Luận văn Hoàn thiện hệ thống chính sách thuế của Việt Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế

chứ không chia nhỏ như hiện nay làm cho biểu thuế tiêu thụ đặc biệt phức tạp và khó áp dụng. 68 Thứ ba, không nên áp dụng chế độ miễn giảm thuế tiêu thụ đặc biệt cho các cơ sở sản xuất hàng hóa thuộc diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt bởi đây là thuế gián thu do người tiêu dùng chịu thuế, các cơ sở sản xuất chỉ là người nộp hộ nên việc quy định miễn giảm thuế đối với loại thuế này là không hợp lý, hơn nữa theo các cam kết quốc tế về thuế phải thực hiện trong tiến trình hội nhập, thuế tiêu thụ đặc biệt không được phân biệt giữa hàng hóa sản xuất trong nước và hàng hóa nhập khẩu. Mặt khác, đây là những loại hàng hóa dịch vụ mà nhà nước cần điều tiết, định hướng cho việc sản xuất, tiêu dùng để đảm bảo lợi ích cộng đồng, hầu hết những loại hàng hóa, dịch vụ này không phải là những mặt hàng thiết yếu cho đời sống nhân dân, không thuộc diện khuyến khích tiêu dùng (trừ mặt hàng cá biệt như xăng), nên việc quy định miễn giảm thuế đối với các mặt hàng này là không cần thiết. 3.2.1.3. Thuế xuất, nhập khẩu Luật thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu ban hành từ năm 1991 đến nay đã hơn 15 năm với ba lần sửa đổi, bổ sung (năm 1994, năm 1998 và năm 2005) chưa được hệ thống hóa lại, cho nên luật thuế xuất nhập khẩu hiện hành bộc lộ một số điểm cần sửa đổi, bổ sung để đáp ứng yêu cầu của tình hình mới về hội nhập kinh tế quốc tế và phát triển đất nước. Căn cứ chương trình cải cách hệ thống thuế đến năm 2010 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế, sửa đổi Luật thuế xuất nhập khẩu cần đáp ứng được những mục tiêu và yêu cầu sau: Thực hiện có hiệu quả tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế theo hướng ổn định, công khai, minh bạch, không phân biệt đối xử, phù hợp với tiến trình cải cách đồng bộ hệ thống chính sách thuế; Khuyến khích phát triển sản xuất và xuất khẩu, bảo hộ hợp lý, có điều kiện, có chọn lọc, phù hợp với tiến trình hội nhập; Góp phần ổn định nguồn thu cho ngân sách nhà nước; Kế thừa những quy định của Luật thuế xuất nhập khẩu hiện hành đang phát huy hiệu quả trong thực tiễn, đồng thời sửa đổi, bổ sung những quy định chưa phù hợp với điều kiện hội nhập, chưa đồng bộ với pháp luật hiện hành và chưa đề cao được vai trò quản lý của Nhà nước trong chống gian lận thương mại, chống thất thu thuế. 69 Theo đó, thuế xuất, nhập khẩu phải được sửa đổi bổ sung theo các nhóm vấn đề sau: (1) Nhóm vấn đề thứ nhất: Một số nội dung đang thực hiện theo các văn bản dưới Luật, cần được quy định rõ trong Luật thuế xuất nhập khẩu để bảo đảm tính minh bạch và tạo điều kiện thuận lợi khi gia nhập WTO - Về giá tính thuế nhập khẩu: Cần phải sửa đổi lại quy định về giá tính thuế nhập khẩu theo đúng nguyên tắc của Hiệp định giá GATT nhằm đảm bảo tính pháp lý và thể hiện sự chủ động, tích cực của Việt Nam trong đàm phán gia nhập WTO. - Về thuế suất và thẩm quyền ban hành biểu thuế: Sắp xếp lại thứ tự các Điều 8, 9 trong Luật thuế xuất nhập khẩu hiện hành theo trình tự: Điều 8 quy định về thuế suất, Điều 9 quy định về thẩm quyền ban hành biểu thuế. Việc sắp xếp này khắc phục được sự trùng lắp, thiếu rõ ràng như hiện nay. Hệ thống hóa lại các loại thuế suất hiện hành áp dụng đối với từng đối tượng theo mức độ quan hệ thương mại với Việt Nam. Ở phần căn cứ tính thuế và phương pháp tính thuế có bổ sung thêm hình thức tính thuế theo mức tuyệt đối. Việc bổ sung thêm hình thức thuế này là cần thiết vì không trái với những nguyên tắc chung của WTO và Việt Nam có thể đàm phán để áp dụng thuế tuyệt đối khi cần thiết. Quy định về thẩm quyền ban hành biểu thuế. Trong hội nhập kinh tế quốc tế, thuế xuất nhập khẩu có vị trí quan trọng được các đối tác tham gia đàm phán quan tâm hàng đầu và là một trong những nội dung chính trong đàm phán hội nhập. Đối với nước ta, do sản xuất trong nước còn phụ thuộc nhiều vào nguồn vật tư, nguyên liệu nhập khẩu nên thường phải chịu tác động lớn của sự biến động giá cả thị trường thế giới. Do vậy, những quy định hiện hành về thực hiện các điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc tham gia và có thẩm quyền điều hành thuế suất thuế nhập khẩu là rất quan trọng, đảm bảo sự chủ động trong đàm phán hội nhập kinh tế quốc tế và góp phần bình ổn giá cả thị trường trong nước. Vì vậy, thuế xuất nhập khẩu sửa đổi phải quy định thẩm quyền ban hành biểu thuế và thuế suất như luật hiện hành, nhưng bổ sung thêm nguyên tắc ban hành cho chặt chẽ như: Bộ Tài chính quy định mức thuế 70 suất cụ thể, phù hợp với danh mục nhóm hàng chịu thuế và trong phạm vi khung thuế suất do Ủy ban thường vụ Quốc hội quy định; góp phần bình ổn thị trường, giá cả và đảm bảo cho nguồn thu ngân sách nhà nước; thực hiện bảo hộ có chọn lọc, có điều kiện, có thời hạn, phù hợp với các cam kết quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc gia nhập. - Về thuế chống bán phá giá, thuế chống trợ cấp, thuế chống phân biệt, đối xử, thuế tự vệ: Luật hiện hành quy định thu thuế bổ sung đối với các trường hợp hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam mà còn bán phá giá, có sự trợ cấp của nước xuất khẩu, có xuất xứ từ nước mà ở đó có sự phân biệt đối xử với hàng hóa của Việt Nam hoặc là hàng hóa nhập khẩu ồ ạt vào Việt Nam gây khó khăn cho ngành sản xuất trong nước cần phải tự vệ. Thu thuế bổ sung là công cụ cần thiết để tự vệ, nhằm hạn chế những tác động tiêu cực bên ngoài đối với sản xuất trong nước. Nhưng do trong luật hiện hành ghi là "thuế bổ sung" nên dễ bị các đối tác nước ngoài hiểu lầm cho rằng đây là khoản thu thêm, chứ không phải là một loại thuế theo đúng quy định của Hiệp định về thuế chống bán phá giá, thuế chống trợ cấp, thuế chống phân biệt đối xử, thuế tự vệ. Trong năm 2004, căn cứ vào quy định tại Điều 9 của Luật Thuế xuất nhập khẩu hiện hành, Ủy ban thường vụ Quốc hội đã ban hành Pháp lệnh chống bán phá giá và Pháp lệnh về chống trợ cấp, trong đó có quy định về việc áp dụng thuế chống bán phá giá, thuế chống trợ cấp. Vì vậy, cần phải sửa cụm từ "thuế bổ sung" thành "thuế chống bán phá giá, thuế chống trợ cấp, thuế chống phân biệt đối xử, thuế tự vệ" cho phù hợp với Hiệp định về chống bán phá giá và Hiệp định chống trợ cấp của WTO. - Về khiếu nại và giải quyết khiếu nại: Về nội dung khiếu nại và giải quyết khiếu nại, do quy định trong Luật hiện hành chưa phù hợp với công ước Kyoto về giải quyết khiếu nại, tố cáo về thuế, cũng như yêu cầu về cải cách hành chính thuế ở nước ta, cho nên cần sửa đổi những quy định về khiếu nại và giải quyết khiếu nại cho phù hợp với các cam kết quốc tế và quy định của pháp luật Việt Nam về khiếu nại tố cáo. - Quy định về miễn thuế xuất nhập khẩu: 71 Trong các quy định hiện hành về miễn thuế xuất nhập khẩu còn có sự phân biệt giữa đầu tư nước ngoài và đầu tư trong nước và có sự chồng chéo, phức tạp trong tổ chức thực hiện. Để đảm bảo sự công bằng và minh bạch về chính sách, không phân biệt đối xử theo đúng quy định của WTO cần tập hợp và hệ thống lại các quy định về miễn thuế xuất nhập khẩu đã quy định ở các Luật có liên quan đối với các hình thức đầu tư, để đưa vào thuế xuất nhập khẩu (sửa đổi) và áp dụng chung cho đầu tư nước ngoài và đầu tư trong nước. Về nguyên tắc tập hợp lại các quy định về miễn thuế xuất nhập khẩu là: Chọn những quy định miễn thuế ở mức cao nhất cho từng đối tượng đầu tư nước ngoài và đầu tư trong nước để áp dụng chung cho các dự án đầu tư; đồng thời lược bỏ những quy định không khả thi, khó có căn cứ để thực hiện, như quy định miễn thuế nhập khẩu đối với hàng hóa trong nước đã sản xuất được nhưng chưa đáp ứng yêu cầu chất lượng. (2) Nhóm vấn đề thứ hai: Sửa đổi, bổ sung một số quy định để vừa khuyến khích xuất khẩu, vừa hạn chế những sơ hở dễ bị lợi dụng để gian lận thương mại và làm thất thu thuế - Về thời hạn nộp thuế: Để tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp chấp hành tốt nghĩa vụ thuế, mặt khác đảm bảo chặt chẽ trong công tác quản lý, chống hiện tượng chây ỳ, lợi dụng chiếm đoạt tiền thuế, thuế xuất nhập khẩu phải được sửa đổi, bổ sung thêm các điều kiện ràng buộc như doanh nghiệp phải đảm bảo mức độ tín nhiệm hoặc có bảo lãnh, tín chấp,... để gắn với trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc nộp thuế, hạn chế nợ đọng thuế kéo dài. - Về giảm thuế: Luật hiện hành quy định: "được xét giảm thuế trong các trường hợp hàng hóa trong quá trình vận chuyển, bốc xếp bị hư hỏng hoặc bị mất mát có lý do xác đáng được cơ quan giám định nhà nước về hàng xuất nhập khẩu chứng nhận" như vậy là không rõ ràng, còn mập mờ. Vì vậy, khi sửa đổi luật thuế xuất, nhập khẩu cần bổ sung thời điểm được giảm thuế là "Hàng hóa đang trong quá trình giám sát của cơ quan hải quan, nếu bị hư hỏng hoặc bị mất mát,..." mới được giảm thuế. (3) Nhóm vấn đề thứ ba: 72 Một số điểm quy định trong luật thuế xuất nhập khẩu cần sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với luật Hải quan và phù hợp với yêu cầu cải cách hành chính. - Nên bỏ thông báo thuế: Luật hiện hành quy định: "Trong thời hạn 8 giờ làm việc, kể từ khi đăng ký tờ khai hàng hóa xuất, nhập khẩu, cơ quan thuế thông báo chính thức cho đối tượng nộp thuế số thuế phải nộp". Để phù hợp với tiến trình cải cách thủ tục hành chính, nâng cao tính tự giác, tự chịu trách nhiệm của đối tượng nộp thuế và đồng bộ với quản lý thuế trong nội địa, cần đảm bảo bỏ quy định về thông báo thuế trong lĩnh vực quản lý thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu. Doanh nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu thực hiện tự khai, tự tính, tự nộp thuế vào ngân sách nhà nước và nộp tờ khai hải quan cho cơ quan hải quan, nơi có hàng hóa nhập khẩu. - Về hoàn thuế: Luật hiện hành quy định hoàn thuế cho các trường hợp: Hàng nhập khẩu đã nộp thuế mà còn lưu kho, lưu bãi ở cửa khẩu và được phép tái xuất; hàng đã nộp thuế xuất khẩu, nhưng không xuất khẩu; hàng đã nộp thuế theo tờ khai, nhưng thực tế xuất khẩu hoặc thực tế nhập khẩu ít hơn; hàng là vật tư nguyên liệu nhập khẩu để sản xuất hàng xuất khẩu; hàng tạm nhập để tái xuất khẩu, hàng tạm xuất để tái nhập khẩu, được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép. Tới đây, cần bổ sung thêm 2 trường hợp là: Hàng hóa đã xuất khẩu, nhập khẩu đã nộp thuế nhưng vì lý do khách quan buộc phải nhập khẩu trở lại hoặc phải tái xuất; hàng hóa là máy móc, thiết bị, dụng cụ, phương tiện vận chuyển của các tổ chức đã được phép tạm nhập để thực hiện các dự án đầu tư và được tái xuất khỏi Việt Nam khi hoàn thành dự án. 3.2.1.4. Thuế thu nhập doanh nghiệp Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp sửa đổi, bổ sung có hiệu lực từ ngày 01/1/2004, khi đi vào cuộc sống đã góp phần tạo ra sự thống nhất và hợp lý hơn trong việc huy động ngân sách nhà nước từ một sắc thuế quan trọng có tính chất trực thu là thuế thu nhập doanh nghiệp. Tuy vậy, cũng cần phải có những điều chỉnh để phù hợp hơn với thực tiễn và thông lệ quốc tế: 73 Thứ nhất, về thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp, sự thay đổi thuế suất từ 32% trước đây xuống còn 28% như hiện nay là bước cải cách quan trọng. Nó không những thể hiện việc khuyến khích phát triển sản xuất kinh doanh mà còn chứng tỏ việt quản lý thuế thu nhập doanh nghiệp đã chặt chẽ, khoa học hơn, điều này rất quan trọng trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế của nước ta hiện nay. Mặc dù vậy, so với các nước trên thế giới hiện nay, mức thuế này vẫn còn cao và cần được giảm hơn nữa. Đồng thời, xem xét lại việc miễn giảm thuế theo hướng thu hẹp diện miễn, giảm thuế thu nhập theo hướng có chọn lọc đối với ngành, sản phẩm cần ưu đãi để thúc đẩy sản xuất, thu hút đầu tư, điều đó sẽ vừa đảm bảo phát huy tính chất điều tiết, khuyến khích sản xuất kinh doanh của thuế suất, vừa đơn giản trong thực hiện thuế thu nhập doanh nghiệp. Thứ hai, về thuế thu nhập doanh nghiệp từ hoạt động chuyển quyền sử dụng đất, chuyển quyền thuê đất, Điều 12 - Nghị định 164/2003/NĐ - CP ngày 22/12/2003 của Chính phủ quy định chi tiết về thuế thu nhập doanh nghiệp có ghi: "Đối tượng nộp thuế thu nhập từ chuyển quyền sử dụng đất, chuyển quyền thuê đất là tổ chức sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ có thu nhập từ chuyển quyền sử dụng đất, chuyển quyền thuê đất". Tuy nhiên, các căn cứ để tính thuế thu nhập doanh nghiệp từ hoạt động này như doanh thu, chi phí,… đế nay rất khó xác định chính xác và thống nhất mà chủ yếu là do các giao dịch trong nền kinh tế của ta chưa minh bạch và chặt chẽ. Chính vì vậy, cần có những hướng dẫn cụ thể, riêng cho vấn đề này để thực hiện thống nhất và có hiệu quả hơn. Thứ ba, về kê khai thuế thu nhập doanh nghiệp, Nghị định 164/2003/NĐ-CP quy định: Cơ sở kinh doanh có trách nhiệm kê khai doanh thu, chi phí, thu nhập chịu thuế, số thuế phải nộp cả năm, có chia ra từng qúy theo mẫu tờ khai của cơ quan thuế và nộp cho cơ quan thuế trực tiếp quản lý chậm nhất là ngày 25 tháng 1 hàng năm hoặc ngày 25 của tháng kế tiếp tháng kết thúc năm tài chính đối với cơ sở kinh doanh có năm tài chính khác năm dương lịch cụ thể. Bước tiếp theo là việc ban hành mẫu tờ khai tự quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp (tại thông tư 128/2004/TT - BTC ngày 27/12/2004 của Bộ Tài chính áp dụng cho tất cả các doanh nghiệp). Trong quá trình 74 thực hiện, chúng tôi cho rằng những thông tin từ tờ khai này là cần thiết, tạo tính rõ ràng, minh bạch của số liệu doanh nghiệp và phù hợp với cơ chế cũng như các chuẩn mực quản lý mới. Tuy nhiên, mẫu tờ khai cũng nên được quy định gọn hơn, đảm bảo tính khoa học cao theo hướng chỉ thể hiện các chỉ tiêu tổng hợp, còn phần chi tiết nên để ở một tờ trình khác kèm theo. 3.2.1.5. Thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao Nghị quyết Đại hội Đảng IX và X đã xác định "Áp dụng thuế thu nhập cá nhân thống nhất và thuận lợi cho mọi đối tượng chịu thuế, bảo đảm công bằng xã hội và tạo động lực phát triển" và "Hoàn thiện hệ thống pháp luật về thuế theo nguyên tắc công bằng, thống nhất và đồng bộ,... Điều chỉnh chính sách thuế theo hướng giảm và ổn định thuế suất, mở rộng đối tượng thu, điều tiết hợp lý thu nhập". Cụ thể hóa Nghị quyết của Đại hội Đảng, Bộ chính trị đã thông qua Chiến lược cải cách thuế đến năm 2010 trong đó đặt ra yêu cầu: "Cần sớm xác định các bước đi thích hợp để tăng tỷ trọng các nguồn thu trong nước cho phù hợp với tiến trình hội nhập. Mở rộng diện thuế trực thu và tăng tỷ lệ thu từ thuế trực thu". Thực hiện các Nghị quyết này, chính phủ đã ban hành Quyết định số 201/QĐ - TTg triển khai thực hiện chiến lược cải cách thuế, trong đó thuế thu nhập cá nhân được xác định ban hành vào năm 2007. Sắc thuế này sẽ cùng với thuế thu nhập doanh nghiệp trở thành loại thuế trực thu chủ yếu, chiếm vị trí quan trọng trong hệ thống thuế và tỷ trọng thuế thu nhập cá nhân trong tổng thu ngân sách nhà nước sẽ có xu hướng tăng cao. Theo kinh nghiệm của nhiều quốc gia trên thế giới, thuế thu nhập cá nhân thường đóng vai trò cơ bản trong hệ thống thuế của một nước. Bên cạnh việc mang lại nguồn tài chính cho nhà nước, thuế thu nhập cá nhân còn phân phối lại của cải/ thu nhập và việc đánh thuế đối với cá nhân được thiết kế phù hợp với khả năng đóng góp và có xem xét đến hoàn cảnh cá nhân của người nộp thuế. Kể từ cuối năm 1970, thuế thu nhập cá nhân còn có một vai trò mới như là một cơ chế định hướng kinh tế. Luật thuế thu nhập cá nhân được thiết kế nhằm mục đích phân phối lại của cải. Cơ cấu thuế suất thuế thu nhập cá nhân thường mang tính chất lũy tiến, tức là thu nhập cao phải chịu thuế suất cao hơn thu nhập thấp. Hơn nữa, thuế thu nhập cá nhân thường 75 được thiết kế để đảm bảo những người có thu nhập thấp không chịu ảnh hưởng của thuế thu nhập cá nhân. Hiện nay, hơn 180 nước đã áp dụng thuế thu nhập cá nhân. Theo xu hướng phát triển của thuế giới thì thuế thu nhập chiếm tỷ trọng ngày càng cao trong tổng số thu ngân sách, đặc biệt là các nước phát triển như Mỹ, Nhật, Anh, Pháp có thu nhập chiếm khoảng 30 - 40% tổng thu ngân sách. Một số nước trong khối ASEAN như Thái Lan, Malaysia, Philipines, thuế thu nhập cá nhân chiếm khoảng 13 - 14% tổng thu ngân sách nhà nước, trong khi đó ở Việt Nam, số thu từ thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao chỉ chiếm khoảng 2,5% tổng thu ngân sách. Nếu tính cả từ số thu từ cá nhân, hộ kinh doanh và cá nhân chuyển quyền sử dụng đất thì tổng số thu thuế thu nhập từ các đối tượng này cũng chỉ chiếm khoảng 4% tổng thu ngân sách nhà nước. Trong những năm tới, trước yêu cầu phát triển mạnh mẽ của các thị trường và các thành phần kinh tế, yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu, thu nhập của cá nhân sẽ ngày càng đa dạng, việc ban hành Luật thuế thu nhập cá nhân trên cơ sở thống nhất 3 sắc thuế (gồm thuế thu nhập doanh nghiệp đối với cá nhân kinh doanh; Thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao áp dụng cho người có thu nhập từ tiền lương, tiền công; Thuế chuyển quyền sử dụng đất áp dụng đối với người có thu nhập từ chuyển quyền sử dụng đất) sẽ góp phần tăng cường công tác kiểm soát, phân phối thu nhập và điều tiết vĩ mô nền kinh tế - xã hội, nhằm hoàn thiện hệ thống chính sách thuế để đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập kinh tế quốc tế trong thời gian tới, góp phần đảm bảo tính ổn định và nguồn lực cho ngân sách nhà nước. Luật thuế thu nhập cá nhân sắp tới cần được nghiên cứu xây dựng và áp dụng nhân với mô hình đánh thuế thu nhập cá nhân căn cứ vào thu nhập tổng hợp. Thu nhập chịu thuế từ mọi nguồn của các cá nhân phát sinh trong năm sẽ được tổng hợp lại và áp dụng một biểu thuế suất chung. Đồng thời phải xác định ngưỡng thu nhập chịu thuế và phải tính đến yếu tố chiết trừ gia cảnh nhằm bảo đảm sự động viên của thuế sát với khả năng đóng góp của người nộp. Theo đó, cần: - Quy định chuẩn lại đối tượng thuộc diện nộp thuế thu nhập cá nhân: Theo đó cần đưa cá nhân kinh doanh và chủ hộ gia đình sản xuất, kinh doanh trong các lĩnh 76 vực, ngành nghề hiện đang điều chỉnh tại Luật thuế thu nhập doanh nghiệp vào đối tượng điều chỉnh của Luật thuế thu nhập cá nhân, vì: + Thứ nhất, các đối tượng này không phải là doanh nghiệp nên việc tiếp tục áp dụng Luật thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ không hợp lý, không phù hợp với thông lệ quốc tế. + Thứ hai, đảm bảo động viên bình đẳng về thuế thu nhập của cá nhân không phân biệt thu nhập từ kinh doanh hoặc thu nhập từ tiền lương, tiền công: Áp dụng chung biểu thuế và cùng được chiết trừ gia cảnh. + Thứ ba, đảm bảo phù hợp với thông lệ quốc tế. Thuế thu nhập doanh nghiệp điều tiết vào thu nhập của doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân điều tiết vào các thu nhập của cá nhân, không phân biệt nguồn tạo ra thu nhập là từ kinh doanh hay làm công ăn lương. - Bao quát và cụ thể hóa các quy định về xác định thu nhập, các khoản được giảm trừ theo hướng minh bạch, rõ ràng phù hợp với thông lệ quốc tế: Theo đó, đưa phần thu nhập từ lợi tức cổ phần, lợi tức từ các hình thức góp vốn kinh doanh, thu nhập từ chuyển nhượng vốn hiện tạm thời chưa thu vào diện chịu thuế; đồng thời thu thuế đối với thu nhâp từ thừa kế và qùa tặng mà chính sách thuế hiện hành chưa thu đối với khoản thu nhập này,... Việc kê khai giảm trừ gia cảnh cho những người phụ thuộc (con, bố, mẹ,...), người nộp thuế căn cứ vào thu nhập của bản thân và những người nộp thuế khác trong gia đình để lựa chọn hình thức kê khai mức giảm trừ cho người phụ thuộc nhưng đảm bảo nguyên tắc những người nộp thuế trong một gia đình không kê khai trùng người phụ thuộc của gia đình đó. - Xây dựng biểu thuế lũy tiến từng phần, tổng mức điều tiết khoảng 30% tổng thu nhập của cá nhân; - Thu hẹp dần khoảng cách khởi điểm chịu thuế và tiến tới áp dụng thống nhất cho người Việt Nam và người nước ngoài, và áp dụng đối với thu nhập từ kinh doanh, từ tiền lương, tiền công do đây là khoản thu nhập có tính chất phổ biến, thường xuyên, ổn định của cá nhân trong năm nên mức thu nhập tính thuế được tính theo năm và tạm thu theo tháng. 77 3.2.2. Ban hành các sắc thuế mới Trên cơ sở vừa thực hiện nghiêm túc các cam kết hội nhập theo đúng nội dung và lịch trình đã được ký kết, vừa phù hợp với mức tích lũy từng ngành để khuyến khích sản xuất trong nước phát triển và tạo ra nguồn thu lâu dài cho ngân sách nhà nước, các Bộ ngành cần tham mưu cho Chính phủ trình Quốc hội xem xét, ban hành thêm một số sắc thuế mới như: - Thuế chống bán phá giá: Loại thuế này nhằm mục đích bảo vệ thị trường nội địa khi nhập những hàng hóa phá giá với mức giá thấp hơn rất nhiều lần so với giá thế giới. - Thuế tuyệt đối (đặc biệt): Áp dụng cho hàng nhập khẩu, loại thuế này được áp dụng để bảo vệ thị trường nội địa nếu nhập những hàng hóa với một số lượng nhất định mà gây thiệt hại cho sản xuất trong nước, hoặc thực hiện trừng phạt đối với những người tham gia vào mối quan hệ đối ngoại khi phạm lợi ích của nhau và có hành vi cạnh tranh không thiện chí. Ví dụ, thuế tuyệt đối áp dụng đối với mặt hàng xe ô tô cũ. - Ban hành thuế môi trường: Trong thời gian qua, tình hình môi trường ở Việt Nam xấu đi nhanh chóng, để góp phần giải quyết vấn đề này, Chính phủ Việt Nam đã sử dụng nhiều biện pháp khác nhau. Tuy nhiên, các biện pháp này chủ yếu mang tính hành chính, tức là đưa ra các tiêu chuẩn cho các doanh nghiệp thi hành, nếu các doanh nghiệp vi phạm các tiêu chuẩn này và bị phát hiện sẽ bị phạt tiền, phải lắp đặt thiết bị xử lý ô nhiễm, di dời hoặc bị buộc ngưng hoạt động. Tuy nhiên, thời gian qua cho thấy các biện pháp này đem lại hiệu quả không cao, vì vậy, việc xây dựng luật thuế môi trường ở Việt Nam là cần thiết và phù hợp với thông lệ quốc tế, từ đó có thể kết hợp được các mục tiêu môi trường trong phát triển kinh tế, xác định được những mâu thuẫn và ưu tiên giữa mục tiêu môi trường và mục tiêu tăng trưởng để có cách giải quyết thỏa đáng. Theo đó, thuế bảo vệ môi trường cấu thành vào giá hàng hóa, dịch vụ, nên có tác dụng kích thích và điều chỉnh sản xuất, tiêu dùng theo hướng bảo vệ môi trường, thúc đẩy việc nghiên cứu tìm ra các nguồn năng lượng "sạch" nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của con người hoặc có thể dẫn tới việc ra đời của công nghệ, 78 chu trình sản xuất và sản phẩm mới giảm thiểu tác hại đến môi trường. Xét trên khía cạnh kinh tế, thuế đánh vào các nguồn thu nhập từ lao động, vốn và tiết kiệm thường gây các ảnh hưởng tiêu cực hơn cho xã hội so với thuế bảo vệ môi trường. Nhưng thuế bảo vệ môi trường không gây tác động của thuế đối với tăng trưởng kinh tế, hơn nữa về lâu dài còn góp phần làm tăng sức cạnh tranh của sản phẩm, của doanh nghiệp và nền kinh tế. Điều này có nghĩa là nguồn thu từ các loại thuế khác đối với thu nhập từ lao động và vốn. Việc chuyển đổi đối tượng của các loại thuế: từ việc đánh vào "những cái tốt" của nền kinh tế (như lao động và vốn) sang "những cái xấu" (như ô nhiễm môi trường) sẽ phát huy được khía cạnh sinh thái học của thuế. 3.2.3. Đổi mới quy trình quản lý thuế, nâng cao quyền tự chủ cho đối tượng nộp thuế Đối với một cán bộ thuế, quản lý thuế có thể coi như một quá trình bao gồm 3 hoạt động riêng biệt, liên tiếp nhau: xác định đối tượng nộp thuế, xác định số thuế phải nộp và thu thuế, trong đó cán bộ thuế là chủ thể và đối tượng nộp thuế là khách thể. Chức năng chủ yếu của quản lý ở đây là kiểm soát sự tuân thủ và áp dụng các khoản phạt theo luật thuế để răn đe những đối tượng nộp thuế vi phạm. Đồng thời, quá trình quản lý này cũng phải đảm bảo bên người trung gian thứ ba báo cáo đầy đủ, trung thực các giao dịch kinh tế với đối tượng nộp thuế có phát sinh thuế nộp ngân sách nhà nước. Như vậy, có thể thấy rằng quản lý thu thuế là hoạt động của nhà nước, mà cơ quan thuế là đại diện, để tổ chức, điều hành các hoạt động động viên nguồn thu từ thuế vào ngân sách nhà nước và đưa pháp luật về thuế hòa nhập với cuộc sống, đồng thời thực hiện các mục tiêu của nhà nước và cơ quan thuế đề ra trong từng thời kỳ. Đó chính là quá trình cơ quan thuế tổ chức và thực thi giải pháp về quản lý thu thuế nhằm đạt được những mục tiêu đã đề ra. Các quy trình cơ bản trong quản lý thuế bao gồm: đăng ký thuế, kê khai nộp thuế, tính thuế, thông báo thuế, thu thuế, kiểm tra, kiểm soát và xử lý vi phạm pháp luật về thuế của những tổ chức, cá nhân có nghĩa vụ nộp ngân sách, của cơ quan thu thuế và các tổ chức, cá nhân có liên quan đòi hỏi phải được luật hóa để đảm bảo hiệu 79 quả của quản lý thu thuế. Chính vì vậy, việc ban hành Luật quản lý thuế ở Việt Nam hiện nay là phù hợp với yêu cầu của cải cách hành chính của Nhà nước nói chung cũng như yêu cầu cải cách hệ thống chính sách thuế nói riêng. Chính sách thuế thay đổi đòi hỏi phải có sự thay đổi đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ quản lý thu. Nhiều nước trên thế giới và khu vực đã ban hành Luật quản lý thuế (Nhật Bản ban hành Luật quản lý thuế năm 1950; Trung Quốc ban hành Luật quản lý thuế vào năm 2001). Yêu cầu xây dựng Luật quản lý thuế là: Phù hợp với các thông lệ quốc tế, nâng cao trình độ quản lý thuế Việt Nam ngang tầm với các nước tiên tiến trong khu vực; Đảm bảo quản lý, kiểm soát được đối tượng nộp thuế trong tình hình số lượng doanh nghiệp ngày càng tăng, số đối tượng nộp thuế thu nhập cá nhân cũng ngày càng tăng sau khi ban hành luật thuế thu nhập cá nhân,... Đáp ứng yêu cầu cải cách bộ máy quản lý Nhà nước và cải cách hành chính thuế nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước cũng như quản lý thuế và tạo điều kiện thuận lợi cho cơ sở kinh doanh trong việc tuân thủ pháp luật thuế. Luật quản lý thuế được xây dựng để áp dụng thống nhất và thay thế cho các nội dung quản lý thuế được quy định cụ thể trong từng luật, pháp luật thuế hiện hành và cần bao gồm các nội dung cơ bản sau: - Với đối tượng nộp thuế: Quy định trách nhiệm, nghĩa vụ của đối tượng nộp thuế đối với nhà nước, đề cao tính tự chịu trách nhiệm của họ trước pháp luật trong việc xác nhận nghĩa vụ thuế của mình, như: tự giác đăng ký thuế, tự kê khai và nộp thuế, tự quyết toán số thuế phải nộp; có trách nhiệm chấp hành nghiêm chỉnh các luật thuế cũng như quyết định về thuế của cơ quan thuế. Đồng thời, quy định quyền lợi của đối tượng nộp thuế, đó là: được hưởng các phúc lợi xã hội mang lại từ thuế, quyền được khiếu nại khi lợi ích bị xâm phạm do nguyên nhân từ chính sách thuế, cơ quan thuế, cán bộ thuế. - Với cơ quan thuế, cán bộ thuế: Quy định rõ tổ chức, bộ máy, chức năng, nhiệm vụ và trách nhiệm của cơ quan thuế, cán bộ thuế trước pháp luật trong quản lý thuế, từ đó, quy định cơ cấu tổ chức bộ máy, quy trình nghiệp vụ quản lý các loại thuế, áp dụng và phát triển các công nghệ thông tin và các phương tiện kỹ thuật hiện đại 80 phục vụ cho quản lý thuế phù hợp. Cơ quan thuế là người đại diện cho Nhà nước thực hiện quản lý nhà nước về thuế, có trách nhiệm thu thuế theo luật định, không cá nhân tổ chức nào cản trở; Là cơ quan quản lý nhà nước, có trách nhiệm phục vụ đầy đủ các dịch vụ công liên quan đến thuế cho đối tượng nộp thuế để họ thực hiện tốt nghĩa vụ của mình. Đồng thời, cần quy định rõ ràng, cụ thể trách nhiệm của cơ quan thuế trong việc xây dựng đội ngũ cán bộ có đủ năng lực, trình độ, phẩm chất đạo đức để có thể đảm đương tốt công tác thuế. - Với các tổ chức, cá nhân liên quan: Quy định rõ trách nhiệm trợ giúp cho đối tượng nộp thuế, cơ quan thuế thực hiện tốt pháp luật về thuế của Nhà nước. Các quy phạm pháp luật, quy trình quản lý, các thủ tục nộp thuế cũng như quy định về trách nhiệm, nghĩa vụ của cá nhân và tổ chức liên quan đến quản lý thuế được quy định trong cùng một luật sẽ đảm bảo tính thống nhất, đơn giản, khoa học, dễ hiểu và dễ thực hiện, tránh sự chồng chéo, trùng lắp trong việc thi hành luật, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý thu thuế; Đảm bảo điều tiết một cách hợp lý mọi nguồn thu vào ngân sách với các biện pháp nghiệp vụ phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội của đất nước và thông lệ quốc tế. 3.2.4. Tăng cường tuyên truyền phổ biến pháp luật về thuế Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hướng dẫn, cung cấp dịch vụ hỗ trợ tư vấn cho đối tượng nộp thuế và người khai hải quan như đã và đang làm. Đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền, hỗ trợ để tạo thuận lợi cho việc mở rộng áp dụng cơ chế tự tính, tự khai, tự nộp thuế, tự chịu trách nhiệm trước pháp luật. Ban hành quy định để hướng dẫn và tạo điều kiện xã hội hóa công tác tư vấn thuế và đại lý khai hải quan. 3.2.5. Cải cách bộ máy và tăng cường đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ thuế Thực hiện việc sắp xếp, luân chuyển cán bộ trong nội bộ ngành thuế, hải quan cũng như việc điều chuyển cán bộ giữa hai ngành, nhất là cán bộ lãnh đạo cần tăng cường việc đào tạo và chuẩn bị lực lượng cán bộ sẵn sàng đảm đương các chức vụ lãnh đạo ở các Chi cục, Cục Thuế, Hải quan. Xây dựng chức năng, nhiệm vụ, quy chế làm việc, mối quan hệ giữa các bộ phận trong hệ thống ngành Thuế, Hải quan phù hợp với những cải cách và quy trình, thủ tục quản lý nói trên. 81 Theo ông Ohtake Kenichiro, Phó chủ tịch ngân hàng Shoko Chukin Nhật Bản, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục thuế Nhật Bản phát biểu tại cuộc hội thảo Cải cách thuế và phát triển nguồn nhân lực đối với ngành thuế do Tổng cục thuế Việt Nam phối hợp với tổ chức hợp tác quốc tế của chính phủ Nhật Bản thực hiện tháng 12/2005, cho rằng: "Để đào tạo một người cán bộ thuế phải trải qua 3 giai đoạn: thứ nhất là giáo dục lòng yêu nước, thứ hai là trang bị những kiến thức về luật thuế và thứ ba là dạy cho người ta về các phương pháp kế toán để hiểu ngọn ngành về kế toán doanh nghiệp". Vì vậy, trong tương lai trước tình hình mới đang diễn ra trong lĩnh vực thuế đó là xu thế toàn cầu hóa nền kinh tế, theo đó sẽ có nhiều doanh nghiệp giải thể, sáp nhập, liên doanh, tổ chức các hình thức liên kết sản xuất ở nước ngoài,... đòi hỏi cán bộ thuế phải có đủ năng lực kiểm soát tất cả các cơ chế, hình thái mới của doanh nghiệp, vì vậy Việt Nam cần: - Xây dựng lực lượng cán bộ thuế, hải quan có phẩm chất đạo đức tốt, chuyên nghiệp, chuyên sâu về nghiệp vụ, sử dụng được các phương tiện hiện đại. - Hình thành các tiêu chí về văn hóa ứng xử đối với các cán bộ làm công tác thuế và hải quan. - Tăng cường công tác kiểm tra nội bộ, kiểm tra của cấp trên đối với cán bộ thuế và hải quan cơ sở, đảm bảo thực hiện đúng chức năng nhiệm vụ, chấp hành luật pháp của nhà nước về thuế và hải quan. 3.2.6. Đẩy mạnh và đổi mới công tác thanh tra, kiểm tra thuế Tổng cục thuế cần tăng cường công tác chỉ đạo điều hành, thanh tra, kiểm tra của cơ quan thuế cấp trên đối với cấp dưới nhằm kịp thời phát hiện, xử lý các hành vi vi phạm các quy định, xử lý nghiêm các trường hợp do thiếu tin thần trách nhiệm hoặc cố ý làm sai các quy định của nhà nước và của ngành. Cơ quan thuế hiện nay với tư cách là ngành quản lý trực tiếp hiện nay mới chỉ được giao chức năng, quyền hạn thanh tra, kiểm tra thuế như quy định trong các luật, pháp lệnh hiện hành là rất hạn hẹp và mục tiêu ngăn chặn kịp thời các trường hợp cố ý trốn thuế, chiếm đoạt thuế có phát hiện các dấu hiệu vi phạm báo cáo cơ quan công an 82 thì quá trình điều tra, thu thập chứng cứ, dữ liệu cũng phải mất vài tháng hoặc vài năm. Với khoảng thời gian này, các hành vi trốn thuế, chiếm đoạt tiền thuế chắc chắn đã diễn ra hoặc các đối tượng vi phạm đã có thể trốn mất tích. Vô hình chung, các cơ quan quản lý nhà nước trở nên bị động trước loại tội phạm nguy hiểm đang ngày càng gia tăng với mức độ trầm trọng. Chính vì vậy, khi xây dựng và ban hành Luật quản lý thuế sắp tới, cần cho phép cơ quan thuế các cấp được thành lập đơn vị chuyên trách phòng, chống trốn thuế có chức năng phát hiện, thu thập chứng cứ tài liệu liên quan đến hành vi vi phạm; trường hợp có thông tin xác định hành vi trốn thuế đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự thì cơ quan thuế chuyển hồ sơ sang cơ quan có thẩm quyền để điều tra khởi tố vụ án theo quy định của bộ luật tố tụng hình sự. Đó là yếu tố tích cực, tăng thêm sự chủ động cho ngành thuế, Tiểu kết chương 3: Chương 3 nêu lên định hướng và mục tiêu, yêu cầu cụ thể đối với việc hoàn thiện hệ thống thuế trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế của Đảng và Nhà nước ta. Từ những mục tiêu, yêu cầu đó tác giả đã đưa ra một số giải pháp nhằm góp phần hoàn thiện hệ thống thuế của Việt Nam cho phù hợp với chuẩn mực và thông lệ quốc tế nhằm nâng cao vị thế cạnh tranh của quốc gia. 83 KẾT LUẬN Thuế là nguồn thu chủ yếu của ngân sách nhà nước. Chính sách thuế là một bộ phận trọng tâm của chính sách tài chính quốc gia, liên quan đến việc huy động và phân bổ các nguồn lực tài chính của xã hội. Hoàn thiện hệ thống thuế, làm cho hệ thống thuế phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế cũng là nhằm mục tiêu tăng thu cho ngân sách nhà nước. Nhưng thông qua công tác quản lý thu trong thực tế, thuế tác động mạnh mẽ và sâu sắc đến cung - cầu trên thị trường, từ đó tác động trực tiếp làm thay đổi cơ cấu kinh tế, thay đổi chất lượng sản phẩm. Thuế tác động trực tiếp và thường xuyên đến mọi tổ chức, cá nhân trong xã hội, vì vậy thuế là một trong những công cụ có hiệu lực của nhà nước để quản lý và điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Vì vậy, huy động nguồn lực của cả hệ thống thuế phải góp phần kiểm soát quy mô tài chính khu vực công, giữ kỷ luật tài chính tổng thể để lành mạnh hóa nền tài chính quốc gia và ổn định kinh tế vĩ mô. Một trong những yêu cầu cơ bản của cải cách hệ thống chính sách thuế ở nước ta là phát huy tác dụng tích cực của công cụ thuế điều tiết vĩ mô nền kinh tế nhằm góp phần khuyến khích sản xuất theo hướng công nghiệp hóa - hiện đại hóa, thúc đẩy qúa trình hội nhập kinh tế quốc tế nhằm tạo điều kiện thuận lợi đẩy nhanh nhịp độ tăng trưởng kinh tế trong nước. Trong tiến trình hoàn thiện chính sách thuế cần quán triệt sâu sắc và toàn diện quan điểm của Đảng và Nhà nước về đổi mới chính sách thuế. Tăng cường tính hiệu quả của hệ thống thuế trên cơ sở hình thành một cơ cấu thuế vừa hiện đại, vừa phù hợp với một nền kinh tế đang chuyển đổi trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Chính sách thuế phải góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh, tăng cường đầu tư đổi mới công nghệ đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện Việt Nam hội nhập kinh tế quốc tế. Hệ thống thuế hiện đại theo thông lệ quốc tế yêu cầu phải đảm bảo đơn giản, ổn định và có tính luật pháp cao. Hoàn thiện cơ chế quản lý và tổ chức hành thu thuế, tiến tới tương đồng với khu vực về trình độ quản lý. 84 Trên cơ sở lý luận và thực tiễn về sử dụng công cụ thuế điều tiết vĩ mô nền kinh tế như nói trên: Xuất phát từ những nhược điểm của hệ thống chính sách thuế hiện hành, và định hướng cải cách thuế của Việt Nam trong thời gian tới, tác giả đã đề xuất một số giải pháp, bao gồm: Sửa đổi, bổ sung đồng bộ các sắc thuế, phí hiện hành; Ban hành các sắc thuế mới; Đổi mới quy trình quản lý thuế, nâng cao quyền tự chủ cho đối tượng nộp thuế; Tăng cường tuyên truyền phổ biến pháp luật về thuế; Cải cách bộ máy và tăng cường đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ thuế; Đẩy mạnh và đổi mới công tác thanh tra, kiểm tra thuế, từ đó góp một phần nhỏ vào chiến lược cải cách thuế đến 2010 của nước ta, nhằm nâng cao hiệu quả của chính sách thuế và phù hợp với thông lệ quốc tế, từ đó giúp Việt Nam có thể nâng cao vị thế cạnh tranh quốc gia và hội nhập thành công vào nền kinh tế thế giới. 85 DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ 1. TS. Đào Đăng Kiên - Mai Đình Lâm, Trung Quốc cải cách hệ thống thuế khi gia nhập WTO và bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam, Tạp chí Thông tin và dự báo, Trung tâm thông tin và dự báo kinh tế - xã hội, Bộ Kế hoạch&Đầu tư, số tháng 9 năm 2006. 86 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng việt: 1. Bộ tài chính, Danh mục hàng hóa và mức thuế suất thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt của Việt Nam để thực hiện hiệp định về chương trình ưu đãi thuế quan có hiệu lực chung của các nước ASEAN giai đoạn 2006 - 2013, NXB. Tài chính tháng 3/2006. 2. TS. Nguyễn Thị Bất - TS. Vũ Duy Hào, Giáo trình Quản lý thuế, NXB. Thống Kê, Hà Nội, năm 2002. 3. Bộ Tài chính, Hệ thống Mục lục Ngân sách nhà nước, NXB. Tài chính, tháng 3 năm 2006. 4. Võ Đại Lược, Trung Quốc gia nhập tổ chức Thương mại Thế giới - Thời cơ và thách thức, Nhà xuất bản Khoa học xã hội, Hà Nội, năm 2004. 5. GS.TS Bùi Xuân Lưu (Chủ biên), Giáo trình Thuế và hệ thống Thuế ở Việt Nam, NXB. Giáo dục, năm 2003. 6. GS.TS Dương Thị Bình Minh (Chủ biên), Tài chính công, NXB. Tài chính, năm 2005. 7. GS.TS Dương Thị Bình Minh - TS. Bạch Minh Huyền, Hoàn thiện chính sách thuế phù hợp với tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, trang 18, Tạp chí Cộng sản, số 12 tháng 6/2006. 8. TS. Hà Thị Ngọc Oanh, Kinh tế đối ngoại - Những nguyên lý và vận dụng tại Việt Nam, Nhà xuất bản Thống kê, năm 2006. 9. GS.TS Nguyễn Văn Thường - GS.TS Nguyễn Kế Tuấn, Kinh tế Việt Nam năm 2005 trước ngưỡng cửa của Tổ chức thương mại Thế giới, NXB. ĐH Kinh tế Quốc dân, Hà Nội, năm 2006. 10. Tạp chí Nghiên cứu Kinh tế từ năm 2002 đến 07/2006. 11. Tạp chí Tài chính từ năm 2001 đến 07/2006. 12. Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX, X. 13. Website: www.gso.gov.vn; www.vnexpress.net; www.mof.gov.vn; www.mpi.gov.vn 87 Tiếng Anh 1. Simons James - Christopher Nobes, The Economics of Taxation - Principles, Policy and Practice, Pearson Education, 2000. 2. Eleanor Brown - Robert L. More, Readings, Issues, and Problems in Public Finance, Irwin, 1996. 3. Glenn W. Fisher, Financing Illinois Government, University of Illinois Press, Ubrana, 1960. 88 PHUÏ LUÏC chÝnh phñ ⎯⎯ céng hoμ x· héi chñ nghÜa viÖt nam §éc lËp - Tù do - H¹nh phóc Sè : 201/2004/Q§-TTg ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ Hμ Néi, ngμy 06 th¸ng 12 n¨m 2004 quyÕt ®Þnh cña thñ t−íng ChÝnh phñ VÒ viÖc phª duyÖt ch−¬ng tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ ®Õn n¨m 2010 _____ thñ t−íng chÝnh phñ C¨n cø LuËt Tæ chøc ChÝnh phñ ngμy 25 th¸ng 12 n¨m 2001; C¨n cø môc tiªu chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi 2001 - 2010; C¨n cø ý kiÕn kÕt luËn cña Bé ChÝnh trÞ t¹i c«ng v¨n sè 147-TB/TW ngμy 16 th¸ng 7 n¨m 2004 cña Ban ChÊp hμnh Trung −¬ng; Theo ®Ò nghÞ cña Bé tr−ëng Bé Tμi chÝnh, QuyÕt ®Þnh : §iÒu 1. Phª duyÖt ch−¬ng tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ ®Õn n¨m 2010 víi nh÷ng néi dung chñ yÕu sau ®©y : 1. Môc tiªu tæng qu¸t : x©y dùng hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ ®ång bé, cã c¬ cÊu hîp lý phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, g¾n víi hiÖn ®¹i ho¸ 89 c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ nh»m ®¶m b¶o chÝnh s¸ch ®éng viªn thu nhËp quèc d©n, ®¶m b¶o nguån lùc tμi chÝnh phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc; gãp phÇn thùc hiÖn b×nh ®¼ng, c«ng b»ng x· héi vμ chñ ®éng trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 2. Môc tiªu, yªu cÇu cô thÓ : a) ChÝnh s¸ch thuÕ, phÝ vμ lÖ phÝ (sau ®©y gäi chung lμ chÝnh s¸ch thuÕ) ph¶i lμ c«ng cô qu¶n lý vμ ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhμ n−íc ®èi víi nÒn kinh tÕ, ®éng viªn ®−îc c¸c nguån lùc, thóc ®Èy ph¸t triÓn nhanh s¶n xuÊt; khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, ®Çu t−, ®æi míi c«ng nghÖ, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ; ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr−ëng cao, bÒn v÷ng, gãp phÇn æn ®Þnh vμ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. b) ChÝnh s¸ch thuÕ ph¶i huy ®éng ®Çy ®ñ c¸c nguån thu vμo ng©n s¸ch nhμ n−íc, ®¶m b¶o nhu cÇu chi tiªu th−êng xuyªn cña Nhμ n−íc vμ dμnh mét phÇn cho tÝch luü phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. §¶m b¶o tû lÖ ®éng viªn vÒ thuÕ vμo ng©n s¸ch nhμ n−íc b×nh qu©n hμng n¨m ®¹t tõ 20% - 21% GDP. c) ChÝnh s¸ch thuÕ ph¶i thÓ hiÖn vμ t¹o ra nh÷ng néi dung cô thÓ phï hîp víi tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ®ång thêi b¶o ®¶m ®−îc yªu cÇu vÒ b¶o hé cã chän läc, cã thêi h¹n, cã ®iÒu kiÖn mét c¸ch hîp lý, t¨ng søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, b¶o ®¶m lîi Ých quèc gia. d) ChÝnh s¸ch thuÕ ph¶i t¹o m«i tr−êng ph¸p lý b×nh ®¼ng, c«ng b»ng. ¸p dông hÖ thèng thuÕ thèng nhÊt kh«ng ph©n biÖt gi÷a c¸c thμnh phÇn kinh tÕ còng nh− gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong n−íc vμ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoμi. ®) §Èy m¹nh c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ theo h−íng ®¬n gi¶n, minh b¹ch, c«ng khai; t¸ch chÝnh s¸ch x· héi ra khái chÝnh s¸ch thuÕ. e) Nhanh chãng hiÖn ®¹i ho¸ vμ n©ng cao n¨ng lùc cña bé m¸y qu¶n lý thuÕ; kh¾c phôc c¸c hiÖn t−îng tiªu cùc, yÕu kÐm lμm cho bé m¸y qu¶n lý thuÕ trong s¹ch, v÷ng m¹nh. 3. Néi dung c¶i c¸ch hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ : a) Ban hμnh míi c¸c s¾c thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸, thuÕ chèng trî cÊp, thuÕ chèng ph©n biÖt ®èi xö; thuÕ b¶o vÖ m«i tr−êng; thuÕ tμi s¶n; thuÕ sö dông ®Êt. 90 ViÖc ban hμnh vμ thùc hiÖn c¸c s¾c thuÕ míi trªn ®©y ph¶i chó ý ®Õn ®èi t−îng, møc ®é vμ thêi ®iÓm ¸p dông cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n−íc, ®¶m b¶o æn ®Þnh s¶n xuÊt, thÞ tr−êng vμ ®êi sèng nh©n d©n. b) Söa ®æi, bæ sung ®ång bé c¸c s¾c thuÕ hiÖn hμnh; t¨ng dÇn tû träng c¸c nguån thu trong n−íc cho phï hîp víi tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, më réng diÖn thuÕ trùc thu vμ t¨ng tû träng thuÕ trùc thu trong tæng sè thu vÒ thuÕ. c) Néi dung, lé tr×nh c¶i c¸ch mét sè s¾c thuÕ chñ yÕu : - ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng : ®Õn n¨m 2008 sÏ hoμn thiÖn theo h−íng gi¶m bít sè l−îng nhãm hμng ho¸, dÞch vô kh«ng chÞu thuÕ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc tÝnh thuÕ, khÊu trõ thuÕ ®−îc liªn hoμn gi÷a c¸c kh©u trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh; ¸p dông mét møc thuÕ suÊt ®Ó ®¶m b¶o c«ng b»ng vÒ nghÜa vô thuÕ vμ ®¬n gi¶n trong viÖc tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng cña hμng ho¸, dÞch vô; hoμn thiÖn ph−¬ng ph¸p tÝnh thuÕ, tiÕn tíi x¸c ®Þnh ng−ìng doanh thu chÞu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Ó thùc hiÖn mét ph−¬ng ph¸p tÝnh thuÕ khÊu trõ, phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. - ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt : ®Õn n¨m 2008 sÏ hoμn thiÖn theo h−íng më réng ®èi t−îng chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, ®iÒu chØnh thuÕ suÊt thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt cho phï hîp víi môc tiªu ®iÒu tiÕt thu nhËp vμ h−íng dÉn tiªu dïng. TiÕn tíi xo¸ bá miÔn, gi¶m thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®Ó ®¶m b¶o c«ng b»ng, b×nh ®¼ng vÒ nghÜa vô thuÕ vμ nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a hμng ho¸ s¶n xuÊt trong n−íc vμ nhËp khÈu. - ThuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu : trong n¨m 2005 sÏ tr×nh Quèc héi hoμn thiÖn LuËt ThuÕ xuÊt khÈu, ThuÕ nhËp khÈu theo h−íng khuyÕn khÝch tèi ®a xuÊt khÈu; söa ®æi c¸c quy ®Þnh vÒ thuÕ suÊt, gi¸ tÝnh thuÕ, thêi h¹n nép thuÕ ®Ó thùc hiÖn cam kÕt vμ th«ng lÖ quèc tÕ; söa ®æi quy tr×nh, thñ tôc thu nép thuÕ cho phï hîp víi LuËt H¶i quan, gãp phÇn t¨ng c−êng qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt, nhËp khÈu theo cam kÕt quèc tÕ. - ThuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸, thuÕ chèng trî cÊp, thuÕ chèng ph©n biÖt ®èi xö dù kiÕn sÏ tr×nh Quèc héi ban hμnh vμo cuèi n¨m 2005. - ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp : ®Õn n¨m 2008 sÏ hoμn thiÖn theo h−íng gi¶m møc thuÕ suÊt, gi¶m diÖn miÔn, gi¶m thuÕ; thèng nhÊt møc thuÕ suÊt vμ −u ®·i thuÕ 91 gi÷a c¸c thμnh phÇn kinh tÕ ®Ó khuyÕn khÝch ®Çu t− vμ ®¶m b¶o b×nh ®¼ng trong c¹nh tranh. - ThuÕ thu nhËp c¸ nh©n : ®Õn n¨m 2007 sÏ tr×nh Quèc héi ban hμnh LuËt ThuÕ thu nhËp c¸ nh©n thay thÕ cho Ph¸p lÖnh thuÕ thu nhËp ®èi víi ng−êi cã thu nhËp cao hiÖn hμnh theo h−íng më réng ®èi t−îng chÞu thuÕ, ®èi t−îng nép thuÕ, thu hÑp sù kh¸c biÖt gi÷a ®èi t−îng nép thuÕ lμ ng−êi ViÖt Nam vμ ng−êi n−íc ngoμi. - ThuÕ sö dông ®Êt, thuÕ tμi nguyªn : ®Õn n¨m 2008 sÏ hoμn thiÖn theo h−íng më réng ®èi t−îng chÞu thuÕ vμ ®èi t−îng nép thuÕ. - ThuÕ b¶o vÖ m«i tr−êng : ®Õn n¨m 2008 sÏ tr×nh Quèc héi ban hμnh LuËt ThuÕ b¶o vÖ m«i tr−êng theo h−íng ®èi t−îng chÞu thuÕ lμ c¸c s¶n phÈm hμng ho¸, dÞch vô g©y « nhiÔm m«i tr−êng; c¨n cø tÝnh thuÕ ®−îc x¸c ®Þnh phï hîp víi tõng lo¹i hμng ho¸, dÞch vô g©y « nhiÔm m«i tr−êng. Nguån thu tõ thuÕ b¶o vÖ m«i tr−êng chØ dμnh ®Ó dïng cho b¶o vÖ m«i tr−êng, kh«ng dïng cho viÖc kh¸c. - ThuÕ tμi s¶n : ®Õn n¨m 2008 sÏ tr×nh Quèc héi ban hμnh LuËt ThuÕ tμi s¶n theo h−íng më réng ®èi t−îng tμi s¶n chÞu thuÕ ®Ó b¶o ®¶m c«ng b»ng gi÷a c¸c tæ chøc, c¸ nh©n cã quyÒn së h÷u, sö dông tμi s¶n. - VÒ phÝ, lÖ phÝ ®−îc s¾p xÕp l¹i theo h−íng : tiÕp tôc rμ so¸t, b·i bá hoÆc söa ®æi c¸c lo¹i phÝ, lÖ phÝ kh«ng hîp lý, g©y phiÒn hμ cho s¶n xuÊt vμ ®êi sèng. C¸c lo¹i phÝ thu do cung cÊp dÞch vô c«ng sÏ chuyÓn dÇn sang gi¸ dÞch vô, c¸c lo¹i phÝ mang tÝnh chÊt thuÕ chuyÓn thμnh thuÕ. Thèng nhÊt møc thu phÝ, lÖ phÝ ®èi víi tæ chøc, c¸ nh©n trong n−íc vμ tæ chøc, c¸ nh©n n−íc ngoμi ®Ó thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi. 4. Néi dung, lé tr×nh c¶i c¸ch qu¶n lý thuÕ : ®Èy m¹nh c¶i c¸ch hμnh chÝnh thuÕ, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý thuÕ cña ViÖt Nam ngang tÇm víi c¸c n−íc trong khu vùc theo h−íng : a) HiÖn ®¹i ho¸ toμn diÖn c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ c¶ vÒ ph−¬ng ph¸p qu¶n lý, thñ tôc hμnh chÝnh, bé m¸y tæ chøc, ®éi ngò c¸n bé, ¸p dông réng r·i c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó n©ng cao hiÖu lùc, hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý, kiÓm so¸t cho ®−îc tÊt c¶ c¸c ®èi t−îng chÞu thuÕ, ®èi t−îng nép thuÕ, h¹n chÕ thÊt thu thuÕ ë møc thÊp nhÊt, b¶o ®¶m thu ®óng, thu ®ñ vμ kÞp thêi c¸c kho¶n thu vμo ng©n s¸ch nhμ n−íc. 92 b) §Èy m¹nh c¶i c¸ch hμnh chÝnh trong c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ nh»m n©ng cao quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm vμ hiÖu lùc cña bé m¸y qu¶n lý thuÕ. N¨m 2006 sÏ tr×nh Quèc héi ban hμnh LuËt Qu¶n lý thuÕ nh»m quy ®Þnh râ nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm cña ®èi t−îng nép thuÕ, c¬ quan thuÕ vμ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n kh¸c cã liªn quan; bæ sung quyÒn c−ìng chÕ thuÕ, ®iÒu tra c¸c vô vi ph¹m vÒ thuÕ cho c¬ quan thuÕ. Tõ n¨m 2007 ¸p dông c¬ chÕ tù khai, tù nép thuÕ trªn ph¹m vi toμn quèc. c) Thùc hiÖn tuyªn truyÒn, gi¸o dôc vÒ thuÕ b»ng nhiÒu h×nh thøc phong phó ®Ó n©ng cao ý thøc tù gi¸c tu©n thñ ph¸p luËt cña ®èi t−îng nép thuÕ; khuyÕn khÝch vμ ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¸c dÞch vô t− vÊn, kÕ to¸n thuÕ; më réng diÖn nép thuÕ theo ph−¬ng ph¸p kª khai. Tõ n¨m 2005, ¸p dông c¸c h×nh thøc dÞch vô hç trî vÒ thuÕ cho mäi ®èi t−îng nép thuÕ trªn toμn quèc. d) ¸p dông c«ng nghÖ tin häc hiÖn ®¹i vμo c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ : giai ®o¹n 2005 - 2008 sÏ kÕt nèi m¹ng gi÷a c¸c c¬ quan : ThuÕ, H¶i quan, Kho b¹c, doanh nghiÖp vμ c¸c c¬ quan liªn quan; x©y dùng ch−¬ng tr×nh øng dông hç trî cho c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra thuÕ; cung cÊp dÞch vô hç trî cho ®èi t−îng nép thuÕ; x©y dùng ch−¬ng tr×nh øng dông qu¶n lý thuÕ theo c¬ chÕ ®èi t−îng nép thuÕ tù khai, tù nép thuÕ; x©y dùng ch−¬ng tr×nh øng dông qu¶n lý thuÕ thu nhËp c¸ nh©n. Giai ®o¹n 2009 - 2010 cñng cè c¸c ch−¬ng tr×nh ®· ®−îc thiÕt lËp, më réng viÖc kÕt nèi th«ng tin víi mäi tæ chøc, c¸ nh©n cã liªn quan phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ. ®) Më réng ñy nhiÖm thu ®èi víi mét sè lo¹i thu g¾n víi c¬ quan, tæ chøc chi tr¶ nguån thu nhËp ®Ó ®¶m b¶o chèng thÊt thu. e) T¨ng c−êng c«ng t¸c ®μo t¹o, båi d−ìng n©ng cao n¨ng lùc ®iÒu hμnh, tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô, phÈm chÊt ®¹o ®øc cña c¸n bé thuÕ theo h−íng chuyªn s©u, chuyªn nghiÖp. g) N©ng cao chÊt l−îng vμ hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra thuÕ nh»m ng¨n ngõa, ph¸t hiÖn vμ xö lý kÞp thêi c¸c tr−êng hîp vi ph¹m ph¸p luËt thuÕ. 5. Gi¶i ph¸p thùc hiÖn : 93 a) T¨ng c−êng sù l·nh ®¹o, chØ ®¹o trùc tiÕp, th−êng xuyªn cña §¶ng, Quèc héi, ChÝnh phñ, c¸c Bé, ngμnh vμ chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng c¸c cÊp trong tÊt c¶ c¸c mÆt cña lÜnh vùc thuÕ vμ c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ. b) C¸c c¬ quan th«ng tin ®¹i chóng, hÖ thèng gi¸o dôc quèc gia cã tr¸ch nhiÖm ®Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn, gi¸o dôc vÒ c¸c chÝnh s¸ch thuÕ ®Ó mäi tæ chøc, c¸ nh©n hiÓu râ vμ tù gi¸c chÊp hμnh nghiªm chØnh ph¸p luËt thuÕ. BiÓu d−¬ng c¸c tæ chøc, c¸ nh©n thùc hiÖn tèt nghÜa vô thuÕ, ®ång thêi phª ph¸n m¹nh mÏ c¸c hiÖn t−îng vi ph¹m ph¸p luËt thuÕ. c) Hoμn thiÖn, c¶i c¸ch ®ång bé c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý vÒ ®Êt ®ai, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, ®¨ng ký kinh doanh, xuÊt, nhËp khÈu, xuÊt, nhËp c¶nh, kÕ to¸n, gi¸... ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ vμ c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ. d) T¨ng c−êng tr¸ch nhiÖm cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trong viÖc phèi hîp víi c¬ quan thuÕ nh− : cung cÊp th«ng tin, ®iÒu tra, xö lý vi ph¹m, gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o vμ c¸c biÖn ph¸p hμnh chÝnh kh¸c ®Ó n©ng cao hiÖu lùc, hiÖu qu¶ cña ph¸p luËt thuÕ. ®) KhuyÕn khÝch, ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng t− vÊn, cung cÊp dÞch vô vÒ thuÕ, kÕ to¸n, kiÓm to¸n, ®¹i lý thuÕ nh»m gióp cho tæ chøc, c¸ nh©n nép thuÕ hiÓu râ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thuÕ, lμm tèt c«ng t¸c kÕ to¸n, thùc hiÖn ®óng nghÜa vô vμ tr¸ch nhiÖm cña m×nh. e) KiÖn toμn bé m¸y ngμnh thuÕ theo h−íng qu¶n lý theo chøc n¨ng, t¨ng c−êng tr¸ch nhiÖm vμ quyÒn h¹n cña c¬ quan thuÕ c¸c cÊp. g) T¨ng c−êng c«ng t¸c ®μo t¹o, båi d−ìng n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé thuÕ theo h−íng chuyªn nghiÖp, chuyªn s©u, ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý thuÕ tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i. h) C¸c chÝnh s¸ch vÒ thuÕ ®−îc quy ®Þnh vμ chØ cã gi¸ trÞ ph¸p lý trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ thuÕ. §iÒu 2. Giao Bé Tμi chÝnh chñ tr×, phèi hîp víi c¸c Bé, c¬ quan ngang Bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, ñy ban nh©n d©n c¸c tØnh, thμnh phè trùc thuéc Trung −¬ng triÓn khai thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ ®Õn n¨m 2010 nªu t¹i QuyÕt ®Þnh nμy. 94 §iÒu 3. QuyÕt ®Þnh nμy cã hiÖu lùc thi hμnh sau 15 ngμy, kÓ tõ ngμy ®¨ng C«ng b¸o. §iÒu 4. C¸c Bé tr−ëng, Thñ tr−ëng c¬ quan ngang Bé, Thñ tr−ëng c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n c¸c tØnh, thμnh phè trùc thuéc Trung −¬ng chÞu tr¸ch nhiÖm thi hμnh QuyÕt ®Þnh nμy ./. thñ t−íng chÝnh phñ N¬i nhËn : - Ban BÝ th− Trung −¬ng §¶ng, - Thñ t−íng, c¸c Phã Thñ t−íng ChÝnh phñ, - C¸c Bé, c¬ quan ngang Bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, - H§ND, UBND c¸c tØnh, thμnh phè trùc thuéc Trung −¬ng, - V¨n phßng Trung −¬ng vμ c¸c Ban cña §¶ng, - V¨n phßng Quèc héi, - Héi ®ång D©n téc vμ c¸c ñy ban cña Quèc héi, - V¨n phßng Chñ tÞch n−íc, - Toμ ¸n nh©n d©n tèi cao, - ViÖn KiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao, Phan V¨n Kh¶i - ®· ký - C¬ quan Trung −¬ng cña c¸c ®oμn thÓ, - Häc viÖn Hμnh chÝnh quèc gia, - C«ng b¸o, - VPCP : BTCN, TBNC, c¸c PCN, BNC, Ng−êi ph¸t ng«n cña Thñ t−íng ChÝnh phñ, c¸c Vô, Côc, c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc, - L−u : KTTH (5b), V¨n th−.