Luận văn Đặc điểm định danh từ vựng trong phương ngữ Nam Bộ

n. Maët khaùc, chuùng ta cuõng thaáy ñöôïc noãi gian nan vaát vaû, “taém löûa, nguû nöôùc” moät thôøi cuûa cha oâng thuôû aáy. Haøng loaït teân goïi veà nhöõng phöông tieän treân soâng nöôùc, teân goïi coâng cuï lao ñoäng trong lónh vöïc noâng nghieäp, ngö nghieäp... cho ta thaáy ñöôïc neùt rieâng cuûa vaên hoaù soâng nöôùc, cuûa vaên hoaù noâng nghieäp nôi ñaây. - Xeùt veà caáu truùc thaønh toá trong toå hôïp ñònh danh, chuùng ta thaáy raèng loaïi danh töø vaø ñoäng töø cuûa yeáu toá gheùp thöôøng ñöôïc söû duïng nhieàu hôn. Ñieàu naøy cho thaáy tri nhaän cuûa ngöôøi Nam Boä nghieâng veà hình thöùc beà ngoaøi cuûa ñoái töôïng ñònh danh maø lieân töôûng ñeán hình thöùc beà ngoaøi cuûa söï vaät khaùc xung quanh. Ví duï: ñoäng vaät nhö coø, coùc, laûi, toâm... (trong phaûng coå coø, ñeøn coùc, xuoàng ñuoâi toâm...); thöïc vaät nhö: tre (trong nôm tre); vaät khaùc nhö: choâng, ñaù, nan... (trong caàn choâng, ñeøn khí ñaù, ghe nan... ) vaø ñoù laø ñoäng taùc chuû yeáu cuûa coâng vieäc, laø hoaït ñoäng chính trong quaù trình lao ñoäng nhö: caém, gaët... (trong caâu caém, caàn gaët...). - Caùc coâng cuï, phöông tieän laø nhöõng töø ñôn thöôøng voõ ñoaùn, töø gheùp coù lí do töông ñoái. Nhöõng yeáu toá gheùp theâm laøm ñònh ngöõ, mang nghóa cuï theå, boå nghóa cho yeáu toá chung ñöùng tröôùc. 2.2.6. ÑÒNH DANH ÑÔN VÒ ÑO LÖÔØNG DAÂN GIAN Heä thoáng danh töø chæ caùc ñôn vò ño löôøng khaù phong phuù: caân (kiloâgam), yeán, taï, taán, meùt, thöôùc, taác, saøo, maãu, lít, giaây, phuùt, buoåi v.v. Caùc ñôn vò naøy duøng ñònh giaù khoái löôïng, ñònh giaù soá löôïng… Coù loaïi chính xaùc, coù loaïi phoûng chöøng. Ngöôøi Nam Boä cuõng söû duïng heä thoáng caùc danh töø chæ ñôn vò nhö treân cuûa ngoân ngöõ toaøn daân ñeå giao tieáp. Ñaëc bieät, ñoái vôùi nhöõng ngöôøi bình daân Nam Boä laïi coù moät heä thoáng caùc töø ñôn vò khaùc veà caân, ño, ñong, ñeám maø nhöõng vuøng khaùc treân ñaát nöôùc ta khoâng coù. * Nguoàn ngöõ lieäu: taøi lieäu [2], [24] vaø qua ñieàn daõ. * Soá löôïng ñôn vò ñöa vaøo khaûo saùt: 22. 3.4.1. Nguoàn goác a) Thuaàn Vieät - Toaøn daân: yeán, taï, caân, lít, chuïc, taán, thöôùc, taác, saøo, maãu, giaây, phuùt, buoåi... - Nam Boä: giaï, taùo, haùp, ñaøm, loá, huù, taàm, coâng, khaûm. b) Vay möôïn - Haùn Vieät: thieân... - Thuaät ngöõ quoác teá: lít, kiloâgam, meùt... 3.4.2. Caáu taïo - Caùc ñôn vò ño löôøng daân gian ôû ñaây ñöôïc caáu taïo theo kieåu töø ñôn vaø haàu heát ñôn tieát. - Veà maët töø loaïi, coù hai tröôøng hôïp ñaëc bieät: huù (ñoäng töø), baùn buïng (ñoäng töø), coøn laïi laø danh töø. 3.4.3. Phöông thöùc bieåu thò Phöông thöùc taïo nhöõng ñôn vò ngoân ngöõ caân, ño, ñong, ñeám rieâng ôû Nam Boä coù theå chia laøm hai loaïi: theâm nghóa vaøo caùc ñôn vò coù saün trong töø toaøn daân vaø loaïi saùng taïo theâm töø hoaøn toaøn môùi. a) Theâm nghóa vaøo caùc ñôn vò ñaõ coù saün trong töø toaøn daân. Caùc danh töø chæ ñôn vò caân, ñong, ñeám trong töø toaøn daân nhö: yeán, taï, caân (teân goïi thoâng thöôøng cuûa kiloâgam), lít, chuïc, thieân. Chuùng ta coù baûng so saùnh sau: Ñôn vò Giaù trò Chuïc Thieân Caân Yeán Taï Lít Toaøn daân 10 ñv 1000 ñv 1 kg 10 kg 100 kg 1/1000m3 Nam Boä Nghóa 1 10 ñv 1000 ñv 100kg(gaïo) 1/1000m3 Nghóa 2 12,14,16,18 v 100 ñv 0,6 kg 6 kg 60kg(luùa) 0, 75kg b) Saùng taïo töø chæ ñôn vò hoaøn toaøn môùi, chæ coù trong PNNB, khoâng coù trong kho töø toaøn daân. Ñoù laø nhöõng töø chuùng toâi thoáng keâ ñöôïc sau ñaây: giaï, taùo, haùp, ñaøm, loá, huù, taàm, coâng, khaûm. Ngoaøi ra, ngöôøi Nam Boä cuõng saùng taïo caùc ñôn vò ño löôøng phoûng chöøng. Ñoù laø ñôn vò “ñong” khoái löôïng khaù ngoä nghónh: baùn buïng. * Chuùng ta taïm chia caùc ñôn vò ño löôøng trong PNNB thaønh caùc nhoùm sau: Ñôn vò ño: taàm, huù, coâng, khaûm… Ñôn vò ñeám: chuïc, loá, thieân… Ñôn vò caân, ñong: caân, lít, yeán, taùo, giaï, taï, ñaøm, haùp… 3.4.4. Ngöõ nghóa a) Caùc ñôn vò ño löôøng vò ñaõ coù saün trong töø toaøn daân nhö: yeán, taï, caân, lít, chuïc, thieân ñöôïc duøng vôùi nghóa: - Caân: töø chæ ñôn vò khoái löôïng, baèng 1000 gram. - Yeán: danh töø ñôn vò chæ khoái löôïng, töông ñöông 10 kiloâgam. - Taï: danh töø chæ khoái löôïng, töông ñöông 100 kiloâgam. - Lít: danh töø chæ ñôn vò, duøng ñeå ño dung tích, baèng moät phaàn nghìn meùt khoái. - Chuïc: danh töø ñôn vò chæ soá löôïng, goäp chung 10 ñôn vò laøm moät. - Thieân: danh töø ñôn vò chæ soá löôïng, baèng 1000 ñôn vò. Treân cô sôû caùc töø ñaõ coù trong voán töø toaøn daân naøy, ngöôøi Nam Boä ñaõ môû roäng theâm nghóa môùi. Cuï theå: Chuïc: laø danh töø ñôn vò chæ soá löôïng goäp chung khoâng oån ñònh, baèng 12, 14, 16, 18 ñôn vò tuyø theo. Neáu chuïc ñöôïc duøng vôùi nghóa laø goäp chung 10 ñôn vò laøm moät thì ngöôøi Nam Boä goïi laø chuïc troøn ñaàu; neáu chuïc ñöôïc hieåu vôùi soá löôïng laø 12 (nhö ôû Ñoàng Thaùp chaúng haïn), laø14 (nhö ôû Beán Tre, Long An chaúng haïn), laø 16 (nhö ôû Kieân Giang chaúng haïn) v.v. goïi laø chuïc coù ñaàu (hoaëc ñuû ñaàu). Nhö vaäy, chuïc coù ñaàu laø ngoaøi 10 ra, ngöôøi mua coøn ñöôïc chaàu theâm 2, 4, 6, 8 tuyø theo khi mua haøng noâng saûn (thöôøng laø traùi caây). Cuõng tuyø loaïi noâng saûn ñeå coù soá löôïng chaàu theâm, chaúng haïn, xoaøi khi mua ñöôïc chaàu theâm 4 traùi; hoaëc soá löôïng chaàu tuyø vaøo thôøi ñieåm, ví duï quaû thôm “khi baùn veà tröôùc ngaøy Ñoan Ngoï thì mua 10 quaû, coù leä chaàu theâm 1 quaû, chæ tính giaù 10 quaû thoâi; sau ngaøy Ñoan Ngo ïthì chaàu theâm 3 quaû” [24; 167]. Cuõng coù khi tuyø loaïi lôùn beù ñeå ñònh soá löôïng chaàu. ÔÛ caùc saïp traùi caây mieät Caàn Thô, Vónh Long, Tieàn Giang, chuùng ta coù theå baét gaëp kieåu thoûa thuaän giöõa saùch vôùi chuû saïp, hoï giao keøo roõ raøng: chuïc bao nhieâu traùi. Thieân, töø naøy cuõng ñöôïc ngöôøi Nam Boä duøng theo töøng tröôøng hôïp. Ñoái vôùi nhöõng söï vaät nhö gaïch, baùnh traùng… thì ñöôïc duøng theo nghóa 1000 ñôn vò; coøn ñoái vôùi luùa gaïo chaúng haïn thì söû duïng vôùi nghóa 100 ñôn vò (ví duï, moät thieân luùa baèng 100 giaï)… Lít ñöôïc chuyeån töø danh töø ñôn vò duøng ñeå ñònh löôïng (ñong) nhöõng chaát loûng nhö xaêng, daàu, röôïu… sang ñôn vò ñònh löôïng chaát raén nhö luùa gaïo chaúng haïn; töùc laø töø ñôn vò ño dung tích sang ñôn vò ño khoái löôïng. Ví duï, ta coù theå nghe moät caâu nhö: “Chò baùn cho tui moät lít gaïo”. Moät lít gaïo töông ñöông ba phaàn tö kiloâgam (töùc cuõng baèng 0,75 kiloâgam). Taï chæ coù 60 kiloâgam. Tuy nhieân, moãi ñoái töôïng ñöôïc ñònh löôïng moãi khaùc: luùa laø 60 (hoaëc 68 kiloâgam), gaïo laø 100 kiloâgam. Sôû dó coù söï khaùc nhau naøy laø do gaïo vaø luùa duøng chung moät côõ bao taûi (bao gai). Khaùc vôùi boán ñôn vò treân, yeán, caân laïi chæ ñöôïc hieåu moät nghóa, khoâng coù caùch hieåu thöù hai – caùch hieåu chung cuûa töø toaøn daân. Ngöôøi Nam Boä möôïn hình thöùc cuûa töø chæ ñôn vò toaøn daân vaø cho noù moät nghóa hoaøn toaøn môùi, Theo caùch duøng cuûa ngöôøi Nam Boä thì yeán chæ baèng 6 kiloâgam, caân ñöôïc hieåu laø 0,6 kiloâgam. Kiloâgam ngöôøi Nam Boä noùi goïn laø “kí”. b) Nghóa cuûa caùc ñôn vò hoaøn toaøn môùi, chæ coù trong phöông ngöõ Nam Boä - Giaï: laø danh töø ñôn vò ño dung tích (ñong), duïng cuï ñong laø moät caùi thuøng thöôøng laøm baèng saét, chæ duøng ñeå ñònh löôïng luùa gaïo. Moät giaï baèng 40 lít, töông ñöông 32 (xeâ xích töø 30 ñeán 32 nhöng thöôøng laø 32) kiloâgam gaïo vaø 20 (xeâ xích töø 18 ñeán 22, tính troøn laø 20) kiloâgam luùa. - Taùo (coù nôi goïi laø vuoâng): cuõng laø danh töø chæ ñôn vò duøng ñeå ño dung tích (ñong), chæ ñònh löôïng luùa gaïo. Moät taùo baèng 20 lít, töùc baèng nöûa giaï. - Ñaøm: danh töø ñôn vò duøng ñeå ño khoái löôïng, moät ñaøm baèng 10 taï. - Haùp: laø ñôn vò duøng ñeå ño khoái löôïng, moät haùp baèng 10 ñaøm. Haùp vaø ñaøm thöôøng duøng nhieàu ôû vuøng Caø Mau, Baïc Lieâu tröôùc kia, nay ít duøng. - Loá: (coù neùt nghóa ñoàng nghóa vôùi taù trong töø toaøn daân): laø töø chæ soá löôïng goäp 10 hoaëc 12 ñôn vò. Ngöôøi Nam Boä chæ duøng loá trong tröôøng hôïp ñoái vôùi nhöõng taäp hôïp söï vaät nhö cheùn, li (coác), vieát (buùt)…Ví duï, ôû Nam Boä coù theå noùi: “Em vöøa mua moät loá li”, chöù khoâng noùi “Em vöøa mua moät taù li”. - Huù: laø danh töø ñôn vò duøng ñeå chæ chieàu daøi (ñôn vò ño). Moät huù daøi khoaûng 200 meùt. Laáy aâm thanh (tieáng huù goïi nhau) cuûa ngöôøi ñi ñöôøng ñeå caáu taïo töø. - Taàm: cuõng laø danh töø ñôn vò duøng ño chieàu daøi nhöng khoâng xaùc ñònh, coù taàm caét (gaët), coù taàm phaùt (phaùt coû); moät taàm xeâ xích töø 2,5 ñeán 3 meùt, tuyø theo söï thoûa thuaän. Ñeå ño ruoäng ñaát, ngöôøi Nam Boä duøng caây taàm laøm phöông tieän. - Coâng: laø danh töø ñôn vò ño dieän tích ruoäng vöôøn. Moãi coâng laø 12 taàm. ÔÛ Nam Boä ngöôøi ñòa phöông quan nieäm coù hai loaïi coâng, coâng taàm lôùn vaø coâng taàm nhoû. Coâng taàm nhoû coù dieän tích 625 meùt vuoâng, coøn coâng taàm lôùn laø 1000 meùt vuoâng (cuõng coù nôi quan nieäm taàm nhoû 714 hay1000 meùt vuoâng, taàm lôùn 1250 hay1296 meùt vuoâng v.v.). “Coâng” ñöôïc chuyeån nghóa töø “ngaøy coâng” (moät ngaøy coâng cuûa moät ngöôøi noâng daân phaùt coû ruoäng, duøng phaûng ñeå phaùt). Ñaây laø moät hieän töôïng chuyeån nghóa quen thuoäc trong tieáng Vieät. -Khaûm: laø ñôn vò ño dieän tích, moät khaûm baèng moät saøo… c) Baûng giaù trò caân, ñong theo caùch tính cuûa ngöôøi Nam Boä: Ñôn vò Giaù trò (NB) Caân (1kg) Lít (1/1000m3) Yeán (10kg) Taùo Giaï Taï (100kg) Ñaøm Haùp Khoái löôïng (kg) 0,6 kg 0,75kg (gaïo) 6kg khoaûng 15kg 20kg (luùa), 32kg (gaïo) 60kg (luùa) 100kg (gaïo) 600kg 6000kg Dunglöôïng (lít) 1,2 lít ¾ lít 20 lít 40lít Quan saùt baûng treân, ta thaáy: caân: 0,6 kg, yeán: 6 kg, taï: 60 kg, ñaøm: 600 kg vaø haùp: 6000 kg. Coù theå ñaët caâu hoûi veà con soá 6 maø ngöôøi Nam Boä hay söû duïng trong caùch caân, ñong cuûa mình. Lieäu coù phaûi ñoù laø con soá “ñeïp” trong taâm thöùc cuûa ngöôøi Nam Boä hay ñôn giaûn chæ laø con soá tieän lôïi trong sinh hoaït haèng ngaøy cuûa ngöôøi daân ôû ñaây? Lí do thöù hai coù leõ thuyeát phuïc hôn. Tröôøng hôïp taát caû nhöõng “chuïc coù ñaàu” ñeàu laø caùc con soá chaün (12, 14, 16, 18) maø khoâng laø nhöõng soá leû – soá toát theo quan nieäm cuûa ngöôøi Vieät? “Tö duy soá leû laø neùt ñaëc thuø cuûa vaên hoaù noâng nghieäp troïng tónh phöông Nam” [89; 120]. Thöïc ra, caùc soá naøy vaãn laø soá leû vì 12 laø 1+2 = 3, 14 laø 1+4 = 5, 16 laø 1+6 = 7, 18 laø 1+8 = 9. d) Ñôn vò ño löôøng phoûng chöøng bình dò. - ÔÛ Nam Boä, baùn buïng chæ ñöôïc duøng ôû nhöõng mieät vöôøn, vuøng troàng caây traùi. Coù theå, tröôùc ñaây, traùi caây nhieàu, nhöõng vöôøn traùi caây roäng meânh moâng, ai gheù qua, muoán aên traùi gì vaø aên bao nhieâu tuøy thích, khoâng phaûi traû tieàn. Nhöng sau naøy, du khaùch thaêm thuù caûnh ñeïp, daïo maùt trong vöôøn caây traùi sum seâ, aên traùi caây thoaû thích xong, ra veà coù theå ñöa cho chuû nhaø moät chuùt tieàn, bao nhieâu tuøy hæ. Goïi laø ñöa cho coù vaäy. Caùch baùn traùi caây kieåu aáy goïi laø “baùn buïng”. Baùn buïng, vaät ño löôøng, ñònh löôïng laø ... buïng ngöôøi, saûn phaåm ñöôïc baùn laø löôïng traùi caây ñöôïc chöùa ñaày trong buïng khi ñaõ aên no. - Huù ñöôøng: quaõng ñöôøng trong khoâng gian coøn nghe ñöôïc tieáng huù. Ñaây laø ñôn vò ño chieàu daøi ñoäc ñaùo, thích hôïp vôùi moâi tröôøng röøng nuùi hoang vu. Töông töï nhö caùch ño chieàu daøi ñöôøng ñi baèng “quaêng dao” ôû mieàn nuùi phía Baéc. Nhìn chung, ñôn vò ño löôøng ôû Nam Boä heát söùc linh hoaït, ñoä xeâ xích khaù roäng. Ñieàu naøy vöøa theå hieän ñöôïc söï haøo phoùng, tính “ñaïi khaùi” cuûa con ngöôøi soáng trong moät vuøng ñaát coù nhieàu öu ñaõi cuûa thieân nhieân. Nhöõng töø laøm ñôn vò ño löôøng daân gian trong PNNB khaù phong phuù. Phaàn lôùn ñoù laø nhöõng ñôn vò duøng ñeå ñònh löôïng luùa gaïo, caây traùi, ruoäng ñaát. Nhöõng töø naøy cuõng phaûn aùnh phaàn naøo neùt vaên hoaù raát rieâng cuûa vuøng ñaát cuoái cuøng cuûa Toå quoác. Nhöõng danh töø chæ ñôn vò treân cuûa PNNB laøm giaøu theâm tieáng Vieät toaøn daân. 3.5. ÑÒNH DANH VEÀ SOÂNG NÖÔÙC VAØ HOAÏT ÑOÄNG TREÂN SOÂNG NÖÔÙC Nam Boä laø vuøng coù ñaát heä thoáng keânh raïch, soâng ngoøi chaèng chòt, coù Ñoàng Thaùp Möôøi meânh mang nöôùc, coù dieän tích bôø bieån vaø röøng ngaäp maën roäng lôùn... taïo neân moät heä thoáng giao thoâng thieát yeáu ñoái vôùi ñôøi soáng kinh teá, xaõ hoäi vaø caû ñôøi soáng vaên hoaù, tinh thaàn cuûa ngöôøi daân ñòa phöông nôi ñaây. Moät heä thoáng töø ngöõ lieân quan ñeán soâng nöôùc ra ñôøi, phaûn aùnh cuoäc soáng cuûa con ngöôøi vaø moät vuøng ñaát coù nhöõng ñieàu kieän thieân nhieân ñaëc tröng naøy. * Nguoàn ngöõ lieäu laáy töø taøi lieäu [2], [14], [15], [48] vaø ñieàn daõ. * Soá löôïng ñôn vò ñöa vaøo khaûo saùt: 60 teân goïi. Cuï theå: - Nhöõng töø chung cho caùc phöông ngöõ, Nam Boä vaãn ñang söû duïng (8): soâng, laïch, kinh, möông, ao, ñaàm...; keùo, bôi... - Chæ vuøng nöôùc, ñöôøng nöôùc, doøng nöôùc (19): baøu, ñìa, raïch, kheùm, xeõo (cöïa gaø), roûng, taét, con löôn, buùng, buøng binh, giaùp nöôùc, vaøm, vuõng, lung, laùng, böng, bieàn, traáp... - Chæ söï vaän ñoäng cuûa doøng nöôùc, söï thay ñoåi cuûa con nöôùc (18): nöôùc leân, nöôùc xuoáng, nöôùc ñöùng, nöôùc lôùn, nöôùc rong (roâng), nöôùc roøng, nöôùc giöït, roøng saùt, roøng caïn, roøng raëc (hay roøng kieät), nöôùc keùm, nöôùc nhöûng, nöôùc öông, nöôùc noåi, nöôùc nhaûy, nöôùc boø, nöôùc quay... - Maøu nöôùc (1): nöôùc son... - Chæ söï vaän ñoäng cuûa con ngöôøi treân soâng nöôùc (14): caïy, baùt (hay quaùt), naïy, loäi, cheøo (goàm: cheøo lieäc, cheøo laïu, cheøo baùn, cheøo raø, cheøo maùi daøi, cheøo maùi cuoác, cheøo maùi moät, cheøo ñöa linh)... 3.5.1. Nguoàn goác a) Thuaàn Vieät: Töø ngöõ veà soâng nöôùc ña soá laø thuaàn Vieät, chieám 94 %. b) Vay möôïn: Khôme: vaøm, böng (piam, baâng “hoà to”), Maõ Lai: cuø lao (pulaw)... 3.5.2. Caáu taïo a) Teân ñôn Töø ñôn tieát (tæ leä 47%- 28/ 60): laïch, kinh, möông, baøu, ñìa, raïch, kheùm, roûng, taét, buùng, vaøm, vuõng, lung, laùng, böng, bieàn, traáp... b) Teân gheùp Töø gheùp (tæ leä 53 %) theo kieåu gheùp chính phuï: con löôn; cheøo lieäc, cheøo laïu, cheøo baùn, cheøo raø, cheøo maùi daøi, cheøo maùi cuoác, cheøo maùi moät, cheøo ñöa linh; nöôùc leân, nöôùc xuoáng, nöôùc ñöùng, nöôùc lôùn, nöôùc rong (roâng), nöôùc roøng, nöôùc giöït, roøng saùt, roøng caïn, roøng raëc (hay roøng kieät), nöôùc keùm, nöôùc nhöûng, nöôùc öông, nöôùc lôùn, nöôùc quay, nöôùc son... * Moâ hình teân gheùp chính phuï: Yeáu toá chæ loaïi Yeáu toá phaân bieät Baäc 1 Baäc 2 Ví duï: con löôn con löôn nöôùc roøng saùt nöôùc roøng saùt * Töø loaïi trong caùc thaønh toá cuûa töø gheùp: Trong 26 teân gheùp xaùc ñònh ñöôïc töø loaïi cuûa caùc thaønh toá, chuùng toâi thaáy: - Danh – ñoäng: 8/ 26 (chieám 31 %): nöôùc quay, nöôùc leân, nöôùc ñöùng, nöôùc rong, nöôùc roøng, nöôùc giöït, nöôùc nhaûy, nöôùc boø... - Danh – tính: 7/ 26 (chieám 27 %): nöôùc lôùn, nöôùc keùm, nöôùc nhöûng, nöôùc öông, nöôùc noåi, nöôùc son... - Ñoäng – tính: 5/ 26 (chieám 19 %): roøng saùt, roøng saïn, roøng kieät, roøng raëc, cheøo maùi daøi... - Ñoäng – ñoäng: 3/ 26 (chieám 12%): cheøo raø, cheøo maùi cuoác, cheøo ñöa linh... - Danh – danh: 2/ 26 (chieám 7,7%): con löôn, cöïa gaø... - Tính – danh: 1/ 26 (chieám 3,8 %): giaùp nöôùc... Nhö vaäy, ngöôøi Nam Boä khi ñònh danh thöôøng chuù yù ñeán tính chaát vaø vaän ñoäng cuûa con nöôùc nhieàu hôn. 3.5.3. Phöông thöùc bieåu thò a) Döïa vaøo ñaëc ñieåm cuûa ñoái töôïng ñeå ñònh danh Coù theå hình dung qua moâ hình sau: Yeáu toá chæ loaïi + Yeáu toá phaân bieät (ñaëc ñieåm cuûa ñoái töôïng) - Tính chaát cuûa con nöôùc, doøng nöôùc, söï vaän ñoäng cuûa doøng nöôùc, tinh chaát cuûa ñoäng taùc: 21/ 60 – 35% (nöôùc lôùn, roøng saùt, roøng caïn, roøng raëc, roøng kieät, nöôùc keùm, nöôùc öông, nöôùc noåi, nöôùc nhöûng, nöôùc quay, nöôùc leân, nöôùc xuoáng, nöôùc rong, nöôùc giöït, nöôùc ñöùng, nöôùc nhaûy, nöôùc boø; cheøo baùn, cheøo maùi daøi, cheøo maùi moät...). Ngöôøi Nam Boä phaân bieät möïc nöôùc, söï vaän ñoäng cuûa con nöôùc: Leân (+) Nöôùc nhaûy (“17 nöôùc nhaûy khoûi bôø”), nöôùc boø, nöôùc lôùn, nöôùc leân, nöôùc luõ, nöôùc noåi... Döøng (0) Nöôùc ñöùng, nöôùc nhöûng, nöôùc öông (nöôùc döøng laïi), nöôùc quay (döøng laïi ñeå ñoåi chieàu) ... Xuoáng (-) Nöôùc giöït (ruùt nhanh, baát ngôø), nöôùc keùm, nöôùc roøng – roøng caïn (coù theå xaén quaàn loäi qua, ñi xuoàng phaûi choáng saøo), roøng saùt (nöôùc ruùt xuoáng saùt ñaùy soâng), roøng raëc hay roøng kieät (nöôùc raát ít, chæ coøn moät ñöôøng tim nhoû giöõa loøng soâng)... - Hình thöùc: 2/ 60 – 3,3% (con löôn, cheøo ñöa linh). - Hoaït ñoäng: 2/ 60 – 3,3% (cheøo raø, cheøo maùi cuoác). - Maøu saéc: 1/ 60 – 1,6% (nöôùc son). Roõ raøng, khi tri giaùc ñeå ñònh danh söï vaät, hoaït ñoäng lieân quan ñeán soâng nöôùc, ngöôøi Nam Boä ñaõ chuù troïng ñeán tính chaát vaø söï vaän ñoäng cuûa con nöôùc, doøng nöôùc. Do vaäy, nhöõng caùi teân chæ vaät voâ tri aáy trôû neân sinh ñoäng, coù hoàn, gaàn guõi vôùi ñôøi soáng soâng nöôùc vaø giaøu chaát Nam Boä hôn. b) Taïo nhöõng teân ñôn hoaëc gheùp theâm yeáu toá voõ ñoaùn (hoaëc chöa roõ lí do) theo phöông thöùc caáu taïo töø ñeå taïo teân gheùp Ví duï: caïy, baùt, cheøo lieäc, cheøo laïu, laïch, kinh, möông, baøu, ñìa, raïch, kheùm, roûng, taét, buùng, buøng binh, vaøm, vuõng, lung, laùng, böng, bieàn, traáp... c) Vay möôïn Vay möôïn khoâng nhieàu cuûa Khôme vaø Malaixia... 3.5.4. Ngöõ nghóa - Chuùng toâi caên cöù vaøo hình thöùc beân trong cuûa töø, töùc laø yù nghóa cuûa caùc thaønh toá cuûa töø ñeå khaûo saùt. Thaáy raèng, nhöõng nghóa toá chæ tính chaát, söï vaän ñoäng cuûa con nöôùc, doøng nöôùc trong caùc töø gheùp chieám ña soá. Heä thoáng töø ñôn ña soá khoâng coù lí do, caùc töø gheùp haàu nhö ñeàu coù lí do. Caùc yeáu toá phuï trong töø gheùp chính phuï nhaèm cuï theå hoaù cho yeáu toá chæ loaïi lôùn ñöùng tröôùc. Nhoùm töø chæ söï vaän ñoäng, tính chaát cuûa con nöôùc, doøng nöôùc, ñòa hình lieân quan ñeán nöôùc coù maët trong PNNB khaù phong phuù vaø sinh ñoäng phaûn aùnh moät vuøng queâ soâng nöôùc nôi ñaây. Ngöôøi Nam Boä phaân bieät con nöôùc, möïc nöôùc theo thôøi gian: haèng naêm coù nöôùc luõ, nöôùc noåi; haèng thaùng coù nöôùc rong (nöôùc thuyû trieàu leân, khoaûng 15, 30 aâm lòch), nöôùc keùm (thuyû trieàu xuoáng, khoaûng 7 -> 10, 20 -> 25 aâm lòch); haèng ngaøy coù nöôùc lôùn (nöôùc leân), nöôùc ñöùng (nöôùc döøng laïi, khoâng leân khoâng xuoáng), nöôùc roøng (nöôùc xuoáng). - Xuaát hieän hieän töôïng ñoàng nghóa trong nhoùm töø naøy: roøng raëc – roøng kieät, xeõo – cöïa gaø v.v. 3.6. ÑÒNH DANH NHÖÕNG SAÛN PHAÅM ÑÖÔÏC CHEÁ BIEÁN TÖØ NOÂNG SAÛN, THUYÛ SAÛN Coù moät nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân phong phuù vôùi nhieàu loaïi laâm saûn, thuyû saûn, noâng saûn quyù hieám coäng vôùi söï kheùo leùo cuûa mình, ngöôøi Nam Boä ñaõ cheá bieán ra nhieàu loaïi saûn phaåm phuïc vuï cho nhu caàu ñôøi soáng cuûa con ngöôøi. Caùc saûn phaåm aáy khoâng chæ coù giaù trò dinh döôõng cao, coù muøi vò thôm ngon, coù maøu saéc haáp daãn maø noù coøn coù tính thaåm mó trong caùch trình baøy. Veû ñeïp cuûa saûn phaåm aáy theå hieän caû trong teân goïi cuûa noù. Bôûi vaäy, teân nhöõng saûn phaåm naøy laø moät nguoàn ngöõ lieäu ñaùng ñöôïc nghieân cöùu. * Nguoàn ngöõ lieäu töø taøi lieäu [2], [65], [74] vaø ñieàn daõ. * Soá löôïng ñôn vò khaûo saùt: 90 teân goïi (trong ñoù, baùnh keïo: 61, maém: 6, khoâ: 3, moùn aên: 20). Cuï theå: - Baùnh keïo (61): + Baùnh bao ngoït, baùnh bao nhaân thòt, baùnh bao chæ, baùnh beûng, baùnh boø, baùnh boø boâng, baùnh boø trong, baùnh cam, baùnh caêng, baùnh chuoái, baùnh coàng, baùnh cuùng, baùnh döøa, baùnh ñuoâng, baùnh gai, baùnh goùi, baùnh ít (baùnh eách), baùnh ít ngoït, baùnh ít traéng, baùnh ít traàn, baùnh ít vaën, baùnh keïp, baùnh khoït, baùnh loït, baùnh neo (baùnh quai cheøo), baùnh nhuùng, baùnh oá, baùnh phoàng, baùnh phoàng khoai, baùnh taèm, baùnh tai heo, baùnh tai yeán, baùnh taøn ong, baùnh teùt, baùnh thuaãn, baùnh tieâu, baùnh traùng, baùnh traùng nhuùng, baùnh uù, baùnh öôùt, baùnh voøng, baùnh xeøo, baùnh xeáp, baùnh boâng lan, baùnh beøo, baùnh gheá, baùnh giaù, baùnh hoûi, baùnh caø na, baùnh gia, baùnh meø laáu... + keïo theøo leøo, keïo döøa, meø xöûng (meø thöûng)... - Maém (6): maém boà hoùc, maém saëc raèn, maém caù linh; nöôùc maém coát nhó, nöôùc maém hoøn, nöôùc maém taøu (nöôùc töông)... - Khoâ (3): khoâ khoai, khoâ ñuoái, khoâ caù loùc... - Moùn aên (20): caù loùc nöôùng trui, döa ñieân ñieån, kho queït, buùn nöôùc leøo, canh chua, boåi, buùn taøu, hoaønh thaùnh, huû tíu, maém pheät, taøu thöng, laåu, laïp xöôûng, daàu chaùo quaåy, chaùo quaåy, taû pín luø (taïp pí luø), xoâi vò, xu xoa, phaù laáu... 3.6.1. Nguoàn goác a) Thuaàn Vieät Ña soá teân chæ saûn phaåm coù nguoàn goác laø töø thuaàn Vieät: 78/ 90 (tæ leä 87%). b) Vay möôïn - Hoa: Vay möôïn teân caùc saûn phaåm ñaëc bieät laø caùc moùn aên, chuû yeáu ngöôøi Nam Boä möôïn töø tieáng Hoa nhö: taøu thöng (aâm Phuùc Kieán), hoaønh thaùnh, huû tíu (coác ñieàu), laåu (loâ), laïp xöôûng (laïp tröôøng), chaùo quaåy (du chaù quyû), taû pín luø (taïp bænh loâ), theøo leøo (traø lieäu), phaù laáu... - Khôme: maém boø hoùc, baùnh caø na... 3.6.2. Caáu taïo a) Teân ñôn Loaïi töø ñôn raát hieám trong teân chæ saûn phaåm. Chæ coù vaøi tröôøng hôïp: boåi (moùn nhaäu), khoâ (chæ caùc loaïi caù khoâ, thòt khoâ noùi chung)... b) Teân gheùp * Moâ hình teân gheùp chính phuï: Yeáu toá chæ loaïi (baùnh, keïo, maém, khoâ, moùn...) Yeáu toá phaân bieät (theo ñaëc tröng) Baäc 1 Baäc 2 Ví duï: khoâ khoai baùnh ít ngoït * Gheùp theâm caùc yeáu toá phuï ñeå cuï theå hoaù loaïi chung, phaân bieät caùc loaïi saûn phaåm. Coù khi phaûi phaân bieät ñeán baäc 2. Gheùp baäc 2, loaïi naøy coù 11/ 90 teân goïi (12%). Ví duï : Baùnh ít – ngoït Baùnh bao – chæ - traéng - ngoït - traàn Baùnh boø – boâng - vaën - trong * Töø loaïi cuûa caùc thaønh toá trong teân gheùp: Trong 41 teân gheùp, xaùc ñònh töø loaïi cuûa caùc töø toá, thì: -Danh – danh: 21/ 41 (chieám 51 %): khoâ khoai, baùnh tai yeán, keïo döøa... -Danh – tính: 14/ 41 (chieám 34 %): baùnh ít traéng, baùnh öôùt, döa chua... -Danh – ñoäng: 6/ 41 (chieám 14 %): baùnh teùt, baùnh nhuùng, baùnh keïp... Roõ raøng, khi ñònh danh, ngöôøi Nam boä lieân töôûng ñeán söï vaät khaùc nhieàu hôn. 3.6.3. Phöông thöùc bieåu thò a) Döïa vaøo ñaëc ñieåm cuûa ñoái töôïng ñònh danh Moâ hình: Yeáu toá chæ loaïi + Ñaëc ñieåm cuûa ñoái töôïng Theo trình töï töø cao xuoáng thaáp: - Hình thöùc, hình daùng: 13/ 90 – tæ leä 14% (baùnh voøng, baùnh bao chæ, baùnh coàng, baùnh ít vaën, baùnh quai cheøo, baùnh phoàng, baùnh taøn ong, baùnh uù, baùnh ít traàn, baùnh taèm... ). - Nguyeân lieäu: 9/ 90 – tæ leä 10% (baùnh chuoái, baùnh döøa, baùnh phoàng khoai, baùnh phoàng toâm, keïo döøa...). - Tính chaát, ñaëc ñieåm: 8/ 90 – tæ leä 9% (baùnh boø trong, baùnh öôùt, baùnh hoûi...). - Quaù trình cheá bieán, ñoäng taùc: 7/ 90 – tæ leä 7,7% (baùnh loït, baùnh nhuùng, baùnh traùng, baùnh traùng nhuùng, baùnh xeáp, baùnh goùi, baùnh teùt...). - Maøu saéc: 3/ 90 – tæ leä 3,3% (baùnh boø boâng, baùnh cam, baùnh ít traéng...) - AÂm thanh: 2/ 90 – tæ leä 2,2% (baùnh xeøo, baùnh khoït...) - Vò: 1/ 90 – tæ leä 1,1% (baùnh ít ngoït...) Nhöõng tröôøng hôïp sau khoâng coù lí do hoaëc chuùng toâi chöa tìm ñöôïc lí do: baùnh ít, baùnh beûng, baùnh caêng, baùnh oå, baùnh tai heo, baùnh tai yeán, baùnh thuaãn, baùnh tieâu, baùnh trôùn, baùnh yû, baùnh boâng lan, baùnh beøo, keïo theøo leøo, hoaønh thaùnh, huû tieáu... Veà tri nhaän trong ñaët teân cho caùc saûn phaåm cheá bieán, ngöôøi Vieät ôû Nam Boä ñaõ chuù yù nhieàu hôn ñeán ñaëc ñieåm hình thöùc/ hình daïng vaø nguyeân lieäu ñeå laøm ra saûn phaåm. Söï tri nhaän naøy cuõng coù söï khaùc nhau giöõa ngöôøi Nam Boä vaø Baéc Boä. Ví duï: STT BAÉC BOÄ ÑAËC ÑIEÅM NAM BOÄ ÑAËC ÑIEÅM 1 Baùnh tai töôïng Hình thöùc (Haùn) Baùnh tai heo Hình thöùc (Vieät) 2 Baùnh chöng Muïc ñích (?) Baùnh teùt Ñoäng taùc (ÑT) 3 Baùnh ña Lieân heä laù ña (DT) Baùnh traùng Quy trình (ÑT) 4 Baùnh ña nem Muïc ñích (DT) Baùnh traùng nhuùng Coâng duïng (ÑT) 5 Baùnh cuoán Ñoäng taùc (ÑT) Baùnh öôùt Tính chaát (TT) 6 Baùnh khoaùi (?) Baùnh xeøo AÂm thanh (TT) 7 Cheø ñaäu xanh Nguyeân lieäu (DT) Taøu thöng (Hoa) Phöông thöùc bieåu thò döïa vaøo ñaëc ñieåm cuûa saûn phaåm chieám 47,7% (43/90). b) Taïo nhöõng teân ñôn hoaëc gheùp theâm yeáu toá voõ ñoaùn (hoaëc chöa roõ lí do) theo phöông thöùc caáu taïo töø ñeå taïo teân gheùp Ví duï: baùnh suøng, baùnh oå, theøo leøo, xu xoa, huû tíu, baùnh queá, baùnh caêng, boåi... c) Vay möôïn Teân caùc saûn phaåm cheá bieán thöôøng ñöôïc vay möôïn töø ngoân ngöõ cuûa ngöôøi Khôme, ñaëc bieät laø cuûa ngöôøi Hoa. 3.6.4. Ngöõ nghóa - Teân caùc saûn phaåm töø noâng saûn, thuyû saûn phaûn aùnh ñôøi soáng aåm thöïc tinh teá cuûa ngöôøi Nam Boä; phaûn aùnh nguoàn taøi nguyeân phong phuù, ña daïng, quyù giaù ñaëc tröng cuûa vuøng; phaûn aùnh söï ñoaøn keát chung soáng cuûa caùc daân toäc anh em: Kinh, Khôme, Hoa... treân vuøng ñaát naøy. - Teân coøn theå hieän phöông thöùc cheá bieán, nguyeân lieäu cheá bieán, söï kheùo leùo cuûa ngöôøi Nam Boä maø ñaëc bieät laø phuï nöõ. - Nghóa toá chính trong yeáu toá cuûa teân gheùp chính phuï hoaëc teân ñôn thöôøng voõ ñoaùn (baùnh, keïo... ) nhöng cuõng coù khi coù lí do (khoâ khoai, khoâ caù loùc...). Nghóa toá cuûa caùc yeáu toá phuï thöôøng laø hình thöùc/ hình daïng: hình thöùc cuûa chính ñoái töôïng (baùnh voøng, baùnh uù...) hoaëc lieân heä ñeán caùc söï vaät quen thuoäc khaùc (baùnh tai heo, baùnh quai cheøo...). 3.7. Tieåu keát 1- Trong heä thoáng töø ngöõ goïi teân chung thì töø thuaàn Vieät chieám tæ leä khaù cao (trung bình khoaûng treân 80%). Coù möôïn cuûa Khôme, Haùn - Vieät, Hoa... nhöng khoâng ñaùng keå vaø cuõng khoâng ñoàng ñeàu (ví duï, töø ngöõ chæ coâng cuï vaø phöông tieän vay möôïn cuûa ngöôøi Khôme nhieàu nhaát, nhöng teân chæ nhöõng saûn phaåm cheá bieán thì laïi möôïn cuûa ngöôøi Hoa nhieàu hôn...). Töø vay möôïn phaàn lôùn laø töø ñôn vaø laø danh töø. “Danh töø duøng ñeå goïi teân söï vaät. Khi caùi vaät aáy môùi ñöa ñeán, ñòa phöông khoâng coù teân goïi thì dó nhieân ngöôøi ta seõ goïi baèng caùi teân vay möôïn” [8; 104]. 2- Töø ngöõ chæ söï vaät, hieän töôïng, hoaït ñoäng trong heä thoáng naøy phaàn nhieàu laø töø gheùp, vaø haàu heát laø gheùp chính phuï, coù loaïi hôn 98% (tröø ñôn vò ño löôøng – loaïi naøy ña soá laø töø ñôn). Nhieàu töø ñöôïc caáu taïo ôû daïng gheùp chính phuï hai baäc (rieâng teân ñôn vaø teân gheùp trong nhoùm töø ngöõ lieân quan ñeán soâng nöôùc coù tæ leä gaàn ngang nhau). Töø ñôn ña soá khoâng lí do hoaëc chöa tìm thaáy lí do; gheùp ña soá coù lí do. Töø loaïi danh töø trong caùc thaønh toá gheùp chieám ña soá. 3- Phöông thöùc döïa vaøo ñaëc ñieåm ñoái töôïng ñeå ñaët teân chieám öu theá. Chuû yeáu döïa vaøo ñaëc ñieåm veà hình thöùc/ hình daïng, maøu saéc (ngoaøi ñaëc ñieåm naøy, nhoùm töø chæ saûn phaåm cheá bieán coøn ñöôïc tri giaùc ôû maët nguyeân lieäu; töø ngöõ soâng nöôùc laïi chuù yù ñeán tính chaát vaø hoaït ñoäng cuûa doøng nöôùc, con nöôùc; töø chæ coâng cuï - phöông tieän ñi laïi theâm coâng duïng). Maëc duø coù teân goïi duøng laïi cuûa tieáng Vieät toaøn daân nhöng nhìn chung raát nhieàu nhoùm töø ngöõ veà teân chæ söï vaät chung ñöôïc ngöôøi Nam Boä saùng taïo theâm (nhieàu nhaát laø nhoùm töø ngöõ goïi teân ñoäng vaät, thöïc vaät, ñôn vò ño löôøng) 4- Nghóa toá phuï trong teân gheùp chính phuï mang nghóa boå sung cho yeáu toá chính veà hình thöùc, hình daùng, maøu saéc beân ngoaøi cuûa ñoái töôïng. Coù tröôøng hôïp ñoàng nghóa cuûa teân goïi, töùc laø moät ñoái töôïng nhöng coù hai teân (moät teân trong ngoân ngöõ toaøn daân, moät teân trong PNNB hoaëc hai teân ñeàu trong PNNB). 5- Nhöõng söï vaät ñöôïc ñònh danh laø nhöõng söï vaät lieân quan ñeán ñôøi soáng soâng nöôùc, moâi tröôøng noâng nghieäp, mang daáu aán vaên hoaù Nam Boä. Nhöõng caùi teân chæ söï vaät chung phaûn aùnh cuoäc soáng ñuû ñaày veà vaät chaát, phong phuù veà tinh thaàn cuûa ngöôøi daân ñòa phöông. Ñoù laø nhöõng caùi teân bình dò, moäc maïc, soáng ñoäng ñaõ bieåu hieän taâm hoàn, tính caùch cuûa con ngöôøi ñaët teân cho noù. Ñuùng nhö nhaø baùo Nguyeãn Quang vieát: “nhöõng töø goïi teân traùi caây, saûn phaåm rieâng cuûa moät mieàn ñaát nöôùc maø caùc mieàn khaùc khoâng theå coù ñöôïc nhö saàu rieâng, maêng cuït, choâm choâm, thôm, raïch, xaùng, baø ba, xaø loûn v.v. Nhöõng töø naøy ñi vaøo ngoân ngöõ chung seõ maõi maõi giöõ nguyeân caùi aán töôïng, caùi phong vò rieâng vaø caû maøu saéc bieåu caûm rieâng cuûa chuùng y nhö buoåi ban ñaàu chuùng ta ñöôïc bieát ñeán” [66; 107]. KEÁT LUAÄN Muïc ñích ñeà ra cuûa luaän vaên ôû phaàn daãn nhaäp laø tìm hieåu veà ñaëc ñieåm ñònh danh töø vöïng trong PNNB, ñöa ra nhaän xeùt böôùc ñaàu veà nhöõng ñaëc ñieåm coù tính quy luaät trong ñònh danh, chuû yeáu laø ñònh danh söï vaät cuûa ngöôøi Nam Boä. Ñeán ñaây, chuùng toâi coù theå ñöa ra moät soá nhaän xeùt khaùi quaùt: 1- Ngöôøi daân Nam Boä soáng trong moät moâi tröôøng thieân nhieân nhieàu öu ñaõi (tuy khoâng phaûi khoâng coù nhöõng khaéc nghieät). Ñoù laø moät moâi tröôøng cô baûn laø soâng nöôùc. Nôi ñaây coù baït ngaøn röøng nguyeân sinh, röøng ngaäp maën, nhieàu taøi nguyeân veà laâm saûn, thuyû haûi saûn, nhieàu saûn vaät quyù hieám... Noâng daân laø thaønh phaàn chuû yeáu cuûa cö daân nôi ñaây. Ngheà nghieäp phoå bieán laø noâng nghieäp. Ñôøi soáng vaät chaát, tinh thaàn cuûa ngöôøi daân Nam Boä coù nhöõng ñieåm khaùc so vôùi vuøng khaùc cuûa ñaát nöôùc. Taâm hoàn, tính caùch con ngöôøi phöông nam cuõng mang nhöõng neùt raát rieâng. 2- Xuaát phaùt töø cô sôû lí luaän cuûa ñònh danh, xuaát phaùt töø hieän thöïc ñôøi soáng cuûa PNNB, luaän vaên coá gaéng tìm hieåu veà nhöõng vaán ñeà lieân quan tôùi ñònh danh trong moät soá nhoùm töø ngöõ mang daáu aán raát rieâng cuûa phöông ngöõ naøy. Luaän vaên tìm hieåu ñaëc ñieåm cuûa PNNB, vaên hoaù Nam Boä thoâng qua tìm hieåu ñaëc ñieåm tri nhaän söï vaät cuûa ngöôøi Vieät ôû Nam Boä. Nhöõng khaùc bieät trong ñònh danh giöõa phöông ngöõ Baéc Boä vaø PNNB chæ coù theå lí giaûi ñöôïc baèng nguyeân nhaân taâm lí - xaõ hoäi, ñieàu kieän ñòa lí töï nhieân vaø nguyeân nhaân ngoân ngöõ hoïc. Nghieân cöùu ñònh danh töø vöïng chuû yeáu nghieân cöùu veà xu höôùng goïi teân, veà ñaëc ñieåm caáu taïo, phöông thöùc bieåu thò cuûa teân goïi vaø ngöõ nghóa cuûa teân goïi. Moái quan heä giöõa hieän thöïc vaø nghóa maø töø bieåu hieän laø quan heä coù lí do vaø khoâng lí do. Lí do khaùch quan thöôøng thaáy trong töø gheùp. Lí do chuû quan thöôøng xuaát hieän trong caùc töø ngöõ chæ söï vaät ñôn leû, caù theå. 3- Do goác reã cö daân laø löu daân ñeán töø mieàn Baéc, mieàn Trung cho neân trong tieáng noùi cuûa ngöôøi Nam Boä coøn löu giöõa nhieàu daáu aán cuûa ngoân ngöõ coäi nguoàn. Trong tieáng noùi cuûa hoï coøn coù voán töø ngöõ maø chính hoï saùng taïo ra hoaëc vay möôïn töø ngoân ngöõ cuûa daân toäc Khôme, Hoa, Chaêm... anh em. Trong ñoù, vay möôïn tieáng Khôme laø nhieàu nhaát. Ñieàu naøy phuø hôïp vôùi söï phaân boá daân cö trong vuøng: ngöôøi Khôme ñoâng thöù hai sau ngöôøi Vieät. Tæ leä töø Haùn Vieät trong caùc teân goïi chæ söï vaät caù theå, ñôn leû nhö teân khai sinh cuûa ngöôøi, caùc yeáu toá Haùn trong caáu taïo ñòa danh coøn in ñaäm trong vaên hoaù Vieät noùi chung. Choïn nghóa toát ñeïp cuûa chöõ ñeå ñaët teân ñöôïc ngöôøi daân ñòa phöông raát chuù troïng. Söï saùng taïo vaø vay möôïn naøy goùp phaàn laøm phong phuù, ña daïng theâm tieáng Vieät toaøn daân. 4- Nhöõng töø ngöõ goïi teân söï vaät chung ôû Nam Boä chuû yeáu ñöôïc caáu taïo theo kieåu gheùp, cô baûn laø gheùp chính phuï vaø coù nhöõng loaïi gheùp hai baäc. Töø loaïi trong caùc yeáu toá gheùp chuû yeáu laø danh töø. Ñieàu naøy chöùng toû, khi tri nhaän söï vaät ñeå ñaët teân, ngöôøi Nam Boä thöôøng hay lieân heä ñeán söï vaät khaùc. Teân rieâng coù xu höôùng ña tieát hoaù. Neáu yeáu toá 3 trong ñòa danh chieám tæ leä cao thì töø duøng laøm teân ñeäm cuûa teân khai sinh raát phong phuù. Neáu nhöõng töø chæ ñòa hình töï nhieân nhö gioàng, cuø lao, xeõo... xuaát hieän nhieàu trong ñòa danh thì “thöù”, uùt laïi ñöôïc ngöôøi Nam Boä thöôøng duøng trong xöng hoâ haèng ngaøy. 5- Phöông thöùc ñònh danh trong PNNB nhìn chung gioáng phöông thöùc ñònh danh trong tieáng Vieät toaøn daân. Ñoù laø phöông thöùc gheùp caùc yeáu toá, vay möôïn ngoân ngöõ khaùc, döïa vaøo ñaëc ñieåm cuûa ñoái töôïng v.v. Tuy nhieân, ñieåm khaùc bieät, ñoäc ñaùo trong ñònh danh cuûa PNNB laø teân goïi söï vaät mang ñaëc tröng vuøng soâng nöôùc phong phuù hôn, caùch tri nhaän cuûa ngöôøi phöông nam chuù yù ñeán hình thöùc, hình daïng, maøu saéc, hoaït ñoäng... beân ngoaøi cuûa ñoái töôïng nhieàu hôn. Ngoaøi ra, ngöôøi Vieät ôû Nam Boä coøn chuù yù ñeán ñaëc ñieåm mang tính ñaëc tröng cuûa ñoái töôïng (nhö: caáu taïo, coâng duïng trong teân phöông tieän vaø coâng cuï sinh hoaït, saûn xuaát; nguyeân lieäu cheá bieán trong teân saûn phaåm; tính chaát doøng nöôùc, con nöôùc trong nhöõng caùi teân lieân quan ñeán soâng nöôùc...). Ngöôøi Nam Boä taïo ra nhöõng caùi teân baèng caùch theâm nghóa cho töø toaøn daân, hoaëc ñaët ra moät caùi teân khaùc vôùi töø toaøn daân (daãn ñeán hieän töôïng ñoàng nghóa). Ñaëc bieät, coù caùch taïo ra teân môùi baèng vieäc laáy aâm thanh, coâng cuï, ngaøy coâng lao ñoäng... ñeå taïo teân (nhö trong ñôn vò ño löôøng) v.v. 6- Qua nhöõng teân rieâng vaø teân chung, chuùng ta coù theå thaáy phaàn naøo hình boùng con ngöôøi, cuoäc soáng, moâi tröôøng thieân nhieân, vaên hoaù vaø caû ngoân ngöõ cuûa vuøng ñaát phöông nam thaân yeâu cuûa Toå quoác. Thieân nhieân chính laø nhaân toá laøm cho voán ngoân ngöõ Nam Boä theâm phong phuù. Nhöõng caùi teân veà söï vaät, hieän töôïng toàn taïi trong thieân nhieân, gaàn guõi vôùi con ngöôøi ñaõ mang hôi thôû cuûa vuøng ñaát môùi laï naøy. Chuû nhaân cuûa vuøng ñaát naøy laø nhöõng con ngöôøi troïng tình, troïng nghóa. Cuõng nhö ngöôøi Vieät noùi chung, ngöôøi Nam Boä caàn cuø lao ñoäng, soáng bình dò. Ñieàu bình dò theå hieän töø nhöõng caùi teân chæ coâng cuï lao ñoäng haèng ngaøy hay nhöõng saûn vaät ñòa phöông. Con ngöôøi luoân laïc quan tin töôûng vaøo cuoäc soáng, luoân öôùc mong coù ñöôïc moät cuoäc soáng toát ñeïp nhaát. Nhöõng khaùt voïng chính ñaùng aáy ñöôïc göûi gaém trong nhöõng teân ngöôøi, teân ñaát. 7- Hieän nay, söï aûnh höôûng, giao thoa vaên hoaù, ngoân ngöõ giöõa caùc daân toäc anh em soáng treân vuøng ñaát phöông nam, giöõa caùc vuøng mieàn khaùc nhau treân ñaát nöôùc Vieät Nam ñang dieãn ra maïnh meõ laø ñieàu khoâng theå choái caõi. Töø ñòa phöông khoâng xuaát hieän theâm maø coù xu höôùng hôïp nhaát vaøo ngoân ngöõ toaøn daân. Vieäc nghieân cöùu töø ñòa phöông ñang laø vieäc laøm caáp thieát vaø nhieàu yù nghóa giuùp phaùt hieän nhöõng ñieåm maïnh cuûa töøng phöông ngöõ, ñöa phöông ngöõ xích laïi ngoân ngöõ toaøn daân theo con ñöôøng ngaén nhaát. Thöïc teá cho thaáy, nhieàu töø ngöõ Nam Boä ñaõ nhaäp vaøo heä thoáng töø vöïng toaøn daân vaø ñöôïc söû duïng khaù roäng raõi. Ví duï: chìm xuoàng, ñoà loâ, haøng xòn, mì chieân gioøn, boät ngoït, mì goùi, ñaäu baép... Luaän vaên mong ñöôïc ñoùng goùp moät phaàn nhoû cho vieäc nghieân cöùu phöông ngöõ tieáng Vieät trong giai ñoaïn hieän nay. * Höôùng nghieân cöùu tieáp sau cuûa luaän vaên: - Ñònh danh thuoäc vaán ñeà cuûa ngoân ngöõ hoïc tri nhaän, maø ngoân ngöõ hoïc tri nhaän laø moät tröôøng phaùi coøn môùi meû. Ngoân ngöõ hoïc tri nhaän “laø moät tröôøng phaùi môùi cuûa ngoân ngöõ hoïc hieän ñaïi, tieán haønh nghieân cöùu ngoân ngöõ treân cô sôû voán kinh nghieäm vaø söï caûm thuï cuûa con ngöôøi veà theá giôùi khaùch quan cuõng nhö caùi caùch maø con ngöôøi tri giaùc vaø yù nieäm hoaù caùc söï vaät vaø söï tình cuûa theá giôùi khaùch quan ñoù” [78; 15,16]. Nghieân cöùu ñònh danh trong tieáng Vieät noùi chung vaø ñònh danh trong PNNB noùi rieâng coøn raát nhieàu ñieàu ñeå caùc nhaø ngoân ngöõ hoïc quan taâm. Ñoái töôïng ñeå ñònh danh coù nhieàu: söï vaät, hieän töôïng, hoaït ñoäng, tính chaát, ñaëc ñieåm... Trong ñoù, ñònh danh söï vaät chieám tæ leä nhieàu nhaát trong töø vöïng cuûa ngoân ngöõ toaøn daân vaø cuûa PNNB. - Luaän vaên naøy cuûa chuùng toâi ñi theo höôùng môû. Töùc laø chuùng toâi ñaõ ñaët ra moät phaïm vi nghieân cöùu khaù roäng. Nhöng do ñieàu kieän thôøi gian, do khuoân khoå luaän vaên vaø do naêng löïc ngöôøi cuûa nghieân cöùu neân chuùng toâi chæ môùi giôùi haïn ñeå thöïc hieän ñöôïc moät phaàn nhoû trong ñònh danh ôû caáp ñoä töø vöïng, rieâng caùc thaønh ngöõ, quaùn ngöõ vaø nhöõng phaàn coøn laïi cuûa caáp ñoä naøy thuoäc moät soá lónh vöïc cuûa hieän thöïc nhö nhoùm töø ngöõ chæ boä phaän cô theå ngöôøi, töø ngöõ chæ khoâng gian, thôøi gian vaø moät soá töø loaïi khaùc chæ hoaït ñoäng, tính chaát, traïng thaùi... mang nhöõng neùt raát ñaëc tröng veà söï tri nhaän trong ñònh danh thì chuùng toâi coøn ñeå ngoû. Hi voïng phaàn coøn laïi naøy seõ ñöôïc chuùng toâi tieáp tuïc hoaøn thaønh vaøo thôøi gian tôùi, trong khuoân khoå moät luaän aùn môùi. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1- Ñaøo Duy Anh (1996), Töø ñieån Haùn Vieät, NXB KHXH. 2- Nguyeãn Vaên AÙi (1994), Töø ñieån phöông ngöõ Nam Boä, NXB tp H CM. 3- Nguyeãn Vaên AÂu (1993), Ñiaï danh Vieät Nam, NXB GD. 4- Nguyeãn Vaên AÂu (2000), Moät soá vaán ñeà veà ñòa danh hoïc Vieät Nam, ÑHQG. 5- Laâm Uyeân Ba (2003), Töø chæ quan heä thaân toäc cuûa tieáng Tieàu ñöôïc söû duïng trong tieáng Vieät ôû ñòa phöông cöïc Taây Nam Boä, Ngoân ngöõ & ñôøøi soáng, soá 8. 6- Nguyeãn Taøi Caån (1997), Ngöõ phaùp tieáng Vieät. Tieáng –Töø gheùp – Ñoaûn ngöõ, NXB ÑH & THCN, HN. 7- Chafe, Wallce L. (1999), YÙ nghóa vaø caáu truùc cuûa ngoân ngöõ (Nguyeãn Vaên Lai dòch), NXB GD. 8- Hoaøng Thò Chaâu (1989), Tieáng Vieät treân caùc mieàn ñaát nöôùc, NXB KHXH, HN. 9- Ñoã Höõu Chaâu (1998), Cô sôû ngöõ nghóa hoïc töø vöïng, NXB GD. 10- Ñoã Höõu Chaâu (1999), Töø vöïng ngöõ nghóa tieáng Vieät, NXB GD. 11- Ñoã Höõu Chaâu (2000), Tìm hieåu vaên hoaù qua ngoân ngöõ, Ngoân ngöõ soá 10. 12- Ñoã Höõu Chaâu (2001), Ñaïi cöông ngoân ngöõ hoïc, taäp 2 - Ngöõ duïng hoïc, NXB GD. 13- Nguyeãn Vaên Chieán (2004), Tieán tôùi xaùc laäp voán töø vöïng vaên hoaù Vieät, NXB KHXH, HN. 14- Huình Tònh Paulus Cuûa (1895), Ñaïi Nam quoác aâm töï vò (taäp 1), Saøi Goøn. 15- Huình Tònh Paulus Cuûa (1895), Ñaïi Nam quoác aâm töï vò (taäp 2), Saøi Goøn. 16- Haûi Daân (1982), Yeáu toá CAØ trong phöông ngöõ Nam Boä, Ngoân ngöõ soá phuï 1. 17- Hoàng Daân (1981), “Töø ngöõ phöông ngoân vaø vaán ñeà chuaån hoaù töø vöïng tieáng Vieät”, Giöõ gìn söï trong saùng cuûa tieáng Vieät veà maët töø ngöõ, NXB KHXH, HN. 18- Lyù Toáng Dòch (2003), Nhöõng ñieàu lí thuù xung quanh vaán ñeà hoï teân, (Nghieâm Vieät Minh dòch) NXB VH TT, HN. 19- Traàn Trí Doõi (2001), Ngoân ngöõ vaø söï phaùt trieån vaên hoaù xaõ hoäi, NXB VHTT. 20- Nguyeãn Döôïc, Trung Haûi (2003), Soå tay ñòa danh Vieät Nam, NXB GD. 21- Nguyeãn Ñöùc Döông (1974), Veà hieän töôïng kieåu “oång”, “chæ”, “ngoaûi”, Ngoân ngöõ soá 1. 22- Nguyeãn Ñình Ñaàu (1994), Toång keát nghieân cöùu Ñòa baï Nam kì luïc tænh, NXB tp HCM. 23- Leâ Vaên Ñöùc (1970), Vieät Nam töï ñieån, Saøi Goøn, Khai Trí. 24- Trònh Hoaøi Ñöùc (1998), Gia Ñònh thaønh thoâng chí (Ñoã Moäng Khöông, Nguyeãn Ngoïc Tính dòch; Ñaøo Duy Anh hieäu ñính vaø chuù thích), NXB GD. 25- Nguyeãn Thieän Giaùp (1996), Töø vaø nhaän dieän töø tieángVieät, NXB GD. 26- Nguyeãn Thieän Giaùp (1998), Töø vöïng hoïc tieáng Vieät, NXB GD. 27- Nguyeãn Thieän Giaùp (2000), Duïng hoïc Vieät ngöõ. NXB ÑHQG, HN. 28- Nguyeãn Thieän Giaùp (chuû bieân), Ñoaøn Thieän Thuaät, Nguyeãn Minh Thuyeát (2000), Daãn luaän ngoân ngöõ hoïc. NXB GD. 29- Cao Xuaân Haïo (1998), Tieáng Vieät maáy vaán ñeà ngöõ aâm, ngöõ phaùp, ngöõ nghóa, NXB GD. 30- Cao Xuaân Haïo (2001), Tieáng Vieät, Vaên Vieät, Ngöôøi Vieät, NXB Treû. 31- Leâ Trung Hoa (1983), Tìm hieåu yù nghóa vaø nguoàn goác moät soá thaønh toá chung trong ñòa danh Nam Boä, Vaên ngheä tp HCM, soá 276 (13/5). 32- Leâ Trung Hoa (2005), Hoï vaø teân ngöôøi Vieät Nam, NXB KHXH. 33- Leâ Trung Hoa (2002), Tìm hieåu nguoàn goác ñòa danh Nam Boä vaø tieáng Vieät vaên hoïc, NXB KHXH. 34- Leâ Trung Hoa (2004), Nguoàn goác vaø yù nghóa moät soá ñòa danh mieàn Ñoâng Nam Boä, Ngoân ngöõ soá 9. 35- Leâ Trung Hoa (chuû bieân) (2003), Töø ñieån ñòa danh Thaønh phoá Saøi Goøn – Hoà Chí Minh, NXB Treû. 36- Leâ Trung Hoa (2004), Nhöõng neùt ñaëc thuø cuûa ñòa hình chính Nam Boä, Ngoân ngöõ soá 12. 37- Nguyeãn Quang Hoàng (1982), Caùc lôùp töø ñòa phöông vaø chöùc naêng cuûa chuùng trong ngoân ngöõ vaên hoaù tieáng Vieät, Kæ yeáu Hoäi nghò khoa hoïc, HN. 38- Hoäi vaên ngheä daân gian Vieät Nam vaø Tröôøng ñaïi hoïc Caàn Thô (2004), Tìm hieåu ñaëc tröng di saûn vaên hoaù vaên ngheä daân gian Nam Boä, NXB KHXH, HN. 39- Leâ Ñình Khaån (2002), Töø vöïng goác Haùn trong tieáng Vieät, NXB ÑHQG tp HCM. 40- Nguyeãn Vaên Khang (1999), Ngoân ngöõ hoïc xaõ hoäi – Nhöõng vaán ñeà cô baûn, NXB KHXH. 41- Nguyeãn Thuyù Khanh (1994), Moät vaøi nhaän xeùt veà thaønh ngöõ so saùnh coù teân goïi ñoäng vaät tieáng Vieät, Ngoân ngöõ, soá 3. 42- Nguyeãn Thuyù Khanh (1994), Ñaëc ñieåm ñònh danh teân goïi ñoäng vaät trong tieáng Vieät, Vaên hoaù daân gian, soá 1. 43- Nguyeãn Thuyù Khanh (1994), Ñaëc ñieåm ñònh danh cuûa tröôøng teân goïi ñoäng vaät tieáng Nga trong söï ñoái chieáu vôùi tieáng Vieät, Ngoân ngöõ, soá 2. 44- Khoa Ngöõ vaên (ÑH Caàn Thô) (1999), Vaên hoïc daân gian ñoàng baèng soâng Cöûu Long, NXB GD. 45- Nguyeãn Laân (1989), Töø ñieån thaønh ngöõ Vieät Nam, NXB V.hoaù, HN. 46- Lado Robert (2002), Ngoân ngöõ qua caùc neàn vaên hoaù, NXB ÑHQG HN. 47- Nguyeãn Lai (1993), “Veà moái quan heä giöõa ngoân ngöõ vaø vaên hoaù”, Vieät Nam – nhöõng vaán ñeà ngoân ngöõ vaø vaên hoaù, HN. 48- Traàn Thò Ngoïc Lang (1995), Phöông ngöõ Nam Boä (nhöõng khaùc bieät veà töø vöïng – ngöõ nghóa giöõa phöông ngöõ Nam Boä vaø phöông ngöõ Baéc Boä), NXB KHXH, HN. 49- Traàn Thò Ngoïc Lang (2002), Ñieåm khaùc bieät veà ngöõ phaùp cuûa phöông ngöõ Nam Boä (so saùnh vôùi Baùc Boä), Ngoân ngöõ soá 2. 50- Langacker, Ronald W. (1991). Khaùi nieäm, hình aûnh vaø bieåu töôïng cô sôû ngöõ phaùp nhaän thöùc (Baûn dòch cuûa Hoäi ngoân ngöõ tp HCM, TT nghieân cöùu, tö vaán veà tieáng Vieät vaø dòch thuaät), Mouton de Gruyter Berlin –New York. 51- Hoà Leâ (1976), Vaán ñeà caáu taïo töø tieáng Vieät hieän ñaïi, NXB KHXH, HN. 52- Hoà Leâ, Thaïch Phöông, Huyønh Löùa, Nguyeãn Quang Vinh (1992), Vaên hoaù daân gian ngöôøi Vieät ôû Nam Boä, NXB KHXH, HN. 53- Leâ-nin (1975), Buùt kí trieát hoïc, taäp 29, NXB Söï thaät. 54- Vöông Loäc (2001), Töø ñieån töø coå, NXB Ñaø Naüng –Trung taâm Töø ñieån hoïc. 55- Maùc, AÊng-ghen, Leâ-nin baøn veà ngoân ngöõ, NXB Söï thaät, H. 1962. 56- Sôn Nam (1993), Ñoàng baèng soâng Cöûu Long – neùt sinh hoaït xöa, NXB tp HCM. 57- Sôn Nam (1997), Hoài kí Sôn Nam töø U Minh ñeán Caàn Thô, NXB Treû tp HCM. 58- Sôn Nam, Ñaát Gia Ñònh xöa, NXB tp HCM, 1984. 59- Nhieàu taùc giaû (1999), Nam Boä xöa vaø nay, NXB tp HCM – T/c Xöa & nay. 60- Nhieàu taùc giaû (2002), Nam Boä: ñaát vaø ngöôøi, NXB Treû. 61- Nhieàu taùc giaû (2000), Vaên hoaù Nam Boä trong khoâng gian xaõ hoäi Ñoâng Nam AÙ, NXB ÑHQG tp HCM. 62- Buøi Maïnh Nhò (1984), Moät soá ñaëc ñieåm ngoân ngöõ cuûa ca dao – daân ca Nam Boä, Ngoân ngöõ soá 1. 63- Nguyeãn Tri Nieân (1982), Moät soá yù kieán veà nhöõng hieän töôïng töông öùng veà töø vöïng giöõa phöông ngöõ vôùi ngoân ngöõ toaøn daân, Kæ yeáu Hoäi nghò khoa hoïc HN. 64- Ovtsareko, V. M, Thuaät ngöõ, teân goïi phaân tieát tính vaø ñònh nghóa ñònh danh (Taøi lieäu ñaùnh maùy). 65- Hoaøng Pheâ (chuû bieân) (1995), Töø ñieån tieáng Vieät, NXB Ñaø Naüng. 66- Nguyeãn Quang (1980), Vieäc choïn vaø giaûi thích töø ngöõ mieàn Nam trong moät quyeån töø ñieån tieáng Vieät loaïi phoå thoâng, Ngoân ngöõ soá 1. 67- Nguyeãn Thanh Quang (2003), Ñaëc ñieåm ngoân ngöõ vaø vaên hoaù Vieät ôû ÑBSCL, Luaän vaên Thaïc só Lí luaän ngoân ngöõ, tp HCM. 68- Phan Quang (1999), Phan Quang tuyeån taäp, taäp 1, NXB Vaên hoïc. 69- Traàn Chaán Queá - Chaâu Nguyeät Traân (2002), 80 phöông phaùp ñaët teân (bieân dòch Nguyeãn Kim Ngaân), NXB tp HCM. 70- Huyønh Kim Quy (1978), “Töø möôïn goác Khôme vaø Quaûng Ñoâng, Trieàu Chaâu trong phöông ngöõ Nam Boä” - Nghieân cöùu moät soá ñaëc ñieåm cuûa phöông ngöõ Nam Boä – Tö lieäu cuûa Ban Ngöõ Vaên, Vieän KHXH taïi thaønh phoá HCM). 71- Rozdextvenxki, IU. V. (1998), Nhöõng baøi giaûng ngoân ngöõ hoïc ñaïi cöông, NXB GD. 72- Trònh Saâm (2002), Ñi tìm baûn saéc tieáng Vieät, NXB Treû. 73- Saussure, F –D - (1973), Giaùo trình ngoân ngöõ hoïc ñaïi cöông, NXB KHXH, HN. 74- Vöông Hoàng Seån (1991), Töø vò tieáng noùi mieàn Nam, NXB Treû Tp HCM. 75- Tröông Vaên Sinh (1976), Ñieåm qua tình hình nghieân cöùu phöông ngoân tieáng Vieät trong thôøi gian qua, Ngoân ngöõ soá 3. 76- Hoà Baù Thaâm (2003), Vaên hoaù Nam Boä vaán ñeà vaø phaùt trieån, NXB VH TT. 77- Lyù Toaøn Thaéng (2002), Maáy vaán ñeà Vieät ngöõ hoïc vaø ngoân ngöõ hoïc ñaïi cöông, NXB KHXH. 78- Lyù Toaøn Thaéng (2005), Ngoân ngöõ hoïc tri nhaän: Töø lí thuyeát ñaïi cöông ñeán thöïc tieãn tieáng Vieät, NXB KHXH. 79- Phaïm Taát Thaéng (2004), Söï khaùc bieät giöõa teân rieâng vaø teân chung, Ngoân ngöõ & ñôøi soáng, soá 6. 80- Nguyeãn Vaên Thaïc (2004), Tieáp xuùc hoïc vaø töø ñieån hoïc, Ngoân ngöõ soá 4. 81- Ñaøo Thaûn (2001), Moät sôïi rôm vaøng, NXB Treû. 82- Nguyeãn Kim Thaûn (1964), Thöû baøn veà moät vaøi ñaëc ñieåm trong phöông ngoân Nam Boä, Vaên hoïc soá 8. 83- Nguyeãn Kim Thaûn (1993), “Söï phaûn aùnh moät neùt vaên hoaù vaät chaát cuûa ngöôøi Vieät vaøo ngoân ngöõ”, Vieät Nam – nhöõng vaán ñeà ngoân ngöõ vaø vaên hoaù, HN. 84- Nguyeãn Kim Thaûn, Nguyeãn Troïng Baùu, Nguyeãn Vaên Tu (1982), Tieáng Vieät treân ñöôøng phaùt trieån, NXB KHXH, HN. 85- Nguyeãn Phöông Thaûo (1997), Vaên hoaù daân gian Nam Boä, nhöõng phaùc thaûo, NXB GD, HN. 86- Buøi Khaùnh Theá (1988), “Töø tieáng Saøi Goøn ñeán tieáng noùi thaønh phoá Hoà Chí Minh” – Ñòa chí vaên hoaù thaønh phoá Hoà Chí Minh (taäp 2), NXB tp HCM. 87- Buøi Khaùnh Theá (chuû nhieäm) vaø nhoùm taùc giaû (2001), Maáy vaán ñeà veà tieáng Vieät hieän ñaïi, NXB ÑHQG Tp HCM. 88- Traàn Ngoïc Theâm (1999), Cô sôû vaên hoaù Vieät Nam, NXB GD. 89- Traàn Ngoïc Theâm (2001), Tìm veà baûn saéc vaên hoaù Vieät Nam, NXB tp HCM. 90- Traàn Ngoïc Theâm (1976), Veà lòch söû hieän ñaïi vaø töông lai cuûa teân rieâng ngöôøi Vieät, Daân toäc hoïc, soá 3. 91- Ca Vaên Thænh (1983), Haøo khí Ñoàng Nai, NXB tp HCM. 92- Thònh Ngoâ Ñöùc chuû bieân (1993), Vaên hoùa vuøng vaø phaân vuøng vaên hoaù ôû Vieät Nam, NXB KHXH, HN. 93- Ñoaøn Thieän Thuaät (1980), Ngöõ aâm tieáng Vieät, NXB ÑH & THCN, HN. 94- Ngoâ Thò Bích Tieân (1968), Nhìn qua vieäc duøng töø ñòa phöông mieàn Nam trong moät soá taùc phaåm vaên hoïc gaàn ñaây, Nghieân cöùu ngoân ngöõ hoïc, taäp 1, NXB KHXH, HN. 95- Huyønh Coâng Tín (1996). Hieän töôïng bieán aâm trong phöông ngöõ Nam Boä, Ngoân ngöõ & ñôøi soáng, soá 2. 96- Huyønh Coâng Tín (1997), Veà moät soá hieän töôïng ngoân töø cuûa phöông ngöõ Nam Boä trong tieán trình chuaån hoaù Tieáng Vieät, Ngöõ hoïc treû. 97- Huyønh Coâng Tín (2000), AÁn töôïng soâng nöôùc qua caùch dieãn ñaït cuûa ngöôøi daân vuøng ÑBSCL, Ngöõ hoïc treû. 98- Nguyeãn Ñöùc Toàn (2002), Tìm hieåu ñaëc tröng vaên hoaù daân toäc cuûa ngoân ngöõ vaø tö duy ôû ngöôøi Vieät (trong söï so saùnh vôùi nhöõng daân toäc khaùc), NXB ÑHQG HN. 99- Buøi Minh Toaùn (1999), Töø trong hoaït ñoäng giao tieáp tieáng Vieät, NXB GD. 100- Buøi Ñöùc Tònh (1999), Löôïc khaûo nguoàn goác ñòa danh Nam Boä, NXB Vaên ngheä tp Hoà Chí Minh. 101- Buøi Ñöùc Tònh (2003), Ngöõ phaùp Vieät Nam giaûn dò vaø thöïc duïng, NXB VHTT. 102- Leâ Ngoïc Traø (2001), Vaên hoaù Vieät Nam – Ñaëc tröng vaø caùch tieáp caän, NXB GD. 103- Nguyeãn Theá Truyeàn (1999), Caùch xöng hoâ cuûa ngöôøi Nam Boä, Ngoân ngöõ & ñôøi soáng, soá 10. 104- Nguyeãn Theá Truyeàn (2002), Ngöôøi Nam Boä xaøi töø, Ngoân ngöõ & ñôøi soáng, soá 12. 105- Nguyeãn Vaên Tu (1978), Töø vaø voán töø tieáng Vieät hieän ñaïi, NXB ÑH& THCN. 106- Hoaøng Tueä (1984), Cuoäc soáng ôû trong ngoân ngöõ, NXB Tp Môùi, Hoäi Nhaø vaên. 107- Hoà Xuaân Tuyeân (2000), Caùch xöng hoâ baèng teân thöù cuûa ngöôøi Nam Boä, Vaên ngheä Treû soá 32 (6/8). 108- Hoà Xuaân Tuyeân (2000), Hai trong moät, Vaên ngheä Treû soá 28 (9/7). 109- Hoà Xuaân Tuyeân (2002), Moät soá kieåu ruùt goïn xeùt ôû goùc ñoä töø ngöõ, Ngoân ngöõ & ñôøi soáng, soá 12. 110- Hoà Xuaân Tuyeân (2004), Ngoân ngöõ vuøng soâng nöôùc qua moät cuoán saùch, Ngoân ngöõ & ñôøi soáng, soá 3. 111- Uyû ban KHXH VN (1983), Ngöõ phaùp tieáng Vieät, NXB KHXH, HN. 112- Vieän KHXH taïi tp HCM (1982), Moät soá vaán ñeà KHXH veà ÑBSCL, NXB KHXH. 113- Vieän Ngoân ngöõ hoïc – Hoäi Ngoân ngöõ tp HCM (2001), Hoaøng Tueä tuyeån taäp ngoân ngöõ hoïc, NXB ÑHQG tp HCM. 114- Vieän Ngoân ngöõ (2004), Nhöõng vaán ñeà ngoân ngöõ hoïc, Hoäi nghò khoa hoïc 2002, NXB KHXH. 115- Vieän Ngoân ngöõ hoïc (2000), Ngoân ngöõ daãn luaän vaøo vieäc nghieân cöùu tieáng noùi, Tröôøng ÑH KHXH vaø NV tp HCM. 116- Vieän Vaên hoaù (1984), Maáy vaán ñeà vaên hoaù ÑBSCL, NXB Vaên hoaù. 117- Traàn Quoác Vöôïng (2001), Cô sôû vaên hoaù Vieät Nam, NXB GD. 118- Nguyeãn Nhö YÙ (chuû bieân) (1996), Töø ñieån giaûi thích thuaät ngöõ ngoân ngöõ hoïc, NXBGD. 119- Nguyeãn Nhö YÙ(chuû bieân), Hoaøng Vaên Haønh, Leâ Xuaân Thaïi, Nguyeãn Vaên Khang, Phaïm Xuaân Thaønh (1998), Töø ñieån giaûi thích thaønh ngöõ tieáng Vieät, NXB GD. 120- Nguyeãn Nhö YÙ (chuû bieân), Ñaëng Ngoïc Leä, Phaïm Xuaân Thaønh (1999). Töø ñieån ñoái chieáu ñòa phöông, NXB GD.