của câu. Đồng thời tác giả cũng
đã đề cập đến vai nghĩa của các thành phần: chủ ngữ, trạng ngữ , bổ ngữ, khởi ngữ. Đây
cũng là gợi ý và chỗ dựa quan trọng cho những vai nghĩa được chọn trong luận văn.
Tác giả Nguyễn Văn Hiệp, trong cuốn “Cơ sở ngữ nghĩa phân tích cú pháp” [2008]
cũng đã đưa cả chương 2 để nghiên cứu, tìm hiểu về nghĩa miêu tả. Đầu tiên là việc tìm hiểu
cấu trúc vị từ - tham thể của câu dựa vào việc điểm lại ngữ pháp của Tesnière, về khái niệm
vị từ. Đặc biệt là việc định nghĩa vai nghĩa từ quan điểm của Fillmore (1968), đưa ra danh
sách các vai nghĩa của Fillmore và danh sách các vai nghĩa cơ bản được hầu hết các nhà
nghiên cứu thừa nhận. Hơn thế nữa, tác giả cho thấy sự thể hiện hình thức của vai nghĩa và đánh dấu các vai nghĩa, phân loại các kiểu sự tình, sự đồ chiếu của cấu trúc vai nghĩa lên cấu
trúc cú pháp.
Ngoài ra vấn đề vai nghĩa cũng được trình bày rải rác trong các bài viết trên tạp chí
Ngôn ngữ: Vai nghĩa phương tiện và các chức năng ngữ pháp của nó trong câu tiếng Việt
(Lê Thị Lan Anh- Ngôn ngữ số 4, 2002); Tìm hiểu chức năng ngữ pháp và vai trò thông báo
của vai nghĩa thời gian trong câu tiếng Việt (Bùi Thị Thanh Lương- Ngôn ngữ số 4, 2002);
Phương pháp nhận diện vai nghĩa của các tham thể trong cấu trúc nghĩa biểu hiện của câu
với vị từ đa trị như cho, tặng, gửi (Lâm Quang Đông- Ngôn ngữ số 7, 2006).
Điểm qua các công trình nghiên cứu, chúng tôi nhận thấy các nhà ngôn ngữ học đã
đưa ra danh sách các vai nghĩa. Tuy vậy, đó vẫn là một danh sách hiện nay còn để ngỏ. Đồng
thời việc tìm hiểu các vai nghĩa trong cấu trúc nghĩa biểu hiện của câu tiếng Việt cũng mới
chỉ nghiên cứu ở việc phân tích phân loại các vai nghĩa chủ yếu trên bình diện ngữ nghĩa mà
còn ít công trình chuyên sâu về mối quan hệ của các vai nghĩa và chức năng cú pháp của nó
khi được hiện thực hóa trong câu. Vì vậy, cần có những công trình đi sâu nghiên cứu về chức
năng ngữ pháp của vai nghĩa trong câu tiếng Việt.
3. Nhiệm vụ của luận văn
Luận văn này có những nhiệm vụ cụ thể như sau:
- Trình bày khái niệm về vai nghĩa, chức năng cú pháp, mối quan hệ giữa vai nghĩa và
chức năng cú pháp.
- Điểm qua danh sách các vai nghĩa, chọn một số vai nghĩa phổ biến trong khung vị
ngữ (vai nghĩa đối thể- patient; vai nghĩa tạo thể - factitive; vai nghĩa vị trí - locative; vai
nghĩa nguồn – source; vai nghĩa phương thức – manner).
- Tìm hiểu, miêu tả chức năng cú pháp tương ứng với những vai nghĩa (đã chọn) trong
câu tiếng Việt (qua ngữ liệu tiếng Việt).
4. Phương pháp nghiên cứu và nguồn tài liệu
4.1. Phương pháp nghiên cứu:
Để thực hiện đề tài này, chúng tôi sử dụng một số các thủ pháp và phương pháp
nghiên cứu khoa học chung như:
- Thu thập, phân loại tài liệu
- Khảo sát, phân tích tài liệu
Ngoài các thủ pháp như trên, luận văn còn sử dụng một số phương pháp nghiên cứu
ngôn ngữ học sau: - Phương pháp phân tích ngữ nghĩa, cú pháp
- Phương pháp thống kê
- Phương pháp miêu tả
4.2. Nguồn ngữ liệu:
Nguồn ngữ liệu chủ yếu được thu thập từ các tác phẩm văn học, các giáo trình nghiên
cứu ngữ pháp- ngữ nghĩa tiếng Việt, từ điển tiếng Việt.
5. Bố cục của luận văn
Ngoài phần Mở đầu và phần Kết luận, phần Nội dung chính của luận văn được phân thành hai chương:
Chương một: Những cơ sở lý thuyết
Trong chương này, luận văn sẽ trình bày khái niệm vai nghĩa theo các nhà ngôn ngữ
trên thế giới và các nhà Việt ngữ học; những vai nghĩa phổ biến trong khung vị ngữ; cấu trúc
cú pháp và một số chức năng cú pháp của câu; cấu tạo ngữ pháp của chu tố và diễn tố; mối
quan hệ giữa vai nghĩa với chức năng cú pháp của câu.
Chương hai: Một số vai nghĩa với chức năng cú pháp của nó trong câu tiếng Việt
Ở chương hai, luận văn miêu tả chức năng cú pháp của một số vai nghĩa: vai đối thể;
vai tạo thể; vai phương thức; vai nguồn; vai vị trí- không gian
126 trang |
Chia sẻ: maiphuongtl | Lượt xem: 2753 | Lượt tải: 1
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận văn Chức năng cú pháp của một số vai nghĩa trong câu tiếng Việt, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
vậy. [74: 10]
57. Lúc ấy, trong nhà đã tối bưng, Mị rón rén bước lại, A Phủ vẫn nhắm mắt, nhưng Mị
tưởng như A Phủ đương biết có người bước lại….[74: 11]
58. Đánh bạo, Chị Dậu xăm xăm tiến vào sân. [84: 32]
59. Và hai người lẳng lặng đỡ nhau lao xuống dốc núi. [74: 11]
60. Nhìn theo bóng Tràng và bóng người đàn bà lủi thủi đi về bến, người trong xóm lạ lắm.
[74: 25]
61. Viên quan hầu Đức và viên quan hầu Nhật đều cùng ghé tâu một cách thì thào “La
guerre! La guerre!” [81: 168]
62. Xuân tóc đỏ đứng phắt lên, xua tay một cách chán nản: [81: 163]
63. Xuân tóc đỏ giơ tay lên thề một cách cực kỳ hệ trọng: [81: 163]
64. Người đàn bà theo lời hắn ngồi mớm xuống mép giường. [74: 25]
65. Trừ bà Phó Đoan, ai cũng vỗ tay một cách thành thực. [81: 173]
66. Sau khi chắp tay vái Xuân, vị hội viên ấy khẽ nghiêng đầu chào mọi người một cách
khinh khỉnh trước khi tháo lui. [81: 175]
67. Thị vùng đứng dậy, ton ton chạy lại đẩy xe cho Tràng. [74: 26]
68. Thị đứng trước mặt hắn sưng sỉa nói: [74: 26]
69. Ngoài đầu ngõ có tiếng người húng hắng ho, một bà lào từ ngoài rặng tre lọng khọng đi
vào. [74: 27]
70. Chị Dậu lóp ngóp đứng dậy và đi đến trước nhà khách. [84: 33]
71. Xuân Tóc Đỏ vỗ tay đôm đốp như những khi nó thấy bọn quần vợt đánh được một miếng
hay. [81: 31]
72. Bà lão băn khoăn ngồi xuống giường. [74: 28]
73. Bà lão đăm đăm nhìn ra ngoài. [74: 28]
74. Chị hàng mía làm thinh, Xuân nhồm nhoàm nhai mía, lấy bã ném vào một cái cột đèn.
[81: 30]
75. Ngoài vườn mẹ đang lúi húi giẫy những búi cỏ mọc nham nhở. [74: 30]
76. Hắn xăm xăm chạy ra giữa sân, hắn cũng muốn làm một việc gì để dự phần tu sửa lại căn
nhà. [74: 30]
77. Bà cụ Tứ chợt thấy con giai đã dậy, bà lão nhẹ nhàng bảo nàng dâu: [74: 30]
78. Rồi, rụt rè, chị lên bậc thềm. [84: 33]
79. Hắn nhổ vu vơ một bãi nước bọt, tủm tỉm cười một mình. [74: 26]
80. Tràng vâng rất ngoan ngoãn. [74: 30]
81. Tràng cầm đôi đũa, gợt một miếng bỏ vội vào miệng. [74: 30]
82. Bữa cơm từ đấy không ai nói câu gì, họ cắm đầu ăn cho xong lần, họ tránh nhìn mặt
nhau. [74: 31]
83. Khép nép, chị Dậu ngồi phệt xuống mặt thềm gạch. [84: 34]
84. Trong ý nghĩ của hắn vụt hiện ra cái cảnh những người nghèo đói ầm ầm kéo nhau đi trên
đê Sộp. [74: 32]
85. Hôm ấy hắn láng máng nghe người ta nói họ là Việt Minh đấy. [74: 32]
86. Hắn nghiến răng vào mà chửi cái đứa đã đẻ ra Chí Phèo. [75: 146]
87. Rón rén, chị Dậu đến cạnh tràng kỷ. [84: 42]
88. Ngần ngại, chị đặt mê nón lên đầu, cúi chào vợ chồng ông Nghị và ông giáo. 84: 44]
89. Bạo dạn, chị Dậu bước lên cửa đình, hạ cái mê nón ở trên đầu xuống. [84: 46]
90. Trái với phong tục nhận tù mỗi ngày, hôm nay viên quan coi ngục nhìn sáu tên tù mới
vào với cặp mắt hiền lành. [75: 111]
91. Ông Huấn vẫn thản nhiên nhận rượu thịt, coi như đó là cái việc vẫn làm trong cái hứng
sinh bình lúc chưa giam cầm. [75: 111]
92. Mọi người nhìn Núp sửng sốt. [79: 95]
93. Ông già lúc nãy ôm mặt khóc không ra tiếng. [79: 119]
94. Mẹ nhìn Núp không nói gì cả. [79: 159]
95. Song nàng Ngây đã nghe lỏm được tất cả. [69: 304]
96. Có cái lối ấy, sáng mồng một tháng nào nó cũng hí hởn sang. [69: 304]
97. Ngây nhẹ nhàng cởi áo ngoài. [69: 323]
98. Mình phải nói thẳng với bầm. [69: 325]
99. Huyến vội vàng đỡ nhà sư lên. [70: 179]
100. Điềm tĩnh, chị nhìn khắp mấy gian đình. [84: 47]
101. Luống cuống, chị Dậu vội đứng dậy. [84: 51]
102. Rất nhanh chóng, diện tẩu đặt hơi nghiêng trên chụp đèn, đồng thời tay trái nhà sư nữ
dung mũi tiêm vào cóng thuốc rồi nướng trên ngọn lửa thon thon. [70: 176]
103. Và mụ lại khóc sướt mướt cắp thúng quần áo đi. [70: 253]
104. Bước khỏi ngưỡng cửa, Mão Chột gieo thình người xuống giường. [70: 242]
105. Hết thảy mọi người đều lố nhố đứng dậy. [84: 55]
106. Bằng cái dáng bộ vui vẻ, nhẹ nhàng, nó đặt một bát lên chõng. [84: 61]
107. Với vẻ mặt băn khoăn, cái Tí lại bưng bát khoai chìa tận mặt mẹ. [84: 62]
108. Thoáng trông ra, lão chủ sòng liền toét miệng cười, chạy vội tới giơ tay khom người
mời. [70: 242]
109. Ông cụ thì ngồi bó gối ở tấm phản gỗ thấp dùng để ăn cơm. [70: 251]
110. Chống tay lên trán, chị như nghĩ ngợi phân vân. [84: 64]
111. Cầm cái áo màu ấp ào ngực, vợ Lưu bước xổ ra đường, chạy sang hè phố bên kia! [70:
264]
112. Xuân Tóc Đỏ thì còn đứng, hai tay gãi sườn nhìn mọi người một cách trịch thượng,
nhìn phòng giam một cách thản nhiên. [81: 36]
113. Hớn hở, con bé lại nhìn, lại tìm kiếm những nét giống khác. [64: 9]
114. Lão kể nhỏ nhẹ và dài dòng thật. [61:14]
115. Bỗng đùng một cái, tôi nghe tin anh chết. [61: 194]
116. Lúc chia tay, chị có giữ một tấm ảnh của anh San, chị vẫn cất kỹ tấm ảnh ấy ở trong
bóp. [64: 8]
117. Một lát sau là đã thấy ông nói gì toang toang ở gốc đa. [61: 237]
118. Bác Lan mỉm miệng, gượng cười một cách rất chua chát. [67: 38]
119. Nói nôm ra, chú Tam cũng muốn chim chị Tam đáo để. [67: 41]
120. Thấy con bé Thúy đang lặng lẽ, chăm chú làm cái việc nhận dạng đến mức ấy, thì cô
bụm miệng cố nín cười. [64: 9]
121. Một hôm, đùng một cái, hắn đưa bốn ông lên huyện, vì việc bao chiếm công điền. [61:
235]
122. Đùng một cái nữa, hắn đưa mấy ông khác lên huyện vì việc lạm dụng tiền công quỹ.
[61: 235]
123. Thị Nở giục hắn ăn nóng. [61: 150]
124. Và hắn định bụng sau kỳ thi tốt nghiệp, được rảnh rang rồi, hắn sẽ bỏ vợ thẳng tay. [61:
215]
125. Ba chân bốn cẳng, anh ấy chạy vội lại phía người gọi, hạ hai càng xuống. [67: 53]
126. Rồi con mẹ cười ngặt cười nghẹo. [67: 50]
127. Anh xe lại nhấp nhổm chạy rảo cẳng vài bước, rồi lại tiến bước như trước. [67: 55]
128. Rồi nó ngủ khì một mạch đến sáng. [67: 70]
129. Trống ngực đánh thình thịch, nó cuộn tròn nó với ảnh cậu nó vào trong chăn như con
sâu kèn. [67: 70]
130. Ông vội vàng bóc thư ra đọc. [67: 76]
131. Ông chủ bút cũng không đoán được cớ gì, vừa đi đường vừa luẩn quẩn nghĩ. [67: 77]
132. Tôi cần nói dài. [67: 78]
133. Mà làm báo kiêng nhất một việc là công kích phong trào. [67: 80]
134. Lưu cười cay đắng, anh vẫn ngu quá, ngu như thế làm sao bắt được một kẻ rất ranh
mãnh là Tích híp. [72: 32]
135. Anh đi một mình, giả làm nhân viên thu mua thuốc của viện dược liệu. [72: 32]
136. Tiếng ông chủ nhiệm nói toang toang như lệnh vỡ, ai cũng nghe thấy. [67: 71]
137. Lưu cười cay đắng, anh vẫn ngu quá, ngu như thế làm sao bắt được một kẻ rất ranh
mãnh là Tích híp. [72: 32]
138. Có tiếng gọi của đứa con trai phía ngoài, mẹ nó búi vội cuốn tóc bị xổ, nói ra giọng rất
nhẹ nhàng: [72: 33]
139. Mẹ nó quay sang nhìn Lưu, nói to cho cả con nghe: [72: 33]
140. Bây giờ vẫn viết lặt vặt cho đỡ buồn. [72: 36]
141. Chỉ có cô con dâu thì hay dặn: “Ông có đi đâu thì khóa cửa cẩn thận”. [72: 36]
142. Ông sống lặng lẽ, nín nhịn và vẻ mặt lúc nào cũng buồn. [72: 37]
143. Vả lại, ông cũng không mơ mộng theo hướng ấy. [72: 38]
144. Người bố ngồi nghiêng người nhìn con mà nói. [72: 42]
145. Ăn cơm xong bố uống vội chén nước rồi vào phòng riêng. [72: 48]
146. Vì ông không có thói quen làm việc một mình. [72: 48]
147. Nếu phải sống một mình, gánh vác một mình thì em rất hãi. [72: 53]
148. Trả lời ấp úng hoặc không được như lời mẹ dặn lần trước là mẹ quát tháo, nói như đổ
mẻ vào mặt. [72: 54]
149. Lại cười lấp liếm: “Hỏi làm quái gì, chuyện lịch sử một thời ấy mà. Thời ấy thiếu gì
những ông chồng của kháng chiến với những đứa con của kháng chiến”. [72: 62]
150. Thị Nở thì chỉ nhìn trộm hắn rồi lại toe toét cười. [75: 150]
151. Thị vẫn im lặng, cười tin cẩn. [75: 151]
152. Hắn thích chí, khanh khách cười. [75: 151]
153. Bà tưởng cháu bà nói đùa. [75: 152]
154. Thị ton ton chạy lên nhà nhân ngãi. [75: 152]
155. Thị ngoay ngoáy cái mông đít đi ra về. [75: 152]
156. Thị giẫm chân xuống đất, rồi lại nhảy cẫng lên như thượng đồng. [75: 152]
157. Con bé Thúy đỏ mặt, lúng túng, ngượng nghịu úp tấm ảnh và chiếc gương vào mặt. [64:
9]
158. Quyên cười chúm chím, có vẻ như đắc ý lắm. [64: 12]
159. Hầu như đêm nào Quyên cũng lẻn ra đó, đem cơm cho anh, bàn bạc công việc. [64: 12]
160. Nói rồi mẹ bưng mặt khóc. [64: 13]
161. Ngạn cảm động ôm chầm lấy mẹ. [64: 14]
162. Tất cả mọi người tốt đều nhìn Quyên với cặp mắt thương hại. [64: 15]
163. Anh Tám mỉm cười nhìn cô với ánh mắt vui vẻ và thông cảm. [64: 17]
164. Lạ lùng hơn, là năm hôm sau khi được anh Tám cho biết việc ấy, Ngạn trở về rất đột
ngột. [64: 19]
165. Cái Tý vẫn khóc rưng rức. [84: 66]
166. Cái Tý khóc hu hu. [84: 66]
167. Tim cô đập thình thịch. [64: 19]
168. Quyên lại kêu và ôm chầm lấy anh. [64: 19]
169. Quyên suy nghĩ một loáng rồi nói như ra lệnh. [64: 19]
170. Cô hỏi tỉ mỉ anh bị bắt bị đánh ra sao. [64: 20]
171. Cô thành thật kể cho Ngạn nghe, cả tâm trạng của cô lúc đó ra sao. [64: 20]
172. Và anh nói như là nói với ai chứ không phải nói với Quyên. [64: 20]
173. Ngạn nói với giọng ngọt ngào trách móc. [64: 21]
174. Quyên hiểu thế, cô ngồi thừ ra coi thật tội nghiệp. [64: 21]
175. Cô mới bày tỏ cặn kẽ hơn cho Ngạn rõ. [64: 20]
176. Ngạn nhoẻn miệng cười. [64: 23]
177. Nghe anh Tám nói, Ngạn cười tủm tỉm. [64: 24]
178. Nói xong chú rảo bước như chạy. [64: 24]
179. Đạt nhoẻn cười gật đầu. [64: 24]
180. Cậu thanh niên tên Diệu đáp, cười bẽn lẽn như con gái. [64: 27]
181. Ông già mù thốt hỏi rồi run run đưa tay sờ lên khắp người anh, nắn nót cườm tay anh
một cách lặng lẽ. [64: 27]
182. Tiếng sau có vẻ mừng rỡ và âu yếm. [64: 32]
183. Ngạn hôn con Thúy chùn chụt. [64: 32]
184. Têm một miếng trầu mới, mẹ Sáu bỏ vào miệng nhai rau ráu. [64: 32]
185. Quyên từ từ nhắc cằm khỏi vai mẹ, đi ra nhà sau. [64: 37]
186. Quyên cười chúm chím mà không nói sao cả. [64: 38]
187. Ngạn nhẹ nhàng đáp lời mẹ. [64: 39]
188. Nhưng cô cũng vậy, cô cầm dao khứa cá cùm cụp, dáng coi chăm chú lắm. [64: 39]
189. Anh Tám cầm tấm ảnh nhìn chăm chú. [64: 40]
190. Hỏi xong, anh gấp gáp mở thêm một cái cúc áo nữa, tay tháo cái khăn trên đầu xuống
đập đập mồ hôi đổ hột ở ngực. [64: 42]
191. Một tay anh giơ chào Ngạn theo kiểu nhà binh rồi bước như nhảy lên bậc thang. [64:
42]
192. Ba Rèn hớn hở, nắm tay Ngạn gặc gặc. [64: 47]
193. Quyên lẹ làng chạy ra nhà sau lấy xanh tuya súng đem ra đưa Ngạn. [64: 49]
194. Ngạn kề miệng nói rỉ vào tai Tấn. [64: 49]
195. Trên khoảnh đất trống bị dọn sạch quanh chi khu, bọn lính chạy tới chạy lui. [64: 52]
196. Có tên chưa chi đã lăn kềnh, ngửa mặt lên trời phì phèo điếu thuốc. [64: 52]
197. Bọn lính chủ lực mặc đồ trai di, bọn biệt kích mặc đồ rằn, giày da và giày bố nện rầm
rập, bồm bộp. [64:50]
198. Hắn ngang nhiên vớ lấy một chai la ve, đưa mắt nháy người chủ quán Hoa kiều một cái
rồi đi ra. [64:51]
199. Song nói thế chứ hắn cũng khoát tay xua bọn lính áo rằn của hắn đổ vào chỗ đất trống
giáp phố. [64:52]
200. Thằng Xăm cởi phanh áo. [64:52]
201. Hắn bật nằm ngã ngửa ra trên tấm vải bạt xám. [64:52]
202. Thình lình hắn đưa tay giật phắt mẩu thuốc, vứt đi và ngồi bật dậy. [64:52]
203. Hắn lừ lừ giương đôi mắt trắng dã ngó bọn lính của hắn bấy giờ đang lôi bánh mì ra.
[64: 52]
204. Thằng Xăm uể oải đứng dậy đi theo tên lính đến trước một tấm vải bạt. [64: 52]
205. Tên lính bé choắt ấy xăng xái đặt vào giữa tấm vải bạt một bi đông nặng trịch. [64: 53]
206. Thằng Xăm tu rượu ừng ực. [64: 53]
207. Hắn “khà” một cách khoái trá rồi lại xé thịt ăn. [64: 53]
208. Hai Thép vỗ tay đánh bộp một cái: [64: 44]
209. Không chậm trễ, nó nhè nhẹ thò tay tháo trái lựu đạn. [64: 142]
210. Thằng Út bỏ bước chậm rãi. [64: 143]
211. Nó đòi uống nước liên tiếp. [64: 143]
212. Giữa lúc thằng Út đang nằm thao thức nghĩ tới trái lựu đạn thì thằng bé anh nó ở trong
hang Hòn đang trải qua những giờ phút gay go. [64: 143]
213. Thằng xăm hể hả khi nghe những câu ấy. [64: 54]
214. Bọn lính cười nhăn nhở, thích thú. [64: 55]
215. Quyên biết rằng thằng bé rên hử hử như vậy là nó đau lắm. [64: 146]
216. Ba Rèn ngó lơ chỗ khác. [64: 150]
217. Mọi người lại đưa mắt nhìn Ba Rèn lần nữa. [64: 151]
218. Anh nói chuyện bình thường, kể cho nó nghe hôm nay giặc bị đánh chạy khỏi hang ra
sao, ta lấy được những súng gì. [64: 153]
219. Con Thúy vẫn ôm quàng lấy chị, mặt nó rúc vào ngực chị. [64: 153]
220. Sứ với tay xuống sờ chân con, thấy chân nó cũng lạnh quá. [64: 153]
221. Chị vội vàng kéo chân con kẹp giữa đùi mình. [64: 155]
222. Chị Sứ cầm cây nến, đăm đăm nhìn con nằm ngủ. [64: 155]
223. Đã không biết bao nhiêu lần chị Sứ lặng lẽ ngồi nhìn con mình một cách mê đắm như
thế. [64: 155]
224. Lòng bình tĩnh và sung sướng, chị kéo khăn se sẽ đắp lại cho con thật kỹ lượt nữa, rồi
đứng dậy bước xuống phiến đá. [64: 157]
225. Con bé lồm cồm bò tới, ôm choàng lấy cổ mẹ. [64: 157]
226. Bà Cà Xợi bỏ hòn máu của mình lại, ôm bụng thất thểu bước ra khỏi cái nhà nền đúc.[
64: 57]
227. Bà đi trong đêm tối, tay cầm một cái xị không. [64: 59]
228. Thím đếm nốt cho xong số tiền lẻ còn lại rồi lách qua cửa quầy một cách khó khăn. [64:
60]
229. Rồi bà lập cập đi ra cửa.[ 64: 61]
230. Bà nắm cổ chai rượu thật chặt, lùi lũi bước ra cửa quán. [64: 61]
231. Lát sau, bà rót rót rượu ra chén, uống như uống nước. [64: 62]
232. Chén rượu thứ hai bà uống chậm rãi chứ không uống vội như trước. [64: 67]
233. Cô lè lẹ mở cửa. [64: 67]
234. Họ đi một mạch khỏi xóm Vạn Thanh, băng qua ruộng. [64: 70]
235. Anh giơ tay vỗ độp độp vào tấm cửa lợp lá. [64: 71]
236. Ngạn nghe có tiếng dép lẹp xẹp trên sàn ván đi ra phía cửa. [64: 71]
237. Ngạn thản nhiên đưa gót giày đá khép cánh cửa lại. [ 64: 71]
238. Y mở gói thuốc, rút thuốc cung kính đưa mời Ngạn, Tới và Trọng, rồi đi vào bếp coi
nước. [64: 73]
239. Con mụ vợ ngồi chồm hỗm trên sàn miệng ngậm mấy sợi lạt dừa. [64: 74]
240. Uể oải, chị bế cái Tỉu lên sườn và lừ thừ đi ra ngoài cổng, để ngóng xem chồng đã về
chưa. [84: 19]
241. Bắt vịt rồi, thằng chồng chạy sồn sộn ra sông tắm. [64: 75]
242. Mình y vận một cái xà rông sặc sỡ, sột soạt đi ra, tay cầm lược chải đầu sói sọi chỉ còn
lại mớ tóc ốp xuống ót. [64: 75]
243. Anh Dậu lẩy bẩy đứng dậy. [84: 25]
244. Mọi người kể cho Ba Rèn nghe chuyện bắt vợ chồng tên chủ trại đáy, Ba Rèn khoái chí
cười ha hả. [64: 79]
245. Hai người nheo mắt đáp lại. [64: 78]
246. Ông cai lệ thị hùng bằng hai con mắt giương tròn. [84: 25]
247. Anh với tay lấy cây vá dẫy bớt lớp đất trên miệng. [64: 82]
248. Mọi người vừa kéo lá ngụy trang hầm vừa lao xao nói chuyện. [64: 83]
249. Rồi Ba Rèn lại lịch phịch chạy đi. [ 64: 81]
250. Bằng cái sắc mặt ôn hòa dễ dãi, Nghị Quế nhìn vào mặt chị Dậu. [84: 72]
251. Bấy giờ Ba Rèn đã cởi áo buộc thắt ngang đầu. [64: 87]
252. Anh nói chữ “cũng đặng” một cách khó nhọc. [64: 87]
253. Mặc dù nghe súng nổ, bọn chúng vẫn xống lưng chạy tới. [64: 90]
254. Bọn phía sau theo gót chúng chạy dấn lên. [64: 90]
255. Mụ Nghị ngắt lời bằng giọng nói nửa đùa nửa thật. [84: 74]
256. Sấp ngửa, chị chạy vào cổng, quăng cả rổ, mẹt, mê nón xuống sân, rồi vội vàng, chị vào
trong nhà. [84: 83]
257. Bọn giặc nhảy thòm thọp qua mương, la ó vang vườn. [64: 91]
258. Anh cùng anh em bắn cản hậu, rồi cùng rút theo. [64: 91]
259. Tới đang cõng Thẩm chạy lúp xúp. [64: 91]
260. Ngạn ngó thấy anh em dìu thằng bé con của chú Tư râu đi thất thểu. [64: 92]
261. Có tên đã vội vã leo dừa. [64: 94]
262. Một toán vác xoong chảo vừa lấy của đồng bào kéo đi lểnh nghểnh. [64: 94]
263. Đôi bàn tay ấy rờ rẫm người anh, rờ từ gáy dọc xuống lưng anh một cách gấp gấp, như
để coi anh có phải là một Ngạn còn nguyên vẹn không vậy. [64: 96]
264. Con bé nói rối rít. [64: 98]
265. Nó đi lọ mọ như thế mà ai cũng nhận ra và kêu đúng tên nó, nên nó sung sướng. [64:
98]
266. Năm Nhớ ngồi bên thằng bé, tay cầm một cái khăn ve vẩy. [64: 100]
267. Con Thúy bấy giờ cũng rón đến coi. [64: 100]
268. Chào chồng bằng hai hàng nước mắt, chị Dậu lủi thủi trở ra với cái mẹt, cái rổ và cái
mê nón. [84: 83]
269. Sẽ sàng, chị Dậu nhắc nó ra cạnh vại nước, tắm rửa qua loa cho sạch dơ bẩn. [84: 84]
270. Rồi hai tay hai đứa, chị ẵm chúng nó vào trong cái phản cập kênh. [84: 84]
271. Nghe có tiếng người ngang qua, mụ vợ cất tiếng nói như rên: [64: 108]
272. Con Thúy ôm mẹ nó chặt cứng. [64: 111]
273. Con bé Thúy cười lỏn lẻn trên cổ Quyên. [64: 110]
274. Con bé từ chỗ anh Thẩm mon men đi ra. [64: 110]
275. Con nhỏ đi lơn tơn vô rừng kiếm hái lá đó. [64: 111]
276. Anh hai Thép ghé mắt nhìn qua kẽ đá hở. [64: 110]
277. Anh đếm được sáu thằng giặc nằm sải dọc ngoài cửa hang. [64: 112]
278. Ngạn nhíu mày không đáp. [64: 115]
279. Ngạn thoáng thấy hai tên biệt kích cõng tên Xăm lên, chạy xồng xộc. [64: 119]
280. Cái Tỉu lại khóc ngằn ngặt. [84: 91]
281. Không chậm trễ, nó nhè nhẹ thò tay tháo trái lựu đạn. [64: 142]
282. Con bé lồm cồm bò tới, ôm choàng lấy cổ mẹ. [64: 157]
283. Hai tên Mỹ rời chỗ chị Sứ một cách tiếc rẻ, men xuống suối. [64: 196]
284. Bọn biệt kích khom lưng cõng chúng lội qua. [64: 196]
285. Anh Dậu nhìn vợ bằng những dòng nước mắt thánh thót. [84: 121]
286. Có lẽ chưa lúc nào Sứ yêu Hòn Đất oặn lòng như buổi sáng hôm nay. [64: 198]
287. Chị sứ nhìn thẳng vào mặt hắn. [64: 206]
288. Rồi thì bà rón rén bước lên xe. [84: 128]
289. Bị treo lơ lửng giữa cây dừa ngã rạp, Sứ luôn chuẩn bị tinh thần cho tới phút cuối cùng.
[64: 217]
290. Chân nọ đá chân kia, chị lại trở về ngồi ở đầu phản. [84: 96]
291. Bà mẹ giơ cả hai tay đỡ lấy con. [64: 221]
292. Rồi sau đó anh ngước lên nhìn tôi bằng hai con măt mệt mỏi. [63: 136]
293. Tên thiếu tá ré lên một tiếng như bị ai bóp cổ. [64: 222]
294. Bốn năm người, không ai bảo ai, kẻ trước người sau, lặng lẽ lui về chỗ. [64: 226]
295. Quyên nghe lời anh Hai, cắn cắn ngón tay, bước từng bước một đi vào hang. [64: 226]
296. Bằng cái dáng bộ sợ hãi, chị Dậu đón lấy bộ quần áo và xách đôi guốc rồi đi qua phía
sau trại lệ. [84: 130]
297. Cảm động, chị Dậu cảm ơn bà bằng dòng nước mắt chứa chan. [84: 98]
298. Anh nín thở, nép sát sau gốc dừa. [64: 218]
299. Chừng đó mẹ mới bắt đầu bới tóc cho con, nhẹ nhàng và khéo léo. [64: 252]
300. Thế rồi người đàn bà ngoại tình cứ hát các bài “Tôi có hai cái tình” một cách véo von,
véo von….[81: 94]
301. Ông huyện bước lên bậc thềm một cách hùng dũng: [84: 132]
302. Xuân Tóc Đỏ rảo cẳng đi ngay. [81: 100]
303. Xuân Tóc đỏ và người đàn bà kia thì thập thò đứng bên ngoài. [81: 100]
304. Quan phủ đáp bằng giọng nhẹ nhàng. [84: 137]
305. Chỉ còn tiếng cây sắt nện xuống hừ hự. [74: 45]
306. Anh trợn mắt nhìn thằng Dục. [74: 47]
307. Tiếng cười giần giật của thằng Dục. [74: 47]
308. Tiếng bọn lính kêu thất thanh. [74: 47]
309. Trương tẩn mẩn xếp lại mấy quyển sách trên bàn, để có thì giờ nghĩ ngợi. [76: 277]
310. Miệng chàng cau lại một cách khinh bỉ: [76: 294]
311. Lân vùng vằng đứng dậy bước ra ngoài thềm. [77: 96]
312. Người nhà lý trưởng cười một cách mỉa mai. [84: 103]
313. Bính lập cập lùi dần về phía cầu thang. [70: 36]
314. Vui vẻ, chị Dậu cắp gói quần áo ra hồ. [84: 149]
315. Nhanh như cắt, chị Dậu giật ngay được gậy của hắn. [84: 105]
316. Từ đã hiến mình một cách dè dặt, tâm hồn và xác thịt. [61: 325]
317. Hắn là một nhà văn, trước kia, với cách viết thận trọng của hắn, hắn chỉ kiếm được vừa
đủ để một mình hắn sống một cách eo hẹp, có thể nói là cực khổ. [61: 326]
318. Hắn mỉm cười, đáp lại. [61: 334]
319. Trung cau mặt nhìn Hộ một cách kinh ngạc và khinh bỉ: [61: 336]
320. Trung gật gù cười, vẫn cái cười lặng lẽ của y. [61: 337]
321. Mụ cửu Xung trở vào với cái dáng bộ đắc sách. [84: 148]
322. Thằng Dần ton ton chạy ra núp vào sau mẹ. [84: 145]
323. Mão thì cười hô hố. [61: 338]
324. Hắn nói say sưa lắm. [61: 338]
325. Dáng nằm thật là khó nhọc và khổ não. [61: 339]
326. Hắn rón rén, đi chân không lại. [61: 339]
327. Bây giờ anh đang ngồi bắt tréo kheo, hất hàm lên, nghênh trời. [61: 538]
328. Chị nhắc cái niêu nhẹ nhõm. [61: 438]
329. Anh vội vàng nhổm dậy. [61: 439]
330. Giả điếc như không nghe tiếng, chị Dậu cố phùng đôi má để thổi cho bếp lửa cháy lên.
[84: 148]
331. Anh đứng tần ngần một lúc. [61: 440]
PHỤ LỤC 4: VAI NGHĨA VỊ TRÍ
1. Giữa cái mẹt rách có độc một lùm rau chuối thái rối, và một đĩa muối ăn với cháo, nhưng
cả nhà đều ăn rất ngon lành. [74: 31]
2. Ông Phùng Gia Lộc đã hi sinh ở phố Nhà Thờ đêm hôm qua. [83: 444]
3. Trong một góc nhà, bỗng trông thấy một đôi mắt mở thao láo. [83: 404]
4. Ngoài đình bỗng dồn lên một hồi trống dồn dập, vội vã. [74: 32]
5. Trên đất chỉ còn rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn và lá mía. [75: 95]
6. Cạnh bàn thờ, Giản lặng ngắm bức ảnh người quá cố. [87: 942]
7. Họ đều đã được huấn luyện lái máy bay chiến đấu ở một xứ sở có nhiều tuyết rơi về mùa
đông. [87: 341]
8. Ở đấy, con trai và con gái gặp nhau dạn dĩ hơn, phóng khoáng hơn. [87: 341]
9. Da thịt đâm chồi ở những chỗ khuyết trên thân thể. [87: 321]
10. Bà ngoại với mấy bà gói bánh ở nhà dưới. [84: 9]
11. Mấy đứa trẻ con nhà nghèo cúi lom khom trên mặt đất đi lại tìm tòi. [75: 96]
12. Má và dì Ba ngồi học bài chỗ bàn ăn cơm. [88: 9]
13. Trên bàn bày hai đĩa thịt kho và một thau dưa cải. [88: 100]
14. Nhưng trong cái lều ẩm thấp vẫn chỉ mới hơi lờ mờ. [75: 96]
15. Chợ họp giữa phố vãn từ lâu. [75: 95]
16. Hai đứa bé con dưới đất vẫn khóc tru tréo. [84: 96]
17. Bên kia bàu nước là những đụn cát dọc biển, trông xa như một bức tường thành sáng lóa.
[87: 550]
18. Một tập phong bì đủ các loại và những con tem đẹp Chung để ở ngăn kéo bàn học. [87:
403]
19. Thím Trực ngồi xắt khoai ở đầu hồi lẩm nhẩm đọc theo. [87: 552]
20. Đoạn, tôi nhoài người đẩy cái khối thuốc nổ xuống cái hố đào sẵn ở phía trước ụ đất.
[60: 112]
21. Những giọt nước mắt hiếm hoi lăn trên khuôn mặt già nua. [60: 112]
22. Bọn địch bị đánh tan tác ở cánh đồng làng Xuân Trạch. [60: 44]
23. Ở đây người ta thấy chiều lúc xế trưa và gặp đêm khi bên ngoài vẫn sáng. [75: 149]
24. Cạnh dòng suối trôi ngang, hoa dại vàng xuống cả lòng đất. [62: 88]
25. Gần đó là túp lều của cha con ông già Túc. [87: 552]
26. Cuộc sống ở đây đã dạy cho chúng tôi thế nào là sự im lặng. [87: 534]
27. Ngoài đình, trống lại thúc, mõ lại khua, tù và rúc liên thanh bất chỉ. [84: 99]
28. Sau nhà có tiếng người gọi léo xéo. [84: 99]
29. Em ăn bên nhà thằng Thà rồi. [88: 20]
30. Trên bàn thờ Hường từ đó có thêm cái đũa đôi chén. [88: 23]
31. Khúc sông này là nơi ba người đã sống những ngày thơ trẻ bên nhau. [88: 24]
32. Dưới những gốc đa, gốc gạo xù xì, bóng những người đói dật dờ đi lại lặng lẽ như những
bóng ma. [74: 24]
33. Hai dãy phố bên, úp súp, tối om, không nhà nào có ánh đèn lửa. [74: 24]
34. Tiếng quạ trên mấy cây gạo ngoài bãi chợ cứ gào lên từng hồi thê thiết. [74: 24]
35. Trên chòi canh tùng tùng ba tiếng trống báo. [84: 132]
36. Trong phủ, tiếng trống thong thả điểm luôn ba hồi. [84: 126]
37. Sau bức chấn song của cửa sổ trại lệ, chị Dậu thình lình nhòm ra. [84: 127]
38. Nào ở bên chiếc độc bình men đỏ, cái điếu ống vắt vểu vươn cành xe trúc dài thườn
thượt như cái cần câu. [84: 34]
39. Rồi ở trong cái tủ chè chạm dây nho, một rổ trứng gà đầy lùm, ngất nghểu chồng trên bộ
khay chè trắng bong. [84: 35]
40. Rồi ở trước cái sập gụ lên nước, bốn chiếc ghế gụ mặt đá cùng chầu vào chiếc bàn mây
sơn xanh. [84: 35]
41. Và ở đầu cái giường tây sơn quang dầu, quần lĩnh xanh và khăn quàng nhiễu xanh cùng
vắt một chỗ. [84: 35]
42. Trên chiếc tủ đứng, ngọn đèn măng xông im lặng tỏa ra ánh sáng xanh lè. [84: 137]
43. Họ đứng cả trong ngưỡng cửa nhìn ra bàn tán. [74: 25]
44. Tràng đứng tây ngây ra giữa nhà một lúc, chợt hắn thấy sờ sợ. [74: 25]
45. Ngoài đầu ngõ có tiếng người húng hắng ho, một bà lão từ ngoài rặng tre lọng khọng đi
vào. [74: 25]
46. Nó bây giờ là dâu con trong nhà rồi. [74: 29]
47. Làng ở trong tầm đại bác của giặc. [74: 38]
48. Ở chỗ vết thương, nhựa ứa ra tràn trề thơm ngào ngạt, long lanh nắng hè gay gắt, rồi dần
dần bầm lại, đen và đặc quyện lại thành từng cục máu lớn. [74: 638]
49. Nơi góc chiếc án thư cũ đã nhợt màu son, một cây đèn đế leo lét rọi vào khuôn mặt nghĩ
ngợi. [75: 109]
50. Bên ngoài, mấy ông Lý dịch vẫn uỗng rượu, vẫn hút thuốc, vẫn quạt phành phạch, vẫn
giở lý luật cãi nhau lộn bậy. [84: 49]
51. Trong khung cửa sổ có nhiều con song kẻ những nét đen thẳng lên nền trời lốm đốm tinh
tú, một ngôi sao hôm nhấp nháy như muốn trụt xuống phía chân trời không định. [75: 109]
52. Trước cửa, treo một bức mành mành, như kiểu những nhà để ở, không buôn bán. [61:
164]
53. Bên này suối Đất- hoa là làng Kông-hoa của Núp, bên kia suối Đất- hoa là làng Ba-lang.
[79: 20]
54. Cạnh chõng, nghi ngút một đám khói bay. [84: 61]
55. Hôm nay lũ người Ba-lang đi bắt cá ở suối Đất-hoa nhiều. [79: 20]
56. Lũ Còn một số người chưa chịu về, trốn ở hai bên bờ suối Đất-hoa, nghe máy bay kêu
thì xuống nước trốn lửa. [79: 21]
57. Người còn lại rúc trong hốc đá không dám ra đi rẫy, ăn trái cây như con thú trong rừng.
[79: 21]
58. Núp ngồi trong nhà rông chờ. [79: 29]
59. Lần đầu tiên Núp nằm bên một người Kinh. [79: 44]
60. Đồng bào núp hai bên bờ suối, sợ run cả người lên. [79: 56]
61. Năm năm nay, lần đầu tiên Núp thấy một người ở trong làng tập trung của Pháp. [79: 76]
62. Một lằn gân tím nổi lên gần bên thái dương. [79: 77]
63. Ông già ngồi trong góc nhà với ba đứa con. [79: 83]
64. Mọi người đã mang gùi đứng cả ở sân làng. [79: 84]
65. Đêm lũ thanh niên không họp ở nhà rông nữa. [79: 92]
66. Núp đi gặp người kinh ở Ba lang đã về. [79: 95]
67. Bok Hồ đứng trên hòn núi đó, chỉ huy cả nước mình đánh giặc. [81: 96]
68. Gió thổi phần phật trên mặt mọi người. [79: 96]
69. Đánh Pháp ở rẫy trước, đánh Pháp trong làng sau. [79: 131]
70. Núp Nằm nghĩ tới anh Thế bây giờ ở ngoài rừng. [79: 97]
71. Chung quanh làng cắm chông như dao mọc, đi một ngày đường cũng chưa hết chông.
[79: 98]
72. Dưới suối cũng có chông, trên cây cũng có chông. [79: 98]
73. Xá lớn lên ở Ba-lang. [79: 99]
74. Thằng bé Ngứt ngồi trên ngưỡng của nhà sàn, nắng rọi vào trong mắt nó. [79: 106]
75. Con nít, đứa ngồi trong lòng anh, đứa bám trên lưng anh, đứa trèo trên vai anh. [79:
108]
76. Núp chỉ huy bảy du kích đánh ở suối Thi om. [79: 134]
77. Bây giờ năm mươi người đã tập họp trước nhà rông. [79: 83]
78. Bộ đội đến đóng ở Kông-hoa, Ba- lang, Ta- lung, đầy núi, đầy rừng. [79: 156]
79. Liêu coi việc làm rẫy ở nhà. [79: 156]
80. Hai dòng nước mắt chảy quanh trên má. [79: 158]
81. Con chim trong rừng nó không nghe tiếng Liêu hát nữa. [79: 158]
82. Nó đến nằm rấp ở một xó bụi ô rô mà rên hừ hừ. [69: 70]
83. Cái xó vườn cỏ dại đằng sau nhà không còn oanh yến dập dìu như xưa nữa. [69: 70]
84. Hôm qua tôi đi mua ở trên chợ Bưởi về một con chó, lông vàng sẫm như lông bò. [69:
75]
85. Hai người ngồi ở vệ ruộng tay tẩn mẩn bứt cỏ mà nói bâng quơ. [69: 308]
86. Tiếng eo óc dậy lên ở khắp xung quanh. [69: 324]
87. Có nhiều thứ máy móc ở trên xe được thay cẩn thận. [69: 309]
88. Hồi bấy giờ, xe đạp còn hiếm lắm, ở vùng này. [69: 309]
89. Ông Nhiêu đánh đụng được một đôi thịt chó bên hàng xóm. [69: 303]
90. Lúc ấy Nhiêu cũng ngồi quay tơ gần đó. [69: 304]
91. Bà Vạng đã nghĩ đến chồng người con gái xấu số của bà ở bên kia sông. [69: 308]
92. Xưa kia, ở các khu tập thể, cấp úy và các ông tá nhỏ được phân nhà sát vòng tường bao
ngoài vì là dãy nhà làm thêm. [72: 293]
93. Là một con thuyền ẩn dưới một vòm hang có nhũ đá lấp lánh. [72: 270]
94. Hắn hẹn sẽ đón tôi tại tạp chí Văn nghệ quân đội là nơi tôi đang ở nhờ. [72: 293]
95. Ông Nhiêu đang ngồi quay cửi thừa ở trước cổng tán. [69: 295]
96. Hôm nay tôi gặp chị Ngây ngoài cổng xóm. [69: 297]
97. Nó lấy chồng làm thư ký ở một làng bên tỉnh Bắc. [69: 299]
98. Ở hai bên con ngươi, nổi lên một cái màng trắng. [69: 299]
99. Cái tin Nghiên chết đắm đò ở bến Hối đưa về đến Hạ Nha thì bà Vạng khóc ngất đi. [69:
299]
100. Tháng tháng, cứ sáng ngày mồng một, ông lại gọi thằng bé con bên nhà hàng xóm sang
“xông” nhà. [69: 300]
101. Bỗng có tiếng gọi nheo nhéo ngoài cổng. [69: 261]
102. Trăng hăm bốn đã lên, nhợt nhạt trên ngọn tre. [69: 324]
103. Vậy mà trong xóm Duối, ở một nếp nhà ba gian, hai chái giữa một khoảng vườn nhỏ,
vẫn còn thấp thoáng ánh đèn và có tiếng dệt cửi, quay tơ. [69: 325]
104. Giọng ấy là giọng thợ cấy mà những người làm ruộng thường hát ở ngoài đồng. [69:
325]
105. Chuyến đò ngang ấy chở tham khách quá, đắm lỉm ngay ở giữa sông. [69: 299]
106. Hai mắt lờ đờ, ướt át trên một sống mũi dọc dừa. [70: 176]
107. Trên cao, những đám mây trắng xốp vừa tản ra, nắng lại bừng lên tưới xuống ào ào.
[70: 248]
108. Ở gian giữa bàn thờ bỗng sáng lên. [70: 248]
109. Trên bục rạp hát, trẻ con cứ sấn sổ cướp lấy cái dùi. [70: 242]
110. Chợt xế rạp hát, trước một sòng tổ tôm điếm, nổi ran một tràng pháo. [70: 242]
111. Trong nhà chùa chỉ lát nữa đèn nến sẽ sáng choang, nhang trầm nghi ngút, người lễ bái
không còn chỗ nào đặt chân. [70: 243]
112. Trên nhà, Mão Chột đương lục sục trở dậy. [70: 250]
113. Bên chùa, tiếng kêu hét, hò reo và đập phá rầm rầm. [70: 251]
114. Trưa mụ Mão gặp cái tý ngoài chợ, mua vàng hương và hơn chục bạc thịt với tiền của
một người bạn Ký Phát giúp cho. [70: 251]
115. Gần cái lỗ hổng cửa sổ chui lọt đầu người nọ, kê cái giường tây mà hai vợ chồng
đương ngồi và chốc nữa sẽ ngủ.
116. Sát cái giường là cái bàn, hai cái ghế đẩu và một cái hòm. [70: 259]
117. Vợ Lưu đi nép dưới hàng hiên, bước rất nhanh chẳng cần biết rõ làm gì. [70: 261]
118. Trên kia, giăng nhởn nhơ như một cô gái non vừa có nhân tình. [61: 263]
119. Ở ngoài ngõ, mẹ con chị Chuột vừa kêu khóc vừa van lạy. [61: 86]
120. Tôi trọ học ở tỉnh lỵ cách làng chừng mười lăm cây số. [61: 408]
121. Nó đã gặp gỡ cái gì ở trên đường làm nó lãng quên anh. [61: 197]
122. Tôi trọ tại một nhà bà dì. [61: 106]
123. Ngoài rừng vọng tiếng suối chảy tràn trên đá và tiếng đôi chim rụt rè ở hai góc rừng.
[63: 30]
124. Xe tôi chạy trên lớp sương bồng bềnh. [63: 38]
125. Lán đội nữ công nhân giữa khu rừng săng lẻ, rất đẹp. [63: 45]
126. Ngoài rừng sâu, đôi chim gọi nhau đã im tiếng, có lẽ chúng đã tìm thấy nhau. [63: 48]
127. Ác thay cái bãi đá tai mèo nằm giữa khúc suối dưới chân núi. [63: 52]
128. Hai bố con ở với nhau trong một cái lều ở bờ sông. [61: 233]
129. Trên chiếc ghế thứ tư, con chó nhảy tót lên, ngồi chồm chỗm, thè lười ngồi nhìn hết
người nọ đến người kia. [67: 18]
130. Cái ấm ngay bàn bên cạnh giường nằm. [67: 67]
131. Tóm lại, một cái dấu hỏi đỏ còn lửng lơ ở cổng tòa án dư luận, như ở bìa cuốn truyện
trinh thám vậy. [67: 75]
132. Nỗi mừng nở thành nụ cười trên miệng ông chủ bút. [67: 76]
133. Nguyên bán lẻ ở Hà Nội cũng đã ngót một vạn tờ mà còn thiếu. [67: 78]
134. Con gái gửi nhà trẻ rồi gửi mẫu giáo. [72: 26]
135. Buổi sáng thằng Bi phải phụ giúp cô ấy bán phở ở cổng trường thương nghiệp cùng với
một chị bạn. [72: 36]
136. Con gái lấy chồng ở Hải Phòng, mỗi năm ông chỉ ra thăm con được một lần, ở lại mươi
ngày rồi về.[72: 36]
137. Con trai ngày trước ở bộ đội, sau ngày xuất ngũ theo bạn bè đi buôn hàng ở biên giới.
[72: 36]
138. Con dâu cũng có cửa hàng bán đồ nhựa ở vườn hoa hàng Đậu, sáng đèo con đi, tối đèo
con về, cả nhà chỉ cùng ăn một bữa tối do ông già đi chợ và thổi nấu. [72: 36]
139. Sáu bảy cây vàng thì chỉ mua được cái lều ở trên phố. [72: 42]
140. Năm còn chiến tranh phá hoại, bà Tý ở với con gái và rể ở trên Vĩnh Phú bị kiết lỵ
nặng. [72: 51]
141. Ông nội xin bố một tấm ảnh cho phóng to đặt trên tủ buýt phê giữa nhà. [72: 52]
142. Đúng dịp ấy bà nội bị cảm nặng, nằm trên giường cả tuần. [72: 53]
143. Bác có hai con trai, một con hy sinh cũng ở chiến trường miền Nam, sau cái chết của
ông chú ruột chừng một năm. [72: 55]
144. Mồ hôi chảy ra trên đầu, trên mặt, những giọt to như giọt nước. [75: 151]
145. Cái hầm thứ hai của anh ở dưới một nấm mả giả nằm giữa một đám mả thật. [64: 13]
146. Nằm trong hầm tối, anh cứ nghĩ sao mẹ không tính đến việc anh có thể hi sinh nay
mai? [64: 14]
147. Không, ở đó không có con ma nào cả. [64: 14]
148. Nhưng chỗ này bọn chúng lại không ngờ tới. [64: 14]
149. Ngạn yên ổn sống ở dưới đó ngót hai tháng rồi mới chuyển vào cư trú.[64- 15]
150. Ngay chiều hôm đó, căn cứ trong rừng bị địch bao vây. [64: 15]
151. Anh em bắt vọp gần đấy nghe bọn biệt kích láo nháo. [64: 15]
152. Cô cảm tưởng như bị một cây gậy của ai bất thình lình phang trúng ngang lưng. [64:
16]
153. Chúng nói một buổi chiều chúng thấy ở giữa rừng có khói bay lên. [64: 18]
154. Cô lần đi trong bóng tối. [64: 19]
155. Dưới hầm, Ngạn mệt quá ngủ thiếp đi. [64: 20]
156. Những ngôi nhà trong xóm, mái lá và ngói đỏ chen nhau coi đông đúc như một thị trấn.
[64: 22]
157. Sau rặng tre ấy, biển cả còn lâu đời hơn, vẫn đang giỡn song, mang mang một màu
xanh lục. [64: 22]
158. Đứng ở đây, khi sóng sủi bọt âu yếm vỗ bờ, Ngạn thấy dưới chân bãi tre như có một
đường viền bằng ren, thỉnh thoảng lại dợn lên. [64: 22]
159. Xóm Hòn đất ở liền ngay chân Hòn. [64: 25]
160. Sau lưng xóm, còn một quãng vườn cây sum suê rồi tới sông Vàm Răng. [64: 25]
161. Ở đây có nhà cất trệt, nhưng cũng có nhà sàn phải đi lên bậc thang. [64: 25]
162. Những nhà lớn lợp ngói thường có bậc thang ở hai bên, lên xuống bên nào cũng tiện.
[64: 25]
163. Tại cái gốc me cổ thụ, cách đây không lâu, bọn đồn Hòn Đất đã trói quặt tay một chị
cán bộ vào thân cây rồi dùng đinh đóng suốt qua hai bàn tay chị. [64: 28]
164. Quyên với chiếc gáo có cán đặt trên miệng khạp múc nước đổ vào cái vịm sành da lươn
cạnh đấy, rồi nhấc con cá thả vô. [64: 31]
165. Ông bị đem về xử bắn tại Hòn Đất cùng năm người khác. [64: 39]
166. Nhưng nụ cười ấy tắt ngay trên môi anh. [64: 41]
167. Ngạn uống nước trà trên ván với anh Tám chợt nghe ngoài đường có ai đó nói chuyện
giống như tiếng anh Hai Thép. [64: 42]
168. Cũng trên bộ ván đó, bây giờ mọi người ngồi quây lại. [64: 46]
169. Tôi sẽ ở lại ngoài xóm giúp chỉ đạo bà con đấu tranh chánh trị. [64: 47]
170. Anh Tám cứ ở tại nhà tôi. [64: 47]
171. Bụi bốc mù mịt trên con đường phố nhỏ độc nhất của quận lị. [64: 50]
172. Trên khoảnh đất trống bị dọn sạch quanh chi khu, bọn lính chạy tới chạy lui. [64: 52]
173. Nơi đùi thằng Xăm đeo sề sệ khẩu súng ngắn côn 12, bao da súng màu hung hung gần
giống như màu da mặt của hắn. [64: 50]
174. Bọn còn lại là bọn bảo an và biệt kích thì được lện đóng ở ngoài, trên những khoảnh
ruộng đất trống. [64: 51]
175. Và trên bộ ngực nở nang của hắn lủng lẳng một sợi dây chuyền buộc cái mặt chằn bằng
ngà có nanh vàng chìa ra coi rất dễ sợ. [64: 52]
176. Điếu thuốc trên môi hắn đã cháy muốn hết mà chừng như hắn không hay. [64: 52]
177. Trên tấm vải bạt có trải giấy báo, đặt nửa con gà quay, hai ổ bánh mì lớn và một hộp cá
mòi đã mở nắp. [64: 53]
178. Những chiếc răng vàng trong mồm hắn lóa sáng, nhồm nhoàm. [64: 53]
179. Hắn đưa tay quệt mỡ gà dính ở hai bên mép. [64: 53]
180. Nhưng mặt trời thì vẫn còn đỏ sẫm dưới ven đồng xa. [64: 53]
181. Đằng trước là một sanh vừa gan, vừa phổi vừa tiết để trên rổ lòng. [84: 13]
182. Nơi này một đống, nơi kia một đống. [64: 54]
183. Nó chịu cực khổ ngoài biển đã quen rồi. [64: 54]
184. Ngoài đình, mõ đập chan chát, trống cái đánh thùng thùng, tù và thổi như ếch kêu. [84:
22]
185. Ngọn nến trắng cặm trên phiến đá đang cháy lẹm, run rẩy. [64: 154]
186. Có lẽ bên ngoài đã tang tảng, thế nhưng trong hang bóng tối vẫn còn tràn ngập. [64:
154]
187. Tuy vậy tôi đã có thể ngồi lái một cách khá vững vàng trên những chặng đường địch
đánh phá. [63: 135]
188. Có cô suốt đời sống giữa rừng bom đạn, chỉ diện quần áo trắng. [63: 135]
189. Chị Sứ chợt tỉnh dậy trên phiến đá nghe chân mình lành lạnh.[64: 155]
190. Bảy tám năm nay tình yêu của Sứ là ở đấy, ở nơi đứa con gái bé bỏng, ngoan xinh, nửa
của chị, nửa của chồng chị hiện còn ngoài Bắc. [64: 155]
191. Ngoài đường có tiếng chó sủa xô xát. [84: 25]
192. Cạnh cô đặt một cây đèn dầu có chân, chảy tỏa ra ánh sáng vàng vọt. [64: 61]
193. Rồi ngồi đó, bà ngó bóng mình in trên vách. [64: 62]
194. Lần ấy, bà Cà Xợi thét lên một tiếng rồi cũng ngã lăn bất tỉnh ở giữa đường.[64: 65]
195. Ngoài đường bấy giờ chợt có tiếng chó sủa gâu gâu.[64: 68]
196. Bên trong có tiếng nói chuyện rầm rì. [64: 71]
197. Tiếng nói chuyện bên trong im bặt.[64: 71]
198. Bên trong là gian buồng rộng, có kê một bộ ván ngựa. [64: 72]
199. Trên khay có bộ ấm chén sứ vẽ hình con rồng mày đỏ và một gói thuốc thơm hiệu rubi.
[64: 73]
200. Bọn vịt càng kêu và chạy tán loạn dưới sàn. [64: 74]
201. Tôi tính một người mình ngồi tại miệng hang thủ một cây búa, tụi nó cũng khó vô.[64:
81]
202. Ngạn ngắm kỹ một tên to cao nhất ở giữa đám giặc, bóp cò ngay. [64: 87]
203. Bấy giờ trên ruộng, bọn giặc tiến vào dễ dàng hơn, vì chỗ nào không có chông đều lộ
ra cả. [64: 90]
204. Lát sau, đằng cụm vườn có bóng người liên tiếp chạy vọt ra. [64: 92]
205. Ống tay áo bên trái của thằng bé lòng thong, rách bươm. [64: 92]
206. Tại đây có ba ngách tối om, chạy sâu hút vào trong. [64: 96]
207. Nó vui vẻ, lăng xăng trong vòng tay Ngạn. [64: 99]
208. Hình như được ở trong hang nó thấy thú vị lắm. [64: 98]
209. Còn vết thương nơi bắp chân Thẩm coi vậy chớ không sao….[64: 99]
210. Một tổ ở ngoài miệng hang, hai tổ thủ ở trong. [64: 103]
211. Trong hang có rất ít nước. [64: 99]
212. Anh đếm được sáu thằng giặc nằm sải dọc ngoài cửa hang. [64: 112]
213. Màu tím nhạt trên bầu trời đã chuyển sang màu hồng sen, phơn phớt. [64: 197]
214. Trên bờ suối, bây giờ chỉ còn lại năm bảy tên lính vừa nấu cơm vừa coi chừng chị. [64:
197]
215. Chính tại rẻo đất này, mẹ chị đã hát ru chị ngủ, và đến lúc làm mẹ, chị lại hát ru con
những câu hát ngày xưa. [64: 197]
216. Bên kia suối, tên Mỹ to lớn đang giãy giụa. [64: 200]
217. Nụ cười gian giảo vụt tắt trên khuôn mặt thằng thiếu tá. [64: 205]
218. Trong hang, anh em vẫn ghìm súng đứng đợi. [64: 207]
219. Đằng sau mẹ có tiếng ồn ào của đông đảo bà con và tên lính cứ đi day lui, tay ghìm
khẩu cạc bin. [64: 218]
220. Trong hang, Quyên đã khóc. [64: 224]
221. Bên ngoài chợt có tiếng gì lanh lảnh, ồm ồm. [64: 225]
222. Toán lính tuần đêm đầu tiên bắt gặp đám người đó giữa một khu vườn vú sữa. [64: 253]
223. Tại đây, chị đã khóc, đã cười, đã chơi đánh búng và chuyền đũa. [64: 253]
224. Ở hai bên mép miệng hang, xi măng để đùn đống, vương vãi. [64: 387]
225. Người bên ngoài hỏi dồn người trong hang. [64: 261]
226. Trên mấy cây bàng, một đàn chim sâu, con ngửa cổ uống nước, con đập cánh rũ lông,
kêu hót vang tai. [81: 183]
227. Dưới sân, đám công chúng Pháp Nam ngây thơ, vô lo vô lự vẫn vỗ tay rầm rộ để ủng
hộ Xuân. [81: 168]
228. Trong rừng, anh Quyết dạy Tnú và Mai học chữ. [74: 43]
229. Ngoài phố, đèn đã sáng. [81: 188]
230. Mảnh trăng đã khuất hẳn xuống khu rừng ở sau lưng. [78: 240]
231. Anh nấp ở gốc cây cạnh máng nước đầu làng. [74: 45]
232. Ở chỗ hai con mắt anh bây giờ là hai cục lửa lớn. [74: 45]
233. Lửa đã tắt trên mười đầu ngón tay Tnú. [74: 48]
234. Nhựa ứa ra ở những vết thương đang đọng lại, lóng lánh nắng hè. [74: 48]
235. Những sợi khói nhạt phơ phất bay ra ở miệng lò. [71: 184]
236. Trường tiếp Tiến trên bộ ghế cạnh bàn ngoài. [76: 279]
237. Đèn điện trong thành phố đã bật. [76: 275]
238. Trường thấy trong đôi mắt mở to có một ý oán trách. [76: 275]
239. Tiếng mai bỗng ú ớ trong màn. [76: 341]
240. Anh hình như đã đi bộ nhiều ở ngoài đường, nên quần áo và giầy đầy những bụi. [76:
72]
241. Mảnh trăng khuyết đứng yên ở cuối trời sáng trưng như mảnh bạc. [78: 239]
242. Trong gói giấy, đồ ăn đã hết, chỉ còn những cái vụn nhỏ dính trên mặt giấy bóng mỡ.
[76: 115]
243. Tâm đặt gánh ở trên thềm. [77: 87]
244. Phía sau, có một người ngồi nhờ lên cầu đá xanh đấy. [78: 232]
245. Cây đa cỗi và cái quán gạch vẫn đứng đợi nàng ở đầu làng. [77: 95]
246. Trong làng chẳng có gì thay đổi. [77: 95]
247. Dưới mớ tóc tả tơi, mắt Bính sưng vù, nổ đom đóm, giàn dụa nước mắt. [70: 38]
248. Bính co ro ngồi ở góc tường chờ viên cẩm đòi hỏi. [70: 38]
249. Hắn thức dậy trên cái giường nhà hắn. [61: 338]
250. Cô gái cố ý ngồi sát mé cửa, chiếc làn cói ôm gọn trong lòng, giữa hai chúng tôi để một
quãng cách rộng. [63: 35]
251. Quá nửa đêm, chúng tôi đến gần cầu đá xanh thì trăng lặn. [63: 39]
252. Ngoài vườn, những cành lá hoàng lan , khế, sấu, bưởi, me, reo như nổi sóng. [78: 192]
253. Khung cửa xe phía cô gái ngồi lồng đầy bóng trăng. [78: 239]
254. Mảnh trăng đã khuất hẳn xuống khu rừng ở sau lưng. [78: 240]
255. Ngoài vách kia, tiếng nhạc sinh tiền cúng ma đương rập rờn nhảy múa. [74: 90]
256. Mỗi ngày Mị càng không nói lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa. [74: 91]
257. Tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá! [75: 149]
258. Dưới chân cầu là bến nước, nơi lớn lên một chút chiều chiều Hường thường ra đó giặt
đồ. [88: 24]
259. Còn ở chỗ cây cầu bê tông bắc qua con rạch kia ngày xưa là cây cầu khỉ có cái tay
gượng bằng cây tầm vông. [88: 24]
260. Bên kia sông chỗ có cây gừa nằm ngã gọn de ra mặt nước là nơi Thà đã neo xuồng một
mình uống “quắc cần câu” bữa đám cưới của Phúc với Hường. [88: 24]
PHỤ LỤC 5: VAI NGHĨA NGUỒN
1. Ngoài đầu ngõ có tiếng người húng hắng ho, một bà lão từ ngoài rặng tre lọng khọng đi
vào. [74: 27]
2. Còn Huyến, nghe hai chữ “trí thức” ở miệng nhà sư nữ cụt tay thốt ra, anh chạnh lòng.
[70: 179]
3. Trong kẽ mắt kèm nhèm của bà rỉ xuống hai dòng nước mắt. [74: 25]
4. Cháu vẫn mượn sách của các bạn tự học tiếp chương trình cấp 3. [72: 36]
5. Cả bọn lật đật tiến từ xóm giữa vào đình. [84: 11]
6. Tôi mải nói chuyện với chú cháu từ thành phố sang chơi nên chả nghe thấy gì. [72: 34]
7. Tiền mua rượu là tiền của con cái chứ ông làm gì còn tiền. [72: 34]
8. Lững thững ở ngoài tiến vào, nó đặt quang gánh xuống sân đình, và mời ông Lý ra xem.
[84: 13]
9. Nghĩa cho tôi mượn xe hơi của công ty hai buổi tối để đi xem đèn của Hà Nội. [72: 294]
10. Cái nhà này là của quân đội cấp cho vợ chồng ông, đứng tên ông, ông không được quyền
bán nhưng ông và con cháu có quyền ở lại đây mãi mãi. [72: 41]
11. Chuyến tàu điện vét rời khỏi thành phố, tiếng chuông kêu leng keng. [87: 247]
12. Quyên lôi từ trong hốc vách đá ra một cái ba lô nhỏ như cái túi dết may bằng tơ càng
nhuộm màu già. [64 : 358]
13. Nóc bếp láng giềng, ngọn khói bốc lên nghi ngút. [84: 19]
14. Mỗi tiếng “này thách” từ miệng ông cai đã đưa ra, chị Dậu lại được hai ba quả thụi vào
ngực. [84: 28]
15. Có một giám đốc xí nghiệp nhà nước từ Hà Nội vào Sài Gòn công tác nghe nói ông Thái
là người sành điệu về lan liền lại chơi nhờ ông kiếm giùm vài giò lan Dã Hạc của Hawaii.
[72: 62]
16. Ở ngoài thành mới vô thì đứa nào cũng vậy. [64: 26]
17. Hai người mới bước vào thì một con chó phèn to từ trong chạy xổ ra kêu ử ử, cúi liếm
chân hai người và vẫy đuôi rối rít. [64: 27]
18. Hơi nước dưới đồng bốc lên nóng như bơi trong chõ xôi. [84: 31]
19. Trâu bò lũ lượt lôi thợ cày từ ngoài đồng về. [84: 32]
20. Thập thò ngoài cổng, chị nâng vạt áo nâu mốc lau những giọt mồ hôi nhễ nhại trên những
đôi lông mày và mở to đôi mắt quáng nắng nhòm vào trong cổng. [84: 19]
21. Bây giờ tôi hát tạm được như những giọng ca sản xuất từ đất Huế. [87: 323]
22. Từ đằng xa, dì Bình gánh chè thong thả đi tới phía nó. [87: 222]
23. Những phi công vội vã rời cửa hầm. [87: 258]
24. Từ trong nhà, ông quờ quạng chạy ra. [64: 29]
25. Em bé từ lưng trâu ngã lăn xuống. [64: 34]
26. Anh Tám và anh Hai Thép ngồi trong một nhà bên này sông theo dõi cuộc đấu tranh. [64:
34]
27. Đó là thím Cà Xợi, mẹ ruột của thằng Xăm. [64: 35]
28. Tấm hình của cô chụp gởi chú Ba mà cô vừa nói đó thiệt quý. [64: 41]
29. Những câu nói vừa buột ra khỏi miệng, tôi biết là đã rơi tuột đi ngay. [87: 249]
30. Con gà mái ấp cục tác từ trên cửa chuồng nhảy xuống, ưỡn đít bón một bãi phân cho
chậu lan. [84: 32]
31. Năm bé Sương hai tuổi đột nhiên anh nhận được một bức thư từ nước ngoài gửi về. [60:
238]
32. Năm thứ hai đại học, chị rời khỏi trường. [85: 19]
33. Bọn lính từ trên xe nhảy xuống, lũ lượt kéo đi trong vầng bụi. [64: 50]
34. Một mụ thợ cấy ở dưới nhà bếp lật đật vác gậy chạy lên. [84: 33]
35. Ông giáo kéo đôi giày vá từ đầu nhà thờ đi sang. [81: 19]
36. Họ đứng cả trong ngưỡng cửa nhìn ra bàn tán. [74: 25]
37. Một hồi hiệu ốc rúc từ ngoài đình rúc vào. [84: 106]
38. Rồi chiếc ô tô thong thả từ trước công đường chạy ra sau mấy tiếng còi rất lễ phép. [84:
128]
39. Bọn chủ lực từ Sài Gòn xuống còn đưa mắt nhìn xem hai bên phố, chớ bọn biệt kích thì
mặt gầm gầm, lạnh lùng, súng tôm xông và cạc bin của chúng mang đều chúi mũi xuống
đất. [64: 50]
40. Từ đám lính ấy toát ra mùi chua loét của mồ hôi, mùi thuốc lá Bát Tô xanh, mùi rượu
trắng và cả mùi sáp bôi tóc loại rẻ tiền. [64: 52]
41. Trung đội trưởng Hải cũng nhận được một bức thư từ nước ngoài gửi về. [60: 65]
42. Hai cô rời hốc đá đi đến bên xác Đạt. [64: 359]
43. Ra khỏi Hà Nội thì trời mưa tầm tã. [60: 95]
44. Quyên lôi từ trong hốc vách đá ra một cái ba lô nhỏ như cái túi dết may bằng tơ càng
nhuộm màu già. [64: 358]
45. Lệnh cấm là lệnh của Bộ chỉ huy hành quân, nhưng các tên chỉ huy đơn vị không cấm
lính của chúng. [64: 54]
46. Buổi sáng Thư mượn chiếc xe đạp của thím Trực chạy xuống các thôn bên cạnh lấy tin
tức. [87: 551]
47. Máu từ các vết thương của chúng nhểu giọt xuống suối đỏ loang. [64: 201]
48. Gió từ mặt sông thổi lên liu riu lạnh thon thót. [84: 62]
49. Từ bến xe, anh còn phải cuốc bộ gần 5 cây số nữa mới tới nhà. [60: 140]
50. Ông cũng chui ra khỏi xe cho đỡ nóng. [60: 122]
51. Câu chuyện ở bến xe lúc nãy chắc làm cho Hùng phải suy nghĩ nhiều. [60: 122]
52. Bọn biệt kích của thằng Xăm thằng nào cũng chạy giỏi như ngựa. [64: 58]
53. Một toán vác xoong chảo vừa lấy của đồng bào kéo đi lểnh nghểnh. [64: 94]
54. Liên rất thích hai cuốn sách của tôi tặng. [60: 66]
55. Em có đem về cho mấy anh năm xâu tôm lụi của ngoại em gửi. [64: 105]
56. Con bé từ chỗ anh Thẩm mon men đi ra. [64: 110]
57. Căn bệnh này anh mang từ chiến trường Campuchia về và nó đã tái phát cướp đi cuộc
sống của anh. [60: 246]
58. Bọn lính từ trong các lều vải kéo ra, đứng đầy bên bờ suối. [64: 112]
59. Chính tại rẻo đất này, mẹ chị đã hát ru chị ngủ, và đến lúc làm mẹ, chị lại hát ru con
những câu hát ngày xưa. [64: 197]
60. Giữa lúc chị còn mải mê âu yếm với đứa con trong trí tưởng tượng thì mấy tên lính chạy
từ trong hang Hòn về đến suối, lội gấp qua, chạy thẳng đến trước chị. [64: 196]
61. Từ bãi ấy, xông lên một mùi nồng nồng rất khó chịu. [64: 207]
62. Từng trận gió từ cánh đồng thổi vào, ngăn ngắt. [74: 24]
63. Núp ở nhà rông vừa về, tay cầm cái ná, lưng đeo bó tên. [79: 28]
64. Ở tòa báo ra, Hộ đi thẳng tới một hiệu thịt quay. [61: 335]
65. Điền nhớ đến câu thơ của một thi sĩ Tây phương ví khoảng trời sao như một cánh đồng.
[61: 261]
66. Mấy hôm sau, cụ Lý bảo Lý Cường cho hắn năm sào vườn ở bãi sông cắm thuế của một
người làng hôm nọ. [61: 48]
67. Thú thật lần này cầm lá thư của chị Tính, tôi rất sung sướng và cảm động. [63: 33]
68. Từ tấm áo, Quyên nghe rõ mùi mồ hôi âm ấm. [64: 224]
69. Người vú già nghe tiếng động từ ngoài sân gác đi vào. [76: 295]
70. Liên đưa ra một đôi khuyên vàng cô mới gửi đánh ở trên tỉnh. [77: 94]
71. Một đứa bé quần áo cũng chải chuốt ở trong nhà chạy ra. [77: 35]
72. Bọn Pháp trong nhà chạy ra đếm không hết. [79: 30]
73. Tin ở phía bắc Tây Nguyên bộ đội Bok Hồ đánh được đồn Koom-pơ-lông rồi, bắt Pháp
rất nhiều, lấy nhiều súng lớn súng nhỏ. [79: 96]
74. Tin ở dưới Kinh có bốn tỉnh Pháp không chiếm được, người Kinh dưới đó làm rìu rựa,
muối lúa nhiều gởi đi tất cả các nơi cho bộ đội đánh Pháp. [79: 96]
75. Người phụ nữ đứng trong nhà nói với ra. [61: 426]
76. Nó đã lấy tiền của người ta. [61: 8]
77. Những kẻ đã vác cái đòn càn đi ăn cơm của người tứ xứ giở mặt nào cũng được, không
chịu kém cạnh ai nước gì. [61: 417]
78. Đôi mắt soi mói của hắn không thèm soi mói đến cái mũi, cái mồm hay cái áo the có mùi
chua của các ông. [61: 235]
79. Vết những mảnh chai của những của bao nhiêu lần ăn vạ kêu làng, bao nhiêu lần hắn
nhớ làm sao nổi? [61: 49]
80. Và ngửi mồ hôi với mùi phân lợn của những toa tầu hạng tư….[61: 257]
81. Những tiếng khóc của những đứa lóc nhóc theo đứa lớn đi chơi ran lên như ri. [70: 242]
82. Cái roi mây của tên phu điếm lại quất tới tấp lên đám trẻ con. [70: 242]
83. Hột muối của Bok Hồ gửi cho những con người Kông-hoa đánh giặc giỏi ở núi rừng Tây
nguyên, thấm vào bụng, vào lòng, chạy vào trong máu, trong thịt. [79: 139-140]
84. Đồ của các chị ấy mừng đấy. [69: 323]
85. Ấy là người đưa thư của hàng tổng. [69: 308]
86. Ngay đó tiếng rền rĩ của mẹ Kỳ Phát lại vẳng đến. [69: 252]
87. Cái roi mây của tên phu điếm lại quất tới tấp lên đám trẻ con. [70: 242]
88. Ấy là những đoạn tình của bác phu trạm làng Nha. [69: 310]
89. Mảnh tình nhỏ bé của anh Thìn bay nhẹ lên bầu trời. [69: 308]
90. Nỗi căm uất, sự hả dạ và niềm vui sướng của ông Tư mù cho đến bây giờ cũng vẫn
không thay đổi. [64: 30]
91. Sự thật là dân ta đã lấy lại Việt Nam từ tay Nhật, chứ không phải từ tay Pháp. [78: 59]
92. Anh ấy cười, mắng tôi là đồ trẻ con rồi đuổi tôi đi, bắt buộc tôi phải rời ngay khỏi trung
đoàn ấy. [63: 95]
93. Từ sau rặng núi đá dựng đứng bên trái, bọn chúng ập đến như tiếng sét. [63: 42]
94. Từ dưới đường phố nhìn lên cao, bầu trời Hà Nội cũng chia thành từng đường phố, từng
cửa ô và lấp lánh như lồng kính. [63: 23]
95. Tôi ngồi đợi chị Quỳ từ trên gác xuống. [63: 92]
96. Trông thấy thằng Dũng rời tàu bước lên xe, thế là lão Khúng cứ quýnh cả lên. [63: 188]
97. Tuy vậy, từ trong sâu thẳm của nỗi niềm tâm sự về đường con cái, lão Khúng vẫn có nỗi
dằn vặt. [63: 186]
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- LVNNH025.pdf
