Luận văn Khảo sát tinh dầu gỗ dó bầu Aquilaria crassna, Pierre ex. Lecomte

1 CHÖÔNG 1 : TOÅNG QUAN 1.1 TOÅNG QUAN VEÀ CAÂY DOÙ BAÀU 1.1.1 Caây doù baàu (Aquilaria crassna, Pierre ex. Lecomte) Hình 1.1.1.1: Caây doù baàu: hoa, laù, traùi, haït Lôùp: Magnoilopsida Boä: Myrtales Hoï: Traàm (Thymelaeaceae) Hoï naøy coù 2 gioáng (species): - Aquilaria (Doù traàm) vaø – Gyrinops (Doù buïi) Gioáng Aquilaria coù taát caû 24 loaøi khaùc nhau, goàm: A. acuminate (Merr.) Quis, A. apiculata Elmer, A. apiculata Merr, A. baillonii Pierre ex Lecomte, A. banaense Pham Hoang Ho, A. beccariana van Tiegh, A. brachyantha (Merr.) Hall.f, A. citrinaecarpa (Elmer) Hall.f, A. crassna Pierre ex Lecomte, A. cumingiana (Decne) Ridl, A. filaria (Oken) Merr, A. grandiflora Bth, A. hirta Ridl, A.khasiana H. Hallier, A. microcarpa Baill, A. moszkowskii Gilg, A. parvifolia (Quis.) Ding Hou, A. rostrata Ridl, A. secundana D.C, A. sinensis Merr, A. subintegra Ding Hou, A. tomentosa Gilg, A. urdanetensis (Elmer) Hall.f, A. yunnanensia S.C.Huang P[5, 6, 9, 10] P. 2 Môùi ñaây, Leâ Coâng Kieät (Vieät Nam) vaø Paul Kessler (Haø Lan) vöøa phaùt hieän loaøi thöù 25 ôû cao nguyeân Trung Boä trong naêm 2005 coù teân khoa hoïc laø Aquilaria rugosa L. C. Kiet & P. J. A. Kessler.P[5] Teân khaùc: Traàm doù, Traàm höông, Doù baàu, Kyø nam, Raø höông, Doù traàm Teân nöôùc ngoaøi: Agarwood, Malayan aloeswood, Malayan eaglewood (Anh). Bois d’aigle, Calambac, Calambour (Phaùp). Tuchenxiang (tieáng phoå thoâng Ch’en Hsiang) (Trung Quoác). Crassna, Krassna, Kresna, Chan krassna, Klampeok (Campuchia). Gaharu, Tengkaras, Mengkaras (Indonesia). 1.1.2 Nguoàn goác vaø phaân boá Treân theá giôùi Aquilaria goàm khoaûng 8 loaøi, phaân boá chuû yeáu ôû khu vöïc nhieät ñôùi töø AÁn Ñoä ñeán Ñoâng Nam AÙ vaø mieàn Nam Trung Quoác. ÔÛ nöôùc ta, hieän ñaõ coù 3 loaøi (A. crassna Pierre ex. Lecomte, A. banaensae Phamh. vaø A. baillonii Pierre ex. Lecomte) phaân boá raûi raùc trong röøng raäm nhieät ñôùi thöôøng xanh, aåm nguyeân sinh thuoäc caùc tænh Tuyeân Quang, Thanh Hoaù, Ngheä An, Haø Tónh, ñaëc bieät laø töø Quaûng Bình, Quaûng Trò, Thöøa Thieân Hueá, Quaûng Nam, Ñaø Naüng, Quaõng Ngaõi, Bình Ñònh, Ninh Thuaän, Bình Thuaän ñeán Taây Nguyeân, An Giang, Kieân Giang vaø ñaûo Phuù Quoác P[11]P. Doù baàu (A. crassna) coøn gaëp ôû Laøo vaø Campuchia. Ñaây laø loaïi ñaëc höõu ôû Ñoâng Döông. Ngoaøi loaøi A. crassna thì 2 loaøi coøn laïi (A. banaensae vaø A. baillonii) cuõng laø nhöõng loaøi ñaëc höõu quyù hieám ôû nöôùc ta P[13] P. Moät loaøi gaàn guõi vôùi A. crassna laø A. malaccensis Lamk, phaân boá trong phaïm vi raát roäng, töø Ñoâng Baéc AÁn Ñoä, Mianma ñeán Thaùi Lan, Malaysia, Philippine vaø Indonesia P[9] P. 3 1.1.3 Sô löôïc vaø moâ taû veà caây doù baàu Doù baàu laø moät loaïi caây goã thöôøng xanh, cao 20 – 30 m, ñöôøng kính thaân ñaït 60 – 80 cm, thaân thöôøng thaúng, ñoâi khi coù raõnh daïng loøng maùng; baïch goác cao tôùi 2 m; voû ngoaøi nhaün, maøu naâu xaùm, thòt voû maøu traéng coù nhieàu chaát xô, nöùt doïc laên taên, deã boùc vaø töôùc ngöôïc töø goác leân; caønh maûnh, cong queo, maøu naâu nhaït, coù loâng hoaëc nhaün, taùn thöa P[5]P. Laù ñôn, moïc caùch; cuoáng laù daøi 4 – 6 mm; phieán laù hình tröùng, baàu duïc thuoân ñeán maùc thuoân, kích thöôùc 8 – 15 x 2,5 – 9 cm, moûng nhö giaáy hoaëc dai gaàn nhö da, maët treân maøu luïc boùng, maët döôùi nhaït hôn vaø coù loâng mòn; goác laù thon nhoïn daàn hay tuø; choùp laù nhoïn, thuoân nhoïn, taän cuøng coù muõi; gaân beân 15 – 18 ñoâi, thay ñoåi thaát thöôøng, khaù roõ ôû maët döôùi. Cuïm hoa hình taùn hoaëc chuøm taùn, moïc ôû naùch laù hoaëc ôû ñaàu caønh, cuoáng cuïm hoa maûnh, daøi 2 – 3 cm P[6] P. Hoa nhoû, maãu 5; ñaøi hôïp ôû phaàn döôùi, hình chuoâng, maøu vaøng luïc, traéng nhaït hoaëc vaøng xaùm, phía ngoaøi coù loâng thöa; maët trong gaàn nhö nhaün, coù 10 ñöôøng gaân roõ; toàn taïi ôû quaû; 5 thuøy daøi hình tröùng thuoân, daøi 12 – 15 mm P[9] P. Phaàn phuï daïng caùnh hoa, ñính gaàn hoïng ñaøi; nhò 10; baàu hình tröùng, 2 oâ, coù loâng raäm, goác baàu coù tuyeán maät. Quaû nang gaàn hình tröùng ngöôïc, hình quaû leâ, daøi 4 cm, ñöôøng kính 2,5 – 3 cm, coù loâng meàm, ngaén, coù mang daøi toàn taïi, khi khoâ nöùt laøm 2 maûnh, thöôøng moãi quaû chæ coù moät haït P[10] P. 1.1.4 Sinh thaùi, sinh tröôûng vaø phaùt trieån P Doù baàu sinh tröôûng raûi raùc trong röøng thöôøng xanh aåm nhieät ñôùi, nguyeân sinh hoaëc thöù sinh treân ñænh doâng, treân söôøn nuùi hoaëc treân ñaát baèng ôû ñoä cao 500 – 1.000 m (-1.200 m) so vôùi maët bieån. ÔÛ nöôùc ta, doù baàu thöôøng phaân boá raûi raùc treân söôøn nuùi coù ñoä doác nhoû, thoaùt nöôùc. Trong quaàn xaõ naøy cuõng thöôøng gaëp caùc caây goã lôùn: Taùu (Hopea spp.), Huyønh (Tarrieta sp.), Guï maät (Sindora siamensis Teysm. Ex Miq.)… Ñoâi khi cuõng gaëp doù baàu moïc trong röøng thöù sinh cuøng caùc loaøi Thaùnh thaát (Ailanthus triphysa (Dennst) Alst.), Moø löng baïc (Cryptocarya 4 metcalfiana Allen), Böôûi bung (Acronychia laurifolia Blume), Mít naøi (Artocarpus asperula) vaø Raøng raøng (Ormosia sp.)…P[5] Doù baàu (A. crassna) öa ñaát feralit ñieån hình, feralit treân nuùi phong hoùa töø ñaù keát, ñaù phieán hay ñaù granit. Lôùp ñaát maët trung bình hay moûng, hôi aåm, chua hoaëc gaàn trung tính (pH vaøo khoaûng töø 4 – 6) P[6] P. Taïi Malaysia vaø vuøng Ñoâng Baéc AÁn Ñoä, loaøi A. malaccensis Lamk. phaân boá khaù raûi raùc, ñoä gaëp khoaûng 2,5 caù theå treân moät hecta. Cuõng ôû Ñoâng Baéc AÁn Ñoä, loaøi A. malaccensis Lamk. thöôøng moïc raûi raùc ôû ñoä cao töø 200 – 700 m, ñoâi khi leân tôùi 1.000 m. Caây doù sinh tröôûng trong caùc khu vöïc coù löôïng möa haøng naêm thay ñoåi töø 1.500 – 6.500 mm, nhieät ñoä trung bình toái ña naêm 22 – 28 PoPC. Nhöõng keát quaû quan saùt ôû vuøng Ñoâng Baéc AÁn Ñoä coøn cho bieát, caây doù phaân boá chuû yeáu trong röøng aåm thöôøng xanh hoaëc röøng thöôøng xanh; raát ít gaëp trong röøng nöûa ruïng laù P[9]P. Taïi Malaysia, töø laâu ñaõ ñöa caây doù vaøo troàng troït; nhöõng quaàn theå röøng caây A. malaccensis Lamk. 67 naêm tuoåi ñaõ coù chieàu cao trung bình 27 m, vaø ñöôøng kính thaân trung bình 38 cm. Nhöõng caây doù ñaõ ñöôïc taïo traàm coù ñoä tröôûng thaønh 80 naêm tuoåi taïi mieàn Ñoâng Baéc AÁn Ñoä, coù chieàu cao caây 25 – 30 m, vaø ñöôøng kính thaân to nhaát 55 – 70 cm. ÔÛ mieàn Taây Baéc AÁn Ñoä (Arunachal Pradesh), caùc quaàn theå doù 8 naêm tuoåi ñaõ coù chieàu cao gaàn 5 m, vaø ñöôøng kính thaân gaàn 30 cm, thöôøng baét ñaàu ra hoa, keát quaû ôû thôøi kyø ñaït 7 – 9 naêm tuoåi. Nhöõng caù theå coù kích thöôùc trung bình cho naêng suaát haït toát, moãi caây coù theå cho tôùi 1,5 kg haït P[10] P. 5 1.1.5 Tính chaát ñaëc thuø cuûa doù baàu P Doù baàu coù khaû naêng hình thaønh moät loaïi saûn phaåm ñaëc bieät goïi laø traàm höông, do goã caây bò muïc röõa, bò thöông hoaëc moät loaïi beänh gaây ra bôûi taùc ñoäng beân ngoaøi; chuùng toûa ra muøi thôm vaø khi thaû xuoáng nöôùc thì chìm vì vaäy maø coù teân laø traàm höông. Vì “traàm” theo chöõ Haùn coù nghóa laø chìm, coøn “höông” coù nghóa laø muøi thômP [5] P. Caên cöù vaøo söï hoùa nhöïa nhieàu hay ít maø coù nhöõng saûn phaåm nhö: Toùc, Traàm höông vaø Kyø nam. a./ Toùc: coù nguoàn goác töø chöõ “tok” cuûa ngöôøi Campuchia, ñoù laø do söï bieán ñoåi chaát goã beân ngoaøi, thöôøng duøng ñeå laøm nhang P[14] P. b./ Traàm höông: do söï phaân hoùa khoâng troïn veïn cuûa caùc phaàn töû goã, goã ít taåm nhöïa hôn, maøu naâu hay coù soïc ñen, nheï, noåi ñöôïc trong nöôùc, duøng ñeå chöng caát tinh daàu P[14] P. c./ Kyø nam: do söï bieán ñoåi hoaøn toaøn cuûa caùc phaàn töû goã – caùc phaàn töû goã thoaùi hoaù, bieán daïng, maát moäc toá chöùa moät chaát nhöïa thôm – coù maøu naâu ñaäm hay ñen, naëng chìm trong nöôùc, vò ñaéng. Thöôøng hình thaønh ôû phaàn loõi goã P[14] P. 6 1.2 TOÅNG QUAN VEÀ SAÛN XUAÁT TINH DAÀU 1.2.1 Caùc nghieân cöùu veà tinh daàu Naêm 1960, Sadgopal ñaõ nghieân cöùu haøm löôïng tinh daàu caùc loaïi goã caây doù baàu khaùc nhau ñaõ taïo traàm coù ñoä tuoåi töø 10 – 80 naêm tuoåi baèng phöông phaùp chöng caát hôi nöôùc, vaø keát quaû hieäu suaát tinh daàu thu ñöôïc laø vaøo khoaûng töø 0,1 % – 1,2 % P[17] P. Naêm 1963, Maheshwari nghieân cöùu vieäc taùch phaân ñoaïn ôû nhieät ñoä thaáp tinh daàu moät soá loaïi goã doù baàu ñaõ bò nhieãm naám, maø tröôùc ñaây ñaõ ñöôïc thöïc hieän baèng vieäc taåm trích baèng dung moâi ôû nhieät ñoä phoøng coù nguoàn goác töø AÁn Ñoä. Sau ñoù, keát hôïp giöõa saéc kyù khí vaø saéc kyù coät, nhoùm nghieân cöùu naøy ñaõ keát luaän raèng hoï ñaõ coâ laäp ñöôïc ba hôïp chaát furano sesquiterpen môùi, thuoäc nhoùm selinan. Keát hôïp vôùi phoå IR, hoï ñaõ keát luaän ñaây laø:P[17, 22, 37] O OO Dihidroagarofuran α-Agarofuran β-Agarofuran Sau ñoù, cuõng baèng phöông phaùp treân hoï cuõng ñaõ tìm ra theâm ñöôïc 3 hôïp chaát môùi nöõa trong cuøng loaïi tinh daàu thu ñöôïc:P[17, 23, 37] 7 H H HO O OH HO HO O O O 4-Hidroxidihidroagarofuran 3,4-Dihidroagarofuran nor-Cetoagarofuran Naêm 1978, nhoùm nghieân cöùu cuûa Yoshi ñaõ xaùc ñònh cô caáu cuûa 2 hôïp chaát laø chromon vaø agarotetrol töø goã caây Aquilaria sinensis Merr. coù nguoàn goác töø Trung Quoác. Trong moät loaït caùc nghieân cöùu cuûa Yang vaø coäng söï ñaõ coâng boá töø naêm 1983 – 1990 cuõng xaùc ñònh söï coù maët cuûa caùc hôïp chaát sau trong goã caây Aquilaria sinensis Merr.: benzilaceton, p-metoxibenzilaceton, acid anisic, β- agarofuran, acid baimuxinic, baimuxinal, baimuxinol, dehidrobaimuxinol, vaø isobaimuxinolP [18, 24, 37] P. Naêm 1980, Pant vaø Rastogi cuõng ñaõ coâ laäp ñöôïc agarol vaø gmelofuran töø maãu cao alcol goã caây Aquilaria malaccensis Benth.. Vaø cuõng trong naêm naøy, Nakanishi cuõng keát luaän raèng ñaõ coâ laäp ñöôïc moät alcol sesquiterpen ba voøng nhö laø moät caáu phaàn chính töø maãu cao benzen goã caây Aquilaria malaccensis Benth., xuaát xöù töø Indonesia xuaát khaåu qua Singapore, vaø ñaët teân laø jinkohol P[17, 37, 38] P OHO O H OH H Agarol Jinkohol 8 Naêm 1983, nhoùm nghieân cöùu cuûa Nakanishi tieáp tuïc coâ laäp ñöôïc theâm 2 alcol sesquiterpen môùi cuõng töø tinh daàu goã caây Aquilaria malaccensis Benth. laø jinkohol II vaø jinkol-eremol P[17, 22, 23, 24] P. H H CH2OH OH Jinkohol II Jinkoh-eremol Nhoùm nghieân cöùu naøy coøn phaân tích tinh daàu goã caây Aquilaria agallocha Roxb. coù nguoàn goác töø Campuchia, coù caùc thaønh phaàn chính nhö sau: α- agarofuran, benzilaceton, ar-curcumen, nor-cetoagarofuran, nerolidol, kusunol, agarospirol, jinkoh-eremol. Ñoàng thôøi khi keát hôïp phaân tích cô caáu vôùi phoå IR, NMR,MS, hoï ñaõ coâ laäp theâm 4 hôïp chaát môùi: dihidrokaranon, oxo-agarospirol, karanon, vaø isoagarospirol P[17, 22, 23, 24] P. O O Karanol Dihidrokaranon CHO OH OH Oxo-agarospirol Isoagarospirol 9 Ngoaøi ra vaøo naêm 1984, nhoùm nghieân cöùu cuûa Nakanishi ñaõ thöïc hieän vieäc so saùnh thaønh phaàn hoùa hoïc caùc hôïp chaát sesquiterpenoid cuûa 2 loaïi tinh daàu goã caây Aquilaria agallocha Roxb. (nguoàn goác taïi Vieät Nam) vaø Aquilaria malaccensis Benth. (nguoàn goác töø Indonesia) baèng phöông phaùp GC-MS; thu ñöôïc keát quaû nhö sau: P [17, 22, 23, 24] P Baûng 1.2.1.1: Thaønh phaàn sesquiterpenoid cuûa 2 loaïi tinh daàu goã caây Aquilaria agallocha Roxb. vaø Aquilaria malaccensis Benth. % GC-MS STT Caáu phaàn A. agallocha Roxb. A. malaccensis Benth. 1 β-Agarofuran 0,6 - 2 α-Agarofuran - 1,3 3 nor-Cetoagarofuran 0,6 - 4 10-Epi-γ-eudesmol - 6,2 5 Agarospirol 4,7 7,2 6 Jinkohol - 5,2 7 Jinkohol-eremol 4,0 3,7 8 Kusunol 2,9 3,4 9 Dihidrokaranon 2,4 - 10 Jinkohol II - 5,6 11 Oxo-agarospirol 5,8 3,1 Toång coäng 21,0 35,7 10 Khoaûng 5 naêm sau, naêm 1988, nhoùm nghieân cöùu cuûa Xu ñaõ tìm ra ñöôïc theâm moät soá sesquiterpenoid trong tinh daàu goã caây Aquilaria sinensis Merr. coù nguoàn goác töø Trung Quoác baèng caùch taùch caùc hôïp chaát baèng saéc kyù coät, roài ñem phaân tích baèng phoå IR, NMR vaø MS, thu ñöôïc caùc hôïp chaát nhö sau: P[17, 18, 24, 37] O CHO O CH2OH H CHO OH COOH OH O Sinenofuranal Sinenofuranol Baimusinal Acid baimusinic Dihidrokaranon Naêm 1991, nhoùm nghieân cöùu cuûa Ishihara xaùc ñònh ñöôïc 7 sesquiterpen môùi döïa treân khung guaian töø tinh daàu goã caây Aquilaria agallocha Roxb.: guaia- 1(10),11-dien-15-ol; guaia-1(10),11-dien-15-dien-9-on; 1,10-epoxiguaia-15,2- olid; rotundon hay guaia-1(15),11-dien-2-on. P[17, 18, 26, 27] P Naêm 1992, nhoùm nghieân cöùu cuûa NaŠf coâ laäp vaø ñöa ra caáu truùc cuûa 6 nor- sesquterpenoid môùi töø tinh daàu goã caây Aquilaria agallocha Roxb. coù nguoàn goác töø AÁn Ñoä:P[16, 17, 18, 22, 23] P 11 1. (2R,4aS)-2(4a-Metil-1,2,3,4,4a,5,6,7-octahidro-2-naptil)-propan-2-ol 2. (S)-4a-Metil-2-(1-metiletil)-3,4,4a,5,6,7-hexahidronaptalen 3. (S)- 4a-Metil-2-(1-metiletiliden)-1,2,3,4,4a,5,6,7-octahidronaptalen 4. (2R,4aS)-4a-Metil-2-(1-metiletenil)-1,2,3,4,4a,5,6,7- octahidronaptalen 5. (1R,6S,9R)-6,10,10-Trimetil-11-oxatriciclo[7.2.1.0P1,6P]dodecan 6. (1R,2R,6S,9R)-6,10,10-Trimetil-11-oxatriciclo[7.2.1.0P1,6P]dodecan-2-ol OH1 2 3 O OH O4 5 6 Vaø trong nhöõng nghieân cöùu tieáp theo, naêm 1993 hoï cuõng ñaõ coâ laäp ñöôïc theâm 4 nor-sesquiterpenoid môùi nöõa laø:P [16, 17, 18, 22, 23] P 1.(1R,2R,6S,9R)-6,10,10-Trimetil-11-oxatriciclo[7.2.1.0P1,6P]dodecan-2-spiro-2P1P- oxiran 2. (1S,2S,6S,9R)-6,10,10-Trimetil-11-oxatriciclo[7.2.1.0P1,6P]dodecan-2-carbaldehid 3. (E)-8,10-Undecadien-2-on 4. 2,3-Dimetil-2-(3-metil-2-butenil)-1,1-ciclohexanon 21 CHO OOO 12 Cuøng thôøi ñieåm naøy, nhoùm nghieân cöùu cuûa Ishihara xaùc ñònh ñöôïc 5 eudesman sesquiterpen vaø 3 hôïp chaát höõu cô khaùc töø goã caây Aquilaria agallocha Roxb.P[18, 25, 26, 27] P coù nguoàn goác Vieät Nam: (selina-3,11-dien-14-al; selina-4,11- dien-14-al; acid selina-3,11-dien-14-oic; acid selina-4,11-dien-14-oic; acid 9- hidroxiselina-4,11-dien-14-oic; 1,5-epoxi-nor-cetoguaien; dehidrojinkoh-eremol; neopetasan. Vaø cuõng trong naêm 1993, nhoùm nghieân cöùu cuûa Ishihara ñaõ tieán haønh chöng caát ly trích tinh daàu töø goã caây Aquilaria khasiana H. Hallier laáy töø AÁn Ñoä vaø phaân tích thu ñöôïc keát quaû nhö sau: P[17, 18, 35, 37] P Baûng 1.2.1.2: Thaønh phaàn hoùa hoïc tinh daàu goã caây Aquilaria khasiana H. Hallier. STT Caáu phaàn % GC-MS 1 2-(2-(4-Metoxiphenil)etil) chromon 27,0 2 2-(2-Pheniletil) chromon 15,0 3 Oxo-agarospirol 5,0 4 9,11-Eremophiladien-8-on 3,0 5 6-Metoxi-2-(2-(4-metoxiphenil)etil) chromon 2,5 6 Guaia-1(10),11-dien-15-al 1,5 7 Selina-3,11-dien-ol 1,5 8 Kusunol 1,4 9 Selina-2,11-dien-14-ol 1,0 10 Acid guaia-1(10),11-dien-15-oic 1,0 11 Selina-3,11-dien-9-on 0,8 12 Jinko-eremol 0,7 13 Selina-4,11-dien-14-al 0,7 14 Dihidrokaranon 0,7 13 15 Selina-3,11-dien-14-al 0,6 16 Acid 2-hidroxiguaia-1(10),11-dien-15-oic 0,4 17 β-Agarofural 0,4 18 Guaia-1(10),11-dien-15-ol 0,3 19 Guaia-1(10),11-dien-15,2-olid 0,3 20 Acid selina-3,11-dien-14-oic 0,3 21 nor-Cetoagarofuran 0,2 22 Agarospirol 0,2 23 Sinenofuranol 0,2 24 Acid selina-4,11-dien-14-oic 0,2 25 Acid 9-hidroxiselina-4,11-dien-14-oic 0,2 26 Dehidrojinkoh-eremol 0,2 27 Rotundon 0,1 28 α-Bulnesen 0,1 29 Karanon 0,1 30 α-Guaien 0,1 31 Oxid bulnesen 0,1 32 Guaia-1(10),11-dien-9-on 0,1 33 1,5-Epoxi-norcetoguaien 0,1 Toång coäng 66,0 14 Sau ñoù cuõng trong naêm naøy, nhoùm nghieân cöùu naøy so saùnh thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa boán loaïi tinh daàu ñöôïc trích ra töø 4 loaïi goã caây doù baàu ñaõ xöû lyù taïo traàm thu töø caùc nguoàn nguyeân lieäu khaùc nhau treân laõnh thoå Vieät Nam; taát caû caùc maãu tinh daàu thu ñöôïc khi ñöôïc phaân tích baèng phoå GC-MS ñeàu cho thaáy chuùng coù chöùa raát nhieàu caùc sesquiterpen vaø chromon ñöôïc trình baøy trong baûng döôùi ñaây: P [18, 23] P Baûng 1.2.1.3: So saùnh thaønh phaàn hoùa hoïc boán loaïi tinh daàu goã caây doù baàu ñaõ xöû lyù taïo traàm thu töø caùc nguoàn nguyeân lieäu khaùc nhau treân laõnh thoå Vieät Nam % GC-MS STT Caáu phaàn I II III IV 1 α-Guaien 0,1 0,1 0,05 - 2 β-Agarofuran 0,3 0,2 0,1 0,8 3 α-Bulnesen 0,2 0,2 0,05 - 4 nor-Cetoagarofuran 0,1 0,1 0,1 0,4 5 1,10-Epoxi bulnesen 0,1 0,05 - - 6 1,5-Epoxi-nor-cetoguaien 0,1 0,05 - - 7 Agarospirol 0,05 0,05 0,1 0,7 8 Jinkoh-eremol 0,4 0,7 0,8 1,0 9 Kusunol 1,7 1,0 1,0 1,8 10 Dehidrojinkoh-eremol 0,05 0,05 0,1 0,3 11 Selina-3,11-dien-9-on 0,9 2,1 0,2 - 12 Rotundon 0,2 0,1 - - 13 Selina-3,11-dien-14-al 1,2 2,8 0,4 - 14 9,11-Eremophiladien-8-on 0,7 0,6 0,8 0,4 15 Selina-3,11-dien-14-ol 1,1 1,2 0,3 8,1 15 16 Guaia-1(10),11-dien-9-on 1,2 1,5 0,4 0,05 17 Selina-4,11-dien-14-al 0,1 0,05 - - 18 Guaia-1(10),11-dien-15-ol 0,8 0,6 0,4 0,2 19 Sinenofuranol 0,6 1,2 - - 20 Dihidrokaranon - - 0,2 0,8 21 Guaia-1(10),11-dien-15-al 1,0 0,7 0,2 2,6 22 Karanon 3,4 2,5 0,4 - 23 Oxo-agarospirol 0,1 0,1 0,05 0,3 24 Guaia-1(10),11-dien-15,2-olid 1,6 1,4 5,3 11,6 25 Acid selina-4,11-dien-14-oic 0,5 0,5 0,2 - 26 Acid selina-3,11-dien-14-oic 0,6 - - - 27 Acid guaia-1(10),11-dien-15-oic 0,9 0,2 - - 28 Acid 2-hidroxiguaia-1(10),11-dien-15-oic 4,7 0,05 - - 29 Acid 9-hidroxiselina-4,11-dien-14-oic 1,8 0,3 - - 30 2-(2-Pheniletil) chromon 0,8 0,05 - - 31 2-[2-(4-Metoxiphenil)etil] chromon 16,1 17,2 23,6 0,3 32 6-Metoxi-2(2-(4-metoxiphenil)etil) chromon 21,2 24,5 33,0 0,7 33 Selina-3,11-dien-9-ol 2,0 3,2 3,7 0,3 Toång coäng 64,60 63,35 71,45 30,35 I = Kanankoh (Ryoku-yu) ex. Viet Nam (A. agallocha) II = Kanankoh (Cha-yu) ex. Viet Nam (A. agallocha) III = Kanankoh (Murasaki) ex. Viet Nam (A. agallocha) IV = Jinkoh (Bateikei) ex. Viet Nam (A. sinensis) 16 Khoâng nhöõng theá, nhoùm nghieân cöùu naøy coøn tieán haønh vieäc so saùnh thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa caùc maãu caây khi bò ñoát chaùy, baèng caùch ñoát caùc maãu goã thu ñöôïc (maãu I vaø IV) trong moät heä thoáng kín, nhieät ñoä ñoát chaùy khoaûng 180 – 210 P o PC. Thu laáy hôi khoùi baèng caùch trích vôùi dietil eter, phaân tích GC-MS, thu ñöôïc keát quaû nhö sau: P[18, 24] P Baûng 1.2.1.4: Baûng so saùnh thaønh phaàn hoùa hoïc 2 loaïi goã I vaø IV khi ñoát chaùy % GC-MS STT Caáu phaàn Kanankoh (Ryoku-ku) Jinkoh (Bateikei) 1 Acid acetic 3,97 2,76 2 Acid propionic 0,14 0,18 3 Toluen 0,12 0,19 4 Furfural 0,72 2,79 5 Furfurol 0,32 0,11 6 Anisol <0,05 0,26 7 Benzaldehid 0,57 3,53 8 Phenol 0,29 0,98 9 p-Metilanisol <0,05 1,47 10 Acetophenon <0,05 0,37 11 Guaiacol 0,21 1,02 12 p-Metoxiphenol <0,05 0,79 13 p-Vinilphenol <0,05 1,22 14 Benzilaceton 0,24 2,36 15 Anisaldehid 0,26 3,29 16 p-Vinilguaiacol 0,20 0,46 17 17 3,4-Dimetoxiphenol 0,42 2,72 18 Vanilin 0,38 0,56 19 α-Guaien <0,05 - 20 p-Metoxibenzilaceton 0,16 2,37 21 β-Agarofuran 1,36 2,75 22 α-Bulnesen 0,33 - 23 nor-Cetoagarofuran 0,25 0,97 24 4-Hidroxi-3,5-dimetoxibenzaldehid - 1,02 25 Agarospirol 0,13 <0,05 26 4-(4-Hidroxi-3-metoxiphenil)-2-butanon - 1,88 27 Jinkoh-eremol 1,02 <0,05 28 Kusunol 3,00 0,93 29 Dehidrojinkoh-eremol <0,05 <0,05 30 Selina-3,11-dien-9-on 1,99 - 31 Selina-3,11-dien-9-ol 1,78 - 32 Selina-3,11-dien-14-al 0,31 1,40 33 9,11-Eremophiladien-8-on 0,31 2,67 34 Selina-3,11-dien-14-ol 0,64 0,50 35 Selina-4,11-dien-14-al 0,41 0,39 36 Guaia-1(10),11-dien-15-ol 0,65 - 37 Sinenofuranol - 0,37 38 Dihidrokaranon 1,37 4,73 39 Guaia-1(10),11-dien-15-al 2,30 - 40 Karanon Veát 1,36 41 Oxo-agarospirol 4,54 3,04 18 42 Guaia-1(10),11-dien-15,2-olid 1,68 - 43 Acid selina-4,11-dien-14-oic 1,32 - 44 Acid selina-3,11-dien-14-oic 1,02 - 45 Acid guaia-1(10),11-dien-15-oic 9,92 - 46 Acid palmitic 1,42 - 47 Acid 2-hidroxiguaia-1(10),11-dien-15-oic 4,23 - 48 Acid 9-hidroxiselina-4,11-dien-14-oic 2,33 - 49 Acid linoleic 0,46 - 50 Acid oleic 0,87 - 51 Acid stearic 0,35 - 52 2-(2-Pheniletil) chromon 5,83 0,28 53 2-[2-(4-Metoxiphenil)etil] chromon 1,59 - Toång coäng 59,76 49,78 Vaøo naêm 1995, nhoùm nghieân cöùu cuûa NaŠf laïi tieáp tuïc tieán haønh nghieân cöùu thaønh phaàn hoùa hoïc tinh daàu goã caây Aquilaria agallocha Roxb. 02 naêm tuoåi coù nguoàn goác töø AÁn Ñoä, vaø thu ñöôïc caùc keát quaû nhö sau khi phaân tích baèng caùc phöông phaùp: GC-MS, P1PH-NMR, P13PC-NMR, COSY, HMQC vaø NOE. P[16, 17, 18, 22, 23] P 19 Baûng 1.2.1.5: Thaønh phaàn hoùa hoïc tinh daàu goã caây Aquilaria agallocha Roxb. 02 naêm tuoåi STT Caáu phaàn % GC-MS 1 (S)-4a-Metil-2-(1-metiletil)-3,4,4a,5,6,7-hexahidro naptalen 0,6 2 β-Agarofuran 6,4 3 β-Vetispiren 1,4 4 4-Phenil-2-butanon 3,5 5 α-Vetispiren 1,8 6 (1R,2R)-9-Isopropil-2-metil-8-oxatriciclo[7.2.1.0P1,6P]-4,6- dodecadien 6,6 7 (1R,2R)-9-Isopropil-2-metil-8-oxatriciclo[7.2.1.0P1,6P]-5- dodecen 3,3 8 (2R,4aS)-2-(4a-Metil-1,2,3,4,4a,5,6,7-octahidro-2-naptil) propanol 0,7 9 nor-Cetoagarofuran 0,5 10 epi-γ-Eudesmol 3,8 11 2-(1,2,3,5,6,7,8,8a-Octahidro-8,8a-dimetil-2-naptil) propanal 0,5 12 Agarospirol 4,8 13 Jinkoh-eremol 4,7 14 Valerianol 5,6 15 (1S,2S,6S,9R)-6,10,10-Trimetil-11-oxatriciclo[7.2.1.0P1,6P] dodecan-2-carbaldehid 0,9 16 4-(4-Metoxiphenil)-2-butanon 2,4 20 17 (5R,10R)-2-Isopropiliden-10-metil-spiro[4.5]-6-decen-6- carbaldehid 1,1 18 (2R,8S,8aS)-2-(1,2,6,7,8,8a-Hexahidro-8,8a-dimetil-2- naptil)-2-propanol 4,4 19 (5R,7S,10R)-2-Isopropiliden-10-metil-6-metilen-spiro [4.5]-7-decanol 0,6 20 Dihidrokaranon 6,6 21 (2R,8R,8aS)-2-(1,2,3,5,6,7,8,8a-Octahidro-8,8a-dimetil-2- naptil)-2-propenol 2,7 22 Karanon 2,2 Toång coäng 65,1 Naêm 2001, moät laàn nöõa nhoùm nghieân cöùu Manfred Meier tieán haønh chöng caát loâi cuoán hôi nöôùc goã caây Aquilaria agallocha Roxb. cho hieäu suaát tinh daàu 0,14 % vaø phaân tích thaønh phaàn hoùa hoïc baèng GC-MS thu ñöôïc caáu phaàn chính cuûa tinh daàu nhö sau:P[16, 17, 22, 23] P 21 Baûng 1.2.1.6: Caáu phaàn chính tinh daàu goã Aquilaria agallocha Roxb. STT Caáu phaàn % GC-MS 1 β-Agarofuran 3,9 2 epi-γ-Eudesmol 5,5 3 Agarospirol 12,8 4 Jinkoh-eremol 11,5 5 Valerianol 8,9 6 6,10,10-Trimetil-11-oxatriciclo[7.2.1.0P1,6P]dodecan-2- carbaldehid 2,6 7 2-Isopropiliden-10-metil-spiro[4.5]-dec-6-en-6-carbaldehid 2,0 8 2-(1,2,6,7,8,8a-Hexahidro-8,8a-dimetil-2-naptil)-propan-2-ol 2,2 9 Dihidrokaranon 3,0 Toång coäng 52,4 Cuõng trong naêm 2001, nhoùm nghieân cöùu cuûa Jun-ya Udeda ñaõ coâ laäp ñöôïc moät hôïp chaát sesquiterpen coù daïng spirovetivan trích töø maãu cao 70 % EtOH goã caây Aquilaria agallocha Roxb. coù nguoàn goác töø Vieät Nam coù teân laø: (4R,5R,7R)- (10)-spirovetiven-11-ol-2-on P[39] P. O O H 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 22 Taïi Vieät Nam, vaøo naêm 2007, Nguyeãn Vaên Huøng khaûo saùt tinh daàu goã caây Aquilaria crassna Pierre ex. Lecomte taåm trích baèng dung moâi aceton P[6] P, phaân tích thaønh phaàn hoùa hoïc baèng GC-MS thu ñöôïc keát quaû sau: Baûng 1.2.1.7: Thaønh phaàn hoùa hoïc tinh daàu goã caây Aquilaria crassna Pierre ex. Lecomte taåm trích baèng aceton STT Caáu phaàn % GC-MS 1 4-Metil- 3-penten-2-on 1,60 2 Etilbenzen 12,60 3 1,4-Dimetilbenzen 4,98 4 4-Hidroxi-4-metil-2-pentanon 6,39 5 3-Etoxi-benzaldehid 5,53 6 Acid tetradecanoic 2,11 7 Acid pentadecanoic 6,19 8 9-Octadecenal 2,86 9 Acid palmitic 10,8 10 Acid (Z)-9-octadecenoic 10,36 11 Acid 9-hexadecenoic 1,74 12 Acid octadecanoic 3,45 13 Isocianat benzil 2,39 14 3-(Phenilmetoxi)benzaldehid 2,50 15 4-(Phenilmetoxi)benzaldehid 14,20 16 Metilen-2,2’-bis[6-(1,1-dimetiletil)-4-metil]phenol 2,20 Toång coäng 89,90 23 Gaàn ñaây nhaát vaøo naêm 2008, nhoùm nghieân cöùu cuûa Nazrul Islam Bhuiyan ñaõ coâng boá keát quaû thaønh phaàn hoùa hoïc tinh daàu goã caây Aquilaria agallocha Roxb.P[40] P phaân tích GC-MS; keát quaû ñöôïc ghi nhaän nhö sau: Baûng 1.2.1.8: Thaønh phaàn hoùa hoïc tinh daàu goã caây Aquilaria agallocha Roxb. STT Caáu phaàn % GC-MS 1 2-Metilen-6,8,8-trimetiltriciclo[5.2.2.0P1,6P]undecan-3-ol 0,93 2 Oxid-1-alloaromadendren 0,81 3 (-)-Spathulenol 1,44 4 6,9-Octadecadienoat metil 0,81 5 (2R,cis)-1,2,3,4,4a,5,6,7-Octahidro-α,α,4a,8-tetrametil-2- naptalenmetanol 3,10 6 Patchoulen 1,44 7 [1R-(1α,7β,8aα)]-1,2,3,5,6,7,8,8a-Octahidro-1,8a-dimetil-7- (1-metiletenil)naptalen 12,67 8 [1R-(1α,3aβ,4α,7β)]-1,2,3,3a,4,5,6,7-Octahidro-1,4-dimetil- 7-(1-metilenil)azulen 1.07 9 Aristolen 3,85 10 Eremophilen 0,99 11 5-Isobutiramido-2-metilpirimidin 13,52 12 9,10-Dehidroisolongifolen 1,52 13 Acid diphenoxilic 1,62 14 8,9-Dehidroneoisolongifolen 1,74 15 Isolongifolen-5-on 1,73 16 Acid 8-metoxi-α-metilnapten-1-acetic 1,47 17 Acid 3-hidroxi-7-metoxi-2-naptoic 0,84 24 18 3-(Diisopropilphosphino)propanoat metil 0,92 19 3-Metoxi-6,7,8,9-tetrahidrodibenzofuran-2-ol 1,09 20 (±)-Cadinen 5,46 21 Longiverbenon 1,22 22 Oxid cariophilen 11,25 23 (6-Hidroximetil-2,3-dimetilphenil)metanol 1,25 24 Oxid α-cedren 1,01 25 Viridiflorol 1,79 26 Acid palmitic 1,26 27 Octacosan 19,83 28 Ptalat diisooctil 2,18 Toång coäng 96,81 Vaø nhoùm nghieân cöùu naøy tieáp tuïc coâng boá thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa tinh daàu goã caây Aquilaria agallocha Roxb. do taùc ñoäng cuûa töï nhieân vaø taùc ñoäng cuûa con ngöôøi:P[40] P Baûng 1.2.1.9: Thaønh phaàn hoùa hoïc tinh daàu goã Aquilaria agallocha Roxb. do taùc ñoäng cuûa töï nhieân STT Caáu phaàn % GC- MS 1 7-Isopropenil-4a-metil-1-metilendecahidronaptalen 20,83 2 4-Metilen-1-metil-2-(2-metil-1-propen-1-il)-1- vinilcicloheptan 46,17 3 Oxid cariophilen 33,00 Toång coäng 100,00 25 Baûng 1.2.1.10: Thaønh phaàn hoùa hoïc tinh daàu goã Aquilaria agallocha Roxb. do taùc ñoäng cuûa con ngöôøi STT Caáu phaàn % GC- MS 1 [1R-(1α,7β,8aα)]-1,2,3,5,6,7,8,8a-Octahidro-1,8a-dimetil-7-(1- metiletenil)naptalen 6,45 2 Aristolen 5,36 3 [1ar-(1aα,4β,4aβ,7α,7aβ,7bα)]-Decahidro-1,1,4,7-tetrametil- 1H-cicloprop[e]azulen-4-ol 9,16 4 Acid palmitic 7,05 5 Ptalat diisooctil 71,97 Toång coäng 99,99 1.2.2 Saûn xuaát vaø buoân baùn 1.2.2.1 Treân theá giôùi Saûn phaåm chính coù nguoàn goác töø caùc loaøi Aquilaria treân thò tröôøng theá giôùi laø traàm höông vaø caùc daãn xuaát cuûa noù. Trong thöông maïi chuùng coù raát nhieàu teân: agar, aloeswood, eaglewood, gaharu vaø kalamabak. Nhöõng caùi teân thöông maïi khaùc nhau khieán cho vieäc quaûn lyù, kieåm soaùt mua baùn trôû neân khoù khaên hôn, chuùng ñöôïc buoân baùn chuû yeáu ôû döôùi daïng goã, voû baøo, boät vaø tinh daàu. Ngoaøi ra caùc saûn phaåm nhö nöôùc hoa, döôïc phaåm vaø nhang coù nguoàn goác töø caùc loaøi Aquilaria cuõng ñaõ coù maët treân thò tröôøng theá giôùi P[5] P. 26 Traàm höông laø saûn phaåm ñaëc bieät cuûa töï nhieân, chuùng luoân laø loaïi haøng quyù, hieám vaø ñaét giaù. Giaù mua baùn traàm höông ñöôïc tính theo kg tuøy thuoäc vaøo chaát löôïng. Giaù baùn traàm taïi thò tröôøng Dubai (Arabia Saudi) vaøo naêm 1993 thay ñoåi töø 27 ñoâ la Myõ/kg (loaïi thaáp nhaát) ñeán 10.000 ñoâ la Myõ/kg (loaïi toát nhaát). Trong naêm 1996, treân thò tröôøng Malaysia, 1 kg traàm höông loaïi taïp ñöôïc baùn vôùi giaù 5 ñoâ la Myõ; trong khi ñoù 1 kg traàm loaïi ñaàu baûng coù giaù 1.000 ñoâ la Myõ P[14] P. Treân thò tröôøng Anh, tinh daàu traàm höông thöông phaåm ñöôïc mua baùn vôùi giaù 160 baûng Anh/2,5 ml (khoaûng 64.000 baûng Anh 1 kg tinh daàu traàm) P[14] P. Malaysia laø nöôùc khai thaùc vaø xuaát khaåu nhieàu goã traàm höông nhaát. Naêm 1991, löôïng traàm höông xuaát khaåu cuûa Malaysia chieám 25 % toång löôïng traàm höông nhaäp khaåu cuûa caùc nöôùc AÛ raäp, trò giaù chöøng 2,25 trieäu ñoâ la Myõ P[5] P. Nöôùc thöù hai xuaát khaåu traàm höông sau Malaysia laø Singapore (khoaûng 2,1 trieäu ñoâ la Myõ). Tieáp ñeán laø Indonesia, Thaùi Lan vaø AÁn Ñoä. Hoa Kyø cuõng laø thò tröôøng tieâu thuï traàm höông vôùi khoái löôïng ñaùng keå. Naêm 1985, khoái löôïng traàm höông maø Hoa Kyø ñaõ nhaäp khaåu laø 66.000 kg; ñeán naêm 1990 chæ nhaäp ñöôïc khoaûng 28.000 kg vaø ñeán naêm 1994 cuõng nhaäp ñöôïc 31.000 kg P[5]P. 1.2.2.2 Taïi Vieät Nam Maëc duø Vieät Nam ñaõ ñöôïc ñeà xuaát laø moät trong nhöõng nöôùc coù söï hieän dieän cuûa loaøi A. malaccensis vaøo danh saùch cuûa CITES naêm 1994 nhöng Oldfield cuøng caùc coäng söï (1998) vaø Heuveling van Beek thuoäc toå chöùc TRP (2000) vaãn cho raèng ôû nöôùc ta khoâng coù loaøi naøy. Tuy nhieân ôû nöôùc ta vaãn coù 3 loaøi khaùc laø A. crassna, A. banaensae vaø A. baillonii, trong ñoù A. crassna naèm trong danh saùch 13 loaøi hieän ñang trong tình traïng bò ñe doïa ôû Vieät Nam P[5] P. 27 Do chaïy theo lôïi nhuaän, trong nhieàu naêm qua caùc loaøi goã caây Aquilaria cuûa nöôùc ta bò khai thaùc kieät queä ñeå xuaát khaåu, chæ coøn soùt laïi leû teû moät soá raát ít caây non. Theo öôùc tính cuûa Lieân hieäp Khoa hoïc saûn xuaát tinh daàu – höông lieäu – myõ phaåm Vieät Nam thì trong nhöõng naêm töø 1980 ñeán 1990, khoái löôïng goã caây Aquilaria caùc loaïi ñaõ bò khai thaùc vaø xuaát khaåu töø nöôùc ta cuõng vaøo khoaûng 300 taán. Trong ñoù coù 2.000 kg traàm töø loaïi 1 – 4, trò giaù chöøng 1,5 trieäu ñoâ la Myõ vaø 300.000 kg traàm loaïi 5 – 9, trò giaù khoaûng 4,5 trieäu ñoâ la Myõ; ñaëc bieät laø 200 kg Kyø nam loaïi 1 – 3, trò giaù 0,5 trieäu ñoâ la Myõ vaø tôùi 2.800 kg Kyø nam loaïi 4 – 8, trò giaù 2,52 trieäu ñoâ la Myõ P[5] P. Chæ rieâng taïi Quaûng Nam – Ñaø Naüng, löôïng traàm bò khai thaùc haøng naêm cuõng vaøo khoaûng 200 – 250 kg (theo baùo caùo trong Hoäi thaûo Quoác gia veà nghieân cöùu phaùt trieån Daàu thöïc vaät, Tinh daàu, Höông lieäu, Myõ phaåm – 1990). Tuy nhieân theo baùo caùo cuûa Haûi quan Ñaøi Loan thì chæ trong voøng 6 naêm, töø 1993 – 1998, nöôùc ta ñaõ xuaát khaåu sang Ñaøi Loan toång coäng treân 530 taán traàm höông: 19.681 kg (1993); 84.779 kg (1994); 103.068 kg (1995); 91.129 kg (1996), 96.427 kg (1997); 136.685 kg (1998) P[5] P. Tröôùc khi leänh caám khai thaùc vaø buoân baùn traàm höông ôû nöôùc ta ñöôïc ban haønh vaøo naêm 1991, toång giaù trò traàm höông xuaát khaåu haøng naêm öôùc ñoaùn ñaït khoaûng 10 – 15 trieäu USD P[5] P. Traàm höông nöôùc ta ñöôïc cho laø coù chaát löôïng cao hôn nhieàu so vôùi traàm höông töø AÁn Ñoä vaø Indonesia. Caùc maûnh traàm loaïi 1 coù theå ñöôïc baùn vôùi giaù 3.500 USD/kg; loaïi 2 ñöôïc baùn vôùi giaù 2.000 USD/kg; loaïi 5 khoaûng 200 USD/kg vaø loaïi 6 khoaûng 100 USD/kg. Boät traàm loaïi 1 khoaûng 200 USD/kg; loaïi 2 khoaûng 100 USD/kg; loaïi 5 – 6 khoaûng 25 – 30 USD/kg. ngoaøi ra coøn coù kyø nam, ñöôïc xuaát khaåu chuû yeáu sang Nhaät, coù giaù khoaûng 2.000 – 10.000 USD/kg; tuy 28 nhieân gaàn ñaây ñaõ leân ñeán 15.000 USD/kg vaø tinh daàu chaát löôïng cao cuõng leân ñeán 15.000 USD/kg P[5]P. 1.2.3 Ñaëc tính cuûa tinh daàu Tinh daàu ly trích töø goã caây doù baàu ñaõ qua xöû lyù taïo traàm laø chaát loûng saùnh, nhôùt, deûo, coù maøu vaøng hoaëc maøu hoå phaùch ñaäm, muøi thôm dòu cuûa traàm. Baèng khöùu giaùc ta caûm thaáy tinh daàu coù muøi thôm töông töï nhö muøi tinh daàu höông lau vaø tinh daàu ñinh höông. Noù ñöôïc duøng laøm chaát ñònh höông, giöõ cho höông thôm laâu vaø daäy muøi trong coâng nghieäp höông lieäu. Moät soá keát quaû phaân tích cuûa Thuïy Syõ ñaõ cho bieát, thaønh phaàn chuû yeáu cuûa tinh daàu goàm caùc agarofuranoid, caùc sesquiterpenoid cuûa nhoùm chaát eudesman, eremophilan, valencan vaø vetispiran P[6] P. Khi chöng caát, caùc thaønh phaàn chính cuûa tinh daàu thöôøng boác hôi ôû nhieät ñoä cao (khoaûng 200 PoPC). Nghieân cöùu caùc maãu goã doù baàu ñaõ xöû lyù taïo traàm thöông phaåm khaùc nhau töø AÁn Ñoä ñaõ cho thaáy thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa chuùng cuõng raát khaùc nhau P[11] Goã doù baàu töôi, xoáp, nheï. Goã khoâ khoâng khí coù tæ troïng 400 kg/mP3P. Goã coù maøu traéng kem, naâu vaøng nhaït hoaëc naâu xaùm; goã daùc vaø goã loõi raát khoù phaân bieät. Thôù goã thoâ vaø xoáp. Voøng sinh tröôûng raát khoù nhaän bieát, song ñoâi khi cuõng coù theå phaân bieät ñöôïc. Boù maïch coù kích thöôùc vöøa phaûi hoaëc raát nhoû, thöôøng ñôn ñoäc hoaëc xeáp thaønh töøng nhoùm 2 ñeán 5 boù (theo maët caét ngang), maïch goã (maïch ray) raát ñeàu P[8]P. 29 1.3 Coâng duïng Goã doù baàu khi ñaõ xöû lyù taïo traàm laø moät saûn phaåm ñaëc bieät, noåi tieáng, quyù, hieám; do coù chöùa nhöïa daàu ñöôïc taïo thaønh trong loõi, goã cuûa nhöõng caây giaø hay caây bò beänh. Caùc loaøi doù A. crassna (phaân boá ôû Ñoâng Döông), A. malaccensis Lamk. (phaân boá töø AÁn Ñoä ñeán Ñoâng Nam AÙ) vaø A. sinensis Lour. (sinh tröôûng ôû mieàn Nam Trung Quoác) ñeàu laø nguoàn cung caáp traàm coù giaù trò vaø quan troïng nhaát P[5]P. Treân thò tröôøng raát khoù phaân bieät saûn phaåm töø 3 loaøi naøy, vaø thöïc teá chuùng cuøng coù teân goïi chung laø “traàm” vaø cuøng ñöôïc söû duïng töông töï nhau. Höông thôm haáp daãn cuûa goã traàm khi chaùy ñaõ ñöôïc ñaùnh giaù raát cao ôû nöôùc ta, Trung Quoác, AÁn Ñoä vaø nhieàu nöôùc Chaâu AÙ töø haøng ngaøn naêm tröôùc ñaây. Goã traàm ñöôïc söû duïng laø höông thaép trong caùc dòp leã hoäi cuûa caùc tín ñoà ñaïo Phaät, ñaïo Khoång vaø ñaïo Hinñu… ôû khaép caùc nöôùc Ñoâng AÙ, Nam AÙ vaø Ñoâng Nam AÙ. Taïi Thaùi Lan, goã traàm ñöôïc söû duïng khi hoaû taùng thi haøi ngöôøi cheát. Coøn ôû Nhaät Baûn, höông traàm laïi raát ñöôïc coi troïng trong caùc dòp leã hoäi uoáng cheø. Caùc vua quan phong kieán nöôùc ta töø xöa ñaõ duøng traàm laøm vaät phaåm ñeå cuùng tieán. Nhang traàm khi ñoát toûa moät muøi thôm ñaëc bieät, vöøa thanh nhaõ dòu daøng, laïi vöøa haáp daãn thích hôïp vôùi nhieàu ngöôøi. Khoùi höông traàm ñöôïm tính caùch thieâng lieâng, traân troïng, thaønh kính P[6] P. Ngöôøi Vieät chuùng ta töø xöa ñaõ bieát caùch ñoát traàm ñeå xoâng hôi cho nhöõng boä leã phuïc, xieâm y, caåm baøo, nhöõng trang phuïc ñaét tieàn cuûa caùc baäc vua chuùa, coâng haàu, khanh töôùng, caùc vöông toân, coâng töû,… trong nhöõng dòp leã hoäi long troïng. Ngöôøi ta cho raèng quaàn aùo xoâng traàm seõ traùnh ñöôïc phong söông, laïi laøm taêng phaàn cao sang ñaøi caùc nhôø coù muøi traàm quyù giaùP [5] P. 30 ÔÛ Vieät Nam, traàm höông loaïi toát ñöôïc duøng ñoát nguyeân mieáng taïo muøi thôm trong caùc ñeàn thôø, hoaëc taùn nhoû theâm moät phaàn phuï gia taïo thaønh nhöõng mieáng nhang traàm hình khoái chöõ nhaät duøng cho leã nghi toân giaùo. Ngöôøi ta söû duïng nhang dai laø caùc maûnh vuïn hay nhöõng phaàn goã coù veát nhöïa traàm ngöng ñoïng, duøng laøm chaát taïo höông chính cho nhang cao caáp P[6] P. Tinh daàu traàm coù giaù trò ñaëc bieät, ñöôïc duøng trong coâng ngheä cheá bieán caùc loaïi chaát thôm, caùc loaïi nöôùc hoa cao caáp, ñaét tieàn. Muøi cuûa traàm vöøa phaûn phaát muøi cuûa tinh daàu ñinh höông, vöøa coù muøi thôm cuûa hoa hoàng. Caùc hoaù myõ phaåm coù chöùa tinh daàu traàm raát ñöôïc öa chuoäng, ñaëc bieät ôû khu vöïc Trung Ñoâng vaø AÁn Ñoä P[5] P. Nhôø coù tinh daàu traàm neân caùc loaïi myõ phaåm toaùt ra moät muøi thôm eâm dòu vaø quyeán ruõ, noù coøn coù khaû naêng xoùa saïch nhöõng veát raùm khoù taåy nhaát, laøm cho lôùp da thoâ cöùng coù muïn tröùng caù hoaëc veát taøn nhang ñöôïc mòn maøng hôn P[5] P. Caùc loaïi phaán saùp, caùc loaïi kem, caùc loaïi nöôùc hoa coù tinh daàu traàm laø moät hoùa hôïp raát huyeàn dieäu, coù hieäu löïc laøm bieán ñoåi nhöõng ñaëc tính beân trong cuûa laøn da theo chieàu höôùng coù lôïi maø khoâng gaây ra baát kyø moät phaûn öùng phuï naøo, muøi thôm cuûa chuùng raát deã chòu vaø thanh thoaùt P[5] P. Trong y hoïc coå truyeàn ôû nöôùc ta, traàm höông ñöôïc coi laø vò thuoác quyù, hieám, coù vò cay, tính hôi oân, vaøo 3 kinh tyø, vò vaø thaän; coù taùc duïng giaùng khí, naïp thaän, bình can, traùng nguyeân döông; ñöôïc duøng chuû yeáu ñeå chöõa caùc beänh ñau ngöïc, buïng, noân möûa, boå daï daõy, hen suyeãn, lôïi tieåu, giaûm ñau, traán tónh, haï soát, caám khaåu vaø khoù thôû P[5] P. Trong y hoïc ôû phöông Taây, ôû AÁn Ñoä vaø Trung Quoác, höông traàm ñöôïc söû duïng ñeå ñieàu trò beänh ung thö, ñaëc bieät laø vôùi beänh ung thö tuyeán giaùp traïng. Y hoïc coå truyeàn Trung Quoác coi traàm laø vò thuoác coù taùc duïng chöõa caùc beänh ñau buïng, tieâu chaûy, hoen suyeãn, kích duïc, traùng döông vaø tieâu hoaù toát P[6] P. 31 Höông traàm ñöôïc duøng ñeå thaép xua muoãi vaø coân truøng coù haïi P[5] P. Daêm goã traàm cuõng ñöôïc söû duïng vaøo nhieàu muïc ñích khaùc nhau, ñaëc bieät laø chöõa beänh thaáp khôùp, beänh ñaäu muøa, beänh ñau buïng vaø duøng cho phuï nöõ sau khi sinh con P[6]P.