Công cuộc đổi mới nền kinh tế Việt Nam theo hướng mở cửa, chủ động hội nhập quốc tế đã mang lại những thành tựu quan trọng, tạo ra thế và lực mới cho nước ta để tiếp tục hội nhập sâu sắc hơn vào nền kinh tế khu vực và thế giới. Trước yêu cầu đó, ngành tài chính ngân hàng cũng vào cuộc, mà biểu hiện đầu tiên là sự gia tăng không ngừng về mạng lưới hoạt động. Nhất là kể từ sau 01-04-2007 ngân hàng nước ngoài có thể thành lập ngân hàng con với 100% vốn đầu tư nước ngoài theo cam kết gia nhập WTO của Việt Nam. Điều đó có nghĩa là thị phần trên thị trường Việt Nam đã phân chia xong, muốn giữ tốc độ tăng trưởng 22-25% (trung bình ngành), các ngân hàng phải liên kết cạnh tranh với nhau để phát triển, đồng thời đảm bảo an toàn trong hoạt động kinh doanh của mình.
Ngày nay các ngân hàng hiện đại hoạt động đa năng nhằm tăng thu nhập không những từ các nghiệp vụ ngân hàng truyền thống, mà ngày càng mở rộng các nghiệp vụ ngoại bảng như kinh doanh ngoại hối, thanh toán quốc tế, bảo lãnh . Các hoạt động ngoại bảng mang lại thu nhập cho ngân hàng dưới dạng phí ngày một tăng không những về mặt số lượng mà cả tỷ trọng. Trong số các nghiệp vụ ngoại bảng, thì thanh toán quốc tế đối với các NHTM Việt Nam là nghiệp vụ quan trọng nhất, có tốc độ tăng trưởng mạnh, mang lại cho ngân hàng khoản thu phí ngày một tăng; thông qua nghiệp vụ thanh toán quốc tế để chấp nối phát triển các nghiệp vụ khác như mua bán ngoại tệ, bảo lãnh, tài trợ xuất nhập khẩu, mở rộng quan hệ tài khoản, tín dụng .Do đó, nghiệp vụ thanh toán quốc tế có thể được xem là nghiệp vụ ngoại bảng đặc trưng cho các NHTM Việt Nam ngày nay.
Tuy nhiên, thanh toán quốc tế cũng như các hoạt động ngoại bảng khác, tiềm ẩn khá nhiều rủi ro vì sự phức tạp và đa dạng của yếu tố quốc tế đem đến; đặc biệt, khi một số người cho rằng hoạt động thanh toán quốc tế mang lại thu nhập hấp dẫn nhưng ngân hàng không hề phải bỏ vốn, càng làm cho họ chủ quan lơ là, bất chấp những rủi ro tiềm ẩn có thể xảy ra bất cứ lúc nào.
Vì vậy, việc nghiên cứu một cách có hệ thống các nội dung và biện pháp nhằm quản lý các rủi ro trong các phương thức thanh toán quốc tế để nâng cao hiệu quả hoạt động thanh toán quốc tế tại ngân hàng phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế đối ngoại là một nhu cầu khách quan và hợp với quy luật. Đề tài với tiêu đề “Giải pháp hạn chế rủi ro trong thanh toán quốc tế tại Eximbank Việt Nam” hy vọng sẽ giải quyết các yêu cầu của vấn đề đặt ra.
101 trang |
Chia sẻ: maiphuongtl | Lượt xem: 1792 | Lượt tải: 5
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận văn Giải pháp hạn chế rủi ro trong thanh toán quốc tế tại Ngân hàng thương mại cổ phần xuất nhập khẩu Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
ó quan hệ chặt chẽ với nhau.
Chú ý nước nhập khẩu phải không thuộc danh sách cậm vận của Mỹ, nếu
đồng tiền thanh toán là USD.
Khi hợp đồng quy định điều khoản thanh toán bằng T/T trả sau thì nhà xuất
khẩu nên quy định tỉ lệ phạt đối với việc thanh toán chậm. Cần quy định rõ về điều
khoản luật áp dụng trong hợp đồng, trọng tài và giải quyết tranh chấp.
Đối với trường hợp nhập khẩu: Eximbank quy định nhà nhập khẩu sau khi
chuyển tiền thanh toán cho đối tác 45 ngày phải bổ sung các chứng từ liên quan (tờ
khai hải quan, hoá đơn thương mại, vận tải đơn,…)cho Eximbank. Nhà nhập khẩu
phải bổ sung đầy đủ chứng từ như đã cam kết, nếu sau 45 ngày đó nhà nhập khẩu
không thực đúng cam kết thì Eximbank từ chối chuyển tiền thanh toán cho những lô
hàng sau.
65
3.2.1.2 Giải pháp quản lý rủi ro trong phương thức nhờ thu
Eximbank chỉ xem xét tài trợ cho các khách hàng đã được cấp hạn mức tín
dụng trong thanh toán xuất nhập khẩu, có tài sản đảm bảo và tất nhiên là có hợp đồng
xuất nhập khẩu thanh toán theo phương thức nhờ thu kèm chứng từ trong đó toàn bộ
(full set) vận đơn lập theo lệnh của ngân hàng thu tiền và được gửi cho ngân hàng
phục vụ để gửi đi nước ngoài nhờ thu (khách hàng xuất) hoặc toàn bộ vận đơn lập theo
lệnh của ngân hàng thu hộ và được ngân hàng chuyển chứng từ gửi cho ngân hàng thu
hộ để thu tiền (khách hàng nhập), theo Quy tắc thực hành & thống nhất về nhờ thu
chứng từ của Phòng Thương Mại Quốc Tế (Ấn bản 522 của ICC Paris).
Eximbank nên ghi rõ trên chỉ thị nhờ thu đi là “chứng từ không được giao
cho nhà nhập khẩu nếu nhà nhập khẩu không thanh toán các chi phí phát sinh theo như
thỏa thuận” để tránh việc ngân hàng xuất trình vẫn giao bộ chứng từ cho nhà nhập
khẩu và tự động khấu trừ vào tiền của bộ chứng từ toàn bộ chi phí phát sinh mà nhà
nhập khẩu từ chối chịu.
Eximbank cũng nên thực hiện chuyển chứng từ làm hai lần theo hai cách
thức khác nhau để tránh thất lạc chứng từ.
Eximbank nên tư vấn cho khách hàng khi khách hàng yêu cầu sử dụng
phương thức nhờ thu: phương thức nhờ thu dù rẻ tiền, tiện lợi, song bản thân nó lại
chứa đựng rủi ro lớn cho tất cả các bên trong quan hệ, và không loại trừ cả các ngân
hàng trong trường hợp các ngân hàng này đứng ra trả trước cho khách hàng của mình.
Đối với các khách hàng xuất nhập khẩu việc áp dụng phương thức này chỉ và chỉ khi
hai bên mua bán hàng hóa có mối quan hệ mật thiết và tin cậy lẫn nhau. Còn đối với
các ngân hàng, do việc không có một điều luật quốc tế nào về ràng buộc trách nhiệm
của các ngân hàng, nên khi quyết định thanh toán trước đối với bộ chứng từ nhờ thu
hàng xuất nên có sự cân nhắc và thận trọng vì sự thất bại trong việc đòi tiền có thể xảy
ra nằm ngoài khả năng kiểm soát của họ.
66
3.2.1.3 Giải pháp quản lý rủi ro trong phương thức tín dụng chứng từ.
* Đối với L/C nhập khẩu:
a. Đối với việc phát hành L/C nhập khẩu:
Trước khi chấp nhận phát hành L/C, Eximbank cần áp dụng một quy trình
thẩm định chặt chẽ giống như việc cấp tín dụng cho khách hàng nhằm kiểm soát được
khả năng thanh toán khi ngân hàng đã thanh toán cho bộ chứng từ hoàn hảo. Đây là
việc rất quan trọng và là biện pháp hiệu quả nhất để ngăn ngừa rủi ro. Tất cả thư tín
dụng gửi đến NHTB đều phải phát hành theo định dạng điện MT700 truyền đi trên
mạng SWIFT, với điều kiện NHTB phải là ngân hàng đại lý của Eximbank để tránh
gây thất lạc, chậm trễ.
Trong số các nhân tố NHPH cần phải xem xét khi quyết định phát hành L/C
đó là liệu ngân hàng có thu lại được một phần hay toàn bộ số tiền đã thanh toán từ việc
bán hàng nếu nhà nhập khẩu bị phá sản. Các câu hỏi cần trả lời đó là:
Nhà nhập khẩu sẽ là người chắc chắn sở hữu hàng hóa?
Hàng hóa đảm bảo chất lượng và có thể bán được?
Hàng hóa có dễ hỏng và giá cả có hay biến động?
Hàng hóa có bị hư hại trong quá trình vận chuyển? nếu bị hư hại thì có bảo
hiểm không? Và ngân hàng có quyền đòi tiền bảo hiểm không?
Có sự thông đồng lừa đảo giữa nhà xuất khẩu và nhập khẩu, hậu quả có thể
là hàng hóa sẽ không bao giờ được chuyển đi?
Nếu L/C đi kèm với một thư bảo lãnh thực hiện hợp đồng thì L/C và bảo
lãnh thực hiện hợp đồng phải có giá trị song hành.
Phần mô tả hàng hóa cần có tên chung về hàng hóa (ví dụ: con chuột, bàn
phím, Ram… thì tên chung là các phụ kiện và linh kiện máy vi tính – components of
computer).
Nên quy định cụ thể số lượng và chủng loại hàng hóa của mỗi lần giao hàng
trong trường hợp L/C quy định giao hàng nhiều lần mỗi lần giao các loại hàng hóa
khác nhau về chủng loại, tên hàng, kích cỡ đặc biệt là thiết bị máy móc v.v.
67
Để hạn chế việc chứng từ đến trước hàng hoá mà Eximbank phải thanh toán
khi bộ chứng từ hoàn hảo, cần tính toán khoảng thời gian vận chuyển hàng trên đường
theo thông lệ, thời gian chuẩn bị chứng từ của bên bán và thời gian làm việc của ngân
hàng thương lượng, thời gian gửi chứng từ qua bưu điện để xác định thời gian xuất
trình chứng từ một cách chính xác.
Đối với những mặt hàng đặc chủng, hàng đã qua sử dụng, hàng nhập từ
những thị trường có rủi ro lớn như Trung Quốc, Ấn Độ, Châu Phi giá trị lớn do
Eximbank tài trợ nhập khẩu nên yêu cầu xuất trình biên lai nhận hàng do người mua
phát hành hoặc giấy kiểm định số lượng và chất lượng hàng do cơ quan giám định chất
lượng hàng hóa độc lập phát hành tại cảng đi/cảng đến xác nhận người bán đã giao
hàng đủ số lượng và chất lượng theo đúng quy định của hợp đồng.
Đôi khi để giảm chi phí nhập hàng, nhà nhập khẩu đề nghị trong đơn xin mở
L/C điều kiện nhập hàng là giá FOB hay CFR. Đối với các điều kiện này thì mọi rủi ro
sau khi hàng đã chất lên tàu thuộc về nhà nhập khẩu, nếu trong quá trình vận chuyển
xảy ra các rủi ro mà trách nhiệm không thuộc về về hãng tàu, do đó rủi ro hoàn tòan
do nhà nhập khẩu gánh chịu. Nếu nhà nhập khẩu không có thiện chí hoặc cố tình trốn
tránh trách nhiệm, Eximbank với vai trò là NHPH buộc phải thanh toán theo cam kết
cho nước ngoài khi bộ chứng từ hợp lệ. Vì vậy, Eximbank quy định rõ, đối với L/C ký
quỹ dưới 100% (phần còn lại do Eximbank tài trợ), nhà nhập khẩu buộc phải bổ sung
chứng từ mua bảo hiểm khi mở L/C.
Cần có sự lưu ý đối với các loại L/C đặc biệt:
Đối với L/C chuyển nhượng: nội dung giao hàng trong L/C gốc và L/C
chuyển nhượng sẽ giống nhau, ngân hàng mở L/C không có trách nhiệm thanh toán
cho người thụ hưởng L/C chuyển nhượng (trừ khi ngân hàng này là ngân hàng xác
nhận L/C chuyển nhượng). Nhà xuất khẩu thứ nhất đóng vai trò trung gian nên có một
số vấn đề họ sẽ giữ bí mật với nhà xuất khẩu thứ hai, đặc biệt vấn đề giá cả.
Đối với L/C giáp lưng: Thời điểm giao hàng trong L/C giáp lưng phải xảy ra
trước thời điểm giao hàng trong L/C gốc, nhưng thời điểm thanh lý L/C giáp lưng
được thực hiện sau khi thanh toán L/C gốc.
68
b. Đối với việc xử lý chứng từ và thanh toán L/C nhập khẩu:
Khách hàng từ chối thanh toán khi bộ chứng từ sai sót, trong bất kỳ trường
hợp nào cũng phải giữ lại toàn bộ chứng từ nguyên trạng như khi nhận được để thông
báo và chờ chỉ dẫn từ ngân hàng thương lượng.
Tuyệt đối không chấp nhận bộ chứng từ thiếu toàn bộ vận đơn gốc (chỉ có
vận đơn bản copy) cho dù khách hàng có chấp nhận thanh toán và chuyển tòan bộ số
tiền cần thiết để thanh toán L/C cho Eximbank.
Tuân thủ đúng theo những quy định của UCP mà NHPH đã dẫn chiếu:
NHPH phải thông báo cho NH chuyển chứng từ (hoặc NH chiết khấu) tất cả
bất hợp lệ của bộ chứng từ trong 5 ngày làm việc của ngân hàng kể từ ngày NHPH
nhận bộ chứng từ. Nội dung thông báo nêu rõ tất cả những bất hợp lệ được phát hiện
vì đây là các bất hợp lệ toàn bộ và cuối cùng, không được bổ sung thêm sau này.
Trong trường hợp ký hậu vận đơn hay bảo lãnh cho khách hàng nhận hàng
khi chưa nhận được bộ chứng từ có giá trị thương lượng, khách hàng phải xuất trình
cho Eximbank văn bản chấp nhận thanh toán vô điều kiện kể cả trong trường hợp bộ
chứng từ có sai sót, thậm chí chứng từ không có vận đơn bản gốc.
Đối với L/C trả ngay: Trước khi Eximbank ký hậu vận đơn hoặc phát hành
bảo lãnh nhận hàng, khách hàng phải ký khế ước nhận nợ với Eximbank (nếu khách
hàng vay vốn ngân hàng), hoặc chuyển khoản tiền tương đương với giá trị lô hàng
phải thanh toán vào tài khoản thanh toán với nước ngoài để chờ thanh toán (nếu khách
hàng thanh toán bằng vốn tự có).
Đối với L/C trả chậm: Trước khi ký hậu vận đơn, Eximbank phải yêu cầu
khách hàng thế chấp tài sản đảm bảo (trường hợp thanh toán bằng vốn tự có) hoặc ký
hợp đồng tín dụng hay khế ước nhận nợ (trường hợp vay vốn Eximbank), Eximbank
sẽ chủ động ghi nợ tài khoản tiền vay của khách hàng và tính lãi kể từ ngày thanh toán
cho ngân hàng gửi chứng từ.
Trường hợp sau khi Eximbank đã phát hành bảo lãnh nhận hàng khi chưa có
vận đơn gốc, Eximbank chỉ trao vận đơn cho khách hàng với điều kiện khách hàng
69
phải trả lại bản gốc thư bảo lãnh nhận hàng trong vòng 30 ngày (theo thời hạn hiệu
lực của thư bảo lãnh)và Eximbank hủy thư bảo lãnh này để tránh thất lạc và lợi dụng.
Đối với vận đơn đường hàng không, đường bộ, đường sắt, Eximbank không
nên ký hậu trực tiếp cho khách hàng mà phải ký giấy uỷ quyền nhận hàng cho khách
hàng. Vì chúng không phải là chứng từ sở hữu hàng hóa. Nếu khách hàng vẫn yêu cầu
ký vận đơn hàng không, đường sắt, đướng bộ, Eximbank phải yêu cầu khách hàng
cung cấp cam kết ký hậu với điều kiện miễn trách cho Eximbank.
*Đối với L/C xuất khẩu:
Trong thanh toán theo phương thức tín dụng chứng từ, Eximbank với bề dày
trong kinh doanh theo tín dụng chứng từ và luôn lấy phương châm phục vụ khách
hàng đến mức tối đa nên tư vấn cho khách hàng xuất khẩu: khi bộ chứng từ có bất hợp
lệ, người hưởng nên yêu cầu chuyển chứng từ trên cơ sở chấp nhận thanh toán và ghi
rõ áp dụng theo UCP 600 chứ không nên gửi trên cơ sở nhờ thu.
Eximbank tư vấn cho nhà xuất khẩu yêu cầu L/C phải được phát hành bởi
ngân hàng có uy tín trong TTQT (tốt nhất là các ngân hàng có quan hệ đại lý và thanh
toán với ngân hàng phục vụ bên bán); chọn lựa ngân hàng có nhiều kinh nghiệm trong
TTQT để phục vụ và nhờ thu tiền; tuân theo sự hướng dẫn của ngân hàng phục vụ khi
được đề nghị chỉnh sửa chứng từ cho phù hợp với L/C. Tư vấn nhà xuất khẩu bán hàng
theo giá CFR hoặc CIF để có thể đề nghị người vận chuyển cấp lại B/L mới mà không
bị họ đòi hỏi một cách khắc khe về sự bảo đảm vật chất gây thêm thiệt hại, khó khăn
trong kinh doanh cho bên bán .
Không chiết khấu gửi chứng từ đi đòi tiền cho những bộ chứng từ xuất khẩu
các mặt hàng mà nhà nước cấm xuất khẩu.
Không chiết khấu chứng từ cho khách hàng mà Eximbank không hiểu rõ về
khách hàng đó.
Không nên thông báo thư tín dụng khi không có tên chung hàng hóa.
Nghiên cứu tình hình kinh tế chính trị của nước nhà nhập khẩu để quyết
định chiết khấu bộ chứng từ cho nhà xuất khẩu. Đối với các quốc gia đang có nội
chiến, chiến tranh sắc tộc, tình trạng chính trị không ổn định hay xảy ra tình trạng đảo
70
chính, đang bị khủng hoảng kinh tế có ảnh hưởng đến các tổ chức tài chính, tín dụng,
các nước bị Mỹ cấm vận… Eximbank kiên quyết không chiết khấu bộ chứng từ vì rủi
ro cao, theo UCP 600, NHPH được miễn trách thanh toán trong những trường hợp
này. Ngoài ra cũng cần xem xét uy tín của nhà xuất khẩu, thực trạng hoạt động và khả
năng tài trợ nếu bộ chứng từ không được thanh toán.
3.2.2 Các giải pháp đồng bộ nhằm quản lý rủi ro trong TTQT của Eximbank
3.2.2.1 Giải pháp hạn chế rủi ro quốc gia, rủi ro chính trị pháp lý
Rủi ro về chính trị, pháp lý là những rủi ro bất khả kháng nên khó có thể có
những giải pháp phòng ngừa và hạn chế hữu hiệu. Tuy nhiên, để phòng ngừa các rủi ro
chính trị, pháp lý, Eximbank cần phối hợp với các doanh nghiệp tham gia trong
phương thức TDCT nên tìm hiểu kỹ môi trường đầu tư cũng như tình hình kinh tế,
chính trị của phía đối tác nhằm hạn chế tối đa rủi ro có thể xảy ra. Đối với rủi ro này,
thông tin khách hàng và thị trường vô cùng quan trọng. Ngày nay, với sự phát triển
của công nghệ thông tin, nguồn thông tin có thể tìm kiếm được một cách dễ dàng trên
mạng Internet nhưng cần phải chọn lọc thông tin phù hợp cho mình. Để giảm thiểu rủi
ro chính trị, Eximbank nên hướng dẫn doanh nghiệp tìm hiểu kỹ về luật thương mại
của các nước mà họ tham gia giao dịch và cần đa dạng hóa thị trường để phân tán rủi
ro.
Cung cấp cho khách hàng bảng đánh giá xếp hạng rủi ro quốc gia cho các
nước trên thế giới (nguồn thông tin từ tạp chí: Euromoney, Institutional Investor, …) ;
Địa chỉ khách hàng có thể truy cập trên mạng Internet để nắm thông tin : trang Web
của OFAC (Văn phòng Quản lý tài sản nước ngoài thuộc Bộ Tài Chính Mỹ) –
Cung cấp cho khách hàng danh sách các nước bị Mỹ cấm vận trong thanh
toán : Balkans, Burma (Myanmar – Miến Điện), Iran, Liberia, Libya, North Korea
(Bắc Triều tiên), Sudan, Syria, Zimbabwe từng thời kỳ.
71
3.2.2.2 Giải pháp hạn chế rủi ro ngoại hối bằng cách đa dạng hoá nghiệp
vụ kinh doanh ngoại tệ
Giao dịch ngoại hối kỳ hạn (Forward) và hoán đổi (Swap) là những công cụ
quan trọng phòng ngừa rủi ro tỷ giá trong kinh doanh ngân hàng. Tại Việt Nam tất cả
các Ngân hàng thương mại được phép kinh doanh ngoại tệ đều được thực hiện các
giao dịch này. Theo đó tùy từng thời kỳ tỷ giá kỳ hạn và hoán đổi được xác định theo
các quy định của Ngân hàng Nhà nước. Tuy nhiên do sự hiểu biết có hạn của doanh
nghiệp nên những nghiệp vụ này vẫn được sử dụng với mức độ khiêm tốn. Chỉ có các
trụ sở chính hoặc các chi nhánh ngân hàng lớn mới thực hiện nghiệp vụ kỳ hạn và
hoán đổi này, còn tại các chi nhánh nhỏ giao dịch ngoại tệ chủ yếu vẫn chỉ là giao
ngay.
Giao dịch quyền chọn (Option) cũng được coi là một công cụ hữu hiệu
nhằm giảm thiểu rủi ro tỷ giá. Tuy nhiên không giống như nghiệp vụ hối đoái kỳ hạn
hoặc hoán đổi, không phải Ngân hàng nào cũng được thực hiện nghiệp vụ hối đoái
này. Loại nghiệp vụ này mới được triển khai thí điểm từ tháng 11/2005 tại Eximbank.
Qua một thời gian thí điểm đã có một số kết quả bước đầu, tuy nhiên doanh số của
quyền chọn giao dịch không cao, có thể nói là thấp so với các giao dịch tiền tệ khác.
Tuy nhiên dù là nghiệp vụ nào đi nữa thì nghiệp vụ ngoại hối phái sinh là nghiệp vụ
còn rất mới mẻ và xa lạ ở Việt Nam nhất là nghiệp vụ quyền chọn (option), các nhân
viên tác nghiệp chưa có nhiều kinh nghiệm. Do đó, các Ngân hàng thương mại muốn
tham gia nghiệp vụ này cần phải tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về nghiệp
vụ ngoại hối phái sinh cho cán bộ, nâng cao trình độ ngoại ngữ cho nhân viên để tránh
những vấn đề hiểu nhầm trong giao dịch.
Đồng thời phải xây dựng và hoàn thiện quy trình nghiệp vụ ngoại hối phái
sinh sao cho cụ thể, chặt chẽ tránh những vướng mắc lúng túng khi tác nghiệp. Xây
dựng các hạn mức cho cán bộ kinh doanh ngoại hối trực tiếp như hạn mức giao dịch
trong ngày (hạn mức này cho phép kiểm tra tổng giá trị giao dịch trong ngày của một
giao dịch viên, do đó hạn chế được rủi ro thua lỗ do đầu cơ ngoại tệ), hạn mức giao
dịch của khách hàng (để tránh những rủi ro khi khách hàng không thể hay không muốn
72
thực hiện các nghĩa vụ đã cam kết trong giao dịch mua bán ngoại tệ vào thời điểm phát
sinh nghĩa vụ cam kết đó, ngân hàng cần phải đánh giá chất lượng, xác định hạn mức
cho mỗi khách hàng và kiểm tra định kỳ thường xuyên hạn mức này), hạn mức điểm
dừng lỗ (đầu cơ tỷ giá lên hay xuống đều tìm ẩn những rủi ro, để hạn chế rủi ro trong
hoạt động kinh doanh ngoại hối là các ngân hàng xây dựng quy trình điểm dừng lỗ và
xây dựng điểm cành báo đối với giao dịch của cán bộ thực hiện nghiệp vụ trực tiếp).
Đầu tư thích đáng vào các hoạt động quảng cáo, marketing nghiệp vụ ngoại
hối phái sinh còn rất mới mẻ đối với các doanh nghiệp, đặc biệt lá các doanh nghiệp
xuất nhập khẩu. Cần phải cho khách hàng thấy rõ rằng khi tham gia vào một hợp đồng
phái sinh, hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu của doanh nghiệp sẽ ổn định, không
bị rủi ro về tỷ giá, nhất là trong một thị trường kinh tế hội nhập có nhiều biến động
liên tục và thất thường như hiện nay.
Hiện nay, trong tình hình lãi suất cho vay nội tệ quá cao, để khuyến khích
xuất khẩu và phát triển nghiệp vụ kinh doanh ngoại hối, Eximbank đang có chính sách
cho vay xuất khẩu . Thời gian vay dựa vào chu kỳ kinh doanh của doanh nghiệp nhưng
không quá 6 tháng. Đối tượng cho vay là các doanh nghiệp xuất khẩu có nhu cầu vốn
để thu mua, chế biến hàng xuất khẩu. Đây là hình thức cho vay bằng Việt Nam đồng
với lãi suất ưu đãi của đồng Đôla Mỹ với điều kiện là các doanh nghiệp xuất khẩu phải
có hợp đồng xuất khẩu, có nguồn thu ngoại tệ, thanh toán qua Eximbank và ký hợp
đồng bán ngoại tệ kỳ hạn cho Eximbank khi nhận được tiền thanh toán từ phía nước
ngoài. Trong trường hợp khách hàng có nhu cầu trả nợ trước hạn, Eximbank thực hiện
Hợp đồng hoán đổi ngoại tệ với khách hàng (Doanh nghiệp bán giao ngay đồng đôla
Mỹ để thu Việt Nam đồng trả nợ trước hạn và mua kỳ hạn đồng đôla Mỹ để tất toán
với hợp đồng bán kỳ hạn đôla Mỹ đã ký khi vay với Ngân hàng). Trong trường hợp
khách hàng không trả nợ đúng hạn, Eximbank chuyển khoản vay sang nguồn vốn cho
vay thông thường và áp dụng lãi suất cho vay thỏa thuận theo quy định tại thời điểm
gia hạn nợ (nếu cho gia hạn nợ). Trường hợp chuyển sang nợ quá hạn áp dụng lãi suất
phạt bằng150% lãi suất cho vay tại thời điểm chuyển nợ quá hạn. Ngoài ra, trong tình
biến động mạnh của giá USD đã tạo nhiều khó khăn cho các doanh nghiệp nhập khẩu,
73
Eximbank đã kịp thời đưa ra sản phẩm cho vay USD có bảo hiểm tỷ giá thông qua hợp
đồng mua USD kỳ hạn.
Đây là những sản phẩm mang lại hiệu quả cao của Eximbank nhằm hỗ trợ
tài chính, hạn chế rủi ro về tỷ giá cho khách hàng xuất nhập khẩu.
3.2.2.3 Giải pháp hạn chế rủi ro do các đối tác
Giải pháp hạn chế rủi ro do các nhà xuất nhập khẩu
Yếu tố tiên quyết để phòng ngừa rủi ro đạo đức là tìm hiểu kỹ đối tác giao
dịch. Vấn đề rủi ro đạo đức liên quan chặt chẽ đến văn hóa doanh nghiệp. Khi tiến
hành giao dịch với một đối tác, trước tiên Eximbank phải tìm hiểu tư cách pháp nhân,
năng lực tài chính và mức độ uy tín của đối tác đó. Đối với những đối tác chưa thực sự
hiểu rõ, cần áp dụng các giải pháp, các phương thức thanh toán đảm bảo an toàn. Đối
với các ngân hàng, khi thực hiện các giao dịch thanh toán quốc tế, đặc biệt là giao dịch
theo phương thức TDCT cần lựa chọn những ngân hàng đáng tin cậy và có uy tín cao
trên trường quốc tế.
Để phục vụ cho yêu cầu đó, có nhiều tổ chức đánh giá ngân hàng quốc tế ra
đời, thực hiện việc nghiên cứu và đánh giá các ngân hàng trên thế giới về xếp loại tín
dụng, xếp loại uy tín, năng lực tài chính, mức độ tín nhiệm… như tổ chức Standard
and Poor, Fitch Raiting.
Đối với khách hàng thực hiện giao dịch thanh toán theo phương thức
TDCT, Eximbank cần phải xây dựng chính sách khách hàng riêng cho từng đối tượng,
áp dụng chính sách ưu đãi đối với khách hàng truyền thống, có quan hệ tốt, uy tín.
Ngược lại, đối với khách hàng mới, khách hàng tiềm ẩn nhiều rủi ro phải có quy định
chặt chẽ đảm bảo an toàn cho ngân hàng. Thường xuyên theo dõi, đánh giá tình hình
kinh doanh của khách hàng để phát hiện kịp thời những vấn đề phát sinh của khách
hàng để có giải pháp xử lý kịp thời.
74
Ngoài ra, nhân viên Eximbank cũng nên chú ý tư vấn và vận dụng các
phương thức thích hợp nhất cho từng nhóm sản phẩm và từng loại khách hàng:
a. Phân loại nhóm sản phẩm:
Đối với những sản phẩm hàng hóa khó tiêu thụ, hàng mới lần đầu cần tìm
kiếm thị trường mới thì nên áp dụng các phương thức thanh toán tạo điều kiện ưu đãi
cho người nhập, để thu hút hấp dẫn cho mua hàng nhiều như phương thức trả chậm,
phương thức chuyển tiền hay nhờ thu dựa trên chấp nhận trao chứng từ.
Đối với hàng gia công, hàng đổi hàng hay hàng được giao thường xuyên
theo chu kỳ nên áp dụng phương thức tín dụng chứng từ đặc biệt như: thư tín dụng
tuần hoàn, đối ứng;
Đối với hàng hóa được kinh doanh qua trung gian, chuyển khẩu…nên áp
dụng loại thanh toán phù hợp như thư tín dụng giáp lưng, thư tín dụng chuyển nhượng.
Đối với những sản phẩm hàng hóa là thực phẩm nông sản mau hư hỏng nên
áp dụng tín dụng thư dự phòng để bảo đảm việc thực hiện hợp đồng của cả hai bên
xuất và nhập.
b. Phân loại khách hàng:
Đối với những khách hàng có quan hệ thường xuyên; giao hàng theo chu kỳ
nên áp dụng phương thức tín dụng thư tuần hoàn, để tiết kiệm chi phí và thời gian.
Đối với khách hàng có sự hiểu biết và tin cậy cao thì nên áp dụng các
phương thức thanh toán đơn giản, tiết kiệm chi phí và rút ngắn thời gian như phương
thức chuyển tiền hay nhờ thu.
Đối với khách hàng quan hệ lần đầu chưa hiểu rõ về nhau thì hãy áp dụng
các phương thức thanh toán tín dụng chứng từ kèm theo đó là loại tín dụng thư đặc
biệt để đảm bảo quyền lợi của mình cho dù khi áp dụng các loại tín dụng thư đặc biệt
thì lệ phí sẽ cao hơn.
Ngoài ra cũng cần dựa vào vị thế của nhà nhập khẩu và nhà xuất khẩu trên
thương trường để có những quyết định đúng và giảm thiểu rủi ro.
75
* Giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng
Trước hết, chúng ta cần phải thẩm định khách hàng thật tốt và bài bản theo
đúng các quy trình thẩm định của Eximbank. Từ đó dựa vào kết quả thẩm định và
phương án kinh doanh của khách hàng, Ngân hàng xây dựng hạn mức tín dụng cần
thiết cho khách hàng, đề ra mức ký quỹ phù hợp và yêu cầu áp dụng các biện pháp
đảm bảo tài sản hợp lý (đảm bảo bằng tài sản thế chấp, cầm cố chứng từ có giá, đảm
bảo bằng chính lô hàng nhập khẩu, đảm bảo bằng bảo lãnh của một ngân hàng có uy
tín,…) để đảm bảo khả năng thanh toán của khách hàng, nhằm kiểm soát và hạn chế
các rủi ro có thể xảy ra. Phòng tín dụng và phòng thanh toán quốc tế phải kết hợp chặt
chẽ với nhau trong việc thanh toán và tài trợ tín dụng xuất nhập khẩu:
a. Đối với tài trợ xuất khẩu
Phòng thanh toán quốc tế nhận được L/C từ ngân hàng phát hành, thông báo
cho khách hàng đồng thời cũng thông báo cho Phòng tín dụng (nếu khách hàng có yêu
cầu tài trợ vốn lưu động chuẩn bị hàng xuất).
Dựa vào L/C nhận được và hạn mức đã cấp cho khách hàng, phòng tín dụng
giải ngân tiền làm hàng xuất khẩu cho các doanh nghiệp xuất khẩu, CBTD giám sát
chặt chẽ tình hình thu mua nguyên vật liệu và lượng hàng tập kết trong kho của khách
hàng tương ứng với số tiền đã giải ngân. Trong trường hợp này phòng tín dụng yêu
cầu rõ phòng TTQT không giao bản chính L/C cho khách hàng xuất khẩu, để đảm bảo
nhà xuất khẩu xuất trình chứng từ qua ngân hàng tài trợ vốn, kiểm soát được nguồn
tiền thu được từ việc bán hàng trong thương vụ có sự tài trợ của Ngân hàng. Khi khách
hàng có yêu cầu chiết khấu, Phòng TTQT gửi tờ trình lên phòng tín dụng và Ban giám
đốc xin ý kiến, tránh tình trạng cùng một thương vụ nhưng lại cho vay hai lần (một là
tài trợ vốn lưu động chuẩn bị hàng xuất, một là chiết khấu ứng trước tiền). Đến hạn
thanh toán, Phòng TTQT nhận được báo có của Ngân hàng phát hành (hoặc ngân hàng
hoàn trả) thanh toán tiền hàng cho nhà xuất khẩu, phòng TTQT hạch toán vào tài
khoản khách hàng đồng thời phối hợp với phòng tín dụng thu nợ gốc và lãi (đối với tài
trợ vốn lưu động chuẩn bị hàng xuất) hoặc thanh toán nợ vay chiết khấu (nếu có).
76
b. Đối với tài trợ nhập khẩu:
Dựa vào yêu cầu của khách hàng và hạn mức tín dụng đã được cấp, phòng
TTQT và Phòng tín dụng đề xuất mức ký quỹ, xem xét khả năng thực hiện phương án
kinh doanh của nhà nhập khẩu ra quyết định có mở L/C hay không. Trong trường hợp
đồng mở L/C, phòng tín dụng phải dự trù sẵn một hạn mức tín dụng cho khách hàng.
Hơn nữa, để phòng ngừa rủi ro trong quá trình vận chuyển (đối với khách hàng nhập
hàng theo giá FOB), ngân hàng có thể yêu cầu nhà nhập khẩu mua bảo hiểm cho lô
hàng trên Khi hàng hóa về đến cảng, phòng TTQT nhận được bộ chứng từ từ Ngân
hàng chiết khấu, kiểm tra chứng từ và thông báo cho khách hàng đồng thời cũng thông
báo cho phòng tín dụng. Phòng tín dụng dựa vào thông báo thanh toán của phòng
TTQT, giải ngân nợ vay cho nhà nhập khẩu để thanh toán tiền hàng. Trong trường hợp
tài sản đảm bảo chính là lô hàng nhập khẩu thì CBTD cần giám sát chặt chẽ, chọn kho
dự trữ hàng hóa đáng tin cậy (do ngân hàng thuê bên thứ 3). Và chỉ giải tỏa hàng
tương ứng với lượng tiền khách hàng nộp vào Ngân hàng trả nợ vay.
Thực hiện được quy trình thanh toán và tài trợ tín dụng xuất nhập khẩu khép
kín như trên, sẽ giúp cho phòng tín dụng kiểm soát được món vay, mục đích vay,
khách hàng sử dụng tiền vay đúng mục đích hay không và thu nợ kịp thời, đối với
phòng thanh toán quốc tế sẽ chủ động được nguồn tiền khi khách hàng đến hạn phải
thanh toán, giúp ngân hàng tăng thu nhập bằng việc cung cấp các dịch vụ liên quan
đến nghiệp vụ thanh toán quốc tế và quan trọng hơn hết là ngân hàng kiểm soát và hạn
chế được rủi ro tín dụng.
* Giải pháp hạn chế rủi ro ngân hàng đại lý
Để hạn chế rủi ro ngân hàng đại lý, phòng quan hệ quốc tế của Eximbank
cần tăng cường hợp tác quốc tế, thường xuyên cập nhật thông tin từ các nguồn thông
tin quốc tế đáng tin cậy như tổ chức Standard and Poor, Moody đánh giá và xếp hạng
các Ngân hàng trên thế giới, lưu trữ và cập nhật thông tin về các khách hàng trong và
ngoài nước, hình thành cơ sở dữ liệu thông tin về khách hàng và các Ngân hàng đại lý
nhằm cung cấp cho các chi nhánh trong các trường hợp cần thiết.
77
Eximbank cần thường xuyên củng cố, mở rộng quan hệ đại lý với các ngân
hàng trên thế giới, định hướng lựa chọn các ngân hàng đại lý, các đối tác nước ngoài
có uy tín, phù hợp trong từng lĩnh vực để xây dựng các mối quan hệ ngân hàng đại lý
chặt chẽ. Thông qua các mối quan hệ này Eximbank sẽ giảm được chi phí thâm nhập
thị trường, tận dụng được các hạn mức tín dụng, hạn mức xác nhận L/C…
* Giải pháp trích quỹ dự phòng rủi ro trong TTQT
Bất cứ hoạt động sinh lợi nào đều tiềm ẩn các rủi ro, không thể nói rằng
không thể phát sinh rủi ro trong quá trình hoạt động. Tuy việc nhận biết và phòng
ngừa rủi ro là yếu tố quan tâm hàng đầu trong hoạt động thanh toán quốc tế nhưng
đồng thời phải có các biện pháp khắc phục trong trường hợp rủi ro xảy ra.Thành lập
quỹ dự phòng rủi ro TTQT là một trong những biện pháp khả thi để có thể giúp các chi
nhánh khắc phục rủi ro trong hoạt động thanh toán quốc tế. Quỹ phòng ngừa rủi ro
TTQT nên được trích lập tại các chi nhánh.. Khi có những rủi ro phát sinh, chi nhánh
có thể trích quỹ phòng ngừa rủi ro để bù đắp các thiệt hại phát sinh. Eximbank cần xây
dựng quy trình trích lập, tỷ lệ trích lập cụ thể của từng nhóm phân loại L/C và quy
trình hoạt động của quỹ phòng ngừa rủi ro TTQT để đảm bảo quỹ phòng ngừa rủi ro
phát huy tác dụng, hỗ trợ chi nhánh một cách tốt nhất khi gặp phải các rủi ro TTQT.
3.2.2.4 Giải pháp nâng cao chất lượng nhân sự TTQT
TTQT là hoạt động phức tạp, nhiều rủi ro, mà nguyên nhân rủi ro lại phần
lớn do con người trực tiếp hoặc gián tiếp gây ra. Do vậy, biện pháp tốt nhất là tăng
cường đầu tư, đào tạo nguồn nhân lực phục vụ cho TTQT, thể hiện ở một số mặt sau
đây:
Kích thích nhân viên chủ động tham gia đào tạo, mở rộng đào tạo là biện
pháp quan trọng và là con đường cơ bản để nâng cao tố chất cho nhân viên. Việc nhân
viên chủ động tham gia đào tạo có ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả đào tạo, từ đó
hình thành tính chủ động và tự giác trong việc tham gia đào tạo. Điều đó tác động trực
tiếp đến nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, mở rộng tri thức, khả năng sáng tạo,
phát minh óc tưởng tượng và các kỹ năng thực hành nghể nghiệp của từng nhân viên.
78
Đào tạo, bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ. Đây là tiêu chuẩn cơ bản
đánh giá năng lực của nhà quản trị trong TTQT. Chuyên môn nghiệp vụ TTQT có độ
khó, phức tạp cao bởi tính đa dạng, phong phú của yếu tố quốc tế tác động. Mặt khác,
đào tạo phải theo hướng chuyên sâu, chú trọng sự tuân thủ các chuẩn mực về hành vi
trong công việc.
Đào tạo, bồi dưỡng về trình độ ngoại ngữ. Ngôn ngữ là cầu nối cơ bản; quan
trọng nhất trong giao tiếp, cũng là nguyên nhân gây ra sự bất đồng, những rủi ro đáng
tiếc trong kinh doanh. Nâng cao trình độ ngoại ngữ là điều kiện bắt buộc cho các nhà
quản trị và nhân viên TTQT để xâm nhập thị trường quốc tế.
Đa dạng hóa các hình thức đào tạo: đào tạo ở nước ngoài, đào tạo tại chỗ,
mời chuyên gia giỏi giảng dạy, xây dựng các dự án quốc tế về đào tạo nhân lực có
trình độ cao để đảm bảo nhu cầu thiết yếu trong quá trình hội nhập; cùng với áp dụng
chế độ ưu đãi nhằm thu hút các nhà quản lý và kinh doanh giỏi của Việt Nam ở nước
ngoài về nước để tư vấn về chính sách tài chính, kinh doanh, đào tạo hoặc chuyển giao
công nghệ. Áp dụng chế độ thu hút, giữ người tài bằng chính sách lương, khen
thưởng,…
Đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về luật pháp, tập quán thương mại trong nước
và quốc tế một cách thấu đáo và có tiếp cận thực tế. Môi trường pháp lý thường khá
phức tạp mà lại không rõ ràng. Để tránh những vi phạm pháp luật ngoài mong muốn,
cần có sự am hiểu nhất định về những công ước, điều ước quốc tế,…
Cuối cùng, cần có quy chế tuyển chọn cán bộ mới hợp lý để thực sự có được
cán bộ có trình độ cũng như đạo đức, bố trí cán bộ đúng vị trí, đúng người đúng việc,
mạnh dạn đề bạt cán bộ trẻ có năng lực vào vị trí thích hợp.
3.2.2.5 Giải pháp về công nghệ thông tin trong hoạt động TTQT
Đối với một ngân hàng hiện đại thì áp dụng công nghệ hiện đại phục vụ các
dịch vụ mà ngân hàng đó cung cấp cho khách hàng là yếu tố không thể thiếu. Công
nghệ giúp ngân hàng quản lý dữ liệu thống nhất và có thể truy xuất bất kỳ lúc nào,
giảm được sức người trong việc theo dõi cơ học: như theo dõi các khoản thanh toán
đến hạn, hạn mức của các doanh nghiệp…; giúp Phòng TTQT có thể theo dõi nghiệp
79
vụ các chi nhánh đang thực hiện, thực hiện các chức năng giám sát từ xa của Phòng
thanh toán quốc tế hội sở….
Việc đổi mới công nghệ, ứng dụng các giải pháp mới trong việc quản trị hệ
thống, giao dịch, thanh toán trong các Ngân hàng đã là một yếu tố sống còn trong thị
trường cạnh tranh bình đẳng. Công nghệ sẽ là nền tảng giúp ngân hàng trong lĩnh vực
quản trị, trong việc mở rộng các sản phẩm dịch vụ, thông qua đó ngày càng đáp ứng
được các nhu cầu khắt khe của hệ thống ngân hàng.
Mặc dù đề xuất và triệt để thực hiện những giải pháp quản lý rủi ro chỉ tại
Eximbank thì cũng khó có thể tránh được mọi rủi ro, tổn thất trong hoạt động thanh
toán quốc tế. Để giảm thiểu rủi ro, quản lý được rủi ro và góp phần nâng cao hiệu quả
trong hoạt động thanh toán quốc tế cũng cần có các giải pháp hỗ trợ khác từ Chính
Phủ và Ngân hàng Nhà nước.
3.3 Một số kiến nghị
3.3.1 Đối với chính phủ
3.3.1.1 Hoàn thiện hệ thống pháp lý, chính sách trong TTQT
Để không ngừng hoàn thiện hệ thống pháp lý và chính sách phát triển
thương mại, nhằm hạn chế rủi ro trong kinh doanh ngoại thương nói chung và TTQT
nói riêng, xin nêu ra một số kiến nghị cụ thể sau đây:
Chính phủ thông qua Bộ Tài Chính cần xem xét đến vấn đề về vốn và chi
phí có liên quan đến hoạt động bảo hiểm tài trợ xuất khẩu. Thực hiện chức năng hoạch
định chính sách, định hướng phát triển cần xây dựng các mục tiêu trung dài hạn và
quản lý hệ thống bảo hiểm tài trợ xuất khẩu.
Tăng cường hệ thống pháp lý thống nhất nhằm tạo ra môi trường pháp lý,
môi trường cạnh tranh bình đẳng cho các doanh nghiệp.
Xây dựng hệ thống pháp lý , chính sách phát triển, quản lý kinh tế trên cơ sở
khoa học, thực tiễn, phù hợp với yêu cầu của hoạt động sản xuất kinh doanh, thúc đẩy
sự tăng trưởng và hạn chế những khiếm khuyết cản trở đến hoạt động của các doanh
nghiệp.
80
Nghiên cứu kỹ lưỡng, chuẩn bị chu đáo, tránh nóng vội nhằm tạo ra “sức
sống” của các văn bản pháp quy, hạn chế những thay đổi quá nhanh của hệ thống pháp
luật, chính sách phát triển, quản lý kinh doanh gây ra bất lợi cho các nhà doanh
nghiệp. Không nên lạm dụng nguyên tắc “sai thì sửa” trong khi ban hành các văn bản
pháp quy, chính sách quản lý kinh doanh mà dẫn đến sự tùy tiện dễ thay đổi, gây ra sự
lo ngại, hoài nghi của các nhà đầu tư về những cam kết mang tính nguyên tắc của Nhà
nước. Những thay đổi quá nhanh của các văn bản pháp quy và chính sách kinh tế là
nguyên nhân rủi ro cho một số doanh nghiệp khi xây dựng phương án kinh doanh xuất
nhập khẩu không lường hết những khó khăn, chi phí mới phát sinh.
Cải tiến công tác ban hành pháp luật, xây dựng chính sách kinh tế từ khâu
soạn thảo, thảo luận cho đến ban hành chính thức. Hạn chế tối thiểu những sai sót,
mập mờ, không khả thi, thiếu thống nhất của các văn bản pháp quy về kinh tế, nhất là
các văn bản dưới luật như nghị định, quyết định, thông tư, chỉ thị…
Tăng cường pháp chế trong quản lý kinh doanh XNK. Kỷ luật, phép nước
phải được tôn trọng bằng cách tuyên truyền giáo dục mọi người và có biện pháp xử lý
nghiêm hoạt động chống buôn lậu, làm hàng giả, lừa đảo kinh tế trong nước cũng như
quốc tế.
Ngoài ra chính phủ cũng cần ban hành các văn bản nhằm cụ thể hóa hơn
nữa nhằm giải quyết tranh chấp khi có mâu thuẩn giữa pháp luật trong nước và pháp
luật quốc tế. Các văn bản đó phải làm rõ tính chất pháp lý của UCP, URR,… đối với
bên Việt Nam khi tham gia vào phương thức thanh toán quốc tế, giúp các doanh
nghiệp Việt Nam thực hiện đúng quy trình nghiệp vụ.
3.3.1.2 Tăng cường quản lý thị trường, giám sát hợp đồng kinh doanh:
Vận động theo quy luật kinh tế thị trường, thị trường quốc tế là nguồn phát
sinh những bất trắc, mối hiểm họa, nguy cơ rủi ro cho bất kỳ doanh nghiệp nào chấp
nhận kinh doanh xuất nhập khẩu. Nhằm giảm bớt nguy cơ rủi ro cho doanh nghiệp
Việt Nam. Chính phủ cần can thiệp một cách hợp lý trong một số mặt sau đây:
81
a. Quản lý chặt chẽ đầu mối buôn bán quốc tế:
Mặc dù, theo quan điểm chung là khuyến khích các doanh nghiệp kinh
doanh XNK, tuy nhiên không nên hiểu theo nghĩa thả nổi không có sự quản lý các đầu
mối kinh doanh. Để tránh rủi ro: tranh mua, tranh bán gây thiệt hại và giảm uy tín cho
doanh nghiệp Việt Nam. Chính phủ cần phải:
Quy định tiêu chuẩn các doanh nghiệp được quyền tham gia kinh doanh
xuất nhập khẩu. Tiêu chuẩn này phản ánh năng lực thực sự, uy tín của các doanh
nghiệp khi muốn tham gia thị trường quốc tế.
Tăng cường giám sát quá trình kinh doanh bằng chế độ kiểm tra, kiểm soát,
giám đốc bằng tiền, chế độ kiểm toán, báo cáo tài chính, phương án kinh doanh…
Đối với một số mặt hàng xuất nhập khẩu chủ lực, có những ảnh hưởng lớn
đến sự phát triển kinh tế, đời sống nhân dân cần có sự quản lý chặt chẽ đầu mối kinh
doanh.
Định hướng thị trường, mặt hàng xuất khẩu chủ lực làm căn cứ để định
hướng phát triển sản xuất – kinh doanh:
Nghiên cứu định hướng thị trường, mặt hàng xuất khẩu chủ lực là giải pháp
của Chính phủ tác động vào nguồn rủi ro nhằm giảm nhẹ tổn thất khi có rủi ro do biến
động cung cầu, giá cả hàng hóa trên thị trường quốc tế gây ra.
Định hướng đúng đắn về thị trường xuất khẩu nhằm tạo điều kiện thuận lợi
cho phát triển sản xuất, có thị trường tiêu thụ thuận lợi, với giá cả hợp lý . Thiếu sự
hướng dẫn của Chính phủ, người lao động, doanh nghiệp tiến hành sản xuất một cách
tự phát, họ chỉ thấy lợi nhuận cao hiện thời mà đổ xô vào kinh doanh, một lúc nào đó
giá cả hàng hoá xuống thấp họ gặp rủi ro ngoài sự mong đợi. Do vậy, Chính phủ là
người có đủ khả năng để thực hiện vai trò “bà đỡ” cho các doanh nghiệp giảm bớt rủi
ro do sự biến động khắc nghiệt của thị trường thế giới.
b. Tư vấn, hỗ trợ các doanh nghiệp những thông tin về thị trường
quốc tế. Hầu hết các doanh nghiệp Việt Nam là những doanh nghiệp vừa và nhỏ, nên
việc tự tìm kiếm thông tin thị trường, tự tranh trải mọi khoản chi phí phát triển thị
trường, xúc tiến thương mại, thiết lập kênh phân phối…là không thể thực hiện. Chính
82
phủ cần hỗ trợ cho các doanh nghiệp về thông tin, tư vấn pháp lý , nguồn tài
chính…để gia nhập thị trường quốc tế một cách vững vàng, hạn chế gặp phải rủi ro khi
phải kinh doanh trong tình trạng bất lợi, thiếu thông tin, thiếu bình đẳng.
c. Giám sát thực hiện hợp đồng kinh doanh xuất nhập khẩu.
Rủi ro, tổn thất trong kinh doanh hầu hết xảy ra trong giai đoạn thực hiện
hợp đồng kinh doanh xuất nhập khẩu. Ngoài việc tự giám sát của mỗi doanh nghiệp,
cơ quan quản lý của Chính phủ cần phải tăng cường chúc năng giám sát thực hiện hợp
đồng đặc biệt là những hợp đồng có giá trị lớn để kịp thời ngăn chặn nguồn rủi ro phát
sinh.
Giám sát thực hiện hợp đồng kinh doanh ngoại thương đựơc tiến hành trên
cơ sở so sánh giữa hợp đồng với kế hoạch xuất nhập khẩu cấp quốc gia, qua đó Chính
phủ thống kê lượng hàng hóa xuất nhập khẩu thực tế và có biện pháp điều chỉnh kịp
thời cung cầu hàng hoá trên thị trường nội địa.
3.3.1.3 Tăng cường các biện pháp quản lý kỹ thuật an toàn trong thanh
toán xuất nhập khẩu:
Dựa trên quan điểm “phòng hơn chống”, Chính phủ cần có những biện pháp
chủ động nhằm ngăn chặn, phòng ngừa rủi ro, tổn thất bằng cách giảm thiểu mối hiểm
họa, nguy cơ, né tránh rủi ro. Vì sự an toàn trong thanh toán xuất nhập khẩu, Chính
phủ cần thực hiện một số biện pháp mang tính kỹ thuật như sau:
Tăng cường những quy định thống nhất chung về an toàn trong thanh toán
xuất nhập khẩu. Ví dụ những qui định về qui trình: an toàn trong tài trợ và sử dụng
vốn tài trợ, an toàn trong quản lý và sử dụng ngoại tệ, mở tín dụng thư (L/C)...
Đầu tư xây dựng hạ tầng cơ sở, nâng cao trình dộ kỹ thuật công nghệ nhằm
tạo thuận lợi và an toàn trong thanh toán xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp Việt
Nam. Ví dụ: Xây dựng hệ thống cảng biển, đội tàu vận tải, xây dựng hệ thống cảng
biển, đội tàu vận tải, xây dựng hệ thống bảo hiểm, ngân hàng, thị trường vốn, xử lý
thông tin, thống kê… hiện đại.
83
Tăng cường tuyên truyền, tập huấn bồi dưỡng kiến thức về an toàn, phòng
ngừa rủi ro, tổn thất trong thanh toán xuất nhập khẩu – lồng ghép kiến thức về an toàn
trong chương trình bồi dưỡng, đào tạo về quản trị kinh doanh.
3.3.1.4 Nâng cao vai trò của các đại sứ quán ở nước ngoài, có chính sách
phù hợp khuyến khích các doanh nghiệp xuất khẩu
Đại sứ quán hỗ trợ tối đa cho các doanh nghiệp xuất khẩu trong việc thu
thập thông tin thị trường, tìm hiểu đối tác, tìm hiểu phong tục các quốc gia, giải quyết
các vụ việc tranh chấp (nếu có). Đại sứ quán cần thông báo kịp thời cho doanh nghiệp
tình hình chính sự tại các quốc gia trên thế giới.
Những vấn đề cần lưu ý của xuất khẩu Việt Nam từ lâu, đó là hiệu quả kinh
tế của hoạt động xuất khẩu, vấn đề cơ bản của mặt hàng xuất khẩu: Mặt hàng thô và sơ
chế, nhất là nông sản, tỷ lệ chế biến sâu thấp, trên 60% giá trị kim ngạch là mặt hàng
xuất khẩu ở dạng thô, giá trị gia tăng thấp; Về hàng công nghiệp: tỷ lệ gia công cao,
nhất là may mặc và giầy dép, hàng hóa chưa có thương hiệu trên thị trường thế giới,
tính cạnh tranh thấp vì chất lượng và mẫu mã, giá đầu vào cao, chi phí cho xuất khẩu
lớn, nhất là thu gom hàng hóa và vận tải, tiêu cực phí ở các khâu vận tải và thủ tục hải
quan...
3.3.2 Đối với Ngân hàng nhà nước
3.3.2.1 Xây dựng hệ thống cảnh báo những biến động bất thường về tình
hình tài chính - kinh tế
Thứ nhất, cần coi trọng việc xây dựng hệ thống số liệu và dữ liệu thông tin
chuyên ngành trực tiếp phục vụ công tác dự báo kinh tế. Hệ thống thông tin các dữ
liệu kinh tế là hết sức quan trọng cho các hoạt động, dự báo kinh doanh và điều hành
kinh tế các cấp. Tuy nhiên ở nước ta các thông tin kinh tế thường bị phân tán, chia cắt
rời rạc và thiếu chuẩn hóa thống nhất giữa các nguồn và đơn vị quản lý, nhất là không
được phổ biến rộng rãi, công khai gây khó khăn cho các tổ chức và cá nhân có nhu cầu
khi tiếp cận. Vì vậy, Chính phủ cần có nghị quyết chuyên đề về việc xây dựng hệ
thống thông tin và dữ liệu kinh tế các cấp dựa trên các thành tựu mới nhất của công
84
nghệ thông tin nhằm phục vụ các nhu cầu về thông tin kinh tế nói chung, phục vụ công
tác dự báo kinh tế nói riêng.
Thứ hai, cần đảm bảo tính chuyên nghiệp và sự phối hợp ăn khớp giữa các
cơ quan chức năng và các loại công cụ dự báo, giữa công tác dự báo với công tác tổ
chức thực hiện. Hơn nữa không thể không cân nhắc đến các tham số phi kinh tế khác
trong quá trình tổng hợp và đưa ra các kết quả dự báo kinh tế. Vì vậy, cần có sự phối
hợp đồng bộ, liên ngành các cơ quan, các công cụ, phương pháp dự báo nhất là trong
công đoạn thu thập dữ liệu đầu vào và công đoạn xử lý kết luận cuối cùng của quy
trình dự báo, nhằm góp phần tham chiếu, phản biện và hoàn thiện, nâng cao tính xác
thực của kết quả báo cáo dự báo.
Thứ ba, cần coi trọng đúng mức sự tương tác qua lại giữa công tác dự báo
kinh tế với những đặc điểm luật pháp và kinh tế xã hội của đất nước. Kinh nghiệm thế
giới và trong nước cho thấy, dự báo kinh tế cũng là nghệ thuật của sự ước lượng và
cân nhắc trong tổng hòa các yếu tố kinh tế - chính trị - xã hội.. Nói một cách cụ thể,
việc các chính sách, hệ thống luật pháp chung, cũng như nhiều yếu tố thượng tầng, và
kiến trúc hạ tầng xã hội khác cũng tác động không nhỏ đến công tác dự báo, nhất là dự
báo trung và dài hạn. Thế giới nói chung và thị trường hiện đại nói riêng đang và sẽ
biến đổi ngày càng nhanh chóng. Trong bối cảnh đó, thì những ai dự báo được tương
lai một cách chính xác thì người đó sẽ chiến thắng.
3.3.2.2 Chính sách cho vay ngoại tệ, quản lý ngoại hối, tỷ giá cần điều
chỉnh kịp thời
Ngân hàng Nhà nước cần có một chính sách điều chỉnh tỷ giá linh hoạt phù
hợp với tình hình kinh tế để tạo điều kiện cho các NHTM hoạt động kinh doanh ngoại
tệ có hiệu quả trên thị trường tiền tệ liên ngân hàng. Ngân hàng Nhà nước cần thực
hiện các giải pháp hoàn thiện và phát triển thị trường ngoại tệ liên ngân hàng để làm
cơ sở hình thành thị trường hối đoái hoàn chỉnh ở Việt Nam, cụ thể:
Đa dạng hóa các loại ngoại tệ, các phương tiện thanh toán quốc tế được mua
bán trên thị trường.
85
Đa dạng hóa các hình thức giao dịch mua bán ngoại tệ như mua bán giao
ngay, mua bán kỳ hạn, mua bán quyền chọn…
Mở rộng đối tượng tham gia thị trường ngoại tệ liên ngân hàng như Ngân
hàng Trung ương, NHTM, những người môi giới…
Chỉ khi thị trường ngoại tệ liên ngân hàng, thị trường ngoại hối phát triển thì
mới đảm bảo có được một tỷ giá linh hoạt, hợp lý, góp phần kích thích kinh tế thị
trường phát triển, hạn chế rủi ro tỷ giá của các doanh nghiệp và các ngân hàng tham
gia hoạt động thanh toán quốc tế
3.3.2.3 Nâng cao chất lượng hoạt động của trung tâm thông tin phòng
ngừa và xử lý rủi ro của Ngân hàng Nhà nước (CIC):
Trung tâm phòng ngừa và xử lý rủi ro (CIC) có chức năng thu thập các
thông tin về các doanh nghiệp, về thị trường trong và ngoài nước, về các đối tác, giúp
các ngân hàng thương mại phòng ngừa rủi ro trong hoạt động tín dụng.Ngân hàng Nhà
nước cần tổ chức xây dựng trung tâm đủ mạnh để có thể trở thành một nơi cung cấp
thông tin chính xác, kịp thời và đáng tin cậy cho các tổ chức tín dụng. Một số giải
pháp nâng cao chất lượng hoạt động của CIC:
CIC tiếp tục đổi mới về mô hình tổ chức nhằm đẩy mạnh việc đôn đốc các
tổ chức tín dụng báo cáo thông tin, tăng cường việc thu thập, xử lý, quản lý thông tin
đầu vào nhằm tạo cơ sở dữ liệu tốt để phục vụ công tác ngăn ngừa rủi ro.
Nghiên cứu đưa ra các biện pháp quản lý đồng bộ về phần mềm phục vụ
báo cáo, khai thác sử dụng thông tin trong toàn hệ thống ngân hàng, đáp ứng được nhu
cầu ngày càng cao về báo cáo và khai thác thông tin trong bối cảnh hội nhập khu vực
và quốc tế. Tăng cường sự phối hợp giữa CIC với các Vụ, Cục Ngân hàng Nhà nước
để kiểm tra việc thực hiện báo cáo thông tin tín dụng của các tổ chức tín dụng, phối
hợp cung cấp và khai thác thông tin với CIC
Để nâng cao trách nhiệm và chất lượng cung cấp thông tin của các tổ chức
tín dụng, bảo đảm lượng thông tin đầu vào an toàn, chính xác kịp thời, Ngân hàng Nhà
nước cần có biện pháp xử lý hành chính kịp thời đối với các tổ chức tín dụng không
chấp hành đúng các quy định của Ngân hàng Nhà nước về cung cấp thông tin báo cáo.
86
Đồng thời Ngân hàng Nhà nước cần cải tiến các kênh cung cấp thông tin
đầu ra đa dạng hơn, kịp thời hơn nhằm đáp ứng nhu cầu thông tin khách hàng của các
tổ chức tín dụng.
Đổi mới cơ bản và toàn diện công tác thanh tra Ngân hàng Nhà nước: Giám
sát ngân hàng phù hợp với thông lệ và chuẩn mực quốc tế. Rà soát những hạn chế, bất
cập làm giảm hiệu lực, hiệu quả công tác thanh tra, giám sát ngân hàng, làm cơ sở cho
việc xây dựng đề án cải cách tổ chức và hoạt động thanh tra của Ngân hàng Nhà nước.
87
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3
Để hoàn thiện cũng như hạn chế và phòng ngừa rủi ro trong thanh toán quốc
tế trong hệ thống Eximbank Việt Nam,dựa trên những phân tích thực trạng, nguyên
nhân và những ví dụ đã xảy ra trên thực tế của Ngân hàng Eximbank Việt Nam tại
chương 2, chương 3 đề ra những nhóm giải pháp chính tương ứng với các rủi ro của
chương trước.
Nhóm giải pháp nhằm hạn chế những rủi ro trực tiếp trong quá trình thanh
toán quốc tế trong từng phương thức thanh toán cụ thể
Nhóm giải pháp đồng bộ chủ yếu nhằm giải quyết những rủi ro do nguyên
nhân về mặt pháp lý, chính trị kinh tế hay hối đoái. Đây là nhóm giải pháp chủ yếu đề
cập đến môi trường hoạt động thanh toán quốc tế và các giải pháp liên quan đến yếu tố
con người và quy trình nghiệp vụ.
KẾT LUẬN CHUNG
Trong lộ trình hội nhập nền kinh tế sắp tới, khi mà “Luật chơi chung” được
áp dụng thì sự cạnh tranh được tỷ lệ thuận theo sự phát triển của nền kinh tế thế giới,
nghĩa là sẽ gay gắt hơn, khốc liệt hơn. Điều đó cũng đồng nghĩa với hoạt động kinh
doanh tiềm ẩn ngày càng nhiều rủi ro hơn. Yêu cầu quản lý rủi ro đặt ra vừa như một
cứu cánh vừa như một mệnh lệnh buộc chúng ta phải thực hiện để hoạt động kinh
doanh vừa hiệu quả, vừa an toàn. Ngành tài chính ngân hàng là ngành cung cấp những
sản phẩm vô hình mang lại lợi nhuận khá cao tỷ lệ thuận với rủi ro kinh doanh, một
trong những sản phẩm chủ yếu là thanh toán quốc tế.
Một nguyên tắc cơ bản trong thương mại quốc tế là người xuất khẩu phải
được thanh toán hàng hòa và người nhập khẩu khi đã thanh toán phải nhận hàng hóa
đúng theo các điều kiện được hai bên cam kết thực hiện. Tuy nhiên quá trình thực hiện
nguyên tắc này có nhiều phức tạp và rủi ro vì những vấn đề mang tính kỹ thuật trong
việc chuyển giao hàng hóa và tiền thanh toán còn có vấn đề là việc đảm bảo người
mua và người bán tuân thủ các cam kết của họ.
Thanh toán quốc tế sử dụng các phương thức thanh toán chủ yếu như trước
tín dụng chứng từ, nhờ thu, ghi sổ … Các phương thức này, đứng về phía người xuất
khẩu tình trạng đảm bảo thanh toán yếu dần đi và mạnh dần lên nếu đứng từ phía
người nhập khẩu; ngân hàng tùy đối tượng khách hàng phục vụ là người nhập khẩu
hay xuất khẩu, nhận nhiệm vụ trung gian gì mà hứng chịu những rủi ro liên quan. Mỗi
phương thức đều chứa đựng những thuận lợi và rủi ro riêng tùy thuộc vào các yếu tố:
vị trí là người nhập khẩu hay xuất khẩu, mối quan hệ kinh doanh mới bắt đầu hay lâu
dài, uy tín và qui mô kinh doanh mỗi bên, đồng tiền thanh toán, vị thế kinh doanh, mối
tương quan với các ngân hàng phục vụ cho các bên nhập khẩu và xuất khẩu, tình hình
chính trị và xã hội của các nước hai bên mua bán…
Dựa trên sự phân tích các yếu tố đó mà nhà nhập khẩu hay nhà xuất khẩu
lựa chọn phương thức thanh toán quốc tế phù hợp đem lại hiệu quả cao mà an toàn.
Trước nhu cầu đó, việc phân tích rủi ro các phương thức thanh toán quốc tế
là hết sức cần thiết. Đây không phải là vấn đề mới đề cập song trong bối cảnh cạnh
tranh hội nhập thì rủi ro là “muôn màu muôn vẻ”, cần có những nhận định, đánh giá để
đề ra những giải pháp phù hợp hơn với tình hình nhằm quản lý các rủi ro đó hiệu quả
hơn.
Luận văn “Quản lý rủi ro các phương thức thanh toán quốc tế tại Eximbank
Vi ệt Nam” không nằm ngoài mục đích đó, với mong muốn tổng hợp những vấn đề
liên quan đến những rủi ro của các phương thức thanh toán quốc tế và đề xuất những
biện pháp hữu hiệu để quản lý rủi ro các phương thức thanh toán quốc tế nhằm nâng
cao hiệu quả hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu tại Eximbank Vi ệt Nam, tạo dựng
mối quan hệ giao dịch giữa các doanh nghiệp Eximbank Vi ệt Nam dưới tư cách vừa là
một ngân hàng phục vụ vừa là một đối tác đồng hành với các doanh nghiệp trong tiến
trình hội nhập hoạt động kinh tế đối ngoại
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Chủ biên.PGS.TS.Nguyễn Duy Bột (2003), Thương mại quốc tế và phát triển thị
trường xuất khẩu, sách chuyên khảo, trường ĐHKT QD – Bộ môn TMQT, NXB
Thống Kê, Hà Nội.
2. PGS.TS.Trần Văn Chu (2004), Quản lý và nghiệp vụ kinh doanh thương mại quốc
tế, NXB thế Giới, Hà Nội.
3. Dương Hữu Hạnh (2005), Cẩm nang nghiệp vụ xuất nhập khẩu, NXB Thống Kê.
4. Ths.Phùng Mạnh Hùng (2007), “Rủi ro trong thanh toán quốc tế của ngân hàng
thương mại Việt Nam”, Tạp chí ngân hàng, (8), tr.19-22.
5. Dịch và hiệu đính TS.Nguyễn Ninh Kiều, giảng viên trường ĐHKT TP.HCM
(1995), Những tình huống đặc biệt trong thanh toán quốc tế, NXB Thống Kê.
6. Nguyễn Thị Phương Lan (1995), Một số vấn đề về rủi ro ngân hàng trong điều
kiện nền kinh tế thị trường, Luận án PTS Khoa học kinh tế, Trường ĐHKTQD,
Hà Nội.
7. TS Trần Hoàng Ngân (2001), thanh toán quốc tế, NXB thống kê, TP.HCM
8. Chủ biên GS.TS.Võ Thanh Thu (2002), Kỹ thuật kinh doanh xuất nhập khẩu,
NXB Thống Kê.
9. GS.TS.Võ Thanh Thu (2005), Hỏi đáp về thanh toán xuất nhập khẩu qua phương
thức tín dụng chứng từ, NXB Thống Kê.
10. TS.Nguyễn Văn Tiến (2002), Đánh giá và phòng ngừa rủi ro trong kinh doanh
ngân hàng, HVNH, NXB Thống Kê.
11. Nguyễn Thị Quy (1995), Những giải pháp nhằm hoàn thiện các hoạt động thanh
toán quốc tế của Việt Nam, Luận án PTS Khoa học kinh tế, trường ĐH KTQD,
Hà Nội.
12. GS.TS.Lê Văn Tư – Lê Tùng Vân (chuyên viên kinh tế) (2002), Tín dụng xuất
nhập khẩu, thanh toán quốc tế và kinh doanh ngoại tệ, NXB Thống Kê, Hà
Nội.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- giai_phap_han_che_rui_ro_trong_thanh_toan_quoc_te_tai_eximbank_viet_nam.pdf