Luận văn Đặc điểm truyện ngắn Sơn Nam giai đoạn 1954-1975

noùi cuûa Giaùo Trích vaø coâ Tö Haïnh trong AÊn to xaøi lôùn. Laàn naøy ñoái vôùi hoï, taùc giaû xem ñoù laø moät “böôùc ngoaët” cho söï phoå bieán caùch “khai khaåu” cuûa con ngöôøi trong “thôøi ñaïi nguyeân töû ” (chöõ duøng cuûa taùc giaû). Taùc giaû nhaän xeùt tieáng chöûi theà nhö sau: “Ñoù laø moät tieáng keùm vaên ngheä, bieåu loä noãi vui möøng, lo sôï, nieàm hi voïng cuõng nhö thaát voïng… nghóa laø bao haøm nhieàu yù nghó töông phaûn. Roát cuoäc noù chaúng coù yù nghóa gì caû. Vai troø cuûa noù chæ ñeå nhaán maïnh, ñeå gaïch ñít cho caâu noùi, ñeå laáy hôi gioù… ñoù laø hình thöùc ñoái khaùng, phaù boû nhöõng caám kò, coâng thöùc luaän lyù” (46,168 ). Vì vaäy, nhöõng ngöôøi söû duïng Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 115 noù khoâng phaûi laø nhöõng keû voâ tö. Ñeå cho moät nhaân vaät nöõ thoát ra nhöõng tieáng “keùm ñeïp” nhö theá taùc giaû muoán ñeà caäp ñeán söï “xuoáng caáp” traàm troïng veà ñaïo ñöùc xaõ hoäi cuûa con ngöôøi. Döôùi ñaây laø ñoaïn vaên tieâu bieåu: “Coâ Tö Haïnh la hoaûng: Anh ôi! ñöøng chaïy Ñ.M. Laàn ñaàu tieân, Giaùo Trích nghe ngöôøi yeâu chöûi theà. Theá coù nghóa laø… chuyeän quan troïng ñaõ xaûy ñeán. Anh ta hoûi: - Caùi gì? Caùi gì? Coâ Haïnh ñaùp: - Ñ.M. thaèng Taùm Theïo, oâng Giaø Hieät, con meï Baûy UÙt… bò baét ôû chôï Raïch Giaù… Ñ.M em bieát roài. Anh ñuoåi tuïi Nhöït Boån baèng caùch naày… Noùi xong anh ta khui caùi haàm choân giaáy naêm traêm hoài hoâm qua. Anh boác töøng taám giaáy naêm traêm, neùm xuoáng loøng raïch: - Ñ.M nöôùc troâi, ñöa môù giaáy naøy ra ngoaøi xoùm vaøm. Tuïi noù ôû ngoaøi maëc söùc maø vôùt. Ñ.M. Ñ.M.… baäy quaù. Noù in baïc thieät maø noù noùi laø khoâng coù giaù trò! Ñ.M. mình laø ngöôøi… con daân löông thieän maø noù noùi mình baát löông! Ñ.M. … Cuoái cuøng anh quay sang chöûi luoân coâ Tö Haïnh: Ñ. M ñoà voâ ôn baïc nghóa. Noù ham tieàn! Ñi ñaâu thì ñi! Ñ.M” (46,181 - 183). 3.3.1.3 Maëc duø trong saùng taùc cuûa mình, Sôn Nam söû duïng chuû yeáu baèng ngoân ngöõ sinh hoaït haøng ngaøy, song oâng khoâng laïm duïng töø ñòa phöông, khoâng söû duïng tieáng loùng, khoù hieåu. Trong nhöõng tröôøng hôïp caàn thieát, taùc giaû ñaõ dieãn giaûi theâm ñeå khoâng gaây hoang mang cho ngöôøi ñoïc. Chaúng haïn trong truyeän ngaén Caây hueâ xaø, Sôn Nam ñaõ gôïi leân trong trí thaèng Lôïi nhöõng yù nghó thaéc maéc. “Caây hueâ xaø laø thöù caây gì? Coù thieät hay bòa ñaët? Noù coù lôïi hay coù haïi… roài oâng ñaõ caån thaän giaûi thích: “Caây hueâ xaø laø vò thuoác chaùnh trong toa thuoác ngöøa raén cuûa ba noù. Nhôø noù maø ñi ñeán ñaâu ngöôøi ta cuõng khaâm phuïc” (43,39). Töông töï nhö vaäy chuùng ta coù theå hieåu töø “con raïch” trong heä thoáng soâng ngoøi cuûa Nam boä maø taùc giaû thöôøng nhaéc ñeán trong Höông röøng Caø Mau Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 116 baèng caùch döïa theo lôøi giaûi thích teân cuûa con raïch Caùi Mau qua truyeän ngaén Con Baûy ñöa ñoø nhö sau: “ Raïch Caùi Mau laø ngoïn soâng Caùi lôùn aên qua ñòa phaän cuûa tænh Caàn Thô…” (43,7). Nhö vaäy chuùng ta taïm hieåu Raïch laø ngoïn cuûa moät con soâng naøo ñoù aên voâ ñaát lieàn. Ñoái vôùi nhöõng ñòa danh laï, taùc giaû cuõng ñaõ theâm thaét vaøi caâu raát roõ raøng. Chaúng haïn, trong Tình nghóa Giaùo khoa thö, Sôn Nam ñaõ giaûi thích ñòa danh Caø Baây Ngoïp nhö sau: “Xöù Caø Baây Ngoïp, tieáng Khô me coù nghóa laø traâu cheát. Hoài ñoù nghe noùi traâu len tôùi ñaây thaát baïi, phong thoå thaáp traâu cheát nhieàu quaù. Hoï ñaët teân kyû nieäm luoân” (43,177). Trôû laïi vôùi töø “baø caäu” trong truyeän OÂng giaø xay luùa, ñaët trong tình huoáng aáy, ngöôøi ñoïc coù theå hieåu ñoù laø moät töø duøng ñeå phuû nhaän vai troø cuûa chính quyeàn thöïc daân vì hoï khoâng phaûi laø ngöôøi ñem laïi söï no aám, ñaày ñuû cho caùi teát cuûa hoï. Vaø chaéc chaén töø ngöõ aáy khoâng phaûi ñeå chæ nhöõng nhaø chöùc traùch trong xaõ hoäi ñöông thôøi maø trong caùch hieåu cuûa ngöôøi daân Nam boä ñoù laø moät theá löïc sieâu hình coù yù nghóa trong ñôøi soáng taâm linh cuûa hoï. Trong theá giôùi truyeän ngaén cuûa oâng, ñoâi khi chuùng ta baét gaëp nhöõng töø ngöõ laï nhöng ñieàu ñoù khoâng gaây trôû ngaïi cho ngöôøi ñoïc. Bôûi vì, Sôn Nam luoân ñaët noù trong moät boái caûnh maø ngöôøi ñoïc coù theå lieân töôûng, suy luaän noäi dung cuûa vaán ñeà. Vì vaäy, ngöôøi ñoïc ôû moïi mieàn ñaát nöôùc ñeàu coù theå caûm nhaän ñöôïc caùi hay vaø söï haáp daãn trong töøng taùc phaåm cuûa oâng. Coøn ñaây laø moät ñoaïn trong “Chaâu Xöông cöû thanh Long ñao”, trích trong taäp truyeän ngaén “Ñoàng queâ” cuûa Phi Vaân, moät caâu chuyeän noùi veà vieäc nhaäp xaùc, leân ñoàng cuûa nhöõng ngöôøi meâ tín dò ñoan. ÔÛ ñoù taùc giaû ñaõ söû duïng töø chuyeân moân nhaø ngheà cuûa hoï nhö sau: Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 117 “Nhöng moät thaùng sau, chuùng toâi ñaõ quen nöôùc quen caùi” vôùi xoùm raïch Coùc. Coùc ñaâu chaúng thaáy, chæ thaáy toaøn laø thaày Ruøa, thaày Phaùp, oâng Ñoàng, baø Coät, coâ Tö, coâ Hai, coâ Baûy. Caùc baïn ñöøng theâm: coâ Naêm Beán Tre, coâ Ba Caàn Thô… coi chöøng caùi caàn coå: maáy coå vaën hoïng thì khoâng kheùo phaûi toán moät con goûi… ÔÛ ñaây xaùc oâng (töùc Quan Coâng) laø ñöôïc nhieàu ngöôøi röôùc nhaát” (86,11). Töø con goûi phaûi ñöôïc chuù thích theâm laø con heo, theo ngoân ngöõ oâng cuûa oâng ñoàng baø coát (theo taøi lieäu ñaõ daãn). Moät laàn khaùc trong truyeän “Caâu caù” oâng ñaõ noùi veà kinh nghieäm cuûa ngöôøi daân veà vieäc caâu caù nhö sau: “Phaûi naêm côm baûy chaùo môùi roõ caù loùc coù taät aên “moài chaïy” baèng nhaùi soáng, caù treâ aên baõm baèng caù moài caét vaø hôi ngaàm” (86,93). “Moài caét” ñöôïc chuù thích laø moài baèng caù saëc raèng caét ra töøng mieáng. Coøn “moài chaïy” vaø “aên baõm” laø gì chuùng toâi khoâng ñöôïc hieåu. Coù theå noùi, maëc duø ñaõ vöôït qua loái vieát vaên, döïng truyeän cuõ kyõ hoài nhöõng naêm 1930 nhöng vieäc söû duïng ngoân ngöõ, caùch dieãn ñaït cuûa Phi Vaân vaãn coøn mang tính daân daõ. Maët khaùc oâng coøn söû duïng nhieàu tieáng loùng, nhieàu töø mang tính ñòa phöông khoù hieåu. Trong buoåi toïa ñaøm veà taäp truyeän ngaén “Nôï nöôùc maét” cuûa Trang Theá Hy, nhaø vaên Hoàng Dieäu nhaän xeùt: “Truyeän ngaén cuûa Trang Theá Hy giaøu loøng nhaân aùi. Vaên oâng hieän roõ baûn saéc cuûa moät vuøng ñaát, töø ngoân ngöõ ñòa phöông ñeán caûnh saéc thieân nhieân, caây coû vaø con ngöôøi ôû ñaáy. Nhöng ngoân ngöõ ñòa phöông maø khoâng caàn giaûi thích ngöôøi ñoïc Baéc boä vaãn coù theå hieåu vì chuùng ñöôïc nhaø vaên söû duïng moät caùch coù chöøng möïc, trong nhöõng vaên caûnh nhaát ñònh, khoâng laïm duïng. Thieân nhieân, caây coû, chim muoâng trong truyeän ngaén Trang Theá Hy deã laøm cho ngöôøi ñoïc nhôù ñeán hai nhaø vaên Nam boä: Sôn Nam, Ñoaøn Gioûi maëc duø ôû hai nhaø Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 118 vaên naøy ñaäm ñaëc hôn” (chuùng toâi xin ñöôïc pheùp nhaán maïnh) (62,5). Vaø cuõng khoâng rieâng gì Hoàng Dieäu, haàu heát caùc nhaø nghieân cöùu pheâ bình khi noùi veà Sôn Nam, veà Höông röøng Caø Mau ñeàu ñaùnh giaù cao vieäc söû duïng ngoân ngöõ Nam boä trong saùng taùc cuûa oâng. Nhö vaäy, moät laàn nöõa chuùng ta coù theå khaúng ñònh, Sôn Nam laø moät trong nhöõng nhaø vaên Nam boä söû duïng thaønh coâng nhaát ngoân ngöõ ñòa phöông trong quaù trình saùng taùc cuûa mình. Thaønh coâng naøy goùp phaàn laøm cho Höông röøng Caø Mau trôû neân ñaùng quí hôn trong kho taøng vaên hoïc mieàn Nam noùi rieâng vaø vaên hoïc nöôùc nhaø noùi chung. 3.3.2. Vaän duïng thaønh ngöõ Khaûo saùt maûng truyeän ngaén Sôn Nam giai ñoaïn 1954 – 1975 chuùng toâi nhaän thaáy taùc giaû ñaõ vaän duïng moät löôïng thaønh ngöõ töông ñoái lôùn. Döôùi ñaây chuùng toâi xin trình baøy baûng thoáng keâ soá löôïng thaønh ngöõ maø oâng ñaõ söû duïng trong ba taäp truyeän ngaén Höông röøng Caø Mau. Soá trang Soá thaønh ngöõ Tröôøng hôïp khaùc Toång soá laàn söû duïng Höông röøng Caø Mau 1 263 32 3 35 Höông röøng Caø Mau 2 318 89 6 95 Höông röøng Caø Mau 3 293 69 3 72 Toång coäng 874 190 12 202 (Baûng thoáng keâ chi tieát xin ñính keøm ôû phaàn phuï luïc) Qua baûng thoáng keâ treân, chuùng ta nhaän thaáy Sôn Nam ñaõ söû duïng khaù ñeàu ñaën soá thaønh ngöõ trong taùc phaåm cuûa mình. Nhieàu nhaát laø ôû Höông röøng Caø Mau taäp hai. Moät phaàn do soá trang cuûa taäp truyeän naøy daøy daën hôn so vôùi taäp Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 119 moät vaø ba nhöng ñieàu quan troïng hôn laø ôû Höông röøng Caø Mau taäp hai taùc giaû taäp trung xoay quanh nhöõng caâu chuyeän dieãn ra trong sinh hoaït ñôøi thöôøng. Phaàn lôùn ñoù laø nhöõng caâu chuyeän veà moái quan heä gia ñình, laøng xoùm neân ngoân ngöõ cuûa nhaân vaät thöôøng laø loái ví von so saùnh quen thuoäc maø oâng baø xöa hay duøng. Phaùt huy ñöôïc ñieàu ñoù, vaên chöông cuûa Sôn Nam trôû neân goïn gaøng, haøm suùc hôn. Nhieàu khi taùc giaû lieân keát cuøng moät luùc ba, boán thaønh ngöõ trong moät caâu vaên, trong moät lôøi noùi cuûa nhaân vaät. Chaúng haïn, trong Con Baûy ñöa ñoø, taùc giaû vieát: “öø, trôøi cao coù maét, Cao nhôn taéc höõu cao nhôn trò, Treøo cao teù naëng. Ngoù cao ñau oùt” (43,84). Boán laàn lieân tuïc trong lôøi noùi oâng ñaõ lieân keát giöõa thaønh ngöõ, tuïc ngöõ ñoàng nghóa ñeå nhaán maïnh vaán ñeà. Trong truyeän Caùi va li bí maät, taùc giaû cuõng ñaõ keát hôïp boán caâu thaønh ngöõ ñeå chæ thaùi ñoä chì chieát cuûa Hai Khoaùnh vôùi ngöôøi laï maët ngoaøi ñaûo. “Hai Khoaùnh coá che giaáu söï khinh bæ ñoái vôùi anh chaøng “ñaïi ca” nhoû nhen aáy. Nhöng gaây goã, giaûng luaân lí vôùi keû gieát ñaøn baø, gieát con nít laø ñieàu ngu xuaån, hôi ñaâu khaûy ñôøn vaøo tai traâu, muùc nöôùc ñoå laù moân. Phaûi töông keá töïu keá, aùp duïng trieät ñeå caâu quaân töû tham taøi, tieåu nhaân tham thöïc” (49,62). Coøn trong Ñôn Huøng Tín chaøo ñôøi, taùc giaû cuõng ñaõ boán laàn söû duïng thaønh ngöõ treân moät trang truyeän. Ñoù laø nhöõng thaønh ngöõ: “khoân nhaø daïi chôï”, “hoâ phong hoaùn voõ”, “lôõ cöôøi lôõ khoùc”, “ngaøy laønh hôn thaùng toát hôn” (49,188). Tuy nhieân trong quaù trình vaän duïng thaønh ngöõ, coù khi oâng giöõ nguyeân maãu nhöng cuõng coù khi oâng duøng laïi theo caùch rieâng cuûa mình, chaúng haïn nhö trong daãn chöùng vöøa neâu treân. Maët khaùc, coù nhieàu thaønh ngöõ mang daùng daáp phong caùch ngoân ngöõ Nam boä roõ neùt. Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 120 Ví duï: Trong Muøa len traâu, taùc giaû ñaõ vieát “taán thoaùi löôõng nan” thay vì “tieán thoaùi löôõng nan” (43,32). “Vaïn söï baèng an” thay vì “vaïn söï bình an” (43,185). Coøn trong Ñoàng thanh töông öùng taùc giaû duøng “tay laám chôn buøn” thay vì “chaân buøn” (49, 171). Ñoù laø thoùi quen “noùi traïi” duøng aâm “ô” thay cho aâm “a” cuûa ngöôøi daân Nam boä. Khoâng chæ trong thaønh ngöõ maø trong caâu noùi thoâng thöôøng taùc giaû cuõng hay vieát “nhôn maïng” thay vì “nhaân maïng” , “phuù quôùi” thay vì “phuù quí”. Thænh thoaûng oâng coøn ñeà caäp ñeán nhöõng caâu caùch ngoân, nhöõng caâu noùi cuûa nhaø nho, nhöõng baäc hieàn trieát ñeå dieãn giaûi cho vaán ñeà theâm sinh ñoäng (chuùng toâi taïm goïi ñoù laø nhöõng tröôøng hôïp khaùc khi khaûo saùt). Ñieån hình nhö trong Nhöùt phaù sôn laâm, ñeå dieãn taû tình hình khoù khaên trong ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân ôû xöù U Minh, Hai Côø Ñoû ñaõ “maïo muoäi” nhaéc laïi lôøi cuûa vua Gia Long thôøi taåu quoác ñeán xöù naøy nhö sau: Toâi noùi oâng Gia Long ngoùng voâ bôø, doøm daùo daùc caùi cuïm röøng cuûa tuïi mình ñöông ñöùng baây giôø. Roài oång day qua noùi vôùi ñình thaàn taû höõu: “Sôn baát cao, thuûy baát thaâm, phuø sa chi ñòa nhôn taùc baát thaønh tu huù giaû. Nhöùt phaù sôn laâm, nhì ñaâm haø baù, cao phi vieãn taåu giaû nan taøng ” Roài oâng noùi tieáp “caâu ñoù nguï yù veà ñòa lyù. Gia Long noùi xöù Nam kyø naøy khoâng coù nuùi cao, khoâng coù soâng saâu. Coøn ñaát phuø sa thì dôû quaù, voâ duïng. Ñeán noãi moùc ñaát leân naén con tu huù ñeå thoåi cuõng khoâng keâu. Ñoù laø “baát thaønh tu huù giaû”. Duy chæ coù hai ngheà phaù sôn laâm, ñaâm haø baù laø deã laøm aên. Nhöng löôùi trôøi loàng loäng khoâng ai chaïy khoûi: phaù röøng, chaøi caù khieán con ngöôøi phaûi ngheøo maït” (49, 242- 243). Töông töï nhö vaäy trong Ngöôøi baïn trieäu phuù Sôn Nam ñaõ dieãn ñaït taâm traïng phaân vaân nghó ngôïi cuûa mình tröôùc tin ñoàn anh baïn Moäc, ngöôøi maø anh Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 121 ñang quaù boä ñeán thaêm, truùng soá caëp nhö sau: “Baàn cö naùo thò voâ nhôn vaán, phuù taïi laâm sôn höõu khaùch taàm” (46, 62). Qua caùch noùi aáy taùc giaû coøn laøm cho chuùng ta hieåu theâm moät ñieàu ngöôøi Vieät ôû Nam boä laø duø laïc haäu queâ muøa nhöng hoï laø nhöõng ngöôøi am hieåu saùch thaùnh hieàn vaø laáy ñoù laøm toân chæ cho haønh ñoäng, toâi reøn nhaân caùch cuûa mình. Thaønh ngöõ, tuïc ngöõ, loái ví von so saùnh laø moät trong nhöõng yeáu toá laøm neân dieän maïo cuûa phong caùch khaåu ngöõ. Vôùi ñaëc tröng laø giaøu tính hình töôïng, mang tính khaùi quaùt khaù cao, phöông tieän ngoân ngöõ naøy trôû neân raát höõu duïng trong vieäc giuùp taùc giaû mieâu taû hieän thöïc cuoäc soáng sinh hoaït haøng ngaøy cuûa ngöôøi daân Nam boä. Thaønh ngöõ, tuïc ngöõ voán laø lôøi noùi cöûa mieäng cuûa nhaân daân. Hoï laø nhöõng ngöôøi saùng taùc neân caâu noùi aáy. Vieäc traû laïi ñuùng gioïng ñieäu cho nhöõng ngöôøi ñaõ laøm ra noù, phaùt huy maët tích cöïc cuûa noù trong töøng tröôøng hôïp laø moät thaønh coâng lôùn cuûa Sôn Nam trong vieäc söû duïng ngoân ngöõ Nam boä. Chính ñieàu ñoù laøm cho Höông röøng Caø Mau trôû neân gaàn guõi, haáp daãn vôùi nhieàu ñoái töôïng ñoäc giaû hôn. Maëc duø laáy khaåu ngöõ laøm phöông tieän bieåu ñaït chính trong taùc phaåm, töø ngoân ngöõ cuûa ngöôøi keå ñeán ngoân ngöõ cuûa nhaân vaät nhöng khoâng phaûi vì theá maø Sôn Nam ñöa ngoân ngöõ ñôøi thöôøng vaøo vaên hoïc moät caùch voâ toäi vaï, khoâng caân nhaéc. Trong nhieàu taùc phaåm cuûa oâng, thænh thoaûng chuùng ta cuõng coù theå baét gaëp nhöõng caâu vaên raát möôït maø, nhöõng ñoaïn vaên taû caûnh raát soáng ñoäng. Taát nhieân ñoù khoâng phaûi laø maïch chính trong saùng taùc cuûa Sôn Nam. Vaên chöông cuûa oâng vaãn mang caùi thaàn cuûa con ngöôøi Nam boä. Ñaây laø moät ñoaïn tieâu bieåu: “ … Taän döôùi ñaùy bieån, loaïi soø, loaïi oác, loaïi nhum ñang haù mieäng le löôõi, boø chaäm chaïp treân neàn ñaù tím noåi gaân vaøng, trong neàn ñaù vaøng noåi gaân traéêng. Hoaøng hoân traøn tôùi chính laø luùc caûnh vaät döôùi bieån ngôøi leân, boùng maây Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 122 phaûn chieáu laáp laùnh nhö gaám. Ñeâm veà, traêng moïc. Nôi thuûy cung roän ròp naøo keùm choán traàn gian! Töøng ñôït rong chìm löõng lôø môn trôùn, khoaùc theâm lôùp xieâm luïa moûng cho baày caù höôøng. Vaø muoân vì sao treân daõy ngaân haø sa xuoáng ñaäu laám taám khaép nhaùnh san hoâ traéng baïc” (43,12). Coøn ñaây laø ñoaïn taû caûnh trong truyeän Höông röøng: “Khaùch ñi ñöôøng ngôõ mình laïc loái trong hang, thöù hang thieân nhieân, baát taän. Coù tieáng vöôïn huù. Töø beân naøy, con vöôïn boàng con, naém sôïi daây rau caâu, laáy trôùn ñu mình sang nhaùnh ôû bôø beân kia ñeå haùi traùi vöøng. Traùi quaù chaùt, voû quaù daøy, vöôïn nhaên maët, böïc töùc neùm maïnh. Traùi vöøng sa vaøo giöõa löôùi nheän giaêng hôø, lô löûng. Löôùi rung rinh khoâng ñöùt haún; con nheän hoaûng hoát, thaû sôïi tô daøi sa xuoáng. Chôït thaáy maët nöôùc, noù toan ruùt trôû leân. Nhöõng treã quaù roài! Con caù boâng phoùng moû theo, taùp maïnh. Thaèng Kìm ngôõ ñoù laø con traên. Caù lôùn baèng caây coät nhaø, vaûy xanh vaûy traéng theâu töøng voøng ngôøi leân khaép thaân mình. No moài, caù laën saùt ñaùy, loäi nhanh. Baày caù con di chuyeån theo meï, haøng traêm con laám taám nhö raéc cöôøm ñaày maët nöôùc, maát daïng trong boùng maùt ñaèng kia. Bôø soâng im lìm, maët nöôùc thaån thôø traû laïi boùng daùng hieàn hoøa cuûa caây choài moïc saùt meù baõi: boâng vöøng buoâng thoûng xuoáng töøng xaâu chuoãi höôøng, chen laán, noái tieáp nhau nhö böùc maønh maønh. Nhaùnh vöøng khoâ caèn, laù vaøng ruïng nhö maát haún. Ñoâi ñoït non nhuù leân, moûng mòn, chöa nhuoám ñöôïc maøu xanh vì thieáu naéng; ôû xa, troâng nhö nhöõng caùnh böôùm khoång loà ñang phaäp phoàng, ngöùa ngaùy, chöa ñaäu yeân choã laø ñaõ muoán bay” (43,203-204). Coù leõ ñoù laø saûn phaåm cuûa moät nguoàn caûm höùng maõnh lieät, cuûa moät taâm hoàn vaên chöông bay boång voán coù cuûa moät nhaø vaên. Nhieàu ñoaïn coøn mang tính trieát lyù khaù saâu saéc. Chaúng haïn khi noùi veà taâm söï cuûa Con Baûy trong Con Baûy ñöa ñoø taùc giaû vieát “… Ngoài ñaây maø nhôù caùi thôøi xuaân xanh naêm naøo! Noù nhö chieác laù giaø ruïng, muïc naùt trôû veà loøng ñaát ñeå laøm phaân cho nhöõng caây tô khaùc ñaâm loäc naåy hoa. Noù nhö moät chieác xuoàng cuõ keùo Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 123 leân treân ñaát khoâ, phôi döôùi aùnh naéng gay gaét. Coøn ñaâu hôi gioù cuõ? Coøn ñaâu aùnh traêng xöa? Coøn ñaâu hôi thôû, coøn ñaâu daùng ngöôøi? Coøn ñaâu beán soâng nhaùnh baàn gie con ñoùm ñaäu?” (43, 93). Ñeå chæ söï thay ñoåi khoân löôøng cuûa taïo hoaù cuõng nhö leõ thònh suy ôû ñôøi, tröôùc hình aûnh xoùt xa cuûa Hoaøng Mai, taùc giaû vieát “Nhöng cô trôøi khoâng ai ngôø ñöôïc, traùnh ñöôïc. Maây ñeïp cuûa ñænh Ngöï Bình coù khi tan, nöôùc yeân laønh cuûa doøng Höông thöôøng bò gôïn nhöõng laøn soùng nhoû…” (43,197). Sôn Nam khoâng söû duïng nhieàu bieän phaùp ngheä thuaät, khoâng mieâu taû baèng nhöõng coâng thöùc öôùc leä saùo moøn maø ñi vaøo mieâu taû moät caùch chaân thöïc, sinh ñoäng cuoäc soáng, theá giôùi töï nhieân. Ñaëc bieät oâng ñaõ phaùt huy cao ñoä bieän phaùp so saùnh vaø loái söû duïng ngoân ngöõ mang tính taïo hình. Ñaây laø bieän phaùp oâng ñaõ söû duïng nhieàu nhaát trong quaù trình saùng taùc cuûa mình. Chính phöông phaùp naøy laøm cho vaên oâng trôû neân möôït maø hôn. Ñoâi luùc ñoïc vaên oâng chuùng ta nhö ñöôïc thöôûng thöùc moät cuoäc du ngoaïn thuù vò baèng theá giôùi ngheä thuaät ngoân töø. Khi noùi veà gioïng haùt cuûa Con Baûy trong Con Baûy ñöa ñoø taùc giaû vieát “Noù xa laï nhöng quen thaân, aám aùp. Khi caát leân thì noù cao hôn taàm bay boång cuûa con coø, con vaïc, cao vuùt taän maáy vì sao ñeâm laáp laùnh, gioïng aáy luùc buoâng traàm xuoáng thì nhö hôi gioù xao ñoäng caû doøng soâng, chuyeån rung maët nöôùc daãu khi thuyeàn ñaõ xa khuaát. Noù trôû thaønh lôùp muø söông môø aûo che laáp boùng daùng ngöôøi haùt. Khaùch ngaån ngô nhìn theo khoâng coøn thaáy gì nöõa, taâm trí baâng khuaâng giöõa caûnh soâng raïch aâm u vôùi nhaùnh baàn gie con ñoùm ñaäu saùng ngôøi” (43,80). Quaû laø moät kieåu so saùnh ñaày tính saùng taïo. Trong Caây hueâ xaø taùc giaû ñaõ ví “töøng chieác laù traâm bay laû taû nhö böôm böôùm moûi caùnh, ñaùp nheï xuoáng maët nöôùc töø trong ngoïn raïch troâi daøi ra” (43,47). ÔÛ Höông röøng taùc giaû ví “con raïch quaù nhoû, uoán ngoaèn ngoeøo nhö ruoät ngöïa noái lieàn qua nhöõng lung, baøo, troøn meùo meùo nhö maáy caùi bao töû, gan, laù laùch…” Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 124 (43,207). Taùc giaû ñaõ so saùnh hình aûnh nhöõng con saáu nhö “maáy caây khoâ troác goác noåi leành beành quay qua quay laïi nhö xaùc ngöôøi ruû toùc”(49,134). AÁn töôïng hôn nöõa laø hình aûnh ñaøn saáu giöõa röøng, taùc giaû mieâu taû “Saáu ôû giöõa röøng nhieàu nhö traùi muø u chín ruïng!… Saáu chen vaøo böùc tranh maøu xanh aáy nhöõng veät ñen chi chít: con thì naèm daøi nhö chieác xuoàng… con thì duøng hai chaân tröôùc maø vaïch saäy, ngoùng moû xeùo leân trôøi nhö hoïng suùng thaàn coâng ñaïi baùc…” (43,222). Trong Ngaøy möa ñaàu muøa taùc giaû ví “vieäc taûn cö trôû thaønh moät baøi thô eâm aùi, nheï nhaøng nhö ca dao” (46,120). Coøn khi mieâu taû con saáu löûa ôû Soâng Gaønh Haøo, Sôn Nam vieát: “Döôøng nhö vaät noï khoâng phaûi laø chieác xuoàng: khi thì noù thoái lui, caäp vaøo bôø, khi thì tieán tôùi, day ngang qua, chaäm chaïp. Khuùc caây chaêng? Thaây ma chaêng? Voâ lyù! Neáu vaäy thì noù theo nöôùc xuoâi maát daïng roài. Ñaèng naøy, noù töø töø troâi ngöôïc, chuù Tuù Ñöùc coá nhöôùng maét chaáp choaù nhö muoân ngaøn con ñom ñoùm ñaäu khít nhau. Vaø tröôùc muõi cuûa chieác xuoàng quaùi dò noï, hai tia saùng xanh ngôøi roïi tôùi nhö hai caùi ñeøn bin” (43,246). Loái so saùnh aáy laø keát quaû cuûa söï lieân töôûng nhaïy beùn, cuûa moät voán soáng, voán hieåu bieát phong phuù. Coù luùc söï dieãn taû cuûa oâng vöôït ra ngoaøi caâu chöõ vì söùc gôïi môû vaø khaû naêng khôi saâu cuûa noù. Loái so saùnh naøy giuùp chuùng ta caûm nhaän ñöôïc caûm xuùc doài daøo treân töøng trang vieát cuûa Sôn Nam, thaáy ñöôïc taám loøng yeâu thöông gaén boù cuûa oâng ñoái vôùi maûnh ñaát queâ höông. Toùm laïi, cuøng vôùi caùch thöùc xaây döïng nhaân vaät, vieäc söû duïng ngoân ngöõ Nam boä laø yeáu toá noåi baät laøm neân phong caùch truyeän ngaén Sôn Nam. Loái keå vaø taû cuûa oâng luoân taïo cho caâu chuyeän söï uyeån chuyeån, linh hoaït. Ñoâi luùc oâng ñaõ bieán mình thaønh nhaân vaät, noùi thay cho nhaân vaät. Ñoù laø phöông tieän ñeå oâng boäc loä tröïc tieáp caùi nhìn cuûa mình ñoái vôùi cuoäc soáng, nhaén gôûi taâm tö, tình caûm cuûa Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 125 mình ñoái vôùi ñoäc giaû maø khoâng phaûi qua moät trung gian naøo. OÂng ñaõ haáp daãn vaø thuyeát phuïc ngöôøi ñoïc bôûi chaát lieäu ngoân ngöõ ñoù. Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 126 KEÁT LUAÄN 1. Sôn Nam laø moät trong nhöõng nhaø vaên vieát nhieàu vaø vieát hay veà queâ höông ñaát nöôùc vaø con ngöôøi Nam boä. Ngoaøi nhöõng taùc phaåm ñöôïc giaûi thöôûng trong khaùng chieán choáng Phaùp nhö Taây ñaàu ñoû, Beân röøng Cuø Lao Dung, truyeän ngaén giai ñoaïn 1954 – 1975, ñaëc bieät laø boä ba Höông röøng Caø Mau, moät laàn nöõa ñaõ khaúng ñònh söï thaønh coâng cuûa oâng trong lónh vöïc saùng taùc vaên hoïc. Ngay töø nhöõng taùc phaåm ñaàu tay, Sôn Nam ñaõ theå hieän ñöôïc “caùi duyeân” cuûa mình trong caùch caûm vaø nghó veà maûnh ñaát vaø con ngöôøi Nam boä thôøi cha oâng ñi khai khaån. Ñoù cuõng chính laø nguoàn caûm höùng doài daøo vaø maõnh lieät nhaát trong cuoäc ñôøi saùng taùc cuûa oâng. Sôn Nam ñaõ döïng laïi nhöõng trang lòch söû baèng ngheä thuaät ngoân töø veà queâ höông ñaát nöôùc vaø con ngöôøi Nam boä töø nhöõng ngaøy coøn hoang sô, vaéng veû cho ñeán nhöõng ngaøy gaàn ñaây nhaát. Vieäc laøm ñoù khoâng phaûi chæ cuûa rieâng oâng, tuy nhieân trong caùi caëm cuïi, mieät maøi cuûa Sôn Nam chuùng ta nhaän ra moät con ngöôøi, moät taám loøng yeâu thöông, gaén boù tha thieát vôùi “queâ cha ñaát toå”. Truyeän ngaén cuûa oâng giai ñoaïn 1954 – 1975 ñaõ truyeàn laïi cho baïn ñoïc ñöông thôøi vaø cho theá heä ñi sau taám loøng ñoù. Ñaëc bieät trong nhöõng ngaøy mieàn Nam soáng döôùi goùt giaøy xaâm löôïc cuûa Myõ-Dieäm, tieáng noùi, taám loøng cuûa moät nhaø vaên nhö oâng trôû neân voâ cuøng yù nghóa. Noù taùc ñoäng lôùn ñeán taàng lôùp thanh nieân trí thöùc, vaø nhieàu taàng lôùp khaùc trong xaõ hoäi. Söï thaønh coâng ñoù ñaõ mang laïi cho oâng moät vò trí xöùng ñaùng khoâng chæ treân vaên ñaøn coâng khai Saøi Goøn nhöõng naêm choáng Myõ maø maõi ñeán ngaøy nay. Noùi ñeán vaên hoïc Nam boä ngöôøi ta khoâng theå khoâng noùi ñeán Sôn Nam vaø nhaéc ñeán nhaø vaên Sôn Nam laø ngöôøi ta nghó ñeán “ñoàng ñaát vaø con ngöôøi Nam boä”. Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 127 2. Soáng vaø vieát giöõa loøng Saøi Goøn trong nhöõng ngaøy daàu soâi löûa boûng, khoâng theå noùi heát nhöõng ñieàu muoán noùi, Sôn Nam ñaõ choïn cho mình moät kieåu vieát vaø oâng ñaõ thaønh coâng vôùi söï choïn löïa ñoù. Nhöõng caâu chuyeän thuoäc loaïi “ñoàng queâ” cuûa oâng laø moät kieåu ñeå oâng coù theå traùnh ñöôïc söï kieåm duyeät gaét gao cuûa chính quyeàn Saøi Goøn. Coù theå ví Höông röøng Caø Mau nhö moät boä phim quay laïi toaøn caûnh vaø caän caûnh vuøng soâng nöôùc ñoàng baèng soâng Cöûu Long hoài maáy möôi naêm veà tröôùc. Döôøng nhö Sôn Nam ñaõ khoâng boû soùt moät hình aûnh naøo cuûa nôi naøy. Töø nhöõng caùnh röøng bao la, baït ngaøn ñeán nhöõng caùnh ñoàng coø bay thaúng caùnh, nhöõng bieån nöôùc meânh moâng; töø söï döõ doäi, khaéc nghieät cuûa thieân nhieân ñeán nhöõng thích thuù say meâ, nhöõng haáp daãn, cuoán huùt cuûa nôi naøy ñeàu ñöôïc Sôn Nam thaâu toùm troïn veïn vaøo trong trang vieát cuûa mình. 3. Sôn Nam laø moät nhaø vaên giaøu loøng yeâu nöôùc, oâng yeâu maûnh ñaát queâ höông nôi cuoái trôøi cuûa Toå quoác vaø luoân töï haøo veà truyeàn thoáng baát khuaát cuûa cha oâng. Nhaéc laïi quaù khöù, Sôn Nam ñaõ döïng laïi böùc chaân dung cuûa nhöõng con ngöôøi nôi ñaàu soùng ngoïn gioù aáy. Nhöõng con ngöôøi baát chaáp khoù khaên gian khoå, saün saøng ñoái ñaàu vôùi nhöõng thöû thaùch khaéc nghieät cuûa thieân nhieân. OÂng ñaõ laøm cho chuùng ta coù dòp soáng laïi nhöõng phuùt giaây haøo huøng cuûa cha oâng trong nhöõng ngaøy ñuoåi saáu ñaùnh coïp, tranh giaønh töøng thöûa ñaát ñeå canh taùc, ñeå môû laøng laäp aáp cho chuùng ta coù ñöôïc ngaøy hoâm nay. Qua Höông röøng Caø Mau Sôn Nam coøn giuùp chuùng ta thaáy ñöôïc truyeàn thoáng baát khuaát cuûa con ngöôøi Nam boä trong ñaáu tranh choáng giaëc ngoaïi xaâm. Khoâng coù ñieàu kieän ñeå veõ laïi hình aûnh cuûa nhöõng ngöôøi anh huøng xoâng pha ngoaøi traän maïc, Sôn Nam ñaõ len loûi vaøo trong cuoäc soáng thöôøng nhaät cuûa ngöôøi daân nôi ñaây, thoâng qua nhöõng yù nghó, vieäc laøm töôûng chöøng raát voâ tö cuûa hoï, Sôn Nam ñaõ nhaän ra veû ñeïp tieàm aån trong moãi con ngöôøi aáy. Ñoái vôùi hoï, vuøng ñaát môùi laø nôi ñaõ thaám ñaãm moà hoâi, nöôùc maét vaø maùu Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 128 xöông cuûa nhöõng baäc tieàn nhaân. Vì vaäy hoï phaûi soáng, chieán ñaáu vaø baûo veä ñeán cuøng vuøng ñaát thieâng aáy, baát chaáp moïi keû thuø. Ca ngôïi nhöõng phaåm chaát toát ñeïp, ca ngôïi truyeàn thoáng baát khuaát cuûa oâng cha mình, Sôn Nam cuõng nghieâm khaéc leân aùn nhöõng thoùi hö, taät xaáu cuûa con ngöôøi, nhöõng keû vì tieàn ñi ngöôïc laïi lôïi ích cuûa ñoàng baøo. OÂng ñaõ vaïch traàn toäi aùc cuûa boïn thöïc daân cöôùp nöôùc vaø nhöõng keû baùn nöôùc. Taát nhieân ñoù laø caâu chuyeän cuûa nhöõng ngaøy choáng Phaùp. Caùi hay vaø ñoäc ñaùo cuûa Sôn Nam cuõng chính laø choã ñoù. 4. Trong nhaø vaên Sôn Nam coù söï keát tinh cuûa moät nhaø Nam boä hoïc, Vaên hoaù hoïc. Nhaø nghieân cöùu Hoaøi Anh ñaõ goïi oâng laø “moät thoå coâng Nam boä”. OÂng laø moät trong nhöõng ngöôøi heát loøng yeâu quí, traân troïng “neáp nhaø”, “neát ngöôøi”, do vaäy nhöõng trang vieát cuûa oâng thaém ñöôïm nghóa tình. Qua taùc phaåm, qua nhöõng yù nghó vaø vieäc laøm cuûa nhaân vaät, ta coù theå deã daøng baét gaëp moät Sôn Nam saâu saéc trong töøng caâu chöõ. Trong töøng caâu chuyeän cuûa mình bao giôø Sôn Nam cuõng nguï yù möôïn xa ñeå noùi gaàn, möôïn nhöõng chuyeän töôûng chöøng raát cuõ ñeå nhaéc nhôû, thöùc tænh moïi ngöôøi. 5. Veà phöông dieän ngheä thuaät, coù theå noùi, vöôït leân treân nhieàu nhaø vaên Nam boä khaùc, Sôn Nam ñaõ trôû thaønh nhaø vaên gaàn guõi, gaén boù, quen thuoäc vôùi ngöôøi daân Nam boä. Bôûi leõ nhaân vaät cuûa oâng laø nhöõng con ngöôøi tính khí boäc tröïc, thaúng thaén pha chuùt khí khaùi ngang taøng, mieäng noùi tay laøm ñuùng nhö baûn chaát cuûa ngöôøi daân nôi naøy. OÂng ñaõ khaéc hoaï tính caùch nhaân vaät thoâng qua thaùi ñoä, suy nghó vaø haønh ñoäng maø khoâng chuù troïng ñeán vieäc mieâu taû ngoaïi hình. Maët khaùc, Sôn Nam raát kheùo leùo trong vieäc xaây döïng coát truyeän vaø keát caáu taùc phaåm. Töø nhöõng caâu chuyeän bình thöôøng, ñôn giaûn oâng ñaõ saép xeáp nhöõng tình tieát, choïn loïc nhöõng hình aûnh “bieát noùi” ñeå laøm môùi, taïo söï sinh ñoäng, haáp daãn cho caâu chuyeän. Giaù trò cuûa truyeän ngaén Sôn Nam ñoïng laïi trong Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 129 nhöõng chi tieát aáy. So vôùi nhöõng nhaø vaên Nam boä khaùc, truyeän cuûa Sôn Nam coù dung löôïng vöøa phaûi, trung bình 13 trang/ truyeän. Coù theå ñoïc moät maïch laø xong, theá nhöng gaáp saùch laïi roài coù leõ ngöôøi ñoïc vaãn coøn muoán suy gaãm nhieàu ñieàu trong ñoù. Vaên cuûa Sôn Nam theå hieän roõ baûn saéc cuûa moät vuøng ñaát, töø phong caûnh thieân nhieân ñeán con ngöôøi ôû ñaáy. OÂng ñaõ söû duïng ngoân ngöõ ñòa phöông Nam boä maø khoâng caàn giaûi thích, ngöôøi ñoïc moïi mieàn vaãn coù theå hieåu. Ñoù laø vì chuùng ñöôïc söû duïng moät caùch coù chöøng möïc, khoâng laïm duïng. OÂng coù loái vieát töï nhieân, vieát nhö noùi. Töï nhieân pha moät chuùt ngang taøng, hoùm hænh, ñoù laø caùi duyeân cuûa ngöôøi Nam boä vaø cuõng laø caùi duyeân rieâng cuûa nhaø vaên Sôn Nam. Vaên cuûa oâng cuõng nhö cuoäc ñôøi oâng, chaân chaát, moäc mac, ñôn sô nhöng ñaäm ñaø vaø coù söùc cuoán huùt ñoái vôùi ngöôøi ñoïc. 6. “Thôøi gian laø söï saøng loïc maø cuoán saùch naøo cuõng phaûi phôi mình ra tröôùc naéng gioù. Nöôùc laõ seõ bay ñi, chæ muoái maën môùi keát tinh laïi” (Traàn Ñaêng Khoa), Höông röøng Caø Mau cuûa Sôn Nam laø moät thöù muoái ñaõ ñöôïc keát tinh. Keå töø luùc noù ra ñôøi cho ñeán nay, thôøi gian khoâng quaù daøi nhöng cuõng khoâng phaûi laø ngaén nguûi ñeå chuùng ta ñaùnh giaù. Vöôït qua khuoân khoå cuûa moät taùc phaåm vaên hoïc, Höông röøng Caø Mau ñaõ trôû thaønh moät taøi lieäu quyù giaù cho taát caû nhöõng ai muoán tìm hieåu veà coäi nguoàn cuûa daân toäc, ñaëc bieät ñoái vôùi ngöôøi Vieät ôû Nam boä. Coù ngöôøi ñaõ ví Höông röøng Caø Mau laø moät “kì thö”, keå töø khi ra ñôøi cho ñeán nay noù ñöôïc taùi baûn haøng chuïc laàn. Ngaøy nay ñaát nöôùc chuùng ta ñang tieán böôùc treân con ñöôøng coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù, ñieàu ñoù khoâng coù nghóa laø chuùng ta ñöôïc pheùp queân ñi coäi nguoàn cuûa daân toäc. Traùi laïi, trong thôøi buoåi môû cöûa giao löu vaên hoaù nhö hieän nay, vieäc giöõ gìn baûn saéc vaên hoaù daân toäc laø moät vaán ñeà caàn thieát vaø quan troïng. Trôû veà vôùi coäi nguoàn cuûa daân toäc laø moät chuû tröông lôùn cuûa Ñaûng vaø nhaân Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 130 daân ta. Treân tinh thaàn aáy, truyeän ngaén cuûa Sôn Nam, ñaëc bieät laø Höông röøng Caø Mau laïi caøng coù yù nghóa hôn. Nhaø vaên lôùn laø moät nhaø vaên coù taøi naêng, ñoùng goùp cho neàn vaên hoïc nöôùc nhaø nhöõng taùc phaåm vaên hoïc coù giaù trò, coù söùc soáng laâu beàn. Vôùi Sôn Nam, Höông röøng Caø Mau laø moät chöùng minh thö ñeå oâng coù ñöôïc moät choã ñöùng xöùng ñaùng trong “laøng vaên Nam boä” cuõng nhö cuûa neàn vaên hoïc nöôùc nhaø. Vôùi mong muoán ñöôïc goùp phaàn tìm hieåu nhöõng ñaëc ñieåm cuûa truyeän ngaén Sôn Nam giai ñoaïn 1954 – 1975, chuùng toâi daõ maïnh daïn ñi vaøo vuøng ñaát “chöa ñöôïc khai phaù” nhaèm khaúng ñònh giaù trò tieáng noùi yeâu nöôùc cuûa Sôn Nam trong doøng vaên hoïc ñoâ thò mieàn Nam giai ñoaïn 1954-1975. Duø chöa ñaày ñu,û nhöng chuùng toâi hi voïng luaän vaên seõ goùp moät phaàn nhoû trong vieäc tìm hieåu söï nghieäp vaên chöông cuûa Sôn Nam, moät trong nhöõng caây buùt tieâu bieåu cuûa mieàn Nam toå quoác. Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 131 THÖ MUÏC THAM KHAÛO 1. Hoaøi Anh (2001), Chaân dung vaên hoïc, NXB Hoäi Nhaø vaên, Haø Noäi 2. Hoaøi Anh (1999), Sôn Nam: Nhaø vaên thoå coâng Nam boä, Vaên ngheä 06.11, Haø Noäi. 3. Laïi Nguyeân AÂn (1999), 150 Thuaät ngöõ vaên hoïc, NXB Ñaïi Hoïc Quoác Gia, Haø Noäi. 4. Laïi Nguyeân AÂn (Söu taàm &bieân soaïn) (2002), Leâ Thanh - nghieân cöùu vaø pheâ bình vaên hoïc, NXB Hoäi nhaø vaên, Haø Noäi. 5. Traàn Hoaø Bình - Leâ Duy - Vaên Giaù (1999), Bình vaên, NXB Giaùo duïc, Haø Noäi. 6. Nam Chi (1996), Ngöôøi noâng daân trong truyeän ngaén mieàn Nam, Taïp chí Vaên hoïc soá 3. 7. Nguyeãn Ñình Chuù -Nguyeãn Ñaêng Maïnh - Nguyeân An (1992), Taùc giaû vaên hoïc Vieät Nam, taäp 2, NXB Giaùo duïc, TpHCM. 8. Traàn Troïng Ñaêng Ñaøn (1988), Vaên hoïc thöïc daân môùi Myõ ôû mieàn Nam nhöõng naêm 1954 – 1975, NXB Söï thaät, Haø Noäi. 9. Traàn Troïng Ñaêng Ñaøn (1981), “Vaên hoaù”, “Vaên ngheä” thöïc daân môùi taïi mieàn Nam töø 1954 ñeán 1975 nhìn xuyeân qua moät soá ñöôøng loái, chính saùch aâm möu, thuû ñoaïn cuûa Myõ nguïy, Vaên ngheä (166) 27/03, Haø Noäi. 10. Traàn Troïng Ñaêng Ñaøn (1981), “Vaên hoaù”, “Vaên ngheä” thöïc daân môùi taïi mieàn Nam töø 1954 ñeán 1975 nhìn xuyeân qua moät soá ñöôøng loái, chính saùch aâm möu, thuû ñoaïn cuûa Myõ nguïy, Vaên ngheä (169) 17/04, Haø Noäi. 11. Traàn Troïng Ñaêng Ñaøn (1981), “Vaên hoaù”, “Vaên ngheä” thöïc daân môùi taïi mieàn Nam töø 1954 ñeán 1975 nhìn xuyeân qua moät soá ñöôøng loái, chính saùch aâm möu, thuû ñoaïn cuûa Myõ nguïy, Vaên ngheä (176) 12/06, Haø Noäi. 12. Traàn Baïch Ñaèng (1987), Ñeå tieán tôùi coù ñöôïc moät neàn vaên hoïc ngang taàm Thaønh phoá trung taâm, Vaên ngheä TPHCM (507) 20/11, TpHCM. 13. Haø Minh Ñöùc (Chuû bieân) (2002), Lyù luaän vaên hoïc, NXB Giaùo duïc, Haø Noäi. 14. Baûo Ñònh Giang (1960), Vaøi neùt veà vaên ngheä Nam Boä döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng, Vaên ngheä (75) 01/01, Haø Noäi. Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 132 15. Traàn Vaên Giaøu – Traàn Baïch Ñaèng (chuû bieân) (1998), Ñòa chí vaên hoaù Thaønh phoá Hoà Chí Minh, Taäp 2, NXB Tp HCM. 16. Ñoaøn Gioûi (2000), Ñaát röøng Phöông Nam, NXB Vaên hoùa thoâng tin, Haø Noäi. 17. Ñoaøn Gioûi (88), Röøng ñeâm xaøo xaïc, Vaên ngheä TPHCM (306) 9/12,TpHCM. 18. Nguyeãn Vaên Haïnh (1973), Nghó veà caùch duøng töø ñòa phöông trong moät soá taùc phaåm vaên ngheä ôû vuøng giaûi phoùng mieàn Nam Vieät Nam, Vaên hoïc (505) 06/07, Haø Noäi. 19. Nguyeãn Vaên Haïnh – Huyønh Nhö Phöông (1995), Lyù luaän vaên hoïc, vaán ñeà vaø suy nghó, NXB Giaùo duïc, Haø Noäi. 20. Vuõ Haïnh (1975), Maáy suy nghó veà Vaên hoïc yeâu nöôùc vaø tieán boä trong loøng thaønh thò mieàn Nam tröôùc ñaây, Vaên ngheä 23/08, Haø Noäi. 21. Nguyeãn ngoïc Hieáu (1988), Hoà Bieåu Chaùnh trong vaên maïch phía Nam, xeùt ôû khía caïnh theå hieän tính caùch vaø con ngöôøi Nam boä, Vaên Ngheä (651) 2/12 Tp Hoà Chí Minh 22. Nguyeãn Thaùi Hoaø (2000), Nhöõng vaán ñeà thi phaùp cuûa truyeän, NXB Giaùo duïc, Haø Noäi. 23. Toâ Hoaøi (1977), Soå tay vieát vaên, NXB Taùc Phaåm Môùi. Haø Noäi 24. Nguyeãn Khueâ (1998), Chaân dung Hoà Bieåu Chaùnh, NXB TpHCM. 25. M.B.Khrapchenco (1978), Caù tính saùng taïo cuûa nhaø vaên vaø söï phaùt trieån cuûa vaên hoïc, NXB Taùc phaåm môùi, Haø Noäi. 26. M.B.Khrapchencoâ (1985), Saùng taïo ngheä thuaät, hieän thöïc con ngöôøi, NXB Khoa hoïc xaõ hoäi, Haø Noäi. 27. Hoaøng Laâm (1991), Troø chuyeän vôùi nhaø vaên Sôn Nam, Vaên ngheä 16/02, Haø Noäi. 28. Ngoâ Ngoïc Nguõ Long (1999), Nhaø vaên Sôn Nam moät thuôû vôùi Höông röøng U Minh, Baùo Saøi Goøn giaûi phoùng 02/01. 29. Hoaøng Nhö Mai (chuû bieân) (1992), Vaên hoïc 12, Taäp 1, NXB Giaùo duïc, TpHCM. 30. Hoaøng Nhö Mai (chuû bieân) (1998), Vaên 12, Taäp 1, NXB Giaùo duïc, TpHCM. 31. Hoaøng Nhö Mai (chuû bieân) (2000), Vaên hoïc 12 phaàn VH VN, NXB Giaùo duïc, TpHCM. Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 133 32. Nguyeãn Ñaêng Maïnh (chuû bieân) (1992), Vaên 12 phaàn VH VN, NXB Giaùo duïc, Haø Noäi. 33. Nguyeãn Ñaêng Maïnh (chuû bieân) (1995), Vaên 12, Taäp 1, Ban KHXH, NXB Giaùo duïc, Haø Noäi. 34. Nguyeãn Ñaêng Maïnh (chuû bieân) (1995), Vaên hoïc 11, Taäp 1, Ban KHTN - KHTN-KT, NXB Giaùo duïc, Haø Noäi. 35. Nguyeãn Ñaêng Maïnh (2002), Con ñöôøng ñi vaøo theá giôùi ngheä thuaät cuûa nhaø thô, NXB Vaên hoïc, Haø Noäi. 36. Sôn Nam (1967), Noùi veà mieàn Nam, NXB Laù Boái, Saøi Goøn. 37. Sôn Nam(1968), Xoùm Baøu Laùng, NXB Gaùi Ñeïp. 38. Sôn Nam (1971), Ngöôøi baïn trieäu phuù, NXB Khai Trí, Saøi Goøn. 39. Sôn Nam (1984), Ñaát Gia Ñònh Xöa, NXB TpHCM. 40. Sôn Nam (1986), Höông röøng Caø Mau, taäp 1, NXB Treû, TpHCM (lôøi giôùi thieäu). 41. Sôn Nam (1988), Tuïc leä aên troäm, NXB Toång hôïp Kieân Giang 42. Sôn Nam (1992), Vaên minh mieät vöôøn, NXB Vaên hoùa, Tp.Hoà Chí Minh. 43. Sôn Nam (1993), Höông röøng Caø Mau, taäp 1, NXB Treû, TpHCM. 44. Sôn Nam (1994), Lòch söû khaån hoang mieàn Nam, NXB Vaên ngheä TpHCM 45. Sôn Nam (1995), Bieån coû mieàn Taây, NXB Vaên hoïc, TpHCM. 46. Sôn Nam (1999), Höông röøng Caø Mau, taäp 3, NXB Treû, TpHCM. 47. Sôn Nam(2000), Moät Maûnh tình rieâng, Buùt kyù, NXB Vaên ngheä TpHCM. 48. Sôn Nam (2000), 26 truyeän ngaén cuûa Sôn Nam, NXB Vaên ngheä, TpHCM. 49. Sôn Nam (2001), Höông röøng Caø Mau, taäp 2, NXB Treû, TpHCM. 50. Sôn Nam (2001), Chim Quyeân xuoáng ñaát, Tieåu thuyeát, NXB Treû Tp HCM. 51. Sôn Nam (2002), Hoài kyù Sôn Nam, taäp 1, NXB Treû, TpHCM. 52. Sôn Nam (2002), Hoài kyù Sôn Nam, taäp 2, NXB Treû, TpHCM. 53. Sôn Nam (2002), Sôn Nam daïo chôi tuoåi giaø, NXB Treû TpHCM. 54. Thuyù Nga (1996), Caøng lôùn tuoåi caøng sôï vieát, Baùo Tuoåi Treû (soá 8) 02/01. 55. Phuøng Quyù Nhaâm (1991), Thaåm ñònh vaên hoïc, NXB Vaên ngheä Tp HCM. 56. Phuøng Quyù Nhaâm – Laâm Vinh (1994), Tieáp caän vaên hoïc, ÑHSP Tp HCM. Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 134 57. Vöông Trí Nhaøn (2001), Soå tay truyeän ngaén, NXB vaên ngheä Tp HCM, Tp HCM. 58. Buøi Maïnh Nhò (1980), Hoø Nam boä vaø cuoäc soáng ngöôøi daân ôû phöông Nam Toå quoác, Vaên ngheä TPHCM (133) 08/08. 59. Nhieàu taùc giaû (1984), Töø ñieån vaên hoïc, NXB Khoa hoïc xaõ hoäi, Haø Noäi. 60. Nhieàu taùc giaû (1986), Lyù luaän vaên hoïc, Taäp 1, NXB Giaùo Duïc, Haø Noäi. 61. Nhieàu taùc giaû (1999), Nhaø vaên Vieät Nam hieän ñaïi (taäp 8) NXB Hoäi nhaø vaên. 62. Nhoùm phoùng vieân (2002), Toaï ñaøm veà taäp truyeän ngaén Nôï nöôùc maét cuûa Trang Theá Hy, Vaên ngheä Thaønh phoá (22) 01/06. 63. Huyønh Nhö Phöông (1994), Nhöõng tín hieäu môùi, NXB Hoäi nhaø vaên, TP. HCM. 64. Löõ Phöông (1974), Vaên hoïc ngheä thuaät caùc thaønh thò mieàn Nam vaø con ñöôøng phaùt trieån cuûa noù, Vaên ngheä (553) 07/06, Haø Noäi. 65. Löõ Phöông (1974),Vaên hoïc ngheä thuaät caùc thaønh thò mieàn Nam vaø con ñöôøng phaùt trieån cuûa noù,Vaên ngheä (554) 14/06. 66. Löõ Phöông (1974), Vaên hoïc ngheä thuaät caùc thaønh thò mieàn Nam vaø con ñöôøng phaùt trieån cuûa noù, Vaên ngheä (555) 14/06. 67. Thaïch Phöông (1972), Vaên hoïc hieän thöïc vaø tieán boä döôùi söï thoáng trò taøn baïo cuûa Myõ – Nguïy ôû mieàn Nam, Taïp chí Vaên hoïc soá 1, Haø Noäi. 68. Thaïch Phöông - Hoà Leâ (1992), Vaên hoaù daân gian ngöôøi Vieät ôû Nam boä, NXB KHXH, Haø Noäi. 69. M. Pospelov (chuû bieân) (1985), Daãn luaän nghieân cöùu vaên hoïc, NXB Giaùo duïc, Haø Noäi. 70. Phan Quang (1985), Ñoàng baèng soâng Cöûu Long, NXB Cöûu Long, NXB Muõi Caø Mau. 71. Traàn Quang (1965), Con ngöôøi mieàn Nam, Taïp chí Vaên hoïc soá 4, Haø Noäi. 72. Vuõ Tieán Quyønh (bieân soaïn) (1994), Pheâ bình lí luaän vaên hoïc (Anh Ñöùc, Nguyeãn Quang Saùng, Nguyeân Ngoïc, Ñoaøn Gioûi), NXB Vaên ngheä Tp HCM. 73. Vuõ Tieán Quyønh (bieân soaïn) (1994), Pheâ bình lí luaän vaên hoïc (Anh Ñöùc, Nguyeãn Quang Saùng, Sôn Nam, NXB Vaên ngheä Tp HCM, TpHCM. 74. Traàn Ñình Söû (1993), Moät soá vaán ñeà thi phaùp hoïc hieän ñaïi, Vuï Giaùo vieân. Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 135 75. Traàn Ñình Söû - Leâ Baù Haùn (1992), Töø ñieån thuaät ngöõ vaên hoïc, NXB Giaùo duïc, Haø Noäi. 76. Traàn Höõu Taù (1988), Vaên hoïc Vieät Nam giai ñoaïn 1945 – 1975, NXB Giaùo duïc, HN 77. Traàn Höõu Taù (1985), Tö lieäu truyeän kyù Vieät Nam 1955 – 1975, Taäp 2, NXB Giaùo duïc, HN 78. Traàn Höõu Taù (2001), Nhìn laïi moät chaëng ñöôøng vaên hoïc, NXB TpHCM. 79. Ngoâ Khaéc Taøi (1999), Nhaø vaên Sôn Nam: “Haõy taäp ñoïc nhöõng trang ñôøi”, Vaên ngheä (33) 14/08, Haø Noäi. 80. Buøi Vieät Thaéng (2000), Truyeän ngaén nhöõng vaán ñeà lyù thuyeát vaø thöïc tieãn theå loaïi, NXB ÑHQG, Haø Noäi. 81. Nguyeãn Q. Thaéng (2001), Tuyeån taäp Bình Nguyeân Loäc, Taäp 1, NXB Vaên hoïc, TpHCM. 82. Nguyeãn Phöông Thaûo (1994), Vaên hoaù daân gian Nam Boä - Nhöõng phaùc thaûo, NXB Giaùo duïc, Haø Noäi. 83. Nguyeãn Thi (1974), Truyeän vaø kyù cuûa Nguyeãn Thi, NXB Giaûi phoùng. 84. Nguyeãn Tí (/2002), Nhaø vaên Sôn Nam – coâ ñôn trong haïnh phuùc, Vaên ngheä 16/03, Haø Noäi. 85. Leâ Ngoïc Traø (1990), Lyù luaän vaø vaên hoïc, NXB Treû, Tp HCM. 86. Phi Vaân (2003), Ñoàng Queâ, NXB Vaên hoïc, TpHCM. 87. Nguyeãn Vaên Xuaân (2002), Tuyeãn taäp Nguyeãn Vaên Xuaân, NXB Ñaø Naüng. Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 136 PHUÏ LUÏC 1 BAØI THÔ THAY LÔØI TÖÏA Trong khoùi soùng meânh moâng, Coù boùng ngöôøi voâ danh Töø beân naøy soâng Tieàn Qua beân kia soâng Haäu Mang theo chieác ñoäc huyeàn Ñieäu thô Luïc Vaân Tieân Vôùi caâu chöõ: Kieán nghóa baát vi voâ doõng giaû, Tôùi Caø Mau-Raïch Giaù Caát choøi, ñoát löûa giöõa röøng thieâng… Muoãi, vaét nhieàu hôn coû, Chöôùng khí muø nhö söông. Thaân khoâng laø lính thuù Sao khoâng veà coá höông? Chieàu chieàu nghe vöôïn huù, Hoa laù ruïng, buoàn buoàn. **** Tieãn ñöa veà cöûa bieån Nhöõng gioït nöôùc lìa nguoàn, Ñoâi taâm hoàn coâ tòch Nghe laéng saàu coâ thoân Döôùi trôøi maây heo huùt… Hôi voïng coå nöông bôø tre bay vuùt Ñieäu hoø… ô theo nöôùc chaûy, chan hoaø. Naêm thaùng ñaõ troâi qua Ray röùc maõi ñôøi ta Naéng möa mieàn coá thoå Phong söông maáy ñoä qua ñöôøng phoá, Haït buïi nghieâng mình nhôù ñaát queâ. Sôn Nam Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 137 PHUÏ LUÏC 2 VEØ TAØ LÔN (Trích trong truyeän ngaén Thô nuùi Taø Lôn, Höông röøng Caø Mau taäp 2) Taø Lôn xöù naøy con taïm ôû Laøm löôùi chaøy ngaøy thaùng naùu nöông Göûi thô veà cho cha meï toû töôøng, Cuøng huynh ñeä ñaëng cho haõm yù. Keå töø thuôû boân trình vaïn lyù, Ñeán baây giôø hôn baûy thaùng dö. Nghieâng mình naèm nhôù tôùi maãu töø, Ngoài chôø daäy ruoät taèm quaën thaét. Nhôù huynh ñeä luïy tuoân nöôùc maét, Cam phaän em ruoät thaét töøng hoài. Vaän baát teà neân phaûi noåi troâi. Thôøi baát ñaït neân con con xa xöù. … Xöù laï luøng con coù moät mình, Côn nguy hieåm laáy ai phoø trôï. Bôûi thieáu thoán bao nhieâu ñoàng nôï, Nay thaân con phaûi chòu hoaønh haønh… … Vieäc aên ôû nhieàu noåi ñaéng cay, Vaùi trôøi phaät xin veà queâ cuõ. Xöù hieåm ñòa chim keâu vöôïn huù, Deá ngaâm saàu nhieàu noãi ña ñoan. Ngoù döôùi soâng con caù maäp loäi dö ngaøn, Nhìn treân suoái saáu naèm nhö traêm khuùc. … Nay con tôùi nguoàn cay nöôùc ñuïc, Loaïi thuù caàm troâng thaáy chænh gheâ. Gioáng chaèng tinh lai vaõng döïa xoù heø. Con gaáu ngöïa tôùi lui gaàn xoù vaùch. Baày choàn caùo ñua nhau luùc nhuùc, Luõ heo röøng chaïy giôõn baùt loaïn thieân. Treân choùt nuùi, nai ñi noái goùt, Caëp giaû nhaân keâu tieáng raûnh vang. Ngoù sau löng, con kyø laân maët ñoû nhö vaøng, Nhìn phía tröôùc, oâng voi ñen huyeàn nhö hoå. Höôùng ñoâng baéc, con coâng nhö toá hoä, Coõi taây nam, gaø röøng gaùy où o… Sôn Nam Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 138 PHUÏ LUÏC 3 Thaønh ngöõ trong Höông röøng Caø Mau Höông röøng Caø Mau 1 1. Haûi giaùc thieân nhai 2. Nhaø xeït ñoâng ngheït daân ngheøo 3. Gan maät cuøng mình 4. Cheùm ruoài ai duïng göôm vaøng laøm chi 5. Thöïc loäc chi theâ 6. Sanh baát phuøng thôøi 7. Mai danh aån tích 8. Cao nhôn taéc höõu cao nhôn trò 9. Treøo cao teù naëng 10. Ngoù cao ñao oùt 11. Chí trai boán bieån laø nhaø 12. Traêng trong gioù maùt 13. Moân ñaêng hoä ñoái 14. Treo boâng keát nuoät. 15. Ñöùa aên thoâi noâi, ñöùa loâi ñaày thaùng 16. Meï troøn con vuoâng 17. Tay laøm haøm nhai 18. Gaàn ñaát xa trôøi 19. Taán thoái löôõng nan 20. Nguõ hoà töù haûi giai huynh ñeä 21. Ngoài khoâng sanh baát thieän 22. Noùi möôøi tin moät 23. Choïn baïn maø chôi 24. Thoùi thöôøng gaàn möïc thì ñen 25. Nöôùc chaûy ñaù meàm 26. Sôïi daây cöa maõi cuõng ñöùt 27. Kieán tha laâu cuõng ñaày toå 28. Vaïn söï baèng an 29. Ngheøo raõ baønh toâ 30. AÅn só qui ñieàn 31. Ma ñöa loái, quæ daãn ñöôøng 32. Nuoâi quaân ba thaùng duïng quaân moät ngaøy Höông röøng Caø Mau 2 1. Gaùi ngoan laøm quan cho choàng 2. Thaét löng buoäc buïng 3. Ñaát baèng soùng daäy 4. Vaøng thieät khoâng sôï löûa 5. Laáy ñoäc tröø ñoäc 6. Taøn gia baïi saûn 7. Cheùm ruoài ai duïng göôm vaøng laøm chi 8. Cuøng ñöôøng cuøng xaù 9. Tanh rình tanh oùi 10. Lieân tu baát taän 11. Côm khoâng laønh canh chaúng ngoït 12. Ngoài leâ ñoâi maùch 13. Mai kia moát noï 14. Bieát cheát nhöng cuõng nhaøo voâ 15. Con chim gheùt nhau vì tieáng gaùy 16. Tieáng baát tieáng chì 17. Ñaïi phuù do thieân, tieåu phuù do caàn 18. Vieäc gì ñeán seõ ñeán 19. Mình ñoàng da saét 20. Coù tieáng maø khoâng coù mieáng 21. Giaû ñoø mua kheá baùn chanh 22. Laù thaém chæ hoàng 23. Thuoác daïy thaày, caây daïy thôï 24. Ñieäu hoå ly sôn (2laàn) 25. Khaûy ñôøn vaøo tai traâu Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 139 26. Nöôùc ñoå laù moân 27. Töông keá töïu keá 28. Quaân töû tham taøi, tieåu nhaân tham thöïc 29. Cao bay xa chaïy 30. Vong gia thaát theá 31. Tích thieän phuøng thieän 32. Hoaï voâ ñôn chí 33. Voi moät ngaø, heo moät nanh, ngöôøi moät maét ñeàu laø thöù döõ 34. Tu nhaân tích ñöùc 35. Tieàn maát taät coøn 36. Duïc toác baát ñaït 37. Tai nghe maét thaáy 38. Nöôùc maën ñoàng chua 39. Cao bay xa chaïy 40. Chim trôøi caù nöôùc 41. Sanh ngheà töû nghieäp 42. Treo boâng keát tuoäi(2laàn) 43. Ninh thoï töû baát ninh thoï nhuïc 44. Laáy ñoäc trò ñoäc 45. Tay laém chôn buøn 46. OÁm o gaày moøn 47. Taøi heøn ñöùc keùm 48. Caù gaëp nöôùc, roàng gaëp maây 49. Chia côm xeû aùo 50. Phaát côø gioáng troáng 51. Chieâu quaân maõi maõ 52. Ñieác con raùy 53. Khoân nhaø daïi chôï 54. Hoâ phong phaùn voû 55. Lôõ khoùc lôõ cöôøi 56. Ngaøy laønh hôn, thaùng toát hôn 57. Sanh sau ñeû muoän (2 laàn) 58. Tai vaùch maïch röøng 59. Ñaïp tuyeát taàm mai 60. Ngoïc laønh chôø ñôïi giaù cao 61. Giaù trong tuyeát saïch 62. Ñieäu hoå ly sôn 63. Ngöôøi ñôøi muoân söï cuûa chung Hôn nhau moät tieáng ahnh huøng maø thoâi 64. Ghen boùng ghen gioù 65. Ña möu tuùc trí 66. Thôøi theá taïo anh huøng 67. Ñöôïc kieän nhö soï traâu khoâ, thaát kieän nhö moà ma cheát 68. Coø bay thaéng caùnh 69. Thua me gôû baøi caøo 70. Neùm ñaù daáu tay 71. Song long thuû chaâu 72. Phong suy tròch lieãu 73. Löôõng xaø tranh lieãu 74. AÊn côm chuùa phaûi muùa toái ngaøy 75. Vai u thòt baép 76. Tình ngay lyù gian 77. Meøo maõ gaø ñoàng 78. Tang boàng hoà thæ 79. Lang bat kì hoà 80. Thuû khaåu nhö bình 81. Theà non heïn bieån 82. Maéng choù maéng meøo 83. Ngaøy laønh thaùng toát 84. Haäu sanh khaû uyù 85. Lieân tu baát taän 86. Töông keá töôïu keá Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam… Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11 140 Höông röøng Caø Mau 3 1. Thaø raèng cheát ôû treân giöôøng Coøn hôn cheát ôû treân giöôøng theâ nhi 2. Voâ tri voâ giaùc 3. Tham sanh uyù töû 4. Gaø ñeû gaø cuïc taùt 5. Thôùt coù tanh tao ruoài môùi tôùi 6. Nhöùt beán ñoø, nhì loø reøn 7. Meï goaù con coâi 8. Giaø keùn cheïn hom 9. Laøm nhu ñeå chôø dòp vaùc caùi lu maø chaïy 10. Doøi trong xöông doøi ra 11. Baù phaùt baù truùng 12. Moät mieáng thòt laøng baèng moät saøng thòt chôï 13. Sanh baát phuøng thôøi 14. Tieàn maát taät coøn 15. Long vó xaø ñaàu 16. Vaøng thau laãn loän 17. Baän roän theâ nhi 18. Trai tô gaùi löùa 19. Caù nöôùc chim trôøi 20. Tham sanh uyù töû 21. Ngaøn naêm moät thuôû 22. Maïng ai naáy lo 23. Hoàn ai naáy giöõ 24. Khoân soáng moáng cheát 25. Laù laønh ñuøm laù raùch 26. Nhaùt nhö thoû ñeá 27. Thuø nhô oaùn chaï 28. Thöông ngöôøi nhö theå thöông thaân 29. Tri aâm tri kæ 30. Khæ ho coù gaùy 31. Giöõa ñaùm ngöôøi ñui thaèng choät laøm vua 32. Moân ñaêng hoä ñoái 33. Löông taâm caén röùt 34. Thaån thôø nhö keû maát hoàn 35. Caùm treo ñeå heo nhòn ñoùi 36. Coùc maø baøy ñaët treøo thang 37. Vaøng thieät ñaâu sôï löûa 38. Caám saøo ñôïi nöôùc 39. Tham phuù phuï baàn 40. Hieàn nhaân quaân töû 41. Nam nöõ thoï thoï baát thaân 42. Trong thì troáng ñaùnh raäp rình Ngoaøi thì trai gaùi töï tình cuøng nhau 43. Khoùc hoã ngöôi cöôøi ra nöôùc maét 44. Sinh baát phuøng thôøi 45. Long baûn hoå cöù 46. Bieán ñoåi tang thöông 47. Tai nghe maét thaáy 48. Voâ ôn baïc nghóa 49. Gaàn chaàu dieâm chuùa 50. Tai vaùch maïch röøng 51. Thanh thieân baïch nhaät 52. Nhaäp gia tuøy tuïc 53. Sanh ngheà töû nghieäp 54. Ñaâm heo thuoác choù 55. Tu nhaân tích ñöùc 56. Nghóa hieäp anh huøng 57. Vöøa ñaùnh troáng vöøa aên cöôùp 58. Thöøa cô nöôùc ñuïc thaû caâu 59. Tam cung luïc dieän 60. Soâi kinh naáu söû 61. Coâng thaønh danh toaïi 62. Coù trôøi maø cuõng coù ta 63. Ñaàu ñoäi trôøi chaân ñaïp ñaát 64. Ñöôïc voi ñoøi tieân 65. Moø kim ñaùy bieån 66. Chim trôøi caù nöôùc 67. Tieân vi chuû haäu vi khaùch 68. Nhaäp gia tuøy tuïc, nhaäp giang tuøy khuùc 69. Ngoài maùt aên baùt vaøng.