Luận văn Hoàn thiện kiểm toán khoản mục chi phí sản xuất trong kiểm toán báo cáo tài chính do Công ty cổ phần Kiểm toán và Định giá Việt Nam thực hiện

p kh«ng? Nh­ vËy, viÖc so¸t xÐt giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn lµ rÊt cÇn thiÕt bëi nã gióp cho cuéc kiÓm to¸n cã sù thèng nhÊt, tr¸nh sai sãt. §ång thêi, h¹n chÕ yÕu kÐm cña kiÓm to¸n viªn trong thùc hiÖn c«ng viÖc, chØ ra sai sãt ®Ó hä cã thÓ hiÓu, rót kinh nghiÖm vµ n©ng cao h¬n n÷a tr×nh ®é cña m×nh. w Xem xÐt c¸c sù kiÖn sau ngµy kÕt thóc niªn ®é kÕ to¸n. KTV trùc tiÕp pháng vÊn Ban gi¸m ®èc kh¸ch hµng vÒ c¸c sù kiÖn x¶y ra th­êng lµ: C¸c sù kiÖn tµi chÝnh; Sù kiÖn trong néi bé kh¸ch hµng; c¸c sù kiÖn g©y ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng cña C«ng ty. Qua pháng vÊn, KTV ph¸t hiÖn C«ng ty TN cßn mét kho¶n nî víi kh¸ch hµng mµ ch­a cã kh¶ n¨ng thanh to¸n. KTV sÏ tr×nh bµy chi tiÕt nµy vµo b¶ng tæng hîp kÕt qu¶ cuéc kiÓm to¸n. w §¸nh gi¸ tÝnh ho¹t ®éng liªn tôc. KTV nhËn thÊy, kh¶ n¨ng ho¹t ®éng liªn tôc cña C«ng ty TN phô thuéc lín vµo lîi nhuËn ®¹t ®­îc tõ ho¹t ®éng kinh doanh. MÆt kh¸c, C«ng ty cßn tån t¹i ®­îc nÕu cã kh¶ n¨ng th­¬ng l­îng víi kh¸ch hµng vÒ kho¶n nî ch­a thanh to¸n. Sau ®ã, theo nh­ hîp ®ång ®· ký kÕt VAE lËp vµ c«ng bè B¸o c¸o kiÓm to¸n kÌm theo th­ qu¶n lý. Trong B¸o c¸o bao gåm: - B¸o c¸o cña Ban gi¸m ®èc - B¸o c¸o kiÓm to¸n - ThuyÕt minh B¸o c¸o tµi chÝnh - Th­ qu¶n lý B¸o c¸o kiÓm to¸n cña C«ng ty lËp dùa trªn ý kiÕn nhËn xÐt vÒ ho¹t ®éng vµ cña hÖ thèng KSNB vÒ C«ng ty TN. C«ng ty VAE lËp th­ qu¶n lý nh»m ®­a ra mét sè nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ cña KTV vÒ ho¹t ®éng cña C«ng ty kh¸ch hµng ®Ó t­ vÊn cho Ban gi¸m ®èc kh¸ch hµng hoµn thiÖn h¬n c«ng t¸c qu¶n lý cña m×nh. §èi víi hai C«ng ty trªn, KTV ®Òu ph¸t hµnh b¸o c¸o kiÓm to¸n víi ý kiÕn chÊp nhËn toµn phÇn v× c¶ hai C«ng ty ®Òu ®ång ý ®iÒu chØnh theo ý kiÕn cña KTV nªu ra. B¸o c¸o kiÓm to¸n cña C«ng ty TN ®­îc tãm t¾t nh­ sau: B¶ng 2.27: B¸o c¸o kiÓm to¸n Sè /VAE - BCTC Hµ Néi, ngµy 25 th¸ng 03 n¨m 2005 B¸o c¸o cña kiÓm to¸n viªn ®éc lËp KÝnh göi: Héi ®ång qu¶n trÞ vµ Ban gi¸m ®èc C«ng ty TN Chóng t«i ®· tiÕn hµnh kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh cho n¨m tµi chÝnh kÕt thóc ngµy 31/12/2004 cña C«ng ty tõ trang…®Õn trang…kÌm theo. B¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc lËp theo c¸c chÝnh s¸ch kÕ to¸n ®· ®­îc tr×nh bµy trong ghi sè… cña phÇn ghi chó B¸o c¸o tµi chÝnh. Tr¸ch nhiÖm cña Ban gi¸m ®èc vµ cña kiÓm to¸n viªn Theo quy ®Þnh cña chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam vµ nh­ ®· tr×nh bµy t¹i trang sè 02 vµ trang 03, Ban gi¸m ®èc C«ng ty cã tr¸ch nhiÖm lËp B¸o c¸o tµi chÝnh mét c¸ch trung thùc vµ hîp lý. Tr¸ch nhiÖm cña kiÓm to¸n viªn lµ ®­a ra ý kiÕn ®éc lËp vÒ B¸o c¸o tµi chÝnh nµy dùa trªn kÕt qu¶ cuéc kiÓm to¸n vµ b¸o c¸o ý kiÕn cña chóng t«i cho Ban gi¸m ®èc C«ng ty TN. C¬ së cña ý kiÕn Chóng t«i ®· tiÕn hµnh kiÓm to¸n theo c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam, c¸c h­íng dÉn thùc hµnh chuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ ®­îc chÊp nhËn t¹i ViÖt Nam vµ quy chÕ kiÓm to¸n ®éc lËp hiÖn hµnh ë ViÖt Nam. C«ng viÖc kiÓm to¸n bao gåm kiÓm tra trªn c¬ së chän mÉu c¸c ghi chÐp kÕ to¸n, nh÷ng b»ng chøng liªn quan ®Õn c¸c sè liÖu vµ th«ng tin ®­îc tr×nh bµy trong B¸o c¸o tµi chÝnh. Chóng t«i còng ®ång thêi ®¸nh gi¸ nh÷ng kÕ ho¹ch vµ quyÕt ®Þnh träng yÕu cña Ban gi¸m ®èc trong qu¸ tr×nh lËp B¸o c¸o tµi chÝnh nµy vµ xem xÐt c¸c chÝnh s¸ch kÕ to¸n cã ®­îc ¸p dông nhÊt qu¸n, tr×nh bµy ®Çy ®ñ vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña C«ng ty hay kh«ng. Chóng t«i ®· lËp kÕ ho¹ch vµ tiÕn hµnh kiÓm to¸n ®Ó ®¹t ®­îc c¸c th«ng tin vµ sù gi¶i tr×nh mµ chóng t«i thÊy cÇn thiÕt, qua ®ã cung cÊp c¸c b»ng chøng x¸c thùc cho chóng t«i ®Ó cã ®­îc sù ®¶m b¶o hîp lý r»ng B¸o c¸o tµi chÝnh kh«ng cã sai sãt träng yÕu. §Ó ®­a ra ý kiÕn, chóng t«i còng ®· ®¸nh gi¸ tæng qu¸t tÝnh ®óng ®¾n cña viÖc tr×nh bµy c¸c th«ng tin trªn B¸o c¸o tµi chÝnh. Chóng t«i tin t­ëng r»ng, c«ng viÖc kiÓm to¸n ®· cung cÊp mét c¬ së ph¸p lý cho ý kiÕn cña chóng t«i. Giíi h¹n ph¹m vi kiÓm to¸n 1. Sè d­ ®Çu n¨m trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cho n¨m tµi chÝnh kÕt thóc ngµy 31/12/2004 cña C«ng ty kh«ng thuéc ph¹m vi cña cuéc kiÓm to¸n n¨m 2004. Chóng t«i kh«ng ®­a ra nhËn xÐt vÒ sè d­ nµy. 2. Do viÖc bæ nhiÖm lµm kiÓm to¸n viªn cho C«ng ty sau thêi ®iÓm 31/12/2004, tuy nhiªn chóng t«i ®· thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm to¸n thay thÕ víi mong muèn cã thÓ cã ®­îc c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n ®Çy ®ñ vµ thÝch hîp nh»m ®­a ra ý kiÕn vÒ sè d­ tiªng mÆt, hµng tån kho, TSC§ t¹i thêi ®iÓm nªu trªn c¶ vÒ mÆt sè l­îng vµ gi¸ trÞ. MÆc dï vËy, t¹i B¸o c¸o nµy, chóng t«i chØ cã thÓ kh¼ng ®Þnh hiÖn h÷u sè d­ tiÒn, sè l­îng tµi s¶n hµng tån kho nªu trªn t¹i thêi ®iÓm lËp b¸o c¸o. 3. N¨m tµi chÝnh 2004, C«ng ty tiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c c«ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n, l¾p ®Æt m¸y mãc, tuyÓn dông nh©n c«ng nh­ng ch­a thùc hiÖn ®¨ng ký tû lÖ trÝch khÊu hao TSC§ víi c¬ quan Nhµ n­íc, còng nh­ ch­a tiÕn hµnh viÖc trÝch khÊu hao cña hÇu hÕt TSC§ trong C«ng ty. Do ®ã, chóng t«i kh«ng ®­a ra nhËn xÐt g× vÒ kho¶n môc nµy còng nh­ ¶nh h­ëng cña nã ®Õn c¸c th«ng tin ®­îc tr×nh bµy trªn B¸o c¸o tµi chÝnh. ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn Theo ý kiÕn cña chóng t«i, ngo¹i trõ giíi h¹n kiÓm to¸n nªu trªn, xÐt trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu, B¸o c¸o tµi chÝnh cña C«ng ty cho n¨m tµi chÝnh 2004 ®· ph¶n ¸nh trung thùc vµ hîp lý vÒ t×nh h×nh tµi s¶n, c¸c kho¶n nî, nguån vèn chñ së h÷u t¹i thêi ®iÓm ngµy 31/12/2004 vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña C«ng ty cho n¨m tµi chÝnh 2004 phï hîp víi chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam. B¸o c¸o kiÓm to¸n ®­îc lËp b»ng 06 b¶n tiÕng ViÖt vµ tiÕng Anh. C«ng ty TN gi÷ 05 b¶n tiÕng ViÖt vµ tiÕng Anh. C«ng ty cæ phÇn KiÓm to¸n vµ §Þnh gi¸ ViÖt Nam gi÷ 01 b¶n tiÕng ViÖt vµ tiÕng Anh. C¸c b¶n cã gi¸ trÞ ph¸p lý nh­ nhau. Thay mÆt vµ ®¹i diÖn cho C«ng ty cæ phÇn KiÓm to¸n vµ §Þnh gi¸ ViÖt Nam Ph¹m Ngäc To¶n Tæng Gi¸m ®èc NguyÔn §×nh Thíi KiÓm to¸n viªn 5. Thùc hiÖn c«ng viÖc sau kiÓm to¸n. w §¸nh gi¸ tæng hîp chÊt l­îng cuéc kiÓm to¸n. ViÖc ®¸nh gi¸ nµy nh»m n©ng cao h¬n n÷a chÊt l­îng cuéc kiÓm to¸n cho nh÷ng lÇn kiÓm to¸n sau. Trong ®ã cã ®¸nh gi¸ tõ phÝa kh¸ch hµng vµ trong néi bé C«ng ty. §¸nh gi¸ tõ phÝa kh¸ch hµng: C«ng ty VAE lu«n quan t©m tíi viÖc tiÕp nhËn c¸c ý kiÕn, ®¸nh gi¸ cña kh¸ch hµng vÒ dÞch vô mµ C«ng ty cung cÊp. Kh¸ch hµng sÏ nhËn xÐt dÞch vô kiÓm to¸n cña C«ng ty vÒ c¸c mÆt sau: C«ng ty cã thùc hiÖn ®óng theo hîp ®ång quy ®Þnh hay kh«ng? Thêi gian s¾p xÕp, ph­¬ng ph¸p lµm viÖc cã phï hîp kh«ng? Th¸i ®é cña kiÓm to¸n viªn? C¸c dÞch vô ®ã ®· thùc sù lµm hµi lßng kh¸ch hµng hay ch­a?... §¸nh gi¸ trong néi bé C«ng ty: Sau mçi cuéc kiÓm to¸n, C«ng ty sÏ häp nhãm kiÓm to¸n gÆp gì Ban gi¸m ®èc C«ng ty nh»m ®¸nh gi¸ toµn bé cuéc kiÓm to¸n vÒ viÖc lËp kÕ ho¹ch, thùc hiÖn kiÓm to¸n, viÖc s¾p xÕp vµ c¸ch lµm viÖc cña nhãm. §©y lµ c«ng viÖc gióp cho VAE n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô cña m×nh, ®ång thêi t¹o mèi quan hÖ tèt h¬n cho lÇn kiÓm to¸n sau ®èi víi C«ng ty kh¸ch hµng. w Gi÷ mèi quan hÖ víi kh¸ch hµng. Sau cuéc kiÓm to¸n, C«ng ty lu«n duy tr× vµ gi÷ mèi quan hÖ víi kh¸ch hµng b»ng c¸ch ®iÖn tho¹i, trao ®æi qua th­, fax,…C«ng ty cã thÓ cung cÊp mét sè dÞch vô miÔn phÝ cho kh¸ch hµng nh»m t¹o thªm uy tÝn víi hä. §©y còng lµ mét c¸ch gióp C«ng ty VAE n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô cña m×nh vµ t¹o ®­îc mèi quan hÖ réng lín kh¾p toµn quèc, ngµy cµng thu hót thªm nhiÒu kh¸ch hµng. Ch­¬ng III: Mét sè nhËn xÐt vµ kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX trong kiÓm to¸n BCTC t¹i C«ng ty VAE. I. §¸nh gi¸ thùc tÕ kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX do C«ng ty VAE thùc hiÖn. 1. ­u, nh­îc ®iÓm cña kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh theo kho¶n môc. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ho¹t ®éng kiÓm to¸n nãi chung vµ ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®éc lËp ë n­íc ta nãi riªng kh«ng ngõng tiÕn bé, ngµy cµng ph¸t triÓn vµ kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ v÷ng ch¾c cña m×nh trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Trong h¬n 10 n¨m ph¸t triÓn cña ngµnh kiÓm to¸n ViÖt Nam th× sù ra ®êi cña C«ng ty VAE lµ kh¸ muén. Tuy nhiªn, víi h¬n 4 n¨m cã mÆt trªn thÞ tr­êng mµ C«ng ty VAE ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu kh«ng nhá. C«ng ty VAE ®· thu hót ®­îc mét ®éi ngò nh©n viªn víi sè l­îng t­¬ng ®èi lín vµ cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao. Víi sù dÉn d¾t cña nh÷ng kiÓm to¸n viªn giµu kinh nghiÖm, chÊt l­îng c«ng viÖc cña C«ng ty kh«ng ngõng ®­îc n©ng cao vµ ngµy cµng thu hót thªm nhiÒu kh¸ch hµng thuéc nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau trªn mäi miÒn ®Êt n­íc. 1.1. ¦u ®iÓm: Ÿ Sù l·nh ®¹o cña Ban gi¸m ®èc C«ng ty: Cã thÓ nãi yÕu tè ®Çu tiªn quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña C«ng ty chÝnh lµ Ban l·nh ®¹o. Bëi ë ®©y héi tô nh÷ng ng­êi cã kiÕn thøc vµ n¨ng lùc qu¶n lý tèt. Ban l·nh ®¹o cña C«ng ty VAE lµ nh÷ng ng­êi cã tÇm nh×n chiÕn l­îc vÒ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña C«ng ty ®Ó tõ ®ã ®Ò ra nh÷ng kÕ ho¹ch, ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn. Kh«ng nh÷ng vËy, Ban gi¸m ®èc C«ng ty cßn trùc tiÕp tham gia vµo c¸c giai ®o¹n kh¸c cña cuéc kiÓm to¸n tõ khi lËp kÕ ho¹ch cho ®Õn khi kÕt thóc cuéc kiÓm to¸n. Ÿ Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, víi m« h×nh tæ chøc lµ C«ng ty cæ phÇn, C«ng ty VAE cã nhiÒu lîi thÕ trong nÒn kinh tÕ. Theo c¸ch thøc tæ chøc qu¶n lý cña C«ng ty cæ phÇn, c¸c thµnh viªn trong C«ng ty cã quyÒn lîi g¾n liÒn víi kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña chÝnh b¶n th©n mçi thµnh viªn, nªn c¸c thµnh viªn cã tr¸ch nhiÖm h¬n víi c«ng viÖc cña m×nh, cã tinh thÇn tù gi¸c trong c«ng viÖc. Tõ ®ã, t¹o ®iÒu kiÖn cho C«ng ty dÔ dµng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ vµ ph¸t triÓn ngµy cµng lín m¹nh. Theo quy ®Þnh t¹i ®o¹n 3, ®iÒu 20 cña NghÞ ®Þnh 105: “Doanh nghiÖp Nhµ n­íc, C«ng ty cæ phÇn kiÓm to¸n vµ C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ®· thµnh lËp vµ ho¹t ®éng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ doanh nghiÖp tõ tr­íc ngµy NghÞ ®Þnh nµy cã hiÖu lùc ®­îc phÐp chuyÓn ®æi theo mét trong c¸c h×nh thøc quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 ®iÒu nµy trong thêi h¹n 3 n¨m kÓ tõ ngµy NghÞ ®Þnh nµy cã hiÖu lùc”. Nh­ vËy, trong 3 n¨m tíi, VAE ph¶i chuyÓn ®æi tõ h×nh thøc cæ phÇn sang h×nh thøc C«ng ty hîp danh hoÆc doanh nghiÖp t­ nh©n. §iÒu nµy ®Æt ra thêi c¬ vµ th¸ch thøc kh«ng chØ víi VAE mµ víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp kiÓm to¸n hiÖn nay. Sù thay ®æi míi mÎ nµy ®ßi hái VAE ph¶i ngµy cµng kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô kiÓm to¸n cña m×nh, ph¶i cã chÝnh s¸ch ®µo t¹o ®éi ngò nh©n viªn kiÓm to¸n lµnh nghÒ vµ cã chuyªn m«n. HiÖn nay, víi ®éi ngò nh©n viªn trÎ, n¨ng ®éng, s¸ng t¹o vµ lu«n cËp nhËt th«ng tin, tiÕp thu c«ng nghÖ míi ®­îc ®¸nh gi¸ lµ mét lîi thÕ cña VAE. Ÿ Trong lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh, C«ng ty VAE cã thùc hiÖn dÞch vô ®Þnh gi¸ tµi s¶n. §©y lµ mét lÜnh vùc kinh doanh hoµn toµn míi mÎ trong ngµnh kiÓm to¸n hiÖn nay, nã ®­îc ®¸nh gi¸ lµ mét lîi thÕ cña C«ng ty VAE so víi c¸c C«ng ty kiÓm to¸n kh¸c. ViÖc ®Þnh gi¸ tµi s¶n lµ mét giai ®o¹n rÊt cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp. Ngoµi ra, dÞch vô x¸c ®Þnh tØ lÖ néi ®Þa ho¸ cña s¶n phÈm còng rÊt míi mÎ. Nã gióp ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n x¸c ®Þnh tØ lÖ néi ®Þa ho¸ s¶n phÈm cña m×nh ®Ó tÝnh thuÕ xuÊt - nhËp khÈu chÝnh x¸c. DÞch vô nµy còng rÊt cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi vµ dì bá hµng rµo thuÕ quan gi÷a c¸c n­íc ASEAN. Ÿ ViÖc sö dông giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn: GiÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn ®­îc thiÕt kÕ khoa häc gióp cho kiÓm to¸n viªn linh ho¹t trong c«ng viÖc vµ còng thuËn lîi h¬n trong qu¸ tr×nh ghi chÐp. ViÖc ghi chÐp giÊy tê lµm viÖc víi c¸c tham chiÕu cã ­u ®iÓm võa gióp c¸c kiÓm to¸n viªn cã c¨n cø ®Ó so s¸nh, phèi hîp víi nhau võa t¹o tÝnh linh ho¹t, ®éc lËp vµ chñ ®éng s¸ng t¹o trong c«ng viÖc. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn râ khi c¸c kiÓm to¸n viªn sö dông kÕt qu¶ kiÓm to¸n cña c¸c phÇn hµnh cã liªn quan ®Õn phÇn hµnh kiÓm to¸n cña m×nh, võa tiÕt kiÖm ®­îc thêi gian, võa tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ kiÓm to¸n. Ÿ Víi kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh cã hai c¸ch tiÕp cËn c¬ b¶n ®Ó ph©n chia b¶ng khai tµi chÝnh thµnh c¸c phÇn hµnh kiÓm to¸n c¬ b¶n lµ ph©n chia theo kho¶n môc vµ theo chu tr×nh. Ph©n theo kho¶n môc lµ c¸ch ph©n chia m¸y mãc tõng kho¶n môc hoÆc nhãm kho¶n môc theo thø tù trong c¸c b¶ng khai vµo mét phÇn hµnh. Ph©n theo chu tr×nh lµ c¸ch ph©n chia dùa trªn mèi liªn hÖ chÆt chÏ lÉn nhau gi÷a c¸c kho¶n môc, c¸c yÕu tè cÊu thµnh trong mét chu tr×nh chung. T¹i C«ng ty VAE, viÖc kiÓm to¸n BCTC ®­îc tiÕn hµnh dùa trªn c¬ së ph©n chia c«ng viÖc thµnh c¸c kho¶n môc trªn B¸o c¸o tµi chÝnh. Víi c¸ch nµy, viÖc nhËn diÖn c¸c ®èi t­îng kiÓm to¸n ®¬n gi¶n h¬n so víi kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh theo chu tr×nh. Kh¸c víi kiÓm to¸n theo chu tr×nh cã ®èi t­îng liªn quan ®Õn nhiÒu kho¶n môc, kiÓm to¸n theo kho¶n môc cã ®èi t­îng chØ lµ kho¶n môc ®­îc kiÓm to¸n. Do vËy, c«ng viÖc kiÓm to¸n ®­îc x¸c ®Þnh cô thÓ, dÔ dµng h¬n cho c¸c KTV trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. Ngoµi nh÷ng thuËn lîi hiÖn cã ®· gãp phÇn gióp C«ng ty VAE ho¹t ®éng vµ tån t¹i ®éc lËp mét c¸ch v÷ng ch¾c th× C«ng ty VAE còng cã kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc cÇn v­ît qua trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. 1.2. Nh­îc ®iÓm: Ÿ C«ng ty VAE lµ mét C«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp míi ®i vµo ho¹t ®éng nªn ch­a t¹o ®­îc nhiÒu uy tÝn so víi c¸c C«ng ty kiÓm to¸n l©u n¨m. §©y cã thÓ coi lµ khã kh¨n lín nhÊt cña C«ng ty trong qu¸ tr×nh t×m kiÕm kh¸ch hµng. Ÿ PhÇn lín trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay, hÖ thèng KSNB cña c¸c C«ng ty vÉn cßn tån t¹i mét sè ®iÓm cÇn kh¾c phôc. HÖ thèng nµy míi chØ ®­îc x©y dùng mét c¸ch ®¬n gi¶n vµ cã t¸c dông tr­íc m¾t chø ch­a mang tÝnh l©u dµi. Tuy ®· thiÕt kÕ ®­îc mét sè chÝnh s¸ch, thñ tôc kiÓm so¸t trong c«ng t¸c qu¶n lý nh­ng viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch, c¸c thñ tôc nµy vÉn ch­a ®Çy ®ñ. Ÿ NghÞ ®Þnh 105 ra ®êi cã ý nghÜa quan träng më ra nhiÒu c¬ héi cho c¸c C«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp më réng thÞ tr­êng kiÓm to¸n còng nh­ n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô kiÓm to¸n cña m×nh. Tuy nhiªn, c¸c C«ng ty kiÓm to¸n còng kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng rñi ro kiÓm to¸n ®¸ng kÓ. §©y chÝnh lµ th¸ch thøc cho VAE nãi riªng, c¸c C«ng ty kiÓm to¸n nãi chung trong nÒn kinh tÕ hiÖn nay. Ÿ Do C«ng ty VAE thùc hiÖn kiÓm to¸n theo kho¶n môc nªn cã nh÷ng h¹n chÕ chung cña kiÓm to¸n BCTC theo kho¶n môc nh­ sau: Tr­íc hÕt, do kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh theo kho¶n môc kh«ng kÕt hîp ®­îc c¸c kho¶n môc cã mèi liªn hÖ víi nhau vµo mét phÇn hµnh nªn khèi l­îng c«ng viÖc cÇn thùc hiÖn lín, néi dung kiÓm tra cã thÓ bÞ chång chÐo. KiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh theo kho¶n môc th­êng Ýt chó träng ®Õn viÖc ®¸nh gi¸ hÖ thèng KSNB. Ng­îc l¹i, ®èi víi kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh theo chu tr×nh, ®¸nh gi¸ hÖ thèng KSNB lµ mét néi dung rÊt quan träng. ViÖc thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm so¸t ®Ó ®¸nh gi¸ hÖ thèng KSNB sÏ cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn viÖc thiÕt kÕ c¸c thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt. NÕu hÖ thèng KSNB cña ®¬n vÞ ®­îc ®¸nh gi¸ lµ h÷u hiÖu th× kiÓm to¸n viªn sÏ t¨ng c­êng c¸c thñ tôc kiÓm so¸t vµ gi¶m sè l­îng c¸c thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt. V× vËy, kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh theo kho¶n môc th­êng cã quy m« kiÓm tra chi tiÕt lín h¬n kiÓm to¸n theo chu tr×nh. C¸c thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt trong kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh theo kho¶n môc th­êng chØ tiÕn hµnh víi tõng tµi kho¶n, cßn ®èi víi kiÓm to¸n theo chu tr×nh, kiÓm tra chi tiÕt h­íng tíi c¸c môc tiªu kiÓm to¸n cô thÓ. Do ®ã, kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh theo chu tr×nh cã tÝnh logic h¬n vµ mang tÝnh tæng hîp so víi kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh theo kho¶n môc. 2. §¸nh gi¸ vÒ thùc tÕ kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX do C«ng ty VAE thùc hiÖn. 2.1. §¸nh gi¸ ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX C«ng ty VAE thùc hiÖn. Ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n ®­îc xem lµ c¸c tµi liÖu h­íng dÉn nghiÖp vô tèt nhÊt cho c¸c KTV trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n. Nã gióp kiÓm to¸n viªn ®Þnh h­íng c¸c c«ng viÖc cÇn thùc hiÖn, ®ång thêi ®¶m b¶o néi dung kiÓm to¸n kh«ng bÞ trïng l¾p. Nã cßn gióp ng­êi xem xÐt hå s¬ kiÓm to¸n cã thÓ hiÓu ®­îc c¸c b­íc c«ng viÖc mµ kiÓm to¸n viªn ®· thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n. HiÖn nay, C«ng ty VAE còng nh­ mét sè c¸c C«ng ty kiÓm to¸n kh¸c t¹i ViÖt Nam ®ang sö dông hÖ thèng ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n ®­îc x©y dùng dùa trªn c¬ së sù gióp ®ì vÒ mÆt kü thuËt cña liªn minh Ch©u ¢u. Ch­¬ng tr×nh nµy ®­îc ®¸nh gi¸ lµ rÊt phï hîp víi ®Æc ®iÓm c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, tuy nhiªn nã vÉn cßn mét sè h¹n chÕ nhÊt ®Þnh sau: Trong ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n kh«ng thÊy quy ®Þnh vÒ viÖc ®¸nh gi¸ hÖ thèng KSNB, viÖc thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm so¸t còng nh­ viÖc ®¸nh gi¸ rñi ro ®èi víi tõng kho¶n môc. ViÖc ®¸nh gi¸ hÖ thèng KSNB ®Ó tõ ®ã x¸c ®Þnh møc rñi ro kiÓm so¸t vµ rñi ro kiÓm to¸n cã thÓ chÊp nhËn ®­îc ®èi víi tõng kho¶n môc cã ý nghÜa rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n. Qua viÖc ®¸nh gi¸ hÖ thèng KSNB ®èi víi kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt cña ®¬n vÞ kh¸ch hµng cho thÊy hÖ thèng KSNB ®èi víi kho¶n môc nµy cã hiÖu qu¶ th× KTV cã thÓ gi¶m bít c¸c thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt, tiÕt kiÖm thêi gian vµ chi phÝ cho C«ng ty kiÓm to¸n. Trong ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n kh«ng ®­a ra c¸c thñ tôc kiÓm to¸n sè d­ ®Çu n¨m ®èi víi nh÷ng kh¸ch hµng kiÓm to¸n lÇn ®Çu. MÆc dï ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n nµy ®­îc ®¸nh gi¸ lµ kh¸ chÆt chÏ vµ phï hîp, tuy nhiªn ®ã lµ ch­¬ng tr×nh chung cho mäi kh¸ch hµng. Mµ mçi lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã ®Æc ®iÓm kh¸c nhau, nªn viÖc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n chung cho mäi lo¹i h×nh doanh nghiÖp ch­a thùc sù ®em l¹i hiÖu qu¶ cao. 2.2. §¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX. Ø Giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n. LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n lµ mét trong ba giai ®o¹n cña cuéc kiÓm to¸n, tuy nhiªn viÖc lËp kÕ ho¹ch t¹i C«ng ty VAE ch­a thùc sù ®­îc chó träng. ViÖc lùa chän c¸c nh©n viªn kiÓm to¸n t¹i C«ng ty lu«n ®¶m b¶o tèt; víi kh¸ch hµng th­êng xuyªn lu«n ®­îc kiÓm to¸n bëi mét sè KTV nhÊt ®Þnh. §iÒu nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¶ C«ng ty kiÓm to¸n vµ ®¬n vÞ kh¸ch hµng, gióp C«ng ty gi÷ tèt mèi quan hÖ víi kh¸ch hµng. Trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, viÖc thùc hiÖn c¸c thñ tôc ph©n tÝch còng ch­a ®­îc chó träng. KTV chØ ph©n tÝch mét sè chØ tiªu quan träng trªn B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh vµ thu thËp mét sè tû suÊt s¬ bé vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. ChÝnh v× vËy, kÕt qu¶ cña c¸c thñ tôc nµy Ýt khi ®­îc thÓ hiÖn trªn c¸c giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn. Ø Giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n. ViÖc kiÓm tra sù hiÖn h÷u cña hÖ thèng KSNB cña C«ng ty VAE kh«ng sö dông b¶ng c©u hái hÖ thèng KSNB mµ sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra, pháng vÊn, kÕt hîp thu thËp tµi liÖu, sau ®ã KTV tæng hîp l¹i c¸c b»ng chøng thu thËp ®­îc d­íi d¹ng tãm t¾t trªn giÊy tê lµm viÖc. C¸ch nµy ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu nh­ng hiÖu qu¶ kh«ng cao. KTV th­êng sö dông sè liÖu cña néi bé ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n mµ Ýt kÕt hîp víi viÖc ph©n tÝch trong mèi quan hÖ víi c¸c sè liÖu kh¸c cïng ngµnh. §iÒu ®ã sÏ lµm gi¶m tÝnh kh¸ch quan trong ®¸nh gi¸ ban ®Çu cña kiÓm to¸n viªn vÒ kho¶n môc ®­îc kiÓm to¸n. Ø Giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n. §©y lµ giai ®o¹n cuèi cïng cña cuéc kiÓm to¸n. §Ó h×nh thµnh nªn ý kiÕn cña m×nh vÒ kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt trªn B¸o c¸o tµi chÝnh, KTV cÇn rµ so¸t vµ ®¸nh gi¸ l¹i c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh cã ¶nh h­ëng tíi kÕt qu¶ kiÓm to¸n tæng hîp, x¸c ®Þnh chªnh lÖch vµ ®­a ra bót to¸n ®iÒu chØnh, tõ ®ã ®­a ra ý kiÕn vÒ tÝnh trung thùc vµ hîp lý ®èi víi c¸c kho¶n môc trªn B¸o c¸o kiÓm to¸n. T¹i C«ng ty VAE, viÖc so¸t xÐt c¸c giÊy tê lµm viÖc cña KTV ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ thËn träng. B¸o c¸o kiÓm to¸n tr­íc khi göi cho kh¸ch hµng ph¶i qua so¸t xÐt cña chñ nhiÖm kiÓm to¸n, th«ng qua Ban gi¸m ®èc råi míi ph¸t hµnh b¸o c¸o. Nh×n chung, quy tr×nh kiÓm to¸n ®èi víi kho¶n môc CPSX trong kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh ®­îc C«ng ty VAE thùc hiÖn theo ®óng quy ®Þnh cña c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n hiÖn hµnh. II. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX trong kiÓm to¸n BCTC. 1. TÝnh tÊt yÕu hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX. Trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ hiÖn nay, sù ph¸t triÓn cña mçi quèc gia ®Òu g¾n liÒn víi quan hÖ céng ®ång vµ khu vùc. Mçi thay ®æi vÒ kinh tÕ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ ®Òu ¶nh h­ëng tíi c¸c quèc gia. Trong ®ã, th­¬ng m¹i dÞch vô ®· trë thµnh mét ngµnh kinh tÕ quan träng vµ chiÕm tû träng kh¸ lín trong giao dÞch toµn cÇu. Bëi vËy, më cöa thÞ tr­êng dÞch vô tµi chÝnh, kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n lµ vÊn ®Ò ®· vµ ®ang ®­îc nhiÒu quèc gia quan t©m. HiÖn nay, ViÖt Nam còng ®· tham gia mét sè cam kÕt vÒ héi nhËp thÞ tr­êng dÞch vô kÕ to¸n, kiÓm to¸n. §iÒu ®ã ®Æt ra cho c¸c C«ng ty kiÓm to¸n cña ViÖt Nam ®øng tr­íc nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc míi cña qu¸ tr×nh héi nhËp. Cïng víi xu thÕ ph¸t triÓn chung cña ViÖt Nam vµ toµn cÇu, C«ng ty VAE còng nh­ c¸c doanh nghiÖp kh¸c ®Òu tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n. Tr­íc nhu cÇu cÊp b¸ch nµy, vÊn ®Ò quan träng nhÊt ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®¸p øng nhu cÇu vÒ chÊt l­îng kiÓm to¸n ngµy cµng cao cña kh¸ch hµng, lµm thÕ nµo ®Ó n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ, lµm thÕ nµo ®Ó c¹nh tranh ®­îc víi c¸c C«ng ty kiÓm to¸n n­íc ngoµi trong qu¸ tr×nh héi nhËp. §Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®ã, bªn c¹nh sù hç trî cña Nhµ n­íc, c¸ch duy nhÊt lµ c¸c C«ng ty kiÓm to¸n ph¶i tù hoµn thiÖn m×nh. Nãi c¸ch kh¸c, ph¶i hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n, ph¶i x©y dùng ®­îc mét quy tr×nh kiÓm to¸n ®¹t chÊt l­îng cao ®¸p øng ®­îc tiªu chuÈn quèc tÕ. Chóng ta ®Òu biÕt r»ng, mét quy tr×nh kiÓm to¸n hiÖu qu¶ lu«n lµ mét lîi thÕ ®èi víi bÊt kú mét C«ng ty kiÓm to¸n nµo bëi nã cã thÓ gi¶m thiÓu rñi ro mét c¸ch tèi ®a, tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ ®ång thêi t¹o ®­îc niÒm tin vµ uy tÝn cho kh¸ch hµng. Muèn vËy ph¶i hoµn thiÖn ngay tõ quy tr×nh kiÓm to¸n c¸c phÇn hµnh. Nh­ ®· ph©n tÝch, kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt lµ mét phÇn hµnh kh«ng thÓ thiÕu trong mét cuéc kiÓm to¸n tµi chÝnh. Do vËy, hoµn thiÖn kho¶n môc CPSX nãi riªng, quy tr×nh kiÓm to¸n tµi chÝnh nãi chung lµ hÕt søc cÇn thiÕt kh«ng chØ víi C«ng ty VAE mµ víi tÊt c¶ c¸c C«ng ty kiÓm to¸n kh¸c. Ngoµi ra, hiÖn nay c¸c C«ng ty kh¸ch hµng lu«n ®ßi hái ph¶i cã ®­îc dÞch vô kiÓm to¸n chÊt l­îng cao, gi¸ c¶ hîp lý nªn hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX trong kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh lµ mét nhu cÇu tÊt yÕu kh«ng chØ víi c¸c C«ng ty kiÓm to¸n mµ cßn víi mäi kh¸ch hµng ®­îc cung cÊp dÞch vô nµy nh»m thÝch øng víi sù ®a d¹ng c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp vµ ®¸p øng yªu cÇu héi nhËp ho¹t ®éng kÕ to¸n, kiÓm to¸n thÕ giíi. 2. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX. 2.1. §¸nh gi¸ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé ®èi víi kho¶n môc CPSX. Trong bÊt kú mét cuéc kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh, bao giê còng ph¶i tiÕn hµnh kh¶o s¸t hÖ thèng KSNB cña kh¸ch hµng ®Ó tõ ®ã xem xÐt rñi ro kiÓm so¸t vµ rñi ro tiÒm tµng. Tuy cßn khã kh¨n, nh­ng theo ®¸nh gi¸ th× trong thêi gian s¾p tíi ®©y, cïng xu thÕ héi nhËp vµ ph¸t triÓn, nh÷ng rñi ro cè h÷u cña nÒn kinh tÕ sÏ gi¶m xuèng, hiÖu lùc trong thiÕt kÕ vµ vËn hµnh hÖ thèng KSNB sÏ ®­îc n©ng cao, thñ tôc kiÓm so¸t sÏ ph¸t huy ®­îc vai trß cña m×nh nh»m n©ng cao hiÖu n¨ng vµ hiÖu qu¶ cña cuéc kiÓm to¸n. Khi ®ã, viÖc ®­a ra c¸c kÕt luËn kiÓm to¸n dùa trªn c¸c thñ tôc kiÓm so¸t vµ c¸c thñ tôc ph©n tÝch lµ ®iÒu tÊt yÕu. Thùc tÕ t¹i C«ng ty VAE cho thÊy, C«ng ty thùc hiÖn Ýt c¸c thñ tôc kiÓm so¸t vµ thñ tôc ph©n tÝch. §©y cã thÓ nãi lµ mét h¹n chÕ ¶nh h­ëng kh¸ lín ®Õn hiÖu qu¶ cña cuéc kiÓm to¸n. §Ó t¨ng c­êng c¸c thñ tôc kiÓm so¸t, C«ng ty nªn x©y dùng B¶ng c©u hái vÒ hÖ thèng KSNB. §èi víi mçi phÇn hµnh kiÓm to¸n kh¸c nhau nªn cã b¶ng c©u hái vÒ hÖ thèng KSNB riªng cho phÇn hµnh ®ã. ¦u ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ cho thÊy sù ®a d¹ng cña hÖ thèng KSNB ®èi víi tõng phÇn hµnh kh¸c nhau. B¶ng c©u hái cã thÓ ®­îc lËp ®¬n gi¶n víi c¸c c©u hái cã tÝnh chÊt tr¶ lêi nhanh: Cã, kh«ng. Víi kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt, b¶ng c©u hái cã thÓ ®­îc thiÕt kÕ nh­ sau: B¶ng 3.1: C¸c thñ tôc kiÓm so¸t ®èi víi chi phÝ s¶n xuÊt. Néi dung Cã Kh«ng Ghi chó §èi víi Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: - Cã x©y dùng ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt vÒ tiªu hao vËt t­, ®Þnh møc dù tr÷ nguyªn vËt liÖu tån kho hay kh«ng? - Cã tæ chøc qu¶n lý vµ theo dâi s¶n xuÊt ë tõng bé phËn s¶n xuÊt hay kh«ng? - Cã thiÕt lËp dù to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu cho tõng bé phËn s¶n xuÊt hay kh«ng? - Cã më sæ theo dâi chi tiÕt chi phÝ nguyªn vËt liÖu theo tõng bé phËn sö dông hay kh«ng? - Cã ®èi chiÕu th­êng xuyªn gi÷a bé phËn s¶n xuÊt, bé phËn kho vµ bé phËn kÕ to¸n kh«ng? - Cã thùc hiÖn kiÓm kª nguyªn vËt liÖu cuèi kú hay kh«ng? - Cã ®èi chiÕu kÕt qu¶ kiÓm kª thùc tÕ víi sè liÖu sæ s¸ch kÕ to¸n vµ thùc hiÖn ®iÒu chØnh nÕu cã chªnh lÖch hay kh«ng? §èi víi chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: - ViÖc tuyÓn dông nh©n viªn, n©ng cÊp, n©ng bËc, khen th­ëng cã ®­îc l·nh ®¹o ®¬n vÞ phª duyÖt hay kh«ng? - Bé phËn nh©n sù cã ®­îc th«ng b¸o th­êng xuyªn vÒ viÖc chÊm døt hîp ®ång lao ®éng hay kh«ng? - Ng­êi theo dâi thêi gian lao ®éng cã tu©n theo nguyªn t¾c bÊt kiªm nhiÖm hay kh«ng? - Bé phËn kÕ to¸n vµ bé phËn s¶n xuÊt cã th­êng xuyªn ®èi chiÕu vÒ sè l­îng nh©n viªn vµ ngµy c«ng trªn b¶ng tÝnh l­¬ng vµ b¶ng thanh to¸n l­¬ng hay kh«ng? - C¸c b¶ng thanh to¸n l­¬ng cã ®­îc phª duyÖt bëi ng­êi cã thÈm quyÒn tr­íc khi thanh to¸n hay kh«ng? - §¬n vÞ cã x©y dùng ®Þnh møc ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng hay kh«ng? - Cã x©y dùng chÕ ®é khen th­ëng, khuyÕn khÝch s¶n xuÊt hay kh«ng? §èi víi chi phÝ s¶n xuÊt chung: - §¬n vÞ cã sö dông m· ho¸ tµi kho¶n ®èi víi chi phÝ SCX hay kh«ng? - Cã ®èi chiÕu th­êng xuyªn gi÷a CPSX theo ®Þnh møc vµ thùc tÕ kh«ng? - Cã sù rµ so¸t tû lÖ ph©n bæ c¸c kho¶n CPSX chung cho c¸c ®¬n ®Æt hµng, tÝnh to¸n l¹i chi phÝ ®· ph©n bæ hay kh«ng? - §¬n vÞ cã ¸p dông nguyªn t¾c ph©n bæ CPSX chung theo mét tiªu thøc nµo ®ã hay kh«ng? - ViÖc theo dâi CPSX chung trªn b¶ng tÝnh gi¸ thµnh vµ trªn sæ chi tiÕt cã ®­îc thùc hiÖn th­êng xuyªn hay kh«ng? 2.2. KiÓm so¸t sè d­ ®Çu n¨m tµi chÝnh khi kiÓm to¸n n¨m ®Çu tiªn. ChuÈn mùc KiÓm to¸n ViÖt Nam sè 510 – KiÓm to¸n n¨m ®Çu tiªn – Sè d­ ®Çu n¨m tµi chÝnh, ®o¹n 02 quy ®Þnh: “Khi thùc hiÖn kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh n¨m ®Çu tiªn, KTV ph¶i thu thËp ®Çy ®ñ b»ng chøng kiÓm to¸n thÝch hîp nh»m ®¶m b¶o: Sè d­ ®Çu n¨m kh«ng cã sai sãt lµm ¶nh h­ëng träng yÕu ®Õn B¸o c¸o tµi chÝnh n¨m nay. Sè d­ cuèi n¨m cña n¨m tµi chÝnh tr­íc ®­îc kÕt chuyÓn chÝnh x¸c hoÆc ®­îc ph©n lo¹i mét c¸ch phï hîp trong tr­êng hîp cÇn thiÕt. ChÕ ®é kÕ to¸n ®· ®­îc ¸p dông nhÊt qu¸n hoÆc c¸c thay ®æi vÒ chÕ ®é kÕ to¸n ®· ®­îc ®iÒu chØnh trong B¸o c¸o tµi chÝnh vµ tr×nh bµy ®Çy ®ñ trong phÇn thuyÕt minh B¸o c¸o tµi chÝnh”. Nh­ vËy, c«ng viÖc nµy hÕt søc quan träng kh«ng chØ víi kh¸ch hµng ®­îc kiÓm to¸n mµ cßn víi chÝnh C«ng ty kiÓm to¸n. Víi kh¸ch hµng, chÊt l­îng dÞch vô mµ hä ®­îc cung cÊp sÏ ®Çy ®ñ h¬n, B¸o c¸o tµi chÝnh cã ®é tin cËy cao vµ chÝnh x¸c h¬n. Víi C«ng ty kiÓm to¸n, uy tÝn vµ chÊt l­îng c¸c dÞch vô cung cÊp cho kh¸ch hµng còng ®­îc n©ng cao. Thùc tÕ, kiÓm to¸n cña C«ng ty VAE víi kh¸ch hµng TN vµ kh¸ch hµng TM ®Òu thÊy r»ng: Toµn bé sè liÖu ®Çu n¨m kiÓm to¸n viªn sö dông ®¸nh gi¸ ®Òu lµ sè liÖu ghi nhËn cña ®¬n vÞ kh¸ch hµng. C«ng ty VAE ®· kh«ng thùc hiÖn kiÓm to¸n l¹i c¸c sè d­ ®ã. Víi vÊn ®Ò nµy, C«ng ty nªn x©y dùng c¸c thñ tôc kiÓm to¸n ®èi víi sè d­ ®Çu n¨m cña nh÷ng kh¸ch hµng kiÓm to¸n lÇn ®Çu. §ã lµ, KTV xem xÐt c¸c sè d­ ®Çu n¨m cã ®­îc ph¶n ¸nh theo ®óng chÕ ®é kÕ to¸n ®­îc ¸p dông n¨m tr­íc vµ ¸p dông nhÊt qu¸n trong n¨m nay hay kh«ng? NÕu cã sù thay ®æi, KTV ph¶i kiÓm tra vÒ sù thay ®æi còng nh­ ph¶i gi¶i tr×nh nã. NÕu B¸o c¸o tµi chÝnh n¨m tr­íc cña ®¬n vÞ ®· ®­îc kiÓm to¸n bëi mét C«ng ty kiÓm to¸n kh¸c, KTV cã thÓ kiÓm tra sè d­ ®Çu n¨m b»ng c¸ch ®èi chiÕu sè d­ trªn B¸o c¸o tµi chÝnh cña ®¬n vÞ víi B¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc kiÓm to¸n cña n¨m tr­íc. NÕu B¸o c¸o tµi chÝnh n¨m tr­íc ch­a ®­îc kiÓm to¸n hoÆc ®· ®­îc kiÓm to¸n nh­ng KTV kh«ng tin t­ëng vµo kÕt qu¶ kiÓm to¸n ®ã, KTV sÏ thùc hiÖn mét sè thñ tôc kiÓm to¸n kh¸c nh­: Gi¸m s¸t kiÓm kª, göi th­ x¸c nhËn,… 2.3. VÒ c¸ch thøc chän mÉu kiÓm to¸n. Khi c«ng viÖc t×m hiÓu vµ ®¸nh gi¸ vÒ hÖ thèng KSNB còng nh­ viÖc x¸c ®Þnh møc ®é träng yÕu trªn B¸o c¸o tµi chÝnh ®­îc ®¶m b¶o lµ tèt th× ®­¬ng nhiªn sè l­îng mÉu chän sÏ gi¶m bít. Song trªn thùc tÕ do sè l­îng mÉu chän nhiÒu khi qu¸ lín vµ h¹n chÕ vÒ mÆt thêi gian nªn KTV kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó kiÓm to¸n toµn bé c¸c chøng tõ chi phÝ ph¸t sinh. VËy, viÖc chän mÉu nh­ thÕ nµo ®Ó mang l¹i tÝnh chÝnh x¸c cao nhÊt lµ vÊn ®Ò mµ c¸c KTV quan t©m. Thùc tÕ, t¹i C«ng ty VAE khi tiÕn hµnh chän mÉu KTV ®· tiÕn hµnh chän mÉu theo nguyªn t¾c sè lín; cã nghÜa lµ c¸c nghiÖp vô cã sè d­ lín sÏ ®­îc chän tr­íc. MÆt kh¸c, KTV còng dùa vµo kinh nghiÖm kiÓm to¸n cña b¶n th©n ®Ó tiÕn hµnh chän mÉu. §iÒu nµy lµ hoµn toµn dùa vµo tÝnh xÐt ®o¸n nghÒ nghiÖp, chñ quan cã thÓ rÊt dÔ bÞ kh¸ch hµng n¾m b¾t nÕu ®ã lµ kh¸ch hµng th­êng xuyªn. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trªn, ®èi víi kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt, KTV cã thÓ tiÕn hµnh chän mÉu theo ph­¬ng ph¸p dùa trªn b¶ng sè ngÉu nhiªn bëi ®èi t­îng cña mÉu phÇn lín lµ c¸c chøng tõ ®­îc ®¸nh sè tr­íc. C¸ch nµy tuy kh«ng tiÕt kiÖm thêi gian nh­ng l¹i cã ­u ®iÓm lµ mäi phÇn tö trong tæng thÓ ®Òu cã thÓ ®­îc chän. Qu¸ tr×nh gåm 4 b­íc sau: B­íc 1: §Þnh d¹ng c¸c phÇn tö: §Þnh l­îng ®èi t­îng kiÓm to¸n b»ng con sè duy nhÊt nh­ sè thø tù c¸c phiÕu thu, phiÕu chi,… B­íc 2: X¸c ®Þnh quan hÖ gi÷a c¸c phÇn tö ®· ®Þnh d¹ng víi sè ngÉu nhiªn trªn b¶ng sè ngÉu nhiªn. NÕu sè ch÷ sè cña c¸c phÇn tö ®· ®Þnh d¹ng lµ 5 th× lÊy nguyªn sè ngÉu nhiªn trong b¶ng sè ngÉu nhiªn. NÕu sè ch÷ sè cña c¸c phÇn tö ®· ®Þnh d¹ng lµ nhá h¬n 5 th× KTV ph¶i x¸c ®Þnh tr­íc xem lÊy ch÷ sè ®Çu hay ch÷ sè cuèi trong b¶ng sè ngÉu nhiªn. NÕu sè ch÷ sè cña c¸c phÇn tö ®· ®Þnh d¹ng lµ lín h¬n 5 th× kiÓm to¸n viªn sÏ lÊy trµn sang cét bªn c¹nh sau khi lÊy nguyªn cét thø nhÊt. B­íc 3: X¸c ®Þnh h­íng ®i trong b¶ng sè ngÉu nhiªn: §©y lµ viÖc x¸c ®Þnh ch÷ sè nµo ®­îc sö dông vµ ph­¬ng ph¸p ®äc b¶ng. ViÖc x¸c ®Þnh nµy lµ ngÉu nhiªn, tuú ý nh­ng ph¶i ®­îc ®Æt tr­íc vµ tu©n theo mét c¸ch nhÊt qu¸n. B­íc 4: Chän ®iÓm xuÊt ph¸t: Lµ viÖc x¸c ®Þnh sè ngÉu nhiªn ®Çu tiªn trong hµnh tr×nh lÊy mÉu ®· ®Þnh. Nguyªn t¾c c¬ b¶n cña viÖc chän lµ ®¶m b¶o tÝnh ngÉu nhiªn, tr¸nh lÆp l¹i theo thãi quen cò cña KTV vµ tr¸nh kh¶ n¨ng pháng ®o¸n cña kh¸ch hµng vÒ mÉu chän. KTV cã thÓ chän ®iÓm xuÊt ph¸t b»ng c¸ch chÊm ngÉu nhiªn vµo mét ®iÓm nµo ®ã trong b¶ng sè ngÉu nhiªn vµ chän sè gÇn nhÊt ®iÓm ®ã lµm ®iÓm xuÊt ph¸t. 2.4. VÊn ®Ò qu¶n lý, sö dông vµ ghi chÐp trªn c¸c giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn. ChuÈn mùc KiÓm to¸n sè 230 quy ®Þnh: “ KiÓm to¸n viªn ph¶i thu thËp vµ l­u trong hå s¬ mäi tµi liÖu, th«ng tin cÇn thiÕt liªn quan ®Õn cuéc kiÓm to¸n ®ñ lµm c¬ së cho viÖc h×nh thµnh ý kiÕn kiÓm to¸n cña m×nh vµ chøng minh r»ng cuéc kiÓm to¸n ®· ®­îc thùc hiÖn theo ®óng chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam (hoÆc chuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ ®­îc chÊp nhËn)”. Nh­ vËy, giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn kh«ng chØ lµ ph­¬ng tiÖn thÓ hiÖn néi dung c¸c c«ng viÖc kiÓm to¸n ®· thùc hiÖn mµ cßn lµ c¬ së cho c¸c ý kiÕn kiÓm to¸n cña kiÓm to¸n viªn. Trong kiÓm so¸t néi bé cña C«ng ty kiÓm to¸n, giÊy tê lµm viÖc cßn lµ c¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ lµm viÖc cña c¸c kiÓm to¸n viªn, lµ c¨n cø ®Ó so¸t xÐt chÊt l­îng kiÓm to¸n. V× vËy, viÖc x©y dùng vµ sö dông mét hÖ thèng giÊy tê lµm viÖc ®Çy ®ñ, khoa häc sÏ gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng kiÓm to¸n. Thùc tÕ, C«ng ty VAE ®· thiÕt kÕ ®­îc hÖ thèng giÊy tê lµm viÖc thùc sù ®Çy ®ñ, chi tiÕt cho tõng néi dung c«ng viÖc. Song, do chñ quan cña mét sè KTV khi kiÓm tra chi tiÕt còng nh­ khi so s¸nh gi¸ trÞ cña sè liÖu kú nµy víi kú tr­íc, ®«i khi kiÓm to¸n viªn kh«ng ghi chÐp lªn c¸c giÊy tê lµm viÖc hay ghi chÐp mét c¸ch cÈu th¶, cßn tÈy xo¸ nhiÒu. Nh­ng dï sao ®ã còng chØ lµ mét sè s¬ suÊt nhá mµ b¶n th©n mçi kiÓm to¸n viªn cÇn chó ý. Nh×n chung th× C«ng ty VAE ®· cã ®­îc hÖ thèng giÊy tê lµm viÖc kh¸ râ rµng, ®· cã sù tham chiÕu kh¸ chi tiÕt. Song, ng­êi phô tr¸ch kiÓm to¸n nªn nh¾c nhë c¸c thµnh viªn trong nhãm hoµn thiÖn giÊy tê lµm viÖc cña m×nh ®Çy ®ñ vµ cÈn thËn h¬n. MÆt kh¸c, C«ng ty còng nªn ph©n râ h¬n c¸c lo¹i giÊy tê lµm viÖc riªng tõng c«ng viÖc nh­: lo¹i giÊy tê ghi chÐp néi dung pháng vÊn kh¸ch hµng, giÊy tê ghi chÐp bót to¸n ®iÒu chØnh, lo¹i giÊy tê ghi chÐp kÕt qu¶, b¸o c¸o,… 3. Mét sè kiÕn nghÞ ®èi víi nh÷ng ng­êi quan t©m. 3.1. §èi víi Nhµ n­íc: HiÖn nay, ®Ó ®¸p øng nhu cÇu héi nhËp vµ ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng kÕ to¸n, kiÓm to¸n th× c¸c c¬ quan Nhµ n­íc còng rÊt chó träng ®Õn viÖc hoµn thiÖn khu«n khæ ph¸p lý cho ho¹t ®éng nµy. ChÝnh v× vËy, ho¹t ®éng kiÓm to¸n nãi chung, kiÓm to¸n ®éc lËp nãi riªng nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· ph¸t triÓn nhanh chãng vµ ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh c«ng ban ®Çu. Tuy nhiªn, c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®èi víi ho¹t ®éng kiÓm to¸n n­íc ta vÉn cßn mét sè tån t¹i nhÊt ®Þnh; ®ßi hái Nhµ n­íc ph¶i thÓ hiÖn vai trß cña m×nh trong viÖc khuyÕn khÝch vµ thóc ®Èy ngµnh kiÓm to¸n n­íc ta ph¸t triÓn, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu héi nhËp. Cô thÓ: - Tõ n¨m 1991 ®Õn nay, 16 chuÈn mùc kÕ to¸n vµ 27 chuÈn mùc kiÓm to¸n lÇn l­ît ®­îc ban hµnh. Song, hÖ thèng chuÈn mùc nµy míi chØ ban hµnh ®­îc mét sè l­îng Ýt ái, ch­a ®Çy ®ñ vµ ch­a ®­îc söa ®æi, bæ sung kÞp thêi. HÖ thèng nµy hoµn toµn ch­a t­¬ng xøng víi thÞ tr­êng kiÓm to¸n vµ ch­a ®ång bé so víi hÖ thèng ph¸p luËt kh¸c. V× vËy, Nhµ n­íc ta cÇn ph¶i nhanh chãng ban hµnh ®Çy ®ñ hÖ thèng ChuÈn mùc kÕ to¸n, kiÓm to¸n, cÇn ph¶i söa ®æi, bæ sung, hoµn thiÖn c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng kiÓm to¸n nh»m ®¸p øng kÞp thêi xu thÕ thêi ®¹i. - Nhµ n­íc cÇn x©y dùng hµnh lang ph¸p lý t¹o nªn khung luËt lÖ cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n nh­ LuËt, ph¸p lÖnh vÒ kiÓm to¸n trong ®ã quy ®Þnh nguyªn t¾c tæ chøc, ®èi t­îng, néi dung kiÓm to¸n…Riªng ®èi víi ®èi t­îng kiÓm to¸n cÇn cã quy ®Þnh chÆt chÏ h¬n; ®ã lµ B¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ph¶i ®­îc kiÓm to¸n viªn ®éc lËp x¸c nhËn tr­íc khi c«ng khai. Nh­ vËy, m«i tr­êng ph¸p lý tèt sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong x· héi; ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng kÕ to¸n kiÓm to¸n ngµy cµng ®­îc n©ng cao. 3.2. §èi víi kh¸ch hµng. HiÖn nay, t©m lý cña kh¸ch hµng lµ ®ßi hái møc gi¸ phÝ kiÓm to¸n thÊp còng ®· lµm ¶nh h­ëng kh¸ lín ®Õn chÊt l­îng dÞch vô kiÓm to¸n ®éc lËp. Mét sè C«ng ty kiÓm to¸n ®· n¾m b¾t t©m lý kh¸ch hµng ®Ó h¹ gi¸ phÝ kiÓm to¸n b»ng c¸ch gi¶m chi phÝ ®µo t¹o, gi¶m bít c¸c thñ tôc, c¸c quy tr×nh kiÓm to¸n g©y nªn sù c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh trong thÞ tr­êng kiÓm to¸n, lµm gi¶m chÊt l­îng ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Bëi vËy, kh¸ch hµng cÇn nhËn thøc râ h¬n vÒ vai trß vµ ý nghÜa cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Kh¸ch hµng cÇn ph¶i lÊy chÊt l­îng kiÓm to¸n lµm tiªu chuÈn ®Ó lùa chän cho m×nh C«ng ty kiÓm to¸n thÝch hîp. §ång thêi, ®Ó kh¸ch hµng cã nh÷ng hiÓu biÕt ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®ßi hái sù nç lùc rÊt lín cña c¸c C«ng ty kiÓm to¸n trong viÖc tiÕp cËn kh¸ch hµng vµ gi÷ mèi quan hÖ l©u dµi nh»m t¹o nªn uy tÝn cho C«ng ty vµ n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô cña m×nh. Bªn c¹nh ®ã, trong c¸c cuéc kiÓm to¸n, kh¸ch hµng còng nªn cung cÊp cho KTV c¸c tµi liÖu cÇn thiÕt mét c¸ch ®Çy ®ñ, kÞp thêi ®Ó KTV cã thÓ hoµn thµnh c«ng viÖc cña m×nh mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. Trªn ®©y lµ mét sè kiÕn nghÞ cña em nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX t¹i C«ng ty VAE. KÕt luËn Cïng víi xu thÕ héi nhËp vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ trªn kh¾p toµn cÇu hiÖn nay, còng nh­ bÊt kú mét C«ng ty kiÓm to¸n nµo ®· vµ ®ang ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam, C«ng ty VAE lµ ®èi thñ c¹nh tranh cña hµng lo¹t c¸c C«ng ty kiÓm to¸n kh¸c nhau. V× vËy, viÖc VAE cã cßn tån t¹i ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ hiÖn nay hay kh«ng ®ßi hái rÊt nhiÒu nç lùc vµ cè g¾ng cña chÝnh b¶n th©n C«ng ty. NhËn thøc ®­îc ®iÒu ®ã, C«ng ty VAE còng ®ang kh«ng ngõng lín m¹nh vµ ph¸t triÓn, lu«n tù ®æi míi, n¨ng ®éng, s¸ng t¹o, häc hái vµ tiÕp thu nh÷ng kü thuËt vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn trªn thÕ giíi víi môc ®Ých cung cÊp cho kh¸ch hµng nh÷ng dÞch vô tèt nhÊt cã thÓ; nh»m tù hoµn thiÖn m×nh, hoµn thiÖn nh÷ng dÞch vô mµ C«ng ty cung cÊp cho kh¸ch hµng nh»m n©ng cao uy tÝn cña m×nh trªn thÞ tr­êng. Sau khi ®­îc häc lý thuyÕt t¹i tr­êng vµ t×m hiÓu thùc tÕ t¹i C«ng ty cæ phÇn KiÓm to¸n vµ §Þnh gi¸ ViÖt Nam, em hiÓu r»ng vÊn ®Ò hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan vµ v« cïng quan träng trong viÖc n©ng cao chÊt l­îng kiÓm to¸n còng nh­ viÖc t¨ng uy tÝn cña C«ng ty. §©y chÝnh lµ thêi gian thùc tËp bæ Ých, bëi v× qua ®©y em cã ®­îc kiÕn thøc s©u h¬n, réng h¬n vÒ lý thuyÕt lÉn thùc tÕ. §Æc biÖt, kú thùc tËp nµy gióp em hiÓu c¸ch tiÕn hµnh mét cuéc kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh nh­ thÕ nµo trong thùc tÕ nãi chung chø kh«ng chØ thu hÑp trong khu«n khæ lµ kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt. Mét lÇn n÷a, em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña Ban l·nh ®¹o vµ c¸c anh chÞ trong C«ng ty VAE – nh÷ng ng­êi ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho em tiÕp cËn thùc tÕ, gióp em cã thÓ tù tin khi b­íc vµo c«ng viÖc trong mét t­¬ng lai kh«ng xa. C¶m ¬n tÊt c¶ c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o tr­êng §HKTQD ®· h­íng dÉn em tËn t×nh hoµn thµnh bµi luËn v¨n nµy. Tµi liÖu tham kh¶o 1. PGS.TS NguyÔn V¨n C«ng - Lý thuyÕt vµ thùc hµnh kÕ to¸n tµi chÝnh – NXB Tµi chÝnh – Hµ Néi 2004. 2. GS.TS NguyÔn Quang Quynh – Lý thuyÕt kiÓm to¸n – NXB Tµi chÝnh – Hµ Néi 2003. 3. GS.TS NguyÔn Quang Quynh – KiÓm to¸n tµi chÝnh – NXB Tµi chÝnh – Hµ Néi 2001. 4. PTS V­¬ng §×nh HuÖ – PTS §oµn Xu©n Tiªn – KiÓm to¸n – NXB Tµi chÝnh – Hµ Néi 1996. 5. ALVIN A.ARENS – KiÓm to¸n Auditing – NXB Thèng kª (B¶n dÞch) 6. Tham kh¶o kinh nghiÖm n­íc ngoµi – T¹p chÝ kiÓm to¸n – sè 3 n¨m 2001. 7. Nghiªn cøu trao ®æi – T¹p chÝ kiÓm to¸n – sè Xu©n n¨m 2002. 8. Nghiªn cøu trao ®æi – T¹p chÝ kiÓm to¸n – sè 2, sè 3, sè 5 n¨m 2002. 9. Nghiªn cøu trao ®æi – T¹p chÝ kiÓm to¸n – sè 4 n¨m 2003. 10. Nghiªn cøu trao ®æi – T¹p chÝ kiÓm to¸n – sè 1 n¨m 2004. 11. ThÞ tr­êng vµ qu¶n lý – Th­¬ng m¹i – sè 16 – n¨m 1997. 12. ChuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam - NXB Tµi chÝnh - Hµ Néi 2002 13. ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam - Bé Tµi chÝnh - Hµ Néi 1999, 2001, 2002, 2003 14. File kiÓm to¸n vµ c¸c tµi liÖu kh¸c cña C«ng ty VAE. Phô lôc sè 01: B¶ng ph©n tÝch so¸t xÐt hÖ thèng KSNB C«ng ty VAE ¸p dông. A. Chung 1. So¸t xÐt toµn bé c¸c biªn b¶n häp héi ®ång qu¶n trÞ, lµm c¬ së kiÓm tra c¸c phÇn hµnh kh¸c. 2. So¸t xÐt biªn b¶n quyÕt to¸n thuÕ n¨m tr­íc. 3. KiÓm tra mÉu ®èi víi c¸c chøng tõ ghi sæ ®Ó ®¶m b¶o r»ng c¸c chøng tõ ghi sæ trong n¨m ®· ®­îc lËp, kiÓm tra, ghi chÐp ®óng. B. Ph©n tÝch so¸t xÐt hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé. 1. M«i tr­êng kiÓm so¸t: Xem xÐt hÖ thèng c¬ cÊu tæ chøc, bé m¸y qu¶n lý, ph©n c«ng chøc n¨ng, tr¸ch nhiÖm cña tõng phßng ban, phßng kÕ to¸n vµ Ban gi¸m ®èc cã phï hîp víi ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp hay kh«ng. 2. §¸nh gi¸ møc ®é rñi ro kiÓm so¸t. 3. Th«ng tin vµ trao ®æi: C¸c th«ng tin cã ®­îc tõ kh¸ch hµng cã ®­îc cung cÊp theo ®óng yªu cÇu hay kh«ng? 4. C¸c thñ tôc kiÓm so¸t: C¨n cø vµo c¸c quy chÕ vµ c¸c v¨n b¶n xem xÐt sù vËn hµnh cña hÖ thèng KSNB cã ®ñ m¹nh hay kh«ng? 5. Gi¸m s¸t vµ ®iÒu hµnh: - C¸c quy tr×nh qu¶n lý mµ ®¬n vÞ thiÕt lËp. - Sù ®iÒu khiÓn kinh doanh cã hiÖu qu¶ kh«ng? - Cã ®¶m b¶o ch¾c ch¾n lµ c¸c quyÕt ®Þnh vµ chÕ ®é qu¶n lý ®­îc thùc hiÖn ®óng kh«ng? - HÖ thèng kiÓm so¸t cã ®ñ m¹nh ®Ó ph¸t hiÖn, ng¨n chÆn ®­îc c¸c gian lËn, sai sãt hay kh«ng? 6. Ngoµi ra, tuú theo tõng phÇn hµnh c«ng viÖc vµ ph¹m vÞ kiÓm to¸n cã thÓ xem xÐt vÒ viÖc tæ chøc quy tr×nh mua b¸n, vËn chuyÓn, giao nhËn, c©n ®o, ®ong ®Õm s¶n phÈm, hµng ho¸, kho hµng,… 7. C¸c thñ tôc kh¸c. Phô lôc sè 02: Ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc Chi phÝ s¶n xuÊt. Kh¸ch hµng: C«ng ty TN Niªn ®é: 01/01/2004 ®Õn 31/12/2004 Thñ tôc Ng­êi thùc hiÖn Ngµy thùc hiÖn Tham chiÕu 1. C¸c thñ tôc ph©n tÝch - Thu thËp b¶ng tæng hîp gi¸ thµnh, gi¸ vèn hµng b¸n theo th¸ng vµ theo s¶n phÈm, ph©n x­ëng. - TÝnh gi¸ thµnh b×nh qu©n ®¬n vÞ s¶n phÈm. So s¸nh gi¸ thµnh ®¬n vÞ thùc tÕ kú nµy víi c¸c kú tr­íc vµ víi kÕ ho¹ch. ViÖc so s¸nh ®ã nh»m môc ®Ých xem xÐt cã sù chªnh lÖch ®ét biÕn vµ qu¸ lín gi÷a kú nµy víi c¸c kú tr­íc, gi÷a thùc tÕ víi kÕ ho¹ch vÒ gi¸ thµnh ®¬n vÞ hay kh«ng? KiÓm tra vµ ph©n tÝch thªm sè chªnh lÖch lµ träng yÕu. - So s¸nh sù biÕn ®éng cña tõng kho¶n môc qua c¸c th¸ng trong kú, n¨m nay víi n¨m tr­íc, ph©n tÝch sù biÕn ®éng. - Xem xÐt sù biÕn ®éng cña chi phÝ s¶n xuÊt qua c¸c th¸ng trong kú vµ gi÷a kú nµy víi kú tr­íc. - So s¸nh chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang cuèi kú nµy víi c¸c kú kÕ to¸n tr­íc, niªn ®é kÕ to¸n tr­íc. - So s¸nh ®¬n gi¸ b×nh qu©n gi÷a CPSX kinhh doanh dë dang cuèi kú cña s¶n phÈm dë dang víi gi¸ thµnh ®¬n vÞ nhËp kho cña tõng mÆt hµng. 2. KiÓm tra chi tiÕt. 2.1. §èi víi chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp. - Chän mÉu mét sè nghiÖp vô trªn sæ kÕ to¸n (Sæ chi tiÕt) ®èi chiÕu víi phiÕu xuÊt vËt t­ ®Ó kiÓm tra viÖc ghi sæ, h¹ch to¸n vµo tµi kho¶n chi phÝ cã phï hîp vµ ®óng ®¾n hay kh«ng? - §èi chiÕu chän mÉu phiÕu xuÊt vËt t­ víi yªu cÇu sö dông vËt t­. - TÝnh to¸n sè l­îng ®¬n vÞ vËt liÖu thùc tÕ tiªu hao cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm cã hîp lý kh«ng, b»ng c¸ch so s¸nh sè l­îng vËt t­ sö dông thùc tÕ víi ®Þnh møc tiªu hao vËt t­ ®Ó ph¸t hiÖn chªnh lÖch bÊt hîp lý hoÆc nh÷ng sai sè kh¶ dÜ trong h¹ch to¸n. - KiÓm tra viÖc tÝnh to¸n vµ ph©n bæ cña c¸c b¶ng ph©n bæ nguyªn vËt liÖu, xem xÐt ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ ¸p dông cho hµng tån kho ®Ó tÝnh gi¸ xuÊt kho cã hîp lý hay kh«ng? - Kh¶o s¸t thùc tÕ chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: C«ng viÖc nµy ®­îc thùc hiÖn kÕt hîp víi viÖc kh¶o s¸t chi tiÕt qu¸ tr×nh tÝnh gi¸ nguyªn vËt liÖu xuÊt kho. 2.2. §èi víi chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp. - §­îc tiÕn hµnh cïng víi kh¶o s¸t chi tiÕt kho¶n môc tiÒn l­¬ng vµ nh©n sù. - Xem xÐt, ®èi chiÕu b¶ng tÝnh l­¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l­¬ng víi sè liÖu trªn sæ c¸i tµi kho¶n chi phÝ cã phï hîp kh«ng? - T­¬ng tù nh­ kiÓm tra chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, kiÓm to¸n viªn cã thÓ tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh, so s¸nh chi phÝ theo giê c«ng lao ®éng thùc tÕ víi ®Þnh møc lao ®éng cho tõng lo¹i s¶n phÈm (nÕu cã). 2.3. §èi víi chi phÝ s¶n xuÊt chung. - KiÓm tra chi tiÕt chi phÝ s¶n xuÊt chung sÏ phøc t¹p h¬n so víi c¸c kho¶n môc trªn. Nh­ng th­êng th× kiÓm to¸n viªn xem xÐt nh÷ng kho¶n chi phÝ c¬ b¶n víi sè tiÒn ph¸t sinh lín nh­: chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn, chi phÝ nguyªn vËt liÖu, chi phÝ nh©n viªn ph©n x­ëng. - §èi chiÕu víi kÕt qu¶ kiÓm tra phÇn chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, tiÒn l­¬ng. - §èi chiÕu kÕt qu¶ kiÓm tra phÇn chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh ®­îc ph©n bæ vµo chi phÝ s¶n xuÊt chung, kiÓm tra c¸c kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt chung b»ng tiÒn, c«ng cô dông cô, vËt liÖu, tiÒn l­¬ng, b¶o hiÓm y tÕ, b¶o hiÓm x· héi,…®· h¹ch to¸n vµo chi phÝ s¶n xuÊt chung. 2.4. §èi víi chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang. - ViÖc ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang cuèi kú kh«ng ®óng ®¾n vµ hîp lý nhiÒu khi dÉn ®Õn sai sãt ®¸ng kÓ lµm ¶nh h­ëng träng yÕu ®Õn gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ kÕt qu¶ kinh doanh còng nh­ gi¸ vèn cña hµng tån kho. V× vËy, kiÓm to¸n viªn cÇn quan t©m ®Õn kh¶o s¸t chi tiÕt viÖc ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang cña kh¸ch hµng. - Chøng kiÕn hoÆc tham gia kiÓm kª thùc tÕ t¹i thêi ®iÓm kho¸ sæ kÕ to¸n. Thùc hiÖn viÖc chän mÉu kiÓm kª, sè mÉu chän theo ph­¬ng ph¸p chän mÉu th«ng th­êng. - Xem xÐt ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang cña do©nh nghiÖp nh­ ph­¬ng ph¸p s¶n l­îng t­¬ng ®­¬ng hay ph­¬ng ph¸p tÝnh theo chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, hoÆc theo ®Þnh møc,… - §¸nh gi¸ tÝnh hîp lý cña gi¸ trÞ ghi sæ s¶n phÈm dë dang. - So s¸nh gi¸ trÞ ghi sæ víi gi¸ b¸n mµ doanh nghiÖp thùc hiÖn t¹i thêi ®iÓm cuèi n¨m. - KiÓm tra chi tiÕt c¸c ®èi øng bÊt th­êng cña TK 154 – Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang, gi¶i thÝch ®Çy ®ñ c¸c bót to¸n bÊt th­êng. KiÓm tra chän mÉu hoÆc chi tiÕt mét sè nghiÖp vô xuÊt kho. KÕt luËn: - Hoµn thiÖn giÊy tê lµm viÖc (tham chiÕu) vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i (nÕu cã). - §­a ra bót to¸n ®iÒu chØnh vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®­îc ®Ò cËp trong Th­ qu¶n lý. - LËp b¶ng tæng hîp nhËn xÐt cho kho¶n môc thùc hiÖn. Phô lôc sè 03: Th­ qu¶n lý L­u hµnh néi bé gi÷a VAE vµ Ban gi¸m ®èc C«ng ty TN. Ngµy 25/03/2005 Th­ qu¶n lý KÝnh göi: ¤ng Cheng Xu Gao - Tæng Gi¸m ®èc ¤ng Xiao Yong Tao - Phã Tæng gi¸m ®èc Bµ Phan ThÞ Kim T - KÕ to¸n tr­ëng C«ng ty TN Th­a c¸c quý ¤ng (Bµ) Nh÷ng vÊn ®Ò nªu trong th­ qu¶n lý nµy ®­îc chóng t«i ®­a ra sau khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh n¨m 2004 cho C«ng ty TN ( gäi t¾t lµ “C«ng ty”). Th­ qu¶n lý nh»m l­u ý Ban l·nh ®¹o C«ng ty vÒ nh÷ng ®iÓm yÕu tån t¹i trong hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña C«ng ty, gióp C«ng ty hoµn thiÖn h¬n trong c«ng t¸c kÕ to¸n vµ kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña m×nh tèt h¬n. HÖ thèng sæ s¸ch, chøng tõ cßn ch­a ®óng theo quy ®Þnh cña chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh. Sæ s¸ch cßn tÈy xo¸. Mét sè chøng tõ ch­a cã ®Çy ®ñ ch÷ ký, mét sè kho¶n chi ch­a cã ho¸ ®¬n. ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn: §Ò nghÞ C«ng ty thùc hiÖn theo ®óng quy ®Þnh hiÖn hµnh vµ nghiªn cøu thªm quy ®Þnh chÕ ®é b¸o c¸o ®Ó lËp ®ñ vµ ®óng cho nh÷ng n¨m tiÕp theo. Cã mét sè nghiÖp vô ghi chÐp kh«ng ®óng kú: Chi phÝ l­¬ng c«ng nh©n th¸ng 12/2003 h¹ch to¸n sang th¸ng 01/2004. §èi víi tiÒn göi ng©n hµng cã sè d­ b»ng ngo¹i tÖ, cuèi kú C«ng ty ch­a ®¸nh gi¸ l¹i chªnh lÖch tû gi¸ cuèi kú. ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn: N¨m 2004 kiÓm to¸n viªn ®· ®iÒu chØnh mét sè nghiÖp vô träng yÕu. §Ò nghÞ C«ng ty söa ®æi cho nh÷ng n¨m sau. C¸c kho¶n vay ng¾n h¹n cña C«ng ty tÝnh ®Õn thêi ®iÓm 31/12/2004 lµ c¸c kho¶n vay cña c¸ nh©n trong C«ng ty, c¸c kho¶n vay nµy kh«ng cã thêi h¹n còng nh­ l·i suÊt. HÇu hÕt c¸c kho¶n vay nµy ®Òu cã hîp ®ång vay vèn tuy nhiªn c¸c yÕu tè trªn hîp ®ång ch­a ®­îc thÓ hiÖn ®Çy ®ñ. ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn: §Ò nghÞ C«ng ty bæ sung hoµn thiÖn Th­ qu¶n lý lµ c¸c nhËn xÐt vÒ nh÷ng ®iÓm cßn tån t¹i vµ nh÷ng gîi ý cña chóng t«i nh»m trî gióp Héi ®ång qu¶n trÞ vµ Ban gi¸m ®èc ®iÒu hµnh C«ng ty hoµn thiÖn hÖ thèng KSNB còng nh­ hÖ thèng kÕ to¸n cña C«ng ty. Tuy nhiªn, c¸c vÊn ®Ò nªu ra ë ®©y cã ®­îc lµ do viÖc thùc hiÖn c¸c ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n th«ng th­êng, ®­îc x©y dùng nh»m môc ®Ých chñ yÕu lµ cho phÐp chóng t«i ®­a ra c¸c ý kiÕn nhËn xÐt vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh cña C«ng ty. Do ®ã, c¸c nhËn xÐt vµ gîi ý nµy kh«ng thÓ bao hµm tÊt c¶ nh÷ng ®iÓm yÕu cã thÓ cã cña hÖ thèng KSNB vµ hÖ thèng kÕ to¸n cña C«ng ty. Chóng t«i mong muèn qua ®©y ®­îc bµy tá sù c¶m ¬n tíi Ban gi¸m ®èc, bµ kÕ to¸n tr­ëng, c¸c nh©n viªn phßng kÕ to¸n vµ c¸c bé phËn cã liªn quan cña C«ng ty ®· céng t¸c chÆt chÏ vµ nhiÖt t×nh gióp ®ì chóng t«i trong trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n. KÝnh th­! Thay mÆt vµ ®¹i diÖn C«ng ty cæ phÇn KiÓm to¸n vµ §Þnh gi¸ ViÖt Nam TrÇn Quèc TuÊn Phã Tæng gi¸m ®èc Môc lôc Lêi nãi ®Çu 1 Ch­¬ng I: c¬ së lý luËn vÒ kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt trong kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh 3 I. Kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt trong mèi quan hÖ víi kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh 3 1. §Æc ®iÓm chi phÝ s¶n xuÊt víi vÊn ®Ò kiÓm to¸n 3 1.1. Kh¸i niÖm, b¶n chÊt vµ néi dung kinh tÕ cña chi phÝ 3 1.2. Ph©n lo¹i chi phÝ theo kho¶n môc chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm 4 2. KiÓm so¸t néi bé ®èi víi chi phÝ s¶n xuÊt 6 3. Vai trß cña kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX trong kiÓm to¸n BCTC 12 II. Môc tiªu vµ tr×nh tù kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX trong kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh 15 1. Môc tiªu kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt 15 2. Quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt 17 2.1. LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX 17 2.2. Thùc hiÖn kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt 26 2.3. KÕt thóc kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt 35 Ch­¬ng II: Thùc tÕ kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt trong kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh do C«ng ty cæ phÇn KiÓm to¸n vµ §Þnh gi¸ ViÖt Nam thùc hiÖn 40 I. KH¸i qu¸t vÒ C«ng ty cæ phÇn KiÓm to¸n vµ §Þnh gi¸ ViÖt Nam 40 1. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn C«ng ty 40 2. §Æc ®iÓm ho¹t ®éng kinh doanh cña C«ng ty VAE 41 2.1. Tæ chøc ho¹t ®éng cña C«ng ty cæ phÇn KiÓm to¸n vµ §Þnh gi¸ ViÖt Nam 41 2.2. Kh¸ch hµng cña C«ng ty VAE 44 2.3. T×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña C«ng ty 45 3. Tæ chøc bé m¸y qu¶n lý t¹i C«ng ty Cæ phÇn vµ §Þnh gi¸ ViÖt Nam 46 3.1. C¬ cÊu tæ chøc bé m¸y C«ng ty 46 3.2. C¬ cÊu nh©n viªn cña C«ng ty VAE 49 4. Ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n mµ C«ng ty VAE ¸p dông 49 4.1. LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n 50 4.2. Thùc hiÖn kiÓm to¸n 53 4.3. KÕt thóc kiÓm to¸n 54 II. Thùc tÕ kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt trong kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh do C«ng ty cæ phÇn KiÓm to¸n vµ §Þnh gi¸ ViÖt Nam thùc hiÖn 56 1. ChuÈn bÞ c«ng viÖc kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt 56 1.1. §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng chÊp nhËn kiÓm to¸n 56 1.2. Lùa chän nhãm kiÓm to¸n 57 1.3. LËp vµ tho¶ thuËn c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång kiÓm to¸n 58 2. LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n tæng qu¸t 60 2.1. T×m hiÓu t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña kh¸ch hµng 60 2.2. Ph©n tÝch so¸t xÐt hÖ thèng KSNB 62 2.3. So¸t xÐt hÖ thèng kÕ to¸n C«ng ty 63 2.4. Ph©n tÝch kh¸i qu¸t t×nh h×nh tµi chÝnh vµ kÕt qu¶ kinh doanh 65 3. Thùc hiÖn kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt 69 3.1. Thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm so¸t 70 3.2. C¸c thñ tôc ph©n tÝch 71 3.3. Thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt 74 3.3.1.Thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt t¹i C«ng ty TN 74 3.3.2. C¸c thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt thùc hiÖn t¹i C«ng ty TM 88 4. KÕt thóc kiÓm to¸n vµ lËp B¸o c¸o kiÓm to¸n 92 5. Thùc hiÖn c«ng viÖc sau kiÓm to¸n 95 Ch­¬ng III: Mét sè nhËn xÐt vµ kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX trong kiÓm to¸n BCTC t¹i C«ng ty VAE 97 I. §¸nh gi¸ thùc tÕ kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX do C«ng ty VAE thùc hiÖn 97 1. ­u, nh­îc ®iÓm cña kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh theo kho¶n môc 97 1.1. ¦u ®iÓm 97 1.2. Nh­îc ®iÓm 99 2. §¸nh gi¸ vÒ thùc tÕ kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX do C«ng ty VAE thùc hiÖn 100 2.1. §¸nh gi¸ ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX C«ng ty VAE thùc hiÖn 100 2.2. §¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX 101 II. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX trong kiÓm to¸n BCTC 103 1. TÝnh tÊt yÕu hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX 103 2. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc CPSX 104 2.1. §¸nh gi¸ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé ®èi víi kho¶n môc CPSX 104 2.2. KiÓm so¸t sè d­ ®Çu n¨m tµi chÝnh khi kiÓm to¸n n¨m ®Çu tiªn 106 2.3. VÒ c¸ch thøc chän mÉu kiÓm to¸n 107 2.4. VÊn ®Ò qu¶n lý, sö dông vµ ghi chÐp trªn c¸c giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn 108 3. Mét sè kiÕn nghÞ ®èi víi nh÷ng ng­êi quan t©m 109 3.1. §èi víi Nhµ n­íc 109 3.2. §èi víi kh¸ch hµng 110 KÕt luËn 112 Tµi liÖu tham kh¶o 113 Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t ViÕt t¾t Néi dung BCTC B¸o c¸o tµi chÝnh BHXH B¶o hiÓm x· héi BHYT B¶o hiÓm y tÕ CPSX Chi phÝ s¶n xuÊt KPC§ Kinh phÝ c«ng ®oµn KSNB KiÓm so¸t néi bé KTV KiÓm to¸n viªn NCTT Nh©n c«ng trùc tiÕp NVLTT Nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp SXC S¶n xuÊt chung TSC§ Tµi s¶n cè ®Þnh VAE C«ng ty cæ phÇn KiÓm to¸n vµ §Þnh gi¸ ViÖt Nam