Luận văn Hành động cầu khiến trong tiếng Việt

khieán coù taùc duïng taïo vaø laøm taêng theâm saéc thaùi meänh leänh. (318) Meï baûo con ra ñoùng cöûa laïi. (319) Boá baûo im maø. 2. PHÖÔNG THÖÙC THEÅ HIEÄN GIAÙN TIEÁP HAØNH ÑOÄNG CAÀU KHIEÁN TRONG TIEÁNG VIEÄT Ñeå theå hieän haønh ñoäng caàu khieán, ngoaøi phöông thöùc theå hieän tröïc tieáp nhö ñaõ trình baøy ôû treân, ngöôøi Vieät coøn duøng phöông thöùc giaùn tieáp. Theo lyù thuyeát haønh ñoäng ngoân töø, moät haønh ñoäng ngoân töø ñöôïc coi laø giaùn tieáp neáu haønh ñoäng ngoân trung cuûa noù ñöôïc bieåu hieän baèng daïng thöùc cuù phaùp cuûa moät haønh ñoäng ngoân trung khaùc. Ñoái vôùi haønh ñoäng ngoân töø caàu khieán, phöông thöùc giaùn tieáp ñöôïc ngöôøi Vieät söû duïng moät caùch thaät hieäu quaû vaø tìm hieåu caùch thöùc bieåu ñaït cuûa chuùng quaû laø thuù vò. Thay vì söû duïng caâu caàu khieán mang saéc thaùi ra leänh : Con lau nhaø ñi!, ngöôøi Vieät coøn söû duïng nhöõng caùch noùi khaùc nhau nhö : Nhaø dô baån quaù con aï; Con coù thaáy nhaø cöûa baån quaù khoâng con?…; nghe nhöõng caâu töông töï nhö theá naøy ngöôøi con hieåu ñieàu ngöôøi meï noùi vaø seõ ñi queùt doïn, lau nhaø lau cöûa maø khoâng caàn phaûi nghe lôøi sai baûo tröïc tieáp töø meï. Caùch duøng nhöõng caâu coù hình thöùc caáu taïo khoâng phuø hôïp vôùi muïc ñích noùi kieåu nhö treân ñöôïc Austin vaø Searle nghieân cöùu vaø ñaët cho noù thuaät ngöõ Haønh ñoäng ôû lôøi giaùn tieáp. Ngöôøi Vieät theå hieän haønh ñoäng caàu khieán giaùn tieáp chuû yeáu baèng hai daïng sau :Daïng khaúng ñònh vaø daïng nghi vaán. 2.1 Duøng hình thöùc caâu khaúng ñònh Khaùc vôùi lôøi caàu khieán tröïc tieáp, ôû lôøi caàu khieán giaùn tieáp, haønh ñoäng caàu khieán khoâng ñöôïc bieåu hieän ôû kieán truùc meänh leänh maø ôû daïng thöùc cuù phaùp cuûa caâu khaúng ñònh. Chuùng coù theå ñöôïc suy ra baèng pheùp suy yù.Ví nhö Trôøi möa roài con aï; ÔÛ ñaây noùng nöïc quaù,… Trong tröôøng hôïp naøy thì ngöôøi nghe phaûi döïa vaøo hoaøn caûnh giao tieáp (ngoaøi saân ñang phôi quaàn aùo, taát caû caùc cöûa soå ñeàu ñoùng kín) thì môùi suy ra ñöôïc yù nghóa caàu khieán. Tuy nhieân möùc ñoä giaùn tieáp coøn phuï Haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät Trang 97 thuoäc caû vaøo caùc thaønh phaàn boå trôï. ÔÛ daïng khaúng ñònh, yù nghóa caàu khieán ñöôïc suy ra giaùn tieáp nhôø tính quy öôùc cuûa phöông tieän bieåu hieän. Caùc phöông tieän quy öôùc duøng ñeå ñaùnh daáu haønh ñoäng caàu khieán giaùn tieáp thöôøng laø caâu thoâng baùo veà yù muoán nhö : (320) Meï muoán con haõy chaêm chæ hoïc baøi. (321) Boá muoán con ñi mua bia cho boá(ñaây laø moät caùch noùi yeâu chieàu, sai khieán nheï nhaøng) (322) Con muoán boá meï mua cho con moät chieác xe oâ toâ ñieàu khieån nhö cuûa baïn Nam aáy. Nhöõng caâu treân laø nhöõng caâu theå hieän haønh ñoäng caàu khieán nhöng khoâng ñöôïc boäc loä moät caùch tröïc tieáp maø giaùn tieáp qua haøm yù thoâng baùo veà yù muoán : meï muoán…, boá muoán…, con muoán…, caùch duøng caáu truùc caâu kieåu naøy khaù phoå bieán trong giao tieáp cuûa ngöôøi Vieät. Coù theå coi ñaây laø moät hình thöùc laøm taêng tính lòch söï cho lôøi caàu khieán ta ñem so saùnh laàn löôït 3 caâu treân vôùi 3 caâu sau ñeå thaáy roõ ñieàu naøy: (320’) – Con haõy chaêm chæ hoïc baøi. (321’) – Con ñi mua bia cho boá. (322’) – Boá meï mua cho con chieác xe oâ toâ ñieàu khieån gioáng nhö cuûa baïn Nam aáy. Roõ raøng caâu (320’), (321’), (322’) laø nhöõng caâu neâu leân nhöõng yeâu caàu, ñeà nghò laøm giaûm lôïi, taêng thieät cho H, caâu (320’) chaêm chæ hoïc baøi laø giaûm bôùt thôøi gian vui chôi seõ haïn cheá quyeàn töï do haønh ñoäng cuûa H. Tính aùp ñaët ñoøi hoûi thöïc hieän cuûa nhöõng caâu naøy cao, thaäm chí coøn laø caâu meänh leänh (321’) Vì vaäy, vieäc theå hieän haønh ñoäng caàu khieán cuûa mình baèng caùch duøng nhöõng caáu truùc caâu thoâng baùo veà yù muoán cuûa ngöôøi noùi ñaõ laøm giaûm möùc aùp ñaët, taêng möùc löïa choïn cho H ôû lôøi caàu khieán. Ví nhö vieäc Boá meï mua cho con chieác xe oâ toâ ñieàu khieån gioáng nhö cuûa baïn Nam aáy chæ laø yù muoán, laø öôùc mô cuûa caäu beù, coøn mua hay khoâng laø tuyø thuoäc vaøo cha meï. Cuõng laø vieäc baøy toû yù muoán mong moûi song trong giao tieáp cuûa ngöôøi Vieät, chuùng toâi coøn nhaän thaáy moät caùch noùi khaùc khaù phoå bieán vaø cuõng raát lòch söï :S khoâng tröïc tieáp chæ ra mình laø ngöôøi chuû ñoäng caàu khieán, H laø ñoái töôïng yeâu caàu haønh ñoäng caàu khieán maø thay vaøo ñoù laø caùch duøng xöng hoâ ôû ngoâi thöù ba. Chaúng haïn Haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät Trang 98 (323) Con : Meï ôi em ñang ñoøi meï mua kem cho em kìa. Meï : Em ñaõ bieát gì ñaâu maø ñoøi. Con thì coù. Trong tröôøng hôïp naøy, ngöôøi con raát muoán meï mua kem cho mình aên nhöng khoâng daùm ñoøi, ñaønh phaûi “ñoå thöøa” sang cho em. Lôøi caàu khieán khoâng xuaát phaùt töø S cuõng nhö töø H maø xuaát phaùt töø ngoâi thöù ba “em ñoøi”. S nhö khaùch quan hoaù haønh ñoäng caàu khieán cuûa mình. Nhö vaäy S ñaõ neù traùnh vieäc hieån ngoân noùi ra S laø ngöôøi ñöa ra yeâu caàu (S muoán meï mua kem) vaø H laø ngöôøi thöïc hieän nhaèm laøm giaûm bôùt möùc aùp ñaët cuaû phaùt ngoân vaø cuõng laø ñeå giöõ theå dieän cho mình. Ñoái vôùi haønh ñoäng caàu khieán giaùn tieáp ôû daïng khaúng ñònh, beân caïnh phöông tieän quy öôùc ñöôïc duøng ñeå ñaùnh daáu haønh ñoäng caàu khieán giaùn tieáp, coøn coù nhöõng caâu khoâng xuaát hieän nhöõng phöông tieän aáy. Ngöôøi ñoïc tieáp nhaän ñöôïc haønh ñoäng yeâu caàu laø do söï lieân töôûng quy chieáu giöõa caùc vaät, ñaëc tröng hay haønh ñoäng ñöôïc noùi ñeán vôùi yù ñònh caàu khieán nhôø söï gôïi yù cuûa tình huoáng giao tieáp. Qua phaân tích ngöõ lieäu, chuùng toâi nhaän thaáy ngöôøi Vieät duøng moät soá caùch thöùc theå hieän haønh ñoäng caàu khieán giaùn tieáp ôû daïng khaúng ñònh maø khoâng coù thaønh phaàn boå trôï, nhôø gôïi yù cuûa haønh ñoäng giaùn tieáp, thoâng qua phaùt ngoân , ngöôøi noùi haøm yù baøy toû mong muoán cuûa mình raèng vieäc C caàn ñöôïc thöïc hieän. (324) Hoâm nay voäi quaù, ñi daïy maø queân caû ñem phaán maøu! (325) Ñoà ñeïp quaù maø toâi heát maát tieàn roài. (326) ÔÛ ñaây noùng quaù! (327) Quaàn aùo ñeå lung tung. Xeùt caùc ví duï treân, chuùng toâi nhaän thaáy chuùng ñeàu laø nhöõng caâu coù löïc ngoân trung laø caàu khieán. YÙ nghóa caàu khieán khoâng ñöôïc boäc loä hieån ngoân. Thoâng qua phaùt ngoân, ngöôøi noùi haøm yù baøy toû mong muoán cuûa mình raèng vieäc C caàn ñöôïc thöïc hieän nhö môû cöûa ra (326), xeáp goïn quaàn aùo laïi (327). Ñoái vôùi caùch thöùc bieåu hieän haønh ñoäng caàu khieán giaùn tieáp ôû daïng khaúng ñònh maø khoâng coù thaønh phaàn boå trôï, thöôøng xuaát hieän ôû daïng nhöõng caâu caàu khieán meänh leänh, ñeà nghò ñaëc bieät laø thænh caàu (xin, nhôø vaû, vay möôïn…). Vaø noù coù taùc duïng taïo saéc thaùi yù nghóa meänh leänh. Con : Boá ôi! Cho con ñi chôi ñi boá. Meï : Laûi nhaûi maõi, ñieác caû tai (haøm yù ngaäm mieäng laïi, khoâng xin xoû gì nöõa) Haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät Trang 99 Nhöõng phaùt ngoân (328), (329), (330) sau ñaây laø nhöõng lôøi yeâu caàu, ñeà nghò, nhôø vaû laàn löôït coù haøm yù (328’), (329’), (330’). (328) ÔÛ ñaây noùng quaù. (329) Quaàn aùo ñeå lung tung. (330) Baøi luyeän vieát cuûa em chöa ñaït… (328’) Môû cöûa ra cho thoaùng. (329’) Thu doïn quaàn aùo cho goïn gaøng laïi. (330’) Veà nhaø luyeän vieát laïi… Caùch duøng giaùn tieáp theå hieän haønh ñoäng caàu khieán ôû daïng caâu khaúng ñònh ñaõ taêng theâm tính lòch söï cho lôøi caàu khieán. S ñaõ cho pheùp H töï suy ra haøm yù caàu khieán vaø quyeát ñònh löïa choïn thoâng qua quaù trình suy yù cuûa mình . Chính vì vaäy tính aùp ñaët cuûa caùc phaùt ngoân naøy giaûm, taêng söï löïa choïn. Tuy nhieân khi nghe nhöõng phaùt ngoân caàu khieán giaùn tieáp ôû treân , ngöôøi nghe cuõng seõ thöïc hieän haønh ñoäng caàu khieán maø khoâng caàn phaûi nghe lôøi yeâu caàu moät caùch tröïc tieáp, maëc duø treân beà maët ngoân ngöõ (328), (329) noù chæ laø lôøi nhaän xeùt thaäm chí laø lôøi nhaän xeùt baâng quô (330). Ñoái vôùi haønh ñoäng thænh caàu (xin, nhôø vaû, vay möôïn)… , S thöôøng ñöôïc lôïi coøn H bò thieät. Caùch noùi giaùn tieáp cuõng laø moät hình thöùc giaûm thieät taêng lôïi cho H. So saùnh caùch noùi giaùn tieáp vaø tröïc tieáp trong tröôøng hôïp sau: (331): Hoâm nay ñi daïy voäi quaù, em queân caû ñem phaán maøu. HY: Chò coù ñem theo phaán maøu khoâng cho em xin moät vaøi cuïc (332) : Ñoà ñeïp quaù maø toâi heát maát tieàn roài . HY : Baïn coù tieàn khoâng cho tôù möôïn. (333) : Saùng mai chuû nhaät Minh Ñöùc ñöôïc nghæ ôû nhaø maø chaùu laïi phaûi ñi hoïp phuï huynh hoïc sinh ñaàu naêm. HY : Coâ giöõ Minh Ñöùc giuùp chaùu buoåi saùng mai nheù. Treân ñaây laø nhöõng caâu caàu khieán coù haønh ñoäng ngoân ngöõ laø nhöõng lôøi thænh caàu : xin xoû(331), vay möôïn(332), nhôø vaû(333) Haønh ñoäng ngoân ngöõ thænh caàu luoân ñem lôïi cho S coøn H bò thieät veà thôøi gian coâng söùc caû veà giaù trò vaät chaát, tinh thaàn…Khi buoäc phaûi thöïc hieän haønh ñoäng naøy ví nhö ôû caâu 333 (ngöôøi meï khoâng theå ôû nhaø troâng con ñöôïc) ñaønh phaûi nhôø haøng xoùm, nhöng khoâng bieát ngöôøi haøng xoùm coù nhaän giuùp ñôõ hay khoâng? Vaø ñeå ñaït ñöôïc hieäu quaû trong giao tieáp, ngöôøi meï ñaõ duøng chieán löôïc giaûm thieät taêng lôïi cho H. Duøng Haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät Trang 100 caùch noùi giaùn tieáp thay cho tröïc tieáp ñaõ trôû neân quen thuoäc trong haønh ñoäng caàu khieán cuûa ngöôøi Vieät . (331’) Chò cho em xin vaøi cuïc phaán maøu. (332’) Baïn cho toâi möôïn tieàn. (333’) Coâ giöõ Minh Ñöùc giuùp chaùu 2.2 Duøng hình thöùc caâu nghi vaán Ngoaøi phöông thöùc bieåu hieän giaùn tieáp haønh ñoäng caàu khieán baèng hình thöùc caâu ôû daïng khaúng ñònh, ngöôøi Vieät coøn duøng caâu nghi vaán (caâu hoûi). Ñaây laø caùch thöùc theå hieän haønh ñoäng taïi lôøi khaù quen thuoäc ñoái vôùi ngöôøi Vieät. Thoâng thöôøng ngöôøi ta duøng caâu hoûi ñeå neâu leân vaán ñeà chöa bieát hoaëc coøn hoaøi nghi caàn ñöôïc traû lôøi, giaûi thích…Theá nhöng ñoâi khi ngöôøi nghe laïi duøng caâu hoûi vôùi moät ñích ngoân trung khaùc, caâu hoûi coù giaù trò caàu khieán. Veà vaán ñeà naøy, Searle cuõng ñaõ töøng nhaän xeùt : Khi moät caâu coù hình thöùc hoûi nhöng khoâng coù yeâu caàu cung caáp moät thoâng baùo naøo töông öùng vôùi noäi dung caâu hoûi caû thì giaù trò ngoân trung cuûa noù thay ñoåi, noù trôû thaønh haønh ñoäng ngoân töø khaùc.Vaø Searle goïi ñoù laø haønh ñoäng ngoân töø giaùn tieáp. VD : Caùi aùo möa ñaâu roài nhæ? HY : Yeâu caàu tìm vaø ñem aùo möa tôùi. Khi xem xeùt caùc caáu truùc caâu ôû daïng treân chuùng toâi nhaän thaáy veà maët hình thöùc noù laø caâu hoûi nhöng laïi bieåu hieän löïc ngoân trung caàu khieán. Vaán ñeà ñaët ra ôû ñaây laø laøm theá naøo ñeå bieát ñöôïc yù ñònh cuûa ngöôøi noùi, xaùc ñònh ñöôïc löïc ngoân trung? Ví nhö (meï hoûi con gaùi): _ ÔÛ nhaø coøn xaø boâng khoâng?. Muïc ñích noùi cuûa meï laø yeâu caàu Con ñi mua xaø boâng theå hieän caûm xuùc böïc boäi cuûa meï khi theâm moät laàn nöõa con gaùi ñi chôï queân khoâng mua xaø boâng ÔÛ nhaø coøn xaø boâng khoâng? (maø sao queân hoaøi khoâng thaáy mua vaäy?) Ñaây laø moät trong nhöõng vaán ñeà khaù lyù thuù. Khi xem xeùt moät soá tröôøng hôïp söû duïng, chuùng toâi nhaän ra raèng: Ñeå ngöôøi nghe nhaän bieát ñöôïc yù ñònh cuûa ngöôøi noùi thì ngöôøi nghe caân phaûi döïa vaøo boái caûnh giao tieáp vaø söï thöông löôïng nghóa. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy thì caùc yeáu toá ngoân ngöõ cuûa phaùt ngoân khoâng cung caáp ñuû caên cöù ñeå xaùc ñònh ñích ngoân trung cuûa noù. Chaúng haïn, khi ngöôøi nghe lónh hoäi ñöôïc nhöõng caâu töông töï nhö sau : (334) Chò coù khaên giaáy khoâng? (335) Con muoán aên ñoøn phaûi khoâng? Haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät Trang 101 (336) Maøy coøn noùi nöõa phaûi khoâng? (337) Coù aên nhanh leân khoâng naøo? Caùc yeáu toá ngoân ngöõ cuûa caâu (334) dieãn ñaït yù hoûi xaùc nhaän xem coù/ khoâng coù “khaên giaáy”, ôû caâu (335) hoûi ñeå naém baét ñöôïc quyeát ñònh döøng/ khoâng döøng haønh ñoäng ñang dieãn ra, caâu (336) hoûi xem haønh ñoäng aáy coøn/ khoâng coøn tieáp dieãn, caâu (337) hoûi xem haønh ñoäng aáy coù thöïc hieän nhanh hôn ñöôïc khoâng…Roõ raøng caùc yeáu toá ngoân ngöõ khoâng ñuû ñieàu kieän ñeå nhaän dieän ñích ngoân trung ñích thöïc. Ngöôøi nghe phaûi traûi qua moät quaù trình suy yù thì môùi hieåu ñöôïc yeâu caàu cuûa caùc caâu hoûi vöøa neâu treân. Hoï nhaän ra raèng caâu hoûi ñoù khoâng coù giaù trò hoûi. Hoûi chæ laø hình thöùc beà maët ñeå theå hieän yù nghóa tình thaùi naøo ñoù maø ngöôøi nghe nhaän bieát sao cho coù haønh ñoäng ñaùp öùng phuø hôïp. Vì vaäy xeùt veà löïc ngoân trung ñoù laø nhöõng caâu caàu khieán laàn löôït vôùi haøm yù nhö sau: (334’) Xin khaên giaáy. (335’) Yeâu caàu ngöôøi con ngöøng ngay caùi haønh ñoäng ñaùng bò ñaùnh ñoøn aáy. (336’) Yeâu caàu ñöøng noùi nöõa. (337’) Yeâu caàu aên nhanh leân… Thoâng qua hình thöùc cuûa caâu , chuùng toâi nhaän thaáy ngöôøi Vieät söû duïng hình thöùc caâu nghi vaán ñeå bieåu hieän haønh ñoäng caàu khieán khaù ña daïng, phong phuù,thöôøng xuaát hieän ôû caùc kieåu caâu sau : − Caáu truùc caâu vôùi keát thuùc baèng caùc töø : aø, ö, aï, a, nhæ, nheù, haû, hôû, chöù, chôù… ñöùng ôû cuoái caâu. Ví duï: (338) Caàm laáy maø cuùt ñi, ñi ñi cho raûnh. Roài laøm maø aên chöù cöù baùm ngöôøi ta maõi aø?. (Nam Cao, Chí Pheøo) (339) - Choàng maøy ñaâu, con moïi coäng saûn kia ? Mai xoác laïi ñöùa con treân löng, ngöûng ñoâi maét raát lôùn nhìn thaèng Duïc. –Maøy caâm aø, con choù caùi ! Noù quaùt boïn lính – Ñöùng ì ra ñoù aø? (Nguyeãn Trung Thaønh, Röøng Xaønu) (340) Ñeå caëp vôû ôû ñaây aø? (341) Cuoán chaû gioø nhö vaäy aø? (342) Nhöõng thaèng naøy hoãn. Choã chuùng maøy ngoài ñaây aø? (Nam Cao, Treû con khoâng ñöôïc aên thòt choù) Haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät Trang 102 (343) Chaû nheõ tao goïi maøy vaøo chæ ñeå boùp chaân theá naøy thoâi ö? (Nam Cao, Chí Pheøo) (344) Meï ôi! Con aên caùi baùnh boâng lan ôû trong tuû ñöôïc chöù aï?. (Nam Cao, Chí Pheøo) (345) Giaù cöù theá naøy maõi thì thích nhæ?. (Nam Cao, Chí Pheøo) (346) Meï ñoàng yù cho con ñi chôi roài meï nhæ? (347) Gôùm caùi ngöïc ñaàm quaù ñi maát. Laøm moái cho tôù nheù? (Vuõ Troïng Phuïng, Soá ñoû) (348) Ñi vaøo nhaø nheù?. (349) Mình ñi ngay nheù? (350) Meï mua kem cho con aên nheù? (351) Chaùn soáng roài haû?. (352) Cho toâi möôïn caùi xe chaïy ra chôï moät chuùt ñöôïc chöù?. (353) - Goïi noù daäy, noù thoåi côm cho maø aên ñaõ chöù? - Thoâi khoâng aên nöõa . AÊn roài môùi ñi thì naéng maát. (Nam Cao , Nöôùc maét) Xeùt veà maët hình thöùc, ñaây laø caùc caâu hoûi coù löïc ngoân trung laø thænh caàu: (344), (345), (346), (347), (350)…Trong haønh ñoäng ngoân ngöõ thænh caàu, ngöôøi noùi thöôøng vò theá giao tieáp thaáp hôn (con / meï) hoaëc ngang baèng vôùi ngöôøi nghe (Thò nôû / Chí Pheøo), ñoàng thôøi lôïi ích cuûa vieäc thöïc hieän chuû yeáu thuoäc veà ngöôøi noùi hoaëc khoâng thuoäc veà ngöôøi nghe. Baèng hình thöùc noùi giaùn tieáp (laøm giaûm möùc aùp ñaët nhöng taêng möùc ñoä lòch söï cuûa lôøi thænh caàu), ngöôøi noùi duøng kieán truùc caâu hoûi coù tieåu töø aø (344) vöøa baøy toû söï leã pheùp, khieâm nhöôøng vöøa theå hieän nieàm mong moûi yeâu caàu cuûa mình ñöôïc ñaùp öùng. TTTT nhæ ôû caâu (345) coù theå coi ñaây laø nieàm mong moûi cuûa Thò Nôû ñöôïc cuøng Chí Pheøo cöù theá naøy maõi. Caâu (345) ñöôïc keát thuùc baèng nhæ Thò baøy toû thaùi ñoä haøi loøng, thaäm chí thích thuù vôùi ñieàu ñaõ ñöôïc thöïc hieän vaø coøn toû mong öôùc haønh ñoäng Thò vaø Chí soáng chung vôùi nhau ñöôïc duy trì. Ngoaøi ra nhæ coøn theå hieän mong muoán coù ñöôïc thaùi ñoä ñoàng tình cuûa ngöôøi nghe ñoái vôùi mình. Khi caên cöù vaøo caùch thöùc bieåu hieän vaø noäi dung yù nghóa ñöôïc naûy sinh töø tình huoáng giao tieáp, chuùng toâi Haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät Trang 103 nhaän thaáy ngöôøi Vieät duøng haønh ñoäng ngoân ngöõ naøy ñeå neâu leân moät vaán ñeà hoaëc moät yù kieán naøo ñoù vaø mong muoán ñöôïc giaûi quyeát. Xeùt veà quan heä xaõ hoäi, vò theá, tuoåi taùc ngöôøi noùi thöôøng thaáp hôn ngöôøi nghe ÔÛ caâu (346) cuõng vaäy, coù theå xem ñaây laø moät lôøi xin pheùp meï cho ñi chôi moät caùch thaät khoân kheùo cuûa caäu beù. Caäu beù ñaët ra caâu hoûi ñeå xaùc ñònh xem meï ñaõ- roài hay chöa ñoàng yù cho con ñi chôi nhöng thöïc ra caäu ñaõ baøy toû lôøi thænh caàu tha thieát cuûa mình vaø coøn gôûi gaém trong ñoù söï mong muoán meï ñoàng yù vaø ñöøng töø choái. Ngoaøi ra hình thöùc caâu nghi vaán bieåu thò haønh ñoäng caàu khieán vôùi phöông thöùc duøng TTTT coøn bieåu hieän haønh ñoäng yeâu caàu / ñeà nghò: (338), (340), (341), (342)…Loái noùi naøy ñaõ laøm giaûm möùc ñoä lòch söï cuûa noù. Trong caâu (338) coù haøm yù cheâ traùch löôøi bieáng, aên ôû thieáu ngaên naép (340), vuïng veà (341), hoãn (342). Coøn ñoái vôùi nhöõng caâu caàu khieán coù hình thöùc hoûi ñöôïc keát thuùc baèng aø, ö, haû (hæ, ha)… bieåu hieän yù nghóa caàu khieán laø haõy ngöøng haønh ñoäng P(ñang dieãn ra) laïi vaø thöïc hieän haønh ñoäng P’. (338) Laøm maø aên chöù cöù baùo ngöôøi ta maõi aø? (340) Ñeå caëp vôû ôû ñaây aø? (341) Boùp chaân theá naøy thoâi ö? (343) Chaùn soáng roài haû? (351) Cuoán chaû gioø nhö vaäy aø? Caâu (338) laø lôøi ñeà nghò cuûa cu ïBaù, caâu (343) laø cuûa vôï ba Baù Kieán ñoái vôùi Chí Pheøo, (351) laø cuûa ngöôøi anh ñoái vôùi ngöôøi em vaø caâu (340) laø cuûa boá ñoái vôùi con. Ñaëc ñieåm chung cuûa caùc caâu naøy laø khi phaùt ngoân ngöôøi noùi khoâng nhaèm muïc ñích tìm kieám thoâng tin hay yeâu caàu traû lôøi maø ñeå theå hieän lôøi yeâu caàu ñeà nghò. Caâu hoûi ñöôïc söû duïng nhaèm ñieàu khieån ngöôøi nghe thöïc hieän theo chuû yù cuûa mình vaø coù taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán ngöôøi nghe, gaây thieät cho H vaø lôïi cho S. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy, duøng caùch noùi giaùn tieáp khoâng theå hieän tính lòch söï cuûa lôøi caàu khieán maø ngöôïc laïi noù mang haøm yù mæa mai chaâm bieám caâu (343), (341), (351); ñe doaï theå dieän caâu (338), (351)… ÔÛ caâu (338) : Laøm maø aên chöù cöù baùo ngöôøi ta maõi aø? (haøm yù baûo phaûi laøm maø aên, ñöøng aên baùm maõi theá) Caâu (346) : Chaùn soáng roài haû? (haøm yù neáu muoán soáng thì ñöøng hung haêng, ngoå ngaùo, hoáng haùch nhö theá) Caâu (343): Chaû nheõ tao goïi maøy vaøo chæ ñeå boùp chaân nhö theá naøy thoâi ö? (haøm yù boùp caû nhöõng choã khaùc) Haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät Trang 104 Caâu (340) : Ñeå caëp vôû ôû ñaây aø? (haøm yù caát goïn caëp vôû ñi) Caâu (351): Cuoán chaû gioø nhö vaäy aø? (haøm yù cuoán chaû gioø gì maø xaáu theá, cuoán laïi ñi) Nhöõng lôøi caàu khieán treân ñaây maëc duø coù hình thöùc giaùn tieáp nhöng laïi ñe doaï theå dieän cuûa ngöôøi nghe vaø mang tính xuùc phaïm cao bôûi ngoaøi haøm yù chính laàn löôït nhö sau. (338): Laøm maø aên. (340): Boùp caû nhöõng choã khaùc. (341): Ñöøng hung haêng, ngoå ngaùo, hoáng haùch. (343): Caát caëp vôû ñi. (351): Cuoán chaû gioø laïi. noù coøn chöùa ñöïng haøm yù phuï tieâu cöïc. (338) Ñoà aên baùm, voâ tích söï. (chöûi, ruûa) (340) Ngöôøi ñaâu maø khôø khaïo theá. (maéng nhieác) (341) Coøn coù thaùi ñoä nhö vaäy tao ñaäp cheát. (ñe doaï) (343) Aên ôû thieáu ngaên naép. (cheâ traùch) (351) Laøm aên vuïng veà. (cheâ traùch) Nhö vaäy, trong giao tieáp, neáu S duøng caâu hoûi ñeå bieåu thò yù caàu khieán vôùi söï tham gia cuûa caùc töø aø, ö, haû (hæ, ha)…laø S ñaõ cho pheùp H töï suy ra haøm yù caàu khieán vaø quyeát ñònh löïa choïn haønh ñoäng cho phuø hôïp. Quaù trình suy yù naøy qua hai böôùc. Tröôùc heát, phaûi xaùc ñònh ñöôïc caùi muïc ñích ngoân trung chính khaùc vôùi muïc ñích ngoân trung beà maët vaø xaùc ñònh xem caùi muïc ñích ngoân trung aáy laø gì. Haøm yù phuï cuûa caùc caâu treân ñaõ laøm giaûm tính lòch söï cuûa phaùt ngoân caàu khieán . - Caâu coù ñaïi töø nghi vaán : gì, naøo (nhö theá naøo), sao, bao nhieâu, maáy, bao giôø, bao laâu, ñaâu…thöôøng ñöùùng ôû ñaàu caâu. (354) Aên maëc gì maø loâi thoâi vaäy? (355) Em ôi buoàn laøm chi Anh ñöa em veà beân kia soâng Ñuoáng. (Hoaøng Caàm) (356) Chuùng maøy laøm gì maø to moàm theá ? Noùi kheõ cho thaày nguû, hoâm qua thaày thöùc khuya. (Nguyeãn Coâng Hoan, Maát caùi ví) Haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät Trang 105 (357) Khoå quaù maøy ôi ! Nhöõng theá chuoái chaêng, keïo hoûng kia maøy coøn ñeå ñaáy laøm gì? Cho ngöôøi ta khoâng laáy thì vöùt ñi chöù. (Nguyeân Hoàng, Môï Du) (358) Anh khoâng ra coøn ñöùng laøm gì ñaáy. (Nam Cao, Xem boùi) Ñaïi töø nghi vaán gì, laøm gì tham gia kieán taïo caâu caàu khieán ñaõ laøm giaûm tính lòch söï cuûa lôøi caàu khieán, theå hieän roõ thaùi ñoä böïc töùc cuûa ngöôøi noùi tröôùc haønh ñoäng to moàm (357), ñeå maõi nhöõng ñoà oâi thiu khoâng chòu doïn deïp (358), khoâng ñi ra ngoaøi (359), cuûa ngöôøi nghe hay laø thaùi ñoä pheâ phaùn (355). Caùc ví duï naøy chöùng toû giaùn tieáp khoâng ñoàng bieán vôùi lòch söï maø ngöôïc laïi noù ñe doaï theå dieän cuûa ngöôøi nghe. Ñaïi töø nghi vaán gì cuõng mang duïng yù haõy ngöøng haønh ñoäng P to moàm (357), ñöùng ñaáy (359) vaø thöïc hieän ngay haønh ñoäng P’ im mieäng laïi, ra ngoaøi…Ngöôïc laïi vôùi saéc thaùi yù nghóa böïc töùc, mæa mai ñaïi töø nghi vaán gì xuaát hieän trong caâu vôùi löïc ngoân trung caàu khieán, bieåu hieän lôøi khuyeân nhuû aân tình Em ôi buoàn laøm chi (356), hoûi buoàn laøm gì nghóa laø phuû ñònh haønh ñoäng buoàn vaø khuyeân haõy chaám döùt haønh ñoäng aáy vì noù gaây thieät cho H. (359) Cheát! Laïy oâng, con chaùu naøo daùm theá! sao oâng laïi nghó vaån vô laøm vaäy? (Nguyeãn Coâng Hoan , Maát caùi ví) (360) Cheát ! sao oâng laïi laøm theá ? (Nguyeãn Coâng Hoan, Maát caùi ví) (361) Vôï choàng chaùu coù ñieàu gì khoâng phaûi thì oâng laø ngöôøi treân oâng cöù maéng chöûi, sao oâng laïi ñeå taâm laøm vaäy? (Nguyeãn Coâng Hoan, Maát caùi ví) (362) Sao laïi coù ngöôøi ñieân ñeán theá? Veà giöõa luùc trôøi thì ñeïp, phoá thì vui theá naøy? (Nam Cao, Ñôøi thöøa) (363) Sao con laïi boác baèng tay nhö theá? (364) Sao anh khoâng veà chôi thoân Vó? (Thô Haøn Maëc Töû) (365) Sao khoâng caøi khuy aùo laïi anh ? Trôøi reùt ñaáy hoâm nay trôøi trôû reùt . (Thô Xuaân Quyønh) (366) Sao giôø naøy con vaãn ngoài ñaáy coi Tivi? Haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät Trang 106 (367) – Veà bao giôø theá ? Sao khoâng vaøo nhaø chôi ? Ñi vaøo nhaø uoáng nöôùc (Nam Cao ,Chí pheøo) (368) – Sao coâ khoâng theå döøng laïi ? Quaùi thaät ! Sao coâ cöù maõi tieáp tuïc caùi troø haøi ñoù ? (369) Oám theá sao khoâng nghæ ôû nhaø ?? (370) Sao meï noùi maõi maø con khoâng nghe vaäy? (371) Con khoâng tu chí laøm aên ñôïi boá meï xuoáng loã môùi baùo hieáu sao? Nhöõng caâu treân coù hình thöùc laø caâu hoûi vôùi söï tham gia kieán taïo cuûa ñaïi töø nghi vaán sao khoâng mang duïng yù hoûi veà nguyeân nhaân taïi sao, vì sao laïi nghó vaån vô (359), laøm theá (360), ñieân (362), boác baèng tay (363), khoâng caøi khuy aùo laïi (365)…maø boäc loä thaùi ñoä ngaïc nhieân, söûng soát cuûa ngöôøi noùi, ñoàng thôøi vôùi haøm yù ngöôøi nghe caàn phaûi nhìn laïi haønh ñoäng cuûa mình. Caâu caàu khieán coù maët cuûa ñaïi töø sao theå hieän yù nghóa duïng phaùp ña daïng phong phuù. Coù theå ñoù laø lôøi thænh caàu (359), (360) – ñöøng nghó vaån vô, ñöøng ñeå taâm hay laø lôøi khuyeân (363) – ñöøng boác baèng tay, caøi khuy aùo laïi bôûi trôøi reùt (365) hay lôøi môøi moïc chaân thaønh tha thieát (367). (372) Theá bao nhieâu thì chò môùi baùn cho toâi (373) Ñònh haõm em treân xe bao nhieâu ñoä nöõa môùi cho anh em veà ñaáy maáy boá taøi nhaø ta? (Nguyeãn ngoïc Hieán , Ngöôøi kieåm tuø) (374) Con ñònh ñeå cho ba meï chôø ñeán bao giôø môùi chòu sinh chaùu? (375) Thong thaû ñaõ! Ñi ñaâu maø voäi? Chuùng mình ñi uoáng röôïu … (Nam Cao, Ñôøi thöøa) (376) Giaù nhö nhaø haûo taâm naøo cöùu vôùt cuoäc ñôøi em? Ñaïi töø nghi vaán bao nhieâu, bao giôø,…thöôøng ñöôïc duøng ñeå hoûi veà soá löôïng haïn ñònh, thôøi gian…nhöng ôû caùc ví duï treân noù coøn tham gia taïo nghóa caàu khieán. Söï xuaát hieän aáy taïo yù nghóa thænh caàu (372) haõy baùn cho toâi, (373) cho xe chaïy hay lôøi traùch moùc (374). Ví duï: (377) Ñaõ nhòn ñöôïc ñeán baèng naøy tuoåi thì nhòn haún, ai laïi ñi laáy thaèng Chí Pheøo? (Nam Cao , Chí Pheøo) (378) Ai laïi laøm theá bao giôø? (Nam Cao , Chí Pheøo) (379) Ai khieán nhaø baùc choõ moàm vaøo ñaây theá? Haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät Trang 107 (380) Ai cho maøy chôi vôùi con nhaø ñoù? “Ai” trong caâu hoûi (hình thöùc) khoâng phaûi hoûi veà ai, ngöôøi naøo laøm theá (379), khieán xui (380), cho pheùp (381) maø haøm yù laàn löôït laø ñöøng laøm theá, ñöøng tham gia “choõ moàm vaøo”, ñöøng chôi vôùi con nhaø ñoù. Beân caïnh haøm yù treân lôøi caàu khieán coøn mang tính xuùc phaïm cao coøn mæa mai, chaâm bieám vöøa ñe doaï theå dieän cuûa ngöôøi nghe. ÔÛ caâu (379), (380), (381), haøm yù phuï laàn löôït laø laøm theá laø toát, ñoà nhieàu chuyeän, khoâng bieát choïn baïn maø chôi…Nhöõng haøm yù phuï tieâu cöïc naøy laøm giaûm möùc ñoä lòch söï cuûa phaùt ngoân caàu khieán giaùn tieáp. − Caâu chöùa quan heä töø hay. (381) Hay laø mình sang ñaây ôû vôùi tôù moät nhaø cho vui (382) Chuû nhaät coâ khoâng giöõ con . Hay laø anh cho con ra cöûa haøng? (383) Toâi ñang keït tieàn. Hay laø coâ cho toâi möôïn vaøi böõa ? (384) Ngaøy mai em cuõng leân tröôøng . Hay laø em gheù qua thoâng baùo vôùi lôùp lòch thi giuøm chò ? Hay laø töø duøng trong caâu hoûi coù löïa choïn cho phía ngöôøi nghe. Nhöng ôû nhöõng caâu treân khoâng nhaèm yeâu caàu ngöôøi nghe traû lôøi söï löïa choïn cuûa mình theá naøy hay theá kia maø haøm yù laø haõy thöïc hieän haønh ñoäng ñöôïc neâu leân trong caâu mình sang ñaây ôû vôùi tôù moät nhaø cho vui (382), cho con ra cöûa haøng (371)…Caâu caàu khieán giaùn tieáp luoân laøm giaûm möùc aùp ñaët, taêng möùc löïa choïn cho ngöôøi nghe. Ñaây laø moät trong nhöõng phöông thöùc theå hieän tính lòch söï cuûa lôøi caâu khieán. _ ÔÛ daïng caâu hoûi : coù(coù phaûi)…khoâng?; ñaõ…chöa?; xong(roài)…chöa?… (385) Chò coù ñem theo phaán maøu khoâng ? (386) Anh coù ñoàng hoà khoâng ? (387) Baây giôø anh coù raûnh khoâng ? (388) Baïn coù ñi xe khoâng ? (389) Con coù nhanh leân khoâng ? (390) Meï ôi con choù boâng ñeïp khoâng kìa? Taùc giaû Nguyeãn Ñöùc Daân cho raèng: trong caâu tuyeån choïn coù chöùa töø coù kieåu coù A khoâng? neáu ñaët vaøo moät tình huoáng giao tieáp cuï theå seõ naûy sinh moät haønh vi giaùn tieáp laø lôøi ñeà nghò. Do vaäy caùc caâu (374), (375), (376), (377) chính laø nhöõng lôøi ñeà nghò coù hình thöùc nghi vaán.Thoâng thöôøng ôû haønh ñoäng ngoân töø ñeà nghò luoân coù xu höôùng ñe doaï theå dieän cuûa H vaø laøm cho H bò thieät. Vì vaäy khi thöïc hieän nhöõng haønh ñoäng naøy maø khoâng muoán laøm maát theå dieän cuûa H vaø cuõng giöõ theå dieän cuûa mình, S ñaõ söû duïng nhieàu phöông thöùc khaùc nhau . Trong Haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät Trang 108 ñoù duøng caâu hoûi ñeå boäc loä yù caàu khieán giaùn tieáp laø moät trong nhöõng phöông thöùc maø ngöôøi Vieät söû duïng coù hieäu quaû. Ñieàu naøy laøm taêng möùc löïa choïn cho H. Toùm laïi, qua vieäc phaân tích ngöõ lieäu cho thaáy: ngöôøi Vieät duøng hình thöùc caâu nghi vaán theå hieän haønh ñoäng caàu khieán ñaõ trôû neân quen thuoäc vaø phoå bieán vaø ñöôïc tri nhaän moät caùch heát söùc töï nhieân. Vôùi nhieàu hình thöùc khaùc nhau nhö duøngTTTT, ñaïi töø nghi vaán quan heä töø hay, daïng caâu hoûi coù…khoâng… ñaõ boäc loä saéc thaùi yù nghóa khaùc nhau, mang neùt ñaëc thuø, phaûn aùnh nhöõng neùt ñaëc tröng vaên hoaù cuûa coäng ñoàng ngöôøi Vieät. Nhö vaäy, vieäc söû duïng saùch löôïc ngoân ngöõ giaùn tieáp coù theå hoaëc laø ñaùp öùng quyeàn lôïi cuûa ngöôøi nghe (ñieàu naøy baét nguoàn töø nguyeân taéc cuûa tính lòch söï) hoaëc laø coù haïi cho ngöôøi nghe. Trong tröôøng hôïp maø ngöôøi noùi traùnh dieãn ñaït tröïc tieáp nhöõng ñieàu mong muoán cuûa mình maø vieäc thöïc hieän chuùng coù theå gaây khoù deã cho ngöôøi tieáp chuyeän thì ngöôøi noùi seõ söû duïng nhöõng hình thöùc thoå loä yeâu caàu mang laïi cho ngöôøi tieáp chuyeän khaû naêng töø choái tieän lôïi baèng caùch thay cho vieäc yeâu caàu tröïc tieáp veà söï giuùp ñôõ, ngöôøi noùi seõ duøng caâu nghi vaán. Söï thay theá naøy, khi xeùt veà muïc ñích giao tieáp, noù phuø hôïp vôùi ñieàu maø D.Gordon vaø G.Lakoff goïi laø söï laøm dòu bôùt yù ñònh giao tieáp. Haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät Trang 109 KEÁT LUAÄN Vôùi ñoái töôïng nghieân cöùu laø haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät, luaän vaên ñaõ giaûi quyeát veà cô baûn hai muïc ñích ñaõ ñeà ra nhö sau: 1.Tieáp nhaän thaønh töïu nghieân cöùu cuûa nhöõng ngöôøi ñi tröôùc, cuûa nhöõng nhaø ngöõ phaùp hoïc truyeàn thoáng vaø ñaëc bieät laø cuûa caùc nhaø ngöõ duïng hoïc vôùi lyù thuyeát veà haønh ñoäng ngoân töø, luaän vaên ñaõ tieán haønh khaûo saùt haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät, tìm hieåu khaùi nieäm caàu khieán töø söï toång hôïp yù kieán cuûa nhieàu nhaø nghieân cöùu. Veà khaùi nieäm caàu khieán, chuùng toâi xaùc ñònh nhö sau: Haønh ñoäng caàu khieán laø loaïi haønh ñoäng ngoân töø ñöôïc ngöôøi noùi söû duïng nhaèm ñieàu khieån ngöôøi nghe thöïc hieän haønh ñoäng theo chuû yù cuûa ngöôøi noùi. Caàu khieán laø loaïi haønh ñoäng coù möùc ñe doaï theå dieän cao. Tuyø theo löïc ngoân trung vaø haønh ñoäng xuyeân ngoân cuûa caàu khieán maø haønh ñoäng naøy coù taùc ñoäng tích cöïc hay tieâu cöïc cho caû hai phía ngöôøi noùi laãn ngöôøi nghe. Trong tieáng Vieät, cuøng coù yù nghóa caàu khieán nhöng coù nhieàu töø cuõng nhö nhieàu phaùt ngoân mang saéc thaùi yù nghóa ít nhieàu khaùc nhau nhö yeâu caàu/ ñeà nghò, ra leänh, thænh caàu, khaån caàu, xin, cho pheùp, khuyeân raên, môøi moïc, ruû reâ,…neân luaän vaên cuõng ñaõ ñi vaøo xaùc ñònh nhöõng haønh ñoäng caàu khieán chuû yeáu. Ñoù laø nhöõng haønh ñoäng caàu khieán caïnh tranh (ra leänh, thænh caàu, nhôø vaû, xin pheùp,..) vaø nhöõng haønh ñoäng caàu khieán hoaø ñoàng (khuyeân raên, môøi moïc, ruû reâ,… ). Maët khaùc, haønh ñoäng caàu khieán coù lieân quan ñeán ñaëc ñieåm vaên hoaù cuûa töøng coäng ñoäng ngoân ngö,õ vì vaäy luaän vaên cuõng ñi vaøo vieäc khaûo saùt moät soá tình thaùi caàu khieán lòch söï. Trong quaù trình nghieân cöùu, chuùng toâi nhaän ra raèng moät lôøi caàu khieán ñöôïc coi laø lòch söï thì treân beà maët ngoân töø thöôøng xuaát hieän nhöõng toå hôïp töø nhö laøm ôn, laøm phöôùc, xin, nhôø, caäy,…Trong giao tieáp cuûa ngöôøi Vieät, caùch duøng naøy ñaõ trôû thaønh quy öôùc, mang nghi thöùc xaõ giao. Ñoàng thôøi vieäc duøng heä thoáng ñaïi töø, caùc töø xöng hoâ ôû ngoâi thöù nhaát soá nhieàu nhö chuùng mình, chuùng ta, nhaø mình,..thay cho ngoâi thöù nhaát soá ít ôû vai caàu khieán laø phöông saùch laøm dòu möùc ñoä phöông haïi (Fraser, 1986). Ñaây cuõng chính laø lôøi caàu khieán lòch söï bôûi noù mang tính khaùch quan, phi nghi thöùc, giaûm bôùt möùc aùp ñaët, …Beân caïnh ñoù thì söï khaùc nhau trong caùch xöng hoâ cuûa ngöôøi ñöa ra lôøi caàu khieán seõ coù taùc duïng dieãn taû möùc ñoä trònh troïng, xa laï hay thaân maät, gaàn guõi giöõa caùc nhaân vaät trong cuoäc giao tieáp. Ñaây cuõng laø phöông dieän bieåu hieän möùc ñoä lòch söï cuûa lôøi caàu khieán tieáng Vieät. 2. Baát kyø moät haønh ñoäng ngoân ngöõ naøo cuõng ñöôïc theå hieän baèng ít nhaát moät hình thöùc ngoân ngöõ naøo ñoù, haønh ñoäng caàu khieán cuõng vaäy. Ñeå ñaït döôïc hieäu quaû trong giao tieáp, ngöôøi noùi ñaõ döïa vaøo moái quan heä giöõa ñích phaùt ngoân vaø Haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät Trang 110 caùch thöùc theå hieän haønh ñoäng maø löïa choïn phöông thöùc tröïc tieáp hay giaùn tieáp. Moãi phöông thöùc tröïc tieáp hay giaùn tieáp laïi coù nhöõng phöông thöùc theå hieän khaùc nhau. 2.1.Phöông thöùc theå hieän tröïc tieáp haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät Haønh ñoäng ngoân töø noùi chung vaø haønh ñoäng caàu khieán noùi rieâng ñöôïc coi laø tröïc tieáp khi haønh ñoäng ñoù thöïc hieän ñuùng vôùi caùc ñieàu kieän söû duïng, vôùi caùc ñích taïi lôøi cuûa chuùng. Ñoái vôùi haønh ñoäng caàu khieán, muoán caùi yù nghóa ñöôïc noùi ra tröïc tieáp, chuùng toâi nhaän thaáy caàn phaûi döïa vaøo caùc yeáu toá ngoân ngöõ nhö aâm, töø, keát caáu caâu…Phöông thöùc theå hieän tröïc tieáp haønh ñoäng caàu khieán cuûa ngöôøi Vieät bao goàm: Phöông thöùc tænh löôïc chuû ngöõ ôû ngoâi thöù hai, phöông thöùc duøng TTTT , phöông thöùc duøng vò töø- phuï töø tình thaùi, phöông thöùc duøng caâu ngoân haønh . * Phöông thöùc tænh löôïc chuû ngöõ ôû ngoâi thöù hai - Khi tìm hieåu veà caáu truùc caùc phaùt ngoân caàu khieán bò tænh löôïc chuû ngöõ ôû ngoâi thöù hai , chuùng toâi nhaän thaáy noù coù caáu taïo khoâng hoaøn chænh. Treân beà maët chæ coù moät thaønh phaàn hieän höõu. Caáu truùc cuûa noù chæ bao goàm chuû ngöõ vaø vò ngöõ, ngoâi thöù nhaát (ngoâi caàu khieán) vaø vò töø ngoân haønh coù yù nghóa caàu khieán khoâng xuaát hieän; ngoâi thöù hai (ngoâi nhaän leänh) bò tænh löôïc; coù theå theâm caùc nhoùm phuï töø, vò töø tình thaùi vaøo ñaàu phaùt ngoân hoaëc caùc TTTT vaøo cuoái phaùt ngoân . - Caáu truùc ôû daïng naøy thöôøng theå hieän haønh ñoäng ra leänh, mang tính baét buoäc ôû möùc ñoä cao. - Söï löôïc boû chuû ngöõ ôû ngoâi thöù hai trong caùc phaùt ngoân caàu khieán ñöôïc coi laø daáu hieäu laøm giaûm tính lòch söï . * Phöông thöùc duøng TTTT ñi, ñaõ, nheù, naøo, vôùi, chöù,.. vaø bieåu thöùc P ñi; bieåu thöùc P ñaõ; bieåu thöùc P nheù; … - TTTT coù moät vai troø to lôùn trong vieäc hình thaønh hieäu löïc taïi lôøi cuûa phaùt ngoân caàu khieán . Vieäc theâm TTTT vaøo cuoái caâu traàn thuaät seõ bieán caâu traàn thaät thaønh caâu caàu khieán, yù nghóa caàu khieán coù tröôøng hôïp ñöôïc theå hieän tröïc tieáp vaø cuõng coù tröôøng hôïp ñöôïc suy ra moät caùch giaùn tieáp töø yù nghóa chung, khaùi quaùt maø tieåu töø naøy mang laïi cho phaùt ngoân. - TTTT ñoùng moät vai troø quan yeáu trong vieäc bieåu ñaït thaùi ñoä cuûa ngöôøi noùi ñoái vôùi ngöôøi nghe. - Duøng TTTT khaùc nhau seõ mang laïi cho phaùt ngoân nhöõng saéc thaùi yù nghóa khaùc nhau, thöôøng thì laøm giaûm saéc thaùi meänh leänh (ngoaïi tröø TTTT ñi) khieán cho lôøi caàu khieán theâm nheï nhaøng, thaân maät, gaàn guõi hôn vaø mang laïi hieäu quaû Haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät Trang 111 cao hôn trong giao tieáp. Vì vaäy söï tham gia kieán taïo phaùt ngoân caàu khieán cuûa TTTT ñöôïc coi laø daáu hieäu cuûa phaùt ngoân caàu khieán lòch söï. * Phöông thöùc duøng vò töø, phuï töø tình thaùi - Phöông thöùc duøng vò töø tình thaùi caàn, phaûi, neân vaø bieåu thöùc Caàn P, Phaûi P, Neân P ; bieåu thöùc C caàn P, C phaûi P, C neân P. + Phöông thöùc naøy bieåu thò yù nghóa caàn thöïc hieän haønh ñoäng ñöôïc neâu leân trong caâu. Phaûi mang tính aùp ñaët cao, coù yù nghóa eùp buoäc khoâng cho pheùp ngöôøi nghe töø choái. Neân, caàn thöôøng bieåu hieän haønh ñoäng khuyeân nhuû. Tuy nhieân haønh ñoäng ñoù ñöôïc thöïc hieän hay khoâng thì tuyø thuoäc vaøo ngöôøi nghe. + Vò töø tình thaùi xuaát hieän trong caùc kieåu caâu khaùc nhau (xeùt trong moái quan heä vôùi chuû ngöõ ngöõ phaùp). Rieâng vôùi caáu truùc caâu treân cô sôû caâu tænh löôïc khuyeát chuû ngöõ mang ñeán cho phaùt ngoân tính khaùch quan. - Phöông thöùc duøng phuï töø haõy, ñöøng, chôù vaø bieåu thöùc Haõy P, Ñöøng P, Chôù P; bieåu thöùc C haõy P, C ñöøng P, C chôù P. Duøng phuï töø taïo yù nghóa caàu khieán phaàn lôùn taïo saéc thaùi trung hoaø, khaùch quan vaø thöôøng bieåu thò yù nghóa khuyeân nhuû, caàu xin,… * Phöông thöùc duøng caâu ngoân haønh - Caâu ngoân haønh bieåu thò haønh ñoäng caàu khieán laø caùc caâu trong ñoù coù chöùa caùc ñoäng töø ngoân haønh nhö yeâu caàu, ñeà nghò, noùi, caám, baûo, xin pheùp,môøi,… - Caâu ngoân haønh theå hieän haønh ñoäng caàu khieán tröïc tieáp khi: + Chuû theå thöïc hieän haønh ñoäng ngoân haønh ôû ngoâi thöù nhaát. + Ñoái töôïng tieáp nhaän ñoäng töø ngoân haønh ôû ngoâi thöù hai. + Haønh ñoäng ñöôïc thöïc hieän ôû thì hieän taïi. Ñeå tieän cho vieäc mieâu taû vaø phaân loaïi caùc phöông thöùc theå hieän haønh ñoäng caàu khieán tröïc tieáp trong tieáng Vieät, trong caùch phaân loaïi cuûa chuùng toâi theå hieän söï taùch baïch, raïch roøi boán phöông thöùc vöøa neâu treân. Tuy nhieân treân thöïc teá, coù nhieàu phaùt ngoân caàu khieán ñöôïc theå hieän baèng hai, ba phöông thöùc nhö Con haõy coá gaéng ôû giai ñoaïn cuoái nheù. 2.2. Phöông thöùc theå hieän giaùn tieáp haønh ñoäng caàu khieân cuûa ngöôøi Vieät Phöông thöùc theå hieän giaùn tieáp haønh ñoäng caàu khieán cuûa ngöôøi Vieät khaù ña daïng, phong phuù, mang nhöõng saéc thaùi yù nghóa khaùc nhau. Xeùt ôû phöông dieän hình thöùc theå hieän, phöông thöùc giaùn tieáp chæ ñöôïc xuaát hieän ôû hai daïng caâu laø caâu khaúng ñònh vaø caâu nghi vaán. * ÔÛ hình thöùc caâu khaúng ñònh, muoán hieåu ñöôïc ñích taïi lôøi vaø ñeå ruùt ngaén thôøi gian suy yù, ngöôøi nghe phaûi döïa vaøo hoaøn caûnh giao tieáp. ÔÛ daïng caâu khaúng ñònh, yù nghóa caàu khieán ñöôïc suy ra giaùn tieáp nhôø Tính quy öôùc cuûa Haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät Trang 112 phöông tieän bieåu hieän. Moät trong nhöõng phöông tieän mang tính quy öôùc ñoù laø caâu thoâng baùo veà yù muoán nhö Con muoán.., Em muoán,.. Ñaây laø caáu truùc caâu ñöôïc söû duïng roäng raõi, phoå bieán, khoâng gaây khoù hieåu cho phía ngöôøi nghe. Tính aùp ñaët cuûa haønh ñoäng caàu khieán ñöôïc theå hieän baèng phöông thöùc naøy thaáp thaäm chí khoâng mang tính aùp ñaët. Do vaäy, phöông thöùc duøng caâu thoâng baùo veà yù muoán ñöôïc xeáp vaøo moät trong nhöõng phöông thöùc theå hieän caàu khieán lòch söï. Cuõng laø caâu thoâng baùo veà yù muoán, nhöng trong lôøi yeâu caàu ngöôøi noùi che giaáu ñi yù ñònh cuûa mình baèng caùch chuyeån ñoái töôïng cuûa chuû theå caàu khieán töø ngoâi thöù nhaát sang ngoâi thöù ba nhö Meï ôi! Em ñoøi…,…Boá baûo…,…maø thöïc chaát laø chính mình ñoøi, mình muoán,…Ngöôøi noùi duøng phöông thöùc naøy nhaèm khaùch quan hoùa haønh ñoäng caàu khieán vaø cuõng laø ñeå giöõ theå dieän cho baûn thaân mình. Beân caïnh caâu coù phöông tieän quy öôùc ñöôïc duøng ñeå ñaùnh daáu haønh ñoäng caàu khieán giaùn tieáp, trong tieáng Vieät coøn coù nhieàu caâu caàu khieán khoâng xuaát hieän nhöõng phöông tieän aáy. Ngöôøi nghe / ngöôøi ñoïc tri nhaän ñöôïc ñích taïi lôøi laø do söï lieân töôûng , quy chieáu giöõa caùc vaät, nhôø söï gôïi yù cuûa tình huoáng giao tieáp…Ñoù laø nhöõng caâu baøy toû mong muoán cuûa mình raèng vieäc C caàn ñöôïc thöïc hieän . Trong caáu truùc caâu thöôøng coù veá neâu nhaän xeùt, ñöa nguyeân do…nhö voäi quaù,baän quaù,…ñeå mong coù ñöôïc söï caûm thoâng, ñoàng tình töø phía ngöôøi nghe vaø ñeå ñaït ñöôïc hieäu quaû trong giao tieáp (ngöôøi nghe thöïc hieän haønh ñoäng neâu leân trong caâu) * ÔÛ hình thöùc caâu nghi vaán theå hieän haønh ñoäng caàu khieán, ngöôøi nghe muoán nhaän bieát ñöôïc yù ñònh cuûa ngöôøi noùi cuõng caàn phaûi döïa vaøo boái caûnh giao tieáp vaø söï thöông löôïng nghóa. Bôûi caùc yeáu toá ngoân ngöõ khoâng ñuû caên cöù ñeå xaùc ñònh ñích ngoân trung. Hoûi chæ laø hình thöùc beà maët ñeå theå hieän yù nghóa tình thaùi naøo ñoù sao cho ngöôøi nghe coù haønh ñoäng ñaùp öùng phuø hôïp. Hình thöùc caâu nghi vaán theå hieän haønh ñoäng caàu khieán xuaát hieän ôû nhöõng caáu truùc caâu sau: - Caáu truùc caâu vôùi keát thuùc baèng caùc tieåu töø tình thaùi: aø, ö, aï, a, nhæ, nheù, haû, hôû, chöù,… - Caâu coù ñaïi töø nghi vaán: gì, naøo, sao, bao nhieâu, nhö theá naøo, maáy, bao giôø, bao laâu, ñaâu, … - Caâu chöùa quan heä töø hay. - Daïng caâu hoûi : coù/coùphaûi … khoâng?; …ñaõ…chöa?, …xong (roài)…chöa?,… Haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät Trang 113 Ngoaøi haøm yù chính trong moät soá tröôøng hôïp coøn theå hieän haøm yù phuï tieâu cöïc nhö mæa mai, chaâm bieám, ñe doaï, cheâ traùch… Phöông thöùc giaùn tieáp theå hieän haønh ñoäng caàu khieán baèng hình thöùc caâu nghi vaán theå hieän ñaëc tröng vaên hoaù cuûa töøng ñòa phöông. Nhö vaäy, haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät laø moät ñeà taøi lyù thuù vaø boå ích. Trong quaù trình nghieân cöùu, chuùng toâi ñaõ phaùt hieän ra söï khaùc nhau cô baûn giöõa caâu caàu khieán vaø haønh ñoäng caàu khieán. Neáu nhö caâu caàu khieán laø döïa vaøo daáu hieäu hình thöùc ñeå xaùc ñònh thì haønh ñoäng caàu khieán laïi caên cöù vaøo giaù trò ngoân trung. Haønh ñoäng caàu khieán laø loaïi haønh ñoäng ngoân töø coù möùc ñe doaï theå dieän cao. Chính vì vaäy, khoâng phaûi ngaãu nhieân maø ngöôøi noùi söû duïng phöông thöùc naøy hay phöông thöùc khaùc maø noù hoaøn toaøn naèm trong muïc ñích caàn ñaït ñöôïc hieäu quaû trong giao tieáp cuûa ngöôøi phaùt ngoân . Ñoàng thôøi, qua vieäc khaûo saùt haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät, töø söï ña daïng, phong phuù cuûa phöông thöùc theå hieän noù ñaõ phaûn aùnh moät caùch chaân thöïc vaø sinh ñoäng nhaát nhöõng neùt ñaëc tröng vaên hoaù cuûa töøng ñòa phöông, coù moái lieân heä maät thieát vôùi tính lòch söï trong giao tieáp. Haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät Trang 114 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. R.E. Asher (1994), The encyclopedia of language and linguistics, Pergamon Press. 2. Dieäp Quang Ban – Hoaøng Vaên Thung (2000), Ngöõ phaùp tieáng Vieät, T.1, Nxb Giaùo duïc. 3. Dieäp Quang Ban (2000), Ngöõ phaùp tieáng Vieät, T.2, Nxb Giaùo duïc. 4. Dieäp Quang Ban (chuû bieân) 2000, Tieáng Vieät lôùp 10, Nxb Giaùo duïc. 5. Leâ Bieân (1998), Töø loaïi tieáng Vieät hieän ñaïi, Nxb Giaùo duïc. 6. Nguyeãn Thò Thanh Bình (2000), Quan heä “Quyeàn” vaø haønh ñoäng ngoân töø “caàu khieán” ôû gia ñình noâng daân Vieät, trong Ngoân töø, giôùi vaø nhoùm xaõ hoäi töø thöïc tieãn tieáng Vieät, Nxb Khoa hoïc Xaõ hoäi, Haø Noäi. 7. Leâ Caän vaø Cuø Ñình Tuù (1962), Ñaïi cöông veà ngöõ ngoân, trong Giaùo trình veà Vieät ngöõ, Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm, Nxb Giaùo duïc. 8. Buøi Ñöùc Tònh (1995), Vaên phaïm Vieät Nam, Saøi Goøn. 9. Phan Maäu Caûnh (2000), Xung quanh kieåu phaùt ngoân tænh löôïc trong tieáng Vieät, Ngoân ngöõ soá 8. 10. Ñoã Höõu Chaâu (1993), Ñaïi cöông ngoân ngöõ hoïc, T.2, Nxb Giaùo duïc. 11. Ñoã Höõu Chaâu (1998), Cô sôû ngöõ nghóa hoïc töø vöïng, Nxb Giaùo duïc. 12. Ñoã Höõu Chaâu (2001), Ñaïi cöông ngoân ngöõ hoïc, T.2, Ngöõ duïng hoïc, Nxb Giaùo duïc. 13. Nguyeãn Hoaøng Chi (1998), Khaûo saùt hoaït ñoäng cuûa caùc hö töø bieåu thò tình thaùi caàu khieán trong tieáng Vieät, Luaän aùn Thaïc só, Ñaïi hoïc Quoác gia, Haø Noäi. 14. Tröông Vaên Chình, Nguyeãn Hieán Leâ (1963), Khaûo luaän veà ngöõ phaùp Vieät Nam, Ñaïi hoïc Hueá. 15. Nguyeãn Ñöùc Daân (1999), Loâgich vaø tieáng Vieät, Nxb Giaùo duïc, Haø Noäi. 16. Nguyeãn Ñöùc Daân (1998), Ngöõ duïng hoïc, Quyeån I, Nxb Giaùo duïc. 17. Leâ Ñoâng – Nguyeãn Vaên Hieäp (2003), Khaùi nieäm tình thaùi trong ngoân ngöõ hoïc, Ngoân ngöõ soá 7,8. 18. Vuõ Tieán Duõng (2002), Tìm hieåu moät vaøi bieåu thöùc tình thaùi gaén vôùi tính lòch söï cuûa nöõ giôùi trong giao tieáp, Ngoân ngöõ soá 3. 19. Ñinh Vaên Ñöùc (2004), Ngöõ phaùp tieáng Vieät – Töø loaïi, Nxb Ñaïi hoïc Quoác gia, Haø Noäi Haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät Trang 115 20. W. Frawley (1992), Linguistic semantics, Hillsdale, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Publishers. 21. Nguyeãn Thieän Giaùp (2000), Duïng hoïc Vieät ngöõ, Nxb Ñaïi hoïc Quoác gia, Haø Noäi. 22. Nguyeãn Thieän Giaùp (1998), Cô sôû ngoân ngöõ hoïc, Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi, Haø Noäi. 23. Nguyeãn Thieän Giaùp (1998), Töø vöïng hoïc, Nxb Giaùo duïc. 24. Nguyeãn Thieän Giaùp (chuû bieân) (1999), Daãn luaän ngoân ngöõ hoïc, Nxb Giaùo duïc. 25. M.A.Halliday, Daãn luaän ngöõ phaùp chöùc naêng, Ngoân ngöõ soá 12/2000, soá 2,3,7/2001. 26. Cao Xuaân Haïo (1991), Tieáng Vieät sô thaûo ngöõ phaùp chöùc naêng, Quyeån I, Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi. 27. Cao Xuaân Haïo (1998), Tieáng Vieät maáy vaán ñeà ngöõ aâm, ngöõ phaùp, ngöõ nghóa, Nxb Giaùo duïc, TP. Hoà Chí Minh. 28. Nguyeãn Vaên Haøo (chuû bieân), (1988), Tieáng Vieät, Tröôøng Cao ñaúng Sö phaïm Long An. 29. Nguyeãn Thò Ngoïc Haân (2001), Tieåu töø tình thaùi cuoái caâu “nheù”, haøm yù cuûa ngöôøi noùi, Ngoân ngöõ soá 6. 30. Nguyeãn Vaên Hieäp (2001), Höôùng ñeán moät caùch mieâu taû vaø phaân loaïi caùc tieåu töø tình thaùi cuoái caâu tieáng Vieät, Ngoân ngöõ soá 5. 31. Traàn Hoaøng (tuyeån choïn) (2001), Taøi lieäu tham khaûo veà ngöõ phaùp tieáng Vieät. 32. Buøi Maïnh Huøng (1999), Nhöõng hình thöùc theå hieän haønh ñoäng caûnh baùo trong tieáng Vieät, Ngoân ngöõ soá 3. 33. Buøi Maïnh Huøng (2003), Baøn theâm veà vaán ñeà phaân loaïi caâu theo muïc ñích phaùt ngoân, Ngoân ngöõ soá 2. 34. Vuõ Thò Thanh Höông (2001), Bieán theå xaõ hoäi cuûa lôøi caàu khieán giao tieáp lòch söï trong tieáng Haø Noäi, trong Haø Noäi nhöõng vaán ñeà ngoân ngöõ vaên hoaù, Hoäi Ngoân ngöõ hoïc Haø Noäi, Nxb Vaên hoaù Thoâng tin. 35. Vuõ Thò Thanh Höông (2000), Lòch söï vaø phöông thöùc bieåu hieän tính lòch söï trong lôøi caàu khieán tieáng Vieät, trong Ngoân töø, giôùi vaø nhoùm xaõ hoäi töø thöïc tieãn tieáng Vieät, Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi, Haø Noäi. 36. Vuõ Thò Thanh Höông (1999), Giaùn tieáp vaø lòch söï trong lôøi caàu khieán tieáng Vieät, Ngoân ngöõ soá 1. Haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät Trang 116 37. Hoà Leâ (1992), Cuù phaùp tieáng Vieät quyeån 2, Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi, Haø Noäi. 38. J. Lyons (1968), Introduction to theoretical linguistics, Cambridge University Press (Baûn dòch cuûa Vöông Höõu Leã, 1996). 39. J. Lyons (1977), Semantics, Two volumes, Cambridge University Press. 40. J. Lyons (2002), Caùc haønh ñoäng ngoân töø vaø löïc ngoân trung, Ngoân ngöõ soá 1. 41. Phaïm Thò Ly (2002), Tieåu töø tình thaùi cuoái caâu – Moät trong nhöõng phöông tieän chuû yeáu dieãn ñaït yù nghóa tình thaùi trong tieáng Vieät (ñoái chieáu vôùi nhöõng phöông tieän dieãn ñaït töông öùng trong tieáng Anh), Ngoân ngöõ soá 13. 42. F. Palmer (1986), Mood and Modality, Cambridge University Press. 43. Hoaøng Pheâ (1989), Loâ gich Ngoân ngöõ hoïc, Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi. 44. Hoaøng Troïng Phieán (1980), Ngöõ phaùp tieáng Vieät, Haø Noäi. 45. Traàn Troïng Kim (1940), Vieät Nam vaên phaïm, Saøi Goøn. 46. Doaõn Quoác Syõ (1943), Löôïc khaûo veà ngöõ phaùp Vieät Nam, Tröôøng Sö phaïm Saøi Goøn. 47. Nguyeãn Quang (2001), Tính phuø hôïp vaø aùp löïc quyeàn löïc trong giao tieáp noäi vaên hoaù vaø giao vaên hoaù, Ngoân ngöõ soá 6. 48. Nguyeãn Quang (2002), Caùc chieán löôïc lòch söï döông tính trong giao tieáp, Ngoân ngöõ soá 13. 49. Phaïm Vaên Tình (2001), Caáu truùc giaû ñònh cuûa caùc phaùt ngoân tænh löôïc, Ngoân ngöõ soá 1. 50. Vuõ Theá Thaïch (1981), Nghóa cuûa caùc töø “ñöôïc, bò, phaûi” trong tieáng Vieät hieän ñaïi, trong Giöõ gìn söï trong saùng cuûa tieáng Vieät veà maët töø ngöõ T.2, Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi. 51. Vuõ Theá Thaïch (1984), Ngöõ nghóa vaø chöùc naêng cuûa caùc töø “ñöôïc, bò, phaûi” trong tieáng Vieät hieän ñaïi, Ngoân ngöõ soá 3. 52. Nguyeãn Kim Thaûn (1997), Nghieân cöùu veà ngöõ phaùp tieáng Vieät, Nxb Giaùo duïc, Haø Noäi. 53. Nguyeãn Kim Thaûn (1977), Ñoäng töø trong tieáng Vieät, Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi. 54. Huyønh Vaên Thoâng (1996), Vò töø tình thaùi tieáng Vieät, Luaän vaên Thaïc só Khoa hoïc Ngöõ vaên. Haønh ñoäng caàu khieán trong tieáng Vieät Trang 117 55. Nguyeãn Thò Thuaän (2001), Thöû giaûi thuyeát tính chaát “chuyeån tieáp” cuûa ñoäng töø tình thaùi phaûi trong moái quan heä vôùi caùc ñoäng töø tình thaùi neân, caàn vaø bò, ñöôïc, Ngoân ngöõ soá 7. 56. Nguyeãn Thò Thuaän (2002), Tình thaùi cuûa nhöõng caâu chöùa 5 ñoäng töø tình thaùi neân, caàn, phaûi, bò , ñöôïc, Ngoân ngöõ soá 9, 10. 57. Trung taâm Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên Quoác gia (2002), Ngöõ phaùp tieáng Vieät, Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi, Haø Noäi. 58. Ñaëng Thò Haûo Taâm (2001), Böôùc ñaàu tìm hieåu cô cheá lí giaûi nghóa haøm aån cuûa moät soá haønh vi ngoân ngöõ giaùn tieáp trong hoäi thoaïi, Ngoân ngöõ soá 14. 59. Nguyeãn Vaên Tu (1978), Töø vaø voán töø tieáng Vieät hieän ñaïi, Nxb Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc chuyeân nghieäp, Haø Noäi. 60. Hoaøng Tueä (2001), Tuyeån taäp Ngoân ngöõ hoïc, Nxb Ñaïi hoïc Quoác gia, TP. Hoà Chí Minh. 61. Hoaøng Tueä (1962), Heä thoáng ngöõ aâm vaø ngöõ phaùp cuûa Vieät ngöõ trong Giaùo trình veà Vieät ngöõ, tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm, Nxb Giaùo duïc. 62. Buøi Taát Töôm (chuû bieân), (1995), Giaùo trình tieáng Vieät, Nxb Giaùo duïc. 63. Phaïm Huøng Vieät (1994), Vaán ñeà tính tình thaùi vôùi vieäc xem xeùt chöùc naêng ngöõ nghóa cuûa trôï töø tieáng Vieät, Ngoân ngöõ soá 2. 64. Vieän Ngoân ngöõ hoïc (2001), Töø ñieån tieáng Vieät, Nxb Ñaø Naüng. 65. Nguyeãn Nhö YÙ (chuû bieân) (1996),Töø ñieån thuaät ngöõ ngoân ngöõ hoïc,Nxb Giaùo duïc 66. Nguyeãn Thò Hoaøng Yeán (2001), Thaønh phaàn môû roäng vaø caùc yeáu toá lòch söï trong phaùt ngoân cheâ, Ngoân ngöõ soá 4. 67. Yule G.(2003), Duïng hoïc, Moät soá daãn luaän nghieân cöùu ngoân ngöõ (Dieäp Quang Ban dòch), Nxb Ñaïi hoïc Quoác gia HaøNoäi.