Luận văn Giải pháp thúc đẩy hoạt động sáp nhập và mua lại ngân hàng theo định hướng hình thành tập đoàn tài chính ngân hàng tại Việt Nam

sai sót trong quá trình thực hiện M&A, từ đó giúp các ngân hàng, doanh nghiệp thành công trong hoạt động M&A. Đề xuất quy trình thực hiện M&A tại Việt Nam gồm các bước như sau: 3.2.4.1 Trường hợp ngân hàng là bên sáp nhập hoặc mua lại: quy trình gồm 5 bước: Lựa chọn ngân hàng hoặc công ty mục tiêu: - Ngân hàng cần xác định mình đang tìm kiếm cái gì, có thể là một ngân hàng khác nhỏ hơn để mở rộng thị phần, tăng vốn điều lệ hay một công ty bảo hiểm, công ty chứng khoán nhằm đa dạng hóa sản phẩm… sau đó ngân hàng tiến hành tìm kiếm và liệt kê danh sách các ứng viên mục tiêu. Ngân - 64 - hàng nên đưa ra các tiêu chí cụ thể để lựa chọn như: quy mô, thời gian hoạt động, lĩnh vực kinh doanh, thị phần, vùng hoạt động, nhóm khách hàng, danh tiếng, mối quan hệ, văn hóa công ty… Danh sách các tiêu chí này càng nhiều càng tốt để có thể lọc bớt những công ty chưa đáp ứng, làm cho việc lựa chọn dễ dàng hơn. Đặc biệt sự lựa chọn ngân hàng hoặc công ty mục tiêu phải phản ánh được động cơ thực hiện, cụ thể như sau: Bảng 3.1: Tóm tắt những động cơ thực hiện M&A Động cơ Ngân hàng hoặc công ty mục tiêu Mua giá thấp Những ngân hàng/công ty có giá thị trường thấp hơn giá ngân hàng sáp nhập ước tính Cộng hưởng hoạt động Những ngân hàng/công ty mà qua đó ngân hàng sáp nhập có thể tiết kiệm được chi phí sản xuất kinh doanh hoặc tìm thấy cơ hội phát triển mới Cộng hưởng tài chính Những ngân hàng/công ty chưa sử dụng lá chắn thuế hoặc thể hiện cơ hội đầu tư tốt (NPV>0) Hiệu quả hoạt động Những ngân hàng/công ty có ban lãnh đạo thiếu năng lực có thể được tái cơ cấu nội bộ để tạo ra giá trị thu nhập lớn hơn trong tương lai. Ngân hàng có thể tìm kiếm các ngân hàng, công ty mục tiêu bằng nhiều cách như: + Tận dụng các mối quan hệ để tìm kiếm. - 65 - + Quảng cáo. + Nhờ công ty tư vấn, môi giới M&A chyên nghiệp. + Chờ những người bán tiếp cận chào bán Các ngân hàng đi mua có thể sử dụng nhiều phương pháp tìm kiếm ngân hàng, công ty mục tiêu để tăng hiệu quả của việc lựa chọn. Tìm hiểu tình hình tài chính, pháp lý: Sau khi lập danh sách các công ty mục tiêu, ngân hàng tiến hành tìm hiểu tình hình tài chính, thẩm định giá trị và hồ sơ pháp lý của công ty mục tiêu nhằm xác minh tài sản và các khoản nợ, nhận diện và thống kê các rủi ro, tính toán được các lợi ích khi sáp nhập, mua lại. * Vài vấn đề cần phải tìm hiểu liên quan đến pháp lý: - Kiểm tra tình hình thực hiện nghĩa vụ với cơ quan thuế, bảo hiểm xã hội, xem xét hợp đồng lao động, chế độ đối với người lao động và các tranh chấp khác liên quan đến pháp luật như đất đai, đầu tư... - Xem xét công ty mục tiêu có các quyền hợp pháp đối với các tài sản thuộc sở hữu trí tuệ như thương hiệu, bản quyền phần mềm… - Xem xét tính hợp pháp của các hợp đồng kinh tế. * Vài vấn đề cần tìm hiểu liên quan đến tình hình tài chính: - Tìm hiểu doanh thu, thị phần, đối tượng khách hàng của công ty mục tiêu. - Xem xét cấu trúc vốn của công ty đã hợp lý chưa (hệ số nợ/ vốn chủ sở hữu) - Đánh giá đúng giá trị tài sản vô hình như thương hiệu, bằng sáng chế, trình độ quản trị… đây là tài sản rất có giá trị của ngân hàng hay doanh nghiệp. - Xem xét tình hình khấu hao tài sản, không để tài sản gần hết hạn khấu hao cần thay thế toàn bộ sau sáp nhập, mua lại, đánh giá giá trị tài sản ghi trên sổ sách với giá thị trường. - Tìm hiểu các cam kết trả nợ đảm bảo bằng tài sản của công ty. - 66 - - Phân tích báo cáo tài chính từ 3 đến 5 năm gần nhất và các báo cáo thường niên cung cấp cho Ủy Ban Chứng Khoán nhà nước (đối với công ty niêm yết). - Tìm hiểu người quản lý của công ty mục tiêu để đánh giá xem họ có thể hòa hợp vào môi trường mới sau khi sáp nhập hay không. Xác định loại giao dịch M&A dự định tiến hành: Việc xác định loại giao dịch M&A sẽ giúp cho các bên xác định, nhận thức cụ thể loại giao dịch mà mình tiến hành, ngành luật điều chỉnh chủ yếu trong giao dịch M&A, cơ chế, quy trình tiến hành giao dịch, định hướng việc thiết lập các điều khoản trong hợp đồng M&A và xác định nghĩa vụ thông tin, thông báo đến cơ quan quản lý của các bên… Loại giao dịch có thể là: - Mua bán, sáp nhập theo quy định của pháp luật về doanh nghiệp. - Mua bán, sáp nhập là một hình thức đầu tư trực tiếp nước ngoài theo quy định của pháp luật về đầu tư. - Mua bán, sáp nhập là một loại thôn tính thị trường, chịu sự điều chỉnh chủ yếu của pháp luật cạnh tranh. - Mua cổ phần theo các quy định của pháp luật chứng khoán dưới các hình thức “mua góp cổ phần”, mua lại bằng vốn vay, mua nội bộ, mua lại từ chính các thành viên trong nội bộ doanh nghiệp. - Mua bán, sáp nhập doanh nghiệp chủ yếu nhằm mục đích thôn tính, sáp nhập hoặc phát triển thương hiệu, chịu sự điều chỉnh của pháp luật về sở hữu trí tuệ… Định giá ngân hàng, công ty mục tiêu: Hiện nay trong định giá các yếu tố về thương hiệu, con người, tầm nhìn, mục tiêu và giá trị… trở nên khó khăn và quan trọng khi đánh giá hơn là các chỉ tiêu về tài chính. Do đó, việc đánh giá giá trị của công ty mục tiêu đã trở thành một trong những yếu tố quyết định đến thành công của một vụ M&A. Có một câu rất hay trong giới tài chính là "Beauty lies in the eyes of - 67 - the beholder; valuation in those of the buyer" (tạm dịch: tốt hay xấu là tùy người đối diện, việc định giá cũng tùy vào người mua). Do đó, khi định giá cần dựa trên ưu tiên cho các động cơ đã xác định như sau: Giả sử ngân hàng A đi mua ngân hàng B: - Nếu động cơ của ngân hàng A là mua giá thấp thì giá mua cao nhất A sẳn sàng trả chính là giá mua B do A ước tính. - Nếu động cơ của ngân hàng A là nhằm hợp lực hoạt động thì giá mua cao nhất bằng giá trị của B cộng với hợp lực. Hợp lực được tính bằng cách ước tính giá trị của A và B sau khi có hợp lực trừ đi giá trị của A. - Nếu động cơ của ngân hàng A là hợp lực tài chính: khi ngân hàng A nhận thấy có thể tiết kiệm thuế, giảm chi phí vay nợ và có được giá trị gia tăng từ các quỹ thặng dư khi thực hiện M&A với ngân hàng B thì giá mua cao nhất A sẳn sàng trả sẽ là giá trị của B cộng với giá trị hiện tại của các khoản tiết kiệm thuế, những gia tăng về giá trị thị trường của các khoản vay hiện tại hoặc giá trị hiện tại ròng của các dự án mới. - Nếu ngân hàng A có động cơ là tăng hiệu quả hoạt động thì ngân hàng A sẽ chọn M&A với ngân hàng B có ban quản trị kém năng lực nhưng có tiềm năng phát triển trong tương lai nếu thay đổi ban quản trị. Do đó, giá mua cao nhất bằng giá trị của B sau khi đã thực hiện tái cơ cấu. Đàm phán và ký hợp đồng: Khả năng đàm phán yếu có thể dẫn đến thất bại trong các vụ M&A hoặc có thể gây thiệt hại cho một bên tham gia. Thực tế cho thấy sự kiên trì trong thương lượng giữa các bên, sự quan tâm của các cổ đông chính, cam kết của ban điều hành doanh nghiệp, sự tôn trọng lẫn nhau, tính chuyên nghiệp của tổ chức tư vấn, luật sư… cũng thúc đẩy việc thống nhất giá trị và thành công của một vụ M&A. - 68 - Như vậy để nâng cao hiệu quả của hoạt động M&A ngân hàng đi mua, nhận sáp nhập cần thực hiện tốt 5 bước trên và khi cần thiết phải thuê các chuyên gia tư vấn hỗ trợ trong quá trình thực hiện. Giải quyết vấn đề hậu sáp nhập, mua lại: - Về quyền lợi của người lao động: Trong nhiều trường hợp, nhất là trong phương thức “lôi kéo cổ đông bất mãn”, cổ đông thiểu số có nguy cơ bị gạt ra ngoài các quyết định sáp nhập công ty. Ngoài ra, lợi ích của người lao động trong công ty bị sáp nhập cũng cần được chú ý đúng mức. Thực tiễn cho thấy hàng vạn công nhân có thể bị mất việc làm sau khi hãng của họ bị sáp nhập và cơ cấu lại nhằm giảm chi phí, tìm kiếm tăng trưởng lợi nhuận nhanh chóng cho công ty nhận sáp nhập ngay sau vụ sáp nhập. Do đó, để tránh sự phản đối có thể đến từ phía công đoàn, các bên cần thỏa thuận kỹ vấn đề chế độ bồi thường hợp lý cho người lao động khi sa thải họ. - Tránh xung đột về văn hóa công ty: Một điểm đáng chú ý là hầu hết các vụ sáp nhập đều thất bại trong việc hòa nhập văn hóa của các công ty với nhau. Văn hóa của công ty là một thực thể trừu tượng và vô hình, gắn chặt với lịch sử phát triển, tài sản nhân lực và chính sách của từng công ty, và đúng ra phải được tính vào tài sản chung của công ty đó. Do đó, chúng không dễ tìm được tiếng nói chung và thỏa hiệp, ngay kể cả khi ban lãnh đạo của hai công ty đồng lòng thực hiện hợp nhất. Điều đó có hai mặt, nếu văn hóa tổ chức và kinh doanh góp phần vào sự thua lỗ của công ty thì sự thay thế là cần thiết; nhưng trong trường hợp văn hóa công ty không phải là nguyên nhân chính dẫn đến sự yếu kém trong kết quả kinh doanh (có thể vì chiến lược sai lầm, giá nguyên liệu gia tăng, khủng hoảng vĩ mô...) thì rõ ràng việc văn hóa công ty cũ bị thay thế là điều đáng tiếc. Nhìn chung, văn hóa công ty là một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến nhiều vụ sáp nhập không vận hành và đạt được kết quả như ban đầu mong muốn. Lãnh đạo các công ty thường mắc sai - 69 - lầm cố hữu khi cho rằng sáp nhập chỉ đơn thuần liên quan đến hoạt động tài chính và đánh giá thấp những xung đột văn hóa thường xảy đến trong tương lai. Thông thường, các nhân viên từ cấp thấp - trung có khuynh hướng đối phó với vụ sáp nhập, vốn được quyết định ở những tầng nấc quản lý cao hơn. Vì vậy, để có thể tránh được những xung đột văn hóa tiềm tàng, ban điều hành công ty sáp nhập cần thực hiện những hoạt động tuyên truyền định hướng về các chính sách, chế độ liên quan một cách sâu rộng cho các nhân viên ở mọi cấp của cả hai công ty, đồng thời xây dựng cho công ty mới một chiến lược hòa nhập văn hóa công ty với tầm nhìn mới để có thể lôi cuốn toàn bộ nguồn nhân lực công ty vào những sứ mệnh lớn lao hơn những lợi ích và văn hóa cục bộ trước đây của mình. - Về thương hiệu: thương hiệu có lẽ là tài sản duy nhất tồn tại gần như vĩnh viễn bất chấp mọi cuộc sáp nhập. Thương hiệu là một phần tài sản của công ty, gắn liền với lịch sử hình thành, uy tín, phân khúc thị trường, công nghệ, nguyên liệu, nhân lực... của từng công ty. Để xây dựng thành công thương hiệu, công ty phải đầu tư công sức, tiền của có khi nhiều hơn giá trị được tính trong tổng tài sản công ty mà sau này họ bán lại. Thương hiệu đi liền với thị phần. Thương hiệu của công ty và sản phẩm của công ty bị sáp nhập thường được giữ lại nguyên vẹn hoặc gộp vào công ty mới, ví dụ như Exxon - Mobil hay Colgate - Palmolive. Như vậy, chúng ta có thể thấy các thương hiệu đã được “mặc định” như Sony, Intel, Coca Cola, Ford, Hilton, Reuters sẽ vẫn mãi tồn tại cho dù sở hữu đằng sau của chúng có thay đổi như thế nào đi nữa theo thời gian. Kết quả khảo sát 100 người làm việc trong lĩnh vực tài chính ngân hàng13 cho thấy các giai đoạn trong quy trình thực hiện M&A đều được đánh 13 Xem phụ lục 1 câu 3 - 70 - giá cao, trong đó việc lựa chọn và định giá công ty mục tiêu được xem là rất quan trọng, ý kiến này cũng phù hợp với ý kiến của tác giả. Hình 3.2: Đánh giá các giai đoạn trong quy trình thực hiện M&A tại Việt Nam 0 5 10 15 20 25 30 35 40 Lựa chọn công ty mục tiêu Tìm hiểu tình hình tài chính, pháp lý Định giá công ty mục tiêu Đàm phán và kí hợp đồng Giai đoạn Số n gư ờ i Hoàn toàn không quan trọng Ít quan trọng Quan trọng Khá quan trọng Rất quan trọng Nguồn: Điều tra và tính toán của tác giả 3.2.4.2 Trường hợp ngân hàng là bên bán hoặc bị mua lại: Khi ngân hàng nhận được lời chào mua, ngân hàng cần xem xét các phương án sau: - Chấp thuận các điều khoản của lời chào mua: nếu các điều kiện bên mua đưa ra phù hợp với lợi ích của ngân hàng và được sự đồng thuận của các cổ đông thì ngân hàng sẽ đồng ý bán. - Cố gắng thương lượng: nếu các cổ đông của ngân hàng mục tiêu cho rằng giá chào mua chưa tương xứng với giá trị công ty hoặc cho rằng có một điều khoản nào trong các điều kiện đưa ra chưa thật hấp dẫn họ sẽ yêu cầu thương lượng thêm. - 71 - - Thực hiện các chiến lược phòng vệ trước ý đồ mua lại mang tính chất “thâu tóm” ngân hàng. Các kỹ thuật này đã được áp dụng rộng rãi trên thế giới và tác giả cho rằng có thể áp dụng được tại Việt Nam. Có 3 chiến lược điển hình: + Chiến lược “viên thuốc độc”: Khi ngân hàng mục tiêu nhận thấy các tổ chức khác đang thu gom cổ phiếu với ý đồ thôn tính, ngân hàng có thể tiến hành tự vệ bằng cách phát hành cổ phiếu thưởng cho các cổ đông và bán cổ phần với giá cực kỳ ưu đãi cho cổ đông hiện tại. Bằng cách đó cổ phần của ngân hàng mục tiêu bị loãng đi và chặn đứng được ý đồ nắm quyền kiểm soát ngân hàng mục tiêu. + Chiến lược “ hiệp sĩ trắng”: Ngân hàng mục tiêu có thể tìm cho mình một ngân hàng mua lại thân thiện hơn, gọi là hiệp sĩ áo trắng. Ngân hàng này đứng ra mua lại ngân hàng mục tiêu bằng cách đặt giá mua bằng hoặc cao hơn giá chào mua của ngân hàng có ý đồ thôn tính, hoặc mua lại ngân hàng với những điều kiện thuận lợi hơn cho ban lãnh đạo và các cổ đông của ngân hàng mục tiêu. + Chiến lược “đuổi cá mập”: với kỹ thuật này, ngân hàng mục tiêu tự biến mình trở nên bớt hấp dẫn về tính kinh tế trong mắt ngân hàng muốn thôn tính, bằng cách ngân hàng mục tiêu sẽ tăng cường vay nợ để làm cho giá mua ngân hàng cao, cụ thể phát hành trái phiếu và dùng số tiền này thực hiện mua lại các cổ phiếu hoặc tiến hành chia cổ tức cho các cổ đông hiện hữu đẩy giá cổ phiếu sụt giảm mạnh. - 72 - 3.3 Nhóm giải pháp định hướng xây dựng tập đoàn TCNH tại Việt Nam thông qua sáp nhập, mua lại Khi khảo sát ý kiến của 100 người làm việc trong lĩnh vực tài chính ngân hàng về phương thức hình thành tập đoàn TCNH14, có 95% ý kiến cho rằng sáp nhập và mua lại để hình thành tập đoàn TCNH là thực hiện được và có nhiều khả năng thực hiện hơn cả. Hình 3.3: Đánh giá cách thức xây dựng tập đoàn TCNH tại Việt Nam 0 10 20 30 40 50 60 NH tự xây dựng thành tập đoàn TCNH Tăng cường tiềm lực thông qua cổ phần hóa Ngân hàng thực hiện sáp nhập, mua lại Cách thức Số n gư ờ i Khó thực hiện Thực hiện được Có nhiều khả năng thực hiện Nguồn: Điều tra và tính toán của tác giả Do đó, để thực hiện thành công M&A hướng đến hình thành tập đoàn thì ngoài những giải pháp thúc đẩy M&A nên trên còn phải áp dụng những giải pháp thúc đẩy hình thành tập đoàn TCNH như sau: 3.3.1 Quản lý nhà nước về tập đoàn TCNH - Nhà nước cần sớm xây dựng những quy định về mô hình tổ chức, quản lý và hoạt động của tập đoàn tài chính ngân hàng. Cần quy định cụ thể loại hình tập đoàn Tài chính ngân hàng khi xây dựng và ban hành mới luật các tổ chức tín dụng, trong đó quy định về bán chéo sản phẩm. Bên cạnh đó, 14 Xem phụ lục 1 câu 8 - 73 - cần hoàn thiện tránh chồng chéo giữa các luật có liên quan đến hoạt động ngân hàng như luật dân sự, luật doanh nghiệp, luật cạnh tranh… - Xây dựng khung pháp lý về hoạt động sáp nhập, mua lại trong lĩnh vực tài chính ngân hàng, xác định phần trăm vốn cổ phần tối thiểu khi giao dịch phải qua phê chuẩn của NHNN và Bộ tài chính. - Xác lập các tiêu chí để thành lập tập đoàn tài chính ngân hàng, đặc biệt yêu cầu về hệ số an toàn vốn tối thiểu CAR, tỷ lệ nợ xấu theo thông lệ quốc tế, tính minh bạch trong công bố thông tin tài chính, được tổ chức quốc tế định hạng tín nhiệm và phải niêm yết trên thị trường chứng khoán trong nước. - Nhà nước cần hỗ trợ cơ chế, điều kiện cần thiết nhằm thúc đẩy việc cổ phần hóa các ngân hàng thương mại nhà nước. - Tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động của ngân hàng và các đơn vị thành viên nhằm đảm bảo an toàn hệ thống tài chính, ngăn chặn kịp thời hành vi tập trung kinh tế quá mức dẫn đến độc quyền của tập đoàn tài chính ngân hàng gây thiệt hại cho khách hàng. Nhưng việc kiểm tra, giám sát cần có sự phối hợp thường xuyên giữa các cơ quan quản lý như Ủy ban Chứng khoán, Ngân hàng nhà nước, Bộ tài chính, thanh tra nhà nước… để đưa ra các quy định quản lý và hoạt động ngân hàng thống nhất, cùng một chuẩn mực đánh giá và quy định cơ quan nào sẽ đi thanh tra hoạt động ngân hàng, tránh trường hợp tất cả các cơ quan quản lý lần lượt độc lập đi thanh tra, kiểm tra gây tốn kém, khó khăn và làm gián đoạn hoạt động của ngân hàng. 3.3.2 Lựa chọn đúng công ty mục tiêu: Nhằm mục tiêu hướng đến thành lập tập đoàn tài chính ngân hàng thì việc lựa chọn công ty mục tiêu để thực hiện, sáp nhập, mua lại rất quan trọng. Nếu một ngân hàng chưa phát triển được hệ thống mạng lưới hoặc dịch vụ ngân hàng chưa mạnh thì khi thực hiện sáp nhập, mua lại cần thực hiện theo - 74 - chiều ngang trước tức là tìm kiếm các ngân hàng khác thích hợp để sáp nhập, mua lại, khi lĩnh vực ngân hàng đã lớn mạnh các ngân hàng mới tính đến việc thực hiện sáp nhập, mua lại theo chiều dọc tức là lựa chọn các công ty mục tiêu tùy theo nhu cầu để đa dạng hóa lĩnh vực kinh doanh, phục vụ khách hàng một cách tốt nhất như lựa chọn công ty chứng khoán, bảo hiểm, đầu tư và một số các lĩnh vực khác có liên quan chặt chẽ và phục vụ trực tiếp cho hoạt động ngân hàng. 3.3.3 Nâng cao hiệu quả hoạt động của ngân hàng Những giải pháp nêu ở phần trên nếu được thực hiện sẽ góp phần thúc đẩy hoạt động sáp nhập, mua lại của các ngân hàng hướng đến hình thành tập đoàn tài chính ngân hàng, nhưng nhân tố quan trọng nhất quyết định sự thành công này đó là bản thân các ngân hàng thương mại phải nâng cao hiệu quả hoạt động, tăng cường tiềm lực tài chính mới có thể thực hiện các vụ sáp nhập, mua lại và mới có đủ tiềm lực để hoạt động theo mô hình tập đoàn tài chính ngân hàng. Những việc cấp bách phải thực hiện nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động ngân hàng: - Tăng quy mô vốn điều lệ, vốn tự có từ nguồn lợi nhuận để lại, từ phát hành cổ phiếu, trái phiếu … - Ngăn ngừa và xử lý nợ xấu nhằm nâng cao chất lượng tín dụng - Nâng cao và đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ. - Đẩy mạnh huy động vốn - Đẩy mạnh công tác nghiên cứu thị trường và marketing, chính sách chăm sóc khách hàng - Nâng cao trình độ công nghệ, nguồn nhân lực và trình độ quản lý - 75 - TÓM TẮT CHƯƠNG 3 Với những điểm hạn chế làm cho thị trường M&A tại Việt Nam cũng như quá trình hình thành tập đoàn TCNH chưa được thông suốt, trong chương 3 tác giả một lần nữa khẳng định định hướng của hoạt động M&A trong lĩnh vực ngân hàng sẽ là M&A theo khối nhằm hình thành tập đoàn TCNH. Từ đó nêu ra các giải pháp khắc phục những tồn tại nhằm thúc đẩy thị trường M&A phát triển cũng như thúc đẩy hình thành tập đoàn TCNH tại Việt Nam để nâng cao năng lực cạnh tranh cho các ngân hàng nội địa, tránh trường hợp bị thôn tính bởi các ngân hàng nước ngoài khi các cam kết mở cửa lĩnh vực ngân hàng có hiệu lực. - 76 - KẾT LUẬN Các ngân hàng thương mại Việt Nam hiện nay năng lực cạnh tranh còn yếu, để có thể cạnh tranh với làn sóng ngân hàng ngoại sẽ đến Việt Nam trong vài năm nữa theo các cam kết mở cửa lĩnh vực ngân hàng khi gia nhập WTO thì các ngân hàng nội địa phải nâng cao năng lực cạnh tranh bằng con đường nhanh nhất và hiệu quả nhất là thông qua sáp nhập, mua lại ngân hàng và các công ty kinh doanh các lĩnh vực hỗ trợ cho hoạt động ngân hàng tiến đến hình thành tập đoàn Tài chính ngân hàng. Chính vì nhu cầu M&A hiện nay đang trở nên hết sức thiết yếu nhưng lại khá mới mẻ tại Việt Nam nên tác giả đã nghiên cứu chuyên đề này. Qua bài viết tác giả đã cung cấp cho người đọc cái nhìn bao quát về hoạt động M&A hướng đến hình thành tập đoàn TCNH như thế nào, những thành tựu và tồn tại của hoạt động này, từ đó nêu được những giải pháp mang tính cấp thiết khắc phục những tồn tại để có thể giúp các ngân hàng nội địa thực hiện tốt các vụ M&A, sớm hình thành nhiều tập đoàn TCNH lớn mạnh mang quốc tịch Việt Nam, hoạt động tại Việt Nam và vươn ra toàn cầu. Trong quá trình nghiên cứu, tác giả đã trực tiếp đi khảo sát ý kiến của các chuyên viên làm việc trong lĩnh vực tài chính ngân hàng về hoạt động M&A và tập đoàn TCNH cũng như nghiên cứu rất nhiều tài liệu, sách báo nhưng do giới hạn về thời gian và khả năng hạn hẹp nên luận văn không thể tránh khỏi những sai sót. Rất mong nhận được sự góp ý chân thành của Quý thầy cô và bạn đọc để các nghiên cứu sau này của tác giả được hoàn thiện hơn. TÀI LIỆU THAM KHẢO Tài liệu tiếng Việt 1. Thái Bảo Anh (2006), tham luận về khung pháp lý liên quan tới vấn đề sáp nhập và mua lại doanh nghiệp ở Việt Nam, xem tại trang web baolawfirm.com.vn. 2. TS. Nguyễn Đình Cung, TS. Lưu Minh Đức (2007), Thâu tóm và hợp nhất từ khía cạnh quản trị công ty: lý luận, kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn Việt Nam, saga.vn 3. TS. Nguyễn Đại Lai (2006), Nhận dạng về tập đoàn tài chính- Đề xuất khái niệm và khuyến nghị đối với các NHTM ở Việt Nam, chuyên đề trên trang web Ngân hàng nhà nước Việt Nam. 4. TS. Phan Thị Bích Nguyệt (2006), Đầu tư tài chính, NXB Thống Kê. 5. Ngân hàng nhà nước Việt Nam (2006), xây dựng tập đoàn TCNH tại Việt Nam, chuyên đề trên trang web ngân hàng nhà nước Việt Nam 6. PGS.TS Trần Ngọc Thơ, TS. Nguyễn Thị Ngọc Trang, TS. Phan Thị Bích Nguyệt, TS. Nguyễn Thị Liên Hoa, TS.Nguyễn Thị Uyên Uyên (2003), Tài chính doanh nghiệp hiện đại, NXB Thống Kê. Tài liệu tiếng Anh 1. Denzil Rankine (2005), Due Diligence, Pearson Education Limited. 2. Enrique R.Arzac (2004), Valuation for Mergers, Buyout, and Restructuring, Jonh Wiley&Sons. 3. Patrick A.Gaughan (2005), mergers: what can go wrong and how to prevent it. Các website tham khảo www.bloomberg.com- kênh thông tin tài chính www.banker.thomsonib.com- công ty tài chính Thomson Financial www.fpts.com.vn- công ty chứng khoán FPT www.kiemtoan.com.vn- hội kiểm toán Việt Nam www.luatvietnam.com.vn- cơ sở dữ liệu luật Việt Nam www.muabancongty.com- sàn mua bán công ty trực tuyến www.ocw.fetp.edu.vn- Học liệu mở chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright www.sacombank.com.vn- ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín www.southernbank.com.vn- ngân hàng TMCP Phương Nam www.sbv.com.vn- Ngân hàng nhà nước Việt Nam www.saga.vn- trang web chuyên về phân tích tài chính, quản trị doanh nghiệp, ngân hàng, chứng khoán www.vietstock.com.vn- công ty chứng khoán vietstock www.vietnamnet.vn- báo điện tử Việt Nam www.wikipedia.com- từ điển bách khoa toàn thư PL - 1 PHỤ LỤC 1 ĐIỀU TRA, KHẢO SÁT Ý KIẾN VỀ HOẠT ĐỘNG SÁP NHẬP, MUA LẠI DOANH NGHIỆP VÀ TẬP ĐOÀN TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG MỤC TIÊU CỦA BẢNG CÂU HỎI KHẢO SÁT - Khảo sát trình độ hiểu biết về hoạt động sáp nhập, mua lại và tập đoàn tài chính ngân hàng. - Khảo sát phương thức thực hiện sáp nhập, mua lại nào thích hợp tại Việt Nam. - Khảo sát giai đoạn, động cơ và nguyên nhân thất bại nào là quan trọng và đáng lưu ý nhất khi thực hiện M&A tại Việt Nam - Kiểm định lại xem có đúng là M&A trong tương lai sẽ phổ biến ở ngành ngân hàng không. - Khảo sát lý do tại sao các ngân hàng định hướng hình thành tập đoàn TCNH và phương thức nào thuận lợi nhất để hình thành tập đoàn. DANH SÁCH CÁ NHÂN THAM GIA CUỘC KHẢO SÁT Cuộc khảo sát được thực hiện đối với những người làm việc trong lĩnh vực tài chính ngân hàng. Danh sách các tổ chức kinh tế tham gia cuộc khảo sát: STT TỔ CHỨC KINH TẾ CHỨC DANH SỐ LƯỢNG NGƯỜI 1 Ngân hàng Đầu Tư & Phát Triển Việt Nam- CN Bắc Sài Gòn Ban giám đốc, Bộ phận tín dụng, thẩm định, kế hoạch nguồn vốn, kế toán, dịch vụ khách hàng 20 2 Ngân hàng TMCP Á Châu Bộ phận tín dụng, thẩm định, 10 PL - 2 TPHCM kế toán 3 Công Ty chứng khoán ACB Bộ phận đầu tư, tư vấn cổ phần hóa 10 4 Ngân hàng HSBC Bộ phận tín dụng 5 5 Ngân hàng Nông Nghiệp & Phát Triển Nông Thôn CNTPHCM Bộ phận tín dụng. 15 6 Công ty Quản lý quỹ Manulife Bộ phận kế toán, đầu tư, bộ phận phân tích 10 7 Ngân hàng Ngoại Thương TPHCM Bộ phận thẩm định dự án, tín dụng, kinh doanh ngoại tệ 10 8 Công ty chứng khoán VCBS Bộ phận tư vấn cổ phần hóa 10 9 Công ty CP Chứng Khoán FPT Bộ phận tư vấn cổ phần hóa 6 10 Ngân hàng Phát Triển Nhà TPHCM Bộ phận tín dụng 4 Tổng cộng 100 BẢNG CÂU HỎI Công việc anh (chị) đang đảm nhận: ……………………………………… Cơ quan đang công tác: …………………………………………………… Địa điểm công tác: ………………………………………………………… Câu 1: Anh/chị có am hiểu hoạt động sáp nhập, mua lại doanh nghiệp không? Mức độ như thế nào?  (1) Không am hiểu  (2) Am hiểu rất ít  (3) Am hiểu  (4) Am hiểu khá nhiều  (5) Am hiểu rất rõ PL - 3 Câu 2: Theo anh/chị phương thức thực hiện sáp nhập, mua lại doanh nghiệp nào sau đây phù hợp hơn khi áp dụng tại Việt Nam? PHƯƠNG THỨC Hoàn toàn không phù hợp (1) Ít phù hợp (2) Phù hợp (3) Khá phù hợp (4) Hoàn toàn phù hợp (5) Chào thầu Lôi kéo cổ đông bất mãn Thương lượng tự nguyện Thu gom cổ phiếu trên thị trường chứng khoán Mua lại tài sản công ty Câu 3: Trong quy trình thực hiện sáp nhập, mua lại theo anh/chị giai đoạn nào là quan trọng hơn? GIAI ĐOẠN Hoàn toàn không quan trọng (1) Ít quan trọng (2) Quan trọng (3) Khá quan trọng (4) Rất quan trọng (5) Lựa chọn công ty mục tiêu PL - 4 Tìm hiểu tình hình tài chính, pháp lý Định giá công ty mục tiêu Đàm phán và ký hợp đồng Câu 4: Theo anh/chị động cơ nào doanh nghiệp mong muốn đạt được nhất khi tiến hành sáp nhập, mua lại? ĐỘNG CƠ Hoàn toàn không mong muốn (1) Ít mong muốn (2) Mong muốn (3) Mong muốn nhiều (4) Rất mong muốn (5) Nâng cao hiệu quả hoạt động Giảm chi phí khi gia nhập thị trường Hợp lực thay cạnh tranh Thực hiện chiến lược đa dạng hóa Tham vọng bành trướng Câu 5: Có nhiều nguyên nhân dẫn đến sáp nhập, mua lại thất bại, theo anh/chị nguyên nhân nào quan trọng nhất? PL - 5 Nguyên nhân Hoàn toàn không quan trọng (1) Ít quan trọng (2) Quan trọng (3) Khá quan trọng (4) Rất quan trọng (5) Môi trường pháp lý Quyền lợi cổ đông Định giá sai Văn hóa doanh nghiệp Yếu tố tâm lý Câu 6: Theo anh/chị xu hướng sáp nhập, mua lại trong tương lai tại Việt Nam sẽ phổ biến ở ngành nào nhất? NGÀNH Hoàn toàn không phổ biến (1) Ít phổ biến (2) Phổ biến (3) Khá phổ biến (4) Rất phổ biến (5) Ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán Công nghệ thông tin Sản xuất hàng tiêu dùng Bất động sản PL - 6 Câu 7: Anh/chị có am hiểu về tập đoàn Tài chính Ngân hàng không? Mức độ như thế nào?  (1)Không am hiểu  (2)Am hiểu rất ít  (3)Am hiểu  (4)Am hiểu khá nhiều  (5)Am hiểu rất rõ Câu 8: Anh/chị cho biết trong những cách thức hình thành tập đoàn TCNH sau đây cách nào khả thi nhất tại Việt Nam? CÁCH THỨC Khó thực hiện (1) Thực hiện được (2) Có nhiều khả năng thực hiện (3) NH tự xây dựng thành tập đoàn TCNH Tăng cường tiềm lực thông qua cổ phần hóa để hình thành tập đoàn TCNH Ngân hàng sáp nhập, mua lại ngân hàng khác và/hoặc công ty khác có liên quan đến tập đoàn TCNH (bảo hiểm, chứng khoán, bất động sản…) Câu 9: Theo anh/chị tại sao hiện nay có nhiều ngân hàng định hướng sẽ phát triển thành tập đoàn TCNH? ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… Câu 10: Anh/chị vui lòng cho biết tên của những công ty tư vấn sáp nhập, mua bán doanh nghiệp tại Việt Nam mà anh/chị biết? PL - 7 ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… Nhằm mục đích nghiên cứu khoa học, tôi xin cam kết các thông tin trong phiếu thăm dò này chỉ được sử dụng dưới góc độ thống kê. Đề tài không phân tích đánh giá riêng từng doanh nghiệp, từng ngân hàng cũng như không công bố trong đề tài bất kỳ thông tin riêng nào về từng doanh nghiệp, từng ngân hàng trong phiếu thăm dò này. Xin chân thành cảm ơn sự cộng tác của quý anh/chị. PL - 8 KẾT QUẢ CUỘC KHẢO SÁT Câu 1: Anh/chị có am hiểu hoạt động sáp nhập, mua lại doanh nghiệp không? Mức độ như thế nào? Chỉ tiêu Số người chọn Không am hiểu 8 Am hiểu rất ít 54 Am hiểu 35 Am hiểu khá nhiều 3 Am hiểu rất rõ 0 0 20 40 60 Số lượng người Không am hiểu Am hiểu rất ít Am hiểu Am hiểu khá nhiều Am hiểu rất rõ M ứ c đ ộ am hi ểu Mức độ am hiểu về M&A Số người chọn Câu 2: Theo anh/chị phương thức thực hiện sáp nhập, mua lại doanh nghiệp nào sau đây phù hợp hơn khi áp dụng tại Việt Nam? PHƯƠNG THỨC Hoàn toàn không phù hợp (1) Ít phù hợp (2) Phù hợp (3) Khá phù hợp (4) Hoàn toàn phù hợp (5) PL - 9 Chào thầu 16 49 27 4 4 Lôi kéo cổ đông bất mãn 37 40 17 5 1 Thương lượng tự nguyện 4 8 34 31 23 Thu gom cổ phiếu trên thị trường chứng khoán 4 12 30 37 17 Mua lại tài sản công ty 0 10 39 24 27 Phương thức M&A phù hợp tại Việt Nam 0 10 20 30 40 50 60 Chào thầu Lôi kéo cổ đông Thương lượng tự nguyện Thu gom cổ phiếu trên TTCK Mua lại tài sản công ty Phương thức Số n gư ờ i Hoàn toàn không phù hợp Ít phù hợp Phù hợp Khá phù hợp Hoàn toàn phù hợp Câu 3: Trong quy trình thực hiện sáp nhập, mua lại theo anh/chị giai đoạn nào là quan trọng hơn? GIAI ĐOẠN Hoàn toàn không quan trọng (1) Ít quan trọng (2) Quan trọng (3) Khá quan trọng (4) Rất quan trọng (5) Lựa chọn công ty mục tiêu 2 8 35 18 37 PL - 10 Tìm hiểu tình hình tài chính, pháp lý 0 4 30 37 29 Định giá công ty mục tiêu 2 3 30 30 35 Đàm phán và ký hợp đồng 1 11 29 34 25 0 5 10 15 20 25 30 35 40 Lựa chọn công ty mục tiêu Tìm hiểu tình hình tài chính, pháp lý Định giá công ty mục tiêu Đàm phán và kí hợp đồng Giai đoạn Số n gư ờ i Hoàn toàn không quan trọng Ít quan trọng Quan trọng Khá quan trọng Rất quan trọng Câu 4: Theo anh/chị động cơ nào doanh nghiệp mong muốn đạt được nhất khi tiến hành sáp nhập, mua lại? ĐỘNG CƠ Hoàn toàn không mong muốn (1) Ít mong muốn (2) Mong muốn (3) Mong muốn nhiều (4) Rất mong muốn (5) Nâng cao hiệu quả hoạt động 4 9 20 24 43 Giảm chi phí khi gia nhập thị trường 1 11 49 23 16 Hợp lực thay cạnh 4 13 37 35 11 PL - 11 tranh Thực hiện chiến lược đa dạng hóa 0 13 29 36 22 Tham vọng bành trướng 2 6 39 24 29 0 10 20 30 40 50 60 Nâng cao hiệu quả hoạt động Giảm chi phí khi gia nhập thị trường Hợp lực thay cạnh tranh Thực hiện chiến lược đa dạng hóa Tham vọng bành trướng Động cơ Số n gư ờ i Hoàn toàn không mong muốn Ít mong muốn Mong muốn Mong muốn nhiều Rất mong muốn Câu 5: Có nhiều nguyên nhân dẫn đến sáp nhập, mua lại thất bại, theo anh/chị nguyên nhân nào quan trọng nhất? Nguyên nhân Hoàn toàn không quan trọng (1) Ít quan trọng (2) Quan trọng (3) Khá quan trọng (4) Rất quan trọng (5) Môi trường pháp lý 6 19 40 26 9 Quyền lợi cổ đông 0 7 43 33 17 Định giá sai 3 12 25 28 32 Văn hóa doanh nghiệp 7 24 33 18 18 Yếu tố tâm lý 0 18 37 28 17 PL - 12 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 Môi trường pháp lý Quyền lợi cổ đông Định giá sai Văn hóa doanh nghiệp Yếu tố tâm lý Nguyên nhân Số n gư ờ i Hoàn toàn không quan trọng Ít quan trọng Quan trọng Khá quan trọng Rất quan trọng Câu 6: Theo anh/chị xu hướng sáp nhập, mua lại trong tương lai tại Việt Nam sẽ phổ biến ở ngành nào nhất? NGÀNH Hoàn toàn không phổ biến (1) Ít phổ biến (2) Phổ biến (3) Khá phổ biến (4) Rất phổ biến (5) Ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán 2 11 25 22 40 Công nghệ thông tin 3 29 35 30 3 Sản xuất hàng tiêu dùng 4 22 29 25 20 Bất động sản 4 19 31 27 19 PL - 13 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 Ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán Công nghệ thông tin Sản xuất hàng tiêu dùng Bất động sản Ngành Số n gư ờ i Hoàn toàn không phổ biến Ít phổ biến Phổ biến Khá phổ biến Rất phổ biến Câu 7: Anh/chị có am hiểu về tập đoàn Tài chính Ngân hàng không? Mức độ như thế nào? Chỉ tiêu Số người chọn Không am hiểu 9 Am hiểu rất ít 40 Am hiểu 44 Am hiểu khá nhiều 6 Am hiểu rất rõ 1 PL - 14 Câu 8: Anh/chị cho biết trong những cách thức hình thành tập đoàn TCNH sau đây cách nào khả thi nhất tại Việt Nam? CÁCH THỨC Khó thực hiện (1) Thực hiện được (2) Có nhiều khả năng thực hiện (3) NH tự xây dựng thành tập đoàn TCNH 38 39 23 Tăng cường tiềm lực thông qua cổ phần hóa để hình thành tập đoàn TCNH 7 56 37 Ngân hàng sáp nhập, mua lại ngân hàng khác và/hoặc công ty khác có liên quan đến tập đoàn TCNH 5 49 46 0 10 20 30 40 50 Số người Không am hiểu Am hiểu rất ít Am hiểu Am hiểu khá nhiều Am hiểu rất rõ M ứ c đ ộ am hi ểu Mức độ am hiểu về tập đoàn TCNH Số người chọ PL - 15 0 10 20 30 40 50 60 NH tự xây dựng thành tập đoàn TCNH Tăng cường tiềm lực thông qua cổ phần hóa Ngân hàng thực hiện sáp nhập, mua lại Cách thức Số n gư ờ i Khó thực hiện Thực hiện được Có nhiều khả năng thực hiện 9. Theo anh/chị tại sao hiện nay có nhiều ngân hàng định hướng sẽ phát triển thành tập đoàn TCNH? Đa số các câu trả lời nhận được là nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh thông qua đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ nhằm tăng lợi nhuận và giảm thiểu rủi ro. 10. Anh/chị vui lòng cho biết tên của những công ty tư vấn sáp nhập, mua bán doanh nghiệp tại Việt Nam mà anh/chị biết? Có 74 người trả lời không biết, chỉ có 26 người có biết bộ phận tư vấn sáp nhập, mua bán doanh nghiệp là một phòng trực thuộc các công ty chứng khoán, công ty kiểm toán, ngoài ra không có ai biết tên một công ty nào chuyên về tư vấn về sáp nhập, mua bán doanh nghiệp. PL - 16 PHỤ LỤC 2 NHỮNG THƯƠNG VỤ SÁP NHẬP, MUA LẠI HÌNH THÀNH MỘT SỐ TẬP ĐOÀN TCNH LỚN TRÊN THẾ GIỚI Số liệu thống kê sơ bộ của hãng thông tin tài chính Thomson Financial có trụ sở tại Mỹ cho thấy năm 2007 tổng trị giá của các vụ sáp nhập và mua lại trên toàn thế giới đạt 4.400 tỷ USD, tăng 21% so với mức 3.600 tỷ USD vào năm 2006. Trong số các vụ M&A diễn ra trên thế giới có rất nhiều thương vụ M&A dẫn đến hình thành tập đoàn tài chính ngân hàng. Năm Bên bán Bên mua Giá trị (tỉ USD) 2007 ABN Amro Royal of Scotland 99.4 2005 UFJ Holdings Mitsubishi Tokyo Financial Group 59.1 2004 Bank One JP Morgan Chase 56.9 2003 FleetBoston Financial Bank of America 47.7 1998 BankAmerica NationsBank 43.1 2006 Sanpaolo IMI Banca Intesa 37.7 1998 Citicorp Travelers 36.3 2005 MBNA Bank of America 35.2 1999 National Westminster Bank Royal Bank of Scotland 32.4 1998 Wells Fargo Norwest 31.7 2000 JP Morgan Chase Manhattan 29.5 PL - 17 1. Tại Mỹ Làn sóng sáp nhập, mua lại ngân hàng đã tạo nên diện mạo sâu sắc trong ngành TCNH ở Mỹ. Sau gần 30 năm từ năm 1980 đến năm 2004 số ngân hàng dạng công ty mẹ và công ty cầm cố đã giảm một nửa từ 16.000 ngân hàng còn khoảng 8.000 ngân hàng, tuy số lượng ngân hàng ít đi nhưng tổng tài sản của các ngân hàng tăng nhanh và là các ngân hàng “khỏe mạnh” trong các vụ sáp nhập. Trong ba thập kỷ gần đây các thương vụ sáp nhập, mua lại đã tạo ra những tập đoàn TCNH khổng lồ trong bối cảnh nền tài chính Mỹ có những giai đoạn thăng trầm với nhiều cuộc khủng hoảng và tăng trưởng tài chính. Cho đến nay, 10 tập đoàn ngân hàng hàng đầu của Mỹ chiếm 70% thị trường vốn ở nước này. Năm 2007, tại khu vực châu Mỹ đã thực hiện thành công 11.601 vụ M&A với tổng giá trị lên đến 1.980 tỷ USD, tăng 27,2% so với năm 2006. Sau đây trường hợp điển hình: Tập đoàn tài chính ngân hàng Citigroup Tập đoàn Citigroup, trụ sở chính đặt tại Newyork, được hình thành từ quá trình sáp nhập Citicorp và hãng Travelers Group. Citicorp là một trong những tập đoàn hàng đầu của Mỹ, là tập đoàn ngân hàng đa quốc gia, hoạt động trên 100 quốc gia với công ty mẹ là Citibank. Năm 1995 Citicorp sáp nhập với First National (NewYork) để trở thành một tổ hợp ngân hàng lớn với tên gọi là First National City Bank. Năm 1968, ngân hàng này cải tổ để trở thành công ty mẹ (Holding company) và hình thành một tập đoàn ngân hàng lấy tên là First National City Corp (đến năm 1974 đổi tên thành Citicorp) với hoạt động trọng tâm là các dịch vụ tài chính và ngân hàng bán lẻ. Trong những năm 1980 Citibank đã mua lại một số tổ chức tài chính ở San Francisco, Chicago, Miami và Washington DC và đến năm 1998 thực hiện sáp nhập với hãng Travelers Group, một công ty kinh doanh thẻ nổi tiếng theo hợp đồng trị giá 36,3 tỷ USD để trở thành một tập đoàn TCNH hàng đầu thế giới, đó là tập đoàn Citigroup ngày nay. Và tiếp sau PL - 18 đó tháng 5/2001, Tập đoàn tài chính Citigroup đã tuyên bố mua Tập đoàn Ngân hàng lớn nhất Mêxico là Banacci với giá khổng lồ 12,5 tỷ USD. Đây là cuộc mua bán lớn nhất trong lịch sử tại thị trường các nước mới nổi, cuộc sáp nhập này theo tính toán của Chủ tịch Tập đoàn Citigroup- ông Sandy Weill- thì hàng năm Tập đoàn sẽ giảm được ít nhất 200 triệu USD cho chi phí chuyển giao công nghệ và nhất là chi phí huy động vốn thấp hơn. Và trong các năm tiếp theo Citigroup tiếp tục các thương vụ mua lại các tổ chức tín dụng ở các quốc gia khác và ngày nay đã trở thành tập đoàn TCNH Citigroup lớn nhất thế giới về tổng tài sản, điều này gắn liền với quá trình sáp nhập, mua lại các ngân hàng trong suốt quá trình hoạt động của tập đoàn này. Tập đoàn TCNH JP Morgan Chase Tháng 10 năm 2000, tập đoàn Morgan đã làm nên một sự kiện nổi bật trong giới kinh doanh thế giới, đó là Tập đoàn Chase Manhattan ký kết một hiệp ước sáp nhập với tập đoàn J.P.Morgan bằng một thoả thuận trị giá 29,5 tỷ USD. Đã có lúc người ta cho rằng Chase Manhattan đang “nuốt chửng” J.P.Morgan. Ngân hàng sáp nhập từ hai tập đoàn khổng lồ này trở thành ngân hàng cho các nhà tài phiệt lớn mà tên tuổi của họ làm nên sức mạnh của tầng lớp tư sản Mỹ. Vụ làm ăn này diễn ra khi cả hai tập đoàn muốn tăng sức mạnh để cạnh tranh với các đối thủ của họ. Trên thực tế, đây là một vụ làm ăn “đôi bên cùng có lợi”. Morgan muốn mở rộng quy mô thị trường tài chính khổng lồ mà Chase có, còn Chase thì muốn tiến một bước phát triển trong lĩnh vực tài chính đầu tư và “ăn theo” danh tiếng của Morgan. Ngày nay người ta thường nhắc đến Morgan với cái tên J.P.Morgan Chase và hiện có tài sản 793 tỷ USD (chỉ kém Citigroup) và hoạt động tại hơn 50 nước. Và trong quá trình hoạt động JP Morgan Chase đã không ngừng mở rộng hoạt động và thực hiện sáp nhập với các tổ chức khác để nâng cao khả năng cạnh tranh của mình, điển hình là năm 2004 JP Morgan Chase đã mua lại ngân hàng Bank One, trụ sở tại Chicago, hiện có tài sản 290 tỷ USD, lớn thứ sáu tại Mỹ, mua với giá PL - 19 56,9 tỷ USD. Đây là hợp đồng làm ăn lớn nhất ngành ngân hàng Mỹ trong 6 năm qua. Sau vụ sáp nhập này, Ngân hàng sáp nhập thực hiện mở thêm 100 chi nhánh, tăng 19% so với năm 2004. Sau đó tháng 3/2008, JP Morgan Chase lại thông báo đã thỏa thuận mua lại ngân hàng Bear Stearns với giá 240 triệu USD. Vụ mua lại sẽ cho phép JP Morgan sử dụng bộ phận môi giới và kinh doanh thế chấp của Bear Stearns trong ngân hàng của mình. Tập đoàn TCNH Wachovia Được thành lập vào năm 1908 là một ngân hàng nhỏ, hiện nay Wachovia đã trở thành tập đoàn ngân hàng-tài chính lớn thứ 4 của Mỹ với tên gọi là Wachovia Corp. có trụ sở tại thành phố Charlotte, bang North Carolina (Mỹ), hiện có khoảng 122.000 nhân viên, có trụ sở chính tại TP. Charlotte (bang Bắc Carolina), Wachovia đang đứng ở vị trí thứ 46 trong số 500 doanh nghiệp lớn nhất Mỹ (Danh sách Fortune 500). Doanh thu năm 2007 của Wachovia là 55,5 tỷ USD, lợi nhuận thuần là 6,3 tỷ USD, Wachovia Corporation cung cấp nhiều loại sản phẩm và dịch vụ ngân hàng bán lẻ và môi giới, quản lý tài sản và của cải, và nghiệp vụ ngân hàng doanh nghiệp và đầu tư. Wachovia có hoạt động ngân hàng bán lẻ và bán sỉ tại 21 tiểu bang với 3.400 cơ sở ngân hàng bán lẻ từ Connecticut tới Florida và ở miền tây tới Texas và California. Ngoài ra, hai mảng kinh doanh cốt lõi hoạt động dưới thương hiệu Wachovia Securities: môi giới bán lẻ với 740 cơ sở ở 49 tiểu bang và Mỹ La-tinh, và nghiệp vụ ngân hàng doanh nghiệp và đầu tư ở những ngành chọn lọc trên toàn quốc. Những mảng kinh doanh toàn quốc khác bao gồm cho vay mua nhà trả góp ở 39 tiểu bang, và cho vay mua xe ở 46 tiểu bang. Trên toàn cầu, Wachovia phục vụ khách hàng thông qua hơn 40 trụ sở quốc tế Có được vị thế như hiện nay phần lớn là do Wachovia đã liên tục thực hiện thành công nhiều vụ mua bán và sáp nhập (M&A) có quy mô rất lớn trị giá hàng chục tỷ USD. Chỉ xin điểm qua vài vụ M&A lớn nhất. Năm 2004, PL - 20 Wachovia đã thâu tóm được toàn bộ Ngân hàng SouthTrust Corp với giá 14,3 tỷ USD để có thêm thị phần tại các bang Texas, Florida và Georgia. Đồng thời, nhờ hợp đồng này, Wachovia đã trở thành ngân hàng bán lẻ lớn nhất tại các bang Virginia, Carolinas và Georgia, và lớn thứ hai ở các bang Alabama, Florida, New Jersey, Pennsylvania và Washington D.C. Đây là hợp đồng mua bán ngành ngân hàng lớn nhất tại Mỹ. Vụ sáp nhập này sẽ mang lại cho Wachovia số tài sản của SouthTrust Corp khoảng 464 tỷ USD, kèm theo 267 tỷ USD các khoản tín dụng và gần 100.000 nhân viên. Tháng 10/2006, Wachovia mua lại Golden West Financial, một ngân hàng lớn ở bang California, với giá 24,2 tỷ USD. Năm 2007, Wachovia Securities, một công ty con thuộc Wachovia (Wachovia sở hữu 62% cổ phần, 38% cổ phần còn lại do Prudential Financial nắm giữ) đã mua Công ty A.G. Edwards với giá 6,8 tỷ USD và nhờ đó trở thành công ty môi giới chứng khoán (bán lẻ) lớn thứ 2 Mỹ, chỉ sau Merrill Lynch. 2007, tập đoàn ngân hàng-tài chính lớn thứ 4 của Mỹ là Wachovia Corp. có trụ sở tại thành phố Charlotte, bang North Carolina (Mỹ) hoàn tất dự án mua lại công ty A.G. Edwards Inc. thành lập từ năm 1887 đặt trụ sở tại thành phố St. Louis thuộc bang Missouri với giá 6,8 tỷ USD tiền mặt và cổ phiếu, hình thành công ty môi giới chứng khoán bán lẻ lớn thứ hai của Mỹ. Với động thái này, Wachovia đã đẩy các hoạt động môi giới chứng khoán vào sâu hơn trong các khu vực nội đô đông dân cư ở Mỹ. Thỏa thuận mua bán này đã đưa Wachovia-A.G.Edwards thành tập đoàn ngân hàng-tài chính-môi giới chứng khoán có tổng số 14.784 chuyên gia môi giới, chỉ đứng sau tập đoàn Merrill Lynch & Co. và tổng giá trị tài sản của khách hàng đạt tới 1.150 tỷ USD, chiếm 14% cổ phiếu thị trường, xếp sau Merrill Lynch & Co. và Citigroup Inc.. Với thỏa thuận sáp nhập này, Wachovia dự kiến tiết kiệm được 395 triệu USD chi phí, tương đương 10% tổng chi phí của công ty PL - 21 2. Khu vực Châu Âu Hoạt động M&A đã hiện diện trong nền kinh tế thị trường ở Châu Âu từ rất sớm và nhanh chóng lan sang ngành TCNH trong thời gian gần đây với quy mô ngày càng lớn, hình thành nên những tập đoàn TCNH khổng lồ. Trong top 70 tập đoàn kinh tế lớn nhất toàn cầu do tạp chí Forbes bình chọn có tới 21 tập đoàn TCNH ở Châu Âu chiếm 30%, điều này cho thấy các tập đoàn TCNH ở Châu Âu khá nhiều và không ngừng phát triển như là một đối trọng với tập đoàn TCNH tại Mỹ. Năm 2007, tại khu vực châu Âu đã thực hiện thành công 9.936 vụ M&A với tổng giá trị lên đến 1.301 tỷ USD, tăng 18,5% so với năm 2006. Sau đây vụ sáp nhập dẫn đến hình thành tập đoàn TCNH nổi tiếng tại châu Âu: Tập đoàn Standard Chartered Bank (UK) Standard Chartered Group được thành lập năm 1969 sau khi sáp nhập hai ngân hàng Standard Bank of British South Africa và Chartered Bank of India, Australia and China. Năm 2000, Standard Chartered mua lại Grindlays Bank từ tập đoàn ANZ và Chase Consumer Banking ở HongKong. Năm 2005, Standard Chartered sáp nhập với ngân hàng Korea First Bank- ngân hàng thứ 7 ở Hàn Quốc và mạnh về mảng bán lẻ- thành Standard Chase First Bank Korea Limited. Đây là sự sáp nhập lớn nhất của tập đoàn từ trước đến nay. Cũng trong năm này, Standard Chartered đã góp vốn vào ngân hàng Á Châu (ngân hàng bán lẻ hàng đầu tại Việt Nam), đồng thời Standard Chartered góp vốn vào ngân hàng nội địa Trung Quốc Bohai Bank. Năm 2006, Standard Chartered mua lại 95,3% cổ phần của Union Bank, Pakistan. Đây là ngân hàng lớn thứ 8 ở Pakistan với tổng tài sản lên đến 2 tỷ USD và phục vụ ở cả lĩnh vực bán lẻ và bán buôn thông qua mạng lưới 65 chi nhánh. Cuối năm 2006 Standard Chartered tiếp tục mua lại Hsinchu International Bank của Đài Loan và dự định đầu tư cho Đài Loan trở thành thị trường lớn thứ 4 về thu PL - 22 nhập trong hệ thống của Standard Chartered. Thế mạnh của ngân hàng Hsinchu là lĩnh vực bán lẻ và quản lý tài sản. Tính đến cuối năm 2006, các ngân hàng con hoạt động chính trong hệ thống gồm: Chartered Bank, Standard Chartered First Bank Korea Limited, Standard Chartered Bank Malaysia Berhad, Standard Chartered Ltd (Hong Kong) và Standard Chartered Bank (Thai). Đến nay Standard Chartered đã có chi nhánh tại TPHCM và Hà Nội. Chính nhờ các vụ sáp nhập trên mà Ngân hàng Standard Chartered đã đạt được nhiều thành tựu to lớn như là đã được tạp chí The Banker, một tạp chí danh tiếng hàng đầu với các giải thưởng quốc tế uy tín trong các lĩnh vực ngân hàng đầu tư, ngân hàng bán lẻ và ngân hàng thương mại trao tặng tới 10 giải thưởng, một điều chưa có trong tiền lệ. Trong số này, đáng chú ý là giải thưởng dành cho Ngân hàng Toàn cầu, Giải thưởng Ngân hàng Toàn cầu của Năm ghi nhận thành tích hoạt động của Standard Chartered tại các khu vực Châu Á, Châu Phi và Trung Đông, và “chiến lược sáng suốt” của Ngân hàng trong hoạt động mua lại Tập đoàn ANB Amro: ABN AMRO xếp thứ 8 tại châu Âu và xếp thứ 13 thế giới về tổng tài sản, với 4.500 chi nhánh trên 53 quốc gia, với khoảng 110.000 nhân công và tổng tài sản 999 tỉ Euro. Năm 2005, ABN AMRO mua Banca Antonveneta của Italy, vốn là một đối tác trong nhiều năm và có cơ sở khách hàng gần giống ABN AMRO. Tháng 1/2007, ngân hàng đã bán Tập đoàn Cầm cố ABN AMRO, một trong những công ty dịch vụ cầm cố đứng đầu nước Mỹ, cho Citigroup. Banco Real, một công ty con của ABN AMRO tại Brazil, đã mua lại Sudameris, một ngân hàng cùng quy mô tại Brazil. Tháng 3/2007, ABN đã tuyên bố trả 227 triệu USD để có được 93.4% cổ phần tại ngân hàng Prime Bank tại Pakistan, và sẽ sẵn sàng tham gia đấu thầu để mua phần còn lại. Vào cuối năm 2007, ABN Amro được Barclays đề nghị mua lại với giá 89,7 USD, PL - 23 nhưng vụ mua lại này không thành do ngân hàng Royal của Scotland (RBS, Santander, Fortis) đề nghị mua với 99,4 USD, đây là thương vụ mua lại lớn nhất trong ngành tài chính từ trước đến nay. 3. Khu vực Châu Á Làn sóng sáp nhập và mua lại trong lĩnh vực tài chính tại khu vực châu Á bắt đầu mạnh sau cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ năm 1997 bắt nguồn từ Thái Lan. Sau cuộc khủng hoảng này các ngân hàng thúc đẩy việc sáp nhập và mua lại để nhanh chóng tăng doanh thu và lợi nhuận, đồng thời cắt giảm chi phí để phục hồi nhanh nền kinh tế sau khủng hoảng. Năm 2007, tại khu vực châu Á đã thực hiện thành công 6.821 vụ M&A với tổng giá trị lên đến 466 tỷ USD, tăng 35,4 % so với năm 2006. Sau đây là vụ M&A điển hình: Tập đoàn tài chính Misubishi Tokyo- UFJ Thương vụ sáp nhập đình đám nhất trong lĩnh vực TCNH diễn ra ở Nhật vào tháng 9/2005 giữa hai đại gia trong ngành ngân hàng Nhật thời bấy giờ là ngân hàng lớn thứ 2 Nhật Bản Misubishi Tokyo Financial Group Inc và ngân hàng lớn thứ 4 là UFJ Holding Inc, đây là vụ sáp nhập lớn nhất trong lịch sử ngành TCNH tính tới thời điểm năm 2005 với giá trị thương vụ sáp nhập lên đến 59,1 tỷ USD. Vào thời điểm này Misubishi Tokyo- UFJ đã vượt qua tập đoàn tài chính khổng lồ Citigroup của Mỹ (có tổng tài sản 1.190 tỷ USD), và trở thành ngân hàng lớn nhất thế giới với giá trị tài sản lên tới 189.000 tỷ yên (tương đương 2.980USD). Vụ sáp nhập đã giải quyết được khủng hoảng tài chính của Nhật trong thời gian này cùng với việc cải thiện tình trạng làm ăn thua lỗ của UFJ, đồng thời tạo nên tập đoàn TCNH hàng đầu thế giới đủ sức cạnh tranh với các tập đoàn TCNH hàng đầu của Mỹ, Tây Âu và nền kinh tế đang nổi Trung Quốc. Sau vụ sáp nhập này, Nhật Bản chỉ còn 7 ngân hàng chủ chốt, giảm từ 21 ngân hàng cách đây 9 năm. Về lợi ích của việc sáp nhập Mitsubishi Tokyo và UFJ: PL - 24 - Thoát khỏi cuộc khủng hoảng kéo dài từ 1997, tạo 1 sức bật mới cho thị trường tài chính - tín dụng Nhật Bản cũng như gia tăng sức cầu thị trường tài chính trong nước. Gián tiếp có tác động tích cực đ/v thị trường tài chính khu vực và thế giới. - Thanh toán các khoản nợ xấu (hiện UFJ đang có 1 khoản nợ vay lên đền 42 triệu yên và nếu không sáp nhập hoặc bán nợ, UFJ có nguy cơ đối mặt với các vụ kiện tụng pháp lý) - Tận dụng ưu thế của mỗi ngân hàng tại các khu vực khác nhau: Mitsubishi Tokyo mạnh ở thị trường nước ngoài, trong khi đó UFJ lại tỏ ra vượt trội hơn ở thị trường trong nước (đặc biệt là Osaka - thị trường lớn thứ 2 tại Nhật). Mitsubishi hùng cứ ở miền Đông Nhật Bản, còn UFI thống lĩnh miền Tây Nhật Bản. - Đa dạng hoá khẩu vị khách hàng: hiện nay, Tokyo Mitsubishi chủ yếu tập trung vào khách hàng doanh nghiệp lớn, trong khi đó UFJ lại là 1 ngân hàng bán lẻ, chủ yếu hướng về các khách hàng cá nhân - doanh nghiệp vừa và nhỏ (nguồn Bloomberg) Tập đoàn tài chính ngân hàng tại Trung Quốc: Trung Quốc, một quốc gia đang nổi lên là đối thủ đáng lo ngại của nhiều nền kinh tế lớn trên thế giới, cũng đã không ngừng củng cố hệ thống ngân hàng bằng các thương vụ sáp nhập và mua lại để cho ra đời các tập đoàn TCNH ngày càng lớn mạnh nhằm tăng sức cạnh tranh và để không bị các tập đoàn TCNH nước ngoài thôn tính. Kết quả của các vụ sáp nhập, mua lại ngân hàng tại Trung Quốc là hình thành hàng loạt các tập đoàn TCNH lớn như: ICBC, CCB-China Contruction Bank, Bank of China, Bank of Comunications, China Merchants Bank, China Minsheng Banking, Shanhai Pudong Dev Bank…