Luận văn Định hướng và một số giải pháp cho chính sách đầu tư phát triển sản xuất nông nghiệp ở Việt Nam

à chế biến sâu như gạo đặc sản, cà phê chè, cà phê hoà tan và bánh kẹo... Tóm lại, trong các hàng hoá nông sản xuất khẩu của Việt Nam thời gian qua chỉ có gạo và cà phê là đạt được thị phần tương đối cao, hai mặt hàng còn lại đạt thị phần quá nhỏ (tuy rằng vẫn tăng so với trước đây). Mức độ thâm nhập vào các thị trường chính ngạch còn rất kém. Nhìn chung chúng ta chưa vận hành chiến lược cạnh tranh hàng nông sản nói chung và những mặt hàng chủ lực. Chương III Định hướng và một số giải pháp cho chính sách đầu tư phát triển sản xuất nông nghiệp ở Việt Nam. I . Mục tiêu phát triển nông nghiệp nông thôn Việt Nam từ năm 2001-2005 Chuyển đổi nhanh cơ cấu nông nghiệp và kinh tế nông thôn; xây dựng các vùng sản xuất hàng hoá chuyên canh, phù hợp với tiềm năng và lợi thế của từng vùng; phấn đấu đạt giá trị cao trên một đơn vị diện tích đất nông nghiệp, ứng dụng nhanh khoa học công nghệ vào sản xuất gắn nông nghiệp với công nghiệp chế biến, gắn sản xuất với thị trường, hình thành sự liên kết công, nông nghiệp ngay trên địa bàn nông thôn, phát triển mạnh ngành nghề và kết cấu hạ tầng nông thôn, nâng cao mức sống dân cư. Tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất nông lâm nghiệp bình quân 4,8% năm tốc độ tăng GDP 4,0%, cơ cấu nông nghiệp chiếm 75-76%, lâm nghiệp chiếm 5-6%, thuỷ sản chiếm 19-20%. Tiếp tục đẩy mạnh sản xuất lương thực theo hướng thâm canh tăng năng suất và tăng nhanh lúa đặc sản, chất lượng cao. Sản lượng lương thực có hạt năm 2005 dự kiến là 37 triệu tấn trong đó lúa ổn định là 34 triệu tấn, ngô 3 triệu tấn, xuất khẩu gạo 3,5 triệu tấn/năm. Giữ ổn định diện tích đất lúa khoảng 4 triệu ha trên các vùng canh tác có điều kiện tưới tiêu chủ động. đối với các loại đất trồng lúa kém hiệu quả thì chuyển sang cây trồng khác có hiệu quả hơn. Riêng đối với Đồng bằng Sông Cửu Long, chuyển khoảng 400 - 500 nghìn ha gieo trồng lúa năng suất thấp sang nuôi trồng thuỷ sản, bông, đậu tương, ngô. Sử dụng giống có năng suất và chất lượng cao, tiếp tục hỗ trợ sản xuất giống lúa lai để nâng tỷ lệ sản xuất giống lúa lai trong nước từ 20% hiện nay lên 40 - 50% vào năm 2005, đồng thời coi trọng sử dụng các giống lúa có chất lượng cao đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu. Đưa diện tích ngô lên 1triệu ha vào năm 2005, năng suất 30 tạ/ha, sử dụng các giống ngô lai chất lượng cao, mở rộng diện tích chủ yếu ở vùng đanh trồng 1 vụ lúa, tăng diện tích ở những vùng có điều kiện. Phát triển các cây công nghiệp chủ lực có khả năng cạnh tranh và có thị trường tiêu thụ: Tập trung thâm canh 400 nghìn ha cây cao su hiện có, trồng mới 50 nghìn ha chủ yếu ở Miền Trung và Tây Nguyên. Sản lượng mủ khô đạt 440 nghìn tấn, năng suất đạt 13,5 tạ/ ha. Tăng thêm diện tích cà phê chè, đưa diện tích cà phê chè từ 17 nghìn ha hiện nay lên tới 40 - 50 nghìn ha vào năm 2005, đồng thời giảm diện tích cà phê từ 500 nghìn ha xuống còn khoảng 400 nghìn ha. Sản lượng cà phê đạt được 600 nghìn tấn vào năm 2005. Dự kiến 5 năm trồng mới 15 nghìn ha chè, diện tích cây chè năm 2005 khoảng 105 nghìn ha. Chú trọng đưa các giống chè mới có chất lượng, năng suất cao thay dần diện tích cây chè hiện nay, thanh lý các vườn chè lâu năm, năng suất thấp, áp dụng phương pháp canh tác ít sử dụng các hoá chất độc hại, cải tiến khâu chế biến để nâng cao giá trị sản phẩm, nhất là sản phẩm xuất khẩu. Đưa diện tích cây điều từ 235 nghìn ha hiện nay lên 300 nghìn ha năm 2005, năng suất tăng từ 6,8 tạ/ ha lên 9,8 tạ/ ha, sản lượng điều quả đạt 240 nghìn tấn (tương đương 50 nghìn tấn điều nhân). Thâm canh trên diện tích cây hồ tiêu đã có, đưa năng suất lên 22 tạ/ ha, sản lượng khoảng 55 nghìn tấn vào năm 2005. Phát triển cây bông trên các vùng đất đã được quy hoạch, dự kiến đến 2005, diện tích trồng bông vào khoảng 60 - 80 nghìn ha, đưa giống bông mới vào sản xuất nhằm đạt sản lượng bông sơ 2,5 - 3,5 vạn tấn, đảm bảo 30% nhu cầu trong nước. Tập trung sản xuất nguyên liệu thuốc lá có chất lượng cao đáp ứng nhu cầu sản xuất trong nước, thay thế một phần nguyên liệu nhập khẩu và đẩy mạnh xuất khẩu. Dự kiến đến năm2005 sản lượng thu hoạch thuốc đạt 59 nghìn tấn. Cải tiến công nghệ và bổ sung năng lực chế biến nguyên liệu, nâng lượng nguyên liệu thuốc lá qua chế biến công nghiệp trong nước 31 nghìn tần (2005), đáp ứng nhu cầu sử dụng của các nhà máy trong nước và xuất khẩu. (Xuất khẩu khoảng 14 nghìn tấn). Ngoài ra cần phát triển mạnh các loại cây công nghiệp ngắn ngày khác đang có thị trường tiêu thụ như lạc, đậu, rau cây ăn quả, hoa.. ở những nơi có điều kiện, đầu tư khoa học công nghệ, cải tạo giống, nâng cao chất lượng sản phẩm để có thể xuất khẩu. Phát triển chăn nuôi, giá trị sản xuất ngành chăn nuôi tăng khoảng 6,5% - 7,5%/năm. Sản lượng hơi các loại khoảng 2,5 triệu tấn vào năm 2005, phát triển mạnh đàn bò sữa, bảo đảm cung cấp khoảng 20% nguyên liệu sữa cho các nhà máy chế biến. Hướng chính là tổ chức lại sản xuất, khuyến khích phát triển hộ hoặc nông trại chăn nuôi quy mô lớn, đầu tư cải tạo đàn giống, tăng cường công tác thú ý; chế biến thức ăn chăn nuôi để nâng cao chất lượng thịt đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường trong nước và xuất khẩu. Tìm kiếm thêm thị trường để tăng khả năng xuất khẩu thịt. Bảo vệ và phát triển rừng: tiếp tục thực hiện dự án 5 triệu ha rừng. Tăng nhanh diện tích trồng rừng mới, kết hợp với chăn nuôi, bảo vệ tái sinh rừng, nâng độ che phủ rừng lên khoảng 38 - 39% vào năm 2005, hoàn thành cơ bản công tác định canh định cư, và ổn định đời sống nhân dân vùng núi, tiếp tục thực hiện việc giao đất giao rừng cho nhân dân trực tiếp quản lý, gắn bó người dân với rừng. Làm cho họ có thể sống và làm giàu được từ rừng. Phát triển khai thác hải sản xa bờ và điều chỉnh nghề cá ven bờ hợp lý, bền vững, đầu tư phát triển mạnh ngành nuôi trồng thuỷ sản, xây dựng và hoàn thành 6 trung tâm giống quốc gia và các trung tâm cảnh bảo môi trường tại nơi nuôi trồng thủy sản lớn ở Bắc Bộ, miền Trung và đồng bằng sông Cửu Long. Đưa diện tích nuôi trồng thuỷ sản lên 1,2 ha vào năm 2005, đa dạng hoá nuôi trồng thuỷ sản hình thành các vùng chuyên tôm, chuyên cá, hoặc kết hợp lúa - cá, lúa - tôm phù hợp trong từng vùng, chú trọng nuôi tôm xuất khẩu, đưa sản lượng tôm nuôi từ trên 100 nghìn tấn vào năm 2000 lên 300 nghìn tấn vào năm 2005. Sản lượng thuỷ sản năm 2005 vào khoảng 2,6 triệu tấn, trong đó khoảng 50% là từ nuôi trồng xuất khẩu thủy sản đạt 3,0USD. Điều đó có ý nghĩa rất quan trọng là phải tạo mọi điều kiện về quy hoạch, về bảo vệ môi trường để đảm bảo phát triển bền vững. Phát triển mạng lưới thuỷ lợi, bảo đảm cải tạo đất, thâm canh, tăng vụ khai thác các vùng đất mới. Hoàn thành xây dựng các công trình thuỷ lợi kết hợp với phòng tránh lũ ở miền Trung như hệ thống thuỷ lợi sông Chu, hệ thống thuỷ lợi Bang (Quảng Bình), thuỷ điện, thuỷ lợi Rào Quán (Quảng Trị) hồ Tả Trạch sông Ba hạ kết hợp với phòng chống lũ đồng bằng Tuy Hoà (Phú Yên) xây dựng và củng cố hệ thống đê biển và các công trình ngăn mạnh, đầu tư thuỷ lợi cho nuôi, trồng thuỷ sản ở các vùng nhất là ở vùng đồng bằng sông Cửu Long. Kiên cố hoá các tuyến đê sung yếu, tiếp tục chương trình kiên cố hoá kênh mương. phấn đấu đến 2005 đưa năng lực tưới lên 6,5 ha reo trồng lúa và 1,5 triệu ha rau màu, cây công nghiệp tăng 60 vạn ha. Phát triển nhanh cơ sở hạ tầng giao thông nông thôn, tiếp tục đầu tư xây dựng đường giao thông đến hơn 500 xã hiện chưa có đường ô tô đến trung tâm mở rộng mạng lưới cung cấp điện, thực hiện tốt chương trình quốc gia về nước sạch,vệ sinh môi trường nông thôn, đến năm 2005 có hơn 60% dân số nông thôn được sử dụng nước hợp vệ sinh. Cơ bản hoá cầu khỉ ở đồng bằng sông Cửu Long, tiếp tục thực hiện chương trình xoá lớp học ca ba ở các vùng sâu, vùng sa, thực hiện chương trình xây dựng tuyến và cụm dân cư và nhà ở cho nhân dân vùng ngập lũ đồng bằng sông Cửu Long và các vùng thường bị thiên tai bão lụt. Mở mang các làng nghề phát triển các điểm công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ, đưa công nghiệp sơ chế và chế biến về nông thôn và gần vũng nguyên liệu, xây dựng các khu công nghiệp làng nghề, hỗ trợ đào tạo, chuyển giao công nghệ, tiếp thị; giải pháp ô nhiễm môi trường ở các làng nghề; phát triển lĩnh vực dịch vụ, cung ứng vật tư kỹ thuật, trao đổi lâm sản hàng hoá ở nông thôn. Tăng nhanh việc làm cho khu vực phi nông nghiệp, tạo điều kiện chuyển đổi cơ cấu lao động trong khu vực nông thôn, giảm lao động trong nông nghiệp từ 63% hiện nay xuống còn 56 - 57% vào năm 2005. Tiếp tục thực hiện chương trình xoá đói giảm nghèo chú trọng phát triển các đô thị nhỏ, các điểm văn hoá, bưu điện ở các làng, xã, các trung tâm văn hoá của xã. Đảm bảo an toàn xã hội, thực hiện tốt quy chế dân chủ ở nông thôn. Nâng cao thu nhập, đời sống cộng đồng dân cư nông thôn, phấn đấu đến năm 2005 thu nhập bình quân của nông dân gấp 1,7 lần so với hiện nay, giảm chênh lệch thu nhập giữa nông thôn và thành thị. Tiếp tục thực hiện có hiệu quả chương trình xoá đói giảm nghèo, xây dựng kết cấu hạ tầng cho các vùng nghèo, xã nghèo, nâng cấp cải tạo các tuyến trục giao thông nối vùng nghèo, xã nghèo với các trung tâm của những vùng khác nhằm tạo thêm điều kiện thuận lợi cho vùng nghèo, vùng khó khăn phát triển. Đi đôi với việc xây dựng kết cấu hạ tầng phải rất coi trọng việc tạo nguồn lực cần thiết như mở rộng khả năng của người nghèo trong việc tiếp cận các nguồn tín dụng cho các hộ gia đình vay để đẩy mạnh sản xuất, phát triển ngành nghề. II. Định hướng chính sách đầu tư phát triển nông nghiệp nông thôn trong thời gian tới (từ nay đến 2005) 1. Khai phá và mở rộng thị trường cho các nông lâm, hải sản nước ta, khuyến khích nhập khẩu các công nghệ cần thiết. Trước hết phải mở mang hơn nữa thị trường trong nước bằng các giải pháp: bỏ sự kiểm soát có tính ngăn sông cấm chợ, bãi bỏ các thuế lưu thông đối với các hàng hoá nông, lâm, hải sản trên mọi tuyến lưu thông trong nước, khuyến khích phát triển công nghiệp bảo quản chế biến các loại nông, lâm, hải sản đáp ứng nhu cầu đa dạng của thi trường, khuyến khích mọi thành phần kinh tế kể cả tư nhân tham gia tìm kiếm thị trường xuất khẩu, bãi bỏ các thủ tục phiền hà gây khó dễ cho hoạt động xuất khẩu, ưu đãi cho các nhà đầu tư nước ngoài hoạt động trong các lĩnh vực chế biến xuất khẩu nông, lâm, hải sản. Để mở rộng thị trường nâng cac khả năng cạnh tranh của hàng hoá, cần có công nghệ mới. Do vậy cần ưu tiên nhập khẩu các loại giống mới, các công nghệ chế biến, bảo quản nông, lâm, hải sản. 2. Tiếp tục đổi mới các chính sách kinh tế vĩ mô đối với nông nghiệp, nông thôn. - Xây dựng và phát triển thị trường đất đai, đảm bảo sự phân bổ và sử dụng đất đai có hiệu quả. Đổi mới chính sách đất đai, đảm bảo quyền sử dụng đất đai thực sự là của dân đặc biệt là quyền chuyển nhượng thừa kế, cho thuê. - Khuyến khích phát triển các trang trại đa dạng trong các lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, dịch vụ phục vụ nông nghiệp, xem đây là một hình thức kinh doanh quan trọng trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông thôn. - Khuyến khích phát triển các hợp tác xã cổ phần đặc biệt là trong các lĩnh vực dịch vụ phục vụ nông nghiệp. - Phát triển các doanh nghiệp nhà nước trong một số lĩnh vực: quản lý phòng hộ rừng đặc chủng, cung cấp một số giống và công nghệ, quản lý một số công trình thuỷ nông quan trọng, hỗ trợ giúp các dân tộc ít người ở các vùng biên giới v. v... - Chính sách tín dụng của Nhà nước cần được đổi mới theo hướng phát triển tín dụng thương mại cho nông dân, đảm bảo lợi ích cho các ngân hàng thương mại. Chuyển tiền đầu tư cho tín dụng ưu đãi sang đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng cho các vùng nghèo. - Chính sách đầu tư của Nhà nước cần được tập trung vào các lĩnh vực: cơ sở hạ tầng, phòng hộ bảo vệ và phát triển rừng đặc chủng, các công trình phòng chống thiên tai; nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ, bảo trợ xã hội, xoá đói giảm nghèo; phát triển ytế, giáo dục, văn hoá... còn việc đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh sẽ do dân làm, dựa vào nguồn vốn của dân. Ước tính sơ bộ, chỉ đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng đạt mức sơ khai cho khoảng 8850 xã theo tiêu chuẩn đô thị về đường, điện, trường học, bệnh xá, trung tâm văn hoá... thì đã mất khoảng hơn 6 tỷ USD. Nếu với mức chi ngân sách hiện nay thì phải mất 30 năm nữa mới có số vốn 6 tỷ USD dành cho kết caáu hạ tầng nông thôn. Do vậy nếu Nhà nước không tập trung đầu tư vào lĩnh vực này thì rất khó có sự cải thiện. - Đô thị hoá nông thôn là một xu hướng phát triển không tránh khỏi. Đô thị hoá nông thôn cần phải được qui hoạch, xác định theo hướng phát triển các thị tứ, thị trấn, đô thị huyện. Đồng thời phải tính tới xu hướng nông dân rời vào các thành phố. Để đáp ứng yêu cầu này, cần có quy hoach mở rộng các thành phố cần thiết, cần có chính sách giúp đỡ những người nhập cư mới vào thành phố. 3. Xoá đói giảm nghèo là yêu cầu bức thiét đối với nông dân hiện nay. Để xoá đói giảm nghèo trước hết là phải tạo thêm việc làm cho dân với nhiều biện pháp như tăng đâù tư, mở rộng cơ sở hạ tầng ở nông thôn, phát triển giáo dục, dạy nghề mở rộng thị trường, khai khẩn các vùng đất mới, đẩy mạnh xuất khẩu lao động... nghĩa là tạo các điều kiện, các ccơ hội cho những người nghèo có thể tăng thu nhập. Thực hiện chính sách tín dụng ưu đãi cho người nghèo. Sự ưu đãi ở đây không phải về lãi suất ( lãi suất là lãi suất thị trường), mà là sự ưu đãi về điều kiện cho vay không cần thế chấp, ưu tiên cho vay các dự án sử dụng thiếu lao động... Thực hiện chính sách trợ cấp cho những người bị đói, không nơi nương tựa, cho những vùng bị thiên tai... Xây dựng quỹ BHXH cho nông dân trên cơ sở tự nguyện đóng góp. 4. Định hướng cơ cấu kinh tế nông thôn: Những định hướng chủ yếu đối với phát triển cơ cấu kinh tế nông thôn bao gồm: Phát triển nông nghiệp hàng hoá trên cơ sở phát huy lợi thế so sánh của từng vùng nhằm: +Bảo đảm vững chắc an ninh lương thực quốc gia. + Phát triển các loại cây trồng, vật nuôi có lợi thế làm hàng hoá nhằm đàp ứng nhu cầu trong nước và hướng mạnh ra xuất khẩu (những ngành sản xuất chính có khả năng cạnh tranh xuất khẩu như gạo, cà phê, cao su, chè, hồ tiêu, râu quả, lâm sản, thuỷ sản). + Phát triển sản xuất các mặt hàng thay thế nhập khẩu: Khai thác tiềm năng về đất đai, lao động kết hợp với tiến bộ khoa học - công nghệ để phát triển một số sản phẩm có nhu cầu lớn để cạnh tranh, giữ vững thị trường trong nước, từng bbước thay thế nhập khẩu, tiến tới xuất khẩu( như cây có dầu, bông, tơ tằm, thuốc lá, mía đường, muối, thức ăn chăn nuôi, sản phẩm chăn nuôi gồm cả thịt và trứng). + Chú ý các sản phẩm có lợi thế so sánh ở các vùng kinh tế chẳng hạn như: (1) Vùng Tây Bắc: - Phát huy tiềm năng đất đai để sản xuất đủ lương thực cung cấp cho vìng; - Phát triển nhiều cây ăn quả và cây công nghiệp như chè, cà phê, mía chăn nuôi Trâu, bò thịt, bò sữa; - Lưu ý đến bảo vệ rừng và trồng rừng trước hết là rừng đầu nguồn và các vùng đệm để duy trì dòng chảy, nước bề mặt và nươc ngầm. (2) Vùng Đông Bắc: - Trồng cây lương thực để đảm bảo an ninh lương thực của vùng; - Mở rộng diện tích cây ăn qủa( cam, đào, mận) và cây công nghiệp (chè); - Phát triển chăn nuôi trâu, bò, dê; - Bảo vệ, trồng va phát triển lâm nghiệp, nhất là rừng đầu nguồn và vùng đệm. (3) Vùng Đồng Bằng sông Hồng: - Duy trì ổn định 1 triệu ha đát trồng lúa; - Phát triển các cây lương thực khác như nhô, khoai tây. - Tập trung phát triển cây công nghiệp ngắn ngày, râu quả nhiệt đới có giá trị cao như chuối, nhãn, vải... - Phấn đấu đạt 5,5 triệu con lợn vào năm 2010. (4) Vùng Bắc Trung Bộ: - Thâm canh trồng lúa, tiếp tục thay đổi cơ cấu mùa vụ để tránh thiên tai; - Phát triển cây công nghiệp hàng năm (lạc, mía) và cây ăn quả; - Phát triển chăn nuôi bò, lợn; - Bảo vệ diện tích rừng hiện có. (5) Vùng Nam Trung Bộ: - Sản xuất lương thực để khắc phục tình trạng thiếu lương htực tại chỗ; - Phát triển cây ăn quả( thanh long) và cây công nghiệp (mía,điều, tiêu, dừa, cao su); - Phát triển chăn nuôi bò, dê; - Phát triển rừng phòng hộ ở khu vực hồ chưa lớn; (6) Vùng Tây Nguyên: - Phát triển cây công nghiệp: cà phê, cao su, hồ tiêu, điều và bông; - Phát triển chăn nuôi bò; - Bảo vệ trồng rừng sản xuất. (7) Vùng Đông Nam Bộ: - Phát triển cây công nghiệp ngắn ngày và dài ngày (cà phê, cao su, chè, điều, mía, lạc); - Phát triển rau quả; - Phát triển chăn nuôi gia cầm, bò thịt, bò sữa và lơn cung cấp cho Tp. Hồ Chí Minh và các khu công nghiệp. (8) Vùng đồng bằng sông Cửu Long - Tiếp tục phát triển trồng lúa cho xuất khẩu - Phát triển cây ăn quả, cây công nghiệp hàng năm đặc biệt là nguyên liệu cho công nghiệp chế biến. - Phát triển chăn nuôi lợn, gia cầm nhất là chăn nuôi vịt cung cấp cho các thành phố và xuất khẩu - Trồng cây ven biển, bảo vệ rừng ngập mặn III. Một số giải pháp cho chính sách đầu tư phát triển nông nghiệp nông thôn của Việt Nam 1. Giải pháp cho vốn đầu tư nông nghiệp nông thôn Trong những năm qua, nhằm khuyến khích phát triển sản xuất nông nghiệp và nông thôn, thúc đẩy quá trình chuyển từ nền sản xuất tự túc sang nền kinh tế hàng hoá, từ nền sản xuất nhỏ manh mún và lạc hậu trong nông nghiệp sang nền sản xuất với quy mô lớn hơn tăng cường áp dụng khoa học kỹ thuật tiên tiến, trong lĩnh vực tín dụng đã có nhiều chính sách khuyến khích quan trọng như: - Chính sách khuyến khích cho vay các hộ sản xuất nhằm phát triển thành phần kinh tế nông hộ. Dư nợ cho vay liên tục tăng với tốc đọ bình quân 30%/ năm. Đến cuối năm 1999 số hộ được vay vốn lên tới 4 triệu. - Chính sách khuyến khích cho vay thu mua lương thực nhằm tập trung được khối lượng lớn lương thực, cân đối tiêu dùng trong nước và xuất khẩu và bình ổn giá cả, đảm bảo có lợi cho người sản xuất nông nghiệp, Doanh số cho vay tăng nhanh: đến cuối năm 1999 doanh số cho vay thu mua lương thực lên tới trên 12.000 tỷ đồng, gấp 6 lần so với năm 1993. - Chính sách khuyến khích cho vay xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn và các dự án phát triển sản xuất nông nghiệp nhằm thực hiện mục tiêu công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn. - Chính sách khuyến khích cho vay phát triển các cơ sở chế biến xuất khẩu sản phẩm nông nghiệp. đến cuối năm 1999, tổng mức dư nợ đã lên đến khoảng trên 3.000 tỷ đồng. - Chính sách khuyến khích cho vay hộ nghèo để sản xuất nhằm thực hiện chương trình xoá đói giảm nghèo và phát triển sản xuất nông nghiệp. Đến cuối năm 1999, tổng dư nợ cho vay hộ nghèo đạt khoảng 4.000 tỷ đồng. - Chính sách khuyến khích cho vay để thực hiện các chương trình kinh tế trọng diểm khác như để nhập khẩu phân bón, phát triển đánh bắt cá xa bờ, làm nhà trên cọc... Mặc dù tín dụng phục vụ phát triển sản xuất nông nghiệp và nông thôn trong những năm qua có nhiều nét khởi sắc, song tín dụng ngân hàng đối với sản xuất nông nghiệp đang còn phải đương đầu với những khó khăn và thử thách rất lớn. Những khó khăn này một mặt là bản chất của hoạt động sản xuất nông nghiệp, đồng thời cũng xuất phát từ sự chưa phù hợp trong cơ chế kinh tế nên đã làm nảy sinh nhiều mâu thuẫn khi phải đáp ứng yêu cầu vừa phát triển sản xuất nông nghiệp vừa mở rộng và phát triển tín dụng ngân hàng. Do vậy hiện nay, để mở rộng và nâng cao hiệu quả đầu tư tín dụng đối với phát triển nông nghiệp và nông thôn cần phải có các giải pháp mang tính đồng bộ. 1.1 Tăng cường và tập trung hơn nữa các nguồn vốn đầu tư cho phát triển sản xuất nông nghiệp. Xây dựng chính sách huy động vốn đầu tư theo mô hình tổng hợp nguồn lực huy động vốn từ trong nước, nước ngoài , nguồn vốn tại chỗ, nguồn vốn từ nơi khác, nguồn tự có. Trong đó nguồn trong nước là quyết định, nguồn tại chỗ là cơ bản, nguồn từ bên ngoài là quan trọng. Nguồn vốn ngân sách là yếu tố dẫn đường, nền tảng của mọi công cuộc đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn. 1.2 Đa dạng hoá các hình thức cho vay: Đặc biệt cần áp dụng nhiều hình thức cho vay mới phù hợp với đặc điểm của sản xuất nông nghiệp, phù hợp với trình độ dân trí, tiềm lực kinh tế của những người sản xuất nông nghiệp, tạo thuận lợi cho người sản xuất nông nghiệp và hạn chế rủi ro cho tín dụng ngân hàng. Các hình thức có thể áp dụng như: Cho vay trả góp đối với các nông hộ, cho vay một lần nhưng trả làm nhiều lần, cho vay thông qua các tổ chức trung gian như các trạm thu mua, các tổ chức cung ứng vật tư phân bón nông nghiệp, các nông trường hoặc thông qua các tổ chức hội, các đoàn theer, các tổ chức xã hội nghề nghiệp... cho vay theo chu trình khép kín có sự kết hợp giữa nhiều ngành, nhiều công đoạn, nhiều lĩnh vực với nhau. thực hiện cho thuê tài chính để cho thuê máy móc thiết bị phục vụ sản xuất nông nghiệp mang tính thời vụ. 1.3 Mở rộng đối tượng cho vay: Tín dụng nông nghiệp phát triển nông thôn không chỉ cho vay bó gọn trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp mà phải được mở rộng ở nhiều lĩnh vực khác nhau để phát triển theo cả chiều rộng lẫn chiều sâu. Thực hiện cho vay để trước hết phát triển mạnh cơ sở hạ tầng trong sản xuất nông nghiệp ( điện, đường, trạm, trường, nhà ở, tưới tiêu, nước sạch...) cho vay để cải tiến sản xuất, áp dụng công nghệ cao và khoa học tiên tiến vào sản xuất từ con giống đến thu hoạch, bảo quản, cất trữ và chế biến. 1.4 Chính sách lãi suất: Góp phần khuyến khích đầu tư của người sản xuất nông nghiệp, Về nguyên tắc lãi suất phải tiến tới tự do hoá theo quan hệ cung cầu. Mặc dù hiện nay cơ chế lãi suất không còn phân biệt giữa thành thị và nông thôn nữa nhưng cần áp dụng lãi suất ở vùng nông thôn thấp hơn lãi suất thành thị. Ngoài lãi suất bình thường, cần thực thi lãi suất ưu đãi đối với các đối tượng và các lĩnh vực cần khuyến khích đầu tư phục vụ cho chiến lược hiịen đại hoá, cồng nghiệp hoá làm tăng khả năng sinh lời đối với người sản xuất nông nghiệp. 1.5 Mở rộng mạng lưới cung cấp các dịch vụ tín dụng ngân hàng: Cải tiến hồ sơ và các thủ tục vay vốn cho nông hộ. Do điều kiện vật chất kỹ thuật và trình độ dân trí của người sản xuất nông nghiệp còn rất thấp nên việc mở rộng mạng lưới cuung cấp các dịch vụ tín dụng ngân hàng, cải tiến hồ sơ và thủ tục vay vốn đối với họ là rất cần thiết. Các tổ chức tín dụng đặc biệt là Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Ngân hàng phục vụ người nghèo, các tổ chức tín dụng hợp tác (Quỹ tín dụng nhân dân) cần mở rộng mạng lưới, đảm bảo cho khách hàng có thể gửi tiền, vay vốn tại chỗ, các thủ tục phải giản đơn, dễ hiểu, giảm thiểu các loại giấy tờ, có quy trình giao dịch thuận tiện, nhằm mở rộng tín dụng đối với nông nghiệp và nông thôn. Cần hình thành sớm các ngân hàng chính sách để phục vụ riêng cho các lĩnh vực này thực hiện mục tiêu mang tính chất kinh tế - xã hội của Nhà nước trong giai đoạn từ nay đến 2010. 1.6 Các giải pháp hỗ trợ: Chính sách ruộng đất cần được điều chỉnh, trước hết phải hợp hoá nhanh chóng quyền sử dụng ruộng đất lâu dài đối với người nông dân; tránh việc giao khoán ruộng đất cho nông dân một cách manh mún, ruộng đất bị xé lẻ làm cản trở việc phát triển sản xuất với quy mô lớn; nhất quán trong việc nhận quyền sử dụng ruộng đất làm tài sản thế chấp vay vốn ngân hàng. Chính sách thuế, nhất là thuế nông nghiệp cần tạo nhiều ưu đãi để khuyến khích người dân đầu tư sản xuất, chính sach thuế phải ổn định tránh thay đổi nhiều. Các loại thuế về nhập khẩu vật tư, phân bón, máy móc thiết bị phục vụ cho sản xuất nông nghiệp cần được ưu đãi hơn nữa để khuyến khích đầu tư cải tiến sản xuất. Nhà nước cần có những chính sách đúng đắn trợ giúp về giá cho các sản phẩm nông nghiệp để người sản xuất an tâm bỏ vốn đầu tư công sức, tạo ra thu nhập tương đối cho nông dân, bù đắp lại những công sức người nông dân bỏ ra trong sản xuất. 2. Điều chỉnh hợp lý cơ cấu đầu tư cho phát triển sản xuất nông nghiệp nông thôn. Cơ cấu kinh tế của nông nghiệp còn gặp nhiều khó khăn cần giải quyết, cơ cấu ngành trong nông nghiệp còn bất hợp lý ví dụ như tỷ trọng cơ cấu ngành trồng trọt còn cao hơn ( khoảng 80% so với tỷ trọng ngành chăn nuôi dịch vụ chiếm khoảng 20%) Cơ cấu hợp lý về đầu tư trong cơ cấu vùng kinh tế hai vùng Đồng Bằng sông Hồng và Đồng Bằng sông Cửu Long còn chiếm tỷ trọng lớn trong tổng vốn đầu tư. Trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông thôn nhà nước phải có vai trò quyết định trong vị trí chuyển dịch cơ cấu kinh tế, gắn với thị trường trong nước và thế giới bằng các chính sách cơ chế đồng bộ, quy hoạch định hướng cho nông thôn theo từng vùng lãnh thổ. Thời gian tới phải chú trọng phát triển trong dịch vụ chăn nuôi, nhất là các dich vụ phục vụ nông nghiệp để thúc đẩy chuyển dịch căn bản cơ cấu kinh tế nông nghiệp nhằm đưa tỷ trọng dịch vụ có vị trí tương xứng trong quá trình phát triển nông nghiệp. Mặt khác phải chuyển dịch cơ cấu cây trồng vật nuôi có gí trị kinh tế cao nhằm tận dụng lợi thế về đất đai nước và khí hậu trong vùng, đồng thời gắn với công nghệ bảo quản và chế biến sau thu hoạch để tiến tới một nền nông nghiệp sản xuất hàng hoá có cơ cấu thích hợp giữa trồng trọt chăn nuôi dịch vụ và cơ cấu hợp lý trong từng lĩnh vực. Có như vậy nghành nông nghiệp mới đủ đảm bảo được phát triển ổn định và bền vững. Phát triển khoa học công nghệ để làm cơ sở cho việc nâng cao năng suất chất lượng sản phẩm và hạ giá thành sản phẩm, nghiên cứu để chọn và tạo ra các giống cây trồng, giống vật nuôi có năng suất cao, phù hợp với các vùng sinh thái, đáp ứng yêu cầu đa dạng hoá về sinh học và phát triển bền vững. Ưu tiên đầu tư cho chọn và tạo những giống cây trông, vật nuôi chính có giá trị kinh tế cao và tạo ra các sản phẩm xuất khẩu (lúa, cà phê,chè, cao su, điều...) ngững giống cây ăn quả ( vải, nhãn, sầu riêng...) phục vụ tiêu dùng trong nước và xuất khẩu, giống cây lâm nghiệp, thuỷ sản. Nghiên cứu khoa học công nghệ sinh học, công nghệ sản xuất vi sinh, phân hữu cơ sinh học, các thuốc trừ sâu sinh học, các loại thức ăn giàu dinh dưỡng, các loại thuốc thú y, ứng dụng các công nghệ tế bào, công nghệ nuôi cấy, công nghệ cấy truyền hợp tử, công nghệ chuyển giao... và công tác tạo giống cây trồng vật nuôi có năng suất cao, chống chịu sâu bệnh. Nghiên cứu các biện pháp kỹ thuật thâm cây trồng... Có chính sách biện pháp thích hợp chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng đa dạng hoá, chuyên môn hoá có hiệu quả có sức canh tranh cao tăng dần tỷ trọng của ngàng công nghiệp xây dựng, ngành dịch vụ, giảm dần tỷ trọng của ngành nông lâm, ngư nghiệp. trong GDP đầu năm 2005 tỷ trọng của các ngành trên là 22, 25, 53. Trong nông nghiệp tập trung phát triển loại nông sản góp phần thay thế nhập khẩu: nhô, đậu tương, bông, thuốc lá, bò sữa... đồng thời tiếp tục phát triển các mặt hàng nông sản có lợi thế xuất khẩu như cà phê, cao su, tiêu, điều... theo hướng thâm canh cao, nâng cao chất lượng và hiệu quả góp phần nâng kim ngạch xuất khẩu để đến năm 2005 có mức xuất khẩu bình quân đầu người đạt 200 USD/ năm. Nghiên cứu các biịen pháp kỹ thuật thâm canh cây trồng, nuôi dưỡng gia súc, bảo đảm chất lượng vệ sinh, an toàn thực phẩm. đối với cây trồng, tập trung vào bảo vệ thực vạt áp dụng các biện pháp phòng trừ sâu bệnh tổng hợp (IPM), nghiên cứu các quy luật phát triển của sâu bệnh, biện pháp phòng trừ sinh học để giảm bớt sử dụng thuốc hoá học và tập trung vào kế hoạch tưới tiêu cho cây công nghiệp. Đối với chăn nuôi tập trung vào công tác thú y nhằm xây dựng vùng an toàn dich bệnh, nghiên cứu chế độ dinh dưỡng thâm canh trong chăn nuôi gia súc gia cầm. Nghiên cứu và phát triển công nghệ sau thu hoạch: Tập trung nghiên cứu phát triển và phổ biến công nghệ thiết bị bảo quản, đóng gói nhất là các sản phẩm tươi sống như rau, hoa quả, thịt, cá để giảm tỷ lệ tổn thất, kéo dài thời gian tiêu thụ, áp dụng các kỹ thuật hiện đại kết hợp với các phương pháp truyền thống. Nghiên cứu các cơ sở khoa học và thực hiện cho việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, cơ cấu mùa vụ, cơ cấu kinh tế nông nghiệp - nông thôn, trong đó tập trung vào 2 vùng đồng bằng và các tỉnh còn nhiều tiềm năng về đất (Trung du miền núi, Duyên Hải và Tây Nguyên). Phát triển cơ sở hạ tầng phù hợp với nền nông nghiệp hàng hoá, đáp ứng được yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hoá hiện đại hoá như phát triển thuỷ lợi, điện và giao thông nông thôn, hệ thống thông tin và các công trình phục vụ thương mại, xây dựng các thị tứ, thị trấn làm trung tâm công nghiệp, thương mại, văn hoá - xã hội ở các địa bàn nông thôn. Phát triển thị trường để tạo động lực phát triển kinh tế nông thôn với những nội dung chính là: + Xác định hướng phát triển thị trường của các sản phẩm chính gồm cả thị trường nội địa và xuất khẩu. + Tổ chức nghiên cứu và thông tin thị trường để xác định lợi thế cạnh tranh của các mặt hàng chính, lợi thế của các vùng sinh thái, các địa phương, đồng thời nghiên cứu về qyu mô, nhu cầu, tiêu chuẩn của thị trường trong nước và thị trường quốc tế chủ yếu. Tìm hiểu chính sách thương mại của các nước nhập khẩu chủ yếu đê kịp thời cuung cấp thông tin cho nông dân và các doanh nghiệp trong nước. 3. Hoàn thiện cơ sở hạ tầng cho phát triển nông nghiệp nông thôn 3.1 Giải pháp cho điện phát triển nông nghiệp nông thôn Điện cho nông nghiệp đã được quan tâm đầu tư tuy vậy còn nhiều khó khăn bất cập, về cơ chế chính sách cho công tác phát triển điện nông thôn còn chưa ban hành kịp thời như về ưu đãi tín dụng, phân công trách nhiệm cụ thể giữa ngành điện và các địa phương. Công tác đầu tư còn nhiều bất cập như không đồng bộ giữa phần vốn của ngành điện đầu tư với phần vốn của địa phương. Như vậy để thực hiện các mục tiêu đề ra cần tiến hành một số giải pháp sau: Một là, về cơ chế đầu tư lưới điện nông thôn phải xác định "Nhà nước và nhân dân, trung ương và địa phương cùng làm", huy động nhân lực, vậy tư, tài lực từ mọi nguồn, mọi thành phần kinh tế để xây dựng hệ thống lưới điện. Tổng công ty điện lực Việt Nam đầu tư đường dây trung thế, trạm biến áp và công tơ điện bằng kinh phí từ các nguồn vốn ngân sách,vốn khấu hao cơ bản được để lại của ngành điện .Vốn vay tín dụng ưu đãi theo kế hoạch hàng năm,vốn tài trợ quốc tế theo các hiệp định của Chính Phủ và vốn vay tín dụng dầu tư lưới điện nông thôn cần cho áp dụng lãi suất bằng 30-50% mức lãi xuất vay đầu tư XDCB hiện hành. Lưới điện hạ thế các địa phương được đầu tư từ ngân sách địa phương,vốn phụ thu tiền điện từ thành phố, thị xã, thị trấn và các cơ sở sản xuất kinh doanh trên địa bàn, vốn vay tín dụng ưu đãi...Nhưng đường dây hạ thế từ đường trục hạ thế vào nhà dân do nhân dân tự đầu tư. Hai là, đối với những vùng miền núi ||, |||, biên giới, những nơi xa lưới điện quốc gia, các hộ gia đình thuộc chính sách đặc biệt khó khăn trong đời sống, Nhà nước sẽ hỗ trợ để xây dựng đường dây trục hạ thế và đường dây hạ thế vào nhà dân. Riêng 4 thành phố trực thuộc Trung Ương và một số địa phương khác có điều kiện thuận lợi để đưa điện về nông thôn các xã ngoại thành, kể cả vốn đầu tư cho lưới điện trung và hạ thế, sẽ huy động chủ yếu từ nguồn phụ thu tiền điện trên địa bàn, HĐND, UBND thành phố quyết định mức và thời gian phải thu tiền điện. Các tỉnh, thành phố phối hợp với ngành điện lập dự án xây dựng lưới điện trung hạ thế ở nông thôn theo phương thức bỏ vốn xây dựng lưới điện hạ thế, mua bán điện năng của ngành điện theo giá qui định của Nhà nước và bán lẻ điện năng cho các hộ tieu dùng điện và thu hồi vốn đầu tư với các điều kiện không vượt giá trần do Nhà nước qui định. để tăng số hộ nông dân được dùng điện, ngân hàng cần xem xét cho các hộ ngèo được vay vốn theo hình thức tín chấp trả chậm với lãi suất ưu đãi trong vòng từ 1-2 năm để kéo điện hạ thế vào nhà mình. Ba là, đối với một số xã miền Núi và vùng hải đảo chưa có khả năng kéo điện tới được, các địa phương phối hợp với ngàng điện lập dự án xây dựng nguồn điện tại chỗ phù hợp như diesel, thuỷ điện nhỏ. Khuyến khích các thành phần kinh tế trong và ngoài nước tham gia đầu tư và kinh doanh điện của các dự án nguồn điện tại chỗ nói trên. nhà nước miên thuế tài nguyên, thuế doanh thu đối với sản xuất kinh doanh các nguồn điện tại chỗ phục vụ trên địa bàn này. Bốn là về cơ chế quản lý, mọi nguồn vốn đầu tư cho lưới điện nông thôn phải tuân thủ theo nghị định 42/CP, 92/CP của Chính phủ do chủ đầu tư trực tiếp quản lý sử dụng vốn đầu tư theo các qui định hiện hành. Năm là, về cơ chế quản lý kinh doanh bán điện: Về lâu dài, các đơn vị của Tổng Công ty điện lực Việt Nam sẽ nâng dần tỷ trọng bán điện trực tiếp cho các hộ nông dân ở nông thôn, còn hiện nay vẫn thực hiện đa dạng hoá mô hình quản lý kinh doanh bán điện ở nông thôn. Ban (Tổ) điện, hợp tác xã tiêu thụ điện năng, Công ty (Ban) điện nước của tỉnh, doanh nghiệp nhà nước, tư nhân mua bán điện năng của Tổng Công ty điện lực Việt Nam tại Công ty tổng và bán lẻ điện năng cho các hộ nông dân dùng điện. Dù việc đầu tư phát triển điện lưới kinh doanh bán điện cho nông dân thực hiện theo các phương thức và mô hình khác nhau nhưng đều có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp Chính quyền địa phương và các đơn vị thuộc Tổng Công ty điện lực Việt Nam và các chủ đầu tư để đảm bảo có kết quả cao nhất. Mặt khác, giao cho Bộ Công nghiệp nghiên cứu, ban hành theo tiêu chuẩn kỹ thuật trong thiết kế, xây dựng và vận hành lưới điện nông thôn, vừa phù hợp với điều kiện kinh tế của nước ta, vừa đảm bảo các qui định về chất lượng và an toàn. Hiện trạng lưới điện nông thôn còn nhiều bất cập. Thực tế cho thấy, lưới điện nông thôn ở nước ta mỗi miền được hình thành ở các gian đoạn khác nhau và có những đặc điểm riêng. ở miền Bắc, lưới điện nông thôn lúc đầu được hình thành trên cơ sở xây dựng các trạm bơm tiêu nước phục vụ nông nghiệp. Lấy các trạm bơm làm điểm xuất phát, các hợp tác xã nông nghiệp huy động công quĩ và sự đóng góp của nhân dân để xây dựng các đường dây tải điện đến hộ gia đình phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt và đời sống. Vì vậy có sự lệch lạc lớn về mức độ và tỷ lệ số xã, số hộ có điện giữa các địa phương khác nhau, nơi nào có phong trào thuỷ lợi phát triển mạnh và tranh thủ được sự hỗ trợ tích cực của Nhà nước thì nơi đó lưới điện phát triển tương đối tốt. Sau này tình hình chung có khác hơn, nhưng căn bản, điện nông thôn ở miền Bắc vẫn lầ gắn với thuỷ lợi. Còn miền Nam, do những năm đầu giải phóng thiếu nguồn điện nên nhà nước chỉ đầu tư lưới điện phục vụ các trạm thuỷ nông đầu mối. Sau khi nhà máy Thuỷ điện Trị An đi vào hoạt động năm 1988 và đặc biệt từ giữa những năm 1990 các hợp tác xã mới huy động nông dân đóng góp để xây dựng đường dây hạ thế đưa điênj về xóm, ấp. Tuy vậy, tỷ lệ số hộ nông dân có điện mới chỉ có 34%. Riêng ở miền Trung, việc dưa điẹn về nông thôn mới chỉ bắt đầu từ khi xây dựng xong đường dây 220KV Vinh - Đồng Hới cùng trạm 220KV Đồng hới và phát triển mạnh sau khi hoàn thành hệ thống tải điện 500KV Bắc - Nam. Bởi vậy kết quả trên bình diện toàn quốc đến nay, toàn bộ các tỉnh thành phố trực thuộc trung Uơng đã được nối với lưới điện quốc gia. Đến cuối năm 1996, lưới điện quốc gia đã đến với 60/61 tỉnh lỵ, 426/470 huyện lỵ,(đạt tỷ lệ 90,6%), 5698/9022 xã có điện, đạt tỷ lệ 63,2% và 6.031.323/11.887.452 hộ nông dân có điện đạt tỷ lệ 50,7%. Điều đáng lo ngại ở đây là do có nhiều nhu cầu bức xúc về sử dụng điện cùng vốn đầu tư hạn hẹp nên lưới điện nông thôn trong những năm vừa qua ở nhiều nơi được xây dựng không theo qui hoạch, chưa đảm bảo tiêu chuẩn ký thuật, trong thời gian sử dụng không đảm bảo thường xuyên việc bảo trì, cải tạo dẫn đến việc cung cấp điện không ổn định, chất lượng thấp, không an toàn và tỷ lệ tổn thất mất mát điện cao. Trong khi đó việc quản lý điện chưa thống nhất (trong 5698 xã có điện và 6.031.323 hộ nông dân dùng điện), chủ yếu theo các mô hình Ban (tổ) điện xã, thầu tư nhân, Công ty (xí nghiệp) kinh doanh điệ nông thôn của địa phương hoặc hợp tác xã tiêu thụ điện năng và ngành điện lực bán điện đến từng hộ dân. Không những thế, ngay cả về giá điện nông thôn cũng không thống nhất. Bởi vì, ngành điện hiện nay chỉ bán điện trực tiếp đến được hộ nông dân khoảng 30 xã trong toàn quốc và bán theo đúng giá qui định. Số xã còn lại, ngành điện lại bán tại công toe tổng với giá 360 đồng/KW/h cho các tổ chức quản lý điện nêu trên để bán lẻ cho hộ nông dân. Do nhiều nguyên nhân về kỹ thuật, về quản lý, giá điện thực tế mà các hộ nông dân phải trả có nhiều mức khác nhau tuỳ theo từng địa phương và nhìn chung đều cao hơn so với giá qui định. Chẳng hạn có 60,9% số xã cố điện giá từ 450 đ/kwh đến 700 đ/kwh; 32,4% số xã có điện giá từ 700 đ/kwh đến 900 đ/kwh trở lên... 3.2 Giải pháp cho thuỷ lợi Như đã nêu trên thuỷ lợi còn một số vấn đề còn tồn tại đáng kể, nhiều công trình thuỷ lợi đã xuống cấp nghiêm trọng, mô hình quản lý nguồn nước và công trình thuỷ lợi chưa sát với người dùng nước, nhiều cấp ngành chưa nhận thức được tính xã hội đa dạng hoá mục tiêu của xã hội. Do đó cần phải có những phương hướng giải quyết cho thuỷ lợi Có thể nói, hiện nay ngành thuỷ lợi nước ta đã tương đối mạnh về "phần cứng" - xây dựng công trình và mới tiếp cận với "phần mềm" khái niệm phi công trình (có thể coi là cái hồn của ngành thuỷ lợi). Khái niệm này cần được quán triệt, vận dụng trong ngành thuỷ lợi theo tinh thần phát triển ngành trong phát triển tổng thể nông nghiệp - nông thôn toàn diện, toàn xã hội bền vững. Những vấn đề sau đây cần được sớm tiếp cận với khái niệm này: + Điều tra xã hội vùng hưởng lợi, các tập tục, tôn giáo, vai trò cộng đồng, các đoàn thể... trong hoạt động thuỷ lợi. + Thông tin hai chiều trong định hướng quy hoạch, thiết kế các giai đoạn giữa các cơ quan được giao quyền chủ đầu tư với các tổ chức người hưởng lợi và bảo vệ về công trình thuỷ lợi. Đặc biệt cần quan tâm lấy ý kiến của người dân ( không chỉ dừng lại ở các ý kiến của chính quyền địa phương, cơ quan tư vấn, vì dễ chủ quan, phiến diện) + Hoạt động của công trình thuỷ lợi theo hướng có sự tham gia sâu rộng, dân chủ của cộng đông nhân dân hưởng lợi, chính quyền, các hội nghề nghiệp tại địa phương. + Vấn đề thổ nhưỡng, cơ cấu cây trồng, khả năng chuyển đổi theo hướng hàng hoá xuất khẩu sau khi chủ động được nguồn nước. + Vấn đề kinh tế xây dựng: phân tích kinh tế trên nền tảng khai thác lợi dụng tổng hợp theo nhiệm vụ công trình trên cơ sở thực tế của khu vực hưởng lợi; tránh những nội dung đề xuất và hạch toán xa rời thực tế. + Về công trình thuỷ lợi, cần sử dụng hợp lý vật liệu xây dựng theo cấp bậc ưu tiên khác nhau như trước hết ưu tiên các koại vật liệu đối với các chi tiết bị che khuất và nằm dưới sâu (thân cống cửa vào cống, cửa vào tràn, các khe phân chia, bể tiêu năng và đặc biệt là cửa van cho cống điều tiết dưới sâu, sân trước, thiết bị thoát nước trong thân đập ...), kế đến là các hạng mục khác (tường chắn đất, cửa ra các công trình trên kênh...), thậm chí, ngay tại một chi tiết công trình cũng nên nghiên cứu mức độ ưu tiên khác nhau cho những phần có chế đọ làm việc khác nhau... Cần có nhận thức đúng đắn về các kết cấu mềm, vật liệu mềm thích hợp với những điều kiện phức tạp, da dạng của hệ thống nên - công trình, như: các khe mềm 3 hướng, các khe mềm có vật tiếp xúc không rỉ có tuổi thọ cao, chống xâm thực ; các loại "vật liệu mềm" (bê tông nhựa đường, rọ đá, thảm đá...). + Vấn đề chọn tần suất thiết kế và hình thức giải pháp công trình thoát lũ: nên chú ý đến công trình tháo lũ có cao trình ngưỡng nhiều bậc với phương châm sao cho các hạng mục công trình chính như đập đất, cống qua đập, tràn tháo lũ phải an toàn với bất kỳ tần suất nào đã quan sát được hay rút ra từ lý luận mà đánh giá xây dựng lại nhỏ hơn với cách thức thiết kế truyền thống ( thí dụ như có công trình bậc thấp kiên cố để xả lũ thường xuyên p = 10% - 20%, đồng thời có những bậc cao ít kiên cố hơn để tháo lũ lớn hơn: đập cầu trì, đập tràn bê tông nhựa đường ngay trên thân đập đất, tràn có cửa...). Sự nhìn nhận này phù hợp với yêu cầu của hầu hết các hồ chứa nước. + Vấn đề cập nhật thông tin cho đội ngũ cán bộ tư vấn thiết kế, đổi mới tư duy thiết kế theo hướng tiên tiến hiện đại, đa mục tiêu, dễ vận hành quản lý và hiệu quả. Trong thiết kế cần thường xuyên cập nhật thông tin mới, các thông tin về các khuyết tật, sự cố thường gặp, ứng dụng các tiến bộ khoa học công nghệ, mạnh dạn ứng dụng các kết cấu mới, tiến bộ ... + Về sự kết hợp chặt chẽ giữa các cơ quan tư vấn thiết kế và nghiên cứu: Cần có các hội nghị, hội thảo để chia sẻ kinh nghiệm giữa hai lĩnh vực ; thiết kế "đặt hàng" cho nghiên cứu, ngược lại, nghiên cứu "bán" các sản phẩm cho thiết kế nhằm đẩy mạnh ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật, chống tụt hậu, nâng cao chất lượng, hiệu quả công trình. 3.3 Giải pháp cho đầu tư cơ sở hạ tầng nông thôn Đầu tư phát triển cở hạ tầng nông thôn phải đồng bộ và chú trọng đầu tư chiều sâu vào những vùng sản xuất hàng hoá qui mô lớn. Việc đầu tư phải được phối hợp chặt chẽ giữa xây dựng cơ sở hạ tầng với phát triển vùng nguyên liệu và xây dựng các cơ sở công nghiêp nông thôn, nhất là các cơ sở chế biến nông, lâm, thuỷ hải sản. Phát triển đồng bộ cơ sở hạ tầng nông thôn như giao thông thuỷ lợi, điện, thông tin kiên lạc, công trình phúc lợi công cộng và các cơ sở công nghiệp nông thôn và cần tập trung vào các vùng sản xuất hàng hoá lớn, kèm theo sự khuyến khích phát triển công nghiệp chế biến nhằm tạo nên những khu vực có mũi nhọn của nền nông nghiệp. Khu vực này sẽ tạo ra được những sản phẩm nông nghiệp xuất khẩu có tính cạnh tranh cao. 4. Các giải pháp nhằm nâng cao sức cạnh tranh của hàng nông sản xuất khẩu của Việt Nam. 4.1 Giải pháp đối với các doanh nghiệp. - Tìm mọi cách để có thể nâng cao chất lượng hàng nông sản để tạo uy tín, mở rộng thị trường và xuất khẩu với giá cao, nhằm hạn chế sự thua thiệt về giá so với các đối thủ cạnh tranh chủ yếu. Việc tìm cách nâng cao chất lượng hàng nông sản phải được chỉ đạo và tiến hành đồng bộ ở tất cả các khâu trừ giống, chăm sóc, thu hoạch, bảo quản, dự trữ, chế biến... làm cho hàng nông sản của Việt Nam đạt được tiêu chuẩn Quốc tế. Muốn vậy phải qui hoạch vùng sản xuất, đầu tư nghiên cứu giống cây trồng, áp dụng tiến bộ kỹ thuật vào khâu chăm sóc, thu hoạch, đầu tư vào công nghệ chế biến nông sản, đầu tư vào kho tàng để bảo quản chất lượng nông sản trong quá trình bảo quản và có đủ khả năng dự trữ khi cần thiết. Không nên ỷ vào lợi thế chi phí đầu vào để cạnh tranh mà tính phương án tăng chi phí để tăng chất lượng, sản lượng để lợi về giá và mở rộng thị trường - Tăng cường hoạt động Marketing quốc tế cho hàng nông sản trên cả 4 phương diện: Chính sách sản phẩm, chính sách giá cả, chính sách phân phối và xúc tiến. - Hoàn thiện việc tổ chức thu thập và xử lý thông tin về thị trường, về đối thủ cạnh tranh trên thị trường nông sản thế giới để có thể điều hành công tác xuất khẩu nông sản có hiệu quả hơn. - Có chiến lược và bước đi để xây dựng uy tín của hàng nông sản Việt Nam nhằm cải thiện hình ảnh nông sản Việt Nam trên thị trường thế giới. 4.2 Nhà nước hỗ trợ doanh nghiệp. - Cải tiến tổ chức quản lý xuất khẩu nông sản theo hướng phân khu vực thị trường cho các đầu mối xuất khẩu lớn để tạo hướng chuyên sâu về khu vực thị trường cho các doanh nghiệp xuất khẩu, hạn chế sự cạnh tranh giữa chính các doanh nghiệp của ta làm thiệt hại đến lợi ích quốc gia, xây dựng cơ chế quản lý lãi suất, thuế, tỷ giá và dự trữ xuất khẩu linh hoạt nhưng phải nằm trong khuôn khổ nhất định. - Tăng cường ký các hiệp định chính phủ với các nước về xuất khẩu nông sản. - Xây dựng trung tâm chuyên thu thập và cung cấp các thông tin về xuất khẩu nông sản trên thị trường thế giới cho các doanh nghiệp trong nước để giúp cho các doanh nghiệp định hướng sản xuất, chế biến và xuất khẩu nông sản; đồng thời giúp cho các quyết định của doanh nghiệp có chất lượng cao. - Tạo điều kiện và trợ giúp để các doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào các họi chợ nông sản quốc tế nhằm giới thiệu về hàng nông sản Việt Nam cho toàn thế giới, thu hút sự chú ý của khách hàng để mở rộng thị trường. - Tăng cường đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng bến cảng để giảm chi phí vận chuyển và bốc xếp hàng hoá nhằm tăng sức cạnh tranh cho hàng nông sản xuất khẩu. - Có chính sách khuyến khích đầu tư trong nước và nước ngoài vào chế biến nông sản xuất khẩu. - Cung cấp thường xuyên và có chất lượng các dịch vụ cung ứng các vật tư cho nông nghiệp. - Chú trọng công tác nghiên cứu cơ bản và dự báo dài hạn hình thành sản xuất và tiêu thụ hàng nông sản trên thị trường thế giới để cung cấp thông tin cho việc xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế trong nước, hướng dẫn người sản xuất nông sản nhập khẩu. 5. Một số giải pháp chung cho đầu tư phát triển nông nghiệp nông thôn Việt Nam (từ nay đến năm 2005) - Chuyển mạnh một nễn nông nghiệp coi trọng số lượng sang một nền sản xuất chú trọng chất lượng. Đẩy mạnh các biện pháp khoa học, công nghệ, trước hết là cải tiến công tác giống nhằm tạo các giống có năng suất cao, chất lượng tốt, cải tiến biện pháp canh tác để tăng năng suất và chất lượng sản phẩm, bảo vệ môi trường, sản xuất các sản phẩm sạch. - Đối với những sản phẩm cung đã vượt cầu (gạo, cà phê, đường) thì hướng chính là không tăng sản lượng. Đẩy mạnh các biện pháp nâng cao năng suấ, chất lượng, hạ giá thành và chuyển đổi cơ cấu sản phẩm. - Phát triển ngành nghề, dịch vụ ở nông thôn. - Khai thác lợi thế tối đa của từng vùng, trong đó: + Đối với vùng miền núi phía Bắc, hướng chủ yếu là tròng cây an quả, cây công nghiệp, cây rừng có giá trị như trồng các loại câm, quýt, nhãn vải, măng, trám, quế, hồi... + Đối với Đồng bằng Sông Hồng, đẩy mạnh chăn nuôi lợn, gia cầm theo kiểu trang trại và phát triển ngành nghề sản xuất rau các loại nhất là rau sạch. + Đối với vùng khu Bốn cũ, Duyên Hải miền Trung vừa có rừng, vừa có đồng bằng vừa có biển thì phải kết hợp lợi thế các vùng để phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản. + Đối với Tây Nguyên và Đông Nam Bộ, chủ yếu là thâm canh cây công nghiệp, bảo vệ giữ diện tích rừng hiện có. + Đối với Đồng Bằng Sông Cửu Long, chủ yếu là phát triển sản xuất lúa gạo chất lượng cao và đẩy mạnh nuôi trồng thuỷ sản. + Đối với một số vùng cao có khí hậu lạnh có thể trồng các loại cây đặc sản ôn đới như táo, hồng... Tăng cường công tác đào tạo nguồn nhân lực cho nông nghiệp nông thôn, tập trung xoá mù chữ cho người lớn và phổ cập giáo dục tiểu học cho trẻ em để đến năm 2005 có 96% dân cư biết đọc, biết viết, tỷ lệ lao động nông thôn được đào tạo đạt khoảng 20%. Tăng cường công tác đào tạo nghề cho nông thôn. chú trọng công tác đào tạo nghề mới, truyền nghề cho người lao động phù hợp với điều kiện và ngành nghề của từng vùng với nhiều hình thức khác nhau. Xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn, trong 5 năm tới xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn phải được coi như là một việc làm cấp bách để nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho cộng đồng dân cư nông thôn vằ huy động mọi nguồn lực, bằng nhiều hình thức như Nhà nước hỗ trợ vốn, vật tư, dân bỏ công sức lao động. - Tiếp tục ưu tiên đầu tư thuỷ lợi để nâng cao diện tích đất được tưới, nhất là ở các vùng miền núi để phát triển sản xuất lương thực, tưới cho cây công nghiệp, bảo vệ an toàn đê điều, chống lũ, ngăn mặn. Đầu tư đường giao thông đến hơn 500 xã hiện còn chưa có đường ôtô tới trung tâm. nâng cấp đường giao thông nông thôn hiện có, đặc biệt chú ý tới Miền Núi, đường vào các vùng kinh tế mới. Mở rộng mạng lưới cung cấp điện phục vụ sản xuất sinh hoạt. Đầu tư cải tạo và cải tiến quản lý để giá điện mà hộ dân phải trả tương đương với giá điện ở thành phố. Thực hiện tốt chương trình quốc gia về nước sạch, vệ sinh, môi trường nông thôn với mục tiêu là năm 2005 có 80% dân số nông thôn có nước sạch để dùng cho sinh hoạt. Xây dựng các trung tâm cụm xã ở các vùng Miền Núi, trong đó có các trường học, chợ, trạm ytế, đài phát thanh, truyền hình... Giao đất, giao rừng và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, đẩy nhanh việc giao đất, tạo điều kiện cho nông dân yên tâm sản xuất, làm cho mỗi mảnh ruộng, khu rừng đều có chủ. - Khuyến khích tích tụ ruộng đất ở những nơi có điều kiện bằng việc đông viên nông dân chuyển đổi ruộng đất để từng bước xoá bỏ tình trạng đất manh mún ( hiện có khoảng 100 triệu mảnh đất nông nghiệp, mỗi hộ có bình quân 6-8 mảnh, có hộ có trên 20 mảnh, không thuận tiện cho sản xuất và cơ giới hoá). Bằng nhiều biện pháp đảm bảo cho người nông dân có nguyện vọng, có khả năng sản xuất nông nghiệp có đất để sản xuất. - Tăng đầu tư cho các vùng còn khó khăn như Miền Núi, các xã nghèo. - Tiếp tục thực hiện các chương trình Định canh, định cư, Kinh tế mới, Xoá đói giảm nghèo. - Động viên nhiều nguồn lực để phát triển, bao gồm sự đóng góp của dân để xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn như kiên cố hoá kênh mương, xây dựng đường giao thông nông thôn, điện, nước sạch... Xây dựng chiến lược và hệ thống thông tin thị trường cho các sản phẩm, bảo đảm cho người dân có đủ thông tin để sản xuất và tiêu thụ nông sản. Tại Bộ Nông nghiệp - PTNT đã và đang xây dựng 1 trung tâm thông tin, trong đó có cả về thông tin thị trường. Củng cố lại thị trường trong nước để tiêu thụ nông sản, mở rộng thị trường xuất khẩu. Tạo điều kiện cho các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế tham gia tìm kiếm thị trường và xuất khẩu nông sản. Thực hiện các biện pháp để nâng cao khả năng cạnh tranh của sản phẩm, hỗ trợ tích cực các doanh nghiệp xâm nhập và chiếm lĩnh thị trường. Thành lập quỹ hỗ trợ xuất khẩu cho các sản phẩm quan trọng. Tăng vốn, nhất là vốn vay trung và dài hạn cho khu vực nông thôn để hộ nông dân có thể dễ dàng vay vốn từ các tổ chức tín dụng chính thức. Dân dần xoá bỏ phân biệt tín dụng giữa các khu vực kinh tế quốc doanh và ngoài quốc doanh. Kết luận Nông nghiệp nông thôn đóng một vai trò rất quan trọng trong nền kinh tế quốc dân của nước ta. Trong thời gian qua nông nghiệp đã đạt được một số thành tựu vô cùng to lớn tuy vậy vẫn còn nhiều khó khăn và yếu kém cần phải giải quyết. Sự phát triển của nông nghiệp và kinh tế xã hội nông thôn chịu sự tác động của nhiều nhân tố trong đó chính sách đóng vai trò gần như quyết định, đó chúnh là tác động can thiệp của Nhà nước đối với sự phát triển của nông nghiệp nông thôn. Chính sách đóng vai trò quan trọng và là yểu tố bao trùm tác động mạnh mẽ bảo đảm sự thành công của chiến lược phát triển kinh tế xã hội nông thôn và phát triển kinh tế xã hội nói chung của đất nước. Chính sách đúng đắn sẽ tạo động lực cho người lao động, cho các doanh nghiệp và các thành phần kinh tế tham gia tích cực vào sự phát triển sản xuất mở rộng kinh doanh, phát triển kinh tế xã hội với nhịp độ nhanh và ổn định. Trên đây là nội dung bài viết của em về vấn đề này. Một lần nữa em xin chân thành cảm ơn cô giáo hướng dẫn Nguyễn Ngọc Mai cùng các cô chú trong Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã giúp đỡ em hoàn thành bài viết này. Mục lục Trang