Luận văn Hoàn thiện chính sách thuế đối với nhà thầu nước ngoài tại Việt Nam

cứ tính thuế TNDN không bao gồm tiền cước đã tính thuế TNDN tại cảng Việt Nam đối với chủ tàu nước ngoài và tiền cước trả cho doanh nghiệp vận tải Việt Nam do đã tham gia vận chuyển hàng từ Cảng Việt Nam đến một cảng trung gian. - Đối với tái bảo hiểm, doanh thu tính thuế TNDN là số tiền phí nhượng tái bảo hiểm ra nước ngoài. - Đối với chuyển nhượng chứng khoán, doanh thu tính thuế TNDN được xác định: + Đối với chuyển nhượng chứng khoán (trừ trái phiếu thuộc diện miễn thuế) là tổng doanh thu bán chứng khoán tại thời điểm chuyển nhượng; + Đối với lãi trái phiếu (trừ trái phiếu thuộc diện miễn thuế) là tổng doanh thu bán trái phiếu (bao gồm mệnh giá ghi trên trái phiếu và số lãi trái phiếu nhận được) tại thời điểm nhận lãi. 2.2.7. Quy định về đăng ký, kê khai nộp thuế, quyết toán thuế: Các NTNN thực hiện theo quy định tại Luật quản lý thuế và các văn bản hướng dẫn liên quan. 2.3. Thực trạng thuế nhà thầu nước ngoài tại Việt Nam 2.3.1. Đặc điểm thuế nhà thầu nước ngoài tại Việt Nam: Thuế nhà thầu nước ngoài tại Việt Nam, ngoài những đặc điểm chung với thuế nhà thầu nước ngoài của các nước, có một số đặc điểm riêng sau đây: - 36 -  Số thu thuế nhà thầu nước ngoài tương đối lớn so với số thu các tỉnh, thành phố: Biểu đồ dưới đây thể hiện tỷ lệ các khoản thuế trong tổng thu nội địa 2010 của Việt Nam: Biểu đồ 2.1. Tỷ lệ các khoản thuế năm 2010 (Nguồn: Bộ Tài Chính) Biểu đồ dưới đây thể hiện số thu thuế nhà thầu nước ngoài tại Việt Nam các năm, từ 2005 đến 2011: Biểu đồ 2.2: Số thu thuế NTNN 2005-2011 Đơn vị tính: Tỷ VNĐ 0 2,000 4,000 6,000 8,000 10,000 12,000 14,000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Thu NTNN 2005-2011 (Nguồn: Tổng Cục Thuế) - 37 - Bảng dưới đây thể hiện số thu NSNN năm 2010 của các tỉnh, thành phố của Việt Nam:  Bảng 2.2. Số thu NSNN năm 2010 các tỉnh thành phố Đơn vị tính: tỷ đồng Tỉnh Thu NSNN Tỉnh Thu NSNN Tỉnh Thu NSNN Hà Giang 425 Hà Nội 85,417 Thanh Hóa 2,595 Tuyên Quang 465 Hải Phòng 29,233 Nghệ An 2,506 Cao Bằng 367 Quảng Ninh 16,160 Hà Tĩnh 980 Lạng Sơn 1,900 Hải Dương 3,650 Quảng Bình 889 Lào Cai 1,130 Hưng Yên 2,081 Quảng Trị 640 Yên Bái 530 Vĩnh Phúc 10,020 Thừa Thiên -Huế 2,301 Thái Nguyên 1,347 Bắc Ninh 3,087 Đà Nẵng 6,274 Bắc Cạn 183 Hà Nam 844 Quảng Nam 1,950 Phú Thọ 1,315 Nam Định 1,090 Quảng Ngãi 13,735 Bắc Giang 1,003 Ninh Bình 1,790 Bình Định 2,367 Hoà Bình 1,094 Thái Bình 1,270 Phú Yên 828 Sơn La 733 Khánh Hòa 6,168 Lai Châu 162 Ninh Thuận 351 Điện Biên 254 Bình Thuận 5,009 Tỉnh Thu NSNN Tỉnh Thu NSNN Tỉnh Thu NSNN Đăk Lăk 2,188 Long An 2,473 TP. Hồ Chí Minh 144,200 Đắc Nông 631 Tiền Giang 1,682 Đồng Nai 14,008 Gia Lai 1,925 Bến Tre 750 Bình Dương 12,725 Kon Tum 778 Trà Vinh 472 Bình Phước 1,459 Lâm Đồng 1,879 Vĩnh Long 1,050 Tây Ninh 1,486 Cần Thơ 4,318 Bà Rịa-Vũng Tàu 78,350 Hậu Giang 391 Sóc Trăng 526 An Giang 2,377 Đồng Tháp 2,360 Kiên Giang 1,923 Bạc Liêu 630 Cà Mau 1,777 Duyên hải miền trung Đông Nam Bộ Miền núi phía Bắc Đồng bằng sông Hồng Tây Nguyên Đồng bằng sông Cửu Long (Nguồn: Bộ Tài Chính) So sánh với số thu ngân sách nhà nước năm 2010 của các tỉnh, thành phố của Việt Nam, ta thấy số thu thuế nhà thầu nước ngoài năm 2010 rất đáng kể: chỉ có 8/63 tỉnh, thành phố có số thu NSNN năm 2010 (bao gồm cả thuế - 38 - XNK) lớn hơn số thu từ nhà thầu nước ngoài. So với tổng thu nội địa năm 2008, tỷ lệ số thu thuế NTNN bằng 2,78%; Năm 2009, tỷ lệ này là 2,92%; Năm 2010 tỷ lệ này là 4,55% tổng thu nội địa (không kể thu từ dầu thô).  Phân bổ theo khu vực có nhiều đầu tư nước ngoài Chúng ta đã thấy, đi cùng với hoạt động của các nhà đầu tư nước ngoài là hoạt động của các NTNN. Do vậy, các địa phương thu hút nhiều ĐTNN cũng chính là các địa phương có số thu về thuế NTNN cao nhất. Bảng 2.2. ĐTNN phân theo địa phương (tính đến 15/12/2009) TT Địa phương Số dự án Tổng vốn đầu tư đăng ký (USD) Vốn điều lệ (USD) 1 TP Hồ Chí Minh 3,140 27,214,859,297 9,735,280,636 2 Bà Rịa-Vũng Tàu 211 23,641,917,748 6,444,532,489 3 Hà Nội 1,644 19,473,325,864 7,461,354,830 4 Đồng Nai 1,028 16,339,129,459 7,171,568,424 5 Bình Dương 1,946 13,394,129,566 4,618,771,680 6 Ninh Thuận 25 10,080,426,566 853,628,678 7 Phú Yên 49 8,149,956,438 1,807,818,655 8 Hà Tĩnh 10 7,990,105,000 2,736,915,000 9 Thanh Hóa 33 6,996,148,144 465,461,987 10 Quảng Nam 65 4,885,292,621 379,613,440 11 Hải Phòng 302 4,289,882,040 1,531,107,692 12 Quảng Ngãi 20 3,444,028,689 477,115,000 13 Long An 280 2,952,646,092 1,229,127,130 14 Kiên Giang 14 2,772,730,857 1,195,170,082 15 Đà Nẵng 145 2,704,274,770 1,018,736,509 16 Dầu khí 43 2,554,191,815 2,187,191,815 17 Thừa Thiên-Huế 56 2,362,463,938 423,843,684 18 Hải Dương 230 2,321,736,301 850,718,441 19 Vĩnh Phúc 129 1,978,489,334 645,147,192 20 Bắc Ninh 143 1,933,988,241 575,466,235 (Nguồn: Bộ Kế hoạch & Đầu tư) - 39 - Biểu đồ 2.3. Tỷ trọng thuế NTNN của các địa phương năm 2010 HCM 39% BR-VT 16% HN 22% Khác 23% (Nguồn: Tổng Cục Thuế) Như vậy có thể thấy, chỉ riêng 3 địa phương dẫn đầu về thu hút ĐTNN là thành phố Hồ Chí Minh, Bà Rịa-Vũng Tàu và Hà nội đã có số thuế NTNN chiếm 76.56% tổng số thu thuế NTNN toàn quốc năm 2010.  Gồm nhiều loại thuế, trong đó có cả thuế môn bài Thuế NTNN là loại thuế đánh theo đối tượng, gồm nhiều sắc thuế khác nhau: thuế GTGT, thuế TNDN, thuế TNCN v.v... Ngoài ra, các NTNN có hoặc không có hiện diện tại Việt Nam đều phải nộp thuế môn bài, với mức thống nhất là 1.000.000 đồng. Đây là một trong những điểm khác biệt của thuế NTNN tại Việt Nam. Việc nộp thuế môn bài của các NTNN được quy định tại Thông tư số 46/2003/TT-BTC ngày 07/05/2003 hướng dẫn sửa đổi, bổ sung Thông tư số 96/2002/TT-BTC ngày 24/10/2002 hướng dẫn thực hiện Nghị định số 75/2002/NĐ-CP ngày 30/8/2002 của Chính phủ về thuế môn bài. Việc NTNN đóng thuế môn bài cũng còn gây nhiều tranh cãi và sẽ được trình bày chi tiết hơn trong các phần sau.  Tỷ trọng trong lĩnh vực dầu khí, xây dựng cao - 40 - Như đã phân tích, các lĩnh vực xuất hiện thuế NTNN nhiều là: đầu tư mở rộng, mua MMTB, chuyển giao công nghệ, lãi vay, tư vấn v.v... Tại Việt Nam, số thu từ thuế NTNN có tỷ trọng trong lĩnh vực dầu khí và xây dựng chiếm tỷ lệ cao. Nguyên nhân do dầu khí là lĩnh vực hoạt động đặc thù. Các công ty Việt Nam hoạt động trong lĩnh vực thăm dò khai thác dầu khí như Xí nghiệp Liên doanh dầu khí Vietsovpetro, các doanh nghiệp thuộc Tập đoàn dầu khí ... mặc dù đã có sự giảm tỷ lệ sử dụng dịch vụ của các NTNN, thậm chí gần đây đã đầu tư ra nước ngoài, nhưng vẫn có rất nhiều công việc phải thuê NTNN. Số tiền phải trả hàng năm khá lớn, dẫn tới số thuế NTNN trong lĩnh vực dầu khí cũng rất cao. Chúng ta có thể tham khảo số liệu năm 2009 của Cục thuế tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu, địa phương có nhiều doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực thăm dò khai thác dầu khí: Biểu đồ 2.4. Thuế NTNN năm 2010 tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu: Dầu khí 68% Xây dựng 13% Khác 19% (Nguồn: Cục thuế tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) Thuế NTNN của BR-VT chiếm 16% số thu NTNN toàn quốc năm 2010, trong đó thu trong lĩnh vực thăm dò khai thác dầu khí chiếm tới 68%. - 41 -  Chính sách thuế được xây dựng vừa có sự riêng biệt, vừa có sự chung với các chính sách thuế khác Thuế NTNN tại Việt Nam được quy định trong một Thông tư do Bộ Tài chính ban hành, hướng dẫn thực hiện nghĩa vụ thuế áp dụng đối với tổ chức, cá nhân nước ngoài kinh doanh tại Việt Nam hoặc có thu nhập phát sinh tại Việt Nam. Nhà thầu nước ngoài, Nhà thầu phụ nước ngoài là tổ chức kinh doanh thực hiện nghĩa vụ thuế giá trị gia tăng (GTGT), thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) theo hướng dẫn tại Thông tư này. Nhà thầu nước ngoài, Nhà thầu phụ nước ngoài là cá nhân nước ngoài kinh doanh thực hiện nghĩa vụ thuế GTGT theo hướng dẫn tại Thông tư này, thuế thu nhập cá nhân (TNCN) theo pháp luật về thuế TNCN. Đối với các loại thuế, phí và lệ phí khác, Nhà thầu nước ngoài, Nhà thầu phụ nước ngoài thực hiện theo các văn bản pháp luật về thuế, phí và lệ phí khác hiện hành. Như vậy, không có một văn bản xử lý tất các các loại thuế áp dụng đối với NTNN.  Thuế NTNN và Hỗ trợ phát triển chính thức - ODA: Hỗ trợ phát triển chính thức (hay ODA, viết tắt của cụm từ Official Development Assistance) được gọi là Hỗ trợ bởi vì các khoản đầu tư này thường là các khoản cho vay không lãi suất hoặc lãi suất thấp với thời gian vay dài; gọi là Phát triển vì mục tiêu danh nghĩa của các khoản đầu tư này là phát triển kinh tế và nâng cao phúc lợi ở nước được đầu tư; gọi là Chính thức, vì nó thường là cho Nhà nước vay. Việt Nam đã có Quy chế quản lý và sử dụng nguồn hỗ trợ phát triển chính thức ban hành kèm theo Nghị định số 131/2006/NĐ-CP ngày 09/11/2006 của Chính phủ về việc ban hành Quy chế quản lý và sử dụng nguồn hỗ trợ phát triển chính thức. Bộ Tài chính cũng đã có Thông tư số 123/2007/TT-BTC ngày 23/10/2007 hướng dẫn thực hiện chính sách thuế đối với các chương trình, dự án sử dụng nguồn hỗ trợ phát triển chính thức. Theo đó, việc nộp thuế của NTNN sẽ được một số ưu đãi tùy - 42 - thuộc vào loại hình ODA: viện trợ không hoàn lại hay vay ưu đãi, vay hỗn hợp v.v... 2.3.2. So sánh thuế NTNN của Việt Nam và các nước: Hệ thống thuế NTNN của Việt Nam đã trải qua 20 năm xây dựng và phát triển. Từ chỗ còn sơ khai, đơn giản, chưa bao quát hết các nguồn thu, thuế NTNN hiện nay đã tương đối gần với các nước tiên tiến và trong khu vực. So sánh với thuế NTNN tại các nước, ta thấy thuế NTNN của Việt Nam hiện nay có các điểm tương đồng như sau:  Về đối tượng chịu thuế: đã bao quát hầu hết các nguồn thu, các hình thức kinh doanh có hiện diện hoặc không có hiện diện tại Việt Nam như: tiền lãi vay, tiền bản quyền, cung cấp hàng hóa dịch vụ, thuê máy móc thiết bị, xây lắp, vận tải biền, hàng không, tư vấn, chuyển quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản, đầu tư chứng khoán v.v...  Về đối tượng nộp thuế: NTNN đủ điều kiện tự kê khai nộp thuế NTNN; các trường hợp khác Bên Việt Nam ký hợp đồng nộp thuế; Quy định này phù hợp với thuế NTNN của các nước đang áp dụng;  Về thuế suất: nhìn chung, thuế suất NTNN tại Việt Nam có mức phổ thông là 10% tính trên tổng số tiền phải trả cho Bên nước ngoài, trong đó thuế GTGT là 5%, thuế TNDN là 5%. So sánh với các nước khác, mức thuế suất này không cao (Phụ lục 1: Bảng thuế suất thuế NTNN của các nước).  Quan hệ giữa quy định của thuế NTNN và Hiệp định tránh đánh thuế hai lần: Trong trường hợp Hiệp định tránh đánh thuế hai lần mà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam ký kết có quy định khác với quy định tại Thông tư 134/2008/TT-BTC thì áp dụng quy định tại Hiệp định. Điều này là phù hợp với thông lệ quốc tế, cam kết của Việt Nam với các nước trong quan hệ kinh tế. - 43 - Như vậy, có thể thấy một số điểm tích cực của thuế NTNN tại Việt Nam: - Thuế suất đối với NTNN tương đối thấp so với các nước; - Tạo điều kiện cho NTNN áp dụng kế toán đơn giản, khấu trừ và hoàn thuế GTGT; - Các quy định về Hiệp định phù hợp với thông lệ quốc tế; - Thủ tục về thuế đã được cải cách theo hướng đơn giản hóa; - Đảm bảo được cạnh tranh giữa các doanh nghiệp trong và ngoài nước. 2.3.3. Các hạn chế của chính sách thuế NTNN tại Việt Nam: Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm trên, chính sách thuế NTNN của Việt Nam vẫn còn bộc lộ một số hạn chế, đó là:  Về các loại thuế phải nộp: Thông tư 134/2008/TT-BTC thay thế Thông tư số 05/2005/TT-BTC và Thông tư số 16/1999/TT-BTC về thuế cước, tuy nhiên, Thông tư chỉ hướng dẫn thực hiện về thuế GTGT và thuế TNDN. Đối với các loại thuế, phí và lệ phí khác, Nhà thầu nước ngoài, Nhà thầu phụ nước ngoài thực hiện theo các văn bản pháp luật về thuế, phí và lệ phí khác hiện hành. Như vậy, NTNN vẫn phải tham khảo tất các các văn bản pháp luật về thuế khác để biết nghĩa vụ về thuế của mình khi hoạt động kinh doanh tại Việt Nam, trong khi tiêu đề của Thông tư 134/2008/TT- BTC là “hướng dẫn thực hiện nghĩa vụ thuế áp dụng đối với tổ chức, cá nhân nước ngoài kinh doanh tại Việt Nam hoặc có thu nhập phát sinh tại Việt Nam”. Đặc biệt, NTNN tại Việt Nam còn phải nộp thuế Môn bài với mức 1.000.000/năm theo quy định tại Thông tư số 42/2003/TT-BTC ngày 07/05/2003. Đây là một điểm còn gây nhiều tranh cãi.  Về phương pháp nộp thuế: Thông tư 134/2008/TT-BTC quy định hai phương pháp nộp thuế đối với NTNN: phương pháp kê khai như đối với doanh nghiệp trong nước, áp dụng đối với NTNN thỏa mãn các điều kiện: - 44 - Có cơ thường trú tại Việt Nam, hoạt động kinh doanh tại Việt Nam trên 183 ngày, áp dụng chế độ kế toán Việt Nam. Phương pháp thứ hai là nộp thuế GTGT và TNDN theo tỷ lệ ấn định, áp dụng cho các NTNN không thỏa mãn các điều kiện trên. Thông tư 197/2009/TT-BTC bổ sung thêm phương pháp NTNN nộp thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ, thuế TNDN theo tỷ lệ ấn định, áp dụng cho NTNN nếu đáp ứng đủ hai điều kiện: Có cơ thường trú tại Việt Nam và hoạt động kinh doanh tại Việt Nam trên 183 ngày, tổ chức hạch toán kế toán theo quy định của pháp luật về kế toán và hướng dẫn của Bộ Tài chính thì đăng ký với cơ quan thuế để thực hiện nộp thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ và nộp thuế TNDN theo phương pháp ấn định. Như vậy, NTNN tại Việt Nam có tới 3 phương pháp nộp thuế. So với các nước, chỉ có hai trường hợp: NTNN hoạt động kinh doanh qua CSTT nộp thuế như doanh nghiệp trong nước; NTNN hoạt động kinh doanh không qua CSTT: nộp thuế theo phương pháp khấu trừ tại nguồn. Việc áp dụng tới 03 phương pháp nộp thuế sẽ dẫn tới tăng gánh nặng kiểm tra thuế GTGT lên cơ quan thuế (vốn đã quá tải so với nguồn nhân lực) và trên thực tế, rất ít NTNN đăng ký nộp thuế theo phương pháp thuế GTGT khấu trừ, thuế TNDN ấn định.  Về chế độ kế toán và kê khai thuế: ngày 31/12/2009 Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 244/2009/TT-BTC hướng dẫn sửa đổi kế toán một số nghiệp vụ kinh tế, bổ sung kế toán các nghiệp vụ kinh tế mới phát sinh chưa được quy định trong Chế độ kế toán doanh nghiệp. Theo đó, “Các tổ chức, cá nhân nước ngoài sản xuất kinh doanh trên cơ sở hợp đồng, thoả thuận hoặc cam kết với tổ chức, cá nhân Việt Nam (gọi tắt là Nhà thầu nước ngoài), có cơ sở cư trú tại Việt Nam phải thực hiện kế toán theo quy định của Luật Kế toán; Hệ thống Chuẩn mực kế toán Việt Nam; Chế độ kế toán Doanh nghiệp Việt Nam.”. Điều này có nghĩa là, NTNN có cơ sở cư trú tại Việt - 45 - Nam bắt buộc phải thực hiện chế độ kế toán Việt Nam. Thông tư 134 quy định trường hợp NTNN nộp thuế theo phương pháp ấn định “Bên Việt Nam nộp thay thuế cho Nhà thầu nước ngoài, Nhà thầu phụ nước ngoài nộp thuế theo hướng dẫn tại Điểm 2, Điểm 3 Mục III Phần B Thông tư này nếu Nhà thầu nước ngoài, Nhà thầu phụ nước ngoài không đáp ứng được một trong các điều kiện nêu tại Điểm 1 Mục II Phần B Thông tư này.”. Điều này có nghĩa là trường hợp NTNN có cơ sở cư trú tại Việt Nam nhưng không thực hiện chế độ kế toán Việt Nam thì nộp thuế theo phương pháp ấn định và Bên Việt Nam khấu trừ nộp hộ. Quy định tại Thông tư 244/2009/TT-BTC là không phù hợp vì việc xác định NTNN có cơ sở sư trú hay không trong nhiều trường hợp chưa thể xác định được khi NTNN ký hợp đồng với Bên Việt Nam. Ngoài ra, Thông tư số 60/2007/TT-BTC ngày 14/06/2007 của Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện một số điều của Luật Quản lý thuế và hướng dẫn Nghị định số 85/2007/NĐ-CP ngày 25/5/2007 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Quản lý thuế chỉ có hướng dẫn đối với trường hợp NTNN thực hiện chế độ kế toán Việt Nam: thực hiện như doanh nghiệp trong nước và trường hợp NTNN không thực hiện chế độ kế toán Việt Nam: Bên Việt Nam ký hợp đồng kê khai và nộp thuế thay NTNN. Như vậy, có sự chồng chéo, hướng dẫn chưa rõ đối với chế độ kế toán và kê khai thuế của NTNN.  Quy định về địa điểm kê khai, nộp thuế đối với hợp đồng xây dựng: Theo quy định hiện hành, đối với hợp đồng nhà thầu là hợp đồng xây dựng, lắp đặt thì nộp hồ sơ khai thuế cho cục thuế quản lý địa phương nơi diễn ra hoạt động xây dựng, lắp đặt. Điều này làm tăng thêm thủ tục về thuế đối với cả trường hợp các NTNN trực tiếp nộp thuế lẫn trường hợp Bên Việt Nam khấu trừ nộp hộ thuế, trong khi tổng số thuế thu được không thay đổi, đồng thời làm phức tạp thêm việc quản lý thuế NTNN. - 46 -  Quy định về địa điểm khai thuế TNDN đối với chi nhánh có hoạt động sản xuất: Theo quy định hiện hành, trường hợp doanh nghiệp có cơ sở sản xuất (bao gồm cả cơ sở gia công, lắp ráp) hạch toán phụ thuộc hoạt động tại địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương khác với địa bàn nơi doanh nghiệp đóng trụ sở chính thì số thuế được tính nộp ở nơi có trụ sở chính và ở nơi có cơ sở sản xuất. Cũng như trường hợp trên, quy định này làm tăng thêm thủ tục về thuế đối với trường hợp các NTNN trực tiếp nộp thuế, trong khi tổng số thuế phải nộp không đổi.  Về Mã số thuế: Theo quy định hiện hành về đăng ký thuế, đối với trường hợp nhà thầu và nhà thầu phụ nước ngoài, các hợp đồng, hợp tác kinh doanh của Việt Nam với người nước ngoài, nhưng bên nước ngoài không trực tiếp nộp thuế tại Việt Nam, thì bên Việt Nam ký hợp đồng với nhà thầu có trách nhiệm kê khai và nộp thuế cho bên nước ngoài. Bên Việt Nam được cấp một mã số thuế 10 số để sử dụng cho việc kê khai, nộp hộ thuế cho các nhà thầu, nhà thầu phụ nước ngoài. Bên Việt Nam phải nộp Bản kê danh sách các nhà thầu phụ, nhà thầu phụ nước ngoài ký hợp đồng hợp tác kinh doanh có kê khai, nộp thuế thông qua bên Việt Nam. Mỗi nhà thầu, nhà thầu phụ nước ngoài trong bản kê sẽ được cấp mã số thuế 13 số theo mã số thuế nộp hộ của Bên Việt Nam ký hợp đồng. Mã số thuế này được sử dụng để phân biệt số thuế phải nộp, đã nộp của từng nhà thầu, nhà thầu phụ nước ngoài khi Bên Việt Nam ký hợp đồng kê khai và nộp hộ thuế với cơ quan Thuế. Bên Việt Nam ký hợp đồng phải thực hiện kê khai đăng ký thuế cho từng nhà thầu, nhà thầu phụ theo “Phụ lục tờ khai đăng ký thuế - Mẫu số 04.2-ĐK-TCT”; đồng thời phải làm thủ tục chấm dứt hiệu lực mã số 13 số của các nhà thầu nước ngoài khi chấm dứt hợp đồng. Theo nguyên tắc cấp mã số thuế, người nộp thuế chỉ được cấp một mã số thuế duy nhất để sử dụng trong suốt quá trình hoạt động từ khi đăng ký - 47 - thuế cho đến khi không còn tồn tại. Mã số thuế được dùng để kê khai nộp thuế cho tất cả các loại thuế mà người nộp thuế phải nộp, kể cả trường hợp người nộp thuế kinh doanh nhiều ngành nghề khác nhau hoặc hoạt động sản xuất kinh doanh tại các địa bàn khác nhau. Tuy nhiên, thời gian qua trong trường hợp Nhà thầu nước ngoài thực hiện nhiều dự án được duyệt khác nhau thì được cấp mã số riêng cho từng dự án. Như vậy, một Nhà thầu nước ngoài nếu thực hiện nhiều dự án khác nhau thì có nhiều mã số thuế. Việc cấp mã số thuế cho Nhà thầu theo từng dự án sẽ tạo điều kiện quản lý thuế cho từng dự án được chặt chẽ, tách bạch và thực hiện nghĩa vụ thuế tại nơi thực hiện dự án. Tuy nhiên, để nhất quán trong việc cấp mã số thuế giữa quy định của pháp luật và các văn bản hướng dẫn thì cần phải nghiên cứu bổ sung nội dung vào chính sách chung, thực hiện thủ tục hành chính hợp lý.  Về tính ổn định của chính sách: Trong suốt thời gian xây dựng, thực hiện chính sách thuế đối với NTNN, đã có nhiều lần có sự thay đổi về quan điểm, cách tính thuế đối với cùng một hoạt động. Chẳng hạn đối với hoạt động thuê MMTB: Thông tư 169/1998/TT-BTC quy định hoạt động cho thuê MMTB, phương tiện vận tải là hoạt động dịch vụ; Thông tư 05/2005/TT-BTC quy định hoạt động này phải nộp tiền bản quyền; Thông tư 134/2008/TT-BTC lại quy định đây là hoạt động dịch vụ ... Sự thiếu ổn định về chính sách là một hạn chế rất lớn của thuế NTNN của Việt Nam, gây không ít khó khăn cho các NTNN và cả cơ quan thuế khi thực hiện.  Về tính hồi tố: Theo quy định, không được quy định hiệu lực trở về trước đối với các trường hợp sau đây: a) Quy định trách nhiệm pháp lý mới đối với hành vi mà vào thời điểm thực hiện hành vi đó pháp luật không quy định trách nhiệm pháp lý; b) Quy định trách nhiệm pháp lý nặng hơn (Điều 76, Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật 1996, Điều 79, Luật ban - 48 - hành văn bản quy phạm pháp luật 2008). Tuy nhiên, việc tuân thủ quy định về hồi tố trong các văn bản về thuế NTNN chưa được nhất quán. Ví dụ:  Thông tư số 37 TC/TCT năm 1995 thay thế Thông tư số 07 TC/TCT và Thông tư số 30 TC/TCT quy định: “Thông tư này có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/06/1995 và thay thế cho Thông tư số 07 TC/TCT ngày 30/03/1992 và Thông tư số 30 TC/TCT ngày 18/07/1992 của Bộ Tài chính, áp dụng đối với các Hợp đồng được ký kết từ ngày 01/06/1995 trở đi. Các Hợp đồng đã ký trước ngày 01/06/1995 vẫn áp dụng theo các quy định của Thông tư số 30 TC/TCT và Thông tư số 07 TC/TCT cho các khoản thanh toán theo hợp đồng cho đến hết ngày 30/09/1995, kể từ ngày 01/10/1995 trở đi thực hiện theo hướng dẫn tại Thông tư này.”  Thông tư số 169/1998/TT-BTC quy định: “§èi víi c¸c Hîp ®ång Nhµ thÇu, Nhµ thÇu phô ®−îc ký tr−íc ngµy 01/01/1999 vµ ®ang thùc hiÖn th× c¸c kho¶n tiÒn thanh to¸n cho Nhµ thÇu, Nhµ thÇu phô tr−íc ngµy 01/01/1999 thùc hiÖn nghÜa vô thuÕ theo c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn t¹i thêi ®iÓm thanh to¸n. C¸c kho¶n thanh to¸n tõ ngµy 01/01/1999 thùc hiÖn nghÜa vô thuÕ theo h−íng dÉn t¹i Th«ng t− nµy. Tr−êng hîp, Nhµ thÇu chÝnh ®: nép thuÕ doanh thu ®èi víi ho¹t ®éng x©y l¾p trªn toµn bé gi¸ trÞ hîp ®ång tr−íc ngµy 01/01/1999, th× Nhµ thÇu phô kh«ng ph¶i nép thuÕ GTGT ®èi víi sè tiÒn ®−îc Nhµ thÇu chÝnh thanh to¸n tõ ngµy 01/01/1999.”  Thông tư số 05/2005/TT-BTC quy định: “Đối với Hợp đồng nhà thầu, Hợp đồng nhà thầu phụ nước ngoài đã ký trước ngày Thông tư này có hiệu lực thì việc xác định phương pháp nộp thuế, xác định số thuế phải nộp, quyết toán thuế được tiếp tục thực hiện như hướng dẫn tại Thông tư 169/1998/TT-BTC ngày 22/12/1998 và Thông tư số 95/1999/TT- - 49 - BTC ngày 06/08/1999 cho đến khi kết thúc hợp đồng. Trường hợp kể từ ngày 01/01/2005 có việc gia hạn Hợp đồng thầu, Hợp đồng thầu phụ đã ký trước ngày Thông tư này có hiệu lực thi hành thì việc tính thuế, kê khai và nộp thuế kể từ ngày gia hạn hợp đồng thực hiện như hướng dẫn tại Thông tư này.”  Thông tư 134/2008/TT-BTC quy định: “Thông tư này có hiệu lực thi hành sau 15 ngày kể từ ngày đăng Công báo và áp dụng từ 01/01/2009.” Điều này là không phù hợp, vì không đề cập tới các hợp đồng NTNN đã ký trước khi TT 134/2008/TT-BTC có hiệu lực; Sau đó, mãi tới tháng 10/2009, Bộ Tài chính mới ban hành Thông tư số 197/2009/TT-BTC quy định: “Trường hợp các Hợp đồng thầu, Hợp đồng thầu phụ được ký kết trước ngày Thông tư số 134/2008/TT-BTC có hiệu lực thì việc xác định nghĩa vụ thuế GTGT, thuế TNDN tiếp tục thực hiện như hướng dẫn tại Thông tư số 05/2005/TT-BTC ngày 11/1/2005 của Bộ Tài chính.” ... Qua phân tích ở trên, có thể thấy một số hạn chế của chính sách thuế NTNN tại VN: - Chính sách không nhất quán, còn nhiều thay đổi, dẫn đến các nhà thầu nước ngoài e ngại khi hoạt động tại Việt Nam; - Văn bản pháp quy hướng dẫn còn chưa rõ ràng, dẫn tới cách hiểu khác nhau giữa cơ quan thuế và người nộp thuế; thậm chí giữa cơ quan thuế các địa phương đôi khi có cách hiểu khác nhau về cùng một vấn đề, gây khó khăn cho nhà thầu nước ngoài; - Thủ tục về thuế chưa thuận lợi cho nhà đầu tư; - Mặc dù đã có Thông tư về thuế NTNN, Nhà đầu tư vẫn phải tham khảo các văn bản pháp quy khác quy định các loại thuế phải nộp: TNCN, Môn bài, thủ tục kê khai v.v… Điều này là do thông tư về thuế NTNN hiện nay chỉ quy - 50 - định về 2 loại thuế GTGT và TNDN. Các loại thuế khác NTNN thực hiện theo các quy định liên quan. Kết luận chương 2: Chương 2 đã tóm lược quá trình hình thành các văn bản pháp quy về thuế NTNN tại Việt Nam từ năm 1991 đến nay, nội dung và các thay đổi cơ bản của thuế NTNN tại Việt Nam hiện hành, các đặc điểm của thuế nhà thầu nước ngoài tại Việt Nam, so sánh thuế nhà thầu nước ngoài của Việt Nam với thuế nhà thầu nước ngoài của các nước, những vấn đề còn hạn chế của chính sách thuế NTNN tại Việt Nam để tìm biện pháp hoàn thiện trong Chương 3. - 51 - CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN THUẾ ĐỐI VỚI NHÀ THẦU NƯỚC NGOÀI TẠI VIỆT NAM 3.1. Mục tiêu và định hướng hoàn thiện thuế NTNN tại Việt Nam: Từ ngày thành lập (10/09/1945) đến nay, ngành thuế luôn phấn đấu nỗ lực không ngừng, đáp ứng yêu cầu của Đảng, Nhà nước, thực hiện nhiệm vụ kinh tế chính trị qua từng thời kỳ. Sau gần 25 năm đổi mới, trải qua ba bước cải cách lớn, đến nay ngành thuế đã đạt được những thành tựu đáng khích lệ: Hệ thống chính sách thuế được xây dựng và ngày càng hoàn thiện, làm cơ sở pháp lý để huy động nguồn lực và là công cụ để Đảng và Nhà nước điều chỉnh sự phát triển nền kinh tế - xã hội, động viên được các nguồn lực, thúc đẩy sản xuất, kinh doanh phát triển nhanh; khuyến khích xuất khẩu, khuyến khích đầu tư, đổi mới công nghệ, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, góp phần quan trọng cho nền kinh tế tăng trưởng cao, bền vững, nâng cao đời sống nhân dân. Qua 20 năm thực hiện, Thuế NTNN tại Việt Nam đã phát huy tác dụng tích cực, đảm bảo việc huy động nguồn thu từ hoạt động của các NTNN tại Việt Nam, đóng góp một phần vào NSNN. Tuy nhiên, chính sách thuế NTNN tại Việt Nam vẫn còn những tồn tại cần khắc phục, hoàn thiện. Việc hoàn thiện chính sách thuế đối với NTNN nhằm mục đích và theo các định hướng sau: - Chính sách thuế NTNN phải là công cụ quản lý và điều tiết của Nhà nước đối với hoạt động của các NTNN, động viên được nguồn lực này; Đảm bảo số thu ngân sách nhà nước; - Chính sách thuế NTNN phải tạo môi trường pháp lý bình đẳng, công bằng, áp dụng hệ thống thuế thống nhất không phân biệt giữa các thành - 52 - phần kinh tế cũng như giữa các doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và NTNN; - Xây dựng chính sách thuế nhà thầu nước ngoài minh bạch, dễ áp dụng, phù hợp xu hướng cải cách ngành thuế trong thời gian tới; - Xây dựng chính sách thuế nhà thầu nước ngoài đồng bộ với hệ thống chính sách thuế nói riêng và hệ thống chính sách pháp luật nói chung; ổn định, tạo thuận lợi cho người nộp thuế và cơ quan quản lý trong thực hiện. 3.2. Các giải pháp hoàn thiện thuế nhà thầu nước ngoài tại Việt nam Các giải pháp hoàn thiện thuế nhà thầu nước ngoài tại Việt nam được thực hiện ở cấp vĩ mô và vi mô, cụ thể như sau: 3.2.1. Các giải pháp vĩ mô:  Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp, thường xuyên của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, các Bộ, ngành và chính quyền địa phương các cấp trong tất cả các mặt của lĩnh vực thuế và cải cách hệ thống thuế. Thuế là nguồn thu chủ yếu của quốc gia. Tuy nhiên, ngành thuế không thể một mình hoàn thành nhiệm vụ chính trị được giao. Cũng như mọi cơ quan Nhà nước khác, cơ quan thuế các cấp nằm dưới sự lãnh đạo của Cấp ủy Đảng tương ứng; Luật thuế được Quốc hội thông qua; Cơ quan thuế các cấp là cơ quan trung ương đóng tại địa phương, chịu sự lãnh đạo song trùng của cơ quan thuế cấp trên và chính quyền địa phương. Sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp, thường xuyên của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, các Bộ, ngành và chính quyền địa phương các cấp trong tất cả các lĩnh vực thuế và cải cách hệ thống thuế là yêu cầu bắt buộc, đảm bảo sự thành công trong việc thực hiện nhiệm vụ của ngành thuế. Thuế NTNN cũng là một bộ phận trong tổng thể các chính sách thuế của ngành, cũng cần sự chỉ đạo của các quan liên quan. Chẳng hạn, cơ quan thuế địa phương muốn tăng cường sự quản lý về thuế TNCN của các NTNN, bên cạnh việc báo cáo lên cơ - 53 - quan thuế cấp trên, cần sự chỉ đạo của cấp ủy, UBND địa phương để có sự phối hợp trong việc quản lý thuế TNCN của NTNN. Các biện pháp thực hiện như: lập đoàn kiểm tra liên ngành (thuế, công an, quản lý thị trường, BHXH, Sở công thương v.v...), ra chỉ thị phối hợp quản lý đều phải có sự lãnh đạo của cấp ủy, UBND địa phương, sự phối hợp của các ban ngành liên quan.  Các cơ quan thông tin đại chúng, hệ thống giáo dục quốc gia có trách nhiệm đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục về các chính sách thuế để mọi tổ chức, cá nhân hiểu rõ và tự giác chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật thuế. Biểu dương các tổ chức, cá nhân thực hiện tốt nghĩa vụ thuế, đồng thời phê phán mạnh mẽ các hiện tượng vi phạm pháp luật thuế. Quán triệt chủ trương, đường lối của Đảng, PL của Nhà nước; định hướng trong mỗi giai đoạn, mỗi thời kỳ khác nhau, phối hợp chặt chẽ, trực tiếp với các cấp uỷ Đảng để động viên toàn bộ hệ thống chính trị vào cuộc. (Đài phát thanh, truyền hình, báo hình, báo viết, in ấn, xuất bản phẩm, internet, hệ thống giáo dục học đường; đối tượng bao gồm cán bộ công chức, học sinh, sinh viên, hộ kinh doanh, doanh nghiệp, ...). Trong đó, CQT các cấp chủ trì, kết hợp với các đơn vị ban ngành liên quan tổ chức triển khai tuyên truyền, giáo dục pháp luật thuế theo địa bà được phân công... Thực hiện đúng theo chương trình, kế hoạch, mục đích, yêu cầu đề ra trong mỗi thời kỳ; đảm bảo NNT hiểu đúng, nghe theo và làm theo. Áp dụng các hình thức, biện áp tuyên truyền đa dạng, phong phú, không sáo rỗng; bảo đảm tác động hiệu quả đến đối tượng được tuyên truyền. Thực hiện thường xuyên, liên tục, đồng bộ nhưng có trọng tâm, trọng điểm, đúng đối tượng; có chương trình thống nhất từ TW đến địa phương theo những chủ đề, nội dung phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ của ngành Thuế, phù hợp với đối tượng trên địa bàn. Từng bước áp dụng công nghệ thông tin, ứng dụng khoa học kỹ thuật nhằm phát triển, mở rộng và nâng cao chất lượng mặt hình thức và nội dung công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật thuế phù hợp với trình độ dân trí, - 54 - phù hợp với đối tượng được tuyên truyền (tuyên dương các điển hình tiên tiến, nhân rộng các cá nhân, tập thể chấp hành tốt nghĩa vụ thuế, đa dạng các hình thức phổ biến pháp luật thuế, đáp ứng một cách thuận tiện nhất cho NNT,...) Thiết lập chương trình đôn đốc, kiểm tra, hướng dẫn, đánh giá việc thực hiện kế hoạch và công tác triển khai trên thực tế; kiến nghị, đề xuất các hình thức, biện pháp hiệu quả hơn; kịp thời bổ sung, điều chỉnh cho sát tình hình thực tế, yêu cầu, nhiệm vụ của ngành thuế.  Hoàn thiện, cải cách đồng bộ các cơ chế, chính sách quản lý về đất đai, thanh toán không dùng tiền mặt, đăng ký kinh doanh, xuất, nhập khẩu, xuất, nhập cảnh, kế toán, giá... để tạo điều kiện thuận lợi cho công tác quản lý thuế và cải cách hệ thống thuế. Chính sách thuế nói chung và thuế NTNN nói riêng nằm trong tổng thể hệ thống luật của quốc gia. Hoàn thiện, cải cách đồng bộ các cơ chế, chính sách quản lý về đất đai, thanh toán không dùng tiền mặt, đăng ký kinh doanh, xuất, nhập khẩu, xuất, nhập cảnh, kế toán, giá... sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho công tác quản lý thuế và cải cách hệ thống thuế. Chẳng hạn, đồng bộ hóa việc cấp giấy phép NTNN hoạt động trong lĩnh vực xây dựng với đăng ký, cấp MST NTNN; cấp phép hoạt động của cá nhân nước ngoài kinh doanh tại Việt Nam gắn liền với thông tin cho cơ quan thuế phối hợp quản lý; hoàn thiện hệ thống kế toán đối với NTNN phù hợp thông lệ quốc tế, đảm bảo yêu cầu quản lý thuế đối với NTNN; quy định thanh toán qua ngân hàng tránh, giảm gian lận về thuế v.v...  Tăng cường trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân trong việc phối hợp với cơ quan thuế như: cung cấp thông tin, điều tra, xử lý vi phạm, giải quyết khiếu nại, tố cáo và các biện pháp hành chính khác để nâng cao hiệu lực, hiệu quả của pháp luật thuế. Uỷ ban nhân dân các cấp trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm: Chỉ đạo các cơ quan có liên quan tại địa phương phối hợp với cơ - 55 - quan quản lý thuế lập dự toán thu ngân sách nhà nước và tổ chức thực hiện nhiệm vụ thu ngân sách nhà nước trên địa bàn; Kiểm tra việc thực hiện pháp luật về thuế; Các cơ quan khác của Nhà nước có trách nhiệm tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về thuế; phối hợp với cơ quan quản lý thuế trong việc quản lý thuế; tạo điều kiện thuận lợi cho người nộp thuế thực hiện nghĩa vụ thuế. Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Toà án trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử kịp thời, nghiêm minh tội phạm vi phạm pháp luật về thuế theo quy định của pháp luật và thông báo tiến độ, kết quả xử lý vụ việc cho cơ quan quản lý thuế; Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận tổ chức động viên nhân dân, giáo dục hội viên nghiêm chỉnh thi hành pháp luật về thuế; phê phán các hành vi vi phạm pháp luật về thuế. Tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp phối hợp với cơ quan quản lý thuế trong việc tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về thuế đến các hội viên v.v...  Khuyến khích, đẩy mạnh các hoạt động tư vấn, cung cấp dịch vụ về thuế, kế toán, kiểm toán, đại lý thuế nhằm giúp cho tổ chức, cá nhân nộp thuế hiểu rõ các quy định của pháp luật về thuế, làm tốt công tác kế toán, thực hiện đúng nghĩa vụ và trách nhiệm của mình. Để hiểu một cách cặn kẽ và thực hiện đúng đắn các quy định của chính sách thuế là một vấn đề không phải đơn giản đối với các đối tượng nộp thuế, nhất là khi thực hiện áp dụng cơ chế quản lý thu nộp thuế theo phương thức các đối tượng nộp thuế tự kê khai, tự tính và tự nộp thuế, bởi trong thực tiễn không phải đối tượng nộp thuế nào cũng có thể hiểu biết, nắm rõ và thực hiện đúng nghĩa vụ thuế của mình với Nhà nước. Do vậy, việc cung cấp dịch vụ tư vấn thuế là nhu cầu rất bức xúc, thiết thực của các đối tượng nộp thuế trong điều kiện hiện nay. Cải cách hành chính và hiện đại hóa ngành thuế, tất yếu đòi hỏi sự phát triển của dịch vụ tư vấn, kế toán, kiểm toán, đại lý thuế. Dịch vụ đại lý thuế mới có ở - 56 - Việt Nam trong khi hoạt động này đã rất phổ biến trên thế giới từ rất lâu. Tại Nhật Bản, đại lý thuế đã có từ năm 1952, Trung Quốc hiện có hơn 70.000 đại lý. Các hoạt động này giúp cho tổ chức, cá nhân nộp thuế hiểu rõ các quy định của pháp luật về thuế, làm tốt công tác kế toán, thực hiện đúng nghĩa vụ và trách nhiệm của mình. Đặc biệt, đối với NTNN, thời gian hoạt động tại Việt Nam ngắn, việc sử dụng các dịch vụ về thuế là nhu cầu thiết yếu, giảm thiểu rủi ro về khai thuế cho NTNN, giảm bớt áp lực cho cơ quan thuế.  Kiện toàn bộ máy ngành thuế theo hướng quản lý theo chức năng, tăng cường trách nhiệm và quyền hạn của cơ quan thuế các cấp. Kể từ năm 2006, việc áp dụng cơ cấu tổ chức theo chức năng trong các cơ quan thuế - nơi cán bộ thuế được phân công vào bộ phận theo chức năng quản lý thuế - là một bước tiến quan trọng trong sự chuyển đổi của ngành thuế. Tuy nhiên, năng lực của ngành thuế trong việc khai thác triệt để lợi ích của cơ cấu tổ chức mới bị hạn chế bởi nhiều yếu kém quan trọng trong đó bao gồm: (1) tỷ lệ cán bộ được phân bổ vào các chức năng của công tác quản lý thuế chưa phù hợp (thiếu cho các chức năng mang lại giá trị cao như tuyên truyền hỗ trợ, thanh tra và cưỡng chế); (2) các hoạt động nghiệp vụ hầu như hoàn toàn được xử lý phân tán trên toàn bộ mạng lưới cơ quan thuế cấp tỉnh và huyện; (3) vai trò hạn chế của Tổng cục Thuế trong việc giám sát và quản lý hoạt động của cơ quan thuế cấp dưới; và (4) thiếu nguồn năng lực chuyên gia cụ thể như nhóm lập kế hoạch chiến lược, để trợ giúp cho tổ chức trong việc thành lập và quản lý kế hoạch chiến lược của ngành. Hiện tại ở TCT đã thành lập được bộ phận quản lý thuế doanh nghiệp lớn làm cơ sở cho việc chuyển đổi từng bước từ mô hình quản lý thuế chức năng sang mô hình quản lý thuế theo đối tượng, kết hợp với quản lý thuế theo chức năng; nhiệm vụ xây dựng hướng dẫn chính sách tập trung về 1 đầu mối là Vụ Chính sách để đảm bảo thống nhất và đồng bộ trong quản lý thuế. Nghiên cứu việc từng bước hình thành các Cục Thuế vùng gắn với - 57 - phân cấp Ngân sách nhà nước trong giai đoạn tới để kiện toàn bộ máy cấp Cục Thuế tinh gọn, nhưng đủ năng lực để thực hiện các chức năng quản lý thuế và đảm bảo sử dụng nguồn lực hiệu quả; đồng thời đẩy mạnh công tác uỷ nhiệm thu cho các cơ quan quản lý, các tổ chức chi trả, phường xã trên địa bàn ...  Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ cán bộ thuế theo hướng chuyên nghiệp, chuyên sâu, đáp ứng yêu cầu quản lý thuế tiên tiến, hiện đại. Đẩy mạnh công tác đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng kiến thức chuyên sâu theo từng chức năng quản lý cho cán bộ, công chức thuế nhằm nâng cao năng lực, trình độ cho cán bộ ngành thuế. Xây dựng được mô hình chuẩn về đào tạo cán bộ thuế, trong đó qui định rõ cách thức đào tạo cho từng loại cán bộ, công chức: Đào tạo kiến thức cơ bản về thuế cho cán bộ, công chức mới vào ngành; Bồi dưỡng cơ bản về những kiến thức cơ bản cần thiết để công chức thực hiện công việc quản lý thuế được phân công; Bồi dưỡng chuyên sâu theo từng chức năng quản lý cho cán bộ thuế nhằm trang bị kiến thức chuyên sâu, chuyên ngành, kỹ năng thành thạo và kinh nghiệm xử lý các vấn đề về thuế trong thực tiễn; Đào tạo, bồi dưỡng mỗi khi có thay đổi về chính sách, quy trình quản lý…. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kiến thức chuyên môn chung, kiến thức Quản lý Nhà nước, Lí luận chính trị, tin học, ngoại ngữ cũng như kỹ năng giao tiếp ứng xử, văn hoá công sở và đạo đức công chức cho cán bộ, công chức thuế; Kết hợp với tổ chức các khoá đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng chuyên sâu quản lý thuế, kỹ năng quản lý đối với cán bộ lãnh đạo... Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ thuế bằng việc kết hợp nhiều hình thức: đào tạo tập trung, đào tạo trong công việc, đào tạo trực tuyến qua mạng E- Learning; Tăng cường hợp tác quốc tế về đào tạo chuyên sâu tại các nước tiên tiến, mời chuyên gia nước ngoài vào Việt Nam tổ chức các khoá bồi dưỡng - 58 - chuyên sâu các chức năng quản lý thuế cho các chuyên gia, giảng viên kiêm chức và cán bộ trẻ có năng lực; 3.2.2. Các giải pháp cụ thể  Về xây dựng chính sách thuế đối với NTNN: Áp dụng nhất quán ba nguyên tắc sau:  Các quy định về thuế NTNN được xây dựng trong hệ thống Luật thuế nói chung và từng sắc thuế nói riêng. Hiện nay, hệ thống Luật thuế của Việt Nam bao gồm: Luật quản lý thuế, Luật thuế GTGT, Luật thuế TNDN, Luật thuế TNCN, Luật thuế XNK, Luật thuế Tài nguyên, Luật thuế TTĐB; một số văn bản pháp quy về phí, lệ phí, thuế Môn bài, các Hiệp định tránh đánh thuế hai lần v.v... Thông tư 134/2008/TT-BTC và Thông tư 197/2009/TT-BTC mới chỉ hướng dẫn về thuế GTGT và thuế TNDN đối với NTNN. Các loại thuế khác áp dụng theo các quy định tại các Luật và văn bản hiện hành. Các thủ tục về thuế áp dụng quy định của Luật Quản lý thuế. Như vậy, việc xây dựng một Thông tư về thuế NTNN như hiện nay cũng chưa bao trùm được các loại thuế áp dụng cho NTNN và không phù hợp với thông lệ quốc tế. Cần thiết phải đưa các hướng dẫn về thuế đối với NTNN vào từng Luật thuế tương ứng.  Xử lý thuế NTNN tách theo 2 hướng: NTNN có CSTT tại Việt Nam và NTNN không có cơ sở thường trú tại Việt Nam. Việc phân định NTNN có CSTT và không có CSTT để áp dụng chính sách thuế là phù hợp với thông lệ quốc tế về thuế và đều được các nước áp dụng. Đối với NTNN có CSTT tại Việt Nam áp dụng các quy định như đối với doanh nghiệp thành lập theo luật pháp Việt Nam, kể cả chế độ kế toán. Các NTNN không có CSTT tại Việt Nam xây dựng chính sách phù hợp, đảm bảo nguyên tắc đơn giản, hiệu quả, minh bạch.  Các quy định về thuế chỉ nên xây dựng trong Luật thuế tương ứng: - 59 - Quy trình xây dựng chính sách của Việt Nam hiện nay, bao gồm cả xây dựng chính sách thuế là: Quốc hội ban hành Luật thuế, Chính phủ ban hành Nghị định hướng dẫn Luật thuế, Bộ Tài chính ban hành Thông tư hướng dẫn Nghị định. Quy trình này có sự khác biệt với các nước, theo đó các quy định về thuế chỉ nằm trong Luật thuế. Các vấn đề phát sinh trong quá trình quản lý thuế được giải quyết thông qua văn bản của cơ quan thuế với người nộp thuế, giữa quyết định của tòa án khi giải quyết tranh chấp giữa người nộp thuế với cơ quan thuế. Xây dựng các quy định về thuế chỉ trong Luật thuế nâng cao hiệu lực của văn bản pháp quy về thuế, vì khi xảy ra tranh chấp về thuế, tòa án trước hết căn cứ vào quy định tại văn bản pháp quy có hiệu lực pháp lý cao nhất là Luật, sau đó mới tới các văn bản có hiệu lực pháp lý thấp hơn; đồng thời, tránh được việc Luật ban hành, nhưng chưa được áp dụng vì chưa có hướng dẫn; tới khi có hướng dẫn lại áp dụng cho cả thời gian trước khi có hướng dẫn v.v...  Về kê khai nộp thuế: địa điểm kê khai, các loại thuế phải nộp …  Sửa quy định về khai thuế GTGT tại địa điểm có công trình xây dựng. Trường hợp NTNN hoạt động trong lĩnh vực xây dựng có tạo thành CSTT tại Việt Nam, NTNN chỉ khai thuế tại nơi có văn phòng điều hành chính. Trường hợp NTNN không có CSTT tại Việt Nam, Bên Việt Nam ký hợp đồng chỉ khai thuế NTNN tại địa phương Bên Việt Nam có trụ sở chính. Điều này giúp giảm thiểu thủ tục hành chính về thuế cả đối với NTNN và Bên Việt Nam ký hợp đồng.  Bỏ thuế môn bài đối với NTNN không có sơ sở thường trú tại Việt Nam. Xét về chức năng của thuế môn bài chủ yếu là kiểm kê, kiểm soát nên việc đưa thuế môn bài vào quản lý các hoạt động kinh doanh công thương nghiệp trong những năm qua đã phát huy hiệu quả trong việc thống kê, trợ - 60 - giúp các nhà quản lý trong việc nắm bắt sự phát sinh số lượng cơ sở sản xuất kinh doanh hàng năm thuộc các ngành nghề, giúp công tác lập kế hoạch thu sát với thực tế của từng địa phương trong điều kiện quản lý chủ yếu bằng các biện pháp thủ công, thống kê trực tiếp. Tuy nhiên, đối với NTNN việc thu thuế môn bài trên thực tế do Bên Việt Nam ký hợp đồng thực hiện với mức 1.000.000 đồng/hợp đồng, không phân biệt có hay không có CSTT tại Việt Nam, có hay không có hiện diện tại Việt Nam. Điều này có nghĩa là có thể một cá nhân nước ngoài cho một doanh nghiệp Việt Nam vay, cá nhân nước ngoài mặc dù không hề có mặt tại Việt Nam vẫn phải nộp thuế môn bài. Trường hợp cá nhân nước ngoài đó cho nhiều doanh nghiệp Việt Nam tại các địa phương khác nhau vay thì có thể phải nộp thuế môn bài tại nhiều nơi. Trong khi đó, một cá nhân Việt Nam cho doanh nghiệp Việt Nam vay thì lại không phải nộp thuế môn bài! Điều này không phù hợp với bản chất của thuế môn bài, gây tranh cãi trong quá trình thực hiện, và thực tế thêm chi phí và thủ tục cho Bên Việt Nam ký hợp đồng.  Về cấp mã số thuế: Đảm bảo cấp được MST cho tất cả các NTNN, khắc phục tình trạng chỉ cấp một MST nộp hộ cho tất cả các NTNN của Bên Việt Nam ký hợp đồng, dẫn tới phải quản lý NTNN theo phương pháp thủ công, mất nhiều thời gian của cán bộ quản lý.  Về phương pháp tính thuế: Đề nghị bỏ trường hợp Nhà thầu nước ngoài nộp thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ, nộp thuế TNDN trên cơ sở kê khai doanh thu, chi phí; Chỉ nên áp dụng hai phương pháp tính thuế:  Đối với NTNN có cơ sở thường trú tại Việt Nam: áp dụng như đối với doanh nghiệp trong nước. Nhà thầu nước ngoài đăng ký kê khai, nộp thuế theo hướng dẫn tại các Luật thuế tương ứng: thuế GTGT, thuế - 61 - TNDN, thuế TNCN v.v… và thực hiện quyết toán với cơ quan thuế khi chấm dứt hợp đồng về nước. Điều này đảm bảo việc quản lý nhà nước đối với nhà thầu nước ngoài, chống thất thu cho ngân sách nhà nước và cũng phù hợp với thông lệ quốc tế.  Đối với NTNN không có CSTT tại Việt Nam: Bên Việt Nam ký hợp đồng nộp thay NTNN theo các thủ tục quy định tại Luật quản lý thuế. Việc kê khai và nộp thuế được thực hiện một cách đơn giản; Thuế suất áp dụng theo tỷ lệ trên doanh thu nhà thầu nước ngoài nhận được. Điều này làm giảm bớt thủ tục hành chính cho nhà thầu nước ngoài và Bên Việt Nam ký hợp đồng, đồng thời cả hai bên cũng dễ dàng hơn trong việc tính toán chi phí thuế kết cấu trong giá trị hợp đồng khi đàm phán các hợp đồng. 3.2.3. Các giải pháp hỗ trợ:  Về ứng dụng tin học trong quản lý thuế đối với nhà thầu nước ngoài: Xây dựng chương trình quản lý thuế NTNN, hỗ trợ công tác của cán bộ thuế, tăng tính hiệu quả, giảm thời gian thực hiện các công việc thủ công của cán bộ thuế, có khả năng kiểm tra hoạt động của NTNN trên phạm vi toàn quốc. Chương trình phải có khả năng thu thập thông tin từ nhiều nguồn để xác định CSTT của NTNN, quản lý được tất cả các NTNN của từng doanh nghiệp Việt Nam ... Áp dụng giải pháp này hỗ trợ cơ quan thuế trong việc kiểm tra, giám sát hoạt động, nghĩa vụ thuế của nhà thầu nước ngoài, đảm bảo tính công bằng trong việc thực hiện pháp luật thuế.  Nâng cao chất lượng và hiệu quả của công tác thanh tra, kiểm tra thuế nhằm ngăn ngừa, phát hiện và xử lý kịp thời các trường hợp vi phạm pháp luật thuế. Sử dụng tối đa công nghệ thông tin trong công tác thanh tra, áp dụng phương pháp quản lý rủi ro trong việc lựa chọn doanh nghiệp lập kế hoạch - 62 - thanh tra và xác định phạm vi thanh tra. Nâng cao trình độ công chức thanh tra trên cơ sở xây dựng tiêu chuẩn thanh tra viên thuế và có chương trình đào tạo để công chức làm công tác thanh tra đạt được các tiêu chuẩn đó. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát cán bộ thanh tra đảm bảo trung thực, trong sạch. Xây dựng Sổ tay thanh tra, kiểm tra thuế NTNN làm cơ sở cho cán bộ thanh tra, kiểm tra thuế tại địa phương thống nhất áp dụng trong toàn quốc. Tăng cường hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra cũng góp phần không nhỏ trong việc đảm bảo việc thực thi chính sách thuế một cách công bằng đối với người nộp thuế nói chung và nhà thầu nước ngoài nói riêng. Kết luận chương 3: Chương 3 đã đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống thuế đối với nhà thầu nước ngoài tại Việt Nam phù hợp với chiến lược phát triển của ngành thuế năm 2011-2020, phù hợp với thông lệ quốc tế. Các giải pháp trên nhằm khắc phục các hạn chế đã nêu trong Chương 2, giúp cho chính sách thuế nhà thầu nước ngoài nói riêng, và hệ thống chính sách thuế nói chung đạt hiệu quả cao, góp phần vào công cuộc phát triển nền kinh tế quốc gia và hội nhập kinh tế quốc tế. - 63 - KẾT LUẬN Đã 20 năm từ khi văn bản pháp quy về thuế nhà thầu nước ngoài tại Việt Nam được ban hành. Quá trình hình thành, xây dựng và phát triển của hệ thống pháp luật thuế nói chung và thuế nhà thầu nước ngoài tại Việt Nam nói riêng đã đạt được nhiều tiến bộ, ngày càng phù hợp hơn với hệ thống pháp luật thuế thế giới. Số thu từ thuế nói chung, từ thuế đối với nhà thầu nước ngoài nói riêng đã đóng góp đáng kể vào quá trình xây dựng và phát triển của đất nước, tạo nguồn thu lớn, ổn định cho ngân sách Nhà nước. Hoàn thiện chính sách thuế đối với nhà thầu nước ngoài nằm trong định hướng phát triển chung của ngành thuế, góp phần tạo ra môi trường kinh doanh bình đẳng giữa các thành phần kinh tế. Với ý nghĩa đó, đề tài “Hoàn thiện chính sách thuế đối với nhà thầu nước ngoài tại Việt Nam” được thực hiện với mong muốn các giải pháp nêu ra đóng góp một phần vào trong tiến trình cải cách, phát triển của ngành thuế nói chung, hệ thống chính sách thuế của Việt Nam nói riêng. Hy vọng, trong thời gian gần, Việt Nam với chính sách thuế đồng bộ, có cơ cấu hợp lý sẽ đảm bảo nguồn tài lực phục vụ sự nghiệp xây dựng đất nước; góp phần thực hiện bình đẳng, công bằng xã hội và chủ động trong hội nhập quốc tế./. - 64 - ĐỀ XUẤT CHO NHỮNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong việc nghiên cứu chính sách thuế đối với nhà thầu nước ngoài của Việt Nam, có so sánh đối chiếu với chính sách thuế nhà thầu nước ngoài của các nước phát triển và trong khu vực, tìm hiểu những hạn chế của hệ thống chính sách thuế NTNN của Việt Nam hiện hành, từ đó đề ra một số giải pháp hoàn thiện, nhưng do hạn chế về kiến thức và thời gian nên vẫn còn nhiều vấn đề mà tầm vóc của một luận văn Thạc sĩ Kinh tế chưa thể đề cập và trình bày hết được. Do vậy, tác giả hy vọng rằng trong thời gian tới, các nhà khoa học, các chuyên gia nghiên cứu về lĩnh vực thuế nói chung và thuế đối với nhà thầu nước ngoài nói riêng sẽ có những công trình nghiên cứu bao quát hơn, chuyên sâu hơn về đề tài này, đặc biệt thực hiện được các khảo sát đối với đối tượng là các nhà thầu nước ngoài, các doanh nghiệp Việt Nam ký hợp đồng nhà thầu nước ngoài. Nếu được vậy, đề tài sẽ có tính thuyết phục cao hơn, rất có ích cho các nhà quản lý trong việc xây dựng chính sách pháp luật thuế nói chung và chính sách thuế đối với nhà thầu nước ngoài nói riêng. - 65 - TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Trường Đại học Kinh tế TP. HCM, Lý thuyết Tài chính công, NXB Đại học Quốc gia TP. HCM (2006). 2. Giáo trình Thuế, PGS.TS Phan Thị Cúc - ThS. Trần Phước - ThS. Nguyễn Thị Mỹ Linh, NXB Thống Kê (2007). 3. Giáo trình Thuế, Võ Thế Hào - Phan Mỹ Hạnh - Lê Quang Cường - Khoa Tài chính Nhà nước, Đại học Kinh Tế TPHCM, NXB Lao Động (2008). 4. Giáo trình thuế thực hành, TS. Phan Hiển Minh - TS. Nguyễn Ngọc Thanh - ThS. Châu Thành Nghĩa, NXB Thống kê (2001). 5. Luật quản lý thuế và các văn bản hướng dẫn thi hành, NXB Tài chính (2007). 6. Hướng dẫn kê khai, xác định chi phí, nộp và quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế nhà thầu, NXB Tài chính (2009). 7. Hướng dẫn thực hiện Thông tư mới sửa đổi về quản lý thuế, NXB Hà Nội (2011). 8. Tổng Cục thuế (2005), Văn bản hướng dẫn Hiệp định tránh đánh thuế hai lần và thuế đối với nhà thầu nước ngoài. 9. Nguyễn Hồng Thắng (2009), “Vận dụng nguyên tắc đánh thuế trong thực tiễn”, Tạp chí Phát triển Kinh tế, số 220, tháng 02/2009. 10. TS. Nguyễn Văn Tuyến - Trường Đại học Luật Hà Nội, “Các nguyên tắc cơ bản của pháp luật thuế và mô hình cấu trúc của hệ thống pháp luật Thuế”. 11. Bộ Kế hoạch & Đầu tư (2008), Báo cáo 20 năm đầu tư nước ngoài tại Việt Nam (1988-2007). 12. Trang web của các tổ chức trong và ngoài nước.