Luận văn Đặc điểm thơ nữ thế hệ chống Mỹ

hë cho chång kháe kho¾n, bao dung, th× trong th¬ L©m ThÞ Mü D¹ ng­êi phô n÷ l¹i lµ bê vai ®iÓm tùa tinh thÇn v÷ng ch¾c cho ng­êi m×nh yªu. Nçi ®au, n­íc m¾t mét m×nh chÞu göi l¹i niÒm vui nô c­êi cho anh. §ã ph¶i chăng lµ ®øc hi sinh ngµn ®êi cña ng­êi phô n÷ ViÖt Nam ®­îc c¸c chÞ n©ng niu vµ ph¸t triÓn lªn mét bËc h¬n n÷a: N­íc m¾t lÆn vµo trong cho anh thÊy nô c­êi BÖnh tËt lo toan giÊu vµo ®ªm trắng Gi÷a th¸ng ngµy chÞu n¾ng Em ®øng th¼ng ng­êi Cho anh tùa vµo em. (Cho anh tùa vµo em - L©m ThÞ Mü D¹) Dï viÕt vÒ nçi c« ®¬n, nçi buån nh­ng th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü vÉn t×m ®­îc chç ®øng v÷ng trãi cho hån th¬ cña m×nh, t¹o nªn nÐt kh¸c biÖt víi c¸c nhµ th¬ tr­íc vµ sau ®ã. Dï ®au ®ín bÊt h¹nh nh­ng cuèi cïng hån th¬ c¸c chÞ vÉn t×m ®­îc h­íng ®i, t×m vÒ h¬i thë cña cuéc sèng, cña mét tr¸i tim g¾n bã víi t×nh yªu, víi cuéc ®êi. C¸c nhµ th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü ý thøc nçi c« ®¬n, nçi buån cho nªn hä tr©n träng l¾m nh÷ng gi©y phót cã t×nh yªu, dï t×nh yªu Êy trë thµnh qu¸ khø. Ta b¾t gÆp trong th¬ Phan ThÞ Thanh Nhµn lời dặn nhÑ nhµng, chua xãt nh­ng ®ã lµ tiÕng lßng cña mét t©m hån nh¹y c¶m, chÞ cè gi÷ g×n chót kû niÖm víi t×nh yªu ®· qua: NÕu anh ®i víi ng­êi yªu Xin anh h·y gi÷ mét ®iÒu nhá th«i Con ®­êng ta ®· d¹o ch¬i Xin ®õng ®i víi mét ng­êi kh¸c em Vµ: NÕu cïng ng­êi míi d¹o ch¬i Xin anh tr¸nh nÎo ®­êng vui ban ®Çu (Con đường) §ã còng lµ ®iÓm t¹o nªn chÊt thơ riªng cña nÒn th¬ chèng Mü, tiÕng lßng cña ng­êi phô n÷ nh¹y c¶m, giµu ®øc hi sinh. Cã ®­îc ®iÒu nµy ph¶i ch¨ng tiÕng th¬ c¸c chÞ ®­îc quy ®Þnh bëi thêi ®¹i. C¸i t«i c« ®¬n, lÎ loi Êy kh«ng ph¶I bị chi phèi bëi t­ t­ëng bi quan, ch¸n n¶n mµ tiÕng th¬ xuÊt ph¸t tõ tr¸i tim ®Çy tr¸ch nhiÖm víi t×nh yªu, víi cuéc ®êi. Trong th¬ n÷ chèng Mü dï t×nh yªu Êy cã ®ín ®au th× hä vÉn muèn gi÷ g×n vµ tr©n träng. §iÒu ®ã t¹o nªn nÐt th¬ riªng cho c¸c thi sÜ n÷ thÕ hÖ chèng Mü. Ch­¬ng 3 ĐẶC ĐIỂM THƠ NỮ THẾ HỆ CHỐNG MỸ NHÌN TỪ PHƯƠNG DIỆN NGHỆ THUẬT Bªn c¹nh nội dung h×nh thøc nghÖ thuËt lµ ph­¬ng tiÖn truyÒn t¶I những th«ng ®iÖp mµ nhµ v¨n nhµ th¬ muèn mang l¹i cho ng­êi ®äc. Trong th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü c¸c chÞ ®· cã nh÷ng ®ãng gãp nhÊt ®Þnh trªn ph­¬ng diÖn nghÖ thuËt nh­: Thêi gian, kh«ng gian, giäng ®iÖu, ®Ò tµi,kÕt cÊu, ng«n ng÷, h×nh ¶nh th¬.Ở chương này xin ®­îc ®Ò cËp ®Õn mét sè yÕu tè nghệ thuật mµ chóng t«i cho lµ tiªu biÓu nhÊt ®ã lµ: h×nh ¶nh, giäng ®iÖu, ng«n ng÷. 3.1. H×nh ¶nh 3.1.1. Giíi thuyÕt vÒ kh¸i niÖm h×nh ¶nh H×nh ¶nh lu«n g¾n liÒn víi th¬, hay nãi nh­ ChÕ Lan Viªn: “th¬ ph¶i cã h×nh ¶nh”. T©m tr¹ng nhµ th¬ ph¶i ®­îc thÓ hiÖn b»ng h×nh ¶nh t­¬ng øng. H×nh ¶nh th¬ kh«ng ®¬n thuÇn lµ nh÷ng liªn t­ëng ®êi sèng mµ lµ sù kh¸ch thÓ ho¸ nh÷ng rung c¶m néi t¹i ®Ó nhµ th¬ béc lé thÕ giíi néi t©m cña m×nh. Trong th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü c¸c chÞ ®· m­în h×nh ¶nh nh­ mét ph­¬ng tiÖn ®Ó biÓu ®¹t nh÷ng c¶m xóc thÇm kÝn cña m×nh, tÊt c¶ nh÷ng rung ®éng s©u xa cña t©m hån phô n÷ nh¹y c¶m. 3.1.2. H×nh ¶nh thÓ hiÖn sù g¾n bã che chë Kh¸t väng ®­îc g¾n bã che chë trë thµnh nçi kh¾c kho¶i tthµnh m¹ch ch¶y kh«ng ngõng víi bao thÕ hÖ c¸c nhµ th¬ n÷. Kh¸t väng nµy víi c¸c nhµ th¬ n÷ tr­íc ®ã chØ lµ sù hÐ më nh­ng ®Õn c¸c nhµ th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü nÒm khao kh¸t Êy ®­îc béc lé mét c¸ch râ nÐt. Nh÷ng h×nh ¶nh nh­ bÇu trêi, m¸i nhµ, c¨n phßng, dßng s«ng theo suèt ®êi th¬ cña c¸c chÞ. §ã lµ sù ho¸ th©n kh¸c nhau cña kh¸t väng ®­îc g¾n bã che chë. Víi Phan ThÞ Thanh Nhµn: Cßn mét m×nh mét bãng kho¶ng trêi m­a bay víi Xu©n Quúnh ®ã lµ h×nh ¶nh: VÞnh xanh n­íc lạnh buåm x a cuèi trêi, và L©m ThÞ Mü D¹ với: Vµ ban ngµy kho¶ng trêi ngËp nắng. §i qua kho¶ng trêi em vÇng d­¬ng thao thøc. (Khoảng trời hố bom) H×nh ¶nh bÇu trêi trong c¸i nh×n cña c¸c nhµ th¬ n÷ kh«ng chØ dõng l¹i ë bÇu tr¬i tù nhiªn mµ nã lµ kh¸t väng ®­îc g¾n kÕt gi÷a c¸c c¸ nh©n víi nhau. Bªn c¹nh ®ã nh×n vào ®êi th¬ cña c¸c chÞ, ta thÊy ®· cã thêi c¸c chÞ tõng “nh×n dßng s«ng ®en qua t©m hån ®au ®ín” {25, 32} cho nªn trong th¬ c¸c chÞ nh÷ng h×nh ¶nh Êy theo suèt chÆng ®­êng th¬ nh­ kh¸t väng, mong ­íc cã mét chèn yªn b×nh trong t©m hån,®Ó ®­îc nghØ ng¬i tr­íc bao lo toan, bÊt h¹nh cña cuéc ®êi. Do vËy bªn c¹nh h×nh ¶nh “bÇu trêi”, h×nh ¶nh “bãng m¸t” còng lµ h×nh ¶nh th­êng trùc trong th¬ c¸c chÞ Lêi ru lµ bãng m¸t (Xu©n Quúnh), hay trong th¬ L©m ThÞ Mü D¹ lµ h×nh ¶nh: Bãng m¸t mçi ngµy mçi lín C¸i v­ên mçi ngµy l¹i trÎ ra. Ta nhËn thÊy trong th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü c¸c chi kh«ng t×m cho m×nh nh÷ng h×nh ¶nh tr¸ng lÖ mang tÇm vãc thêi ®¹i mµ th­êng t×m vÒ víi nh÷ng h×nh ¶nh ®êi th­êng nhÊt ®óng víi b¶n chÊt phô n÷: Mét ng­êi ®µn bµ b×nh th­êng kh«ng ai biÕt tuæi tªn (Xu©n Quúnh) nh­ng Èn ®»ng sau lµ c¶ t©m hån ®ang trµn ngËp nh÷ng c¬n sãng kh¸t väng ®­îc che chë, ®­îc b×nh yªn, lµ c¶ tÊm lßng ®ong đầy nçi nhí, mét con tim nh¹y c¶m. Ta cßn b¾t gÆp trong th¬ c¸c chÞ cßn lµ h×nh ¶nh: con ®­êng, dßng s«ng cña kû niÖm t×nh yªu, cña nçi nhí v¬i ®Çy, nã cßn lµ nh÷ng h×nh ¶nh thÓ hiÖn søc sèng bÊt tËn: Mét m×nh ®èi mÆt víi b·o gi«ng S«ng vÉn ®ã kh«ng g× tµn huû ®­îc (ý Nhi) Lµ h×nh ¶nh con ®­êng cña nh÷ng ®«i tri kû, con ®­êng phủ ®Çy l¸ vµng in dÊu cña t×nh yªu Vµ ®êi mai sau Trªn ®­êng nµy nhØ Nh÷ng ®«i tri kû Sãng b­íc qua ®©y (Xu©n Quúnh) Hay h×nh ¶nh con ®­êng mang ®Çy t©m tr¹ng trong th¬ Xu©n Quúnh: Con ®­ờng n¾ng dßng s«ng tr­íc mÆt ChuyÕn phµ ®«ng nçi nhí cø quay vÒ Khao kh¸t ®­îc g¾n bã che chë lu«n th­êng trùc trong s¸ng t¸c th¬ cña c¸c nhµ th¬ n÷. NÐt dÞu dµng n÷ tÝnh trë thµnh phong c¸ch riªng cña c¸c chÞ kh«ng thÓ lÉn víi ai. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy thÓ hiÖn râ nÐt qua h×nh ¶nh cã tÝnh biÓu tr­ng. Tr¸i tim n÷ lu«n h­íng vÒ mét m¸i Êm b×nh yªn, nçi kh¸t khao, niÒm thiÕt tha mét cuéc sèng b×nh bÞ yªn lµnh, thÓ hiÖn qua h×nh ¶nh c¨n phßng, ng«i nhµ. Đã lµ h×nh ¶nh: Ng«i nhµ sau c¬n b·o (Nguyễn ThÞ Hång Ng¸t) C¨n phßng con riªng cña chóng m×nh. (Xu©n Quúnh) C¨n phßng cã d¸ng anh (Phan ThÞ Thanh Nhµn), Cho t«i ë d­íi m¸i nhµ b×nh yªn (xu©n Quúnh). ChÝnh viÖc lùa chän nh÷ng h×nh ¶nh cã tÝnh chÊt ®êi sèng riªng t­ nhÊt, thÓ hiÖn nh÷ng nçi lßng s©u kín cña con ng­êi cá nhân. Th¬ cña c¸c chÞ gãp mét phÇn vµo tiÕng nãi ®a d¹ng cña nÒn th¬ chống Mü. TiÕng nãi của kh¸t khao che chë, kh¸t khao vÒ mét chèn yªn b×nh. Đã cũng lµ kh¸t väng mu«n ®êi cña ng­êi phô n÷. 3.1.3. H×nh ¶nh thÓ hÞªn kh¸t väng vÒ t×nh yªu Kh¸t vọng về t×nh yªu, h¹nh phóc lµ khát väng th­êng trùc trong mçi con ng­êi. Víi c¸c nhµ th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü nh÷ng tr¸i tim dÔ rung ®éng tr­íc mäi biÕn th¸i cña cuéc ®êi th× kh¸t väng t×nh yªu h¹nh phóc trë thµnh nỗi ám ảnh trong th¬ c¸c chÞ. ChÝnh v× lÏ ®ã ta b¾t gÆp trong th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü hµng lo¹t nh÷ng h×nh ¶nh vèn ®­îc xem lµ biÓu t­îng truyÒn thèng cña t×nh yªu. Nh÷ng h×nh ¶nh nµy th­êng ®i sãng ®«i víi nhau t¹o thµnh tõng cÆp nh­: ThuyÒn - biÓn, bÕn bê - dßng s«ng, trêi - m©y, con tµu -s©n ga, bµn tay, tr¸i tim ®· ghi kh¾c trong th¬ tÊm lßng cña những tr¸i tim yªu Trêi anh mªnh m«ng M©y em bay l­în Giã anh bao la M©y em ve vuèt. (L©m ThÞ Mü D¹) M©y - trêi, Giã - m©y lu«n ®i s¸t song hµnh che chë cho nhau còng nh­ anh vµ em. T×nh yªu trong th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü thÓ hiÖn sù g¾n bã s©u xa nhất: R»ng t×nh yªu kh«ng thÓ t¸ch rêi Khi ấy em là cơ thể cña anh råi NÕu cắt ®i anh sÏ ngµn lÇn ®au ®ín. (Thơ viết cho mình và những người con gái khác - Xu©n Quúnh) T×nh yªu trong th¬ c¸c chÞ dÉu qua ngµn lÇn ®au ®ín nh­ng vÉn gi÷ trän ®­îc niÒm yªu: Qua cay ®¾ng víi buån vui ®· nhiÒu VÉn cßn nguyªn vÑn niÒm yªu Nh­ c©y tø quý đất nghÌo në hoa. (Thơ tình tôi viết cho tôi - Xuân Quỳnh) T×nh yªu Êy ®­îc thÓ hiÖn chiªm nghiÖm th«ng qua nh÷ng h×nh ¶nh sãng - bê, thuyÒn - biÓn, tr¸i tim - Bµn tay. Trong th¬ Xu©n Quúnh ®ã lµ h×nh ¶nh: ChØ cã thuyÒn míi hiÓu BiÓn mªnh m«ng nh­êng nµo ChØ cã biÓn míi biÕt ThuyÒn ®i ®©u vÒ ®©u. (Thuyền - biển) Tõ h×nh ¶nh thuyÒn - biÓn ta thÊy trong t×nh yªu sù thÊu hiÓu th«ng c¶m sÎ chia lµ cung bËc cao nhÊt cña t×nh yªu cã ªm đÒm cã d÷ déi: D÷ déi vµ dÞu ªm ån µo vµ lÆng lÏ (Sóng - Xuân Quỳnh) Th¬ n÷ thế hÖ chèng Mü mang mét kh¸t khao m·nh liÖt, t¸o b¹o, mét t©m hån yªu nång ch¸y, chÝnh v× thÕ c¸c chÞ lu«n gi÷ mét t©m hån trÎ trung mét tr¸i tim yªu lu«n trµn ®Çy nhùa sèng: BiÓn yªu ®Êt ®iªn cuång réng l­îng Muèn xua bê nh­ng l¹i sî bê ®au. (BiÓn - NguyÔn THÞ Hång Ng¸t) Trong th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü h×nh ¶nh “bµn tay” vµ “tr¸i tim” còng lµ biÓu t­îng cho kh¸t väng t×nh yªu. Hai h×nh ¶nh nµy kh¬i g¬i cho chóng ta nhiÒu c¶m xóc. H×nh ¶nh bµn tay thÓ hiÖn sù g¾n bã, th©n thuéc, nã gîi lªn, ý thøc tr¸ch nhiÖm, thÓ hiÖn sù nhá bÐ mong muèn ®­îc yªu th­¬ng. Đường tít tắt không gian như bể Anh chê em cho em vÞn bàn tay (Xu©n Quúnh) Hay: Em biÕt thÕ nao anh còng ®Õn Đ­a bµn tay ®ãn nhËn mét bµn tay. (NguyÔn ThÞ Hång Ng¸t) Hình ¶nh bµn tay võa yªu th­¬ng v­a dÞu hiÒn th©n thuéc, võa thÓ hiÓn gắn bó vun trång gìn giữ, nu«i d­ìng tình yªu, h¹nh phóc: Trong tay anh tay cña em ®©y BiÕt lÆng lÏ vun trång vµ g×n gi÷ (Bàn tay em - Xuân Quỳnh) Bµn tay lµ gia tµi, lµ tÊt c¶ t×nh yªu, lµ nh÷ng g× cao quý nhÊt mà c¸c chÞ s½n sµng trao tÆng cho ng­êi mình yªu: Bµn tay em gia tµi bÐ nhá Em trao anh cïng víi cuéc ®êi em. (Xuân Quỳnh) Cïng víi h×nh ¶nh bµn tay, h×nh ¶nh tr¸i tim lµ hình ¶nh th­êng trùc trong th¬ nữ thÕ hÖ chèng Mü. Đã lµ h×nh ¶nh Tr¸i tim sinh në trong th¬ L©m ThÞ Mỹ D¹: MÑ cho anh tr¸i tim em Trái tim yêu,trái tim mềm anh ơi Tr¸i tim sinh në giữa ®êi Những con ta lại h¸t lêi mÑ ru. (Trái tim sinh nở) Tr¸i tim mang tiÕng nãi thiÕt tha, s©u l¾ng víi ng­êi m×nh yªu th­¬ng, tr¸i tim mang kh¸t väng cña t×nh yªu: Em trë vÒ ®óng nghÜa tr¸i tim em Lµ m¸u thÞt ®êi th­êng ai ch¼ng cã Cũng ngõng ®Ëp khi cuéc ®êi kh«ng cßn n÷a Nh­ng biÕt yªu anh c¶ khi chÕt ®i rồi. (Tự hát - Xuân Quỳnh) Hay: Tr¸i tim nhá n»m trong lồng ngùc Gi©y phót nào tim ch¼ng ®Ëp v× anh. (Xu©n Quúnh) Bªn c¹nh hình ¶nh tr¸i tim lu«n lµ tiÕng thæn thøc cña t×nh yªu víi mäi s¾c th¸i cña nã. H×nh ¶nh trái tim trong th¬ L©m ThÞ Mỹ D¹ còn mang mét th«ng ®iÖp kh¸c: Ôi tr¸i tim Sao em lại mang d¸ng l­ìi cµy ĐÓ suèt ®êi Cµy lªn ®ín ®au và h¹nh phóc (Nói với trái tim - Lâm Thị Mỹ Dạ) H×nh ¶nh “tr¸i tim” ë ®©y lµ h×nh ¶nh t­îng tr­ng cho một sè phËn, mét cuéc ®êi kh«ng b×nh yªn,Èn chøa bao nỗi niÒm cay ®¾ng cña ng­êi phô nữ ®a ®oan ®ầy bÊt h¹nh. Nh­ng ng­êi phô nữ nh¹y c¶m ®ã vÉn tỏ ra tr©n träng yªu th­¬ng, kh«ng ®em ®¸nh ®æi bëi chÞ sî nhÊt lµ sù trống rçng cña t©m hån: T«i ch¼ng bao giê ®æi Tr¸i tim nhøc buốt nµy ĐÓ lÊy mét tr¸i tim b×nh yªn kh¸c. (Nói với trái tim - Lâm Thị Mỹ Dạ) Tõ h×nh ¶nh trªn ta thÊy cho dï bÊt h¹nh trong cuéc ®êi, ®ín ®au trong t×nh yªu th× th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü vÉn mang mét kh¸t väng mãnh liÖt vÒ t×nh yªu lứa đôi, tình yªu cuéc sèng. §©y lµ ®iÒu ta dÔ dµng nhËn ra khi ®äc th¬ cña c¸c nhµ th¬ nữ thÕ hÖ chèng Mü. 3.1.4. H×nh ¶nh thÓ hiÖn th©n phËn nhá bÐ, lÎ loi c« ®¬n ý thøc vÒ th©n phËn nhá bÐ lµ c¶m xóc lu«n n»m trong t©m hån cña ng­êi phô n÷. §Æc biÖt víi c¸c nhµ th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü ®iÒu nµy cµng ®­îc thÓ hiÖn râ nÐt. C¸c chÞ viÕt nhiÒu vÒ c¸t, cá d¹i nh÷ng thø nhá nhoi tr¬ träi hay chÝnh lµ tù h¸t vÒ m×nh. Ta b¾t gÆp trong th¬ c¸c chÞ nh÷ng h×nh ¶nh cá d¹i, cá óa. Đã lµ nh÷ng biÕn th¸i kh¸c nhau vÒ th©n phËn, nçi ®au khæ, t×nh yªu. C¸c chÞ nh­ con ong lÆng lÏ t¸i t¹o nh÷ng h×nh ¶nh ®Çy søc gîi nã cã søc ¸m ¶nh vÒ th©n phËn cña m×nh. Trong thơ của các nhà thơ nữ thế hệ chống Mỹ lu«n cã sù ý thøc s©u s¾c vÒ th©n phËn máng manh c« ®¬n, lÎ loi nh­ c¸nh “chuån chuån” trong m­a b·o. H×nh ¶nh c¸nh chuån chuån gîi ch¬i v¬i, mong manh, bÐ nhá gi÷a dßng ®êi ®Çy nh÷ng bất trắc. Đã lµ c¸nh chuån chuån b¸o b·o trong th¬ Xu©n Quúnh “C¸nh chuån chuån b¸o b·o trong th¬ Xu©n Quúnh míi da diÕt lµm sao c¸nh chuån bÐ báng mong manh Êy bay ra tõ Èn ức của mét ®øa trÎ c«i cót, ch¬ v¬ gi÷a câi trÇn ai” {31/274}. H×nh ¶nh c¸nh chuån nã gièng nh­ tr¸i tim nh¹y c¶m cña ng­êi phô n÷a trước biÕn th¸i cña cuéc ®êi, nhËn mang tin b·o ®Ó råi ch¼ng t×m ®©u ra chót n­¬ng n¸u che chë: ChÆn bèn phÝa cá c©y téi nghiÖp Tr¸i ®Êt nµy sÏ nhÊn ch×m trong m­a Kh«ng t×m ®©u mét chç n­¬ng nhê Mỏng manh thÕ lµm sao chÞu næi Chuån chuån ¬i b¸o lµm chi b·o tíi Trời b·o næi lªn rồi mày ë ®©u (Chuồn chuồn báo bão) ë th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü mçi s¸ng t¸c cña c¸c chÞ chÝnh lµ khóc h¸t vÒ m×nh. NÕu Xu©n Quúnh lµ h×nh ¶nh c¸nh chuån chuån trong gi«ng b·o th× Lª ThÞ M©y l¹i le lãi víi suy t­ l¾ng đäng sau h×nh ¶nh chó dÕ lang thang: Em mang chÝnh m×nh ®i bé Nh­ con dÕ lang thang. C¸c nhµ th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü lu«n ý thøc vÒ m×nh, ký th¸c ch©n dung cña m×nh sau nh÷ng h×nh ¶nh th¬. H×nh ¶nh “cá” còng ®­îc c¸c chÞ sö dông nhiÒu. Cã khi nã lµ dÊu Ên, ký øc vÒ lµng quª, thÓ hiÖn sù g¾n bã yªu th­¬ng cña nhµ th¬ víi h×nh bãng quª nhµ §Êt quª m×nh cá ®· mäc lªn ch­a, thể hiÖn søc sèng bÊt diÖt cña con ng­êi: Cá d¹i quen n¾ng m­a Lµm sao mµ giÕt ®­îc. (Cỏ dại) Còng cã khi lµ sù hoµi nghi trong t×nh yªu ®«i løa: Lßng anh lµ ®Çm sen Hay lµ nhµnh cá óa. (Tháng năm - Xu©n Quúnh). Víi nhµ th¬ Ý Nhi h×nh ¶nh cá nh­ ®­îc m­în lêi ®Ó nhµ th¬ béc lé nh÷ng ®iÒu ch­a nãi: §iÒu ch­a nãi bao giê em ®· nãi Nh­ ngän cá nghe mïa thøc dậy Nãi vÒ m×nh b»ng s¾c l¸ non. (Mïa xu©n s«ng Hång) Nh÷ng h×nh ¶nh cá c©y, hoa d¹i lµ nh÷ng h×nh ¶nh ta b¾t gÆp nhiÒu trong th¬ n÷a thÕ hÖ chèng Mü. §Æc biÖt lµ h×nh ¶nh hoa d¹i ®­îc c¸c chÞ sö dông nhiÒu lÇn, c¸c chÞ tù vÝ m×nh nh­ loµi hoa Èn chøa nhiÒu t©m sù: Anh m¬ anh cã thÊy em ThÊy b«ng cóc nhá n¬i triền ®Êt quª. Còng cã khi hoa d¹i thÓ hiÖn sù xãt xa c« ®¬n, thiÕu sù ®ång c¶m. Nhµ th¬ liªn töởng ®Õn th©n phËn cña m×nh: T×nh t«i nh­ mµu hoa Trong m¶nh v­ên ®· tèi. (Xu©n Quúnh) Vµ hoa d¹i còng nh­ bãng d¸ng bÐ nhá th©n thiÕt cña ng­êi con g¸, lµ chç dùa cho chÝnh b¶n th©n c¸c chÞ: §o¸ hoa b©n th©n thiÕt cña t«i ¬i Hoa bÐ báng xoè bªn mÐp n­íc Dải ®Êt hÑp vÞ biÓn mÆn ch¸t C¸nh hoa mÒm cßn đäng ngÊn phï sa. (ý Nhi) Hay nã lµ tượng tr­ng cho mối t×nh ®Çu cßn nhiÒu bèi rèi bì ngì Hoa b­ëi th¬m cho lßng bèi rèi (Phan ThÞ Thanh Nhµn). Hoa cá lµ nh÷ng chÊt liÖu ®¬n s¬ tưởng chõng sÏ nghÌo vÒ c¶m xóc, nh­ng khi ®i vµo th¬ cña c¸c nhµ th¬ n÷ thế hÖ chèng Mü ®­îc vÏ lªn b»ng thø ng«n ng÷ méc m¹c ®· hiÖn lªn víi nh÷ng h×nh ¶nh ®Çy c¶m xóc yªu th­¬ng. ThÕ giíi h×nh ¶nh trong thơ các chị kh«ng ph¶i lµ nh÷ng h×nh ¶nh kú vÜ lín lao mang tÇm vãc thêi ®¹i. C¸c chÞ tù lchi chọn cho m×nh nh÷ng h×nh ¶nh gi¶n dÞ, ®êi th­êng ®Ó tõ ®ã ®i vµo béc lé thÕ giíi néi t©m cña chÝnh m×nh. Mçi h×nh ¶nh th¬ ®Òu g¾n liÒn víi c¶m xóc, kû niÖm cña c¸c chÞ. Dï lµ nh÷ng h×nh ¶nh quen thuéc nh­ng bao giê c¸c chÞ còng t×m ®­îc cho m×nh mét m¶nh ®Êt riªng ®Ó s¸ng t¹o. Còng sö dông nh÷ng h×nh ¶nh Êy nh­ng trong th¬ của Xu©n Quúnh kh¸c th¬ Phan Thị Thanh Nhàn, kh¸c th¬ L©m ThÞ Mü D¹. ChÝnh ®iÒu nµy lµm nªn sù ®a d¹ng, phong phó cho th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü. Nã võa cã nh÷ng ®iÓm chung nh­ng vÉn mang ®Ëm dÊu Ên c¸ nh©n riªng cña tõng t¸c gi¶. 3.2. Giäng ®iÖu 3.2.1. Giíi thuyÕt chung kh¸i niÖm giäng ®iÖu Giäng ®iÖu trong th¬ gãp phÇn bộc lé râ c¸ tÝnh s¸ng t¹o cña ng­êi nghÖ sĩ. Giäng ®iÖu lµ ©m h­ëng chung trong c¸ch c¶m, c¸ch nghÜ, th¸i ®é t×nh c¶m, cảm xúc lËp cña nghÖ sÜ, thÓ hiÖn qua lêi v¨n, lêi th¬ t¹o nªn giäng nãi riªng mang tÝnh phong c¸ch “Giäng ®iÖu cã vai trß lín tạo dùng phong c¸ch t¸c gi¶ vµ t¸c dụng truyÒn c¶m ®Õn ng­êi ®äc [53, 113]. 3.2.2. Giäng ®iÖu trong th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü Th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü mang ®Õn cho th¬ hiÖn ®¹i mét chÊt giäng riªng, mang ®Ëm dÊu Ên c¸ nh©n cña giíi n÷, cña thêi ®¹i mµ c¸c chÞ c¶m nhËn ®­îc b»ng t©m hån cña ng­êi yªu, ng­êi vî, ng­êi mÑ. Giäng ®iÖu trong th¬ c¸c chÞ võa ®»m th¾m, võa t¸o b¹o. Tiếng nãi yªu th­¬ng ®»m th¾m t©m t×nh ®­îc biÓu hiÖn trong th¬ c¸c chÞ ®a giäng ®iÖu mµ ®Çy n÷ tÝnh. §ã lµ nÐt dÞu dàng gi¶n dÞ, ch©n thËt kÝn ®¸o, s©u l¾ng nhuÇn nhÞ trong th¬ Phan Thị Thanh Nhµn, sù cøng cái, m¹nh mÏ nh­ng còng nhiÖt thµnh, l·ng m¹n trong th¬ L©m ThÞ Mü D¹, d÷ déi vµ dÞu ªm, lo âu và khắc khoải trong thơ Xuân Quỳnh, mét Ý Nhi chÝn ch¾n, nhiÒu suy nghiÖm. Tất cả đ· lµm nªn tÝnh ®a giäng ®iÖu trong th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mỹ. 3.2.2.1. Giọng trữ tình - triết lý NÕu nh×n vµo nÒn th¬ chèng Mü ta thÊy giäng ®iÖu hµo s¶ng thiÕt tha, r¹o rùc s«i næi trë thµnh giäng ®iÖu chÝnh, giäng ngîi ca, thµnh kÝnh th­êng ®­îc c¸c nhµ th¬ sö dông nh­ vò khÝ thóc giôc lªn ®­¬ng. Ta cã Ph¹m TiÕn DuËt hån nhiªn, phãng kho¸ng trong chÊt lÝnh: Xe kh«ng kÝnh kh«ng ph¶i vì xe kh«ng có kÝnh Bom giật, bom rung kÝnh vì ®i råi Ung dung buång l¸i ta ngåi Nhìn đất nhìn trời nhìn thẳng. (Tiểu đội xe không kính) Ta có mét B»ng ViÖt s©u s¾c tinh tÕ, một NguyÔn Khoa §iÒm chiªm nghiÖm triÕt lý. Giäng ®iÖu trong th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü ®am mª mµ kh«ng bi lôy, dÞu dµng kÝn ®¸o mµ kh«ng yÕu ít. Trong th¬ c¸c chÞ cã triÕt lý nh­ng lµ triÕt lý thi ca. Đã lµ chuyÖn cuéc đêi, t×nh yªu, sèng chÕt. Víi Xu©n Quúnh khi ru chång, nãi vÒ trß ch¬i cña con còng thÓ hiÖn triÕt lý sâu s¾c: M­êi n¨m sau n÷a lín lªn råi. Dï quªn ®i nh÷ng trß ch¬i b©y giê. (Hát ru chồng những đêm khó ngủ) Giäng triÕt lý trong th¬ L©m ThÞ Mü D¹ cã khi chØ lµ sù bÊt chît khi quan s¸t nh÷ng hiÖn t­îng cña ®êi sèng con ng­êi nh­ng còng ®Çy ý nghÜa: Đường xa đi mãi nên gần Đường đi khó mãi cũng thành đường êm. (Đường ở thủ đô) Hay: Bình thường nhang chẳng thơm ra Khi gặp lửa mới biết là nhang thơm. (Thắp nhang) Cµng vÒ sau, triÕt lý trong th¬ c¸c chÞ cµng da diÕt, s©u s¾c h¬n ®ã lµ triÕt lý vÒ t×nh yªu, vÒ cuéc ®êi, lµ sù nuèi tiÕc bÊt lùc cña con ng­ßi tr­íc dßng ch¶y cña thêi gian: Đêi ng­êi bçng tan thµnh giã (Lâm Thị Mỹ Dạ). Dï ®i vµo triÕt lý nh­ng nh÷ng kinh nghiÖm ®· chÝn thµnh c¶m xóc do vËy th¬ c¸c chÞ vẫn m­ît mµ s©u l¾ng: Lµm g× cã biÓn mµ ®i S«ng ®µnh chua xãt thÇm th× cïng s«ng (Làm gì có biển) Trong khi ®ã, Ý Nhi l¹i mang ®Õn cho ng­êi ®äc chÊt giäng th©m trÇm ®Çy trÝ tuÖ: Ý nghÜ vÒ h¹nh phóc v÷ng bÒn h¬n h¹nh phóc ë ®êi Ý nghÜ vÒ niÒm vui lín h¬n niÒm vui cã thùc Vµ nçi ®au trong ta ghª gím h¬n nh÷ng g× ta cã thÓ d·i bµy. (Những cây sồi bên hồ Thuyền Quang) Nh­ng ®»ng sau nh÷ng c©u th¬ triÕt lý, víi nh÷ng b¨n kho¨n vÒ cuéc sèng ta vÉn nhËn ra nçi kh¸t väng ®­îc thÊu hiÓu, ®­îc yªu th­¬ng,dï con tim ®ang qu»n qu¹i ®au ®ín: Sao kh«ng lµ ®Êt ®Ó thÊm bao må h«i Sao kh«ng lµ trêi Gi«ng b·o cuång say råi t¾t Sao ta lµ con ng­êi Quằn qu¹i chøng nh©n chÝnh m×nh quằn quại §Ó tù m×nh bïng ch¸y (Nhiều khi - L©m ThÞ Mü D¹) Nh÷ng c©u hái tu tõ liªn tiÕp ®Æt ra “Sao kh«ng lµ” nh­ng vÉn kh«ng lµm dÞu ®i c¬n b·o lßng ®ang déi lªn trong t©m hån nhµ th¬. Nçi ®au khæ, c« ®¬n rợn ngợp trong lêi ®éc tho¹i néi t©m. Nhµ th¬ lý gi¶i ®­îc mọi hiÖn tượng phức t¹p cña ®êi sèng mµ con ng­êi ph¶i g¸nh chÞu. Ở Phan Thị Thanh Nhàn giọng triết lý thể hiện suy nghĩ ước vọng về tình yêu, về ngưòi yêu: Anh là bàn tay thân thiết bao dung Xoa chỗ em đau, nâng khi em ngã Nhưng em không muốn anh là nơi nương tựa của em đâu Em muốn anh bé bỏng làm sao Để em được chăm thương dịu nhẹ Để em có bàn tay người chị Và tấm lòng người mẹ cho anh. Như vậy giọng trữ tình triết lý đã đưa thơ nữ thế hệ chống Mỹ lên một tầm tưởng sâu sắc, bên cạnh cảm xúc là trí tuệ. 3.2.2.2. Giọng ngọt ngào sâu lắng Đ»ng sau nh÷ng giäng triÕt lý ®éc tho¹i vÉn lµ giäng ®iÖu t©m t×nh cña kh¸t väng ®­îc yªu th­¬ng, ®­îc sẻ chia. ĐiÒu nµy đã nu«i d­ìng hån th¬ c¸c chÞ, mang ®Õn cho c¸c nhµ th¬ n÷ giäng ®iÖu t©m t×nh giµu c¶m xóc. ChÝnh v× lÏ ®ã mµ trong th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü c¸c chÞ thường chän lêi ru, lÊy c¶m høng lêi ru lµm giäng ®iÖu chÝnh trong th¬ cña m×nh. C¸c nhµ th¬ n÷ th­êng khai th¸c thế mạnh vèn cã cña m×nh ®ã lµ t×nh yªu, là khát vọng hạnh phuc làm cơ sở cho sự sáng tạo. ®iÖu h¸t ru lµ s¶n phÈm t©m t×nh cña người mÑ, ng­êi chÞ, lêi ru ®Çy yªu th­¬ng che chë cho ng­êi m×nh yªu cña mét tr¸i tim bao dung ®é l­îng, nh©n hËu thiÕt tha: Ngñ ®i anh, cø ngñ §· cã em thøc canh Cho ®Ñp giÊc m¬ anh Ngñ ®i anh, h·y ngñ. (Ru - Xu©n Quúnh) Giäng ®iÖu th¬ khoÎ kho¾n kh«ng yÕu ®uèi, muèn che chë b¶o vÖ cho ng­êi yªu. Nã khác hẳn lời ru trang trọng đài các trong thơ Huy Cận trước Cách mạng: Ngủ đi em mộng bình thường Ru em sẵn tiếng thuỳ dương mấy bờ Sợi buồn con nhện chăng tơ Em ơi hãy ngủ anh hầu quạt đây. Th¬ của các nhà thơ nữ thế hệ chống Mỹ mang giäng ®iÖu riêng béc lé t©m hån c¸c chÞ. TiÕng ru hoµ cùng tiÕng lßng chë che con vµ nhiÒu khi ru chÝnh m×nh, hay nãi đúng h¬n lµ ru nçi buån cña m×nh. §©y lµ cách t¸c gi¶ tù an ñi, vç vÒ nçi c« ®¬n cña chÝnh m×nh. ĐiÒu nµy thÓ hiÖn nÐt ®Æc tr­ng trong th¬ n÷: H·y ngñ yên nỗi buån Như con cá đuôi vàng sau đêm sinh nở Ngñ yªn trong hang th¼m lßng t«i H·y ngñ yªn nçi buån Nh­ chó nai ng¬ ng¸c t×m ¨n cá Ngñ yªn trong s­¬ng gi¸ lßng t«i H·y ngñ yªn nçi buån Nh­ con cäp rình måi th¸ng ch¹p (Lª ThÞ M©y) Giäng ®iÖu lµ tiªu chÝ dÊu Ên ®Ó c¸c nhµ th¬ thÓ hiÖn b¶n s¾c c¸i t«i tr÷ t×nh mét c¸ch ®Ëm nÐt, kh«ng lÉn víi ai. Giọng điệu trong th¬ n÷ mang tÝnh chÊt ®a d¹ng. Mét L©m ThÞ Mỹ D¹ víi giäng ®iÖu ngät ngµo ®»m th¾m nh­ng ®Çy triÕt lý: Con ngưòi không có tình yêu Như trái đất này không có lá. (Như lá) ý Nhi trÝ tuÖ s¾c s¶o. Giäng ®iÖu trong th¬ Xu©n Quúnh mang s¾c th¸i t¸o b¹o, d÷ déi lµ tiÕng nãi cña ng­êi ®µn bµ chñ ®éng đi tìm hạnh phúc: Núi cao biển, rộng sông dài Tôi đi khắp chốn tìm ngưòi tôi yêu. (Thơ viết tặng anh) “Th¬ t×nh cña chÞ võa bao dung vµ che chë mãnh liÖt vµ nh©n hËu ®ã lµ mét rung ®éng ®éc ®¸o, ®»m th¾m, t¸o b¹o” [50, 550]. Dï trong hoµn c¶nh chiến tranh tiÕng th¬ cña c¸c nhµ th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü vÉn t×m ®­îc tiếng nói trong trÎo mang nhùa sèng cho ®êi. C¸c chÞ vÉn mang nh÷ng lo¹i hoa ra trång trªn ®¶o Những bông hoa đầu tiên trên đảo, vÉn l¾ng nghe ®­îc phót hoa quúnh në: C¸i phót hoa quúnh në Nã thÕ nµo h¶ tr¨ng Nã thÕ nµo hë giã? (L©m ThÞ Mü D¹) XuÊt ph¸t tõ t©m hån vµ c¸i nh×n trÎ trung nhê t×nh c¶m d¹t rµo, t¹o nªn søc m¹nh bªn trong cã søc lan to¶, ®· lµm nªn giäng tr÷ t×nh cho th¬ cña c¸c nhµ th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü. Nh÷ng c©u th¬ kh«ng nãi ®Õn nçi ®au nh­ng vÉn đầy mét c¶m xóc khiÕn cho mäi ng­êi ®Òu xóc ®éng: Em n»m d­íi ®Êt s©u Nh­ kho¶ng trêi ®· n»m yªn trong ®Êt §ªm ®ªm t©m hån em to¶ s¸ng Nh­ v× sao ngời chãi lung linh Cã ph¶i thÞt da em mÒm m¹i tr¾ng trong Đã hoá thµnh nh÷ng vÇng m©y trắng (Khoảng trời hố bom - L©m ThÞ Mü D¹) Bªn c¹nh ®ã c¸c chÞ vÉn mang ®Õn cho th¬ cña m×nh giäng tr×u mÕn khi viÕt vÒ ng­êi b¹n g¸i: B¹n g¸i ¬i th­¬ng qu¸ §êi ng­êi råi qua mau Mong trêi cho bÒn v÷ng §Ó chia cïng ngät ®au. (Bạn gái - L©m ThÞ Mü D¹) Cµng vÒ sau chÊt giäng tr÷ t×nh cµng thiên về lÆng lÏ, tù nghe tiÕng lßng cña m×nh, nhÞp ®Ëp cña con tim mình. Giäng ®iÖu trong th¬ cña c¸c nhµ th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü lµ giäng ®iÖu t¸o b¹o, dữ dội nh­ng cũng không kém phần ®»m th¾m. Các chị chủ động yêu và đòi quyền yêu. Nó vượt ra khỏi cách suy nghĩ truyền thống của ngưòi phụ nữ Việt Nam, ngưòi con gái luôn ở vai trò thụ động. Nhưng giờ đây đã khác, họ thẳng thắn bộc lộ những suy nghĩ của mình: Không sĩ diện đâu nếu tôi yêu được một người Tôi sẽ yêu anh ta nhiều hơn anh ta yêu tôi nhiều lắm Tôi yêu anh ta dẫu ngàn lần đau đớn (Thơ viết cho mình và những ngưòi con gái khác- Xuân Quỳnh) Bên cạnh đó, ta cßn b¾t gÆp chÊt giäng d©n gian hån nhiÒu trong th¬ L©m ThÞ Mü D¹. Nó thÊm ®Ém ở nhiều trang viÕt. ĐÆc biÖt thÓ hiÖn rÊt râ qua nh÷ng bµi ChuyÖn cæ n­íc m×nh, Nghe tiÕng ®µn ®¸, Trèng ®ång. Giäng ®iÖu trang th¬ cña chÞ võa ngät ngµo s©u l¾ng ªm dÞu, tr÷ t×nh, ®»m th¾m ®­a ng­êi ®äc trë vÒ víi nh÷ng tÝch chuyÖn d©n gian: T«i yªu chuyÖn cổ n­íc m×nh Võa nh©n hËu võa tuyÖt vêi s©u xa Th­¬ng ng­êi råi míi th­¬ng ta Yªu nhau dï mấy c¸ch xa còng t×m Ở hiÒn th× l¹i gÆp hiÒn Ng­êi ngay l¹i cã ng­êi tiªn ®é tr×. (Truyện cổ nước mình) Cũng giäng ngät ngµo đắm say ®Ó viÕt lªn nh÷ng c©u th¬ vÒ céi nguån d©n téc: §oµn ng­êi kh«ng biÕt tiÕn lªn Yªu th­¬ng nhau ®Ó lµm nªn cuéc ®êi (Nghe tiếng đàn đá) ChÝnh giäng trong trÎo, ngọt ngào lµm gi¶m bít nçi ®au, sù khèc liÖt cña chiÕn tranh ®­îc c¸c nhµ th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü vÉn sö dông nh­ mét ©m ®iÖu chÝnh. Giọng ngọt ngào làm cho thơ của các chị dễ đi vào lòng ngưòi. Điều này đã được kiểm chứng qua thời gian. 3.3. Ng«n ng÷ 3.3.1. Giíi thuyÕt vÒ ng«n ng÷ Ng«n ng÷ lµ yÕu tè thø nhÊt cña v¨n häc, ng«n ng÷ chÝnh lµ ph­¬ng tiÖn chuyªn chë biÓu ®¹t mäi t­ t­ëng cña ng­êi nghÖ sÜ. §èi víi th¬ ng«n ng÷ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm mang tÝnh riªng biÖt cña thÓ lo¹i “Ng«n ng÷ th¬ lµ sù kÕt tô cña chÊt th¬, kÕt tô mèi quan hÖ th¬ víi ®êi sèng ®­îc tÝch luü l©u ®êi” [14, 195]. Trong sáng tác của mình, các nhà thơ nữ thế hệ chống Mỹ đã có những đóng góp nhất định về mặt ngôn ngữ. 3.3.2. Ng«n ng÷ méc m¹c gi¶n dÞ Ng«n ng÷ trong th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü lµ thø ng«n ng÷ gi¶n dÞ kh«ng trau chuèt mµu mÌ, nã cø tù nhiªn thèt ra thµnh lêi, tuy nhiªn ng«n ng÷ trong th¬ cña c¸c chÞ cã kh¶ n¨ng biÓu c¶m lín. §ã lµ thø ng«n ng÷ tu©n thñ nguyªn t¾c c¶m xóc cña tr¸i tim. Ngay tõ nh÷ng dßng th¬ đầu tiên ®¸nh dÊu sù gãp mÆt cña m×nh trên thi ®µn Xuân Quỳnh đã viÕt thËt tù nhiªn, ng«n ng÷ nh­ mét lêi t©m t×nh: Em sÏ kÓ anh nghe. ChuyÖn con thuyÒn vµ biÓn (Thuyền - biển) Ng«n ng÷ th¬ cña chÞ ®­a ng­êi ®äc b­íc vµo c©u chuyÖn t×nh yªu cña thuyÒn vµ biÓn hay chÝnh lµ cña chñ thÓ tr÷ t×nh víi bao c¶m xóc, cã lóc dÞu ªm, ngät ngµo nh­ c« g¸i nh­ng còng cã lóc dån dËp, mạnh mẽ: Nh÷ng ®ªm tr¨ng hiÒn tõ BiÓn nh­ c« g¸i nhá ThÇm th× göi t©m t­ Còng cã khi v« cí BiÓn µo ¹t x« bê (Thuyền biển - Xu©n Quúnh) B»ng thø ng«n ng÷ gi¶n dÞ Êy chÞ ®· kh¸i qu¸t quy luËt cña t×nh yªu. C¸c nhµ th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü mang ®Õn cho thÕ giíi th¬ cña m×nh thø ng«n ng÷ chøa ®ùng nh÷ng c¶m xóc s©u xa cña mét tr¸i tim thi sÜ thÓ hiÖn nh÷ng c¶m xóc, bối rối e Êp cña c« g¸i, cô göi t©m t­ kÝn ®¸o vµo h­¬ng hoa b­ëi víi bao c¶m xóc rôt rÌ, bÏn lÏn cña ®«i trai g¸i ®· ®­îc n÷ sÜ Phan ThÞ Thanh Nhµn viÕt b»ng ng«n ng÷ thËt nhÑ nhµng: Råi theo tõng h¬i thë cña anh H­¬ng thÇm Êy thÊm s©u vµo lồng ngùc Anh lªn ®­êng H­¬ng sÏ theo ®i kh¾p. (Hương thầm) Trong khãi löa cña chiÕn tranh hä vÉn mang trong m×nh t×nh yªu tha thiÕt, ®ã ph¶i ch¨ng lµ ngän nguån søc sèng vµ sù chiÕn th¾ng cña con ng­êi ViÖt Nam. Nh÷ng n¨m th¸ng trong bom ®¹n, hứng chịu sù huû diÖt cña chiÕn tranh nh­ng ta vÉn b¾t gÆp trong th¬ c¸c chÞ bao giê còng ph¬i phíi niÒm tin: §· hiÖn lªn nh÷ng vµnh nãn tr¾ng Nh­ kho¶ng trêi trÎ th¬ m¸t ªm Nh­ c¸nh cß vç nhÑ quanh ®ªm Nãn tr¾ng trßn gîi vÒ ch©n trêi réng. (GÆt ®ªm) Nh÷ng c©u th¬ nµy ra ®êi trong giai ®o¹n ¸c liÖt nhÊt cña cuéc kháng chiến chèng Mü. Mäi ho¹t ®éng x©y dùng ®Êt n­íc, s¶n xuÊt ®Òu chuyÓn vÒ ®ªm. Nh­ng ë ®©y víi thø ng«n ng÷ gi¶n dÞ méc m¹c trong s¸ng những câu thơ gîi nªn nÐt thanh b×nh, nh÷ng h×nh ¶nh “Vµnh nãn tr¾ng” gîi nªn nÐt dÞu dµng, n÷ tÝnh đã ®em l¹i rÊt nhiÒu liªn t­ëng cho ng­êi ®äc. Ở ®©y ta kh«ng t×m thÊy c¸i khốc liÖt d÷ déi cña chiÕn tranh mµ chØ cã c¸ch nãi dÞu dµng dÔ th­¬ng rÊt con g¸i: §¹n bom thï ch¼ng sî ®©u. ChØ e s­¬ng ­ít m¸i ®Çu l¸ chanh. (Lâm Thị Mỹ Dạ) Ng«n ng÷ trong th¬ cña c¸c nhµ th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü nh­ mêi gäi nhau. Ng«n ng÷ cña th¬ Xu©n Quúnh võa mÒm m¹i duyªn d¸ng khi chÞ kÕ thõa vµ ph¸t triÓn vÎ ®Ñp cña ca dao d©n ca: MÑ l¹i h¸t ru bµi ca đất n­íc Vî cÊy chồng cày trªn c¹n ®ång s©u Vµ yªu nhau cëi ¸o cho nhau. (Lời ru - Xuân quỳnh) §äc nh÷ng c©u th¬ nµy ta l¹i nhí “¢m ®iÖu cña nh÷ng c©u h¸t quan hä nh÷ng mµu s¾c rùc rì cña héi chÌo lµng quª” [36, 92]. Th¬ cña chÞ cã mét c¸ch nãi tù nhiªn kh«ng l¹m dông kü thuËt, kh«ng khoa tr­¬ng, c¸ch viÕt gÇn nh­ dễ dàng: MÑ mang vÒ tiÕng h¸t Tõ c¸i bèng c¸i bang Tõ c¸i hoa rÊt th¬m Tõ c¸nh cß rÊt tr¾ng Tõ vÞ gừng rÊt ®¾ng Tõ vÕt lÊm ch­a kh« Tõ ®Çu nguån c¬n m­a Tõ b·i s«ng b·i c¸t. (Xu©n Quúnh) Sù lÆp l¹i tõ ng÷ nh­ say nh­ tØnh ®Ó biÕn ho¸, ®Ó lêi th¬ cña ng­êi phô n÷ th«ng minh mang l¹i søc gîi c¶m nhiÒu nhÊt. C©u th¬ trë vÒ b¶n chÊt x­a nhÊt gièng nh÷ng c©u ®ång dao. Xu©n Quúnh tõng t©m sù “C¶m xóc sÏ chi phèi ng«n ng÷”. §iÒu nµy thËt ®óng víi th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü. C¸c chÞ tù lµm míi m×nh b»ng nh÷ng c¶m xóc víi mét thø ng«n ng÷ méc m¹c gi¶n dÞ. Ng«n ng÷ méc m¹c gi¶n dÞ trong th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü đã ®­îc c¸c nhµ th¬ sö dông nh­ lµ nguån m¹ch chÝnh trong s¸ng t¹o cña m×nh. N÷ sÜ Xu©n Quúnh th­êng ®­a ta vÒ víi ©m ®iÖu cña c©u ca quan hä. L©m ThÞ Mü D¹ víi thø ng«n ng÷ méc m¹c trong nhÞp th¬ lôc b¸t l¹i ®­a ta vµo nh÷ng tÝch chuyÖn d©n gian ®em l¹i phong vÞ ®ång giao cho nh÷ng dßng th¬: ThÞ th¬m l¹i dÊu ng­êi th¬m Ch¨m lµm th× ®­îc ¸o c¬m cöa nhµ §Ïo cµy theo ý ng­êi ta SÏ thµnh khóc gç ch¼ng ra viÖc g×. (TruyÖn cæ n­íc m×nh) Cµng vÒ sau ng«n ng÷ cña c¸c chÞ cµng thÊm ®Ém c¶m xóc. Ngñ ®i con h·y ngñ ®i. À ¬i c¸i ngñ ®ang vÒ cïng con Tõng ngµy l¸ cá t­¬i non V­ît lªn m¶nh ®Êt vÉn cßn ®¹n bom Tõ ng«i nhµ míi võa lµm §· nghe c¸i ngñ nồng nµn mïi v«i (Xu©n Quúnh) §ã lµ c¶m xóc, lµ ­íc nguyÖn thÇm kÝn cña ng­êi phô n÷ sau cuéc chiÕn tranh ¸c liÖt. Cã khi chÞ lý gi¶i cho con b»ng ng«n ng÷ nhÑ nhµng, gi¶n dÞ nh­ng chøa ®ùng t©m hån cña mét ng­êi mÑ yªu con nhiÒu h¬n nh÷ng g× cã thÓ nãi ra b»ng lêi: C¸i ngoan mµ ®em cho L¹i cµng ngoan h¬n n÷a. (Xu©n Quúnh - Cái ngoan của Mí) Còng thø ng«n ng÷ gi¶n dÞ Phan ThÞ Thanh Nhµn ®· t¸i hiÖn phiªn chî tÕt níi vïng nói víi nhiÒu mµu s¾c, d¸ng vẻ Tõng ®«i l¹i, tõng đôi KÌn l¸ víi ®µn m«i Kh¨n Phiªu vµ khuy bạc ¤ xoay che d¸ng ng­êi Ngùa buéc d­íi gèc c©y Chim rõng hãt mª say Suèi reo vui róc r¸ch V¸y xoè hoa nh­ bay. §äc nh÷ng c©u th¬ cña Phan ThÞ Thanh Nhµn ta thÊy chÞ kh«ng sö dông thø ng«n ng÷ xa l¹ khã hiÓu mµ tÊt c¶ méc m¹c gi¶n dÞ nh­ mét lêi kÓ chuyÖn, t©m t×nh, ®­a người đọc vµo khung c¶nh mét phiªn chî vïng cao. TÊt c¶ đã lµm Êm ¸p thªm t×nh yªu cuéc sèng vµ con người. Ng«n ng÷ trong th¬ cña c¸c nhµ th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü gi¶n dÞ nh­ng kh«ng suång s·,nã vÉn gi÷a ®­îc b¶n chÊt n÷ tÝnh tr÷ t×nh cña ng­êi phô n÷ dï tr¶i qua bao kh¾c nghiÖt cña chiÕn tranh. Tất cả thể hiện sù ®au khæ c« đ¬n buån tủi trong ®êi th­êng nhưng ng«n ng÷ trong th¬ cña c¸c chÞ vÉn trong s¸ng nã không xô bồ, hay ®Ëm chÊt thêi sù. Cho dï nh÷ng lêi th¬ Êy ®­îc viÕt ra tõ hiÖn thùc cña chiÕn tranh nh­ng ®ã lµ c¸ch nh×n cuộc chiÕn còng tõ t©m hån ng­êi phô n÷. Ng«n ng÷ trong th¬ c¸c chÞ còng kh«ng ®Ëm chÊt ®êi th­êng nh­ trong th¬ cña NguyÔn Duy: Gät r¬i h¬i bÞ trong veo M¾t ®i h¬i bÞ vßng vÌo l«i th«i Ch©n m©y h¬i bÞ cuèi trêi Em h¬i bÞ ®Ñp anh h¬i bÞ nhµu. (Bụi) Ng«n ng÷ cña c¸c chÞ còng kh«ng xa l¹ khã hiÓu nh­ ng«n ng÷ cña mét sè nhµ th¬ hiÖn ®¹i sau nµy víi chñ tr­¬ng g¹t bá mäi quy t¾c ng÷ ph¸p ®Ó thÓ hiªn c¸i tù do tuyÖt ®èi hiªn nay nh­ trong th¬ cña D­¬ng T­êng: Noel §Ìn M«i em Xa em Jª su xa lem Pha phem. Ng«n ng÷ cña c¸c nhµ th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü là thứ ng«n ng÷ xuÊt ph¸t tõ bªn trong t©m hån cña mçi nhµ th¬ cho nªn nã gÇn gòi th©n thuéc. Nã lµ gan ruét ®êi sèng cña c¸c chÞ do vËy nã lµ thø ng«n ng÷ cña tr¸i tim: Em chÕt trong nçi buån ChÕt lÆng thÇm ®au ®ín Trêi cho em nô c­êi thËt t­¬i Ai biÕt ®»ng sau nô c­êi Giät n­íc m¾t vÒ ®©u. (Tặng nỗi buồn riêng - L©m ThÞ Mü D¹) TÊt c¶ d­êng nh­ lÆn vµo trong, ®äc th¬ c¸c chi ta thÊy mäi ®au ®ín, buån tñi chØ mét m×nh ®au, mét m×nh biÕt, ®ã lµ sù hi sinh hÕt m×nh: N­íc m¾t lÆn vµo trong. Cho anh thÊy nô c­êi. (L©m ThÞ Mü D¹) §èi víi Xu©n Quúnh t×nh yªu cña chÞ dµnh cho chång võa cã t­ c¸ch lµ ng­ßi vî, ng­ßi b¹n tri ©m tri kû, võa lµ ng­ßi chÞ, võa lµ ng­ßi mÑ ®· giµnh c¶ cuéc ®êi cho ng­êi m×nh yªu th­¬ng. Do vËy ng«n ng÷ th¬ cña chi thËt nhÑ nhµng nh­ng thÊm ®Ém c¶m xóc, t×nh c¶m, nã gi¶n dÞ méc m¹c gièng nh­ mét lêi t©m t×nh: Sao kh«ng cµi khuy ¸o l¹i anh Trêi l¹nh ®Êy h«m nay trêi trë rÐt. (Trời trở rét) ChÞ ®i vµo c¾t nghÜa nguån ngèc cña tõ ng÷, lÊy l¹i ©m ®iÖu cña ca dao c©u ca quan hä: TiÕng yªu em nãi cïng anh. TiÕng ngµn n¨m cña nh÷ng ®ªm hội chÌo TiÕng ng­ßi x­a nãi víi nhau Trong c©u quan hä qua cÇu giã bay “Người vÒ cëi ¸o l¹i ®©y”. (Nguồn gốc từ ngữ - Xuân Quỳnh) Cã nh÷ng c©u th¬ chÞ sö dông lu«n ng«n ng÷ cña ca dao ®Ó c¾t nghÜa, ®Ó yªu, ®Ó nhí, ®Ó göi t©m t×nh cña m×nh vµo thø ng«n ng÷ giµu c¶m xóc Êy: TiÕng yªu tõ nh÷ng ngµy xa Tr¶i bao cay ®¾ng vÉn lµ vẹn nguyªn TiÕng yªu anh nãi cïng em. (Xu©n Quúnh) Ng«n ng÷ cña c¸c nhµ th¬ n÷ tù nhiªn kh«ng khoa tr­¬ng, kh«ng l¹m dông kü x¶o. Cã khi c¸c chÞ diÔn ®¹t nçi ®au cña m×nh còng b»ng thø ng«n ng÷ thËt gi¶n dÞ nh­ng ng­¬i ®äc vÉn c¶n nhËn ®­îc nçi ®au cã søc lan to¶ l¹i chÝnh tõ thø ng«n ng÷ ®ã: Tay trong tay t«i t«i ®· bªn ng­êi T«i ch¼ng nãi ®iÒu chi vÜnh viÔn Vµ mçi s¸ng khi mÆt trêi hiÓn hiÖn Lµ mét ngµy t«i l¹i b¾t ®Çu yªu (Lại bắt đầu - Xuân Quỳnh). Ng«n ng÷ th¬ cña c¸c nhµ th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü cã sù biÕn ®æi qua thêi gian, qua sù tr¶i nghiÖm cña cuéc sèng. Ta thÊy thơ Xu©n Quúnh ë tËp th¬ ®Çu khi chÞ viÕt: Chåi biÕc, ThuyÒn vµ biÓn, cảm xúc cña chÞ lóc ®ã lµ tr¸i tim yªu cña c« g¸i míi lín ®ang ®Ëp lo¹n nhÞp vÒ t×nh yªu, thø t×nh yªu tuyÖt ®Ñp lung linh s¾c mµu, vÒ sau ng«n ng÷ th¬ cña chi cã nhiÒu d»n vÆt, ®au ®ín råi l¹i tin t­ëng: G­¬ng mÆt Êy lêi yªu th­¬ng thuë Êy Mµu hoa vµng vÉn ch¸y trong em. C¸c chÞ ®· ®­a chÝnh cuéc ®êi m×nh vµo trong th¬ ®Ó sèng víi tõng trang viÕt tõng c©u th¬. Chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng dï tr¶i qua bao ®au ®ín d»n vÆt sù mÊt cßn cña cuéc sèng t×nh yªu. §iÒu cßn ®äng l¹i trong th¬ c¸c chị ®ã lµ t©m hån lu«n g¾n bã tin t­ëng vµo t×nh yªu cuéc sèng ®­îc diÔn d¹t b»ng thø ng«n ng÷ ngät ngµo ®»m th¾m thÊm ®Ém c¶m xóc của t©m tr¹ng.Trong th¬ cña c¸c chÞ luôn thể hiện niÒm tin yªu vµo cuéc ®êi, sèng cã Ých cho ng­ßi th©n yªu víi mét tr¸i tim c«ng d©n cã tr¸ch nhiÖm víi m×nh víi cuéc ®êi. 3.3.3. Ng«n ng÷ giµu h×nh t­îng XuÊt ph¸t tõ tr¸i tim nh¹y c¶m,tµi quan s¸t vµ sù liªn t­ëng phong phó c¸c nhµ th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü ®· x©y dùng nªn thø ng«n ng÷ giµu h×nh t­îng, c¸ch so s¸nh liªn t­ëng giµu søc gîi c¶m. Ta b¾t gÆp hµng lo¹t c¸ch nãi Êy trong th¬ c¸c chÞ. Đã lµ h×nh ¶nh: NiÒm tin yªu b¸t ng¸t víi thêi gian, §µ l¹t thÊm vµo t«i nh­ r­îu. C¸ch nãi Êy t¹o cho c©u th¬ giµu h×nh ¶nh,c¸ch c¶m nhËn thËt ®éc ®¸o: Kh«ng gian kh«ng s©u th¼m b»ng em BiÓn kh¬i kh«ng gi÷ déi b»ng em MÆt trêi kh«ng nãng bøc b»ng em. (Nói với trái tim - L©m ThÞ Mü D¹) TÊt c¶ ng«n ng÷ ®­îc ®Èy lªn ë møc so s¸nh cao ®é, moÞ sù vËt so s¸nh ®Òu thuéc vÒ c¸i vÜnh h»ng cña vò trô ®ã lµ: “kh«ng gian”, “mÆt trêi”, “biÓn kh¬i” nh­ng tÊt c¶ ®iÒu Êy ®Òu “kh«ng b»ng em”. §iÒu nµy béc lé nh÷ng c¬n sãng ®ang trµo d©ng trong lßng t¸c gi¶. Em cao h¬n, m¹nh h¬n, s©u th¼m h¬n vµ còng d÷ déi h¬n mäi vËt trong vò trô. §ã lµ c¶m xóc cña tr¸i tim ®a c¶m, s©u s¾c vµ ®­îc diÔn t¶ b»ng thø ng«n ng÷ giµu h×nh t­îng. Trong th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü nãi chung vµ trong th¬ mét sè g­¬ng mÆt tiªu biÓu ta lu«n thÊy c¸c nhµ th¬ n÷ lu«n x©y dùng nh÷ng ý th¬ trªn nÒn ng«n ng÷ giµu h×nh t­îng nhê sù liªn t­ëng so s¸nh hÕt søc ®éc ®¸o: Tr¾ng xao ®éng - tr¾ng ngêi cña sãng Tr¾ng mÞn mµng -tr¾ng c¸t triÒn s«ng Tr¾ng rÊt th¬m -tr¾ng cña b«ng lóa (§i trong ®ªm mµu tr¾ng - L©m ThÞ Mü D¹) Nh×n nh÷ng ng­êi b¸c sÜ L©m ThÞ Mü D¹ thÓ hiÖn lßng biÕt ¬n, nh©n ¸i b»ng c©u th¬: Nh÷ng chiÕc ¸o blu nhÑ nh­ loµi hoa riªng cña ®ªm. TÊt c¶ nh÷ng c©u th¬ ®Òu thÓ hiÖn b¶n chÊt cña sù vËt. ĐiÒu nµy cã ®­îc tõ sù x©y dùng ng«n ng÷ giµu h×nh t­îng t¹o nªn sù liªn t­ëng trong lßng ng­¬i ®äc. ChÝnh ng«n ng÷ giµu liªn t­ëng t¹o nªn søc biÓu c¶m lín cho nh÷ng bµi th¬. Còng sö dông nh÷ng h×nh t­îng quen thuéc “ThuyÒn biÓn” nh­ng trong th¬ cña c¸c chÞ bao giê còng cã c¸ch nh×n,c¸ch c¶m míi. C¸i khÐo cña bµi lµ toàn dùng những hình ảnh để nói về thuyÒn vµ biÓn. Lßng thuyÒn nhiÒu kh¸t väng Vµ t×nh biÓn bao la ThuyÒn ®i hoµi không mỏi BiÓn vÉn x· cßn xa Nh÷ng ®ªm tr¨ng hiÒn tõ BiÓn nh­ c« g¸i nhá ThÇm th× göi t©m t­ Quanh m¹n thuyÒn sãng vç. (Xuân Quỳnh) Dïng ng«n ng÷ chuyÓn biÕn hai h×nh t­îng ®Ñp ®Ó dÉn vµo t×nh yªu, thÓ hiÖn nh÷ng diÔn biÕn, t©m tr¹ng thËt kh¸c nhau: Tõ høa hÑn ®Õn khao kh¸t, ngät ngµo đến d»n h¾t phũ phµng, th­¬ng nhí ®au khæ. §©y lµ s¸ng t¹o cña Xu©n Quúnh. TÊt c¶ thÓ hiÖn sù m·nh liÖt khao kh¸t cña t×nh yªu. Ng«n ng÷ th¬ cña chÞ lµ ng«n ng÷ cña c¶m xóc, gi÷a ®au ®ín buån b· vẫn có th­¬ng nhí chÞ m­în h×nh t­îng thuyÒn - biÓn, nãi b»ng ng«n ng÷ thuyÒn - biÓn: Nh÷ng ngµy kh«ng gÆp nhau BiÓn b¹c ®Çu th­¬ng nhí Nh÷ng ngµy kh«ng gÆp nhau Lßng thuyÒn ®au r¹n vì Vµ: NÒu tõ giã thuyÒn råi BiÓn chØ cßn sãng giã. (Thuyền - biển) §Ó tõ ng«n ng÷ Êy chÞ quay l¹i víi m×nh, th¶ng thèt ®Ó nhËn ra t×nh yªu v« bê mãnh liÖt ®ang dµnh trän cho ng­êi yªu, thÓ hiÖn tËn ®¸y s©u t©m hån m×nh: NÕu ph¶i c¸ch xa anh Em chØ cßn b·o tè. X©y dùng ®­îc thø ng«n ng÷ giµu hình t­îng nhµ th¬ m­în nh÷ng h×nh ¶nh, c¸ch nãi Êy ®Ó thÓ hiÖn t©m tr¹ng kh¸t khao yªu m·nh liÖt cña chÝnh m×nh bªn c¹nh ng«n ng÷ ThuyÒn - biÓn. Ng«n ng÷ cña Sãng còng gãp phÇn thÓ hiÖn c¶m xóc t×nh yªu ở c¸c cung bËc cña nã trong th¬ Xu©n Quúnh. Ng«n ng÷ trong s¸ng lµ thø ng«n ng÷ chøa ®Çy tÝnh h×nh t­îng. C¸c h×nh t­îng cã sù ®an xen nhau “sãng - bê”, “anh - em” qua c¸c khæ th¬, t¹o nªn ®ît sãng d÷ ®éi cña t×nh yªu ®«i løa vµ kÕt thóc bµi th¬ lµ sù giao hßa gi÷a “sãng - bê”, “anh - em”. ë ®ã cã sù hoµ trén t×nh yªu thiªn nhiªn, t×nh yªu cña con ng­êi. T×nh yªu gi÷a thiªn nhiªn vµ con ng­êi xuyªn thÊm vµo nhau. Ng«n ng÷ th¬ tÇng tÇng líp líp gièng nh­ nh÷ng ®ît sãng trµo ®ang dÉn d¾t ng­êi ®äc qua nhiÒu nçi c¸ch trë, mÊt cßn - nhí th­¬ng ®Ó cuèi cïng quay vÒ bÊt tö nh­ sãng mu«n ®êi vÉn vç vÒ bê cát vµ t×nh yªu m·nh liÖt thuû chung cßn m·i víi thêi gian. Cuèi cïng sãng vÉn trë vÒ víi biÓn c¶. Xu©n Quúnh vÉn kh«ng quªn kh¸i qu¸t quy luËt cuéc sèng tù nhiªn cña ®êi ng­êi: Cuéc ®êi tuy dµi thÕ N¨m th¸ng vÉn qua ®i Nh­ biÓn kia dÉu réng M©y vÉn bay vÒ xa. (Sóng) §óng nh­ chÞ tõng viÕt “®õng lo ®i t×m ng«n ng÷, c¶m xóc sẽ tự chän läc ng«n ng÷ cña m×nh”. Mçi bµi th¬ mçi c¶m xóc kh¸c nhau, c¸c chÞ ®Òu t×m cho m×nh mét thø ng«n ng÷ phï hîp ®Ó diÔn ®¹t hÕt t©m t­ t×nh c¶m bÒ s©u trong t©m hån mçi ng­êi. §ã cã thÓ lµ thø ng«n ng÷ gi¶n dÞ trong s¸ng thÊm ®Ém c¶m xóc vµ còng cã thÓ lµ ng«n ng÷ cña h×nh t­îng. ĐiÒu cèt yÕu lµm sao cã thÓ truyÒn t¶i ®­îc søc nÆng cña mçi bµi th¬. Ng«n ng÷ th¬ giµu h×nh t­îng t¹o cho ng­êi ®äc sự ®éc ®¸o bÊt ngê, làm xuÊt hiÖn nh÷ng ý th¬ hay. Tõ hè bom giÕt hại ng­êi con g¸i t¸c gi¶ liªn t­ëng ®Õn: Như khoảng trời đã nằm yên trong đất §ªm ®ªm t©m hån em to¶ s¸ng Nh÷ng v× sao ngời chãi lung linh. (Khoảng trời hố bom - Lâm Thị Mỹ Dạ) Sù hi sinh cao ®Ñp cña ng­êi n÷ thanh niªn xung phong trë thµnh niÒm thæn thøc, yªu th­¬ng cho bao líp ng­êi ra trËn nh­ng c¸i chÕt Êy ho¸ thµnh bÊt tö: Cã ph¶i thÞt da em mÒm m¹i tr¾ng trong §· hãa thµnh nh÷ng lµn m©y tr¾ng Vµ ban ngµy kho¶ng trêi ngËp n¾ng §i qua kho¶ng trêi em vÇng d­¬ng thao thøc. (Lâm Thi Mỹ Dạ) Ng«n ng÷ th¬ gîi sù liªn t­ëng phong phó cho sù ho¸ th©n kú diÖu vµ sù bÊt tö cña của cô gái dũng cảm. Bµi th¬ nãi chuyÖn lín, sù hi sinh cao c¶ cña ng­êi con g¸i ViÖt Nam, phÈm gi¸ của ng­êi phô n÷ ViÖt Nam. Nh­ng c©u th¬ vÉn nhÑ nhµng ªm tr«i nh­ dßng ch¶y. Nhê ng«n ng÷ th¬ giµu h×nh t­îng nên ®· cã søc kh¸i qu¸t cao thÓ hiÖn hµnh ®éng cao cả cña c« g¸i trÎ mang t©m thêi ®¹i: Em lÊy t×nh yªu Tæ quèc cña m×nh th¾p lªn ngän löa §¸nh l¹c h­íng qu©n thï høng lÊy luång bom. (L©m ThÞ Mü D¹) C©u th¬ thÓ hiÖn sù dòng c¶m cña c« g¸i. C« dµnh vÒ m×nh sù nguy hiÓm hi sinh ®Ó nối liÒn m¹ch m¸u giao th«ng. Sù hi sinh Êy xuÊt ph¸t tõ lý t­ëng cao c¶ cña thêi ®¹i. C¶ bµi th¬ kh«ng ph¶i lêi h« hµo khÈu hiÖu nh­ng b»ng thø ng«n ng÷ riªng cña m×nh c¸c chÞ ®· t¹o nªn h×nh t­îng ng­êi n÷ thanh niªn xung phong sèng m·i víi thêi gian. Nh­ vËy ng«n ng÷ xuÊt hiÖn lµm cho con ng­êi gÇn nhau h¬n víi bao yªu th­¬ng ngät ngµo. Ng«n ng÷ cña c¸c nhµ th¬ n÷ thÕ hÖ chèng Mü lµ thø ng«n ng÷ xuÊt ph¸t tõ tr¸i tim cña mçi ng­êi phô n÷. Ng«n ng÷ méc m¹c gi¶n dÞ thÊm ®ẫm c¶m xóc, dï tr¶i qua bao ®au ®ín vÊt v¶ lo toan cña cuéc sèng ®êi th­êng, nhưng th¬ c¸c chÞ vÉn gi÷ ®­îc sự trong s¸ng, ph¬i phíi niÒn tin, t¹o cho con ng­êi cã søc m¹nh v÷ng tin vµo cuéc sèng. Ng«n ng÷ th¬ c¸c chÞ dễ hiÓu,méc m¹c gÇn gòi víi ng«n ng÷ cña ca dao d©n ca, nã xa l¹ víi thø ng«n ngữ th¬ khã hiÓu cña một số nhµ th¬ sau nµy. §iÒu nµy t¹o nªn b¶n s¾c riªng vÒ mÆt ng«n ng÷ trong th¬ c¸c chÞ. KẾT LUẬN Tìm hiểu đặc điểm thơ nữ thế hệ chống Mỹ phần nào giúp ngưòi đọc nhận diện một cách tương đối đầy đủ và có hệ thống những đóng góp của các nhà thơ nữ vào nền thơ việt Nam hiện đại. Cũng từ đây có thể hình dung được phần nào diện mạo của nền thơ hiện đại Việt Nam sau 1954, một nền thơ lớn đạt được nhiều thành tựu cả về nội dung và hình thức. Hiện thực phong phú là ngọn nguồn cho sự sáng tạo, chưa bao giờ trong nền văn học dân tộc lại có một nền thơ đông đảo về dội ngũ sáng tác, ta thấy tập hợp đủ mọi tầng lớp lứa tuổi, từ ngưòi lính trước giờ ra trận còn kịp viết vào sổ tay của mình những câu thơ cho đến các vị lãnh đạo dù bận trăm công nghìn việc vẫn dành những giờ phút cho thơ. Có thể thấy chưa có dân tộc nào lại có đời sống tâm hồn phong phú, lãng mạn và giàu sức sống như dân tộc Việt Nam. Trong bối cảnh đó các nhà thơ nữ trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ cũng lên đường vào tiền tuyến để có những trang thơ từ tuyến lửa phản ánh cuộc chiến tranh, ghi lại những cảm xúc đời thường bằng cái nhìn của người phụ nữ. Thơ nữ thế hệ chống Mỹ ghi lại đầy đủ các cung bậc của cảm xúc, các chị không làm mới mình ở mặt đề tài mà bằng cách cảm cách nghĩ riêng của mình. Các chị cũng viết về tình yêu quê hương đất nước, đó là tình yêu Hà Nội, yêu những vùng gió lào cát trắng, yêu những vùng quê chiêm trũng nơi có hình bóng mẹ già.Tình yêu ấy còn dành cho mỗi vùng đất nơi các chị từng đi qua. Trong thơ nữ thế hệ chống Mỹ tình yêu quê hương đất nước luôn gắn liền với những ngưói thân yêu ruột thịt. Đó là những kỷ niệm về tuổi thơ với ngưòi bà, lời tâm tình với ngưòi ban gái, đặc biệt là tình cảm thiết tha dành cho những đứa con xuất phát từ trái tim của những người mẹ yêu con hết mình. Dù viết về những tình cảm riêng tư nhưng thơ các chị vẫn tràn đầy ý thức công dân trong thời đại đánh Mỹ. Trong những năm chiến tranh, chính tình yêu đất nước,yêu những ngưòi thân đã tạo nên sức mạnh niềm tin, tạo nên sự bền bỉ và lòng dũng cảm vượt qua gian khổ và cái chết. Cái tôi luôn hoà chung trong cái ta của thời đại. Trong thơ nữ thế hệ chống Mỹ có tình yêu, có các cung bậc nhớ thương, trao gửi, có khát khao mãnh liệt. Tình yêu trong thơ nữ thế hệ chống Mỹ luôn gắn với nỗi nhớ, sự thuỷ chung chờ đợi. Đó là thứ tình yêu làm cho người ta lớn hơn lên nhiều. Tình yêu trong thơ các chị nhẹ nhàng kín đáo nhưng vẫn dạt dào mãnh liệt, đó là tiếng nói khao khát tình yêu tuyệt đích gắn liền với mái ấm gia đình, cùng nhau xây đắp hạnh phúc, lo lắng che chở cho người mình yêu đến hết lòng. Các chị sẵn sàng nhận về mình những vất vả lo toan của cuộc sống đời thường để đổi lại cho chồng con hạnh phúc. Các chị hát ru chồng ru con vào giấc ngủ để nhận về mình trái đắng của cuộc đời. Đó phải chăng là đức tính hi sinh ngàn đời của ngưòi phụ nữ Việt Nam, đặc biệt toả sáng trong thơ của các nhà thơ nữ thế hệ chống Mỹ. Dù trong thơ nữ thế hệ chống Mỹ có tiếng nói cô đơn, những trăn trở suy ngẫm về tình yêu, ý thức sâu sắc về nỗi cô đơn bất hạnh nhưng buồn cô đơn mà không bi lụy. Cái buồn ấy xuất phát từ những trái tim có trách nhiệm với mình với những ngưòi xung quanh và với chính cuộc đời. Những vần thơ của các nhà thơ nữ thế hệ chống Mỹ làm nên một âm hưởng riêng biệt, khác với các nhà thơ nam cùng thời và các nhà thơ nữ trước đó và sau này. Trong thơ của các nhà thơ nữ trước đó, đặc biệt là trong phong trào Thơ Mới, cái buồn thường gắn với sự bi lụy, còn sau này những tình cảm ấy thường dữ dội, như muốn bứt phá khỏi vòng luẩn quẩn. Những nỗi buồn trong thơ của các nhà thơ nữ thế hệ chống Mỹ dù đớn đau nhưng vẫn đặt niềm tin vào cuộc sống. Thơ nữ thế hệ chống Mỹ có khát khao mãnh liệt về tình yêu hạnh phúc nhưng vẫn giữ được nữ tính, thể hiện tấm lòng đôn hậu của ngưòi phụ nữ Việt Nam truyền thống. Dù trải qua bao năm tháng biến động của cuộc đời nhưng các chị vẫn giữ cho mình chất men say của cuộc sống. Là lớp người trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ, lấy hiện thực cuộc kháng chiến làm chất liệu cho ngòi bút của mình, nhưng các nhà thơ nữ sống thật hồn nhiên. Đọc thơ ta thấy họ không cố ý làm thơ mà thơ chính là cuộc sống tâm trạng thật của các chị trước mỗi vui buồn của cuộc sống. Với trái tim ngàn đời của ngưòi phụ nữ là khát vọng được gắn bó che trở, mỗi vui buồn gắn liền với cuộc sống gia đình. Do đó thơ nữ thế hệ chống Mỹ luôn lựa chọn những hình ảnh gần gũi thân thuộc nhưng vẫn truyền tải được thế giới nội tâm phong phú của mình. Các chị không tìm đến những hình ảnh kỳ vĩ mà trở về với những gì bình dị nhất trong tâm hồn mỗi ngưòi phụ nữ. Sử dụng chất giọng trữ tình đằm thắm, nhưng vẫn mang bản sắc riêng của từng nhà thơ. Do vậy ta thấy giọng điệu trong thơ nữ thế hệ chống Mỹ là đa giọng điệu.Nhung nổi bật hơn cả vẫn là giọng trữ tình đằm thắm. Giọng điệu ấy được truyền tải trên một nền ngôn ngữ mộc mạc giản dị gần gũi với đời sống, đó là thứ ngôn ngữ được cất lên từ hiện thực cuộc đời lấy chất liệu từ lời hát ru, từ âm điệu của những câu hát dân ca, đồng dao. Đó là thứ ngôn ngữ gần gũi thân thuộc không xa lạ khó hiểu như của các nhà thơ sau này với xu hương phá bỏ mọi quy tắc để thể hiện cái tôi của mình. Bên cạnh đó với mong muốn tạo ra sự liên tưởng tưởng tượng phong phú cho ngưòi đọc nên các nhà thơ nữ thế hệ chống Mỹ đã xây dựng một thứ ngôn ngữ giàu hình tượng có nhiều sức gợi trong lòng ngưòi đọc. Tìm hiểu thơ nữ thế hệ chống Mỹ ta được tiếp xúc với một thế giới tâm hồn với những cảm xúc muôn màu, phong phú và đa dạng. Thơ các chị không hạn hẹp khép kín, mà chính là sự bộc lộ một tâm hồn đa cảm và trung thực đến tận cùng. Từ đây ta thấy được nét riêng biệt của các chị. Chính điều đó lại là những đóng góp đáng quý cho nền thơ Việt Nam hiện đại thêm đa dạng, nhiều màu sắc, cung bậc của cảm xúc. Đằng sau những mất mát đau thương ta vẫn bắt gặp trong thơ nữ thế hệ chống Mỹ những nốt nhạc vui về tình yêu và hạnh phúc Các chị luôn thể hiện và khát vọng vươn tới giấc mơ hạnh phúc. Điều này đã làm nên bản sắc riêng cho các nhà thơ nữ thế hÖ chèng Mü. TÀI LIỆU THAM KHẢO Arisote (1999), Nghệ thuật thơ ca, Nhà xuất bản Văn học, Hà Nội. Vũ Tuấn Anh (1979), Nửa thế kỷ thơ Việt Nam 1954 -1975, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội. Lại Nguyên Ân (1999), !50 thuật ngữ văn học, Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội. Nguyễn Phan Cảnh (1998), Ngôn ngữ thơ, Nxb Văn học, Hà Nội. CAND.com (2005), Nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn không nhàn. CAND.com (2008), Nhà thơ Lê Thị Mây nỗi buồn như con cọp rình mồi. Lâm Thị Mỹ Dạ - Ý Nhi (1974), Trái tim sinh nở - Nỗi nhớ con đường, Nxb Văn học, Hà Nội. Lâm Thị Mỹ Dạ (1983), Bài thơ không năm tháng, Nxb Tác phẩm mới, Hà Nội. Lâm Thị Mỹ Dạ (1998), Hái tuổi em đầy tay, Nxb Đà Nẵng. Lâm Thị Mỹ Dạ (1998), Đề tặng một giấc mơ, Nxb Thanh niên. Phan Huy Dũng (2000), Nhận diện nhịp điệu trong thơ trữ tình, Thông báo Khoa học, Đại học Vinh. Hữu Đạt (1996), Ngôn ngữ thơ Việt Nam, Nxb Giáo dục, Hà Nội. Phong Điệp.Nét (2007), Phan Thị Thanh Nhàn người trong đời và trong thơ của chúng ta. Hà Minh Đức (1993), Lý luận văn học, Nxb Giáo dục, Hà Nội. Hà Minh Đức (1996), Thơ và mấy vấn đề trong thơ Việt Nam hiện đại, Nxb Giáo dục, Hà Nội. Hồ Thế Hà (2003), “Khuynh hướng hiện đại trong thơ Lâm Thị Mỹ Dạ”, Văn học, (3). Hồ Thế Hà, Triều Nguyên (2005), Thao thức thơ, Nxb Thuận Hóa - Huế. Nguyễn Lai (1998), Ngôn ngữ với sáng tạo và tiếp nhận Văn học, Nxb Giáo dục, Hà Nội. Phong Lê, Vũ Tuấn Anh, Tất Thắng, Vân Thanh, Thạch Phương, Hoàng Trung Thông (1979), Văn học Việt Nam chống Mỹ cứu nước, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội. Phong Lê, Vũ văn Sĩ, Bích Thu, Lưu Khánh Thơ (2002), Thơ Việt Nam hiện đại, Nxb Lao động, Hà Nội. Nguyễn Văn Long (2001), Tiếp nhận và đánh giá văn học Việt Nam sau cách mạng Tháng tám, Nxb Giáo dục, Hà Nội. Vân Long (sưu tầm và tuyển chọn, 1998), Xuân Quỳnh thơ và đời, Nxb Văn học, Hà Nội. Vân Long (2003), Những bông hoa không tàn, Nxb Lao động, Hà Nội. Nguyễn Đăng Mạnh (chủ biên, 1999), Tác gia văn học Việt Nam tập2, Nxb Giáo dục, Hà Nội. Nguyễn Đăng Mạnh (2000), Con đường đi vào thế giới nghệ thuật của nhà văn, Nxb Giáo dục, Hà Nội. Nguyễn Thị Minh (2006), Phong cách thơ Lâm Thị Mỹ Dạ, Luận văn thạc sĩ, ĐHKHXH và Nhân Văn, ĐHQG Hà Nội. Lê Thị Mây (2004), Tình yêu dài suốt cuộc đời, Nxb Hội Nhà văn, Hà Nội. Nguyễn Xuân Nam (1985), Thơ tìm hiểu và thưởng thức, Nxb Tác phẩm mới, Hà Nội. Chu Nga (1973), “Xuân Quỳnh một chồi thơ sắc biếc”, Văn học, (3). Nguyễn Thị Hồng Ngát, Lâm Thị Mỹ Dạ (2007), Làm thơ viết nhạc chăm chồng, Tiền Phong online. Phan Thị Thanh Nhàn (1969), Giêng hai, NxbVăn học, Hà Nội. Phan Thị Thanh Nhàn (1973), Hương thầm, Nxb Văn học, Hà Nội. Phan Thị Thanh Nhàn ((1977), Chân dung người chiến thắng, Nxb Tác phẩm mới, Hà Nội. Phan Thị Thanh Nhàn (1987), Bông hoa không tặng, Nxb Văn học, Hà Nội. Phan Thị Thanh Nhàn (1992), Nghiêng về anh, NxbVăn học, Hà Nội. Vũ Tiến Quỳnh (Tuyển chọn, 1997), Anh Thơ, Lâm Thị Mỹ Dạ, Vân Đài, Xuân Quỳnh, Phan Thị Thanh Nhàn, Nxb Văn nghệ TP Hồ Chí Minh. Xuân Quỳnh - Cẩm Lai (1963), Tơ tằm - Chồi biếc, NxbVăn học, Hà Nội. Xuân Quỳnh (1968), Hoa dọc chiến hào, Nxb Văn học, Hà Nội. Xuân Quỳnh (1974), Gió lào cát trắng, Nxb Văn học, Hà Nội. Xuân Quỳnh (1978), Lời ru trên mặt đất, Nxb Tác Phẩm mới, Hà Nội. Xuân Quỳnh (1984), Sân ga chiều em đi, Nxb Văn học, Hà Nội. Xuân Quỳnh (1984), Tự hát, Nxb Tác phẩm mới, Hà Nội. Xuân Quỳnh (1998), Hoa cỏ may, Nxb Hội Nhà văn, Hà Nội. Chu Văn Sơn (2006), Ba đỉnh cao thơ mới, Nxb Giáo dục, Hà Nội. Trần Đình Sử (2001), Những thế giới nghệ thuật thơ, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. Trần Đình Sử (1995), Giáo trình dẫn luận thi pháp học, Nxb Giáo dục, Hà Nội. Nguyễn Trọng Tạo (1998), Văn chương cảm và luận, Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội. Vân Thanh (1973), “Phan Thị Thanh Nhàn: Hương thầm”, Văn học, (1). Hoài Thanh - Hoài Chân (1998), Thi nhân Việt Nam, Nxb Văn học, Hà Nội. Lưu Khánh Thơ - Đông Mai (Tuyển chọn, 2003), Xuân Quỳnh cuộc đời và tác phẩm, Nxb Phụ nữ, Hà Nội. Lưu Khánh Thơ (1990), “Nhà thơ Xuân Quỳnh 1942 -1988”, Văn học, (3). Lưu Khánh Thơ (2005), Thơ và một số gương mặt thơ hiện đại, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội. Từ điển thuật ngữ văn học (1998), Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.