Luận văn Mô hình hoạt động và giải pháp phát triển quỹ đầu tư mạo hiểm công nghệ cao ở Việt Nam

caùc coâng ty taøi chính xeùt veà tieàm löïc taøi chính cuõng coøn raát haïn cheá. Caùc quyõ hoã trôï phaùt trieån, quyõ ñaàu tö phaùt trieån ñoâ thò muïc tieâu hoaït ñoäng chuû yeáu laø ñaàu tö vaøo caùc döï aùn troïng ñieåm cuûa trung öông vaø ñòa phöông. Qua ñoù, chuùng ta thaáy raèng vieäc hình thaønh quyõ ñaàu tö maïo hieåm taïi Vieät Nam nhaèm huy ñoäng voán ñaàu tö maïo hieåm laø caàn thieát vaø phuø hôïp vôùi xu theá cuûa theá giôùi. Töø thöïc teá treân, vieäc hình thaønh moät ñònh cheá ñaëc thuø nhö Quyõ ñaàu tö maïo hieåm, nhaèm huy ñoäng voán ñeå ñaàu tö cho caùc döï aùn öôm taïo doanh nghieäp vaø phaùt trieån coâng ngheä cao laø ñieàu heát söùc caàn thieát. 59 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 2 Vôùi nhöõng thöïc traïng veà ñaàu tö maïo hieåm nhö ñaõ phaân tích nhö treân, nhöõng keát quûa ñaït ñöôïc cuûa thò tröôøng taøi chính Vieät Nam thôøi gian qua phaàn naøo coù söï ñoùng goùp cuûa caùc quyõ ñaàu tö maïo hieåm. Tuy nhieân, cho ñeán thôøi ñieåm hieän nay vaãn chöa coù moät quyõ ñaàu tö maïo hieåm naøo thöïc söï taäp trung ñeå phaùt trieån coâng ngheä cao – laø ngaønh quyeát ñònh söï taêng tröôûng vaø phaùt trieån khoa hoc coâng ngheä cuûa quoác gia, quyeát ñònh vaän meänh ñaát nöôùc trong vieäc “ñi taét ñoùn ñaàu” quaù trình coâng nghieäp hoaù hieän ñaïi hoùa coù phaàn thua keùm raát nhieàu caùc nöôùc trong khu vöïc vaø theá giôùi. Beân caïnh ñoù, thò tröôøng ñaàu tö maïo hieåm coøn quaù nhoû beù vaø khoù coù theå phaùt trieån ñöôïc do nhöõng trôû löïc heát söùc chuû quan cuûa chuùng ta nhö ñaõ phaân tích nhö treân. Chuùng ta caàn phaûi coù nhöõng giaûi phaùp thích hôïp nhaèm hoaøn thieän caùc quyõ ñaàu tö maïo hieåm, xaây döïng caùc quyõ ñaàu tö maïo hieåm chuyeân taøi trôï cho vieäc nghieân cöùu phaùt trieån coâng ngheä cao, moät maët laøm ña daïng hoaù thò tröôøng taøi chính, maët khaùc taïo nguoàn voán cho ngaønh coâng ngheä cao phaùt trieån. Ñoù laø cô sôû chuû yeáu ñeå ñeà taøi ñöa ra caùc giaøi phaùp nhaèm khuyeán khích thaønh laäp quyõ ñaàu tö maïo hieåm vaøo quaù trình phaùt trieån coâng ngheä cao taïi Vieät Nam. 60 CHÖÔNG 3: THAØNH LAÄP VAØ PHAÙT TRIEÅN QUYÕ ÑAÀU TÖ MAÏO HIEÅM COÂNG NGHEÄ CAO ÔÛ VIEÄT NAM 1. MO HÌNH TOÅ CHÖÙC, HOAÏT ÑOÄNG QUYÕ ÑAÀU TÖ MAÏO HIEÅM COÂNG NGHEÄ CAO TAÏI VIEÄT NAM. Sau khi nghieân cöùu veà caùc moâ hình toå chöùc cuûa quyõ ñaàu tö maïo hieåm ôû caùc nöôùc, keát hôïp vôùi nghieân cöùu ñaùnh giaù tình hình thöïc teá cuûa Vieät Nam, taùc giaû cho raèng Vieät Nam coù theå thaønh laäp vaø phaùt trieån caùc quyõ ñaàu tö maïo hieåm coâng ngheä cao theo moâ hình quyõ ñaàu tö daïng coâng ty hôïp danh höõu haïn. Ñoàng thôøi, trong giai ñoaïn ñaàu, ñeå phuø hôïp vôùi trình ñoä phaùt trieån cuûa hoaït ñoäng ñaàu tö maïo hieåm taïi Vieät Nam vaø ñeå taïo thuaän lôïi cho vieäc huy ñoäng voán taùc giaû xin ñeà xuaát thaønh laäp quyõ ñaàu tö maïo hieåm coâng ngheä cao döôùi daïng quyõ môû (laø loaïi quyõ coù soá voán linh ñoäng, chöùng khoaùn phaùt haønh laø coå phieáu thöôøng, coå phieáu ñöôïc pheùp mua tröïc tieáp töø quyõ ñaàu tö hoaëc ngöôøi baûo laõnh phaùt haønh hoaëc nhaø moâi giôùi, chuû yeáu ñaàu tö vaøo caùc taøi saûn coù tính thanh khoaûn cao, vieäc quaûn trò doanh nghieäp coù theå thueâ ngoaøi vaø quyeàn ñi vay laø raát haïn cheá). Phaàn döôùi ñaây taùc giaû xin ñeà xuaát moâ hình toå chöùc, hoaït ñoäng cuûa quyõ ñaàu tö vaø caùc toå chöùc lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa quyõ ñaàu tö maïo hieåm coâng ngheä cao. 1.1. Moâ hình toå chöùc Quyõ ñaàu tö maïo hieåm coâng ngheä cao laø moät loaïi quyõ môû, ñöôïc toå chöùc döôùi daïng coâng ty, laø toå chöùc coù tö caùch phaùp nhaân, thöïc hieän haïch toaùn kinh teá ñoäc laäp, töï chòu traùch nhieäm veà hoaït ñoäng tröôùc ngöôøi ñaàu vaø tröôùc phaùp luaät. Quyõ ñaàu tö maïo hieåm daïng coâng ty caàn ñöôïc thaønh laäp vaø hoaït ñoäng töông töï nhö coâng ty coå phaàn ñöôïc quy ñònh trong Luaät doanh nghieäp. Ñieåm khaùc bieät giöõa quyõ ñaàu tö daïng coâng ty vaø caùc coâng ty coå phaàn hieän nay laø caùc coâng ty coå phaàn tìm kieám lôïi nhuaän thoâng qua vieäc saûn xuaát haøng hoaù vaø cung caáp dòch vuï coøn quyõ ñaàu tö daïng coâng ty taïo ra lôïi nhuaän cho coå ñoâng thoâng qua hoaït ñoäng ñaàu tö. Veà cô baûn, quyõ ñaàu tö daïng coâng ty do coâng ty quaûn lyù quyõ vaän ñoäng 61 thaønh laäp. Treân cô sôû nghieân cöùu thò tröôøng, coâng ty quaûn lyù quyõ seõ xaây döïng muïc tieâu ñaàu tö cho töøng quyõ trong baûn caùo baïch (ví duï quyõ ñaàu tö coå phieáu, quyõ ñaàu tö traùi phieáu,…) vaø tröïc tieáp phaùt haønh coå phieáu ñeå huy ñoäng voán thaønh laäp quyõ ñaàu tö. Caùc nhaø ñaàu tö goùp voán vaøo quyõ laø caùc coå ñoâng cuûa quyõ vaø hoï coù quyeàn baàu ra Hoäi ñoàng quaûn trò quyõ. Hoäi ñoàng quaûn trò quyõ coù nhieäm vuï chính laø quaûn lyù toaøn boä hoaït ñoäng cuûa quyõ, laø ngöôøi ñaïi dieän quyõ kyù hôïp ñoàng thueâ coâng ty quaûn lyù quyõ, ngaân haøng giaùm saùt vaø giaùm saùt hoaït ñoäng ñaàu tö cuûa coâng ty quaûn lyù quyõ. Haøng naêm, Hoäi ñoàng quaûn trò quyõ seõ xem xeùt vieäc tieáp tuïc hay töø choái hôïp ñoàng vôùi coâng ty quaûn lyù quyõ tuyø thuoäc vaøo keát quaû quaûn lyù cuûa coâng ty quaûn lyù quyõ. Theo moâ hình naøy, coâng ty quaûn lyù quyõ seõ hoaït ñoäng nhö moät nhaø tö vaán ñaàu tö do Hoäi ñoàng quaûn trò quyõ thueâ vaø hoï ñöôïc höôûng phí quaûn lyù vaø phí thöôûng neáu hoï taïo ra lôïi nhuaän toát. Quyõ ñaàu tö daïng coâng ty coù theå laø quyõ ñoùng hoaëc quyõ môû tuyø theo vieäc coå ñoâng coù ñöôïc quyeàn yeâu caàu mua laïi hay khoâng. Tuy nhieân, trong giai ñoaïn ñaàu ñeå ñaûm baûo nguoàn voán cho quyõ ñaàu tö hoaït ñoäng taïi Vieät Nam neân choïn moâ hình quyõ ñaàu tö daïng môû. Chia laõi/hoaøn voán Voán Voán Voán & laõi/loã Keát thuùc Coå phaàn Phí quaûn lyù Voán Hình 3. Moâ hình quyõ ñaàu tö maïo hieåm coâng ngheä cao. Caùc nhaø ñaàu tö maïo hieåm - Phaùt haønh CP (IPO) - Saùp nhaäp - Thu mua Quyõ ÑTMH coâng ngheä cao Danh muïc ñaàu tö Coâng ty quaûn lyù quyõ Quaûn lyù vaø kieåm soaùt 62 1.2. Muïc tieâu ñaàu tö. Mục tiêu đầu tư của Quỹ đầu tư maïo hieåm coâng ngheä cao là huy ñoäng voán vaø thöïc hieän ñaàu tö theo một danh mục đầu tư chuyeân veà caùc ngaønh ngheà thuoäc lónh vöïc coâng ngheä cao nhaèm muïc tieâu chính laø ñi taét ñoùn ñaàu khoa hoïc coâng ngheä cuûa theá giôùi nhaèm töøng böôùc ruùt ngaén khoaûn caùc veà khoa hoïc coâng ngheä vôùi caùc quoác gia treân theá giôùi. Ngoài ra, mục tiêu của quỹ còn nhắm đến tìm kieám vaø phaùt trieån caùc taøi naêng treû, caùc doanh nghieäp môùi khôûi söï, caùc yù töôûng khoa hoïc coù tính khaû thi ñeå taøi trôï voán nhaèm tìm kieán lôïi nhuaän cao hôn trong töông lai. 1.3. Voán huy ñoäng vaø chöùng chæ quyõ phaùt haønh - Vốn của quỹ đầu tư maïo hieåm coâng ngheä cao do vốn đóng góp của caùc nhaø đầu tư maïo hieåm tạo thành. Vì laø quyõ môû neân soá voán goùp seõ khoâng haïn cheá. Số vốn này được chia thành caùc đơn vị quỹ. Mệnh giá của mỗi đơn vị quỹ là 10.000 đồng. - Công ty quản lý quỹ làm đại diện huy động vốn và đại lý phát hành chứng chỉ quỹ đầu tư. Việc phát hành phải được sự giám sát của UBCKNN. 1.4. Lónh vöïc ñaàu tö vaø cô caáu voán Theo Baùo Caùo nghieân cöùu khaû thi Khu coâng ngheä cao Tp HCM ñaõ ñöôïc Thuû töôùng chính phuû pheâ duyeät naêm 2003, quyõ ñaàu tö maïo hieåm coâng ngheä cao xin ñeà xuaát danh muïc vaø tyû leä voán ñaàu tö cuûa caùc ngaønh coâng ngheä cao nhö sau: Vöôøn öôm doanh nghieäp Nghieân cöùu khoa hoïc Saûn xuaát phaàn meàm Vaät lieäu môùi Coâng ngheä sinh hoïc Coâng ngheä thoâng tin Cô ñieän töû Hình 4: Cô caáu voán ñaàu tö cuûa quyõ ñaàu tö maïo hieåm coâng ngheä cao - §iÖn tö, C«ng nghÖ th«ng tin, ViÔn th«ng 40% - C¬ ®iÖn tö: phôc vô s¶n xuÊt, l¾p r¸p c¸c thiÕt bÞ tù ®éng, thiÕt bÞ viÔn th«ng. 15% 63 - C«ng nghÖ sinh häc: c¸c nhμ m¸y d−îc liÖu cao cÊp, c«ng nghÖ sinh häc phôc vô n«ng l©m, ngμnh thùc phÈm chÕ biÕn 10% - VËt liÖu míi: bao gåm c¸c phßng thÝ nghiÖm, nhμ m¸y s¶n xuÊt c¸c vËt liÖu míi phôc vô c¸c ngμnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp 10% - Saûn xuaát phÇn mÒm 5% - Trung taâm nghieân cöùu khoa häc c«ng nghÖ 15%. - V−ên −¬m doanh nghiÖp 5%. 1.5. Quy trình hoaït ñoäng Tham gia vaøo quaù trình vaän haønh cuûa moät quyõ ñaàu tö maïo hieåm coâng ngheä cao bao goàm: caùc nhaø ñaàu tö maïo hieåm, Coâng ty quaûn lyù quyõ vaø caùc doanh nghieäp coâng ngheä cao. a. Coâng ty quaûn lyù quyõ ñaàu tö: Coâng ty quaûn lyù quyõ laø moät ñònh cheá taøi chính trung gian treân thò tröôøng taøi chính, chuyeân cung caáp caùc dòch vuï toå chöùc vaø quaûn lyù hoaït ñoäng ñaàu tö cuûa caùc quyõ ñaàu tö, dòch vuï tö vaán taøi chính vaø tö vaán ñaàu tö chöùng khoaùn. - Veà toå chöùc: Coâng ty quaûn lyù quyõ ñaàu tö coù theå laø coâng ty coå phaàn, coâng ty traùch nhieäm höõu haïn hoaëc coâng ty lieân doanh vôùi nöôùc ngoaøi (tyû leä sôû höõu cuûa beân nöôùc ngoaøi toái ña laø 49%). Vieäc thaønh laäp coâng ty quaûn lyù quyõ phaûi tuaân thuû Luaät doanh ngieäp vaø phaûi coù giaáy pheùp hoaït ñoäng cuûa UBCKNN. Moãi coâng ty quaûn lyù quyõ coù theå thaønh laäp vaø quaûn lyù nhieàu quyõ ñaàu tö khaùc nhau tuyø thuoäc vaøo muïc tieâu ñaàu tö vaø söï tham gia cuûa ngöôøi ñaàu tö nhöng caùc quyõ naøy phaûi ñoäc laäp vôùi nhau. Ñeå trôû thaønh caùc nhaø quaûn lyù quyõ ñaàu tö chuyeân nghieäp, caùc coâng ty quaûn lyù quyõ phaûi coù ñoäi nguõ ñieàu haønh coù giaáp pheùp haønh ngheà quaûn lyù quyõ do UBCKNN caáp, coù ñoäi nguõ chuyeân gia ñaït ñöôïc caùc tieâu chuaån veà trình ñoä chuyeân moân, phaåm chaát ñaïo ñöùc vaø caùc quan heä khaùc. - Veà quy moâ: Hieän nay, Nghò ñònh 144/2003/NÑ-CP cuûa Chính phuû veà chöùng khoaùn vaø TTCK quy ñònh coâng ty quaûn lyù quyõ phaûi coù voán ñieàu leä toái thieåu laø 5 tyû ñoàng. Tuy nhieân, trong ñieàu kieän caùc coâng ty quaûn lyù quyõ coù theå 64 ñöôïc pheùp thaønh laäp vaø quaûn lyù nhieàu quyõ ñaàu tö vôùi quy moâ voán leân ñeán haøng traêm tyû ñoàng hoaëc thaäm chí laø haøng nghìn tyû ñoàng thi qui moâ voán ñieàu leä theo quy ñònh hieän haønh quaù thaáp. Do vaäy, taùc giaû ñeà nghò taêng quy moâ voán ñieàu leä cuûa caùc coâng ty quaû lyù quyõ leân toái thieåu laø 20 tyû ñoàng (theo quy ñònh cuûa Trung Quoác, voán ñieàu leä cuûa coâng ty quyõ toái thieåu phaûi laø 100 trieäu nhaân daân teä töông ñöông 12 trieäu ñoâ la Myõ; theo quy ñònh cuûa Haøn Quoác, möùc voán ñieàu leä toái thieåu cuûa coâng ty quaûn lyù quyõ laø 40 trieäu ñoâ la Myõ). - Veà cô caáu coå ñoâng: Caùc coå ñoâng chính saùng laäp coâng ty quaûn lyù quyõ chuû yeáu laø caùc nhaø ñaàu tö maïo hieåm, caùc toå chöùc taøi chính nhö caùc ngaân haøng thöông maïi, caùc coâng ty taøi chính, coâng ty baûo hieåm hoaëc caùc coâng ty tö vaán taøi chính, tö vaán ñaàu tö. Maët khaùc caàn khuyeán khích vaø taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc ngaân haøng thöông maïi thaønh laäp caùc coâng ty quaûn lyù quyõ tröïc thuoäc ngaân haøng ñeå taän duïng uy tín saün coù vaø ñoäi nguõ nhaân söï am hieåu thò tröôøng taøi chính. b. Caùc nhaø ñaàu tö maïo hieåm: Caùc nhaø ñaàu tö maïo hieåm bao goàm caùc toå chöùc, caù nhaân trong vaø ngoaøi nöôùc coù nguoàn voán nhaøn roãi, caùc nhaø tö baûn maïo hieåm nöôùc ngoaøi, caùc toå chöùc hoaït ñoäng trong lónh vöïc taøi chính nhö ngaân haøng, quyõ höu trí, coâng ty baûo hieåm… saün saøng ñaàu tö vaø chaáp nhaän ruûi ro cao ñeå kyø voïng vaøo nhöõng lôïi nhuaän cao trong töông lai. c. Caùc doanh nghieäp: Chuû yeáu laø caùc doanh nghieäp môùi khôûi nghieäp, caùc toå chöùc, caù nhaân coù nhu caàu phaùt trieån caùc yù töôûng, caùc saùng kieán khoa hoïc thaønh nhöõng saûn phaåm treân thöông tröôøng nhöng hoï giôùi haïn veà tieàm löïc taøi chính vaø caàn söï hoã trôï töø caùc quyõ ñaàu tö maïo hieåm. Moái quan heä giöõa ba toå chöùc treân ñöôïc gaén keát chaët cheõ nhaèm ñaït ñöôïc muïc tieâu: duy trì vaø khuyeán khích tính saùng taïo khoa hoïc coâng ngheä vaø tình thaàn khôûi nghieäp, taïo ñoäng löïc cho caùc caù nhaân, toå chöùc coù voán tham gia quyõ ñaàu tö maïo hieåm, phaùt huy trieät ñeå naêng löïc cuûa caùc nhaø quaûn lyù quyõ ñaàu tö maïo hieåm vaø ñaûm baûo hieäu quûa ñaàu tö. 1.6. Loä trình phaùt trieån quyõ ñaàu tö maïo hieåm coâng ngheä cao ôû Vieät Nam Thôøi gian hoaït ñoäng cuûa quyõ ñaàu tö maïo hieåm coâng ngheä cao laø 10 naêm keå töø ngaøy hình thaønh quyõ, bao goàm caùc giai ñoaïn sau: Giai ñoaïn hình thaønh quyõ (2005-2006) 65 - Caùc nhaø quaûn lyù quyõ nhaän ñònh vaø phaùt hieän caùc cô hoäi ñaàu tö tieàm naêng vôùi trieån voïng lôïi nhuaän cao, chuaån bò hoà sô döï aùn vaø döï kieán caùc nguoàn voán töông lai. - Tieán haønh thaåm ñònh döï aùn ñeå löïa choïn saûn phaåm, thò tröôøng, chieán löôïc phaùt trieån vaø hình thöùc toå chöùc doanh nghieäp phuø hôïp vôùi caùc nguoàn taøi chính ñeå ñi ñeán quyeát ñònh taøi trôï. - Xaây döïng moâ hình, toå chöùc vaø phaùp lyù cuûa quyõ ñaàu tö: coâng ty ñaàu tö, quyõ hoã töông, quyõ ñaàu tö daïng ñoùng, môû. - Caùc thaønh vieân xem xeùt vaø ra quyeát ñònh veà möùc voán, soá laàn goïi voán, moâ hình, chi tieát theå thöùc ñaàu tö, cô caáu thaønh phaàn quyõ voán, hoäi ñoàng quaûn trò, hoäi ñoàng ñieàu haønh… vì phaàn lôùn thaønh vieân laø caùc ñònh cheá taøi chính, nhöõng taäp ñoaøn coâng nghieäp ñaàu tö neân hoï trôû thaønh nhöõng thaønh vieân tham gia xem xeùt caùc chi tieát thaønh laäp ñeå baûo ñaûm thaønh coâng cho quyõ. - Caùc thaønh vieân ra quyeát ñònh chieán löôïc thöïc hieän vaø chieán löôïc chieám lónh thò tröôøng… Ñaây laø giai ñoaïn ñeå hình thaønh quyõ ñaàu tö maïo hieåm, trong thôøi gian naøy caùc nhaø quaûn lyù seõ tieán haønh nghieân cöùu, tieàm kieám caùc cô hoäi ñaàu tö toát ñoàng thôøi cuõng tìm caùc nguoàn cung caáp voán. Cuõng trong giai ñoaïn naøy, caùc nhaø quaûn lyù quyõ cuõng tieán haønh caùc thuû tuïc ñeå chuaån bò veà maët phaùp lyù cho söï hình thaønh vaø hoaït ñoäng cuûa quyõ. Giai ñoaïn huy ñoäng voán (2006-2008) Toå chöùc huy ñoäng vaø aán ñònh ngaøy ñoùng quyõ, thôøi kyø naøy coù theå keùo daøi hai ñeán ba naêm. Caùc nhaø ñaàu tö coù ñöôïc nhöõng quyeàn lôïi döïa treân tyû leä goùp voán, caùc nhaø ñaàu tö coù quyeàn duy trì hoaëc baùn caùc coå phaàn cuûa mình. Trong quaù trình hoaït ñoäng, nhaø ñaàu tö seõ thöôøng xuyeân ñöôïc baùo caùo veà soá tieàn ñaàu tö ñöôïc söû duïng nhö theá naøo vaøo caùc danh muïc ñaàu tö vaø giaù trò danh muïc ôû töøng thôøi kyø. Giai ñoaïn ñaàu tö (2006-2010) Trong gian ñoïan naøy, caùc nhaø quaûn lyù quyõ tieán haønh choïn loïc, thaåm ñònh caùc döï aùn ñaàu tö, thöông thuyeát mua coå phaàn hoaëc hay tham gia voán vaøo caùc döï aùn ñeå ñaït ñöôïc lôïi nhuaän nhö cam keát ban ñaàu. Ñeå ñaûm baûo quyeàn lôïi cuûa quyõ gaén lieàn vôùi hieäu quûa hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp, caùc quyõ coù quyeàn giaùm saùt, hoã trôï hay tö vaán veà hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Vôùi nhöõng kinh nghieäm 66 vaø kieán thöùc cuûa mình, hoï coù theå ñöa ra nhöõng giaûi phaùp toái öu veà chieán löôïc saûn xuaát kinh doanh, veà quaûn trò nhaân söï, quaûn trò taøi chính cho doanh nghieäp. Giai ñoaïn gia taêng giaù trò (2010-2012) Sau khi tieán haønh ñaàu tö theo caùc danh muïc, caùc nhaø quan lyù quyõ tieáp tuïc xaây döïng boä maùy quaûn trò vaø môû roäng quan heä vôùi caùc toå chöùc taøi chính, kinh doanh ñeå coù theå laøm taêng theâm giaù trò voán quyõ. Trong giai ñoaïn naøy, caùc nhaø quaûn lyù quyõ ñaàu tö maïo hieåm tieáp tuïc hoã trôï hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp nhö nhaân söï, taøi chính, marketing… ñeå coù theå toái ña hoaù giaù trò doanh nghieäp. Giai ñoaïn thoaùt voán (2012-2015) Sau khi giaù trò ñaàu tö ñaït ñeán möùc mong muoán, caùc quyõ ñaàu tö seõ thöïc hieän thoaùt voán. Ñaây laø giai ñoaïn quan troïng phaûn aùnh keát quaû cuûa quaù trình ñaàu tö, caùc nhaø ñaàu tö maïo hieåm tieán haønh thoaùt voán baèng nhöõng phöông thöùc cô baûn nhö sau: - Phaùt haønh coå phieáu laàn ñaàu ra coâng chuùng (IPO- Initial Public Offering) - Baùn toaøn boä doanh nghieäp: laø vieäc baùn coâng ty cho caùc toå chöùc hoaëc caù nhaân naøo ñoù hoaëc coù theå tieán haønh saùp nhaäp vôùi caùc doanh nghieäp khaùc. - Nhöôïng laïi coå phaàn cho caùc doanh nghieäp nhaän ñaàu tö. - Baùn soá coå phaàn ñaõ ñaàu tö. Keát quûa thu hoaïch qua vieäc thoaùt voán cuûa nhaø ñaàu tö coù theå ñöôïc theå hieän baèng tieàn maët hoaëc caùc coå phieáu coù khaû naêng thanh toaùn cao treân thò tröôøng taøi chính. Thôøi gian cuûa caùc giai ñoaïn hình thaønh quyõ, goïi voán, ñaàu tö cho ñeán thu hoaïch cuûa moãi quyõ coù theå khaùc nhau vì soá löôïng vaø thôøi gian ñaàu tö cuûa caùc döï aùn cuûa moãi quyõ coù theå bieán thieân khaùc nhau. Tuy nhieân thôøi gian ñeå hoaøn thaønh muïc tieâu ñaàu tö vaø thu hoaïch cuûa caùc döï aùn toái thieåu laø naêm naêm, coù khi töø taùm ñeán möôøi naêm ñeå döï aùn ñaït ñöôïc lôïi nhuaän. 2. CAÙC GIAÛI PHAÙP THUÙC ÑAÅY SÖÏ HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN QUYÕ ÑAÀU TÖ MAÏO HIEÅM COÂNG NGHEÄ CAO. 2.1 Nguoàn nhaân löïc vaø caùc doanh nghieäp coâng ngheä cao 2.1.1 Nguoàn nhaân löïc 67 Nguoàn nhaân löïc coù chaát löôïng cao laø yeáu toá quyeát ñònh ñeán söï thaønh coâng cuûa quyõ ñaàu tö maïo hieåm coâng ngheä cao. Nguoàn nhaân löïc naøy bao goàm söï keát hôïp giöõa caùc chuyeân gia nghieân cöùu khoa hoïc trong lónh vöïc coâng ngheä cao, caùc chuyeân gia quaûn lyù quyõ, caùc doanh nhaân ñoái taùc cuûa quyõ, lao ñoäng trình ñoä kyõ thuaät cao, chuyeân gia tö vaán. Taïi caùc nöôùc coù thò tröôøng ñaàu tö maïo hieåm phaùt trieån, vaán ñeà nhaân löïc ñöôïc öu tieân haøng ñaàu vaø laø tieàn ñeà cho söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng ñaàu tö maïo hieåm. Ñeå xaây döïng moät quyõ ñaàu tö maïo hieåm coâng ngheä cao thaønh coâng taïi Vieät Nam, chuùng ta caàn coù nhöõng bieän phaùp sau : - Ñoåi môùi cô cheá quaûn lyù hoaït ñoäng ñaøo taïo taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc vaø caùc cô sôû daïy ngheà phuø hôïp vôùi xu theá phaùt trieån cuûa neàn kinh teá trí thöùc vaø khoa hoïc coâng ngheä treân theá giôùi. - Phaùt trieån nguoàn nhaân löïc coâng ngheä cao nhö coâng ngheä thoâng tin, coâng ngheä sinh hoïc … theo caùc tieâu chuaån laøm vieäc phuø hôïp vôùi moâi tröôøng quoác teá. - Phaùt trieån nguoàn nhaân löïc trong lónh vöïc quaûn lyù nhö quaûn trò kinh doanh, taøi chính, luaät, thaåm ñònh… - Thöïc hieän caùc chính saùch öu ñaõi nhaèm khuyeán khích caùc chuyeân gia nöôùc ngoaøi, Vieät kieàu coù trình ñoä cao tham gia vaøo quaù trình phaùt trieån coâng ngheä cao taïi Vieät Nam. - Ñoåi môùi cô cheá quaûn lyù lao ñoäng taïi caùc toå chöùc khoa hoïc coâng ngheä phuø hôïp vôùi xu theá phaùt trieån cuûa neàn kinh teá trí thöùc nhaèm khôi daäy tieàm naêng saùng taïo vaø tinh thaàn khôûi nghieäp cho ñoäi nguõ caùc nhaø nghieân cöùu khoa hoïc. - Khuyeán khích nguoàn nhaân löïc töø caùc toå chöùc khoa hoïc coâng ngheä tham gia kieâm nhieäm ôû nhieàu lónh vöïc khaùc nhau. 2.1.2 Caùc doanh nghieäp nhaän ñaàu tö. Caùc doanh nghieäp phaûi maïnh daïn chia seû caùc yù töôûng kinh doanh, chia seû quyeàn kieåm soaùt vôùi caùc quyõ ñaàu tö maïo hieåm. Caùc doanh nghieäp caàn hieåu raèng quyõ ñaàu tö maïo hieåm cuõng nhaém ñeán ñaàu tö laâu daøi vaø luoân coá gaén ñeå naâng cao giaù trò doanh nghieäp chöù khoâng chæ nhaém vaøo lôïi ích tröôùc maét maø thoâi. Ngoaøi ra, söï tham gia cuûa caùc quyõ ñaàu tö maïo hieåm trong vieäc kieåm soaùt doanh nghieäp coøn giuùp doanh nghieäp hoïc hoûi, aùp duïng ñöôïc nhöõng phöông 68 phaùp quaûn lyù, nhöõng coâng ngheä tieân tieán. Vì vaäy caùc doanh nghieäp neân chuû ñoäng tìm ñeán caùc quõy vaø chöùng minh ñöôïc phöông aùn kinh doanh cuûa mình thöïc söï hieäu quaû ñeán keâu goïi ñaàu tö. 2.2 Moâi tröôøng ñaàu tö cuûa laõnh vöïc coâng ngheä cao Khoa hoïc vaø coâng ngheä hieän ñang thay ñoåi haøng ngaøy, coâng ngheä cao laáy coâng ngheä thoâng tin, coâng ngheä sinh hoïc laøm ñaïi dieän vaø ngaønh ngheà hoùa chuùng ñang phaùt trieån voâ cuøng nhanh choùng vaø maïnh meõ, coù aûnh höôûng saâu saéc treân caùc maët chính trò, kinh teá, quaân söï, vaên hoùa. Do vaäy, vaán ñeà ñaët ra laø phaûi tính toaùn ñaày ñuû aûnh höôûng to lôùn cuûa khoa hoïc coâng ngheä töông lai, ñaëc bieät laø söï phaùt trieån cuûa coâng ngheä cao ñoái vôùi söùc maïnh toång hôïp quoác gia, cô caáu kinh teá – xaõ hoäi vaø ñôøi soáng nhaân daân, ñöa tieán boä khoa hoïc coâng ngheä ñaët leân vò trí then choát cuûa coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi, thoâng qua caûi caùch theo chieàu saâu, treân cô baûn hình thaønh ñöôïc theå cheá vaø cô cheá coù lôïi cho vieäc chuyeån hoùa thaønh quaû cuûa khoa hoïc coâng ngheä, taêng cöôøng saùng taïo coâng ngheä, phaùt trieån coâng ngheä cao, thöïc hieän ngaønh ngheà hoùa. Ñaây chính laø giaûi quyeát vaán ñeà phaùt trieån kinh teá theo chieàu saâu ñang ñaët ra cuûa ñaát nöôùc, naâng cao moät böôùc toá chaát hoaøn chænh neàn kinh teá quoác daân vaø naâng cao söùc maïnh toång hôïp quoác gia, thöïc hieän nhu caàu böùc thieát phaùt trieån theo phöông thöùc vöôït qua moïi giôùi haïn, cuõng laø söï löïa choïn chieán löôïc ñoái phoù vôùi caïnh tranh quoác teá, baûo ñaûm chaéc chaén cho ñaát nöôùc, daân toäc khoâng thaát baïi trong thôøi gian tôùi. Phaùt trieån coâng ngheä cao vaø thöïc hieän ngaønh ngheà hoùa coâng ngheä môùi, huy ñoäng toát taøi nguyeân khoa hoïc coâng ngheä hieän coù, taêng cöôøng nghieân cöùu – trieån khai höôùng vaøo thò tröôøng, ra söùc nhaân roäng vaø öùng duïng coâng ngheä cao vaø coâng ngheä thích hôïp, laøm cho thaønh quaû khoa hoïc coâng ngheä chuyeån hoùa moät caùch nhanh vaø coù hieäu quaû thaønh haøng hoùa coù söùc caïnh tranh treân thò tröôøng. Taêng cöôøng saùng taïo coâng ngheä, phaùt trieån khoa hoïc coâng ngheä cao, thöïc hieän ngaønh ngheà hoùa, taêng cöôøng “naêng löïc noäi sinh”, thì cuõng caàn nhaát thieát phaûi môû roäng cöûa ñoái ngoaïi, môû roäng giao löu vaø hôïp taùc quoác teá, taïo ñöôïc phaùt trieån trong caïnh tranh. Phaûi keát hôïp giöõa töï nghieân cöùu – trieån khai, nhaäp khaåu vaø tieáp thu coâng ngheä nöôùc ngoaøi, traùnh söû duïng laïi coâng ngheä trình ñoä thaáp, chuù yù tôùi toå hôïp coâng ngheä, taïo ñöôïc nhieàu quyeàn sôû höõu trí tueä töï chuû. Nhaát thieát phaûi kieân trì keát hôïp giöõa muïc tieâu ôû thôøi kyø ngaén haïn, trung 69 haïn vaø daøi haïn; chuù yù taêng cöôøng nghieân cöùu cô baûn, nghieân cöùu chieán löôïc veà coâng ngheä cao vaø coâng taùc nghieân cöùu khoa hoïc phuïc vuï coâng ích xaõ hoäi quan troïng; khoâng ngöøng hình thaønh nhöõng tö töôûng môùi, lyù luaän môùi, coâng ngheä môùi, nhaèm cung caáp nguoàn cho nghieân cöùu öùng duïng vaø trieån khai coâng ngheä, taêng cöôøng naêng löïc tieáp tuïc saùng taïo. 2.3 Thò tröôøng taøi chính Chính phủ có thể tác động bằng một loạt các biện pháp trực tiếp và gián tiếp. Bằng cách đầu tư vào quỹ, Chính phủ đóng vai là người cung cấp “vốn mồi” cho quỹ ĐTMH, như đã từng làm cho quỹ hỗ trợ phát triển. Hoặc cũng có thể đầu tư trực tiếp vào các dự án tiềm năng mà các tổ chức hoặc cá nhân không thể hoặc không có khả năng tài trợ. Việc làm này có ý nghĩa như việc cung cấp vốn hạt giống cho dự án và được đánh giá là mở ra triển vọng trong việc tạo ra việc làm và thúc đẩy tăng trưởng. Về các biện pháp gián tiếp, cần tập trung vào phát triển thị trường chứng khoán theo hướng đồng bộ, tăng quy mô và tăng tính thanh khoản cho thị trường. Trong đó, sự tương xứng về cung và cầu của thị trường cần được chú trọng. Về tính đồng bộ của thị trường: cần xúc tiến nhanh việc đưa trung tâm giao dịch chứng khoán Hà Nội, Ñaø naêng, Caàn Thô đi vào hoạt động. Hiện nay cả nước có hàng ngàn các doanh nghiệp nhà nước đã cổ phần hóa và một lực lương công ty cổ phần nhưng sản gia dịch chứng khoán TP.HCM chỉ có 31 loại cổ phiếu. Một lượng rất lớn hàng hóa được giao dịch theo phương thức trao tay. Trung tâm giao dịch chứng khoán Hà Nội, Ñaø naêng, Caàn Thô sẽ là nơi để chứng khoán chưa niêm yết có điều kiện lưu thông dễ dàng. Với đặc trưng đầu tư vào những sản phẩm trí tuệ, nhằm đảm bảo khả năng sinh lợi cho mình, các nhà đầu tư cũng rất thận trọng trong việc nhận định khả năng bị sao chép. Trước tình hình đó, một hệ thống bảo vệ đủ mạnh và chặt chẽ quyền sở hữu trí tuệ cần được thiết lập. Quy mô thị trường còn khá nhỏ đã là một trở ngại khi Việt Nam tiếp nhận vốn đầu tư nước ngoài. Và đầu tư trong nước cũng theo chiều hướng như vậy: còn rất dè dặt. Để tăng năng lực hấp thu đầu tư đòi hỏi thị trưởng chứng khoán phải đủ lớn. Việc gia tăng chủng loại hàng hoá cũng là một giải pháp ảnh hưởng đáng kể. Thật ra, thị trường sẽ không bị xem là quá nhỏ một khi tất cả những chứng khoán giao dịch trao tay được “thừa nhận” bằng một thị trường cho riêng chúng. Khuyến khích các doanh nghiệp tham gia niêm yết, đặc biệt là các doanh nghiệp lớn, là 70 một giải pháp khả thi nhưng phải thận trọng. Trên thị trường chứng khoán, nguồn cung không thiếu và cũng không mấy khó khăn trong việc gia tăng nó, vấn đề là phía cầu của thị trường. Một thị trường sôi động và phát triển khi mối quan hệ giữa cung và cầu chứng khoán được giải quyết hài hòa. Do đó, đã đến lúc Chính phủ cần có những can thiệp phù hợp chứ không chỉ tập trung vào các giải pháp thiên về kích thích nguồn cung như hiện nay. Một yếu tố khác tác động đáng kể đến sự lưu chuyển cuûa dòng vốn mạo hiểm trong nền kinh tế đó là: khả năng tiếp xúc giữa cung và cầu vốn: nhà tư bản mạo hiểm và dự án. Với tốc độ phát triển khoa học kỹ thuật như hiện nay, những sản phẩm sáng tạo, có hàm lượng công nghệ cao và có tiềm năng không thiếu nhưng đa số còn trong tình trạng “tiềm tàng”. Các sản phẩm từ những công trình nghiên cứu của các trường đại học, viện nghiên cứu, kết quả từ những cuộc thi tài năng trí tuệ sáng tạo… hoàn toàn có thể là đối tượng quan tâm săn lùng của vốn mạo hiểm. Nhưng với điều kiện là nó phải được giới thiệu, phải cho nhà đầu tư nhận biết. Thị trường khoa học công nghệ là nơi gặp gỡ lý tưởng cho họ. Đây là chiếc nôi của hoạt động đầu tư mạo hiểm, nơi chứng kiến những cuộc hóa thân ngoạn mục của các sản phẩm, dịch vụ có thể chỉ bắt đầu là những ý tưởng trên … giấy! 2.4 Haønh lang phaùp lyù Tyû leä coå phieáu ngöôøi nöôùc ngoaøi ñöôïc naém giöõ Ngày 17/10/2005, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 90/2005/TT – BTC Hướng dẫn thi hành Quyết định số 238 của Thủ tướng về tỷ lệ tham gia của nhà đầu tư nước ngoài trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Theo đó, tổ chức, cá nhân nước ngoài mua, bán cổ phiếu, chứng chỉ quỹ đầu tư được nắm giữ tối đa 49% tổng số cổ phiếu, chứng chỉ quỹ đầu tư của một tổ chức niêm yết, đăng ký giao dịch hoặc một quỹ đầu tư chứng khoán. Đối với trường hợp tổ chức niêm yết, đăng ký giao dịch là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài chuyển sang hoạt động theo hình thức công ty cổ phần theo Nghị định số 38/2003/NĐ-CP ngày 15/4/2003 của Chính phủ về việc chuyển đổi một số doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài sang hoạt động theo hình thức công ty cổ phần thì tổng số cổ phiếu niêm yết, đăng ký giao dịch là số cổ phiếu phát hành ra công chúng của doanh nghiệp theo phương án được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Nếu tổ chức, cá nhân 71 nước ngoài đã nắm giữ vượt tỷ lệ 49% tổng số cổ phiếu phát hành ra công chúng trước khi cổ phiếu được niêm yết, đăng ký giao dịch thì phải thực hiện bán cổ phiếu để đảm bảo tỷ lệ nắm giữ của bên nước ngoài tối đa là 49%. Thông tư cũng quy định nhà đầu tư nước ngoài không bị giới hạn tỷ lệ nắm giữ đối với trái phiếu lưu hành của một tổ chức niêm yết, đăng ký giao dịch. Tuy nhiên, nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ trái phiếu chuyển đổi của một tổ chức phát hành, sau khi thực hiện chuyển đổi trái phiếu thành cổ phiếu phải đảm bảo tỷ lệ nắm giữ không vượt quá 49%. Tỷ lệ góp vốn, mua cổ phần của tổ chức kinh doanh chứng khoán nước ngoài trong công ty chứng khoán Việt Nam hoặc công ty quản lý quỹ Việt Nam tối đa là 49% vốn điều lệ. Đối với việc góp vốn của tổ chức kinh doanh chứng khoán nước ngoài với đối tác Việt Nam để thành lập công ty chứng khoán liên doanh hoặc công ty quản lý quỹ liên doanh, mức góp tối đa là 49% vốn điều lệ. Việc thay đổi tỷ lệ góp vốn, mua cổ phần, chuyển nhượng vốn góp, vốn cổ phần của tổ chức kinh doanh chứng khoán nước ngoài do Hội đồng quản trị công ty chứng khoán hoặc công ty quản lý quỹ quyết định theo quy định của pháp luật và phải báo cáo Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước. Tröôùc thôøi ñieåm naøy, Chính phủ Việt Nam chỉ cho phép nhà đầu tư nắm 30% cổ phần là trở ngại cho các nhà đầu tư mạo hiểm, vì không chỉ lý do 30% không đủ lớn mà chính là vì điều đó sẽ ngăn cản các nhà đầu tư khác cùng tham gia đầu tư mạo hiểm. Quyeàn sôû höõu trí tueä Ngaøy 28/10/1995, Quoác hoäi nöôùc Coâng hoøa Xaõ hoäi Chuû nghóa Vieät Nam ñaõ thoâng qua boä Luaät daân söï. (coù hieäu löïc töø 01/07/1996), trong ñoù coù 26 Ñieàu thuoäc chöông II, phaàn VI quy ñònh veà baûo hoä quyeàn sôû höõu coâng nghieäp. Tuy chöa coù nhöõng boä luaät rieâng ñeå baûo hoä töøng ñoái töôïng cuûa quyeàn sôû höõu coâng nghieäp nhö phaàn lôùn caùc nöôùc treân theá giôùi. Song vôùi caùc ñieàu khoûan quy ñònh nhöõng nguyeân taéc cô baûn nhaèm xaùc laäp, baûo hoä quyeàn sôû höõu coâng nghieäp, Boä luaät daân söï ñaõ trôû thaønh cô sôû phaùp lyù vôùi hieäu löïc cao nhaát ñeå trieån khai toøan dieän hoïat ñoäng sôû höõu coâng nghieäp ôû Vieät Nam töø nay veà sau. Boä luaät daân söï 72 ra ñôøi ñaùnh daáu moät böôùc ngoaëc môùi trong lòch söû baûo hoä quyeàn sôû höõu trí tueä noùi chung vaø quyeàn sôû höõu coâng nghieäp noùi rieâng ôû Vieät Nam. Rieâng lónh vöïc coâng ngheä cao, trong thôøi gian gaàn ñaây ñaõ coù moät soá vaên baûn phaùp lyù lieân quan nhö nghò ñònh số 42/2003/NĐ-CP ngày 02 tháng 5 năm 2003 Về bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp đối với thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn, Thông tư số 30/2003/TT-BKHCN Hướng dẫn thực hiện các thủ tục xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế vaø giải pháp hữu ích. Tuy nhieân caùc yù töôûng kinh doanh, caùc nguyeân lyù khoa hoïc vaãn chöa ñöôïc xem xeùt vaø ñeà caäp trong caùc vaên baûn lieân quan ñeán quyeàn sôû höõu trí tueä vaø chính ñieàu naøy laø moät caûn trôû lôùn khieán cho caùc caù nhaân, caùc doanh nghieäp muoán tìm voán ñaàu tö coøn e ngai khi phaûi trình baøy nhöõng yù töôûng cuûa mình cho caùc quyõ ñaàu tö maïo hieåm maø khoâng coù gì ñaûm baûo quyeàn sôû höûu caùc yù töôûng khoa hoïc cuûa mình. Toùm laïi, bên cạnh những nỗ lực tự thân thì rõ ràng, ngành công nghệ phần mềm nước ta sẽ có cơ hội phát triển mạnh mẽ hơn khi có sự trợ giúp từ các quỹ đầu tư mạo hiểm. Tuy nhiên, sự sẵn sàng tiếp nhận loại hình đầu tư này ở Việt Nam chưa cao từ góc độ doanh nghiệp lẫn môi trường pháp lý. Chỉ có điều, sẽ rất đáng tiếc nếu chúng ta không sớm nắm lấy những cơ hội mà quỹ đầu tư mạo hiểm mang lại, tạo ra một động lực thật mạnh mẽ cho công nghiệp CNTT và viễn thông nước nhà. Muốn vậy, không có cách nào khác là chúng ta phải nhanh chóng cởi bỏ những rào cản ñoù laø: Thứ nhất, thuế lợi tức vốn (của các quỹ đầu tư) cần được quy định rõ ràng, giúp cho các nhà ñaàu tö gián tiếp nước ngoài) hiểu rõ họ sẽ phải chịu mức thuế như thế nào. Thứ hai, danh mục ngành nghề mà các nhà đầu tư nước ngoài được phép đầu tư nên được mở rộng hơn nữa. Thứ ba, cần có các bước cụ thể nâng mức thanh khoản trên thị trường chứng khoán. Cuối cùng là vấn đề minh bạch, khi có rất nhiều công ty VN không đạt được yêu cầu này do các nhà đầu tư có tổ chức đặt ra. Tình trạng này có thể sẽ được cải thiện nếu hệ thống thuế thu nhập doanh nghieäp và thuế VAT được đơn giản hoá và thực thi một cách công bằng hơn. 73 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 3 Chöông 3 ñaõ ñöa ra vieäc thaønh laäp quyõ ñaàu tö maïo hieåm coâng ngheä cao taïi Vieät Nam bao goàm moâ hình toå chöùc, muïc tieâu, huy ñoäng voán vaø phaùt haønh chöùng chæ quyõ, lónh vöïc ñaàu tö vaø cô caáu söû duïng voán, quy trình hoaït ñoäng vaø loä trình phaùt trieån trong thôøi gian tôùi. Beân caïnh ñoù nhaø nöôùc caàn taïo moâi tröôøng theå cheá thuaän lôïi cho söï phaùt trieån cuûa quyõ ñaàu tö maïo hieåm coâng ngheä cao nhö heä thoáng phaùp luaät, moâi tröôøng taøi chính, söû duïng nhöõng ñoøn baåy kinh teá nhö thueá, laõi suaát, tín duïng… Nhaø nöôùc caàn thöïc hieän nhöõng chính saùch nhaèm naâng cao naêng löïc ñoåi môùi coâng ngheä quoác gia, hoã trôï veà cô sôû haï taàng, thuû tuïc ñaàu tö, hoaït ñoäng R&D. Beân caïnh ñoù vieäc phaùt trieån heä thoáng thoâng tin trí thöùc vaø nguoàn nhaân löïc coù chaát löôïng cao seõ taïo ra moâi tröôøng thuaän lôïi cho hình thöùc ñaàu tö maïo hieåm taïi Vieät Nam phaùt trieån. ÑEÀ XUAÁT CHO NHÖÕNG NGHIEÂN CÖÙU TIEÁP THEO Voán ñaàu tö maïo hieåm vaãn coøn nhoû leû so vôùi caùc doanh nghieäp ñang hoaït ñoäng taïi Vieät Nam vaø so vôùi quy moâ toång theå cuûa neàn kinh teá ñang phaùt trieån. Hoaït ñoäng ngaân haøng vaø caùc hình thöùc cho vay khoâng chính thöùc tieáp tuïc chieám öu theá ñaùng keå so vôùi quy moâ cuûa hoaït ñoäng huy ñoäng voán ñaàu tö maïo hieåm ôû Vieät Nam. Chuùng ta caàn thöøa nhaän raèng ñieàu naøy thöôøng xaûy ra ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, ngay caû quoác gia töông ñoái phaùt trieån nhö Singapore cuõng nhaän xeùt raèng: “caùc ñònh cheá taøi chính thöôøng döïa vaøo hình thöùc taøi trôï treân cô sôû coù taøi saûn ñaûm baûo vaø raát thieáu kieán thöùc, thoâng tin veà nhieàu ngaønh kinh teá khaùc nhau” (xem Economic Review Committee 2002 – tr.30-37), ñieàu naøy ñaõ daãn tôùi thieáu nguoàn taøi trôï voán cho caùc doanh nghieäp môùi khôûi nghieäp. Höôùng tôùi töông lai, chuùng ta coù theå seõ thaáy hoaït ñoäng voán maïo hieåm ñoùng vai troø quan 74 troïng hôn trong vieäc cung caáp voán nghieân cöùu trieån khai nhöõng yù töôûng coù tính ñoät phaù, nhöõng doanh nghieäp môùi khôûi söï neáu nhö moâi tröôøng phaùp lyù vaø moâi tröôøng kinh doanh ngaøy caøng ñöôïc caûi thieän hôn cho caùc nhaø ñaàu tö maïo hieåm ôû Vieät Nam. Ñeå trieån khai thaønh coâng quyõ ñaàu tö maïo hieåm phaùt trieån coâng ngheä cao taïi Vieät Nam, nhöõng giai ñoaïn heát söùc quan troïng laø huy ñoäng voán vaø ñaàu tö (taøi trôï) voán maïo hieåm sao cho coù hieäu quaû trong ñieàu kieän Vieät Nam ñang raát caàn raát nhieàu voán ñeå phaùt trieån nhieàu lónh vöïc khaùc nhau. Trong giôùi haïn cuûa luaän vaên naøy ñaõ ñöa ra phöông aùn giaûi quyeát vieäc thaønh laäp quyõ ñaàu tö phaùt trieån coâng ngheä cao trong tình hình thöïc teá cuûa Vieät Nam hieän nay. Vieäc huy ñoäng voán, taøi trôï voán vaø nhöõng caùch thöùc ñeå ñaàu tö, kieåm soaùt voán sao cho quyõ ñaàu tö maïo hieåm phaùt trieån coâng ngheä cao coù hieäu quûa, caùc giai ñoaïn gia taêng giaù trò vaø kyõ thuaät thoaùt voán ñöôïc ñeà caäp ôû luaän aùn naøy ôû goùc ñoä heát söùc cô baûn vaø xin ñeà xuaát cho nhöõng nghieân cöùu tieáp theo. 75 KEÁT LUAÄN Có một thực tế là, chúng ta đã nhận diện và quan tâm nhiều hơn cho việc phát triển thị trường vốn mạo hiểm tại Việt Nam thể hiện qua những diễn đàn, hội thảo khoa học và những dự kiến thành lập các quỹ nội địa… Nhưng cho đến nay vẫn chưa hiện diện quỹ đầu tư mạo hiểm nội địa nào. Một số quỹ mới thành lập gần đây như quỹ Thành Việt, Viet fund, Phangxipang đều là những quỹ đầu tư nhưng chưa thực sự là những quỹ đầu tư mạo hiểm. Lĩnh vực hoạt động của họ là đầu tư chứng khoán, đầu tư vào bất động sản… Như vậy có thể thấy rằng, chúng ta đang đi tìm các giải pháp cho bài toán vốn của nền kinh tế trong khi đã có một lời giải nhưng vẫn chưa khẳng định được tính chắc chắn của nó. Do đó, rất cần có những tác động, những vận động từ phía Chính phủ - người giữ vai trò quan trọng trong việc khơi thông luồng vốn để tạo ra bước chuyển tích cực cho hoạt động đầu tư mạo hiểm trong giai đoạn phát triển hiện nay ở nước ta. Các vấn đề trọng tâm cần giải quyết bao gồm: phát triển thị trường chứng khoán, thị trường khoa học công nghệ và thiết lập hệ thống bảo vệ mạnh đối với quyền sở hữu trí tuệ. Tóm lại, vốn mạo hiểm được thừa nhận là một giải pháp tốt trong việc đáp ứng nhu cầu vốn cho nền kinh tế. Điều đó đã được chứng minh thực tế rất rõ ràng. Mỹ là nước đã có lịch söû phát triển vốn mạo hiểm lâu đời. Chính dòng vốn này đã tạo ra một số “người” khổng lồ hiện nay. Một số quốc gia châu Á gần đây đã thể hiện sự nổi bật của mình từ việc định hình và phát triển vốn mạo hiểm, trong đó Ấn Độ là một địa chỉ mới đầy tiềm năng cho hoạt động đầu tư mạo hiểm với mục tiêu phát triển công nghệ phần mềm nước này. Bên cạnh đó, nhằm hoàn thiện thị trường tài chính trong nền kinh tế hiện đại rất cần có thêm những định chế tài chính trung gian như quỹ đầu tư mạo hiểm. Chính phủ là người có ảnh hưởng đáng kể trong việc định hướng và phát triển loại hình đầu tư mạo hiểm và sự lưu chuyển của vốn mạo hiểm. Thaønh laäp quyõ ñaàu tö maïo hieåm coâng ngheä cao taïi Vieät Nam vôùi moâ hình hoaït ñoäng, phöông thöùc vaän haønh, nguoàn hình thaønh voán vaø phöông phaùp huy ñoäng voán, caùc giai ñoaïn taøi trôï, phöông phaùp ñònh giaù doanh nghieäp khi taøi trôï vaø caùc cô cheá kieåm soaùt cuõng nhö caùc giaûi phaùp nhaèm thöïc hieän ñöôïc quyõ ñaàu tö maïo hieåm phaùt trieån coâng ngheä cao ñöôïc xaây döïng treân cô sôû nhöõng 76 nghieân cöùu khoa hoïc, nhöõng kinh nghieäm cuûa caùc quoác gia coù thò tröôøng ñaàu tö maïo hieåm phaùt trieån cuõng nhö söï phuø hôïp vôùi boái caûnh chung hieän nay cuûa neàn kinh teá Vieät Nam. Tuy nhieân, söï hình thaønh vaø phaùt trieån moät quyõ ñaàu tö maïo hieåm coâng ngheä cao taïi Vieät Nam coøn laø moät ñeà taøi khaù môùi, phöùc taïp vaø chöa ñöôïc kieåm nghieäm trong thöïc teá taïi Vieät Nam. Do vaäy nhöõng vaán ñeà maø ñeà taøi ñaët ra chæ laø nhöõng nghieân cöùu ban ñaàu neân chaéc chaén khoâng traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt vaø haïn cheá. Maëc duø vaäy, vôùi nhöõng nghieân cöùu vaø ñeà xuaát nhö treân, hy vong seõ goùp phaàn vaøo vieäc hình thaønh moät quyõ ñaàu tö maïo hieåm phaùt trieån coâng ngheä cao hoaït ñoäng, ñaùp öùng nhu caàu voán cho vieäc phaùt trieån nhöõng ngaønh coâng ngheä muõi nhoïn cuûa quoác gia. Taùc giaû cuõng mong raèng cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc coâng ngheä vaø thò tröôøng taøi chính taïi Vieät Nam, trong thôøi gian tôùi seõ coù nhöõng coâng trình nghieân cöùu chuyeân saâu hôn vaø coù taàm voùc hôn ñeå ñaùp öùng caùc yeâu caàu thöïc tieãn phaùt trieån coâng ngheä cao taïi Vieät Nam. 77 DANH MUÏC TAØI LIEÄU THAM KHAÛO. TAØI LIEÄU TIEÁNG VIEÄT 1. Adam Sack vaø John Mc Kenzie (1998) – Hình thaønh moät quyõ ñaàu tö maïo hieåm ôû Vieät Nam – Chöông trình phaùt trieån döï aùn Meâ Koâng (MPDF) 2. Ñinh Theá Hieån, Nguyeãn Huøng Cöôøng (2003)– Keâu goïi voán ñaàu tö maïo hieåm phaùt trieån coâng ngheä cao – Taïi chí phaùt trieån kinh teá soá 148, 2/2003. 3. Vuõ Cao Ñaøm (2003) – Quyõ ñaàu tö maïo hieåm, nguoàn voán cho thò tröôøng coâng ngheä – Ñaïi hoïc quoác gia Haø noäi. 4. Boä Khoa hoïc coâng ngheä, Trung taâm tö lieäu quoác gia (2001) – Khoa hoïc vaø coâng ngheä Vieät Nam 1996–2000 – NXB khoa hoïc kyõ thuaät. 5. Sôû khoa hoïc coâng ngheä Tp HCM (2003) – Tìm hieåu quyõ ñaàu tö maïo hieåm vaø tình hình hoaït ñoäng cuûa caùc quyõ ñaàu tö maïo hieåm taïi Vieät Nam - Taøi lieäu noäi boä. 6. Voõ Taù Haân (2003) – Tìm voán ñaàu tö – Hoäi thaûo BQL Khu coâng ngheä cao TP HCM 12/2003. 7. Haûi Lyù (2003) – Laøn soùng thöù hai – Thôøi baùo kinh teá Saøi goøn soá 51, 12-2003 8. Ñaûng coäng saûn Vieät Nam (2001) – Vaên kieän ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù IX – NXB chính trò quoác gia 9. Ñaûng coäng saûn Vieät Nam (2002) – Caùc nghò quyeát hoäi nghò laàn thöù naêm Ban chaáp haønh trung öông Ñaûng – NXB chính trò quoác gia. 10. Ñaëng Höõu GS (2003) – Gaén chaët hôn nöõa khoa hoïc coâng ngheä vaø kinh teá xaõ hoäi – Taïp chí coäng saûn ñieän töû. 11. Nguyeãn Vaên Phuùc TS(2002) – Quaûn lyù ñoåi môùi coâng ngheä – Tröôøng Ñaïi hoïc kinh teá quoác daân, NXB thoáng keâ. 12. Traàn Ngoïc Thô (chuû bieân), Nguyeãn Thò Ngoïc Trang TS, Phan Thò Bích Nguyeät TS, Nguyeãn Thò Lieân Hoa TS, Nguyeãn Thò Uyeân Uyeân TS (2003) – Taøi chính doanh nghieäp hieän ñaïi – Tröôøng Ñaïi hoïc kinh teá Tp HCM, NXB Thoáng keâ. 78 13. Traàn Vaêng Tuøng (Chuû bieân), Nguyeãn Troïng Haäu (2002) – Moâ hình taêng tröôûng kinh teá – NXB Ñaïi hoïc quoác gia Haø Noäi. 14. Ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc giaûi nhì Eureka, giaûi ba caáp Boä “vì sao caùc quyõ ñaàu tö maïo hieåm ruùt khoûi Vieät Nam? Thöïc traïng vaø giaûi phaùp” cuûa nhoùm sinh vieân: Nguyeãn Xuaân Tieán, Hoaøng Leâ Vinh, Nguyeãn Trung Thaønh. 15. Baùo caùo tình hình KTXH vaø caùc giaûi phaùp thuùc ñaåy phaùt trieån vuøng kinh teá troïng ñieåm phía nam_Boä KHÑT (21 - 26/6/2003) 16. Baùo caùo quy hoaïch kinh teá – xaõ hoäi Tp.HCM ñeán naêm 2010 : Nhoùm dòch vuï taøi chính phi ngaân, taøi lieäu hoäi thaûo cuûa Vieän Kinh Teá. 17. Chöông trình muïc tieâu öùng duïng vaø phaùt trieån coâng ngheä thoâng tin thaønh phoá Hoà Chí Minh giai ñoaïn 2002 – 2005 18. Nghò ñònh soá 99/2003/NÑ-CP cuûa Chính Phuû veà quy cheá khu coâng ngheä cao ngaøy 28/8/2003. TAØI LIEÄU TIEÁNG ANH 19. B.Bowonder and Sunil Mani (2002) – Venture Capital and Innovation: The Indian Experience – Working paper, Conference on Financial Systems, Organised by UNU/INTECH and EU-DG Research at Brussels. 20. Bob Zider (1998) – How Venture Capital Works – Harvard Busrness Review, No. November-December 1998, pp.131-139 (baûn dòch cuûa Fulbright) 21. Kimball Dietrich (2003) – Venture Capital in APEC Economies – Report to APEC Investment Experts Group, The 2nd Annual Conference of PECC Finance Forum in Thailand. 22. Martin Kenney (2003) – Venture Capital Industries in East, Asia – A report for the World Bank. 79 Phuï luïc 1: DANH SAÙCH CAÙC NHAØ ÑAÀU TÖ MAÏO HIEÅM TAÏI VIEÄT NAM T T TEÂN QUYÕ ÑÒA CHÆ 1 Dragon Capital Group Ltd www.dragoncapital.com 2 Finansa Ltd. www.finansa.com 3 Indochina Asset Management Ltd. www.icaminvest.com 4 Indochina Capital Corporation www.indochinacapital.com 5 International Finance Corporation www.ifc.org 6 Mekong Capital Ltd. www.mekongcapital.com 7 Mekong Project Development Facility www.mpdf.org 8 Vietnam Fund Management Co. Ltd www.vietfund.com 9 IDG Group www.idgvv.com.vn Baûng 2: danh saùch caùc nhaø ñaàu tö maïo hieåm taïi Vieät Nam Phuï luïc 2: DANH SAÙCH CAÙC NHAØ ÑAÀU TÖ MAÏO HIEÅM TAÏI SINGAPORE T T TEÂN QUYÕ ÑIA CHÆ 1 101 Capital Ltd www.101capital.com 2 3i Investments pli( www.3i.com/asiapacific 3 3V SourceOne Capital Pte Ltd www.3VS1.com 4 Abacus Ventures www.abacuscapital.com 5 Aberdeen Goh Private Equity Pte Ltd www.aberdeen-asia.com 6 Asia Technology Ventures Asia Pacific(S) P/L www.acervc.com 7 AIG Investment Corporation (S) Ltd www.aig.com 8 ASC Capital Pte Ltd www.ascgroup.com.sg 9 Ascendas Investments Pte Ltd www.ascendas.com. 10 AsiaVest Partners TCW/YFY (S) Pte Ltd www.asiavest.com 11 Aventures Capital Management Pte Ltd www.aventures-capital.com 12 Bank of America Equity Partners www.bankofamerica.com 13 Barclays Capital www.barcap.com 14 Baring Private Equity Partners (S) Pte Ltd www.bpepasia.com 80 15 BCEA Management Pte Ltd www.bcea.com.sg 16 BioEnterprise Asia www.bioenterprise.org 17 BioVeda Capital Pte Ltd www.biovedacapital.com 18 Capital International Inc. www.capgroup.com 19 CDC Capital Partners www.cdcgroup.com 20 Colony Capital Asia Pacific Pte Ltd www.colonyinc.com 21 Credit Lyonnais (S) Merchant Bankers Ltd www.clsa.com/privatequity 22 DBS Capital Investments Ltd www.dbs.com 23 Draper Fisher Jurvetson ePlanet Ventures LLP www.dfj.com 24 ECICS Management Pte Ltd www.ecics.com.sg 25 EDBV Management Pte Ltd www.edbvm.com.sg 26 Enspire Capital Pte Ltd www.enspire-group.com 27 Equinox (Asia Pacific) Ventures Pte Ltd www.equinoxvp.com 28 Fortune Venture Management Pte Ltd www.vcfortune.com 29 General Atlantic Partners www.gapartners.com 30 GIC Special Investments Pte Ltd www.gic.com.sg 31 Giza Venture Capital www.gizavc.com 32 Global Catalyst Management www.gc-partners.com 33 Green Dot Capital Pte Ltd www.greendot-capital.com 34 H&Q Asia Pacific Venture Management P/L www.hqapvm.com.sg 35 Henderson Global Investors (S) Ltd www.henderson.com 36 iAsia Alliance Capital Pte Ltd www.iasiaac.com 37 iGlobe Partners Pte Ltd www.iglobepartners.com 38 Infocomm Investments Pte Ltd www.ida.gov.sg 39 Intel Capital www.intel.com/capital 40 Inter-Asia Venture www.iavmhk.com 41 JAFCO Investment (Asia Pacific) Ltd www.jafcoasia.com 42 JAIC Asia Capital Pte Ltd www.jaic.com.sg 43 Lazard Asia Ltd www.lazard.com 44 McLean Watson Capital Inc. www.mcleanwatson.com 45 MVI Pte Ltd www.mvigroup.com 46 Next Century Partners www.nextpartners.com 47 NIF Management (S) Pte Ltd www.nif.co.jp 48 ORIX Investment and Management Pte Ltd www.orix.co.jp 49 PAMA Group Inc. www.pamagroup.com 50 Parallax Capital Management www.parallaxcapital.com 81 51 Pegasus Capital Pte Ltd www.pegasuscap.com 52 Platinum Venture Capital www.platinum-vc.com 53 PPM Ventures (S) Pte Ltd www.ppmventures.com 54 PrimePartners Asset Management Pte Ltd www.primepartners.com.sg 55 Rothschild Ventures Asia Pte Ltd www.rothschild.com 56 Schroder Capital Partners Ltd www.scpal.com 57 Seavi Advent Venture Management Pte Ltd www.adventinternational.co m 58 SilkRoute Capital www.silkroute.com 59 SingTel Ventures (S) Pte Ltd www.singtel.com 60 SkyVen Capital Pte Ltd www.skyven.com 61 Springboard-Harper Investment Pte Ltd www.sbharper.com 62 Standard Chartered Private Equity Ltd www.standardchartered.com 63 Sycamore Ventures Pte Ltd www.sycamorevc.com 64 Temasek Holdings www.temasek.com.sg 65 The Carlyle Group www.thecarlylegroup.com 66 TIF Ventures Pte Ltd www.tifventures.com 67 Transpac Capital Pte Ltd www.transpac-capital.com 68 UBS Capital Asia Pacific Ltd www.ubscapital.com 69 UOB Venture Management Pte Ltd www.uobgroup.com 70 Venture TDF Pte Ltd www.venturetdf.com 71 Vertex Management Pte Ltd www.vertexmgt.com 72 Viventures Partners S.A. www.viventures.com 73 Walden International (S) Pte Ltd www.waldenintl.com 74 Warburg Pincus www.warburgpincus.com Baûng 3: Danh saùch caùc nhaø ñaàu tö maïo hieåm taïi Singapo 82 Phuï luïc 3: DANH SAÙCH CAÙC HIEÄP HOÄI ÑAÀU TÖ MAÏO HIEÅM QUOÁC TEÁ VAØ CHAÂU AÙ – THAÙI BÌNH DÖÔNG TT TEÂN QUYÕ ÑÒA CHÆ 1 Assosiasi Modal Ventura Indonesia (Indonesia) www.venturaindonesia.com 2 Australian Venture Capital Association Ltd (Australia) www.avcal.com.au 3 British Venture Capital Association (United Kingdom) www.bvca.co.uk 4 European Venture Capital Association (Belgium) www.evca.com 5 Hong Kong Venture Capital Association (Hong Kong) www.hkvca.com.hk 6 Indian Venture Capital Association (India) 7 Korean Venture Capital Association (South Korea) www.kvca.or.kr 8 Malaysian Venture Capital Association (Malaysia) www.mvca.org.my 9 National Venture Capital Association (U.S.A.) www.nvca.org 10 Philippine Venture Capital Investment Group (Philippines) www.philvencap.com 11 Singapore Venture Capital Association (Singapore) www.svca.org.sg 12 Taiwan Venture Capital Association (Taiwan) www.tvca.org.tw 13 Thai Venture Capital Association (Thailand) www.venturecapital.or.th 14 Venture Capital Association of Sri Lanka (Sri Lanka) 15 Venture Enterprise Center (Japan) www.vec.or.jp Baûng 4: Danh saùch caùc nhaø ñaàu tö maïo hieåm quoác teá 83 Phuï luïc 4: XEÁP HAÏNG NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH QUOÁC GIA NAÊM 2004 Naêng löïc caïnh Tranh taêng Tröôûng (CGI) Moâi tröôøng Kinh teá vó moâ Moâi tröôøng Ñònh cheá coâng Naêng löïc Coâng ngheä Singapore 6 1 6 12 Malaysia 27 26 32 19 Thaùi Lan 30 25 35 38 Trung Quoác 42 24 48 63 Aán Ñoä 53 48 51 62 Vieät Nam 56 43 55 68 Baûng 5: Xeáp haïng naêng löïc caïnh tranh quoác gia naêm 2004 Ghi chuù: Xeáp haïng treân 102 quoác gia ñöôïc khaûo saùt Nguoàn: World Economic Forum – Global Competitiveness Report 2004 Phuï luïc 5: TYÛ LEÄ DOANH NGHIEÄP MOÄT SOÁ NÖÔÙC ASEAN PHAÂN TÍCH THEO TIEÂU CHUAÅN COÂNG NGHEÄ CUÛA UNIDO Nhoùm ngaønh coâng Ngheä cao (a) Nhoùm ngaønh coâng Ngheä trung bình (b) Nhoùm ngaønh coâng Ngheä thaáp (c) Thaùi lan 30.8 26.5 42.7 Singapore 73.0 16.5 10.5 Indonesia 51.1 24.6 24.3 Philippine 29.1 25.5 45.4 Vieät Nam 20.6 20.7 58.7 Baûng 6: Tyû leä doanh nghieäp moät soá nöôùc asean phaân tích theo tieâu chuaån coâng ngheä cuûa UNIDO. Nguoàn: Toång cuïc thoáng keá 2004 Ghi chuù: (a) Nhöõng ngaønh saûn xuaát thieát bò maùy moùc, thieát bò ñieän, ñieän töû, thieát bò chính xaùc vaø phöông tieän vaän taûi. (b) Nhöõng ngaønh saûn xuaát than coác, tinh chaát daàu moû, saûn xuaát hoùa chaát, cao su, plastic, caùc saûn phaåm töø chaát khoaùng, phi kim loaïi, caùc saûn phaåm töø kim loaïi (tröø maùy moùc thieát bò) (c) Caùc ngaønh coøn laïi. 84 Phuï luïc 6: MOÄT SOÁ CHÆ SOÁ SO SAÙCH VEÀ ÑAÀU TÖ CHO R&D CUÛA VIEÄT NAM VAØ CAÙC NÖÔÙC TRONG KHU VÖÏC CHAÂU AÙ Toång chi cho R&D (Trieäu USD) Tyû troïng chi R&D so GDP (%) Ñaàu tö R&D/ Ñaàu ngöôøi (USD) Tyû troïng chi NSNN/ Toång chi R&D (%) Nhaät Baûn 122275 1.91 969.9 28.0 Haøn Quoác 8089 2.68 174.2 27.5 Singapore 1489 1.80 384.4 38.3 Trung Quoác 6655 0.69 5.3 55.1 Vieät Nam 150 0.47 1.7 81.0 Malaysia 195 0.20 9.3 40.0 Thaùi Lan 197 0.17 3.2 78.7 Indonesia 187 0.07 1.0 53.5 Philippin 51 0.07 0.7 58.8 Baûng 7: Moät soá chæ soá so saùch veà ñaàu tö cho R&D cuûa Vieät Nam vaø caùc nöôùc trong khu vöïc Chaâu AÙ Nguoàn: Vieän nghieân cöùu quaûn lyù kinh teá trung öông – Naâng cao naêng löïc caïnh tranh quoác gia, Döï aùn VUE 01/025