Luận văn Hoạch định chiến lược kinh doanh của ngân hàng thương mại cổ phần xuất nhập khẩu Việt Nam đến năm 2015

trước bờ vực phá sản. Trước tình hình đó, ngày 26/06/2000 Thủ tướng chính phủ đã có quyết định cố 575/QĐ-TTG thực hiện chấn chỉnh củng cố EximBank với một số ưu đãi về vốn, hỗ trợ về mặt nhân sự quản trị; cùng một số hạn chế về việc chi cho các hoạt động quảng cáo, thưởng,…Và EximBank được đặt trong tình trạng giám sát đặc biệt. Dự kiến giai đoạn chấn chỉnh củng cố kéo dài 3 năm nhưng từ sau tháng 06/2005 thì EximBank mới đạt một số thành công nhất định trong việc tái cơ cấu ngân hàng, đảm bảo tính thanh khoản, và bắt đầu kinh doanh có lãi. Và đến tháng 10 năm 2006, EximBank mới chính thức chấm dứt giai đoạn chấn chỉnh củng cố với quyết định số 1562/TTg-KTTH của Thủ tướng Chính phủ ban hành vào ngày 03/10/2006 Như vậy, từ giữa năm 2005 đến nay, EximBank đã bước sang một giai đoạn phát triển mới – tăng tốc và phát triển. Về sản phẩm dịch vụ, EximBank cung cấp các sản phẩm dịch vụ tài chính như: - Dịch vụ Nhận tiền gửi thanh toán - tiền gửi tiết kiệm - phát hành giấy tờ có giá ngắn hạn bằng VNĐ và các loại ngoại tệ: Thực hiện nhiều hình thức huy động tiết kiệm, tiền gửi, kỳ phiếu…. với kỳ hạn và lãi suất linh hoạt, hấp dẫn. Cung cấp dịch vụ chuyển tiền trong và ngoài nước. Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 25 - - Cho vay ngắn – trung - dài hạn, cho vay đồng tài trợ, cho vay theo hạn mức tín dụng. Cho vay tín chấp hoặc thế chấp, cho vay hợp vốn với các ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng khác đối với các dự án lớn. - Cung cấp dịch vụ thanh toán, tài trợ xuất nhập khẩu, chuyển tiền qua hệ thống SWIFT. Eximbank là một trong những NHTM cổ phần có thế mạnh về dịch vụ hỗ trợ xuất nhập khẩu, đáp ứng các yêu cầu về thanh toán quốc tế. Với mạng lưới ngân hàng đại lý rộng khắp, hơn 650 ngân hàng lớn tại 70 quốc gia trên thế giới, Eximbank có khả năng thực hiện nhanh chóng, an toàn với các hình thức thanh toán bằng thư tín dụng (L/C), nhờ thu (D/A, D/P), TT, OP, Cheque, thẻ tín dụng. - Cung cấp các dịch vụ về kinh doanh tiền tệ cho các cá nhân và doanh nghiệp: nghiệp vụ giao ngay (Spot), nghiệp vụ hoán đổi (Swap), nghiệp vụ kỳ hạn (Forward) và quyền lựa chọn (Option). Đối với dịch vụ Option, Eximbank là NHTM đầu tiên tại Việt Nam cung cấp dịch vụ Option ngoại tệ/ngoại tệ từ năm 2003 và Option ngoại tệ/VNĐ từ tháng 6/2006. Dịch vụ này đã thu hút lượng lớn khách hàng là các doanh nghiệp xuất nhập khẩu với lợi ích hạn chế các rủi ro về biến động tỷ giá. - Dịch vụ thanh toán và phát hành thẻ tín dụng, thẻ ghi nợ: Phát hành thẻ tín dụng quốc tế, thẻ ghi nợ Eximbank Card. Cung cấp dịch vụ thanh toán cho các đơn vị cung ứng hàng hoá, dịch vụ có nhu cầu tiếp nhận thẻ tại Việt Nam như cửa hàng, nhà hàng, khách sạn, công ty lữ hành, các trường học, bệnh viện..vv. - Dịch vụ hỗ trợ du học: Cung cấp các dịch vụ tư vấn du học, hỗ trợ các thủ tục chứng minh tài chính cho du học sinh, hỗ trợ tài chính và cho vay du học trọn gói với lãi suất ưu đãi, phát hành thẻ tín dụng (VISA, MasterCard) cho du học sinh. Ngoài ra, EximBank còn phối hợp với các công ty tư vấn du học tổ chức nhiều hội thảo giới thiệu về các cơ hội du học tại các nước có nền giáo dục phát triển cho các học sinh sinh viên. - Dịch vụ kiều hối: Cung cấp dịch vụ chuyển tiền của kiều bào ở nước ngoài cho thân nhân tại Việt Nam. Hàng năm, thông qua dịch vụ kiều hối Eximbank tạo nguồn thu ngoại tệ khá lớn để cung cấp cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu. - Dịch vụ kinh doanh địa ốc: Cung cấp dịch vụ giới thiệu, tư vấn mua và bán bất động sản, tư vấn pháp lý về thủ tục nhà ở, đất ở, hướng dẫn các thủ tục về nhà đất. Về mạng lưới hoạt động, đến tháng 11 năm 2006 EximBank có địa bàn hoạt động rộng khắp cả nước với Trụ Sở Chính đặt tại TP. Hồ Chí Minh và 15 Chi nhánh Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 26 - và 06 phòng giao dịch được đặt tại Hà Nội, Đà Nẵng, TP Hồ Chí Minh, Nha Trang và Cần Thơ. Về quan hệ đối ngoại, Eximbank là một trong những ngân hàng có mạng lưới quan hệ đối ngoại rộng nhất tại Việt Nam với hơn 650 ngân hàng đại lý tại 70 quốc gia trên thế giới. 2.1.2 Kết quả hoạt động kinh doanh của EximBank trong những năm gần đây Cùng với sự phát triển chung của nền kinh tế và ngành ngân hàng Việt Nam, ngân hàng EximBank đã đạt được những kết quả đáng khích lệ trong những năm gần đây. Đặc biệt năm 2005 là năm thành công của EximBank với chênh lệch thu chi trước thuế và trích dự phòng rủi ro đạt 241 tỷ đồng. + Tình hình vốn điều lệ: Với 50 tỷ đồng vốn điều lệ vào năm 1990 thì đến tháng 06/2006 vốn điều lệ của EximBank là 815,31 tỷ đồng, đứng vị trí thứ 5 trong khối các NHTM cổ phần có vốn điều lệ lớn nhất tại Việt Nam và đến tháng 09 năm 2006 vốn điều lệ của EximBank đạt 1200 tỷ đồng. Hình 2.1: Tình hình tăng vốn điều lệ của EximBank từ 1990-2006 Tình hình tăng vốn điều lệ của EximBank 50 125 250 300 500 700 815 1200 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 19 90 19 93 19 95 20 01 20 04 20 05 05 /20 06 09 /20 06 Năm tỷ đ ồn g vốn điều lệ Nguồn số liệu: Báo cáo thường niên EximBank và website www.eximbank.com.vn Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 27 - + Tình hình nguồn vốn: Từ năm 2001 đến nay, nguồn vốn của EximBank ngày càng tăng, với tốc độ tăng năm sau cao hơn năm trước và đạt trung bình gần 30% mỗi năm. Đây là tốc độ tăng rất cao và tương đối ổn định. Cuối năm 2005, tổng nguồn vốn đạt 11.378 tỷ đồng, tăng 38 % (tương đương 3.101 tỷ đồng), đạt 114% so với kế hoạch đã đặt ra. Trong cơ cấu nguồn vốn thì vốn huy động từ cá nhân và các tổ chức kinh tế chiếm tỷ lệ khoảng 73% tổng nguồn vốn, và tăng trung bình hàng năm trên 30%. Đặc biệt, trong 9 tháng đầu năm 2006 hoạt động huy động vốn của EximBank đạt trên 11.000 tỷ đồng, tăng 31% so với đầu năm. Với kết quả này, Eximbank có tốc độ tăng trưởng vốn huy động cao hơn mức bình quân toàn ngành. Bảng 2.1: Nguồn vốn và vốn huy động của EximBank từ năm 2000-2005 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Nguồn vốn (tỷ đồng) 3.161 3.847 4.771 6.401 8.268 11.378 Tốc độ tăng (%) - 22 24 34 29 38 Vốn huy động (tỷ đồng) 2.271 2.902 3.246 4.834 6.043 8.352 Tốc độ tăng (%) - 28 12 49 25 38 Nguồn: báo cáo thường niên EximBank Hình 2.2: Biểu đồ tăng trường nguồn vốn và vốn huy động của EximBank năm 2000-2005 Biểu đồ tăng trưởng nguồn vốn và vốn huy động 3.161 3.847 4.771 6.401 8.268 11.369 2.271 2.902 3.246 4.834 6.043 8.352 0 2.000 4.000 6.000 8.000 10.000 12.000 2000 2001 2002 2003 2004 2005 năm tỷ đ ồn g Nguồn vốn Vốn huy động Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 28 - + Tình hình sử dụng vốn: Tỷ lệ tài sản có sinh lời năm 2005 đạt 88%, tăng 7,4% so với năm 2004. Bên cạnh nguồn thu lớn từ hoạt động cho tín dụng truyền thống, Eximbank chú trọng vào các hoạt động đầu tư tài chính, tiền tệ nhằm đa dạng hoá tài sản Có sinh lời và tăng hiệu quả sử dụng vốn. Tổng đầu tư tài chính và liên hàng năm 2005 đạt 3.606 tỷ đồng, tăng 4% so với năm 2004 và chiếm tỷ trọng 31% trong tổng tài sản có. + Hoạt động tín dụng: EximBank tiếp tục giữ tốc độ tăng trưởng tín dụng cao, đặc biệt chú trọng đảm bảo chất lượng các khoản cho vay. Tổng dư nợ cho vay đến 31/12/2005 đạt khoảng 6.598 tỷ đồng, tăng 1.581 tỷ đồng, tương đương 32% so với năm 2004 và đạt 114% so với kế hoạch. Trong đó, dư nợ trong hạn đạt 6.306 tỷ đồng, chiếm 96% tổng dư nợ và tăng 41% so với năm 2004, tương đương 1.831 tỷ đồng. Bảng 2.2: Tổng dư nợ EximBank giai đoạn 2001-2005 CHỈ TIÊU 2001 2002 2003 2004 2005 Dư nợ cho vay 2.388 3.029 4.062 5.017 6.598 Nợ trong hạn 1.275 2.171 3.202 4.475 6.306 Nợ quá hạn 1.113 858 860 542 292 Tỷ lệ nợ quá hạn /dư nợ (%) 46,6 28,3 21,1 10,8 4,4 Nguồn: báo cáo kết quả tổng kết hoạt động 5 năm 2000-2005 Hình 2.3: Tổng dư nợ EximBank giai đoạn 2000-2005 Tổng dư nợ 0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 1 2 3 4 5 6 tỷ đ ồn g Tổng dư nợ Nguồn: báo cáo kết quả tổng kết hoạt động 5 năm 2000-2005 Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 29 - Bảng 2.3 Tốc độ tăng trưởng tín dụng từ 2001 – 2005 2001 2002 2003 2004 2005 BQ 5 năm Tổng dư nợ 27% 27% 34% 23,5% 13% 25% Nợ trong hạn 78% 70% 48% 39,7% 23% 52% Nguồn: báo cáo kết quả tổng kết hoạt động 5 năm 2000-2005 Năm 2005 dư nợ cho vay bình quân đạt khoảng 6.100 tỷ đồng với doanh số cho vay tăng 73% so với năm 2004, tương đương 10.295 tỷ đồng và đạt khoảng 24.400 tỷ đồng. Doanh số thu nợ năm 2005 đạt khoảng 22.800 tỷ đồng, tăng 73% so với năm 2004. Năm 2005, hoạt động tín dụng đem lại nguồn thu nhập lãi ròng là 180 tỷ, tương đương 58% trong tổng thu nhập của ngân hàng. Trong năm 2005, với những thách thức và cơ hội trên thị trường tài chính tiền tệ đòi hỏi EximBank phải chuyển hướng của chính sách tín dụng sang đầu tư các ngành an toàn, hiệu quả đồng thời hạn chế và kiểm soát rủi ro. Bên cạnh đó, Eximbank cũng đã phân tán rủi ro thông qua việc xác định tỷ trọng đầu tư theo ngành. Trong suốt những năm chấn chỉnh củng cố, để đảm bảo vừa hiệu quả, vừa an toàn, EximBank đã tăng cường mở rộng hoạt động tín dụng theo hướng bán lẻ; đồng thời bổ sung và đào tạo nhân sự tín dụng cho các chi nhánh. Tín dụng cá nhân phát triển mạnh và được tách ra thành lập một phòng riêng biệt là phòng Tín Dụng Cá Nhân vào 04/2005. Năm 2005, dư nợ cho vay doanh nghiệp tăng 47,8% so với năm 2004. Nguyên nhân là do kinh tế phát triển, nhu cầu vốn sản xuất kinh doanh tăng; đồng thời đó là kết quả từ sự tăng cường công tác tiếp thị, thu hút thêm khách hàng của EximBank. Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 30 - Hình 2.4: Tình hình dư nợ EximBank năm 2005 phân theo thành phần kinh tế Dư nợ phân theo thành phần kinh tế Khác 14% DN quốc doanh 22% Cá nhân, cộng đồng 23% DN ngoài quốc doanh 41% Nguồn: báo cáo thường niên EximBank Hình 2.5: Tình hình dư nợ EximBank năm 2005 phân theo thời hạn vay Dư nợ phân theo thời hạn Trung - dài han 24% Ngắn hạn 76% Nguồn: báo cáo thường niên EximBank Hình 2.6: Tình hình dư nợ EximBank năm 2005 phân theo loại tiền Dư nợ phân theo loại tiền VND 56%Ngoại tệ 36% Vàng 8% Nguồn: báo cáo thường niên EximBank Về cơ cấu dư nợ phân theo thành phần kinh tế, các doanh nghiệp ngoài quốc doanh chiếm tỷ trọng lớn, gần 41% tổng dư nợ, kế đó là cá nhân và các công ty quốc Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 31 - doanh. Nếu phân theo thời hạn vay thì vay ngắn hạn vẫn chiếm tỷ trọng lớn, khoảng 76% tổng dư nợ.Về loại tiền thì vay bằng tiền đồng chiếm hơn 56%, theo sau là vay ngoại tệ với 36% và cuối cùng là vay vàng với tỷ trọng 8% (do năm 2005 là năm giá vàng biến động khá lớn). Theo số liệu mới nhất của phòng Nghiên cứu Phát triển thì đến tháng 09/2006 dư nợ tín dụng EximBank đạt gần 8.200 tỷ đồng, tăng 24,3 % so với đầu năm. Đây là tốc độ tăng trưởng tín dụng tương đối khá trong điều kiện EximBank luôn chú trọng đảm bảo an toàn và kiểm soát rủi ro tín dụng. + Hoạt động đầu tư tài chính, kinh doanh tiền tệ và kinh doanh vàng: Hoạt động kinh doanh tài chính và kinh doanh tiền tệ - vàng được xác định là các mảng nghiệp vụ lớn và quan trọng tại EximBank, là trợ lực thúc đẩy các nghiệp vụ khác như xuất khẩu, nhập khẩu, kiều hối, tín dụng,… đã tăng trưởng với tốc độ khá nhanh, liên tục và bền vững. Tận dụng thế mạnh vốn có về hoạt động tài chính, EximBank đã mở rộng danh mục đầu tư và đa dạng hoá tài sản có sinh lời thông qua các hoạt động đầu tư các công cụ tài chính và thị trường liên ngân hàng. Trong năm 2005 là năm hoạt động đầu tư tài chính mang lại hiệu quá khá cao với thu nhập ròng đạt trên 42 tỷ đồng, tăng 56% so với năm 2004. Về mặt kinh doanh ngoại tệ, ngoài việc thực hiện các nghiệp vụ truyền thống trên thị trường Việt Nam như giao bán ngay (Spot), mua bán kỳ hạn (Forward) và hoán đổi (Swap), xem xét nhu cầu thị trường EximBank đã xây dựng và thực hiện quyền lựa chọn tiền tệ (Option) ngoại tệ với ngoại tệ và ngoại tệ với đồng Việt Nam, quyền lựa chọn vàng. Đây là nghiệp vụ rất mới mẻ và Eximbank là ngân hàng được chọn thí điểm triển khai đầu tiên tại Việt Nam. Với nghiệp vụ này khách hàng có thêm công cụ bảo hiểm rủi ro tỷ giá trong môi trường hối đoái nhiều biến động. Năm 2005 với nhiều diễn biến bất lợi do các yếu tố thị trường bên ngoài, tuy nhiên do sử dụng biện pháp về tỷ giá và quản trị rủi ro tốt nên hoạt động này vẫn mang lại hiệu quả với thu nhập mang lại hơn 35 tỷ đồng, tăng 58% so với năm 2004. Tổng doanh số mua bán ngoại tệ năm 2005 đạt 6.360 triệu USD và thu nhập đạt trên 35 tỷ đồng, tăng 58% so với năm 2004; góp phần nâng tỷ trọng thu nhập từ kinh doanh ngoại tệ lên 10% trong tổng thu nhập của EximBank. Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 32 - Hình 2.7: Doanh số mua bán ngoại tệ năm 2005 Doanh số mua bán ngoại tệ năm 2005 3 4.16 3.9 4.7 6.4 0 1 2 3 4 5 6 7 2001 2002 2003 2004 2005 Tỷ U SD Về hoạt động kinh doanh vàng, mặc dù giá vàng luôn có những biến động bất thường nhưng hoạt động kinh doanh vàng năm 2005 vẫn có kết quả khả quan với lãi gộp đạt 13,5 tỷ đồng, gấp 6,3 lần so với năm 2004. + Hoạt động thanh toán quốc tế: Với thương hiệu ngân hàng Xuất Nhập Khẩu, EximBank rất chú trọng đến hoạt động thanh toán quốc tế. Và đây là hoạt động khá mạnh và mang lại hiệu quả cao cho EximBank trong những năm gần đây. Tổng doanh số thanh toán quốc tế đạt 1.692 triệu USD, tăng 151 triệu USD (tức khoảng 10%) so với năm 2004. Trong đó, hoạt động thanh toán xuất khẩu đạt 302,8 triệu USD, tăng 7% so với năm 2004; hoạt động thanh toán nhập khẩu đạt 857,33 triệu USD, tăng 4% so với năm 2004; hoạt động phi mậu dịch đạt 532,4 triệu USD, tăng 23% so với năm 2004. Bảng 2.4: Tình hình hoạt động thanh toán quốc tế EximBank giai đoạn 2002- 2005 Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 33 - Đơn vị tính: 1000 USD 2002 2003 2004 2005 Trị giá Trị giá (%) Trị giá (%) Trị giá (%) Thanh toán quốc tế 824.300 921.790 11,83 1.541.445 67,22 1.692.164 9,78 - Xuất khẩu 225.000 220.950 -1,80 283.296 28,22 302.812 6,89 - Nhập khẩu 599.300 700.840 16,94 823.662 17,52 857.227 4,08 - Thanh toán phi mậu dịch 434.487 532.125 22,47 Nguồn: Báo cáo thường niên ngân hàng EximBank Hình 2.8: Tình hình thanh toán quốc tế giai đoạn 2002-2005 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2002 2003 2004 2005 tr iệ u U SD Tổng doanh số Doanh số phi mậu dịch Nguồn: Báo cáo thường niên ngân hàng EximBank + Hoạt động kinh doanh thẻ: Doanh số thanh toán và phát hành thẻ quốc tế năm 2005 đạt 25,3 triệu USD, tăng 28% so với năm 2004. Số lượng thẻ quốc tế phát hành lên 15.131 thẻ; số lượng thẻ ATM phát hành mới đạt 29.054 thẻ (tăng 92%) và nâng tổng số thẻ EximBank Card năm 2005 lên 44.000 thẻ. Hoạt động kinh doanh thẻ bắt đầu sinh lợi, thu nhập của dịch vụ thanh toán thẻ đạt 2,6 tỷ đồng. Tuy nhiên, tốc độ phát triển các sản phẩm dịch vụ thẻ còn thấp so với tiềm năng và tình hình phát triển sản phẩm thẻ của các NHTM khác. + Hoạt động kiều hối: Với lợi thế ngân hàng đại lý rộng khắp tại 70 quốc gia trên thế giới đã tạo tiền đề cho việc phát triển kiều hối, thuận tiện cho việc chuyển tiền từ các nước về Việt Nam. Tuy nhiên do cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa các NHTM về hoạt động này nên mức tăng trưởng hoạt động này ở EximBank năm 2005 chậm hơn so với các năm Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 34 - trước. Dù vậy, doanh số kiều hối năm 2005 vẫn đạt 383 triệu USD, tăng 28,47% so với năm 2004. Bảng 2.5: Doanh số kiều hối EximBank giai đoạn 2002-2005 2002 2003 2004 2005 Doanh số chi trả kiều hối (ngàn USD) 52.000 222.149 298.036 382.899 tốc độ tăng (%) - 327,21 34,16 28,47 Nguồn: Báo cáo thường niên ngân hàng EximBank + Hoạt động quản trị rủi ro: Bên cạnh việc tăng cường công tác kiểm tra nội bộ, hoạt động quản trị rủi ro đã được đặc biệt chú trọng với việc ban hành cẩm nang sổ tay tín dụng, thành lập uỷ ban ALCO, và phòng Quản lý tín dụng nhằm tập trung vào định chuẩn, định dạng các hệ số rủi ro theo chuẩn quốc tế và các vấn đề khác liên quan đến quản trị rủi ro đối với hoạt động kinh doanh EximBank. Ngoài ra, với lợi thế là ngân hàng được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chọn thực hiện đề án “Hỗ trợ cải cách ngành ngân hàng” (dự án GTZ) do chính phủ Đức tài trợ, Eximbank từng bước nâng cao năng lực quản trị rủi ro theo chuẩn mực quốc tế đối với các mặt như hoạt động kiểm tra nội bộ, tín dụng, kinh doanh ngoại tệ,… 2.2 Phân tích các yếu tố môi trường bên ngoài ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của EximBank 2.2.1 Các yếu tố tác động từ môi trường vĩ mô 2.2.1.1 Yếu tố kinh tế - xã hội Đối với nền kinh tế thế giới, năm 2005 là năm có nhiều biến động với giá dầu thô vượt ngưỡng 70 USD/thùng, cao nhất trong vòng 21 năm qua, giá vàng vượt mức 540 USD/ ounce, lạm phát tăng cao và cúm gia cầm bùng phát nhiều quốc gia trên thế giới,.. Tuy nhiên, nền kinh tế thế giới vẫn tăng trưởng khá ổn định, đạt mức 3,7% năm 2005. Trong năm 2006, sự tăng trưởng sẽ tiếp tục ổn định ở nền kinh tế toàn cầu và các nền kinh tế lớn. Theo dự báo của ngân hàng thế giới thì tốc độ tăng trưởng của các nước đang phát triển có thể đạt 5,9% vào năm 2006, với Đông Nam Á và khu vực Châu Á – Thái Bình Dương có thể đạt 7,8 %. Đối với nền kinh tế trong nước, từ năm 2000 đến nay, cùng với sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế thị trường, kinh tế Việt Nam đã có những bước phát triển đáng kể, liên tục tăng trưởng khá nhanh (ở mức trên 7 %/năm, năm 2005 đạt mức 8,4 %). Kinh Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 35 - tế vĩ mô được duy trì ổn định (chỉ số CPI tăng bình quân 3,34 %/năm, thâm hụt ngân sách Nhà nước được kiểm soát dưới 5 % GDP)1 , đời sống vật chất và tinh thần của người dân không ngừng được cải thiện. Bên cạnh đó tình hình kinh tế – xã hội xuất hiện một số khó khăn, thách thức như giá dầu thô và lãi suất USD tăng; giá cả trong nước tăng ở mức cao (6,8%); nhập siêu tăng, năng lực cạnh tranh và hiệu quả của các doanh nghiệp nhìn chung còn thấp; thị trường bất động sản trầm lắng; thiên tai, lũ lụt, hạn hán trên diện rộng ở nhiều vùng trong cả nước. Nhưng xét về tổng thể môi trường kinh tế của Việt Nam trong những năm qua và dự kiến đến 2010 thì sự tăng trưởng liên tục của nền kinh tế và chính sách tái cơ cấu hệ thống ngân hàng là điều kiện hết sức thuận lợi cho sự phát triển của ngành ngân hàng Phân tích chi tiết một số chỉ tiêu của nền kinh tế thì từ năm 2001 đến nay GDP của Việt Nam tăng trưởng liên tục với tốc độ cao. Nếu như trong giai đoạn đầu đổi mới (1986-1990), GDP chỉ tăng trưởng bình quân 3,9%/năm, thì trong 5 năm tiếp theo (1991-1995) đã nâng lên đạt mức tăng bình quân 8,2%. Trong giai đoạn 1996- 2000 tốc độ tăng GDP của Việt Nam là 7,5%, thấp hơn nữa đầu thập niên 1990 do ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tài chính châu Á. Từ năm 2001 đến nay, tốc độ tăng GDP của Việt Nam đã phục hồi, hàng năm đều tăng ở mức năm sau cao hơn năm trước (năm 2001 tăng 6,9%, năm 2002 tăng 7%, năm 2003 tăng 7,3%, năm 2004 tăng 7,7%, năm 2005 tăng 8,4%, và 6 tháng đầu năm 2006 tăng 7,5%. Từ đó, trình độ dân trí và mức sống của người dân được nâng cao. 1 Số liệu: theo báo cáo tổng kết của Ngân hàng nhà nước Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 36 - Bảng 2.6: Các chỉ tiêu phát triển kinh tế Việt Nam 2001 2002 2003 2004 2005 Gdp (%) 6,84 7,04 7,34 7,69 8,4 Cpi (%) 0,8 4,0 3,0 9,5 8,4 GDP/ đầu người (USD) 415 439 481 514 638 M2 (%) 25,5 17,7 24,94 30,39 20,04 Tăng trưởng huy động vốn (%) 25,1 19,4 25,8 33,2 23,1 Tăng trưởng tín dụng(%) 21,4 22,2 8,41 41,65 19,0 Nguồn: www.mekongcapital.com Bảng 2.7: Dự báo một số chỉ tiêu cơ bản phát triển kinh tế Việt Nam giai đoạn 2006 -2010 Chỉ tiêu 2006 2007 2008 2009 2010 GDP danh nghĩa (Tỷ USD) 54 60 66 79 92 Dân số (triệu người) 81 81 81 81 81 GDP đầu người (USD) 624 729 815 991 1.135 Tăng trưởng GDP thực (%) 8 9 10 11 10 (Nguồn: World Bank, IMF) Tuy nhiên, nếu so sánh với các nền kinh tế khác thì qui mô nền kinh tế nước ta là khá nhỏ. Theo IMF, năm 2005 GDP của Việt Nam chỉ đạt trên 50 tỷ USD và bình quân đầu người chỉ khoảng 638 USD, còn rất thấp so với các nước phát triển hơn trong khu vực, chưa vượt ra khỏi nhóm nước có thu nhập thấp. Với mức thu nhập dân cư thấp đã ảnh hưởng nhiều đến nhu cầu tiêu dùng chung của dân chúng, và cầu dịch vụ ngân hàng, cũng như triển vọng phát triển thị trường dịch vụ ngân hàng bán lẻ trong tương lai. Tuy nhiên, nhìn khía cạnh tích cực của vấn đề này cùng với qui mô dân số Việt Nam là 82 triệu người với đa phần trong độ tuổi lao động thì tiềm năng của thị trường dịch vụ tài chính – ngân hàng vẫn còn rất lớn, đặc biệt khi mà mức sống, thu nhập người dân ngày càng được cải thiện. Một yếu tố khác cần quan tâm là năng lực tài chính của các tổ chức kinh tế và cá nhân nhìn chung vẫn còn nhiều yếu kém, trình độ dân trí của Việt Nam tuy được nâng cao nhưng so với yêu cầu của hội nhập thì vẫn còn hạn chế, sự nhận thức về hệ thống ngân hàng của nhiều người dân còn mơ hồ, cùng với thói quen sử dụng tiền mặt đã dẫn đến nhu cầu của nền kinh tế về dịch vụ ngân hàng còn hạn chế và môi trường hoạt động ngân hàng rủi ro. Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 37 - 2.2.1.2. Môi trường chính trị- pháp luật: Về môi trường chính trị, với việc được hiệp hội các nước châu Á – Thái Bình Dương bình chọn Việt Nam là quốc gia có tình hình chính trị ổn định nhất khu vực là điều kiện thuận lợi để các ngân hàng an tâm mở rộng thị phần, đa dạng hoá các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng. Lĩnh vực kinh doanh ngân hàng là lĩnh vực kinh doanh hết sức phức tạp và nhạy cảm, vì vậy đây là lĩnh vực được Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước quan tâm hỗ trợ, đặc biệt là sự hỗ trợ đối với các ngân hàng trong nước. Về môi trường pháp luật, chính sách tiền tệ được điều hành thận trọng, linh hoạt, nhằm kiểm soát lạm phát góp phần tăng trưởng kinh tế cao và bền vững; tăng trưởng tín dụng phù hợp với mục tiêu đề ra, đi đôi với nâng cao chất lượng tín dụng, cụ thể : - Về việc điều hành lãi suất : một lần tăng lãi suất cơ bản của đồng Việt Nam từ 7,5%/năm lên 7,8%/năm vào tháng 02/2005; hai lần tăng lãi suất tái cấp vốn, lãi suất tái chiết khấu: lãi suất tái cấp vốn tăng từ 5% - 5,5% - 6%/năm, lãi suất tái chiết khấu tăng từ 3% - 3,5% - 4%/năm vào tháng 01 và tháng 4/2005; hai lần tăng lãi suất tiền gửi tối đa bằng USD của pháp nhân tại tổ chức tín dụng: loại không kỳ hạn tăng từ 0,2% - 0,3% - 0,5%; có kỳ hạn đến 6 tháng tăng từ 0,5%-0,7%-1,2%/năm; có kỳ hạn trên 6 tháng tăng từ 0,7%-1% -1,5% vào tháng 4 và tháng 9/2005. - Đối với nghiệp vụ thị trường mở: giao dịch 3 phiên/tuần, chủ yếu là chào mua, là công cụ chủ yếu hỗ trợ vốn khả dụng cho các NHTM, có 116 phiên giao dịch, thời hạn từ 15 - 45 ngày, lãi suất dao động quanh mức 6%/năm. - Nghiệp vụ chiết khấu và tái cấp vốn: Để hỗ trợ vốn cho các NHTM bên cạnh nghiệp vụ thị trường mở, NHNN đã thực hiện nghiệp vụ tái cấp vốn cho các NHTM Nhà nước, NHTM cổ phần và các ngân hàng liên doanh theo hạn mức chiết khấu. Nhiều NHTM đã sử dụng hết hạn mức chiết khấu được thông báo để đáp ứng nhu cầu vốn khả dụng. - Dự trữ bắt buộc: Từ đầu năm 2005 đến nay, tỷ lệ dự trữ bắt buộc không thay đổi so với cuối năm 2004 nhằm tránh tác động làm tăng lãi suất thị trường, tạo điều kiện cho các tổ chức tín dụng mở rộng tín dụng có hiệu quả. - Tỷ giá hối đoái: được điều chỉnh giảm giá nhẹ VND so với USD nhằm khuyến khích xuất khẩu, góp phần kiểm soát nhập khẩu. Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 38 - Bên cạnh việc điều hành chính sách tiền tệ thận trọng, linh hoạt, Ngân hàng Nhà nước tiếp tục thực hiện các giải pháp đổi mới cơ chế, chính sách tín dụng và cơ cấu lại NHTM, như: Ban hành Quy chế phát hành giấy tờ có giá của Tổ chức tín dụng; sửa đổi cơ chế cho vay, bảo đảm tiền vay của Tổ chức tín dụng đối với khách hàng, phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro tín dụng, quy định về hạch toán kế toán theo hướng giao quyền chủ động cho các Tổ chức tín dụng và đánh giá chất lượng tín dụng, quy định về các tỷ lệ bảo đảm an toàn trong hoạt động của Tổ chức tín dụng, chỉ đạo các Tổ chức tín dụng thực hiện các giải pháp nâng cao chất lượng tín dụng, kiểm soát rủi ro và bảo đảm an toàn hệ thống. Đồng thời, Ngân hàng Nhà nước cũng yêu cầu các NHTM tăng vốn tự có, nâng cao tỷ lệ an toàn tối thiểu; quyết định cổ phần hoá Ngân hàng Ngoại thương và xây dựng Đề án cổ phần hoá Ngân hàng Phát triển nhà đồng bằng sông Cửu Long; chỉ đạo các Tổ chức tín dụng đẩy nhanh thực hiện các cấu phần về hiện đại hoá công nghệ, quản trị kinh doanh và rủi ro, nâng cao chất lượng nhân sự và phát triển mạng lưới… Bên cạnh những mặt tích cực đó, chính sách tiền tệ của ngân hàng nhà nước vẫn còn hạn chế, chỉ dừng ở mức đối phó, phản ứng trước thị trường , chứ chưa thể hướng dẫn hoạt động của thị trường cho các NHTM. Ngoài ra, cơ chế quản lý ngoại hối và tỷ giá vẫn còn thắt chặt, hạn chế tính tự do di chuyển của luồng vốn tiền tệ vào nền kinh tế. Điều này cũng ảnh hưởng đáng kể đến một số dịch vụ tài chính của ngân hàng như: tài trợ du học, thanh toán quốc tế, đầu tư tài chính tiền tệ. Thêm vào đó, một số qui định ban hành còn thiếu đồng bộ, đặc biệt là các qui định về bảo đảm tiền vay, phát mãi tài sản, đăng ký giao dịch công chứng,… làm cho việc xử lý nợ gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, nhìn chung môi trường chính trị - pháp luật Việt Nam vẫn được các nhà đầu tư đánh giá là khá tốt và có tác động tích cực đến thị trường tài chính ngân hàng. 2.2.1.3 Yếu tố quốc tế Hội nhập kinh tế quốc tế đã và đang là vấn đề được các quốc gia hết sức quan tâm và chú trọng. Xu thế toàn cầu hoá đã tác động đến sự phát triển kinh tế của tất cả các quốc gia. Việt Nam cũng bị tác động bởi xu thế toàn cầu hoá, và đang tìm cho Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 39 - mình con đường đi thích hợp để tránh bị tụt hậu trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế. Tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam đã có những bước phát triển rất khả quan. Ngày 07/11/2006 Việt Nam chính thức là thành viên thứ 150 của tổ chức Thương mại quốc tế WTO, mở ra một bước ngoặt mới trong nền kinh tế Việt Nam: hội nhập một cách toàn diện với thế giới. Thêm vào đó việc Việt Nam tổ chức thành công hội nghị APEC 2006 sẽ tạo động lực lớn trong việc thu hút đầu tư nước ngoài. Trong tiến trình hội nhập kinh tế khu vực và kinh tế thế giới, Việt Nam đã và đang thực hiện các cam kết trong khuôn khổ các Hiệp định khung về hợp tác thương mại dịch vụ (AFTA) của Hiệp hội ASEAN, Hiệp định thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ (US-VBTA), các cam kết trong đàm phán song phương và đa phương, các cam kết để gia nhập Tổ chức thương mại lớn nhất thế giới (WTO). Với việc thực hiện các cam kết, từng bước nới lỏng quyền tiếp cận thị trường dịch vụ ngân hàng, các NHTM VN đang phải đối mặt với sự cạnh tranh để ổn định, phát triển và hội nhập. Theo các tài liệu của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho thấy Chính phủ Việt Nam đã đưa ra các cam kết trong lộ trình từ năm 2006 đến năm 2010 trong khuôn khổ các Hiệp định khung về hợp tác thương mại dịch vụ (AFTA) của hiệp hội ASEAN, Hiệp định thương mại Việt Nam – Hoa kỳ (US-VNBTA), một số cam kết trong đàm phán đa phương và song phương, cam kết gia nhập WTO trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng như sau: 9 Xây dựng môi trường pháp lý về Ngân hàng phù hợp thông lệ Quốc tế. 9 Không hạn chế số lượng nhà cung cấp dịch vụ Ngân hàng. 9 Không hạn chế về tổng giá trị các giao dịch về dịch vụ Ngân hàng. 9 Không hạn chế về số lượng các hoạt động tác nghiệp hay tổng số lượng các dịch vụ ngân hàng. 9 Không hạn chế tổng số người được tuyển dụng của các tổ chức tài chính nước ngoài. 9 Không có các biện pháp hạn chế hay yêu cầu phải mang một hình thức pháp nhân nào cụ thể. Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 40 - 9 Không hạn chế việc tham gia góp vốn của bên nước ngoài dưới hình thức tỉ lệ phần trăm tối đa số cổ phiếu nước ngoài được nắm giữ theo nguyên tắc thoả thuận. Hệ thống ngân hàng Việt Nam bắt đầu mở rộng hoạt động trên thị trường tài chính quốc tế. Và nét đặc trưng của giai đoạn 2006 – 2010 là tiếp tục thực thi các cam kết trong hiệp định thương mại Việt Mỹ, bắt đầu thực hiện các hiệp định chung về thương mại dịch vụ (AFTS) của ASEAN; đồng thời bắt đầu thực hiện hàng loạt các hiệp định của WTO. Đến năm 2010 là thời điểm mở cửa hoàn toàn các dịch vụ tài chính - ngân hàng. Tác động tất yếu của hội nhập là sự cạnh tranh sẽ ngày càng gay gắt hơn trong hầu hết các ngành kinh tế. Đối với lĩnh vực ngân hàng, sự cạnh tranh sẽ tập trung ở các khía cạnh sau: - Hoạt động tín dụng (kể cả bán lẻ và bán sỉ): cạnh tranh về cho vay sẽ trở nên gay gắt hơn, đặc biệt khi các ngân hàng nước ngoài hiểu rõ về thị trường Việt Nam và môi trường pháp lý cho các hoạt động tín dụng ngày càng hoàn thiện dần. Trong đó, việc cho phép các ngân hàng nước ngoài tham gia hoạt động tái cấp vốn, tái chiết khấu, swap, forward từ NHTW sẽ giúp họ bù đắp phần vốn huy động bi hạn chế do lộ trình. - Dịch vụ thanh toán: các ngân hàng nước ngoài có ưu thế vượt trội hơn về loại hình và chất lượng phục vụ do có kinh nghiệm, và công nghệ hiện đại. Sau khi có uy tín ở thị trường Việt Nam, các ngân hàng này sẽ thu hút một lượng lớn khách hàng trong nước. - Hoạt động tư vấn phát triển doanh nghiệp là thế mạnh của ngân hàng nước ngoài với các dịch vụ tư vấn chuyên nghiệp, trong khi các ngân hàng trong nước còn mới mẻ về các nghiệp vụ này. - Huy động vốn: Với việc cho phép nhận tiền gửi từ các tổ chức và huy động tiền nhàn rỗi của dân chúng trong nước, các ngân hàng nước ngoài sẽ cạnh tranh gay gắt trong việc mở rộng các hoạt động huy động vốn. - Các dịch vụ mới: sự vượt trội về kinh nghiệm, các ngân hàng nước ngoài sẽ cạnh tranh mạnh trong việc cung cấp các dịch vụ mới như dịch vụ thu phí thanh toán, chuyển tiền, tư vấn, môi giới, lưu ký và quản lý danh mục đầu tư cho khách hàng. Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 41 - Ngoài sự tác động trực tiếp từ cạnh tranh gay gắt với các ngân hàng nước ngoài còn có sự tác động gián tiếp thông qua các công ty vốn là đối tượng khách hàng của ngân hàng. Áp lực từ sự tự do hóa sẽ buộc các công ty cải tiến sản xuất, cắt giảm chi phí,… nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh. Các số liệu thống kê cũng cho thấy, thời điểm gia nhập WTO ở các nước chính là thời điểm có tỷ lệ nhân công bị sa thải và số vụ sáp nhập hoặc mua đứt lớn nhất. Và khi các công ty có nguy cơ bị thua lỗ, phá sản thì rủi ro của ngân hàng cũng gia tăng bởi vì công ty chính là khách hàng vay nợ của ngân hàng. Tuy nhiên, hội nhập kinh tế thế giới đối với ngành ngân hàng vẫn mang lại “lợi” nhiều hơn “mất”. Trước hết, hội nhập giúp nâng cao năng lực quản lý, và cải thiện môi trường pháp lý trong lĩnh vực ngân hàng. Hội nhập kinh tế quốc tế còn mở ra cơ hội trao đổi, hợp tác quốc tế giữa các NHTM VN trong hoạt động kinh doanh tiền tệ, đề ra biện pháp tăng cường giám sát và phòng ngừa rủi ro, từ đó nâng cao uy tín và vị thế của các ngân hàng trong các giao dịch tài chính quốc tế, đồng thời giúp các ngân hàng có điều kiện tranh thủ vốn, công nghệ, kinh nghiệm quản lý và đào tạo đội ngũ cán bộ, phát huy mọi lợi thế so sánh của từng ngân hàng để tăng cường khả năng cạnh tranh tranh trên thị trường quốc tế. Nhờ hội nhập quốc tế, các NHTM trong nước có cơ hội tiếp cận thị trường tài chính quốc tế giúp cho việc huy động vốn dễ dàng và sử dụng vốn hiệu quả hơn, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ. Với sự tham gia của các ngân hàng nước ngoài tăng về số lượng và quy mô hoạt động sẽ thúc đẩy các ngân hàng trong nước không ngừng cải tiến chất lượng dịch vụ, nâng cao năng lực quản trị ngân hàng, quản trị tài sản nợ, tài sản có, quản lý rủi ro, nâng cao chất lượng sử dụng vốn nhằm có thể cạnh tranh với các ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam. Hội nhập kinh tế thế giới sẽ giúp gia tăng việc mở cửa thị trường xuất khẩu hàng hoá và dịch vụ giữa các nước. Đây là một cơ hội tốt để các NHTM VN nói chung và Eximbank nói riêng đẩy mạnh hoạt động thanh toán quốc tế dành cho các công ty xuất nhập khẩu. 2.2.1.4 Yếu tố công nghệ Sự phát triển của công nghệ, nhất là công nghệ thông tin sẽ giúp các NHTM có thể ứng dụng các công nghệ hiện đại và phát triển các danh mục dịch vụ cho phép Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 42 - gia tăng thông tin và mở rộng kênh giao tiếp cho khách hàng. Nhờ đó, các sản phẩm, dịch vụ của các NHTM đang ngày càng đa dạng và chất lượng cao hơn. Một số dịch vụ ngân hàng hiện đại đã được các ngân hàng đẩy mạnh triển khai trong thời gian qua và được xã hội chấp nhận như: ngân hàng tại nhà (Home Banking), SMS Banking, Phone Banking cung cấp truy vấn thông tin và thực hiện lệnh thanh toán qua nhiều kênh khác nhau, thuận tiện cho khách hàng. Cụ thể hơn với dịch vụ HomeBaking, các công ty có thể thực hiện việc chi trả lương cho hàng trăm, hàng ngàn nhân viên thông qua ngân hàng. Từ đó, góp phần làm cho dịch vụ ngân hàng trở nên gần rủi với người dân và làm gia tăng số lượng tài khoản cá nhân. Hỗ trợ tiện lợi hơn cho khách hàng cá nhân là công nghệ Thẻ với thẻ Visa, MasterCard và VisaDebit (tiến tới trong tương lai gần là thẻ công nghệ chip), đã giúp khách hàng thực hiện các giao dịch rút tiền, chuyển khoản... tại bất kỳ điểm đặt máy ATM nào, hoặc thực hiện việc thanh toán, mua hàng trên Internet, đi du học,…. Về công nghệ trong hệ thống ngân hàng không thể không nói đến hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng (CITAD) của ngân hàng nhà nước. Hệ thống này đã đi vào hoạt động từ tháng 05/2003 và đạt khối lượng giao dịch thanh toán trung bình 11.000- 13.000 món/ngày với 8.000 tỷ đồng/ngày. Thời gian xử lý một giao dịch chưa tới 10 giây. Nhờ đó, doanh số thanh toán trong nước tăng rất nhanh, bình quân tăng gần 50 %/năm, đạt hơn 8,7 triệu tỷ đồng năm 2004, gấp hơn 12 lần GDP. Bên cạnh đó, sự phát triển công nghệ đã làm thay đổi cách thức liên hệ giữa NHTM với người tiêu dùng và các công ty, thông qua đó giúp các NHTM có thể phát triển thị trường ra nước ngoài một cách thuận tiện. Tuy nhiên, việc đầu tư công nghệ của mỗi ngân hàng vẫn mang tính độc lập, chưa có sự kết nối, chia sẻ nguồn lực và thông tin với nhau làm giảm hiệu quả của hệ thống thông tin liên ngân hàng. Đối với ngân hàng hiện nay, rất khó có thể biết tình trạng tín dụng khách hàng mình ở tại một ngân hàng khác. Từ đó, dẫn đến việc cấp hạn mức cho khách hàng ở nhiều ngân hàng khác nhau và làm tăng mức độ rủi ro cho các ngân hàng. Ngoài ra, vấn đề kết nối thông tin trong hệ thống thẻ giữa các ngân hàng đã được đặt ra từ lâu, dù có sự chủ trì của ngân hàng nhà nước nhưng vẫn chưa có sự thống nhất giữa các NHTM. Tình trạng thẻ ngân hàng này chưa sử dụng ở máy ATM ngân hàng khác đã hạn chế hiệu quả đầu tư của các ngân hàng và giảm lợi ích của khách hàng trong việc sử dụng thẻ. Một yếu tố khác đó là hạ tầng CNTT và viễn Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 43 - thông vẫn còn nhiều bất cập. Mạng truyền số liệu quốc gia chất lượng chưa ổn định, tốc độ chậm, chi phí cao đã ảnh hưởng rất nhiều đến mạng CNTT và chất lượng dịch vụ của ngân hàng. 2.2.2 Các yếu tố tác động từ môi trường vi mô: 2.2.2.1 Người cung ứng và Khách hàng Đối với NHTM thì người cung ứng chính là người gửi tiền, những người cung cấp một nguồn vốn chiếm tỷ trọng rất lớn trong tài sản của bất kỳ NHTM nào. Người cung ứng có thể là cá nhân, hộ gia đình, công ty, các tổ chức xã hội, tổ chức tài chính, các ngân hàng trong và ngoài nước. Mục tiêu chủ yếu của đối tượng này là kiếm lời hoặc an toàn nguồn vốn. Về quyền của người cung ứng thì theo pháp luật người cung ứng có quyền lựa chọn bất kỳ ngân hàng, hay các định chế tài chính nào để thực hiện giao dịch nhằm đáp ứng tốt nhất những mục tiêu kỳ vọng của họ. Do đó, đối với các NH TMCP nói chung và EximBank nói riêng thì đối tượng này cần được tìm hiểu và nghiên cứu thật cặn kẽ những đặc điểm, niềm tin và kỳ vọng của họ nhằm thoả mãn tốt nhất nhu cầu của họ. Khách hàng, hay nói cách khác là những người sử dụng dịch vụ của ngân hàng. Mong muốn của đối tượng này là được cung cấp sản phẩm, dịch vụ tài chính một cách thuận tiện nhất với chi phí thấp nhất. Đối với một số khách hàng quan trọng mang lại nguồn lợi lớn cho ngân hàng thì họ thường có quyền thương lượng rất lớn và đây cũng là đối tượng khá quan trọng mà các ngân hàng luôn chú ý chăm sóc. EximBank phân loại khách hàng và người cung ứng thành 2 nhóm chính là nhóm khách hàng cá nhân1 và nhóm khách hàng doanh nghiệp. Với doanh nghiệp, nếu là người cung ứng thì ngân hàng có thể huy động với lãi suất khá thấp thông qua tài khoản thanh toán; nếu là khách hàng thì nguồn thu từ dịch vụ thanh toán, vốn vay tín dụng là khá lớn và đây là đối tượng đem lại lợi nhuận rất đáng kể cho ngân hàng. Tuy nhiên, song song đó thì rủi ro tín dụng đối với đối tượng khách hàng doanh nghiệp, đặc biệt là các công ty quốc doanh, cũng lớn tương ứng. Khủng hoảng kinh tế năm 1997 xảy ra EximBank rơi vào tình trạng khủng hoảng với nợ quá hạn của các công ty quốc doanh chiếm đa số. Từ đó, cũng như các ngân hàng khác, về dịch vụ tín 1 Trong thực tế, “khách hàng cá nhân” thường được gọi để chỉ khách hàng hay người cung ứng là cá nhân. Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 44 - dụng EximBank chuyển hướng sang phục vụ đối tượng khách hàng cá nhân, đối tượng có mức độ rủi ro thấp hơn nhiều so với các công ty quốc doanh. Năm 2002, Eximbank có số lượng khách hàng cá nhân khoảng 35.000 thì đến cuối tháng 12 năm 2005, số lượng khách hàng loại này đã tăng lên hơn 91.000, tương đương 260% so với năm 2002 và chiếm khoảng tỷ trọng 89% khách hàng trong toàn hệ thống. Năm 2005, với mục tiêu phải chia cổ tức cho cổ đông sau hơn nhiều năm bị kiểm soát đặc biệt, Eximbank đẩy mạnh cho vay tiêu dùng cho nhóm khách hàng cá nhân nhằm gia tăng lợi nhuận và hạn chế nguy cơ phát sinh nợ quá hạn mới. Lợi nhuận gia tăng cùng với số lượng khách hàng cá nhân trong năm 2005 tăng vọt hơn 30.000 khách hàng (tăng hơn 50,68% so với năm 2004). Song song đó, với thế mạnh về các dịch vụ thanh toán quốc tế Eximbank cũng chú trọng đến đối tượng là nhóm khách hàng công ty. Mặc dù tỷ trọng đối tượng này giảm từ 17% còn 11% nhưng xét về lượng, số lượng khách hàng vẫn tăng đều hàng năm với tốc độ trung bình khoảng 15%, và đạt 11.031 khách hàng vào năm 2005, tương đương 151% so với năm 2002. Bảng 2.8: Số lượng và tỷ lệ khách hàng công ty và cá nhân (2002 -2005) Năm 2002 2003 2004 2005 Khách hàng cá nhân 35.109 45.117 60.508 91.176 Khách hàng công ty 7.280 8.390 9.581 11.031 Tỷ lệ KH cá nhân (%) 82,83 84,32 86,33 89,21 Tỷ lệ KH công ty (%) 17,17 15,68 13,67 10,79 Nguồn số liệu: Báo cáo thường niên EximBank Bảng 2.9: Tốc độ tăng khách hàng cá nhân và công ty từ năm 2002 đến 2005 Tốc độ tăng (%) 2003/2002 2004/2003 2005/2004 Khách hàng cá nhân 28,51 34,11 50,68 Khách hàng công ty 15,25 14,20 15,13 Nguồn số liệu: Báo cáo thường niên EximBank Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 45 - Hình 2.9: Tỷ trọng khách hàng cá nhân và công ty trong 2 năm 2002 và 2005 Năm 2002 83% 17% Khách hàng cá nhân Khách hàng công ty năm 2005 89% 11% So sánh với các NH TMCP khác thì Eximbank có số lượng khách hàng và nhà cung cấp là các doanh nghiệp tương đối nhiều, do đó Eximbank có thể tận dụng được lượng tiền gửi thanh toán của các đối tượng này với lãi suất thấp (lãi suất không kỳ hạn), vừa có khả năng cho vay cao vì các doanh nghiệp này, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, đang trên đà phát triển, cần vốn để sản xuất kinh doanh. 2.2.2.2 Sản phẩm thay thế Đối với ngân hàng, sản phẩm thay thế có tính năng gần giống sản phẩm mà ngân hàng đang cung ứng hoặc sản phẩm sẽ được phát triển trong tương lai. Nếu số lượng sản phẩm thay thế trên thị trường ít thì sản phẩm hiện có của ngân hàng sẽ ít bị cạnh tranh và có cơ hội thắng lợi trên thị trường. Ngược lại, sản phẩm thay thế đa dạng, người sử dụng dịch vụ ngân hàng sẽ có thêm lựa chọn, khi đó ngân hàng sẽ có thêm áp lực cạnh tranh, đối mặt với nguy cơ thu hẹp thị phần. Tại Việt Nam, trong những năm gần đây thị trường bảo hiểm nhân thọ xuất hiện nhiều công ty nước ngoài với sản phẩm tiết kiệm – tích luỹ - bảo hiểm đã phần nào chia sẻ thị phần nguồn tiết kiệm của người dân. Thêm vào đó, các kênh đầu tư thông qua sàn giao dịch bất động sản, thị trường chứng khoán cũng góp phần ảnh hưởng đáng kể đến hoạt động cạnh tranh của ngân hàng. Năm 2006 được các nhà kinh tế đánh giá là năm “thăng hoa” của thị trường chứng khoán Việt Nam, với số lượng tài khoản giao dịch của nhà đầu tư vào khoảng trên 100.000, tổng giá trị vốn hoá thị trường cổ phiếu đạt 221.156 tỷ đồng( tương đương 14 tỷ USD), chiếm 22,7 % Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 46 - GDP 2006 (tăng gần 20 lần so với cuối năm 2005) và tổng giá trị trái phiếu là 70.000 tỷ đồng, bằng 7,7% GDP 2006 ( )1 . Điều đó cho thấy một lượng lớn nguồn vốn của dân chúng thay vì gửi tiết kiệm thì họ đầu tư vào thị trường chứng khoán. Điều này làm gia tăng đáng kể chi phí huy động vốn của các ngân hàng và giảm nhu cầu vay vốn của các doanh nghiệp (do doanh nghiệp tăng vốn thông qua việc phát hành cổ phiếu) nhưng cũng đồng thời mở rộng kênh cho các nhà đầu tư vay thế chấp bằng chứng khoán (nghiệp vụ repo chứng khoán). 2.2.2.3 Đối thủ cạnh tranh trực tiếp Trên thị trường dịch vụ ngân hàng hiện nay, có thể nhận thấy rằng các NHTM quốc doanh và NHTM cổ phần đã chiếm phần lớn thị phần trong nước, trong đó các NHTM quốc doanh đã chiếm hơn 65 % thị phần về dịch vụ tín dụng, và gần 70 % về thị phần huy động vốn. Các NHTM quốc doanh với ưu thế về vốn và được sự bảo trợ của Chính phủ đã chi phối thị trường dịch vụ ngân hàng trong thời gian qua. Với tình hình như hiện nay, theo nhận định chung của các chuyên gia kinh tế thì các NHTM quốc doanh sẽ tiếp tục chi phối thị trường dịch vụ ngân hàng trong 5 năm tới. Với những thế mạnh về vốn và lợi thế cạnh tranh được ưu đãi của các NHTM quốc doanh, thực tế hiện nay cho thấy các NHTM cổ phần nói chung và Eximbank nói riêng chưa phải là đối thủ cạnh tranh xứng tầm của các NHTM quốc doanh. Như vậy, đối thủ cạnh tranh trực tiếp với Eximbank hiện nay là các NHTM cổ phần( )2 , trong đó đặc biệt là các ngân hàng: ACB, Sacombank, Techcombank. Có thể nói với tính chất đa dạng của hoạt động nghiệp vụ và quy mô vốn thì 3 ngân hàng này là các đối thủ cạnh tranh trực tiếp với Eximbank trong thời gian hiện nay và sẽ tiếp tục cạnh tranh với Eximbank trong thời gian tới. Việc tìm hiểu tình hình hoạt động kinh doanh của các đối thủ cạnh tranh trực tiếp là hết sức cần thiết nhằm nhận biết được vị trí của Eximbank trên thị trường 1 Nguồn số liệu: Website Bộ Tài Chính: www.mof.gov.vn 2 Trong hệ thống ngân hàng cổ phần lại được chia ra 2 phân nhóm dựa vào quy mô tổng nguồn vốn và vốn điều lệ - Nhóm các ngân hàng có quy mô lớn gồm: ACB, Sacombank, Eximbank, Techcombank - Nhóm các ngân hàng nhỏ hơn gồm: Đông Á, Việt Á, Nam Á, Sàigòn, Phương Đông, Sài gòn Công thương, Quốc tế (VIB), … Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 47 - Bảng 2.10: Các chỉ tiêu kinh doanh trong năm 2005 của các đối thủ cạnh tranh= EIB ACB SACOM TECH 1. Tổng tài sản (tỷ đồng) 11.377 24.421 14.586 10.776 2. Dư nợ tín dụng (tỷ đồng) 6.598 9.565 8.425 5.278 3. Vốn huy động (tỷ đồng) 8.351 20.218 11.441 6.067 4. Vốn điều lệ (tỷ đồng) 700 948 1.250 830 5. Lãi trước thuế (tỷ đồng) 28* 385 306 286 6. Số nhân viên (người) 1.037 2.128 1.865 685 7. Lợi nhuận bình quân người (tỷ) 0,03 0,18 0,16 0,42 8. Số chi nhánh 15 60 105 50 9. Sự hiện diện tại 64 tỉnh, thành 5 16 31 10 10. ROA (%) 0,25 1,58 2,10 2,65 11. ROE (%) 4 40,60 24,48 34,46 12. Tỷ lệ nợ quá hạn/dư nợ (%) 4,40 0,65 0,88 3,34 13. Tỷ lệ dư nợ/vốn huy động (%) 79 47 74 87 14. Tỷ lệ dư nợ/tổng tài sản (%) 58 39 58 49 15. Vốn huy động/tổng tài sản (%) 73,40 82,79 78,44 56,30 16. Dư nợ/tổng tài sản (%) 57,99 39,17 57,76 48,98 17. Đầu tư/tổng tài sản (%) 10,04 20,14 13,28 18,13 Nguồn:Tổng hợp từ Báo cáo thường niên của các ngân hàng và số liệu do Phòng Nghiên cứu Phát triển EximBank cung cấp Qua các số liệu cho thấy các chỉ tiêu phát triển của các ngân hàng nói chung đều tăng mạnh trong năm 2005. Điều này chứng tỏ thị trường dịch vụ ngân hàng vẫn còn rất nhiều tiềm năng để các ngân hàng khai thác và các ngân hàng đang cạnh tranh với nhau để cố gắng gia tăng thêm thị phần. Trong thời gian tới, theo cam kết của WTO, kể từ ngày 1/4/2007, các tổ chức tín dụng nước ngoài sẽ được phép thành lập các ngân hàng 100% vốn nước ngoài tại Việt Nam. Một khi Việt Nam mở cửa thị trường dịch vụ ngân hàng theo đúng lộ trình đã cam kết với các tổ chức quốc tế, khi đó chắc chắn rằng thị phần của các ngân hàng sẽ bị thu hẹp, và các ngân hàng sẽ cạnh tranh quyết liệt với nhau hơn để sinh tồn. Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 48 - Bảng 2.11: Tình hình huy động vốn của EximBank và đối thủ cạnh tranh từ 2003- 2005 Đơn vị tính: tỷ đồng Huy động vốn Eximbank ACB Sacombank Techcombank Năm 2003 4.748 10.292 5.092 2.703 Năm 2004 6.296 12.581 7.540 4.008 Năm 2005 8.351 20.218 11.441 6.061 Nguồn:Tổng hợp từ Báo cáo thường niên của các ngân hàng và số liệu do Phòng Nghiên cứu Phát triển EximBank cung cấp Hình 2.10 : Tình hình huy động vốn của EximBank và đối thủ cạnh tranh từ 2003- 2005 0 5000 10000 15000 20000 25000 Ex im ba nk AC B Sa co mb an k Te ch co mb an k tỷ đ ồ ng Năm 2003 Năm 2004 Năm 2005 Đi vào phân tích cụ thể, chúng ta có thể nhận thấy chỉ tiêu về tốc độ tăng trưởng huy động vốn của các đối thủ cạnh tranh là rất cao (từ 40 % trở lên). Tuy nhiên, nếu tính vốn huy động bình quân của mỗi chi nhánh huy động được thì Eximbank đạt được mức cao nhất (đạt 556 tỷ/chi nhánh), kế đến là ngân hàng ACB (337 tỷ đồng/chi nhánh), và ngân hàng Techcombank (121 tỷ đồng/chi nhánh). Kết quả này cho thấy hoạt động huy động vốn đối với từng chi nhánh của Eximbank là có hiệu quả hơn so với các đối thủ cạnh tranh. Xét về hiệu quả huy động vốn theo nhân viên thì ACB dẫn đầu với lượng huy động vốn trung bình là 9,5 tỷ /nhân viên, kế đến là TechcomBank (8,86 tỷ/nhân viên), EximBank (8,05 tỷ/nhân viên). Vốn điều lệ là yếu tố rất quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến năng lực cạnh tranh của các NHTM. Tuy nhiên so với các đối thủ cạnh tranh với tốc độ tăng vốn Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 49 - điều lệ cực nhanh (đặc biệt là SacomBank và Techcombank) thì EximBank đứng cuối bảng xếp hạng về vốn điều lệ cho đến 31/07/2006 Bảng 2.12: Vốn điều lệ của EximBank và đối thủ cạnh tranh đến 31/07/2006 Đơn vị tính: tỷ đồng Vốn điều lệ Eximbank ACB Sacombank Techcombank 31/07/2006 815 1.100 1.900 830 Nguồn: Số liệu tổng hợp từ website các ngân hàng Đối với chỉ tiêu dư nợ tín dụng, EximBank chỉ đứng vị trí thứ 3 sau ACB và SacomBank (đây là 2 ngân hàng chuyên bán lẻ và có mạng lưới rộng lớn), và hơn Techcombank. Xét về mức tăng trưởng tín dụng tín dụng thì TechcomBank là ngân hàng có tốc độ tăng trưởng nóng nhất đặc biệt là cuối năm 2005 (52%) và 8 tháng đầu năm 2006 (40%), kế đến là ngân hàng Sacombank. Điều đó cho thấy sự bức phá về dư nợ tín dụng của các đối thủ cạnh tranh trong thời gian gần đây và và trong tương lai. Bảng 2.13: Dư nợ cho vay của EximBank và đối thủ cạnh tranh từ 2003-2005 Đơn vị tính: tỷ đồng Dư nợ cho vay Eximbank ACB Sacombank Techcombank Năm 2003 3.849 5.374 4.712 2.297 Năm 2004 5.017 6.759 5.959 3.466 Năm 2005 6.598 9.565 8.425 5.278 Nguồn:Tổng hợp từ Báo cáo thường niên của các ngân hàng và số liệu do Phòng Nghiên cứu Phát triển EximBank cung cấp Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook - 50 - Hình 2.11: Dư nợ cho vay của EximBank và đối thủ cạnh tranh từ 2003-2005 0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 Ex im ba nk AC B Sa co mb an k Te ch co mb an k tỷ đ ồn g Năm 2003 Năm 2004 Năm 2005 Bảng 2.14. ROA của các ngân hàng đến 31/07/2006 ROA (%) Eximbank ACB Sacombank Techcombank 31/07/2006 1,55 0,83 1,52 1,19 Nguồn: Số liệu do Phòng Nghiên cứu Phát triển EximBank cung cấp Qua số liệu đến tháng 07/2006 so sánh về ROA và ROE giữa EximBank và các đối thủ cạnh tranh cho thấy hiệu quả của một đồng tài sản tạo ra lợi nhuận cũng như lãi ròng của EximBank là cao nhất. Hình 2.12. Biểu đồ so sánh ROA các ngân hàng đến 31/07/2006 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 Eximbank ACB Sacombank Techcombank RO A (% ) Download tai Website: www.freebook.vn www.freebook.vn HoTro: yh! hotro_freebook