Luận văn Điều tra tình hình cảm nhiễm bệnh phân trắng lợn con ở một số xã thuộc huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La

t : B×nh qu©n c¶ n¨m 15,40c NhiÖt ®é cao nhÊt : B×nh qu©n c¶ n¨m 23,40c L­îng m­a b×nh qu©n : 787mm §é Èm kh«ng khÝ Trung b×nh : B×nh qu©n c¶ n¨m 85% ThÊp nhÊt : B×nh qu©n c¶ n¨m 14% Tæng giê n¾ng, b×nh qu©n c¶ n¨m ®¹t 190,5 giê (Nguånt22 µi liÖu?…..) 1.3. §iÒu kiÖn ®¹i h×nh ®Êt ®ai DiÖn tÝch ®Êt tù nhiªn cña huyÖn Méc Ch©u lµ 205.530 ha, trªn ®Þa bµn HuyÖn, ®Êt ®ai h×nh thµnh 4 nhãm ®Êt chÝnh víi mét sè ®Êt ®ai trong ®ã ®iÓn h×nh cã c¸c loaÞ ®Êt ®­îc sö dông trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, trªn vïng ®Êt cã ®é dèc <250 vµ tÇng dµy trªn 50 cm víi hµm l­îng chÊt NPK t­¬ng ®èi lín. Lo¹i ®Êt: diÖn tÝch (ha) - §Êt Feralit mïn ®á n©u trªn ®¸ v«i : 44,552,8 (ha) - §Êt Feralit mïn vµng ®á trªn ®¸ sÐt : 22,074,0 (ha) - §Êt Feralit mïn ®á vµng trªn ®¸ biÕn chÊt : 10,733,2 (ha) - ®Êt Feralit mïn vµng trªn ®¸ c¸t : 38,882,5 (ha) - §Êt Feralit mïn ®á vµng do canh t¸c : 26,326,7 (ha) DiÖn tÝch c¸c lo¹i ®Êt trªn chiÕm 70,4% diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn cña toµn HuyÖn. Trong ®ã ®¸t cã ®é dèc <200 chiÕm 14,6% trong tæng sè c¸c lo¹i do ®ã cã nhiÒu thuËn lîi trong ph¸t triÓn c©y c«ng nghiÖp vµ c©y ¨n qu¶. §Õn n¨m 2005 diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp 130,184 ha chiÕm 63,3% tæng diÖn tÝch b×nh qu©n ®Çu ng­êi lµ 0,93 ha trong ®ã s¶n xuÊt l­¬ng thùc lµ 0,09 ha. - Riªng n­íc chiÕm : 3,611 ha chiÐm 1,76% - §Êt l©m nghiÖp : 89,907 ha chiÕm 43,74% - §Êt ch­a sö dông : 68,326 ha chiÕm 33,24% 1.4. §iÒu kiÖn giao th«ng M¹ng l­íi giao th«ng cña Méc Ch©u kh«ng ngõng ®­îc ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m qua, ®· më ®­îc h¬n 250 km ®­êng giao th«ng n«ng th«n liªn x·, liªn b¶n. N©ng cÊp vµ söa ch÷a ®­îc 110 km ®­êng ®« thÞ vµ quèc lé, gãp phÇn phôc vô ®¾c lùc cho nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña HuyÖn. Cho ®Õn nay hÇu hÕt c¸c x· cã ®­êng « t« ®Õn tËn trung t©m x·. Cïng víi hÖ thèng ®­êng bé, nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cã thªm m¹ng ®­êng s«ng, lµ vïng hå S«ng §µ rÊt thuËn tiÖn cho viÖc vËn t¶i, thuû ®©y lµ tuyÕn vËn t¶i ®­êng thuû S«ng §µ phôc vô x©y dùng thuû ®iÖn S¬n La ®i qua ®Þa phËn Méc Ch©u. HiÖn nay khai th¸c vËn t¶i thuû chñ yÕu lµ c¸c bÕn ®ß ngang vµ bÌ m¶ng, hiÖu qu¶ thÊp cã mét c¶ng s«ng V¹n Yªn tiÕp gi¸p víi huyÖn Phï Yªn ®· ®­îc x©y dùng nh­ng ch­a cã hÖ thèng thiÕt bÞ bèc xÕp. 1.5. Nguån n­íc MÆt n­íc: HuyÖn Méc Ch©u n»m trªn cao nguyªn ®¸ v«i, nguån n­íc mÆt rÊt h¹n chÕ, trªn ®Þa bµn HuyÖn cã mét sè dßng suèi chÝnh nh­ Suèi Quanh, Suèi SËp. PhÇn líp mÆt n­íc thÊp h¬n mÆt ®Êt canh t¸c, v× vËy biÖn ph¸p gi¶i quyÕt ë ®©y lµ ph¶i lµm hå chøa n­íc, ®Ëp d©ng c¾t lò mïa m­a, chøa n­íc mïa kh« cã nhiÒu thuËn lîi ph¸t triÓn thuû ®iÖn võa vµ nhá N­íc ngÇm: Sù tÝch n­íc cña hå thuû ®iÖn Hoµ B×nh lµm cho c¸c khe nøt hÖ thèng hang ®éng 115m ë vïng Méc Ch©u ho¹t ®éng trë l¹i, c¸c ®åi tho¸ng khÝ hËu ho¹t ®éng m¹nh h¬n tr­íc, do ®ã ®· ®Èy mùc n­íc ngÇm lªn cao h¬n. Tuy nhiªn viÖc tr÷ n­íc ngÇn trªn ®¸ v«i th­êng kÐm, do ®ã viÖc tr÷ n­íc trong mïa kh« vµ t¨ng ®é che phñ rõng cÇn ®­îc quan t©m b¶o ®¶m ®ñ n­íc phôc vô sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt trong toµn HuyÖn. 2. §iÒu kiÖn kinh tÕ chÝnh trÞ x· héi 2.1. T×nh h×nh d©n c­ trong khu vùc Theo sè liÖu thèng kª cña n¨m 2005 toµn HuyÖn cã 32.029 hé víi sè nh©n khÈu lµ 14.4162 khÈu. Trong ®ã: Sè ng­êi ®ñ ®é tuæi lao ®éng lµ : 71.820 ng­êi Sè lao ®éng n÷ lµ : 36.777 ng­êi Sè lao ®éng nam lµ : 35.043 ng­êi Víi d©n sè t¨ng tù nhiªn lµ 1,22. Toµn HuyÖn cã 11 d©n téc anh em cïng chung sèng cô thÓ nh­ sau: - D©n téc Kinh : 10.800 hé víi 40.520 khÈu - D©n téc Th¸i : 10.577 hé víi 49.179 khÈu - D©n téc M­êng : 4.884 hé víi 22.532 khÈu - D©n téc M«ng : 3.686 hé víi 21.934 khÈu - D©n täc Dao : 1.787 hé víi 8.723 khÈu - D©n téc Sinh Mun : 120 hé víi 553 khÈu - D©n téc Kh¬ Mó : 93 hé víi 416 khÈu - D©n téc Nh¾ng : 11 hé víi 35 khÈu - D©n téc La Ha : 40 hé víi 183 khÈu - D©n téc Thæ : 8 hé víi 21 khÈu C¸c d©n téc kh¸c : 15 hé víi 47 khÈu (Nguån tµi liÖu?…..) 2.2. C¬ cÊu tæ chøc cña Tr¹m Tæng sè c¸n bé c«ng nh©n viªn cña Tr¹m lµ 11 ng­êi (§¹i häc 3 ng­êi cßn l¹i lµ Trung cÊp). Sè c¸n bé biªn chÕ : 8 ng­êi Sè c¸n bé hîp ®ång : 3 ng­êi §ång chÝ Tr¹m tr­ëng cã tr×nh ®é ®¹i häc chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc vµ ®iÒu hµnh toµn bé c«ng viÖc cña ®¬n vÞ. Tr¹m phã: D­íi sù ®iÒu hµnh qu¶n lý vµ ph©n c«ng cña Tr¹m tr­ëng, phô tr¸ch vÒ c¸c phong trµo, kiÓm dÞch ®éng vËt, kiÓm so¸t giÕt mæ, thanh tra qu¶n lý thuèc thó y trªn ®¹i bµn HuyÖn. Tæ chøc hµnh chÝnh kÕ to¸n: Phô tr¸ch c«ng t¸c tµi vô kÕ to¸n lao ®éng viÖc lµm vµ tiÒn l­¬ng cña c¸n bé c«ng nh©n viªn. 2.3. C¬ së vËt chÊt kü thuËt tr¹m. Tr¹m thó y huyÖn Méc Ch©u n»m trªn trôc Quèc lé 6 gi¸p víi ng· ba ®i cöa khÈu Lãng SËp Lµo. DiÖn tÝch ®Êt cña Tr¹m lµ 3.000 m2 cã 2 khu nhµ ®­îc x©y dùng n¨m 1997, 1 khu lµ nhµ hµnh chÝnh, 1 khu lµ nhµ tËp thÓ cho c¸n bé c«ng nh©n viªn, khu nhµ hµnh chÝnh cã 1 phßng hµnh chÝnh, 1 phßng häp vµ 2 kho thuèc ngoµi ra cã 1 phßng thÝ nghiÖm, v× ®iÒu kiÖn cßn khã kh¨n thiÕu trang thiÕt bÞ nªn khi thÝ nghiÖm bÖnh lë måm long mãng, ph¶i göi mÉu bÖnh phÈm vÒ chi côc thó y tØnh S¬n La ®Ó kiÓm tra. 3. T×nh h×nh ph¸t triÓn cña Tr¹m 3.1. T×nh h×nh ph¸t triÓn cña ngµnh Trång trät PhÇn lín c¸c hé gia ®×nh sèng ë vïng n«ng th«n, víi nghÒ n«ng lµ chñ yÕu nªn ng­êi d©n ë ®©y trång tËp chung chñ yÕu lµ c©y lóa n­íc, c©y ng«, c©y chÌ, c©y d©u t»m trong nh÷ng c©y trªn chñ yÕu nhÊt vÉn lµ c©y ng« v× c©y ng« lµ nguån thøc ¨n chÝnh t¹i chç cho ®µn gia sóc, gia cÇm cña ®Þa ph­¬ng. Ngoµi ra cßn cã c¸c c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy nh­ ®Ëu t­¬ng, c©y l· vµ c¸c lo¹i rau xanh ®Ó t¹o ra vµnh ®ai thùc phÈn phôc vô cho nhu cÇu cña chÝnh ng­êi d©n n¬i ®©y. VÒ c©y ¨n qu¶: §Èy m¹nh c«ng t¸c c¶i t¹o v­ên t¹p vµ trång míi c©y ¨n qu¶ chÊt l­îng cao, bao gåm c¸c lo¹i t¸o, hång gißn, lª NhËt, ®µo Ph¸p, ®µo mÌ, c©y cã mói, cam, quýt, chanh, b­ëi… 3.2. T×nh h×nh ph¸t triÓn cña ngµnh Ch¨n nu«i Song song cïng c¸c ngµnh kh¸c th× ngµnh Ch¨n nu«i còng ph¸t triÓn m¹nh, ®Æc biÖt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ng­êi d©n ¸p dông khoa häc kü thuËt vµo ch¨n nu«i trong HuyÖn chñ yÕu lµ Tr©u, Bß, Dª, Gµ, VÞt, Ngan ®¹t kÕt qu¶ kh¶ quan. Víi ®Þa h×nh réng lín ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai réng lín, Méc Ch©u rÊt thuËn lîi cho ch¨n nu«i ®¹i gia sóc, ®Ó ph¸t huy thÕ m¹nh nµy chóng ta cÇn phæ biÕn vµ n©ng cao kiÕn thøc khoa häc kü thuËt, gióp bµ con n«ng d©n øng dông tiÕn bé kü thuËt vµo trong s¶n xuÊt. 3.2.1. Ch¨n nu«i lîn Ch¨n nu«i lîn chiÕm vÞ trÝ rÊt quan träng v× con lîn lµ vËt nu«i kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña nhµ n«ng, nã cßn tËn dông c¸c lo¹i thøc ¨n d­ thõa vµ s¶n phÈm phô cña n«ng nghiÖp. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ngµnh ch¨n nu«i lîn kh«ng cßn mang tÝnh nhá lÎ, ng­êi d©n biÕt ¸p dông KHKT vµo ch¨n nu«i Nhê nh÷ng tiÕn bé khoa häc ®· ®­îc ¸p dông vµo ngµnh ch¨n nu«i lîn nh­: Thô tinh nh©n t¹o cho lîn b»ng tinh dÞch lîn ®ùc ngo¹i, t¹o ra ®µn lîn lai th­¬ng phÈm cã n¨ng suÊt cao, c«ng t¸c thó y vµ qu¶n lý, ch¨n sãc nu«i d­ìng ngµy cµng ®­îc chó träng. 3.2.2. Ch¨n nu«i ®éng vËt kh¸c Nh÷ng n¨m gÇn ®©y ngµnh ch¨n nu«i cña ®Þa ph­¬ng ®· tõng b­íc chuyÓn dÇn theo h­íng ®Èy m¹nh chiÒu s©u, n©ng cao chÊt l­îng ®µn gia sóc, gia cÇm vµ ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm ch¨n nu«i, t¨ng quy m« hµng ho¸ trong c¬ cÊu ph¸t triÓn sù chuyÓn biÕn tÝch cùc trong ch¨n nu«i. ThÓ hiÖn râ qua viÖc ®Èy m¹nh ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lµ kh©u gièng. NhiÒu gièng gia sóc, gia cÇm ®­îc ®­a vµo c¸c vïng trong huyÖn b­íc ®Çu n©ng cao chÊt l­îng vµ sè l­îng vµ sè l­îng trong ch¨n nu«i nh­ ®µn bß Lai sind, dª B¸ch th¶o,… c¸c gièng gia cÇm nh­ gµ Tam Hoµng, vÞt siªu thÞt, siªu trøng, ngan Ph¸p….. ®ang ®­îc nh©n réng. 3.3. C«ng t¸c thó y C«ng t¸c thó y rÊt quan träng, hµng n¨m Tr¹m thó y ®· tæ chøc më c¸c líp tËp huÊn kü thuËt cho m¹ng l­íi thó y c¬ së, nh»m n©ng cao tay nghÒ phôc vô tèt cho ngµnh ch¨n nu«i. C¨n cø lÞch tiªm phßng gia sóc, hµng n¨m Tr¹m tæ chøc hai ®ît tËp huÊn vµo th¸ng 3 vµ th¸ng 8 cho c¸n bé vµ m¹ng l­íi thó y c¬ së, chuÈn bÞ tèt cho 2 ®ît tiªm phßng trong n¨m. Ngoµi c«ng t¸c tiªm phßng gia sóc, gia cÇm. Tr¹m thó y cßn chó träng ®Õn c«ng t¸c kiÓm dÞch, vËn chuyÓn gia sóc, gia cÇm trong ®Þa bµn, c«ng t¸c kiÓm so¸t giÕt mæ gia sóc, gia cÇm, vÖ sinh thó y. Nh÷ng gia sóc bÞ bÖnh ®em ra chî b¸n ®Òu bÞ xö lý, tuú thuéc vµo møc ®é vi ph¹m. Nh×n chung d­íi sù chØ ®¹o vµ tæ chøc thùc hiÖn tèt cña Tr¹m, nªn trong nhiÒu n¨m qua toµn HuyÖn kh«ng cã æ dÞch lîn nµo x¶y ra. 4. ThuËn lîi vµ khã kh¨n 4.1. ThuËn lîi. Lµ HuyÖn n«ng nghiÖp, hÇu hÕt c¸c hé n«ng d©n ®Òu ph¸t triÓn ch¨n nu«i. HuyÖn cã ®éi ngò c¸n bé cã tr×nh ®é chuyªn m«n v÷ng, nhiÖt t×nh. Giao th«ng t­¬ng ®èi thuËn lîi, cho nªn viÖc ®i l¹i, trao ®æi hµng ho¸ s¶n phÈm thuËn lîi. HuyÖn cã Tr¹m khuyÕn n«ng, Tr¹m vËt t­ lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®¶m b¶o cung cÊp æn ®Þnh th­êng xuyªn c¸c vËt t­, con gièng, thøc ¨n….. cho c¸c x· trong HuyÖn. 4.2. Khã kh¨n Tr×nh ®é d©n trÝ cßn h¹n chÕ, nªn viÖc ®­a tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. §êi sèng kinh tÕ vµ d©n trÝ cña nh©n d©n cßn thÊp nªn viÖc vËn ®éng ng­êi d©n ¸p dông tiÕn bé kü thuËt vµ c«ng t¸c thó y trong ch¨n nu«i cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. C«ng t¸c vÖ sinh dÞch dÔ ch­a tèt nªn c¸c æ dÞch bÖnh c­a ®­îc ®¹p t¾t triÖt ®Ó. HiÖu qu¶ ch¨n nu«i cßn thÊp. 5. Ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt C¨n cø vµo c¬ së vËt chÊt vµ ®iÒu kiÖn cña ®Þa ph­¬ng, ®¸nh gi¸ nh÷ng khã kh¨n vµ thuËn lîi cña ®Þa bµn, t×nh h×nh ph¸t triÓn ch¨n nu«i thó y trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Tr¹m thó y huyÖn Méc Ch©u ®· v¹ch ra ph­¬ng h­íng s¶n xuÊt trong nh÷ng n¨m tíi nh­ sau: - Duy tr× ®Çu lîn n¸i ngo¹i ®Ó s¶n xuÊt - §­a lîn ®ùc gièng vÒ ®Ó cung cÊp vµ ®¸p øng yªu cÇy cña ®Þa ph­¬ng. - X©y dùng vµ ®­a m« h×nh trang tr¹i kiÓu mÉu cho bµ con tham quan, häc tËp. T¨ng c­êng c«ng t¸c thó y, thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh phßng bÖnh mét c¸ch chÆt chÏ h¬n. 5.1. Ngµnh Ch¨n nu«i- Thó y - TÝch cùc ®Èy m¹nh ®­a c¸c gièng tèt ®Ó cho ®Þa ph­¬ng. - Tiªm phßng th­êng xuyªn ®Þnh kú mét n¨m 2 kú cho ®µn gia sóc tõ trung t©m ®Õn th«n b¶n vïng s©u, vïng xa, vïng biªn giíi. - Ph¸t hiÖn bÖnh kÞp thêi ch÷a ch¹y cho ®µn gia sóc. - Khoanh vïng nh÷ng æ dÞch ®Ó tr¸nh l©y lan sang ®µn gia sóc kháe m¹nh. 5.2. Ph­¬ng h­íng cña ngµnh Trång trät §­a c¸c lo¹i gièng c©y cã chÊt l­îng cao kh¶ n¨ng chÞu ®ùng ®­îc h¹n h¸n vµo s¶n xuÊt. Ngoµi ra cßn ®­a c¸c m« h×nh míi, chuyÓn giao khoa häc kinh tÕ cho ng­êi d©n, h­íng dÉn cho bµ con n«ng d©n c¸ch trång vµ cÊy ghÐp c¸c lo¹i c©y trång gièng mêi. II- néi dung vµ kÕt qu¶ phôc vô s¶n xuÊt 1. Néi dung Dùa vµo ®iÒu tra c¬ b¶n vµ nh÷ng thuËn lîi, khã kh¨n cña HuyÖn ®Ó lµm tèt nhiÖm vô cña m×nh trong 5 th¸ng thùc tËp t«i ®· ®Ò ra nh÷ng néi dung c«ng viÖc nh­ sau: - Tham gia cïng c¸n bé cña tr¹m vÒ c¸c x·, th«n, b¶n n¾m b¾t t×nh h×nh ch¨n nu«i. - Tham gia trùc tiÕp vµo c«ng t¸c thó y ®Æc biÖt lµ c«ng t¸c phßng vµ trÞ bÖnh. - §­a tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo phôc vô ch¨n nu«i kh«ng ngõng häc hái vµ n©ng cao tay nghÒ vµ kiÕn thøc. - Tham gia vµo c«ng t¸c dÞch vô cña ngµnh ch¨n nuèi thó y kÕt hîp thùc hiÖn gi÷a c«ng t¸c phôc vô s¶n xuÊt vµ thùc hiÖn chuyªn ®Ò nghiªn cøu khoa häc. C«ng t¸c chuyªn m«n. §Ó lµm tèt c«ng t¸c tuyªn truyÒn vËn ®éng cho bµ con hiÓu râ viÖc ®­a khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt. T«i cïng c¸n bé thó y c¬ së vËn ®éng bµ con n«ng d©n vÖ sinh chuång tr¹i, phßng bÖnh cho gia sóc, gia cÇm ®óng lÞch ph¸t hiÖu ®iÒu trÞ bÖnh kÞp thêi cho ®µn vËt nu«i trªn ®Þa bµn. T×m hiÓu hiÖn tr¹ng t×nh h×nh ch¨n nu«i ë ®Þa ph­¬ng tuyªn truyÒn phæ biÕn khoa häc kü thuËt vÒ ch¨n nu«i cho nh©n d©n, h­íng dÉn cho bµ con ¸p dông nh÷ng khoa häc kxy thuËt ch¨n nu«i tiªn tiÕn nh»m n©ng cao n¨ng xuÊt vµ hiÖu qu¶ ch¨n nu«i. VËn ®éng bµ con x©y dùng chuång tr¹i ®¶m b¶o ®óng kü thuËt trång vµ chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp t¹o nguån thøc ¨n cho gia sóc, gia cÇm ®Æc biÖt lµ vÒ mïa §«ng. C«ng t¸c kh¸c Tuyªn truyÒn kü thuËt ch¨n nu«i, kü thuËt vÖ sinh phßng bÖnh cho nh©n d©n ®Þa ph­¬ng.. Tiªm phßng v¾c xin cho gia sóc. H­íng dÉn bµ con ®Þnh kú tÈy uÕ chuång tr¹i, kh¬i th«ng cèng r·nh. 2. BiÖn ph¸p thùc hiÖn §Ó thùc hiÖn tèt néi dung vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu, trong thêi gian thùc tËp t«i ®· ®Ò ra kÕ ho¹ch cho b¶n th©n s¾p xÕp thêi gian biÓu cho hîp lý ®Ó thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ tèt nhÊt. Lu«n b¸m s¸t c¬ së t×m hiÓu kü t×nh h×nh ch¨n nu«i vµ c«ng t¸c thsu y, ®ång thêi phæ biÕn, tuyªn truyÒn nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ë nhµ tr­êng, võa häc hái nh÷ng c¸n bé thó y giµu kinh nghiÖm. VËn ®éng tuyªn truyªn vÒ tÇm quan träng cña c«ng t¸c thó y trong ch¨n nu«i vÒ møc ®é nguy hiÓm cña dÞch bÖnh ®èi víi ®µn gia sóc gia cÇm. T×m nh÷ng ®µn lîn ®ñ ®iÒu kiÖn lµm thÝ nghiÖm. VÒ b¶n th©n, cÇn cï, khiªm tèn häc, sèng hoµ m×nh víi quÇn chóng nh©n d©n, nhiÖt t×nh víi c«ng viÖc dùng lßng tin ë nh©n d©n, vËn dông hÕt kh¶ n¨ng kiÕn thøc ®· häc hái vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt, kh«ng ngõng n©ng cao tay nghÒ cñng cè kiÕn thøc chuyªn m«n. 3. KÕt qu¶ phôc vô s¶n xuÊt 3.1. C«ng t¸c vÖ sinh trong ch¨n nu«i C«ng t¸c vÖ sinh trong ch¨n nu«i lµ mét trong nh÷ng kh©u quan träng, quyÕt ®Þnh tíi thµnh qu¶ trong ch¨n nu«i. Víi ®iÒu kiÖn c¬ sö vËt chÊt, cïng víi mËt ®é ch¨n nu«i cña nh©n d©n trong HuyÖn, th× c«ng t¸c vÖ sinh thó y gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Tr­íc thùc tr¹ng ®ã, trong suèt thêi gian thùc tËp t«i ®· cïng c¸n bé thó y cña tr¹m vÒ c¬ së t¹o ra nh÷ng m« h×nh mÉu, tõ ®ã tuyªn truyÒn tèt quy tr×nh vÖ sinh trong ch¨n nu«i. VÖ sinh phßng bÖnh bao gåm tæng hîp nhiÒu yÕu tè, c¸c biÖn ph¸p nh»m ng¨n chÆn sù x©m nhËp cña mÇm bÖnh tõ ngoµi vµo c¬ thÓ gia sóc, gia cÇm nh­ ph­¬ng ph¸p x©y dùng chuång tr¹i, vÖ sinh dông cô ch¨n nu«i, vÖ sinh thøc ¨n, n­íc uèng, ñ ph©n theo nh÷ng ph­¬ng ph¸p hè ñ sinh häc. Tõ ®ã gãp phÇn lµm gi¶m ®¸ng kÓ sù x©m nhËp cña mÇm bÖnh vµo c¬ thÓ vËt nu«i, lµm tèt c«ng t¸c thó y lµ nh©n tè ®¶m b¶o n©ng cao n¨ng suÊt chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ trong ch¨n nu«i cho bµ con n«ng d©n 3.2. C«ng t¸c thó y + Phßng bÖnh Víi ph­¬ng ch©m “Phßng bÖnh h¬n ch÷a bÖnh” cho thÊy viÖc phßng bÖnh cho ®µn lîn lµ biÖn ph¸p tÝch cùc b¾t buéc, tiªm v¾c xin cho ®µn gia sóc t¹o cho c¬ thÓ cã mét søc miÔm dÞch chñ ®éng chèng l¹i sù x©m nhËp cña vi khuÈn, t¨ng søc ®Ò kh¸ng cho c¬ thÓ. V× vËy viÖc tiªm phßng v¾c xin ph¶i ®ù¬c thùc hiÖn mét c¸ch nghiªm tóc, theo ®óng lÞch, nh»m gi¶m thiÖt h¹i vÒ kinh tÕ vµ dÞch bÖnh x¶y ra.. + C«ng t¸c chÈn ®o¸n §Ó viÖc ®iÒu trÞ cho gia sóc ®¹t hiÖu qña cao th× viÖc chÈn ®o¸n ph¶i kÞp thêi vµ chÝnh x¸c. V× vËy khi vÒ thùc tËp t¹i c¬ së trong qu¸ tr×nh tham gia ch÷a trÞ bÖnh t«i lu«n nhiÖt t×nh theo dâi diÔn biÕn cña bÖnh vµ cã nhËn xÐt nh­ sau: Th«ng th­êng khi gia sóc èm th­êng cã nh÷ng biÓu hiÖn t­îng nh­ : Sèt, ñ rò, bá ¨n, ho¹t ®éng kÐm…. ®Ó chÈn ®o¸n ®óng bÖnh th× ngoµi triÖu chøng l©m sµng quan s¸t ®­îc, th× ng­êi lµm c«ng t¸c thó y cÇn ph¶i dùa vµo kinh nghiÖm ch÷a bÖnh. Ngoµi ra cßn mæ kh¸m x¸c chÕt, qua ®ã cã nh÷ng kÕt luËn chÝnh x¸c vÒ bÖnh. + C«ng t¸c ®iÒu trÞ Víi kiÕn thøc ®· häc, t«i ®· kh¸m vµ ®iÒu trÞ mét sè tr­êng hîp gia sóc bÞ m¾c bÖnh lµ. * BÖnh tù huyÕt trïng lîn. Nguyªn nh©n : Lµ bÖnh b¹i huyÕt do cÇu trùc khuÈn Pastenrella, suiseptica. BÖnh x¶y ra tiªu lîn ë mäi løa tuæi bÖnh ®­ôc biÓu hiÖn ë 3 thÓ, qu¸ cÊp, cÊp, m·n tÝnh. TriÖu chøng: Lîn sèt 400c hoÆc cao h¬n, bá ¨n, khã thë nhÞp thë gÊp, khß khÌ, ho khan, tõng tiÕng hoÆc co rót toµn th©n hÇu s­ng thuû thòng, cæ c»m s­ng to, lïng nhïng, xuÊt hiÖn nhiÒu vÕt tÝm, ®á trªn da ®Æc biÖt lµ phÇn hÒu, niÒm m¹c tÝm, ch¶y n­íc mòi, ®«i khi cã lÉn m¸u cã con ®ét ngét chÕt khi má kh¸m thÊy bÖnh tÝch ®Æc tr­ng lµ : TÝch n­íc trong xoang ngùc, xoang bao tim, tim s­ng, nh·o, xuÊt huyÕt líp mì vµnh tim. ë thÓ cÊp tÝnh: Lîn ñ rò, ¨n Ýt hoÆc bá ¨n, sèt cao lîn chØ uèng n­íc, cæ sung phï, thë khß khÌ, vi trïng vµo m¸u cã thÓ g©y chÕt trong vßng vµi giê hoÆc 12 – 24 giê. ë thÓ m·n tÝnh : Lîn khã thë, thë nhanh khß khÌ ho tõng håi, khíp x­¬ng bÞ viªm, s­ng nãng, ®au (nhÊt lµ khíp gèi da ®á mäng bong vÈy, con vËt yÕu dÇn sau ®ã chÕt. §iÒu trÞ : Steptomyxin : 25mg/kg P B.comblex 2 –3 ml/10Kg P * BÖnh tiªu ch¶y lîn. Nguyªn nh©n : Do ®iÒu kiÖn khÝ hËu thay ®æi, ®iÒu kiÖn vÖ sinh kÐm thøc ¨n kÐm chÊt l­îng, lµm c¬ thÓ ch­a thÝch øng kÞp thêi, hoÆc c¸c thµnh phÇn dÞch d­ìng trong thøc ¨n thay ®æi mét c¸ch ®ét ngét g©y nªn. BÖnh x¶y ra chñ yÕu ë lín con cai s÷a, lîn th­¬ng phÈm, lîn n¸i, lîn ®ùc. TriÖu chøng: Lîn ch­íng bông ®Çy h¬i tiªu ch¶y hµng lo¹t ph©n mµu x¸m vµng lÉn nhít, sau ®ã chuyÓn thµnh mµu xanh ghi hoÆc mµu cµ phª, lín bá ¨n tõ tõ th©n nhiÖt cã thÓ t¨ng cao. BÖnh cã tÝnh l©y lan lín vµ x¶y ra phßng phô thuéc vµo mïa vô vµ nguån thøc ¨n. §iÒu trÞ : Norphacoli 1ml/7kg khèi l­îng c¬ thÓ. KÕt hîp : VTMB1, C hoÆc B.complex * BÖnh ph©n tr¾ng ë lîn con. Nguyªn nh©n: BÖnh do trùc khuÈn E.coli cã h¹i thuéc vi khuÈn ®­êng ruét Rnterobacte rriacece g©y nªn lîn con ®ang ë thêi kú bó mÑ cã thÓ thiÕu s¾t, thiÕu vi ta min A… søc ®Ò kh¸ng kÐm, ®éc lùc cña mÇm bÖnh t¨ng E.coli tr«i dËy g©y bÖnh. §Æc tr­ng cña bÖnh lµ E.coli g©y viªn d¹ dµy, ruét lµm cho lîn con Øa ch¶y vµ cã thÓ chÕt do ®éc lùc cao. Ngoµi ra cßn do thêi tiÕt thay ®æi ®ét ngét chuång tr¹i Èm ­ít, vÖ sinh kÐm, chÊt l­îng thøc ¨n kh«ng ®­îc ®¶m b¶o. TriÖu chøng : BÖnh th­êng gÆp ë lîn con theo mÑ tõ s¬ sinh ®Õn 60 ngµy tuæi. + Lîn con xï l«ng, ph©n láng cã mµu tr¾ng s÷a hoÆc mµu vµng, mïi tanh kh¼m, ph©n dÝnh bÕt xung quang hËu m«n. + Lîn ¨n kÐm gÇy nhanh, Ýt ®i l¹i, nÕu can thiÖp kÞp thêi con vËt chÕt rÊt nhanh, tû lÖ chÕt tõ 80 – 90%. - BÖnh tÝch: Viªn ruét lµ chñ yÕu, mµng treo ruét cã hiÖn t­îng xung huyÕt, ®­êng tiªu ho¸ chøa nhiÒu chÊt láng mµu tr¾ng hoÆc vµng nh¹t vµ cßn c¶ s÷a ch­a tiªu tån t¹i ë d¹ng kÕt vãn lán nhæn. §iÒu trÞ : Dïng thuèc Norcoli : LiÒu l­îng : 2ml/10kgP/lÇn LiÖu tr×nh : Tiªm b¾p : 3-5 ngµy Genta–tylo : LiÒu l­îng : 2ml/10kgP/lÇn LiÖu tr×nh : Tiem b¾p : 3-5 ngµy KÕt hîp tiªm vitamin B1 hoÆc B complex * BÖnh suyÔn lîn. Nguyªn nh©n: T¸c nh©n g©y bÖnh chÝnh lµ Mycoplasma Hyopneumoniac nhiÔm khuÈn thø ph¸t còng th­êng thÊy ë lîn bÞ bÖnh suyÔn mµ c¸c vÞ khuÈn th­êng gÆp lµ : Pasteurslla Multocida, Staphy loccocus aureus… TriÖu chøng: Ho chñ yÕu vÒ s¸ng vµ ®ªm, ho khan, ®Æc biÖt lîn thë khã, thë m¹nh, thë thÓ bÖnh do viªn phæi. Th©n nhiÖt h¬i t¨ng, lîn bá ¨n, ñ rò, Ýt vËn ®éng nÕu nÆng cã thÓ s­ng phæi to, cïng víi ®â lµ hiÖn t­îng tÝch n­íc trong phæi. §iÒu trÞ : §iÒu trÞ lîn bÖnh do Mycoplasma Dïng tylosin : 20ml/Kg thÓ träng/ngµy. Tiªm b¾p dïng liªn tôc 3-5 ngµy ®Õn khi lîn hÕt triÖu chøng l©m sµng, kÕt hîp dïng thuèc trî søc. Vi ta min (B1 ; B12, C) vµ capein. §iÒu trÞ lîn bÖnh do mycop las ma cã bé nhiÔm vi khuÈn Dïng Tiamu in kÕt hîp víi Ampixilln Tiamulin : 20mg/kgP/ngµy: Tiªm b¾p Am pixillin : 20ml/kgP/ngµy: Tiªm b¾p. Thuèc trî søc : vitamin (B1, B12 , C) vµ cafein KÕt qu¶ : §iÒu trÞ 12 con khái bÖnh 12 con, ®¹t tû lÖ khái bÖnh 100%. + ChuyÓn giao khoa häc kü thuËt. T«i cïng c¸n bé thó y HuyÖn ®· xuèng tËn n¬i c¬ së ®Ó tËp huÊn cho bµ con n«ng d©n vÒ bÖnh lë måm long mãng vµ c¸ch phßng chèng c¸c bÖnh dÞch th­êng x¶y ra. Ngoµi ra cßn h­íng dÉn cho bµ con c¸ch tiªm phßng vµ vÞ trÝ tiªm c¸c lo¹i gia sóc vµ gia cÇm. 3.3. C«ng t¸c kh¸c. Ngoµi c«ng viÖc phßng trÞ bÖnh cho lîn vµ tiÕn hµnh chuyªn ®Ò nghiªn cøu khoa häc t«i cßn tham gia mét sè c«ng viÖc sau. §Þnh kú tÈy giun s¸n cho lîn n¸i, tÈy vµo sau cai s÷a. ChuÈn bÞ chê phèi tÈy (50 con) Tiªm Dextran–Fe cho lîn con vµo ngµy thø 3 vµ 7 ngµy tuæi: 310 con. ThiÕn lîn ®ùc : 27 con Thô tinh nh©n t¹o : 3 con Bªn c¹nh c«ng t¸c chuyªn m«n t«i cßn tham gia vµo mét sè ho¹t ®éng kh¸c nh­: V¨n ho¸, v¨n nghÖ, thÓ thao, lao ®éng cïng víi c¬ së. KÕt qu¶ c«ng t¸c phôc vô s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë b¶ng sau: B¶ng 01: KÕt qu¶ c«ng t¸c phôc vô s¶n xuÊt TT Néi dung Sè l­îng (con) KÕt qu¶ Sè l­¬ng (con) KÕt qu¶ ®¹t 1 Tiªm phßng + DÞch t¶ lîn + Phã th­¬ng hµn + Tô huyÕt trïng+®ãng dÊu 295 306 276 295 306 276 An toµn An toµn An toµn 2 §iÒu trÞ bÖnh + Lîn con ph©n tr¾ng +Tô huyÕt trïng + SuyÔn lîn +BÖnh tiªu ch¶y lîn 123 25 12 64 123 23 12 64 100 % 92 % 100 % 100 % 3 C«ng t¸c kh¸c +Tiªm Dextran – Fe + ThiÕn lîn ®ùc +Thô tinh nh©n t¹o 310 27 3 310 27 3 100 % 100 % 100 % 4. KÕt luËn Qua 6 th¸ng thùc tËp t¹i ®Þa ph­¬ng, ®­îc ®i s©u vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt ®­îc lµm trùc tiÕp víi c«ng viÖc chuyªn m«n, ®­a ®­îc lý thuyÕt vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt. T«i thÊy m×nh tr­ëng thµnh h¬n vÒ mäi mÆt hiÓu biÕt thªm vÒ cuéc sèng x· héi bªn ngoµi nhÊt lµ cuéc sèng cña bµ con n«ng d©n. Nhê ®ã ®· häc hái vµ ®¹t 1 sè kÕt qña sau: - Chuyªn m«n ®­îc cñng cè, tay nghÒ v÷ng vµng h¬n tù tin trong nghÒ nghiÖp, m¹nh d¹n ¸p dông vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt. - Trong qu¸ tr×nh thùc tËp t¹i ®Þa ph­¬ng ®­îc tiÕp xóc víi d©n t«i häc hái ®­îc rÊt nhiÒu kinh nghiÖm trong ch¨n nu«i. - C«ng t¸c tæ chøc, tuyªn truyÒn, tr¶ lêi th¾c m¾c vÒ dÞch bÖnh vµ kü thuËt cho nh©n d©n ®­îc tèt h¬n. 5. Bµi häc kinh nghiÖm Qua thêi gian thùc tËp t¹i Tr¹m thó y huyÖn Méc Ch©u ®­îc sù gióp ®ì tËn t×nh cña Ban l·nh ®¹o, c¸n bé phô tr¸ch vµ thÇy gi¸o h­íng dÉn, t«i ®· tiÕp xóc víi thùc tÕ s¶n xuÊt, cñng cè vµ n©ng cao kiÕn thøc ®· häc ë Tr­êng. Qua ®ã hiÓu biÕt thªm vÒ nghÒ nghiÖp cña m×nh ®ång thêi vËn dông nh÷ng kiÕn thøc ®· häc vµo thùc tÕ. Qua ®ît thùc tËp nµy t«i thÊy tr­ëng thµnh h¬n vÒ nhiÒu mÆt, hiÓu biÕt thªm vÒ cuéc sèng bªn ngoµi. §iÒu quan träng h¬n n÷a lµ rót ra ®­îc nhiÒu bµi häc kinh nghiÖm bæ Ých vÒ chuyªn m«n cho b¶n th©n m×nh nh­: BiÕt c¸ch chÈn ®o¸n mét sè bÖnh th­êng x¶y ra trªn ®µn lîn vµ ph­¬ng ph¸p phßng trÞ bÖnh. - BiÕt c¸ch dïng c¸c lo¹i v¾c xin phßng bÖnh vµ thuèc ®iÒu trÞ bÖnh còng qua ®ît thùc tÕ lµm viÖc ®· gióp t«i m¹nh d¹n h¬n, tù tin h¬n vµo kh¶ n¨ng cña m×nh ®Ó hoµn thµnh c«ng viÖc ®­îc giao tèt h¬n. ChÝnh v× vËy t«i c¶m thÊy yªu ngµnh, yªu nghÒ h¬n vµ t«i còng c¶m nhËn thÊy b¶n th©n m×nh cßn cÇn ph¶i cè g¾ng nhiÒu h¬n, chÞu khã häc hái nhiÒu h¬n n÷a. §ång thêi ph¶i th­êng xuyªn nghiªn cøu, tham kh¶o nh÷ng tµi liÖu míi ®Ó hiÓu biÕt thªm vÒ tiÕn bé khoa häc kü thuËt. T«i còng thÊy viÖc ®i thùc tËp t¹i c¸c c¬ së tr­íc khi tèt nghiÖp ra tr­êng lµ viÖc lµm cÇn thiÕt ®èi víi b¶n th©n. PhÇn thø hai Chuyªn ®Ò nghiªn cøu khoa häc Tªn ®Ò tµi: §iÒu tra t×nh h×nh c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con ë mét sè x· thuéc huyÖn Méc Ch©u – tØnh S¬n La vµ so s¸nh hiÖu lùc cña 2 lo¹i thuèc Norcoli vµ Gentatylo trong ®iÒu trÞ bÖnh. I. §Æt vÊn ®Ò HiÖn nay ®Êt n­íc ta ®ang trªn ®­êng c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸, cïng víi sù ph¸t triÓn nhiÒu ngµnh nghÒ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, ngµnh ch¨n nu«i n­íc ta còng tõng b­íc ®­îc ph¸t triÓn vµ ¸p dông nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt, ®· cã rÊt nhiÒu thay ®æi tèt c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng s¶n phÈm ch¨n nu«i. Nãi ®Õn ngµnh ch¨n nu«i tr­íc tiªn ph¶i kÓ ®Õn ngµnh ch¨n nu«i lîn, bëi tÇm quan träng vµ ý nghÜa thiÕt thùc cña c¸c s¶n phÈm ®a d¹ng tõ ngµnh ch¨n nu«i ®èi víi ®êi sèng nh©n d©n. V× hµng n¨m nã còng cÊp mét l­îng thÞt mì cho con ng­êi, ngoµi ra ngµnh ch¨n nu«i lîn cßn cung cÊp mét khèi l­îng ph©n bãn cho ngµnh trång trät vµ mét sè s¶n phÈm phôc vô cho ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn. ChÝnh v× vËy §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®ang hÕt søc chó ý ®Õn viÖc ph¸t triÓn ngµnh ch¨n nu«i lîn. Mét ®iÒu kh¼ng ®Þnh trong ch¨n nu«i “Gièng lµ tiÒn ®Ò, thøc ¨n lµ c¬ së, ch¨m sãc nu«i d­ìng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh”. Bªn c¹nh ®ã phßng vµ trÞ bÖnh lµ mét yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu ®­îc, nã cã vai trß ®Æc biÖt quan träng gãp phÇn quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ trong ch¨n nu«i. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ë mét sè x· huyÖn Méc Ch©u – tØnh S¬n la t×nh h×nh ph¸t triÓn c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng ®µn lîn ®ang ®­îc n©ng cao. Bªn c¹nh ®ã mét vÊn ®Ò quan t©m lµ c¸c bÖnh th­êng gÆp ë ®µn lîn n¸i sinh s¶n, chóng lµm thiÖt h¹i ®¸ng kÓ vÒ kinh tÕ. Trong ®ã ®¸ng nãi ®Õn bÖnh ph©n tr¾ng lîn con, ®©y lµ lo¹i bÖnh hay m¾c ph¶i ë giai ®o¹n s¬ sinh ®Õn khi cai s÷a, bÖnh lµm lîn con chËm lín, tû lÖ cßi cäc t¨ng ¶nh h­ëng ®Õn phÈm chÊt con gièng. Theo kÕt qu¶ cña c«ng tr×nh nghiªn cøu cho thÊy bÖnh ph©n tr¾ng lîn con (Colibaccillsis), chñ yÕu do mét lo¹i vi khuÈn ®­êng ruét E.coli g©y ra, ngoµi ra cßn cã mét Typc cña hä Salmonella, Salmonellacholeasuis. §Ó ®iÒu trÞ bÖnh nµy ng­êi ta th­êng dïng nhiÒu lo¹i thuèc Ampicoli, Chloramphennicol, Norcoli….. viÖc ®iÒu trÞ nµy th­êng ®¹t kÕt qu¶ kh«ng cao do bé m¸y tiªu ho¸ cña lîn ch­a hoµn chØnh, khi khái bÖnh lîn con cßi cäc, chËm lín mét trong nh­ng nguyªn nh©n kh¸c g©y bÖnh lµ do thiÕu yÕu tè vi l­îng nh­ s¾t trong m¸u, khi ®ã lîn con kh«ng tæng hîp ®­îc Hem«globin ®µy ®ñ lµm lîn thiÕu m¸u. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng vÊn ®Ò thùc tÕ vµ môc ®Ých nghiªn cøu. §­îc sù gióp ®ì cña Ban chñ nhiÖm khoa, thÇy gi¸o h­íng dÉn vµ sù ®ång ý cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu chuyªn ®Ò: §iÒu tra t×nh h×nh c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng ë mét sè x· huyÖn Méc Ch©u – tØnh S¬n La vµ so s¸nh hiÖu lùc cña hai lo¹i thuèc Norcoli vµ Gentatylo trong ®iÒu trÞ bÖnh. Víi môc ®Ých: - N¾m ®­îc t×nh h×nh m¾c bÖnh lîn con Øa ph©n tr¾ng tõ giai ®o¹n s¬ sinh ®Õn 60 ngµy tuæi cña 2 tæ hîp lîn lai F1(§B x MC) vµ F1(LR x MC) nu«i t¹i mét sè x· huyÖn Méc Ch©u – tØnh S¬n La. - So s¸nh hiÖu lùc cña hai lo¹i thuèc Norcoli vµ Gentatylo trong ®iÒu trÞ bÖnh con Øa ph©n tr¾ng. II. Tæng quan tµi liÖu 2.1. C¬ së khoa häc cña ®Ò tµi 2.1.1. §Æc ®iÓm sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña lîn con theo mÑ 2.1.2. §Æc ®iÓm cña bÖnh ph©n tr¾ng lîn con 2.1.3. §Æc ®iÓm c¬ chÕ t¸c dông cña 2 lo¹i thuèc thuèc Norcoli vµ Gentatylo (Bæ sung néi dung môc 2.1.1. ; 2.1.2 ; 2.1.3, th«ng tin lÊy trong gi¸o tr×nh CNlîn,) 2.2. T×nh h×nh nghiªn cøu trong n­íc vµ ngoµi n­íc 2.2.1.T×nh h×nh trong n­íc §­îc sù quan t©m ®Çu t­ cña Nhµ n­íc tíi sù ph¸t triÓn cña ngµnh ch¨n nu«i nãi chung vµ ngµnh thó y nãi riªng, ®· cã rÊt nhiÒu khoa häc x©y dùng nh÷ng c«ng tr×nh khoa häc ®ãng gãp sù ph¸t triÓn cña ngµnh ch¨n nu«i thó y. Trong ®ã bÖnh lîn con ph©n tr¾ng ®­îc nhiÒu t¸c gi¶ ®­a ra víi nhiÒu c¸c ý kiÕn kh¸c nhau. §µo Träng §¹t, (1991) [3] vµ céng sù ®· ®­a ra mét sè nhËn ®Þnh vÒ nguyªn nh©n bÖnh: BÖnh lîn con ph©n tr¾ng lµ mét héi chøng khã tiªu cña gia sóc non. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do ¶nh h­ëng cña nhiÒu nguyªn tè bªn ngoµi nh­ : Sù thay ®æi ®ét ngét vÒ thêi tiÕt, chuång tr¹i Èm ­ít, l¹nh… t¸c ®éng vµo c¬ thÓ lîn con g©y rèi lo¹n thÇn kinh dÉn ®Õn rèi lo¹n tiªu ho¸. T¸c gi¶ Lª V¨n Ph­íc, (1995) [] cho biÕt tû lÖ nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con thay ®æi theo sù biÕn ®æi theo sù biÕn ®æi cña nhiÖt ®é vµ ®é Èm, cã t­¬ng quan víi Èm ®é vµ t­¬ng quan nghÞch víi nhiÖt ®é kh«ng khÝ. Do ®ã ®Ó h¹n chÕ tû lÖ m¾c bÖnh lîn con ph©n tr¾ng th× ngoµi c¸c biÖc ph¸p vÒ dinh d­ìng thó y cÇn ®¶m b¶o bÇu tiÓu khÝ hËu chuång tr¹i thÝch hîp. Theo Cï Xu©n DÇn, (1996) [] cho r»ng : Sè l­îng hång cÇu trªn 1mm3 m¸u ë lîn kháe bao giê còng thÊp h¬n ë lîn bÖnh, cßn sè l­îng b¹ch cÇu ë lín bÖnn th× lu«n cao h¬n so víi lîn kháe. NguyÔn Kh¸nh Qu¾c vµ cs, (1993) [5] cho biÕt bé m¸y tiªu ho¸ ë lîn con ph¸t triÓn nhanh song kh¶ n¨ng chèng ®ì bÖnh tËt cña ®­êng ruét vµ d¹ dµy rÊt yÕu. Do ®ã cÇn chó ý vÖ sinh chuång tr¹i, m¸ng ¨n, m¸ng uèng vµ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt phßng chèng bÖnh ®­êng tiªu ho¸ cho lîn. Theo Phan §×nh Th¾m, (1995) [6] cho r»ng: lîn con s¬ sinh ph¶i ®­îc bó s÷a ®Çu ®Ó gióp lîn con cã søc ®Ò kh¸ng chèng bÖnh tËt. V× trong s÷a cã Albumin vµ Globulin cao h¬n s÷a ®­êng. §©y lµ chÊt chñ yÕu gióp lîn con cã søc ®Ò kh¸ng tèt. Do ®ã cÇn chó bý ®¶m b¶o ®­ôc toµn bé sã con trong æ bó hÕt l­îng s÷a ®Çu cña lîn mÑ. Theo t¸c gi¶ Ph¹m SÜ L¨ng vµ cs, (1997) [7] cho biÕt: BÖnh ph©n tr¾ng ë lîn con lµ mét héi chøng hoÆc mét tr¹ng th¸i l©m sµng ®a d¹ng, ®Æc ®iÓm lµ viªn da, ruét, Øa ch¶y vµ gÇy sót nhanh. T¸c nh©n g©y bÖnh chru yªu lµ E.coli, nhiÒu lo¹i Salmonella (Salcholeraesuis. Sal. Typhisuis) vµ ®ãng vai trß phô lµ Proteus, Septococcus. BÖnh ph¸t hiÖn vµo nh÷ng ngµy ®Çu sau khi sinh vµ trong suèt thêi kú bó mÑ. ë n­íc ta, bÖnh ph©n tr¾ng lîn con rÊt phæ biÕn trong c¸c c¬ së ch¨n nu«i tû lÖ lîn con m¾c bÖnh tõ 25 – 100%, tû lÖ tö vong ®Õn 70%. BÖnh x¶y ra quanh n¨m, nhiÒu nhÊt lµ vµo cuèi §«ng sang Xu©n, cuèi Xu©n sang HÌ. Ngäc Anh vµ Ph¹m Kh¾c HiÕu, (1977) [1] cho biÕt thuèc Cloranphennicol, Neomycin t¸c dông m¹nh ®èi víi E.coli vµ cho kÕt qu¶ ®iÒu trÞ tèt. Lª ThÞ Tµi vµ cs, (2000) [8] ®· khuyÕn c¸o r»ng: ®Ó ®iÒu trÞ héi chøng tiªu ch¶y ë lîn con, ngoµi kh¸ng sinh ®Æc hiÖu víi vi khuÈn ®­êng ruét (trimazon, Becbe rin) cã hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ 75 - 80% chóng ta nªn phèi hîp víi c¸c chÕ phÈm sinh häc (Biosubtyl) chÕ phÈm sinh häc ND) sÏ t¨ng thªm hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ tõ 95 - 98% vµ bæ sung chÊt ®iÖn gi¶i 0zesol võa t¨ng hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ, võa t¨ng tû lÖ khái bÖnh 89,5 - 90%. Con vËt mau håi phôc, ®¶m b¶o chÊt l­îng vµ sè l­îng con gièng. 2.2.2. T×nh h×nh nghiªn cøu ngoµi n­íc Phßng vµ trÞ bÖnh ®­êng ruét nãi chung vµ bÖnh ph©n tr¾ng nãi riªng, ®· cã rÊt nhiÒu t¸c gi¶ ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi quan t©m. Theo nghiªn cøu cña nhiÒu t¸c gi¶ th× kh¸ng sinh cã t¸c dông m¹nh víi E.coli lµ nhãm kh¸ng sinh Neo mycin. Cho uèng víi liÒu 10- 20 Ui/kg khèi l­îng trong 3 ngµy. Ngoµi ra cã thÓ dïng Polymy xinm, Polymxin M, oxytetracylin, Dibiomyxin liÒu5000 – 10.000 UI/kg P, phèi hîp víi Sulpamid cho hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ tèt. N¨m 1976, theo t¸c gi¶ Luten [] th«ng b¸o: 0gramin liÒu 5mg/con cho uèng cã t¸c dông tèt, ®¹t 95,61% trong hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ bÖnh. §ång thêi cÇn ph¶i lµm kh¸ng sinh ®å vi khuÈn ë c¬ së cña m×nh. Theo B.B02kovxka- Opachka vµ Trushinxki, (1986) [] cho r»ng: trong c¸c thuèc ng¨n c¶n sù ph¸t triÓn cña E.coli cã hiÖu qu¶ nhÊt lµ Furazolidon, tuy ®· cÊm dïng Furazolidon. T¸c gi¶ A.Kovch vµ T.Biro, (1984) [] vµ c¸c nhµ nghiªn cøu kh¸c ®· ch÷a Colibacteria ë lîn cã hiÖu qu¶ b»ng c¸ch cho uèng Histamin 3 lÇn víi liÒu 5mh/con trong 3 ngµy liªn tôc. §Ó phßng bÖnh do trùc khuÈn Coli ng­êi ta dïng EnFruman vµ EnFrumalcomposition víi liÒu 220g/100kg thøc ¨n. Theo Px.Matsi, (1976) [] dïng Colibacteria tøc E.coli sèng, chñng M.17 cã tÝnh ®èi kh¸ng víi nhiÒu lo¹i vi khuÈn cho lîn ¨n 2 lÇn/ngµy, liÒu 250ml, sau 14 ngµy cã hiÖu qu¶ ®Æc biÖt ®èi víi lîn con. III. §èi t­îng, néi dung vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 1. §èi t­îng, ®Þa ®iÓm, thêi gian nghiªn cøu §èi t­îng: Lîn con gièng F1(§B x MC) vµ F1(LR x MC) tõ s¬ sinh ®Õn 60 ngµy tuæi. Thêi gian nghiªn cøu: 10/06/2006 ®Õn 10/11/2006. §Þa ®iÓm nghiªn cøu: Tr¹m thó y huyÖn Méc Ch©u – S¬n La. 2. Néi dung nghiªn cøu - X¸c ®Þnh c¬ cÊu ®µn lîn ë huyÖn Méc Ch©u qua 3 n¨m 2004 – 2006. - Kh¶o s¸t t×nh h×nh lîn con tõ s¬ sinh ®Õn 60 ngµy tuæi nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng theo ®µn, tuæi vµ theo gièng. - So s¸nh hiÖu lùc cña hai lo¹i thuéc Norcol vµ GENTA-TYLO trong ®iÒu trÞ bÖnh. 3. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu vµ biÖn ph¸p theo dâi 3.1. BiÖn ph¸p theo dâi Ph­¬ng ph¸p gi¸n tiÕp: Sö dông sè liÖu s½n cã cña Tr¹m thó y huyÖn Méc Ch©u trong 3 n¨m 2004 – 2006 ®Ó ph©n tÝch. Ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp: - Trùc tiÕp quan s¸t, theo dâi ®µn lîn vµ ghi chÐp sè liÖu. - Ph¸t phiÕu ®iÒu tra cho mçi hé gia ®×nh ®Ó theo dâi t×nh tr¹ng bÖnh, h­íng dÉn c¸c hé biÕt c¸ch ghi chÐp. - X¸c ®Þnh sè lîn con m¾c bÖnh Øa ph©n tr¾ng, h­íng dÉn cho c¸c hé theo dâi ®µn lîn ®Ó ph¸t hiÖn ra nh÷ng con m¾c bÖnh. Buæi s¸ng sím quan s¸t ®µn lîn, nÕu thÊy lîn con Øa ph©n mÇu ®ôc, láng, hËu m«n dÝnh ph©n, l«ng dùng lµ bÞ m¾c bÖnh. Khi míi m¾c bÖnh lîn con th­êng cã nh÷ng biÓu hiÖn nh­ bông h¬i c¨ng, lîn con tá ra khã chÞu, ®i l¹i lu«n, thØnh tho¶ng cã con oÑ ra s÷a, s÷a ch­a tiªu ho¸ hÕt tr«ng nh­ b· ®Ëu, cã mïi chua khã chÞu. Khi bÖnh nÆng lîn con th­êng Ýt ®i l¹i, chui róc vµo æ lãt, cã biÓu hiÖn lµ bông tãp l¹i, cøng, l«ng sï, ®u«i rñ xuèng, da th« vµ x¸m xÞt. 3.2. S¬ ®å bè trÝ thÝ nghiÖm. ThÝ nghiÖm ®­îc tiÕn hµnh theo ph­¬ng ph¸p chia l« so s¸nh, mçi « chia lµm 2 l« gi÷a c¸c l« ®¶m b¶o ®ång ®Òu vÒ gièng, tuæi, khèi l­îng vµ chÕ ®é ch¨m sãc, nu«i d­ìng. S¬ ®å bè trÝ thÝ nghiÖm TT DiÔn gi¶i ThÝ nghiÖm 1 ThÝ nghiÖm 2 1 Lîn mÑ Sè l­îng (con) 4 4 Gièng Mãng C¸i Mãng C¸i Khèi lù¬ng (kg) 80 – 100 80 – 100 2 Lîn con Sè l­îng (con) 31 31 Tæ hîp lai F1 (§B x MC) (§B x MC) Tû lÖ c¸i/®ùc 14/17 16/14 Khèi l­îng s¬ sinh (kg/con) 1,27 ± 0,03 1,29 ± 0,03 3 Thuèc ®iÒu trÞ NorColi Genta – Tylo LiÒu sö dông 2ml/10kgP/ngµy 2ml/10kgP/ngµy §¶m b¶o lîn con ë hai l« thÝ nghiÖm ®ång ®Òu nhau vÒ gièng, tuæi, ®iÒu kiÖn vÖ sinh m«i tr­êng, thêi gian, lo¹i thøc ¨n. Theo dâi lîn h»ng ngµy vµ ghi c¸c diÔn biÕn cña lîn ë 2 l« thÝ nghiÖm vµo sæ theo dâi. §¸nh gi¸ ¶nh h­ëng cña thuèc ®Õn sù sinh tr­ëng cña lîn con qua c¸c chØ tiªu. C©n lîn con cña c¸c kú ®Ó theo dâi kh¶ n¨ng t¨ng khèi l­îng (c©n vµo buæi s¸ng sím tr­íc khi cho ¨n cïng mét ng­êi c©n vµ cïng mét lo¹i c©n). 3.3. C¸c chØ tiªu theo dâi vµ biÖn ph¸p theo dâi thÝ nghiÖm. * Víi c¸c chØ tiªu sau: -Khèi l­îng qua c¸c kú c©n 15, 30, 45 vµ 60 ngµy tuæi - Tû lÖ m¾c bÖnh (%) = sè con m¾c bÖnh x 100 sè con ®iÒu tra - Tû lÖ chÕt (%) = sè con chÕt x 100 sè con m¾c bÖnh - Tû lÖ m¾c bÖnh (%) = sè con m¾c bÖnh lÇn 2 x 100 sè con m¾c bÖnh - Tû lÖ khái lÇn 1 (%) = sè con khái x 100 sè con ®iÒu trÞ - Tû lÖ t¸i ph¸t (%) = Sè con t¸i ph¸t x 100 Sè con ®iÒu trÞ khái - Tû lÖ khái lÇn 2 (%) = sè con ®iÒu trÞ khái x 100 sè con t¸i ph¸t bÖnh * BiÖn ph¸p theo dâi. X¸c ®Þnh khèi l­îng ®Ó tÝnh l­îng thuèc cho tõng c¸ thÓ, x¸c ®Þnh khèi l­îng b»ng c¸ch c©n trùc tiÕp. - LiÒu l­îng sö dông thuèc Chia lµm 2 l«, mçi l« sö dông mét lo¹i thuèc ®Ó ®iÒu tra, sau ®ã theo dâi hiÖu lùc cña tõng lo¹i thuèc HiÖu lùc cña lo¹i thuèc = lîn khái x 100 lîn ®iÒu trÞ - Theo dâi ®ä an toµn cña - Tû lÖ nhiÔm = Sè lîn nhiÔm x 100 Sè lîn theo dâi * Sö lý sè liÖu b»ng ph­¬ng ph¸p thèng kª sinh vËt häc víi c¸c tham sè sau: - Sè trung b×nh mÉu X = - §é lÖch tiªu chuÈn S = n-1 (n<30) - Sai sè cña sè trung b×nh mX = - HÖ sè biÕn dÞ Cv (%) = IV. kÕt qu¶ vµ ph©n tÝch kÕt qu¶ Trong thêi gian thùc tËp t¹i huyÖn Méc Ch©u, qua qu¸ tr×nh ®iÒu tra, nghiªn cøu vµ ph©n tÝch sè liÖu, chóng t«i ®· thu ®­îc kÕt qu¶ nh­ sau: 4.1. C¬ cÊu ®µn lîn t¹i huyÖn Méc Ch©u qua 3 n¨m 2004 ®Õn 2006. B¶ng 1 : C¬ cÊu ®µn lîn ë huyÖn Méc Ch©u trong 3 n¨m TT N¨m Lo¹i lîn 2004 2005 2006 S.l­îng (con) Tû lÖ (%) S.l­îng (con) Tû lÖ (%) S.l­îng (con) Tû lÖ (%) 1 Lîn n¸i hËu bÞ 3.250 15,24 3.265 15,41 3.310 15,62 2 Lîn n¸i c¬ b¶n 1.170 5,49 1.206 5,69 1.512 7,13 3 Lîn ®ùc gièng 2.865 13,43 2.853 13,47 2.764 13,06 4 Lîn th­¬ng phÈm 14.040 65,84 13.860 65,43 13.608 64,21 5 Tæng sæ 21.325 100 21.184 100 21.194 100 Qua b¶ng1 cho thÊy: C¬ cÊu ®µn lîn cña huyÖn Méc Ch©u trong 3 n¨m tõ n¨m 2004 ®Õn 2006 cã sù thay ®æi, ®µn lîn n¸i c¬ b¶n chiÕm tû lÖ thÊp nhÊt trong tæng ®µn lîn cña toµn huyÖn. N¨m 2004 ®µn lîn n¸i c¬ b¶n chØ chiÕm 5,49%, n¨m 2005 cã 5,69%, nh­ng ®Õn n¨m 2006 ®· nhÝch lªn ®­îc 7,13%. §iÒu ®ã cho thÊy ng­êi d©n ë ®©y ®ang quan t©m ®Çu t­ vµo ph¸t triÓn ch¨n nu«i lîn n¸i. Trong tæng ®µn lîn cña huyÖn th× ®µn lîn th­¬ng phÈm chiÕm tû lÖ cao nhÊt vµ cã tØ lÖ kh¸ æn ®Þnh, ®iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn: n¨m 2004 ®· cã 14.040 con ®¹t ®­îc tû lÖ 65,84%, n¨m 2005 cã 13.860 ®¹t 65,4% ®Õn n¨m 2006 chØ ®¹t ®­îc 64,21%. Tõ sè liÖu cho thÊy ng­êi d©n ë ®©y tËp chung chñ yÕu ®Õn ®µn lîn th­¬ng phÈm, nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ. Sau ®µn lîn th­¬ng phÈm th× ®µn lîn n¸i hËu bÞ ®øng vÞ trÝ thø 2, n¨m 2004 cã 3.250 con chiÕm 15,24%, n¨m 2005 cã 3.263 cßn chiÕm 15,41%. N¨m 2006 cã 3.310 con ®¹t 15,62%, nh­ vËy n¨m 2006 ®µn lîn n¸i hËu bÞ ®¹t ®­îc tû lÖ cao nhÊt trong 3 n¨m. §iÒu ®ã cho thÊy ng­êi ch¨n nu«i ®· quan t©m, ®Çu t­ s¶n xuÊt con gièng t¹i chç, nh»m n©ng cao qui m« ch¨n nu«i vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ cung cÊp nguån thùc phÈm, gièng nu«i t¹i chç ë ®Þa ph­¬ng. 4.2. T×nh h×nh c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con ë mét sè khu vùc t¹i thÞ trÊn n«ng tr­êng Méc Ch©u- S¬n La B¶ng 2 : T×nh h×nh c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng ë lîn con DiÔn gi¶i §¬n vÞ tÝnh KÕt qu¶ kh¶o s¸t TiÓu khu A TiÓu khu B TiÓu khu C Sè ®µn kh¶o s¸t §µn 10 10 10 Sè ®µn lîn nhiÔm bÖnh §µn 8 7 8 Tû lÖ nhiÔm bÖnh % 80,0 70,0 80,0 Sè lîn con kh¶o s¸t Con 120 128 115 Sè lîn con nhiÔm bÖnh Con 72 60 68 Tû lÖ lîn con nhiÔm bÖnh Con 60,0 46,9 59,1 Tõ kÕt qu¶ ®iÒu tra ë b¶ng 2 cho thÊy: Khi ®iÒu tra ë 3 tiÓu khu kh¸c nhau th× tû lÖ nhiÔm bÖnh lµ kh¸c nhau, trong ®ã tiÓu khu B cã tØ lÖ nhiÔm bÖnh lµ thÊp nhÊt, ®¹t 46,9% so víi 2 tiÓu khu A, C lµ 60,0 vµ 59,1%. Nguyªn nh©n lµ tiÓu khu B lµ khu trung t©m cña thÞ trÊn n«ng tr­êng Méc Ch©u, tr×nh ®é v¨n ho¸ cña ng­êi d©n t­¬ng ®èi cao, ®éi ngò c¸n bé thó y tËp chung nhiÒu nªn bµ con còng ®­îc phæ biÕn vÒ kü thuËt ch¨n nu«i th­êng xuyªn nªn c«ng t¸c vÖ sinh thó y tèt. Ng­êi d©n ë tiÓu khu B ®· biÕt sö dông mét sè chÕ phÈm kh¸ng sinh phßng bÖnh cho n¸i mÑ tr­íc khi sinh vµ tiªm Dextran-Fe cho lîn con, tuy nhiªn do ®iÒu kiÖn thêi tiÕt khÝ hËu thay ®æi thÊt th­êng nªn lµm cho lîn con dÔ c¶m nhiÔm víi bÖnh nªn tØ lÖ nhiÔm bÖnh cßn cao. ë hai tiÓu khu A vµ C do mËt ®é d©n c­ ph©n bè réng r·i ng­êi d©n chñ yÕu lµm n«ng nghiÖp, tr×nh ®é hiÓu biÕt vÒ khoa häc kü thuËt ch­a cao, ®éi ngò thó y c¬ së cßn thiÕu, viÖc tuyªn truyÒn gióp bµ con hiÓu biÕt vÒ kiÕn thøc khoa häc cßn h¹n chÕ nªn tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ë ®©y cßn kh¸ cao. ë tiÓu khu A theo dâi 120 con th× cã 72 con bÞ nhiÔm bÖnh chiÕm 60%. TiÓu khu C theo dâi 115 con th× cã 68 con nhiÔm bÖnh chiÕm tû lÖ 59,1%. Qua ®©y cho thÊy: Sù kh¸c nhau vÒ phong tôc tËp qu¸n ch¨n nu«i, tr×nh ®é d©n trÝ, nhËn thøc vÒ khoa häc kü thuËt vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn còng ¶nh h­ëng ®Õn mét phÇn tíi tû lÖ m¾c bÖnh lîn con ph©n tr¾ng. 4.3. T×nh h×nh c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng ë lîn con theo lo¹i lîn B¶ng 3: T×nh h×nh nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng ë lîn con theo lo¹i lîn Lo¹i lîn DiÔn gi¶i §VT Lo¹i lîn F1 (§B x MC) F1 (LR x MC) Sè ®µn ®iÒu tra §µn 16 14 Sè con ®iÒu tra Con 193 170 Sè ®µn m¾c bÖnh §µn 11 12 Tû lÖ m¾c bÖnh % 68,8 85,1 Sè con m¾c bÖnh/sè ®µn ®iÒu tra 96/16 104/14 Tû lÖ 49,7 61,2 Sè con chÕt Tû lÖ Qua b¶ng 3 cho thÊy: Khi ®iÒu tra vÒ tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng ë lîn con theo lo¹i lîn th× ë lo¹i lîn F1(LR x MC) cã tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh cao h¬n chiÕm 61,20% trong 170 con ®­îc theo dâi. Trong ®ã lîn lai F1(§B x MC) khi ®iÒu tra 193 con th× cã 96 con m¾c bÖnh chiÕm 49,07%. Nh­ vËy lîn lai F1(§B x MC) tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh thÊp h¬n nhiÒu so víi F1(LR x MC). §iÒu nµy cho thÊy, lîn lai F1(§B x MC) con bè lµ §¹i B¹ch, gièng lîn cã søc ®Ò kh¸ng cao, chÞu ®ùng ®­îc kham khæ tèt, phï hîp víi ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh ë n­íc ta nãi chung vµ ®Þa ph­¬ng nãi riªng. Lîn lai F1(LR x MC) con bè lµ lîn Landrace, cã søc ®Ò kh¸ng kÐm h¬n so víi lîn §¹i B¹ch nªn tû lÖ nhiÔm bÖnh cao h¬n. V× vËy ngoµi kh©u ch¨m sãc, nu«i d­ìng chóng ta cÇn chó ý ®Õn chuång tr¹i sao cho Êm ¸p vÒ mïa hÌ, Êm ¸p vÒ mïa ®«ng. 4.4. T×nh h×nh c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng ë lîn con theo løa ®Î B¶ng 4: Tû lÖ bÖnh ph©n tr¾ng theo løa ®Î TT Løa ®Î §iÒu tra theo ®µn §iÒu tra theo c¸ thÓ Sè ®µn ®iÒu tra (®µn) Sè ®µn bÞ bÖnh (®µn) Tû lÖ m¾c bÖnh (%) Sè con ®iÒu tra (con) Sè con bÞ bÖnh (®µn) Tû lÖ m¾c bÖnh(%) 1 2 7 7 100,0 86 59 68,6 2 3 9 8 83,9 107 69 64,5 3 4 8 5 62,5 97 19 50,5 4 5 6 3 50,0 73 23 31,5 Qua b¶ng 4 kÕt qu¶ cho thÊy: Tû lÖ lîn con m¾c bÖnh ph©n tr¾ng ë gi¶m dÇn theo løa ®Î cña lîn mÑ, cô thÓ lµ, ë løa 2 tû lÖ m¾c theo ®µn lµ 100%, theo c¸ thÓ lµ 68,6%. ë løa 3 tØ lÖ m¾c theo ®µn gi¶m xuèng cßn 83,9% vµ theo c¸ thÓ 64,5%. T­¬ng tù ë løa 4 tØ lÖ m¾c theo ®µn gi¶m xuèng 62,5% vµ theo c¸ thÓ 50,5%. Vµ ë løa thø 5, tû lÖ m¾c theo ®µn gi¶m xuèng cßn 50,0% vµ theo c¸ thÓ chØ cßn 31,5% Nh­ vËy c¶ 2 chØ tiªu ®iÒu tra theo ®µn vµ theo c¸ thÓ vÒ tû lÖ m¾c bÖnh ph©n tr¾ng ë lîn con gi¶m dÇn theo løa ®Î cña lîn mÑ. §iÒu ®ã cã thÓ gi¶i thÝch r»ng, lîn mÑ tr­ëng thµnh ®Çy ®ñ, kh¶ n¨ng tiÕt s÷a nhiÒu h¬n, nu«i con løa sau tèt h¬n. Nh­ng mét yÕu tè quan träng lµ c¸c chñ hé ch¨n nu«i (phÇn lín lµ nu«i lîn n¸i lÇn ®Çu), ®· cã kinh nghiÖm vµ kü thuËt ch¨m sãc nu«i d­ìng, chuång tr¹i nªn ®· cã biÖn ph¸p phßng vµ ®iÒu trÞ bÖnh kÞp thêi, hiÖu qu¶ do vËy tØ lÖ nhiÔm bÖnh løa sau thÊp h¬n nh÷ng løa tr­íc. MÆc dï vËy, ®· cã kÕt luËn cña nhiÒu t¸c gi¶ nghiªn cøu vÒ ¶nh h­ëng løa ®Î cña lîn mÑ ®Õn bÖnh ph©n tr¾ng ë lîn con. Tuy nhiªn ë ë kÕt qu¶ ®iÒu tra cña t«i víi sè l­îng mÉu cßn Ýt, nªn chóng t«i chØ s¬ bé kÕt luËn, cÇn ®iÒu tra theo dâi sè l­îng mÉu lín h¬n ®Ó cã kÕt luËn chÝnh x¸c. 4.5. T×nh h×nh c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng ë lîn con qua c¸c tuÇn tuæi B¶ng 5: TØ lÖ nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng ë lîn con qua c¸c tuÇn tuæi TuÇn tuæi Sè ®µn lîn kh¶o s¸t (®µn) Sè lîn kh¶o s¸t (con) F1(§B x MC) F1(LR x MC) Sè ®µn m¾c bÖnh Sè con m¾c bÖnh Sè lîn con chÕt Sè ®µn m¾c bÖnh Sè con m¾c bÖnh Sè lîn con chÕt SL (®µn) Tû lÖ (%) SL (con) Tû lÖ (%) SL (con) Tû lÖ (%) SL (®µn) Tû lÖ (%) SL (con) Tû lÖ (%) SL (con) Tû lÖ (%) 1 8 82 2 28% 15 18,29 4 26,66 3 37,5 12 14,63 3 25 2 7 75 1 14,28% 6 8 0 0 2 28,57 7 9,33 1 14,28 3 8 85 3 37,5 12 14,12 2 16,66 2 25 6 7,06 1 16,66 4 7 72 2 28,57 9 12,5 1 11,11 3 42,86 10 13,89 1 10 5 7 74 3 42,85 8 10,81 0 0 2 28,57 5 6,76 0 0 6 8 81 2 25 12 14,81 1 8,33 2 25 8 9,88 1 12,5 7 7 73 1 14,28 4 5,48 0 0 1 14,28 6 8,22 1 16,66 8 6 60 1 16,66 4 6,66 0 0 1 16,66 6 10 0 0 KÕt qu¶ theo dâi tõ tuÇn tuæi thø nhÊt ®Õn tuÇn thø 8 ë c¶ 2 lo¹i lîn lai, cho thÊy: Sè ®µn m¾c bÖnh vµ tØ lÖ m¾c bÖnh cña 2 lo¹i lîn cã xu h­íng t¨ng dÇn tõ tuÇn thø nhÊt ®Õn tuÇn thø 5, sau ®ã gi¶m dÇn. Cô thÓ ë tuÇn thø nhÊt lîn lai F1(§B x MC) vµ F1(LR x MC) cã tØ lÖ m¾c lµ 28,00 ®Õn 37,50 % vµ cao nhÊt lµ tuÇn thø t­ , n¨m víi tØ lÖ m¾c chiÕm 42,85 ®Õn 42,86 %. Nguyªn nh©n lµ trong thêi gian nµy lîn con ®· biÕt ¨n, sù thay ®æi vÒ thøc ¨n vµ nÒn chuång kh«ng ®­îc vÖ sinh s¹ch sÏ nªn tØ lÖ nhiÔn bÖnh cao. Tõ tuÇn thø n¨m trë ®i th× tØ lÖ nhiÔm bÖnh cña 2 lo¹i lîn nµy gi¶m dÇn, t­¬ng øng lµ 16,66 %. §iÒu nµy cã thÓ gi¶i thÝch lµ do c¬ thÓ lîn con hoµn thiÖn dÇn, hµm l­îng HCL vµ men pepsin trong dÞch vÞ t¨ng lªn. 4.6. HiÖu lùc cña 2 lo¹i thuèc Norcoli vµ Genta-tylo trong c«ng t¸c ®iÒu trÞ bÖnh B¶ng 5 : KÕt qu¶ ®iÒu trÞ cña 2 lo¹i thuèc Norcoli vµ Genta-tylo TT DiÔn gi¶i §VT KÕt qu¶ ®iÒu trÞ L« thÝ nghiÖm 1 (Norcoli) L« thÝ nghiÖm 2 (Genta-tylo) 1 Sè con m¾c lÇn 1 Con 31 30 2 Sè con ®­îc ®iÒu trÞ lÇn 1 Con 31 30 3 Sè ngµy ®iÒu trÞ lÇn 1 Ngµy 3,13 ± 0,12 3,20 ± 0,29 4 Sè con t¸i ph¸t Con 9 8 5 Tû lÖ t¸i ph¸t % 37,50 26,67 6 Sè con ®­îc ®iÒu trÞ lÇn 2 Con 9 8 7 Sè ngµy ®iÒu trÞ lÇn 2 Ngµy 2,25 ± 0,17 2,23 ± 0,17 8 Tû lÖ khái lÇn 2 % 100 96,67 KÕt qu¶ cho thÊy: ë l« thÝ nghiÖm 1 cã 31 con m¾c bÖnh, ë thÝ nghiÖm 2 lµ 30 con trong tæng sè 61 con theo dâi ë c¶ hai l«, sè ngµy ®iÒu trÞ trung b×nh lÇn 1 cña 2 l« thÝ nghiÖm kh¸ ®ång ®Òu nhau, t­¬ng øng lµ 3,13 ngµy ë l« 1 vµ 3,20 ngµy ë l« 2. KÕt qu¶ ®iÒu trÞ lÇn 1 c¶ hai lo¹i thuèc ®Òu cho kÕt qña tèt, ®¹t 100% khái bÖnh. Tuy nhiªn sè con t¸i ph¸t ë l« thÝ nghiÖm 1 lµ 9 con nhiÒu h¬n l« thÝ nghiÖm 2 lµ 8 con. Tû lÖ khái bÖnh, kÕt qu¶ cho thÊy thuèc Norcoli cho hiÖu qña ®iÒu trÞ tèt h¬n, ®¹t tØ lÖ100% sè lîn m¾c bÖnh ®iÒu trÞ khái. Cßn ë l« thÝ nghiÖm 2 ®iÒu trÞ b»ng thuèc Genta-tylo ®iÒu trÞ tû lÖ khái chØ ®¹t 96,67%. Qua kÕt qu¶ trªn cho thÊy, viÖc sö dông 2 lo¹i thuèc Norcoli vµ Genta-tylo ®Ó ®iÒu trÞ bÖnh lîn con ph©n tr¾ng ®Òu cho hiÖu qu¶ tèt. Tuy nhiªn trong thùc tÕ th× hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ cña Norcoli tèt h¬n so víi Genta-tylo. V× thêi gian ®iÒu trÞ ng¾n h¬n, tû lÖ khái bÖnh sau 2 lÇn ®iÒu trÞ ®¹t 100% so víi 96,67% ë l« 2 nªn ®· rót ng¾n ®­îc thêi gian ®iÒu trÞ, n©ng cao tû lÖ nu«i sèng cho lîn. 4.7. ¶nh h­ëng cña 2 lo¹i thuèc Norcoli vµ Genta-tylo ®Õn kh¶ n¨ng sinh tr­ëng cña 2 ®µn lîn sau khi ®iÒu trÞ bÖnh B¶ng 6 : Khèi l­îng b×nh qu©n cña lîn thÝ nghiÖm qua c¸c kú c©n Giai ®o¹n kh¶o s¸t (ngµy tuæi) KÕt qu¶ (kg/con) L« thÝ nghiÖm 1 L« thÝ nghiÖm 2 n X ± mX Cv (%) n X ± mX Cv (%) S¬ sinh 31 1,27 ± 0,03 12,59 30 1,29 ± 0,03 14,72 15 31 4,17 ± 0,09 12,23 29 4,14 ± 0,09 11,59 30 31 7,45 ± 0,09 7,25 29 7,29 ± 0,08 6,03 45 31 12,30 ± 0,16 7,23 29 12,21 ± 0,13 5,89 60 31 17,31 ± 0,22 7,10 29 16,86 ± 0,17 5,57 Qua b¶ng 6 cho thÊy, vÒ khèi l­îng s¬ sinh trung b×nh ë l« 1 vµ l« 2 lµ t­¬ng ®­¬ng nhau, t­¬ng øng lµ l,27 ; 1,29 kg/con . §Õn giai ®o¹n 15 ngµy tuæi, khèi l­îng trung b×nh ë l« 1 lµ 4,17 ± 0,09 kg/con cao h¬n 0,03 kg/con so víi l« 2 lµ 4,14 kg/con ( P> 0,05). Tõ giai ®o¹n 30 ®Õn 45 ngµy tuæi, khèi l­îng trung b×nh ë l« 1 lu«n cao h¬n so víi l« 2, t­¬ng øng lµ 7,45 kg/con so víi 7,29 kg/con vµ 12,30 kg/con so víi 12,21 kg/con) víi (P > 0,05). ë giai ®o¹n 60 ngµy tuæi, khèi l­îng trung b×nh ë l« 1 lµ 17,21 kg/con cao h¬n 0,45 kg/con so víi l« 2 lµ 16,86 kg/con, tuy nhiªn sù sai kh¸c nµy kh«ng cã ý nghÜa vÒ mÆt thèng kª. Nh­ vËy, khèi l­îng trung b×nh cña ®µn lîn ë l« 1 vµ l« 2 cã sù chªnh lÖch nhau kh«ng ®¸ng kÓ. Do vËy viÖc sö dông Norcoli vµ Genta-tylo ®Ó ®iÒu trÞ bÖnh lîn con ph©n tr¾ng kh«ng cã t¸c dông kh¸c nhau ®Õn kh¶ n¨ng sinh tr­ëng cña lîn con. 4.8. S¬ bé h¹ch to¸n chi phÝ thuèc thó y B¶ng 7 : S¬ bé h¹ch to¸n chi phÝ thuèc thó y DiÔn gi¶i §VT ThÝ nghiÖm 1 ThÝ nghiÖm 2 Norcoli Lä 20 x 3.500® = 70.000 ® Genta-tylo Lä 21 x3.500® = 73.500 ® Vita min B1 èng 30 x 200® = 6.000® 32 x 200® = 6.400 ® Tæng chi phÝ §ång 76.000 79.900 Tæng khèi l­îng Kg 536,60 489,00 Chi phÝ/kg P §ång 141.63 163.39 Qua b¶ng 7 cho thÊy: Tæng sè chi phÝ ë l« thÝ nghiÖm 1 lµ 76.000 ®ång thÊp h¬n 3.900 ®ång so víi l« 2 lµ 79.900 ®ång. H¬n n÷a chi phÝ thuèc thó y/kg khèi l­îng cña thuèc Norcoli lµ 141.63 ®ång/kg khèi l­îng thÊp h¬n 21.76 ®ång/kg khèi l­îng so víi Genta-tylo lµ 163.36 ®ång/kg khèi l­îng. §iÒu ®ã cho thÊy, thuèc Norcoli cã t¸c dông thÝch hîp h¬n, hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n trong viÖc ®iÒu trÞ bÖnh lîn con ph©n tr¾ng. Qua nh÷ng nhËn xÐt trªn cho thÊy, ®Ó ®iÒu trÞ bÖnh lîn con ph©n tr¾ng cã hiÖu qña cao, Ýt ¶nh h­ëng ®Õn sù sinh tr­ëng cña lîn con th× cÇn ph¶i tiªm thªm c¸c thuèc trî søc, trî lùc nh­ Vita min B1 , B.Complex ®Ó t¨ng c­êng søc ®Ò kh¸ng gióp lîn con mau khái bÖnh. §ång thêi cÇn t¨ng thªm khÈu phÇn ¨n cña lîn mÑ vµ nhÊt thiÕt ph¶i cho lîn uèng n­íc s¹ch. Bªn c¹nh ®ã, cÇn quan t©m ®Õn vÊn ®Ò tiÓu khÝ hËu chuång tr¹i còng gãp phÇn h¹n chÕ bÖnh. V. kÕt luËn, tån t¹i vµ ®Ò nghÞ 5.1. KÕt luËn Qua thêi gian thùc tËp t¹i tr¹m thó y huyÖn Méc Ch©u víi ®Ò tµi “§iÒu tra t×nh h×nh nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lîn con ë mét sè x· huyÖn Méc Ch©u – tØnh S¬n La vµ so s¸nh hiÖu lùc cña 2 lo¹i thuèc Norcoli vµ Gen ta-tylo trong ®iÒu trÞ bÖnh” chóng t«i cã mét sè kÕt luËn nh­ sau: 1. C¬ cÊu ®µn lîn cña huyÖn Méc Ch©u trong 3 n¨m 2004 ®Õn 2006 æn ®Þnh theo n¨m, cô thÓ: n¨m 2004 toµn huyÖn cã 21.325 con, ®Õn n¨m 2005 cã 21.184, ®Õn n¨m 2006 ®¹t 21.194 con t¨ng, 100 con so víi n¨m 2005. 2. Tû lÖ lîn con m¾c bÖnh ph©n tr¾ng, ë tiÓu khu B lîn con nhiÔm bÖnh thÊp nhÊt trong 3 tiÓu khu ®¹t 46,90%. TiÓu khu A cã tû lÖ lîn con bÞ nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lµ 60%, t¨ng h¬n so víi tiÓu khu B lµ 14,10%. TiÓu khu C cã tØ lÖ nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lµ 59,1% gi¶m so víi tiÓu khu A lµ 0,90%. 3. Lîn lai F1(LR x MC ) cã tû lÖ c¶m nhiÔm bÖnh ph©n tr¾ng lµ 61,20% cao h¬n 11,50% so víi lîn lai F1(§B x MC) lµ 49,07% . 4. Sö dông thuèc Norcoli vµ Genta-tylo trong ®iÒu trÞ bÖnh lîn con ph©n tr¾ng ®Òu cã t¸c dông t¸c tèt. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ th× hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ cña Norcoli tèt h¬n so víi Genta-tylo, v× thêi gian ®iÒu trÞ ng¾n h¬n, tû lÖ khái bÖnh sau 2 lÇn ®iÒu trÞ ®¹t 100% so víi 96,67%. Dïng Norcoli chi phÝ lµ 141.63 ®ång/kg khèi l­îng, rÎ h¬n 21.76 ®ång/kg khèi l­îng so víi 163.39 ®ång/kg khèi l­¬ng khi dïng Genta-tylo. 5.2. Tån t¹i. Do ®iÒu kiÖn thêi gian thùc tËp cßn ng¾n vµ kinh phÝ cßn h¹n chÕ, ph¹m vi thÝ nghiÖm ch­a réng nªn kÕt qu¶ thu ®­îc ch­a ®­îc kh¸ch quan. VÒ b¶n th©n do míi lÇn ®Çu lµm c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ do vËy ch­a kh¸c phôc ®­îc hÕt c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qña thÝ nghiÖm. 5.3. §Ò nghÞ §Ó h¹n chÕ møc thÊp nhÊt tû lÖ lîn con ph©n tr¾ng, th× cÇn ph¶i thùc hiÖn phßng bÖnh b»ng vaccin cho lîn mÑ tõ 2 – 6 tuÇn tuæi tr­íc khi sinh, còng nh­ tiªm vaccin phßng c¸c bÖnh truyÒn nhiÔm kh¸c. Th­êng xuyªn më c¸c líp tËp huÊn cho bµ con n«ng d©n, ®Ó n©ng cao tr×nh ®é hiÓu biÕt vÒ ch¨n nu«i vµ phßng ch÷a bÖnh cho ®µn gia sóc. Ngoµi ra cÇn khuyÕn khÝch më réng nhiÒu c¸c m« h×nh kinh tÕ nh­ VAC… KhuyÕn c¸o bµ con n«ng d©n sö dông 2 lo¹i thuèc trªn trong viÖc diÒu trÞ bÖnh lîn con ph©n tr¾ng t¹i huyÖn Méc Ch©u – tØnh S¬n La. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Ph¹m Ngäc Anh, Ph¹m Kh¾c HiÕu (1997), HiÖu qu¶ sö dông mét sè lo¹i kh¸ng sinh ®èi víi E.coli. KÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc kü thuËt thó y (1979 – 1985). 2. Cï Xu©n DÇn (1996), Mét sè ®Æc ®iÓm sinh lý cña lîn con vµ lîn con ph©n tr¾ng, T¹p chÝ Khoa häc kü thuËt N«ng nghiÖp, 1996. 3. §µo Träng §¹t (1991), Mét sè bÖnh ®­êng tiªu ho¸ do vi khuÈn ë l¬n” bÖnh ®­êng tiªu ho¸ ë lîn , NXB N«ng nghiÖp, 1991. 4. Lª V¨n Ph­íc (1995), ¶nh h­ëng cña nhiÖt ®é vµ Èm ®é cña phßng khÝ ®Õn tû lÖ lîn con m¾c bÖnh ph©n tr¾ng. KÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc, khoa Ch¨n nu«i Thó y. Tr­êng §¹i häc N«ng NghiÖp I , NXB n«ng nghiÖp, n¨m 1995. 5. NguyÔn Kh¸nh Qu¾c, NguyÔn Quang Tuyªn (1993), Gi¸o tr×nh ch¨n nu«i lîn. Tr­êng §¹i häc N«ng L©m, Th¸i Nguyªn. 6. Phan §×nh Th¾m, Tõ Quang HiÓn (1995), Gi¸o tr×nh thøc ¨n vµ dinh d­ìng gia sóc, gia cÇm. Tr­êng §¹i häc N«ng L©m, Th¸i Nguyªn. 7. Ph¹m Sü B¨ng, Phan §×nh L©n, Tr­¬ng V¨n Dung (1997), BÖnh phæ biÕn vÒ lîn vµ biÖn ph¸p phßng trÞ . NXB N«ng NghiÖp. 8. Lª ThÞ Tµi, §oµn Kim Dung, NguyÔn Lª Hoa (2000), ChÕ phÈm sinh häc ®Ó ®iÒu trÞ héi chøng tiªu ch¶y lîn ë mét sè tØnh miÒn nói PhÝa B¾c. NXB N«ng NghiÖp n¨m 2000. 9. §Æng Minh NhËt, NguyÔn Minh Hoµ, NguyÔn H÷u B¸ch (1997), Nh÷ng bÖnh th­êng gÆp ë gia sóc gia cÇm . NXB N«ng NghiÖp, n¨m 1997 10. AkoVach vµ Libiro (1993), “Tlistamin víi Coli bacteri a”, 1984 11. B.Borkovxka, 0pachka vµ Trushinxki (1986), “Chøng Øa ch¶y cña lîn con theo mÑ” . NXB Hµ Néi, 1986.