Tóm lại, trong luận văn này chúng tôi đã trình bày và chứng minh chi tiết
các kết quả trong bài báo: "A finiteness result for attached primes of certain
Tor-modules" của L. T. Nhan và N. T. Dung (2010). Kết quả chính của luận
văn gồm các nội dung sau.
1. Hệ thống một số tính chất của môđun Artin có liên quan đến nội dung
của luận văn: cấu trúc của môđun Artin, biểu diễn thứ cấp, chiều Noether,
dãy đối chính quy và độ rộng của môđun Artin. Trình bày khái niệm và một
số tính chất của hàm tử mở rộng và hàm tử xoắn, khái niệm và một số tính
chất của dãy chính quy và độ sâu của môđun.
2. Nghiên cứu về dãy đối chính quy với chiều > s: định nghĩa, tính chất,
điều kiện luôn tồn tại của dãy đối chính quy với chiều > s và đặc trưng độ
dài tối đại của dãy đối chính quy với chiều > s thông qua chiều Krull của
môđun con xoắn Tor.
3. Đưa ra khái niệm độ rộng với chiều > s và từ đó chứng minh kết quả
hữu hạn của tập iđêan nguyên tố gắn kết của môđun Tor.
43 trang |
Chia sẻ: maiphuongtl | Lượt xem: 1752 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận văn Một kết quả hữu hạn cho tập iđêan nguyên tố gắn kết của môđun Tor, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
phÐp nh©n bëi s cho ta
mét tù ®¼ng cÊu cña Γmj(A). Do ®ã Γmj(A) cã cÊu tróc tù nhiªn cña mét
Rmj -m«®un vµ víi cÊu tróc nµy, mét tËp con cña Γmj(A) lµ mét R-m«®un
con nÕu vµ chØ nÕu nã lµ Rmj -m«®un con. §Æc biÖt
Amj
∼= Γmj(A), víi mäi j = 1, . . . , r.
Cho (R,m) lµ vµnh ®Þa ph¬ng. Nh¾c l¹i r»ng ®Çy ®ñ theo t« p« m-adic
cña R, ký hiÖu bëi R̂, lµ tËp c¸c líp t¬ng ®¬ng cña c¸c d·y Cauchy theo
quan hÖ t¬ng ®¬ng x¸c ®Þnh bëi c¬ së l©n cËn cña phÇn tö 0 lµ c¸c i®ªan
mt, t = 0, 1, 2, . . . R̂ ®îc trang bÞ hai phÐp to¸n hai ng«i: phÐp céng, phÐp
nh©n c¸c d·y Cauchy vµ cïng víi hai phÐp to¸n nµy, R̂ lµm thµnh mét vµnh.
Mçi phÇn tö r ∈ R cã thÓ ®ång nhÊt víi líp t¬ng ®¬ng cña d·y Cauchy
mµ tÊt c¶ c¸c phÇn tö trong d·y ®Òu lµ r.
MÖnh ®Ò 1.1.2. [18, Bæ ®Ò 1.11, HÖ qu¶ 1.12] Cho A lµ R-m«®un Artin kh¸c
kh«ng trªn vµnh ®Þa ph¬ng (R,m). Khi ®ã, A cã cÊu tróc tù nhiªn cña
R̂-m«®un, trong ®ã R̂ lµ vµnh ®Çy ®ñ theo t«p« m-adic cña R vµ mäi tËp con
cña A lµ R-m«®un con cña A nÕu vµ chØ nÕu nã lµ R̂-m«®un con cña A. Do
®ã, A cã cÊu tróc tù nhiªn cña R̂-m«®un Artin.
Do cã cÊu tróc ®Æc biÖt nh vËy nªn ngêi ta cã thÓ chuyÓn viÖc nghiªn
cøu m«®un Artin trªn mét vµnh giao ho¸n bÊt k× vÒ viÖc nghiªn cøu trªn vµnh
®Þa ph¬ng. H¬n n÷a, viÖc nghiªn cÊu tróc cña m«®un Artin trong mét sè
trêng hîp cã thÓ chuyÓn vÒ nghiªn cøu trªn m«®un Noether nhê lý thuyÕt
®èi ngÉu Matlis. Díi ®©y lµ mét sè tÝnh chÊt ®èi ngÉu Matlis hay ®îc sö
dông trong luËn v¨n.
Cho (R,m) lµ vµnh ®Þa ph¬ng, ®Çy ®ñ. §Æt E = E(R/m) lµ bao néi x¹
cña trêng thÆng d R/m. KÝ hiÖu D() = HomR(, E) tõ ph¹m trï CR
c¸c R-m«®un vµ R-®ång cÊu vµo chÝnh nã. Víi mçi R-m«®unM , ®Æt
µM : M −→ DD(M) = HomR(HomR(M,E), E)
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
10
lµ R-®ång cÊu tù nhiªn cho bëi µM(x)(f) = f(x), víi mäi x ∈ M, vµ
f ∈ Hom(M,E). Khi ®ã ta cã kÕt qu¶ sau (xem [18, §Þnh lý 2.1]).
MÖnh ®Ò 1.1.3. (i) R-m«®un E lµ Artin. Víi mçi f ∈ HomR(E,E), tån t¹i
duy nhÊt af ∈ R : f(x) = afx,∀x ∈ E.
(ii) NÕu N lµ R-m«®un Noether, th× D(N) lµ Artin.
(iii) NÕu A lµ R-m«®un Artin, th× D(A) lµ Noether.
(iv) AnnM = AnnD(M), vµ nÕu M lµ R-m«®un sao cho `R(M) < ∞,
th× `R(D(M)) = `R(M).
Bæ ®Ò 1.1.4. Cho N lµ R-m«®un Noether, A lµ R-m«®un Artin vµ j ∈ N.
Khi ®ã
(i) D(N/IjN) ∼= (0 :D(N) Ij) vµ
D(Ij−1N/IjN) ∼= (0 :D(N) Ij)/(0 :D(N) Ij−1);
(ii) D(0 :A I
j) ∼= D(A)/IjD(A) vµ
D((0 :A I
j)/(0 :A I
j−1)) ∼= Ij−1D(A)/IjD(A).
1.2 BiÓu diÔn thø cÊp
Lý thuyÕt biÓu diÔn thø cÊp ®îc ®a ra bëi I. G. Macdonald [9] ®îc xem
nh lµ ®èi ngÉu víi lý thuyÕt ph©n tÝch nguyªn s¬ quen biÕt cho c¸c m«®un
Noether.
§Þnh nghÜa 1.2.1. (i) Mét R-m«®un M ®îc gäi lµ thø cÊp nÕu M 6= 0 vµ
nÕu víi mäi x ∈ R, phÐp nh©n bëi x trªnM lµ toµn cÊu hoÆc luü linh. Trong
trêng hîp nµy Rad(AnnRM) lµ i®ªan nguyªn tè, ch¼ng h¹n lµ p, vµ ta gäi
M lµ p-thø cÊp.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
11
(ii) Cho M lµ R-m«®un. Mét biÓu diÔn thø cÊp cña M lµ mét ph©n tÝch
M = N1 + . . .+Nn thµnh tæng h÷u h¹n c¸c m«®un con pi-thø cÊp Ni. NÕu
M = 0 hoÆcM cã mét biÓu diÔn thø cÊp th× ta nãi M lµ biÓu diÔn ®îc. BiÓu
diÔn thø cÊp nµy ®îc gäi lµ tèi thiÓu nÕu c¸c i®ªan nguyªn tè pi lµ ®«i mét
kh¸c nhau vµ kh«ng cã h¹ng tö Ni nµo lµ thõa, víi mäi i = 1, . . . , n.
DÔ thÊy r»ng mäi biÓu diÔn thø cÊp cña M ®Òu cã thÓ ®a ®îc vÒ d¹ng
tèi thiÓu. Khi ®ã tËp hîp {p1, . . . , pn} lµ ®éc lËp víi viÖc chän biÓu diÔn thø
cÊp tèi thiÓu cñaM vµ ®îc gäi lµ tËp c¸c i®ªan nguyªn tè g¾n kÕt cñaM , kÝ
hiÖu bëi AttRM . C¸c h¹ng tö Ni, i = 1, . . . , n, ®îc gäi lµ c¸c thµnh phÇn
thø cÊp cñaM .
§Þnh lý 1.2.2. TËp AttRA chØ phô thuéc vµo A mµ kh«ng phô thuéc vµo
biÓu diÔn thø cÊp tèi thiÓu cña A. H¬n n÷a ta cã c¸c kh¼ng ®Þnh sau lµ t¬ng
®¬ng víi p lµ i®ªan nguyªn tè.
(i) p ∈ AttRA.
(ii) A cã m«®un th¬ng lµ p-thø cÊp.
(iii) A cã m«®un th¬ng Q sao cho Rad(Q) = p.
(iv) A cã m«®un th¬ng Q sao cho p lµ phÇn tö tèi thiÓu trong tËp c¸c i®ªan
nguyªn tè chøa AnnRQ.
(v) A cã m«®un th¬ng Q sao cho AnnRQ = p.
MÖnh ®Ò 1.2.3. i) Cho M lµ mét R-m«®un biÓu diÔn ®îc. Khi ®ã M 6= 0
khi vµ chØ khi AttRM 6= ∅. Trong trêng hîp nµy tËp c¸c i®ªan nguyªn tè tèi
thiÓu cña R chøa Ann(M) chÝnh lµ tËp c¸c phÇn tö tèi thiÓu cña AttRM.
(ii) Cho 0 −→ M ′ −→ M −→ M ′′ −→ 0 lµ d·y khíp c¸c R-m«®un biÓu
diÔn ®îc. Khi ®ã ta cã
AttRM
′′ ⊆ AttRM ⊆ AttRM ′ ∪ AttRM ′′.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
12
Cho A lµ mét R-m«®un Artin. Khi ®ã, A lµ biÓu diÔn ®îc vµ tËp AttRA
lµ h÷u h¹n (xem [9, §Þnh lý 5.3]). H¬n n÷a, theo MÖnh ®Ò 1.1.2, A cã cÊu
tróc tù nhiªn cña R̂-m«®un vµ víi cÊu tróc nµy mçi tËp con cñaA lµR-m«®un
con nÕu vµ chØ nÕu nã lµ R̂-m«®un con. §iÒu nµy cho thÊy c¸c dµn m«®un
con cña A xÐt nh R-m«®un vµ R̂-m«®un lµ nh nhau. Tõ ®ã ta cã c¸c kÕt
qu¶ sau (xem [18, HÖ qu¶ 1.12, HÖ qu¶ 2.7]).
MÖnh ®Ò 1.2.4. C¸c mÖnh ®Ò sau lµ ®óng.
(i) AttRA = {p̂ ∩R : p̂ ∈ AttR̂A}.
(ii) NÕu R lµ vµnh ®Þa ph¬ng, ®Çy ®ñ, th× ta cã
a) NÕu N lµ R-m«®un Noether, th× AttR(D(N)) = AssR(N).
b) NÕu A lµ R-m«®un Artin, th× AssR(D(A)) = AttR(A).
1.3 ChiÒu Noether cña m«®un Artin
Nh¾c l¹i r»ng mét d·y c¸c i®ªan nguyªn tè p0 ⊆ p1 ⊆ . . . ⊆ pn, trong
®ã pi 6= pi+1 ®îc gäi lµ d·y nguyªn tè cã ®é dµi n. Khi ®ã chiÒu Krull cña
vµnh R, ký hiÖu lµ dimR lµ cËn trªn cña ®é dµi cña c¸c d·y i®ªan nguyªn tè
trong R. ChiÒu Krull cña m«®unM , ký hiÖu lµ dimM lµ cËn trªn cña c¸c sè
n sao cho cã mét d·y nguyªn tè cã ®é dµi n trong SuppM . V×M lµ m«®un
h÷u h¹n sinh nªn ta cã SuppM = V (AnnRM), do ®ã
dimM = dimR/AnnRM = sup
p∈AssM
dim(R/p).
Kh¸i niÖm ®èi ngÉu víi chiÒu Krull cho mét m«®un Artin ®îc ®a ra bëi
R. N. Roberts [16] vµ sau ®ã D. Kirby [8] ®æi tªn thµnh chiÒu Noether ®Ó
tr¸nh nhÇm lÉn víi chiÒu Krull ®· ®îc ®Þnh nghÜa cho c¸c m«®un Noether.
C¸c thuËt ng÷ vÒ chiÒu Noether ®îc dïng trong luËn v¨n lµ theo [8].
§Þnh nghÜa 1.3.1. ChiÒu Noether cña m«®un ArtinA, ký hiÖu bëiN-dimRA,
®îc ®Þnh nghÜa b»ng quy n¹p nh sau:
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
13
Khi A = 0, ®Æt N-dimRA = −1.
Víi A 6= 0, cho mét sè nguyªn d ≥ 0, ta ®Æt N-dimRA = d nÕu
N-dimRA < d lµ sai vµ víi mçi d·y t¨ng A0 ⊆ A1 ⊆ . . . c¸c m«®un
con cña A, tån t¹i sè nguyªn n0 sao cho N-dimR(An+1/An) < d, víi mäi
n > n0.
Tõ ®Þnh nghÜa trªn, ta thÊy r»ng mäi R-m«®un kh¸c kh«ngM lµ Noether
khi vµ chØ khi N-dimRM = 0. Ta ®· biÕt r»ng ®èi víi mçi m«®un h÷u h¹n
sinh M th× dimM = 0 nÕu vµ chØ nÕu M 6= 0 vµ `R(M) < ∞. Tõ §Þnh
nghÜa 1.3.1 ta cã mét sè tÝnh chÊt sau vÒ chiÒu Noether.
Bæ ®Ò 1.3.2. (i) N-dimRA = 0 nÕu vµ chØ nÕu A 6= 0 vµ `R(A) <∞. Trong
trêng hîp nµy AttRA = {m}. H¬n n÷a, nÕu
0 −→ A′ −→ A −→ A′′ −→ 0
lµ d·y khíp c¸c R-m«®un Artin th×
N-dimRA = max{N-dimRA′,N-dimRA′′}.
(ii) N-dimRA 6 dimR/AnnRA = max{dimR/p : p ∈ AttRA} vµ tån
t¹i m«®un Artin A sao cho N-dimRA < dimR/AnnRA.
(iii) N-dimR̂A = dim R̂/AnnR̂A = max{dim R̂/p̂ : p̂ ∈ AttR̂A}.
(iv) Cho (R,m) lµ vµnh ®Þa ph¬ng vµ A lµ R-m«®un Artin. Khi ®ã A cã
cÊu tróc tù nhiªn cña R̂-m«®un Artin vµ ta cã
N-dimRA = N-dimR̂A.
ChÝnh v× vËy, ta cã thÓ viÕt N-dimA thay cho N-dimRA hoÆc N-dimR̂A.
§· cã nhiÒu t¸c gi¶ nghiªn cøu cÊu tróc cña c¸c m«®un Artin A th«ng qua
chiÒu Noether cña chóng vµ mét sè tÝnh chÊt cña chiÒu Noether cho m«®un
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
14
Artin ®îc xem lµ ®èi ngÉu víi mét sè tÝnh chÊt cña chiÒu Krull cho m«®un
h÷u h¹n sinh ®· ®îc ®a ra (xem [4], [8], [16],...). §Æc biÖt lµ kÕt qu¶ sau
®îc R. N. Roberts [16, §Þnh lý 6] chøng minh cho trêng hîp vµnh tùa ®Þa
ph¬ng vµ sau ®ã ®îc NguyÔn Tù Cêng vµ Lª Thanh Nhµn [4, §Þnh lý 2.6]
chøng minh cho trêng hîp vµnh giao ho¸n bÊt kú.
MÖnh ®Ò 1.3.3. `R(0 :A J
n
A) lµ mét ®a thøc víi hÖ sè h÷u tû khi n 0 vµ
N-dimA = deg(`(0 :A J
n
A))
= inf{t : ∃x1, . . . , xt ∈ JA sao cho `(0 :A (x1, . . . , xt)R) <∞},
trong ®ã JA =
⋂
m∈SuppA
m.
1.4 Hµm tö më réng vµ hµm tö xo¾n
Môc nµy dµnh ®Ó nh¾c l¹i kh¸i niÖm vµ c¸c tÝnh chÊt cña m«®un Ext vµ
Tor thêng ®îc dïng trong luËn v¨n (xem [10]).
§Þnh nghÜa 1.4.1. Cho M,N lµ c¸c R-m«®un vµ n ≥ 0 lµ mét sè tù nhiªn.
M«®un dÉn xuÊt ph¶i thø n cña hµm tö Hom(−, N) øng víi M ®îc gäi lµ
m«®un më réng thø n cñaM vµ N vµ ®îc kÝ hiÖu lµ ExtnR(M,N). Cô thÓ,
®Ó x©y dùng ExtnR ta lÊy mét gi¶i x¹ ¶nh cñaM
. . . −→ P2 u2−→ P1 u1−→ P0 −→M −→ 0.
T¸c ®éng hµm tö Hom(−, N) vµo d·y khíp trªn ta cã ®èi phøc
0 −→ Hom(P0, N) u
∗
1−→ Hom(P1, N) u
∗
2−→ Hom(P2, N) −→ . . .
Khi ®ã ExtnR(M,N) = Keru
∗
n+1/ Imu
∗
n lµ m«®un ®èi ®ång ®iÒu thø n cña
®èi phøc trªn (m«®un nµy kh«ng phô thuéc vµo viÖc chän gi¶i x¹ ¶nh cña
M ).
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
15
§Þnh nghÜa 1.4.2. Cho M,N lµ c¸c R-m«®un vµ n ≥ 0 lµ mét sè tù nhiªn.
M«®un dÉn xuÊt tr¸i thø n cña hµm tö −⊗N øng víiM ®îc gäi lµ m«®un
xo¾n thø n cñaM vµN vµ ®îc kÝ hiÖu lµ TorRn (M,N). Cô thÓ, ®Ó x©y dùng
TorRn ta lÊy mét d¶i x¹ ¶nh cñaM
. . . −→ P2 v2−→ P1 v1−→ P0 −→M −→ 0.
T¸c ®éng hµm tö −⊗N vµo d·y khíp trªn ta cã phøc
. . . −→ P2 ⊗N v
∗
2−→ P1 ⊗N v
∗
1−→ P0 ⊗N −→ 0.
Khi ®ã TorRn (M,N) = Ker v
∗
n/ Im v
∗
n+1 lµ m«®un ®èi ®ång ®iÒu thø n cña
phøc trªn (m«®un nµy kh«ng phô thuéc vµo viÖc chän gi¶i x¹ ¶nh cñaM ).
Sau ®©y lµ mét sè tÝnh chÊt c¬ së cña c¸c m«®un Ext vµ Tor thêng ®îc
dïng trong luËn v¨n nµy.
MÖnh ®Ò 1.4.3. (a)Ext0R(M,N)
∼= Hom(M,N) vµTorR0 (M,N) ∼= M⊗N .
(b) NÕuM hoÆc N lµ x¹ ¶nh th× TorRn (M,N) = 0 víi mäi n ≥ 1.
(c) NÕuM lµ x¹ ¶nh hoÆc N lµ néi x¹ th× ExtnR(M,N) = 0 víi mäi n ≥ 1.
(d) NÕu 0 −→ N ′ −→ N −→ N ′′ −→ 0 lµ d·y khíp ng¾n th× tån t¹i c¸c
®ång cÊu nèi ExtnR(M,N
′′) −→ Extn+1R (M,N ′) víi mçi n ≥ 0 sao cho ta
cã d·y khíp dµi
0 −→ Hom(M,N ′) −→ Hom(M,N) −→ Hom(M,N ′′) −→ Ext1R(M,N ′)
−→ Ext1R(M,N) −→ Ext1R(M,N ′′) −→ Ext2R(M,N ′) −→ . . .
(e) NÕu 0 −→ M ′ −→ M −→ M ′′ −→ 0 lµ d·y khíp ng¾n th× tån t¹i c¸c
®ång cÊu nèi ExtnR(M
′, N) −→ Extn+1R (M ′′, N) víi mçi n ≥ 0 sao cho ta
cã d·y khíp dµi
0 −→ Hom(M ′′, N) −→ Hom(M,N) −→ Hom(M ′, N) −→ Ext1R(M ′′, N)
−→ Ext1R(M,N) −→ Ext1R(M ′, N) −→ Ext2R(M ′′, N) −→ . . .
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
16
(g) NÕu 0 −→ N ′ −→ N −→ N ′′ −→ 0 lµ d·y khíp ng¾n th× tån t¹i c¸c
®ång cÊu nèi TorRn (M,N
′′) −→ TorRn−1(M,N ′) víi mçi n ≥ 0 sao cho ta
cã d·y khíp dµi
. . . −→ TorRn (M,N ′) −→ TorRn (M,N) −→ TorRn (M,N ′′)
−→ TorRn−1(M,N ′) −→ TorRn−1(M,N) −→ TorRn−1(M,N ′′)
. . . −→ TorR1 (M,N ′′) −→ (M ⊗N ′) −→ (M ⊗N) −→ (M ⊗N ′′) −→ 0.
HÖ qu¶ 1.4.4. NÕu M,N h÷u h¹n sinh th× ExtnR(M,N) vµ Tor
R
n (M,N) lµ
h÷u h¹n sinh víi mäi n.
KÕt qu¶ díi ®©y cho ta tÝnh chÊt giao ho¸n gi÷a m«®un Ext, Tor víi hµm
tö ®Þa ph¬ng hãa vµ sù t¬ng ®¬ng gi÷a hai hµm tö Ext vµ Tor trªn vµnh
®Þa ph¬ng ®Çy ®ñ.
MÖnh ®Ò 1.4.5. (i) NÕu S lµ tËp ®ãng nh©n cña R th× ta cã c¸c ®¼ng cÊu
S−1(ExtnR(M,N)) ∼= ExtnS−1R(S−1M,S−1N),
S−1(TorRn (M,N)) ∼= TorS
−1R
n (S
−1M,S−1N),
trong ®ã S−1 lµ hµm tö ®Þa ph¬ng hãa. §Æc biÖt,
(ExtnR(M,N))p
∼= ExtnRp(Mp, Np),
(TorRn (M,N))p
∼= TorRpn (Mp, Np)
víi mäi i®ªan nguyªn tè p cña R.
(ii) Cho I lµ i®ªan cña R. Khi ®ã
Exti
R̂
(R̂/IR̂,D(A)) ∼= TorR̂i (R̂/IR̂, A),
víi mäi sè nguyªn i ≥ 0.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
17
1.5 D·y chÝnh quy vµ ®é s©u cña m«®un
D·y chÝnh quy lµ mét trong nh÷ng d·y c¬ b¶n cña ®¹i sè giao ho¸n mµ
th«ng qua ®ã ngêi ta cã thÓ ®Þnh nghÜa kh¸i niÖm ®é s©u - mét bÊt biÕn rÊt
quan träng ®Ó nghiªn cøu cÊu tróc cña m«®un (xem [10]).
§Þnh nghÜa 1.5.1. Cho R lµ vµnh giao ho¸n Noether vµM lµ R-m«®un kh¸c
0. Mét phÇn tö 0 6= a ∈ R ®îc gäi lµ phÇn tö M - chÝnh quy nÕu M 6= aM
vµ a kh«ng lµ íc cña 0 trong M . D·y c¸c phÇn tö (a1, . . . , an) ∈ R ®îc
gäi lµM - d·y chÝnh quy nÕu
(a)M/(a1, . . . , an)M 6= 0.
(b) ai lµ phÇn töM/(a1, . . . , ai−1)M -chÝnh quy, víi mäi i = 1, . . . , n.
D·y c¸c phÇn tö (a1, . . . , an) ∈ R ®îc gäi lµ M - d·y chÝnh quy nghÌo
nÕu nã chØ tháa m·n ®iÒu kiÖn (b) trong ®Þnh nghÜa trªn.
Cho I lµ i®ªan cña R sao cho M 6= IM . Khi ®ã mçi d·y chÝnh quy cña
M trong I ®Òu cã thÓ më réng thµnh d·y chÝnh quy tèi ®¹i trong I , vµ c¸c
d·y chÝnh quy tèi ®¹i cñaM trong I cã chung ®é dµi. §é dµi chung nµy ®îc
gäi lµ ®é s©u cñaM trong I vµ ®îc kÝ hiÖu lµ depth(I,M). NÕuM = IM
th× ta quy íc depth(I,M) =∞.
Chó ý 1.5.2. (i) Gi¶ sö M lµ h÷u h¹n sinh. Khi ®ã (a1, . . . , an) ∈ R lµ
M -d·y chÝnh quy khi vµ chØ khi ai /∈ p,∀p ∈ AssRM/(a1, . . . , ai−1)M.
(ii) NÕu R lµ vµnh ®Þa ph¬ng víi i®ªan cùc ®¹i m th× theo bæ ®Ò Nakayama
mäi d·y (a1, . . . , an) ∈ m ®Òu tháa m·n ®iÒu kiÖn M/(a1, . . . , an)M 6= 0,
do ®ã nã lµM -d·y chÝnh quy khi vµ chØ khi nã tháa m·n ®iÒu kiÖn (b) trong
®Þnh nghÜa trªn. Trong trêng hîp nµy, ®é s©u cña M trong m gäi lµ ®é s©u
cñaM vµ kÝ hiÖu lµ depthM.
(iii) NÕu (a1, . . . , an) lµ M -d·y chÝnh quy trong I th× (a
t1
1 , . . . , a
tn
n ) còng lµ
M -d·y chÝnh quy trong I víi mäi sè nguyªn d¬ng t1, . . . , tn.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
18
TiÕp theo ta ®a ra mét sè tÝnh chÊt cña depth(I,M) hay ®îc dïng trong
luËn v¨n. §Þnh lÝ sau chØ ra quan hÖ gi÷a ®é s©u cña m«®un vµ chiÒu cña nã.
§Þnh lý 1.5.3. Cho (R,m) lµ vµnh ®Þa ph¬ng Noether vµ M lµ R-m«®un
h÷u h¹n sinh. Khi ®ã ta cã depth(M) 6 dim(M).
Ta ®· biÕt r»ng víi I lµ i®ªan cña R th× m«®un ®èi ®ång ®iÒu ®Þa ph¬ng
thø i H iI(M) cñaM øng víi i®ªan I ®îc ®Þnh nghÜa bëi
H iI(M) = R
i(ΓI(M)),
trong ®ã ΓI(M) lµ m«®un con I-xo¾n cña M . MÖnh ®Ò sau ®©y cho ta ®Æc
trng cña ®é s©u qua tÝnh kh«ng triÖt tiªu cña m«®un Ext vµ m«®un ®èi ®ång
®iÒu ®Þa ph¬ng.
MÖnh ®Ò 1.5.4. Cho I lµ i®ªan cña R.
(i) Ta cã c¸c ®¼ng thøc sau
depth(I,M) = inf{i | ExtiR(R/I,M) 6= 0} = inf{i | H iI(R/I,M) 6= 0}.
(ii) Gi¶ sö depth(I,M) = t. Khi ®ã
AssR(Ext
t
R(R/I,M)) = AssR(H
t
I(M)).
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
19
Ch¬ng 2
D·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s
Trong toµn bé ch¬ng nµy, ta vÉn gi¶ thiÕt (R,m) lµ vµnh ®Þa ph¬ng, I lµ
i®ªan cña R vµ A lµ R-m«®un Artin víi chiÒu Noether N-dimRA = d. Kh¸i
niÖm A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s ®· ®îc ®a ra bëi L. T. Nhan vµ
N. V. Hoang trong [14] nh lµ mét sù më réng cña kh¸i niÖm d·y ®èi chÝnh
quy ®a ra bëi A. Ooishi [15] vµ th«ng qua kh¸i niÖm nµy hä ®· chøng minh
mét kÕt qu¶ h÷u h¹n cho tËp c¸c i®ªan nguyªn tè g¾n kÕt cña m«®un Artin.
Trong ch¬ng nµy, kh¸i niÖm A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s còng ®îc
tiÕp tôc sö dông ®Ó ®Æc trng cho chiÒu Krull cña c¸c m«®un TorRi (R/I,A)
cña A.
2.1 D·y ®èi chÝnh quy
Kh¸i niÖm d·y ®èi chÝnh quy cho mét m«®un tuú ý ®îc nghiªn cøu bëi
A. Ooishi [15], ë ®ã «ng ®· ®a ra mét sè tÝnh chÊt c¬ b¶n cña d·y ®èi chÝnh
quy khi m«®un lµ Artin. C¸c kh¸i niÖm vµ tÝnh chÊt nµy theo mét nghÜa nµo
®ã ®èi ngÉu víi c¸c kh¸i niÖm vµ tÝnh chÊt cña d·y chÝnh quy cho m«®un h÷u
h¹n sinh trªn vµnh Noether.
§Þnh nghÜa 2.1.1. Cho M lµ mét R-m«®un tuú ý. Mét d·y c¸c phÇn tö
x1, . . . , xr trong R ®îc gäi lµ d·y ®èi chÝnh quy cña M (hay M -d·y ®èi
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
20
chÝnh quy) nÕu tho¶ m·n c¸c ®iÒu kiÖn sau.
(i) (0 :M (x1, . . . , xr)R) 6= 0.
(ii) xi(0 :M (x1, . . . , xi−1)R) = (0 :M (x1, . . . , xi−1)R), víi 1 6 i 6 r.
§Æc biÖt, phÇn tö x ∈ R ®îc gäi lµ phÇn töM -®èi chÝnh quy nÕu 0 :M x 6= 0
vµ xM = M.
Cho A lµ R-m«®un Artin vµ I lµ mét i®ªan cña R sao cho (0 :A I) 6= 0.
Khi ®ã ®é dµi cña mçi A-d·y ®èi chÝnh quy trong I lµ h÷u h¹n vµ hai d·y
®èi chÝnh quy tèi ®¹i trong I cã chung ®é dµi. V× thÕ ta cã ®Þnh nghÜa sau.
§Þnh nghÜa 2.1.2. §é réng cña A trong I , ký hiÖu lµ WidthI A (hoÆc
Width(I, A) ), lµ ®é dµi cña mét A-d·y ®èi chÝnh quy tèi ®¹i trong I . §Æc
biÖt, nÕu I = m th× ta gäiWidthmA lµ ®é réng cña A trong m vµ ký hiÖu lµ
WidthA.
Chó ý 2.1.3. (i) §èi víi m«®un Artin A kh¸c kh«ng trªn vµnh giao ho¸n R,
nÕu c¸c phÇn tö x1, . . . , xr ∈ m, th× theo tÝnh chÊt cña m«®un Artin ®iÒu kiÖn
(0 :A (x1, . . . , xr)R) 6= 0 trong §Þnh nghÜa 2.1.1 lu«n ®îc tho¶ m·n.
(ii) NÕu x ∈ m lµ phÇn tö A-®èi chÝnh quy th× ta cã c«ng thøc vÒ chiÒu
Noether N-dim(0 :A xR) = N-dimA− 1. Do ®ã, mçi A-d·y ®èi chÝnh quy
lµ mét phÇn hÖ tham sè cña A vµ v× thÕ
Width(A) 6 N-dimA.
(iii) Mét d·y c¸c phÇn tö (x1, . . . , xr) ∈ R lµ A-d·y ®èi chÝnh quy nÕu vµ
chØ nÕu xi /∈ p,∀p ∈ AttR(0 :A (x1, . . . , xi−1)R) víi mäi i = 1, . . . , r.
MÖnh ®Ò 2.1.4. Cho I lµ i®ªan cña R. Khi ®ã c¸c mÖnh ®Ò sau lµ t¬ng
®¬ng:
(1) Tån t¹i phÇn tö A-®èi chÝnh quy trong I.
(2) A⊗R R/I = 0.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
21
C¸c kÕt qu¶ sau ®©y cho thÊy ®èi víi mçi m«®un Artin A, sù tån t¹i cña
mét A-d·y ®èi chÝnh quy cã liªn quan chÆt chÏ ®Õn c¸c m«®un con xo¾n cña
chóng.
MÖnh ®Ò 2.1.5. Cho I lµ i®ªan cñaR vµ (x1, . . . , xn) lµ métA-d·y ®èi chÝnh
quy trong I . Khi ®ã
(1) TorRi (R/I,A) = 0 víi mäi i < n.
(2) TorRn (R/I,A)
∼= 0 :A (x1, . . . , xn)⊗R R/I.
§Þnh lý 2.1.6. Cho I lµ i®ªan cña R vµ A lµ R-m«®un Artin. C¸c mÖnh ®Ò
sau lµ t¬ng ®¬ng:
(1) TorRi (R/I,A) = 0 víi mäi i < n.
(2) Tån t¹i A-d·y ®èi chÝnh quy (x1, . . . , xn) trong I.
Gi¶ sö I lµ i®ªan cña R sao cho (0 :A I) 6= 0. Tõ c¸c kÕt qu¶ trªn ta cã
ngay tÝnh chÊt lµ ®é réng cña A trong I lu«n h÷u h¹n vµ ®îc tÝnh b»ng c«ng
thøc
WidthI(A) = inf{n ≥ 0 | TorRn (R/I,A) 6= 0}.
2.2 D·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s
Cho I lµ i®ªan cña R vµ s ≥ −1 lµ mét sè nguyªn. Tríc hÕt ta nh¾c l¹i
kh¸i niÖm A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s ®îc ®a ra trong [14].
§Þnh nghÜa 2.2.1. [14, §Þnh nghÜa 2.4], mét d·y c¸c phÇn tö (x1, . . . , xk)
trong m ®îc gäi lµ A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s nÕu xi /∈ p víi
mäi i®ªan nguyªn tè g¾n kÕt p ∈ AttR(0 :A (x1, . . . , xi−1)R) tho¶ m·n
dim(R/p) > s, víi mäi i = 1, . . . , k.
Chó ý r»ng A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > −1 chÝnh lµ A-d·y ®èi chÝnh
quy ®· ®îc ®Þnh nghÜa bëi A. Ooishi [15].
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
22
Bæ ®Ò 2.2.2. Gi¶ sö x lµ phÇn tö A-®èi chÝnh quy víi chiÒu > s. Khi ®ã
dim(A/xA) 6 s.
Chøng minh. Cho A = A1 + · · · + At lµ biÓu diÔn thø cÊp tèi thiÓu cña A,
trong ®ã Ai lµ pi-thø cÊp. Theo gi¶ thiÕt x lµ phÇn tö A-®èi chÝnh quy víi
chiÒu > s nªn x /∈ pi víi mäi i tho¶ m·n dim(R/pi) > s. Kh«ng mÊt tÝnh
tæng qu¸t, ta cã thÓ ®¸nh sè l¹i sao cho c¸c m«®un con thø cÊp A1, . . . , Ai−1
tháa m·n dim(R/pk) 6 s vµ Ai, . . . , At tháa m·n dim(R/pj) > s, víi mäi
k = 1, . . . , i− 1 vµ j = i, . . . , t. Khi ®ã xAj = Aj víi mäi j = i, . . . , t. V×
thÕ ta cã ®¼ng cÊu sau
A/xA = (A1 + · · ·+ At)/xA1 + · · ·+ xAt
∼= (A1 + · · ·+ Ai−1)/(xA1 + · · ·+ xAi−1) ∩ (Ai + · · ·+ At).
Suy ra dim(A/xA) 6 s.
Bæ ®Ò 2.2.3. Gi¶ sö r»ng dim(A/IA) 6 s. Khi ®ã tån t¹i mét A-d·y ®èi
chÝnh quy víi chiÒu > s trong I.
Chøng minh. Gi¶ sö tån t¹i p ∈ AttRA sao cho I ⊆ p vµ dim(R/p) > s.
V× p ∈ AttRA, nªn theo §Þnh lÝ 1.2.2 tån t¹i m«®un th¬ng A/B 6= 0
cña A lµ p-thø cÊp. Do A/B lµ p-thø cÊp vµ p lµ i®ªan h÷u h¹n sinh nªn
theo §Þnh lÝ 1.2.2 ph¶i tån t¹i sè nguyªn n sao cho pn(A/B) = 0. V×
I ⊆ p, nªn suy ra In(A/B) = 0. Nhng l¹i do A/B 6= 0 vµ In(A/B) = 0,
nªn ta ph¶i cã I(A/B) 6= A/B, v× nÕu ngîc l¹i I(A/B) = A/B th×
I(I(A/B)) = I(A/B) = A/B, do ®ã
I2(A/B) = A/B, . . . , In(A/B) = A/B 6= 0,
v« lý. VËy suy ra A 6= IA + B. Do ®ã m«®un th¬ng A/(B + IA)
cña A/B còng kh¸c 0, nªn còng lµ p-thø cÊp. Theo Bæ ®Ò 1.3.2 ta cã
dim(A/(B + IA)) = dim(R/p) > s. §iÒu nµy dÉn ®Õn
dim(A/IA) ≥ dim(A/(B + IA) > s,
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
23
m©u thuÉn víi gi¶ thiÕt. V× vËy I 6⊆ p víi mäi p ∈ AttRA tho¶ m·n
dim(R/p) > s. Do ®ã tån t¹i x ∈ I sao cho x /∈ p víi mäi p ∈ AttRA
tháa m·n dim(R/p) > s. Suy ra x lµ phÇn tö A-®èi chÝnh quy víi chiÒu > s
trong I .
Nh ®· biÕt, nÕu R̂ lµ vµnh ®Þa ph¬ng ®Çy ®ñ th× ®èi ngÉu Matlis cho
ta mét t¬ng ®¬ng gi÷a ph¹m trï c¸c m«®un Artin vµ ph¹m trï c¸c m«®un
Noether. Ch¼ng h¹n, AttR̂A = AssR̂D(A), N-dimA = dimR̂D(A) vµ
WidthRA = depthR̂D(A). Tuy nhiªn, nÕu R kh«ng lµ vµnh ®Çy ®ñ th× viÖc
chøng minh ®ßi hái ph¶i hÕt søc cÈn thËn. KÕt qu¶ sau ®©y, ®· ®îc chøng
minh trong [14, Bæ ®Ò 2.5] mµ kü thuËt chÝnh lµ chuyÓn lªn vµnh ®Çy ®ñ, sau
®ã sö dông ®èi ngÉu Matlis vµ ®Þa ph¬ng ho¸ lµ bæ ®Ò cã tÝnh chÊt kü thuËt
cho viÖc chøng minh c¸c kÕt qu¶ tiÕp theo cña ch¬ng.
Bæ ®Ò 2.2.4. Mét d·y (x1, . . . , xk) c¸c phÇn tö cña m lµ A-d·y ®èi chÝnh quy
víi chiÒu > s nÕu vµ chØ nÕu (x1, . . . , xk) lµD(A)p̂-d·y chÝnh quy nghÌo víi
mäi p̂ ∈ Var(AnnR̂A) tho¶ m·n dim(R/p̂∩R) > s, trong ®ã xi lµ ¶nh cña
xi trong R̂p̂ víi i = 1, . . . , k.
Chøng minh. Cho (x1, . . . , xk) lµ A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s. Gi¶
sö r»ng tån t¹i p̂ ∈ Var(AnnR̂A) tho¶ m·n dim(R/p̂ ∩ R) > s sao
cho (x1, . . . , xk) kh«ng lµ d·y chÝnh quy nghÌo cña (D(A))p̂. Khi ®ã,
theo §Þnh nghÜa 1.5.1 tån t¹i j ∈ {1, . . . , k} sao cho xj ∈ q̂R̂p̂ víi
q̂R̂p̂ ∈ AssR̂p̂(D(A))p̂/(x1, . . . , xj−1)(D(A))p̂). Chó ý r»ng theo Bæ ®Ò 1.1.4,
ta cã
(D(A))p̂/((x1, . . . , xj−1)D(A))p̂ ∼=
(
D(A)/(x1, . . . , xj−1)D(A)
)
p̂
∼=
(
D(0 :A (x1, . . . , xj−1)R)
)
p̂
(∗)
lµ R̂p̂-m«®un h÷u h¹n sinh. V× thÕ q̂ ∈ AssR̂
(
D(0 :A (x1, . . . , xj−1)R)
)
vµ v× vËy xj ∈ q̂ ∈ AttR̂(0 :A (x1, . . . , xj−1)R). Theo MÖnh ®Ò 1.2.4 ta cã
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
24
xj ∈ q̂ ∩ R ∈ AttR(0 :A (x1, . . . , xj−1)R) . Chó ý r»ng qˆ ⊆ pˆ cho nªn
dim(R/q̂ ∩ R) ≥ dim(R/p̂ ∩ R) > s. §iÒu nµy m©u thuÉn víi gi¶ thiÕt
(x1, . . . , xk) lµ A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s.
Ngîc l¹i, cho (x1, . . . , xk) lµ d·y chÝnh quy nghÌo cña (D(A))p̂, víi mäi
p̂ ∈ Var(AnnR̂A) tho¶ m·n dim(R/p̂ ∩ R) > s. Gi¶ sö r»ng (x1, . . . , xk)
kh«ng lµ A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s. Theo §Þnh nghÜa 2.1.1 ph¶i tån
t¹i chØ sè j sao cho xj ∈ p víi p ∈ AttR(0 :A (x1, . . . , xj−1)R) tháa m·n
dim(R/p) > s. Tõ MÖnh ®Ò 1.2.4, tån t¹i q̂ ∈ AttR̂(0 :A (x1, . . . , xj−1)R)
sao cho q̂∩R = p. Suy ra q̂ ∈ AssR̂
(
D(0 :A (x1, . . . , xj−1)R)
)
(theo MÖnh
®Ò 1.2.4). L¹i theo Bæ ®Ò 1.1.4 ta cã ®¼ng cÊu (*) nh ë trªn, ®iÒu nµy dÉn
®Õn
xj ∈ q̂R̂q̂ ∈ AssR̂q̂
(
(D(A))q̂/(x1, . . . , xj−1)(D(A))q̂
)
.
Do ®ã theo ®Þnh nghÜa th× x1, . . . , xk kh«ng lµ d·y chÝnh quy nghÌo cña
(D(A))q̂ víi dim(R/q̂∩R) = dim(R/p) > s, ®iÒu nµy dÉn ®Õn m©u thuÉn,
v× vËy ta cã ®iÒu ph¶i chøng minh.
KÕt qu¶ tiÕp theo lµ sù më réng cña [15, MÖnh ®Ò 3.6], [15, §Þnh lý 3.9]
víi kü thuËt chÝnh ®Ó chøng minh lµ sö dông kÕt qu¶ cña Bæ ®Ò 2.2.4 vµ tÝnh
chÊt δ-hµm tö ®ång ®iÒu cña hµm tö xo¾n Tor, tÝnh chÊt chiÒu Krull cña d·y
khíp c¸c m«®un céng víi mèi liªn hÖ gi÷a tËp i®ªan nguyªn tè liªn kÕt cña
m«®un më réng Ext vµ tËp i®ªan nguyªn tè g¾n kÕt cña m«®un xo¾n Tor
trªn vµnh ®Þa ph¬ng ®Çy ®ñ.
Bæ ®Ò 2.2.5. Cho n ≥ 0 lµ mét sè nguyªn. C¸c mÖnh ®Ò sau lµ t¬ng ®¬ng:
(i) dim(TorRi (R/I,A)) 6 s víi mäi i < n.
(ii) Tån t¹i A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s trong I cã ®é dµi n.
Chøng minh. (i)⇒(ii). Ta chøng minh b»ng quy n¹p theo n.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
25
Cho n = 1. Khi ®ã dim(TorR0 (R/I,A)) 6 s. Tõ ®¼ng cÊu
TorR0 (R/I,A)
∼= A/IA nªn dim(A/IA) 6 s. Theo Bæ ®Ò 2.2.3 tån t¹i
phÇn tö A-®èi chÝnh quy víi chiÒu > s trong I .
Cho n > 1 vµ gi¶ sö r»ng kÕt qu¶ ®· ®óng cho trêng hîp n− 1. Khi ®ã
tån t¹i phÇn tö x1 ∈ I lµ phÇn tö A-®èi chÝnh quy víi chiÒu > s theo Bæ ®Ò
2.2.3. Tõ hai d·y khíp
0 −→ 0 :A x1 −→ A x1−→ x1A −→ 0
0 −→ x1A −→ A −→ A/x1A −→ 0,
¸p dông tÝnh chÊt δ-hµm tö ®ång ®iÒu cña hµm tö Tor ta cã c¸c d·y khíp sau
TorRi+1(R/I, x1A) −→ TorRi (R/I, 0 :A x1) −→ TorRi (R/I,A);
TorRi+1(R/I,A/x1A) −→ TorRi (R/I, x1A) −→ TorRi (R/I,A)
−→ TorRi (R/I,A/x1A).
V× x1 lµ phÇn tö A-®èi chÝnh quy víi chiÒu > s nªn theo Bæ ®Ò 2.2.2 ta cã
dim(A/x1A) 6 s. Do ®ã dim(TorRi (R/I,A/x1A)) 6 s víi mäi i. V× thÕ tõ
d·y khíp thø hai ta cã dim(TorRi (R/I, x1A)) 6 s, ¸p dông kÕt qu¶ nµy vµo
d·y khíp thø nhÊt vµ tõ gi¶ thiÕt (i) ta cã dim(TorRi (R/I, 0 :A x1)) 6 s víi
mäi i < n−1. Theo gi¶ thiÕt quy n¹p, ph¶i tån t¹i d·y c¸c phÇn tö x2, . . . , xn
lµ 0 :A x1-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s trong I cã ®é dµi n− 1. V× vËy
x1, . . . , xn lµ mét A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s trong I cã ®é dµi n.
(ii)⇒(i). Cho x1, . . . , xn lµA-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu> s trong I. Ta
cÇn chøng minh r»ng dim(TorRi (R/I,A)) 6 s víi mäi i < n. Gi¶ sö tån t¹i
k s. Khi ®ã, theo Bæ ®Ò 1.3.2, tån t¹i c¸c
i®ªan nguyªn tè g¾n kÕt p ∈ AttR(TorRk (R/I,A)) sao cho dim(R/p) > s.
Theo MÖnh ®Ò 1.2.4, tån t¹i p̂ ∈ AttR̂(TorRk (R/I,A)) sao cho p̂∩R = p. V×
p ∈ AttR(TorRk (R/I,A)), ta cã p ⊇ AnnR(TorRk (R/I,A)) theo MÖnh ®Ò
1.2.3. Do ®ã IR̂ ⊆ p̂. V× dim(R/(p̂ ∩ R)) = dim(R/p) > s vµ x1, . . . , xn
lµ A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s trong I , nªn theo Bæ ®Ò 2.2.4 ta cã
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
26
x1, . . . , xn lµ D(A)p̂-d·y chÝnh quy nghÌo, trong ®ã xi lµ ¶nh cña xi trong
R̂p̂. V× vËy, theo MÖnh ®Ò 1.5.4, ta cã
Exti
R̂p̂
(R̂p̂/IR̂p̂, D(A)p̂) = 0
víi mäi i < n. Do ®ã, theo MÖnh ®Ò 1.4.5
p̂ /∈ SuppR̂ ExtiR̂(R̂/IR̂,D(A)) = Var(AnnR̂(ExtiR̂(R̂/IR̂,D(A)))
= Var(AnnR̂(Tor
R̂
i (R̂/IR̂, A)))
= Var(AnnR̂(Tor
R
i (R/I,A)))
víi mäi i < n. Theo MÖnh ®Ò 1.2.3 ta cã p̂ /∈ AttR̂(TorRk (R/I,A)), ®iÒu
nµy v« lý. V× vËy, dim(TorRi (R/IR,A)) 6 s víi mäi i < n.
Nh¾c l¹i r»ng ®èi víi mçi R-m«®un h÷u h¹n sinh M ta xÐt mét tÝnh
chÊt c¬ b¶n sau: Gi¶ sö p lµ i®ªan nguyªn tè cña R chøa AnnRM . Khi ®ã
p ∈ SuppRM vµ do ®ãMp 6= 0. Theo Bæ ®Ò Nakyama ta suy ra
(M/pM)p = Mp/pMp 6= 0.
Do ®ã p ∈ Supp(M/pM), nghÜa lµ p ⊇ AnnR(M/pM). V× vËy ta lu«n cã
tÝnh chÊt AnnR(M/pM) = p, víi mäi i®ªan nguyªn tè chøa AnnRM . Mét
c©u hái tù nhiªn ®îc ®Æt ra lµ liÖu cã mét tÝnh chÊt t¬ng tù nh vËy cho
mäi m«®un Artin trªn vµnh giao ho¸n bÊt kú hay kh«ng, nghÜa lµ nÕu ký hiÖu
V (AnnRA) lµ tËp c¸c i®ªan nguyªn tè cña R chøa AnnRA th× liÖu r»ng cã
®¼ng thøc AnnR(0 :A p) = p,∀p ∈ V (AnnRA) hay kh«ng. C©u tr¶ lêi cho
c©u hái nµy nh×n chung kh«ng ®óng víi mäi p ∈ Var(AnnRA), (xem [4, VÝ
dô 4.3]), vµ líp m«®un tho¶ m·n tÝnh chÊt trªn ®îc gäi lµ tÝnh chÊt (∗) hay
tÝnh chÊt linh ho¸ tö. Bæ ®Ò sau cho ta tÝnh chÊt linh ho¸ tö cña c¸c i®ªan
nguyªn tè g¾n kÕt cña m«®un Artin.
Bæ ®Ò 2.2.6. Cho p ∈ AttRA. Khi ®ã AnnR(0 :A p) = p.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
27
Chøng minh. V× p ∈ AttRA nªn theo MÖnh ®Ò 1.2.4, tån t¹i p̂ ∈ AttR̂A sao
cho p̂ ∩ R = p. H¬n n÷a, tõ p̂ ∈ Var(AnnR̂A), ta suy ra p̂ ⊇ AnnR̂A. Mµ
ta l¹i cã AnnR̂A = AnnR̂D(A) theo MÖnh ®Ò 1.1.3 nªn p̂ ⊇ AnnR̂D(A).
Do ®ã p̂ ⊇ Var(AnnR̂D(A)) suy ra AnnR̂
(
D(A)/p̂D(A)
)
= p̂. Theo Bæ
®Ò 1.1.4 ta cã AnnR̂(0 :A p̂) = p̂. Do ®ã
p ⊆ AnnR(0 :A p) ⊆ AnnR̂(0 :A p̂) ∩R = p̂ ∩R = p.
V× vËy, Ann(0 :A p) = p
§Þnh lý sau lµ kÕt qu¶ chÝnh cña ch¬ng cho ta mét tÝnh chÊt thó vÞ vÒ sù
lu«n tån t¹i A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s vµ sù më réng chóng thµnh
d·y cã ®é dµi tèi ®¹i, ®Æc biÖt ®Æc trng ®îc ®é dµi tèi ®¹i cña A-d·y ®èi
chÝnh quy víi chiÒu > s th«ng qua chiÒu Krull cña m«®un xo¾n Tor cña
A. §Ó chøng minh ®Þnh lý nµy, ngoµi viÖc ¸p dông c¸c tÝnh chÊt cña d·y ®èi
chÝnh quy vµ chiÒu Krull th× tÝnh chÊt linh ho¸ tö trong Bæ ®Ò 2.2.6 còng ®ãng
mét vai trß rÊt quan träng.
§Þnh lý 2.2.7. Cho I lµ mét i®ªan cña R.
(i) NÕu dimR(0 :A I) 6 s th× víi mçi sè nguyªn n > 0 lu«n tån t¹i mét
A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s trong I cã ®é dµi n.
(ii) NÕu dimR(0 :A I) > s th× mçi A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s trong
I cã thÓ më réng ®îc thµnh d·y cã ®é dµi tèi ®¹i vµ tÊt c¶ c¸c A-d·y ®èi
chÝnh quy tèi ®¹i víi chiÒu > s trong I ®Òu cã chung ®é dµi, h¬n n÷a ®é dµi
chung ®ã chÝnh lµ sè nguyªn i nhá nhÊt sao cho dimR(Tor
R
i (R/I,A)) > s.
Chøng minh.
(i). Cho n > 0 lµ mét sè nguyªn. Ta sÏ chøng minh b»ng quy n¹p theo n
r»ng tån t¹i mét d·y c¸c phÇn tö trong i®ªan I lµ A-d·y ®èi chÝnh quy víi
chiÒu > s cã ®é dµi n.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
28
Cho n = 1 vµ p ∈ AttRA sao cho dim(R/p) > s. Khi ®ã theo Bæ ®Ò
2.2.6 ta cã AnnR(0 :A p) = p. V× thÕ nÕu I ⊆ p th× (0 :A I) ⊇ (0 :A p) vµ
do ®ã
dimR(0 :A I) ≥ dimR(0 :A p) = dim(R/AnnR(0 :A p)) = dim(R/p) > s,
(theo Bæ ®Ò 1.3.2) m©u thuÉn víi gi¶ thiÕt dimR(0 :A I) 6 s. VËy suy ra
I 6⊆ p víi mäi p ∈ AttRA tho¶ m·n dim(R/p) > s. Do ®ã tån t¹i phÇn tö
x1 ∈ I sao cho x1 /∈ p víi mäi p ∈ AttRA tho¶ m·n dim(R/p) > s hay
nãi c¸ch kh¸c x1 lµ phÇn tö A-®èi chÝnh quy víi chiÒu > s trong I.
Cho n > 1 vµ gi¶ sö r»ng tån t¹i d·y x1, . . . , xn−1 c¸c phÇn tö trong
I lµ A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s. Cho i®ªan nguyªn tè g¾n kÕt
p ∈ AttR(0 :A (x1, . . . , xn−1)R) sao cho dim(R/p) > s. Khi ®ã theo Bæ ®Ò
2.2.6 ta cã AnnR(0 :0:A(x1,...,xn−1)R p) = p. V× vËy nÕu I ⊆ p th×
dimR(0 :A I) = dimR(0 :0:A(x1,...,xn−1)R I)
≥ dimR(0 :0:A(x1,...,xn−1)R p)
= dim(R/AnnR(0 :0:A(x1,...,xn−1)R p)) = dim(R/p) > s,
m©u thuÉn víi gi¶ thiÕt. Do ®ã tån t¹i xn ∈ I sao cho xn /∈ p víi mäi
p ∈ AttR(0 :A (x1, . . . , xn−1)R) tho¶ m·n dim(R/p) > s, vµ d·y x1, . . . , xn
lµ A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s trong I cã ®é dµi n.
(ii). §Æt dimRA = dim(R/AnnRA) = d. V× (0 :A I) ⊆ A nªn ta cã thÓ gi¶
sö r»ng dimR(0 :A I) = d−k > s, trong ®ã k ≥ 0 lµ mét sè nguyªn. Ta sÏ chØ
ra r»ng mçiA-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu> s trong I cã ®é dµi nhiÒu nhÊt lµ
k. ThËt vËy, gi¶ sö ®iÒu ngîc l¹i. Khi ®ã tån t¹i d·y x1, . . . , xk+1 c¸c phÇn tö
trong I lµ A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s. Tríc hÕt, ta chøng minh b»ng
quy n¹p theo n = 1, . . . , k+1 r»ng dimR(0 :A (x1, . . . , xn)R) 6 d−n. Cho
n = 1 vµ p ∈ Var(AnnRA) sao cho dim(R/p) = d. Khi ®ã p ∈ AttRA
theo MÖnh ®Ò 1.2.3. V× d ≥ d− k > s vµ x1 lµ phÇn tö A-®èi chÝnh quy víi
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
29
chiÒu > s, nªn suy ra x1 /∈ p theo §Þnh nghÜa 2.2.1. Do ®ã theo Bæ ®Ò 1.3.2
dimR(0 :A x1) = dim(R/Ann(0 :A x1)) 6 dim(R/(x1R+AnnRA)) = d−1,
v× thÕ kh¼ng ®Þnh ®óng cho trêng hîp n = 1. Cho n > 1 vµ gi¶ sö r»ng
kh¼ng ®Þnh ®· ®óng cho trêng hîp n− 1, nghÜa lµ
dimR(0 :A (x1, . . . , xn−1)R) = t 6 d− n+ 1.
V× dimR(0 :A (x1, . . . , xn−1)R) ≥ dimR(0 :A I) nªn ta cã t ≥ d − k > s.
V× xn lµ phÇn tö 0 :A (x1, . . . , xn−1)R-®èi chÝnh quy víi chiÒu > s, nªn theo
MÖnh ®Ò 1.2.3 suy ra xn /∈ p víi mäi p ∈ Var(AnnR(0 :A (x1, . . . , xn−1)R))
tho¶ m·n dim(R/p) = t. V× thÕ
dimR(0 :A (x1, . . . , xn)R) = dim
(
R/Ann(0 :A (x1, . . . , xn)R)
)
6 dim
(
R/(xnR + AnnR(0 :A (x1, . . . , xn−1)R))
)
= t− 1 6 d− n,
vµ kh¼ng ®Þnh ®îc chøng minh. B©y giê, dïng kh¼ng ®Þnh trªn cho trêng
hîp n = k + 1 ta cã
d− k = dimR(0 :A I) 6 dimR(0 :A (x1, . . . , xk+1)R) 6 d− k − 1.
§iÒu nµy v« lý. V× vËy, ®é dµi cña mét A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s
trong I nhiÒu nhÊt lµ k. Do ®ã, mçi mét A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s
trong I cã thÓ më réng ®îc thµnh d·y tèi ®¹i.
Cho x1, . . . , xm vµ y1, . . . , ym′ lµ hai A-d·y ®èi chÝnh quy tèi ®¹i víi
chiÒu > s trong I . Gi¶ sö r»ng m 6= m′ vµ m < m′. Theo Bæ ®Ò 2.2.5 ta
cã dimR(Tor
R
i (R/I,A)) 6 s víi mäi i < m′. Ta sÏ chøng minh b»ng quy
n¹p theo n = 1, . . . ,m r»ng dimR(Tor
R
i (R/I, 0 :A (x1, . . . , xn)R)) 6 s víi
mäi i < m′ − n. Cho n = 1. Nh chøng minh trong Bæ ®Ò 2.2.5, ta cã c¸c
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
30
d·y khíp
TorRi+1(R/I, x1A) −→ TorRi (R/I, 0 :A x1) −→ TorRi (R/I,A);
TorRi+1(R/I,A/x1A) −→ TorRi (R/I, x1A) −→ TorRi (R/I,A)
−→ TorRi (R/I,A/x1A).
Do x1 lµ phÇn tö A-®èi chÝnh quy víi chiÒu > s, ta cã dimR(A/x1A) 6 s
theo Bæ ®Ò 2.2.2. V× thÕ dimR(Tor
R
i (R/I,A/x1A)) 6 s víi mäi i. Do
®ã tõ c¸c d·y khíp trªn ta nhËn ®îc dimR(Tor
R
i (R/I, 0 :A x1)) 6 s
víi mäi i < m′ − 1. V× vËy kh¼ng ®Þnh ®óng cho trêng hîp n = 1.
Cho n > 1 vµ gi¶ sö r»ng mÖnh ®Ò ®· ®óng cho trêng hîp n − 1,
nghÜa lµ dimR(Tor
R
i (R/I,A
′)) 6 s víi mäi i < m′ − n + 1, trong
®ã A′ = 0 :A (x1, . . . , xn−1)R. Chó ý r»ng xn lµ phÇn tö A′-®èi chÝnh
quy víi chiÒu > s. V× vËy b»ng lý luËn t¬ng tù nh chøng minh ë
trªn, ta cã dimR(Tor
R
i (R/I, 0 :A′ xn)) 6 s, ®iÒu nµy t¬ng ®¬ng víi
dimR(Tor
R
i (R/I, 0 :A (x1, . . . , xn)R)) 6 s víi mäi i < m′ − n, hay kh¼ng
®Þnh ®îc chøng minh.
Do m′ > m, nªn ¸p dông kh¼ng ®Þnh trªn cho trêng hîp n = m th×
dimR(Tor
R
0 (R/I, 0 :A (x1, . . . , xm)R)) 6 s. Theo Bæ ®Ò 2.2.3, tån t¹i phÇn
tö trong I lµ phÇn tö 0 :A (x1, . . . , xm)R-®èi chÝnh quy víi chiÒu > s. §iÒu
nµy m©u thuÉn víi tÝnh tèi ®¹i cña d·y (x1, . . . , xm). V× thÕ, tÊt c¶ c¸c A-d·y
®èi chÝnh quy víi chiÒu > s trong I ®Òu cã chung ®é dµi, ®ã chÝnh lµ sè
nguyªn nhá nhÊt i sao cho dimR(Tor
R
i (R/I,A)) > s.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
31
Ch¬ng 3
Mét kÕt qu¶ h÷u h¹n cho tËp i®ªan
nguyªn tè g¾n kÕt cña m«®un Tor
VÉn ký hiÖu nh c¸c ch¬ng tríc, ch¬ng nµy dµnh ®Ó tr¶ lêi mét phÇn
vÊn ®Ò ®îc ®Æt ra bëi L. Melkerson vµ P. Schenzel [11], ®ã lµ t×m ®iÒu kiÖn
®Ó c¸c tËp⋃
n>0
AttR
(
TorRi (R/I
n, A)
)
vµ
⋃
n>0
AssR
(
ExtiR(R/I
n,M)
)
lµ h÷u h¹n. Mét phÇn cña vÊn ®Ò trªn ®· ®îc tr¶ lêi bëi M. Brodmann vµ
L. T. Nhan n¨m 2008. B»ng viÖc ®a ra kh¸i niÖm ®é réng víi chiÒu > s, kÕt
qu¶ chÝnh cña ch¬ng nµy lµ chøng minh ®îc tËp
⋃
n>0
AttR
(
TorRi (R/I
n, A)
)
lµ h÷u h¹n khi n ®ñ lín.
3.1 §é réng víi chiÒu > s
NÕu nh kh¸i niÖm d·y ®èi chÝnh quy dÉn tíi kh¸i niÖm ®é réng cña m«®un
Artin th× tõ kh¸i niÖm A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s vµ §Þnh lý 2.2.7
cho phÐp ta ®a ra kh¸i niÖm ®é réng víi chiÒu > s nh sau.
§Þnh nghÜa 3.1.1. NÕu dimR(0 :A I) > s th× ®é dµi cña mét A-d·y ®èi
chÝnh quy tèi ®¹i víi chiÒu > s trong I ®îc gäi lµ ®é réng víi chiÒu > s
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
32
trong I øng víi A vµ ®îc ký hiÖu bëi Width>s(I, A). Trong trêng hîp
dimR(0 :A I) 6 s ta ®ÆtWidth>s(I, A) =∞.
Chó ý 3.1.2. NÕu s = −1 th×Width>−1(I, A) = Width(I, A), chÝnh lµ ®é
réng cña A trong I theo nghÜa cña A. Ooshi [15].
Sau ®©y ta nh¾c l¹i mét kÕt qu¶ ®· ®îc chøng minh trong [14].
Bæ ®Ò 3.1.3. [14, HÖ qu¶ 2.6] NÕu x1, . . . , xk lµ A-d·y ®èi chÝnh quy víi
chiÒu > s th× xn11 , . . . , x
nk
k còng lµ A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s víi
mäi sè nguyªn d¬ng n1, . . . , nk.
Chøng minh. Cho (x1, . . . , xk) lµ A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s vµ
n1, . . . , nk lµ c¸c sè nguyªn. Theo Bæ ®Ò 2.2.4 ta cã (x1, . . . , xk) lµ (D(A))p̂-
d·y chÝnh quy nghÌo víi mäi i®ªan p̂ ∈ Var(AnnR̂A) tho¶ m·n tÝnh chÊt
dim(R/p̂∩R)) > s. Do ®ã (xn11 , . . . , xnkk ) lµ (D(A))p̂-d·y chÝnh quy nghÌo
víi mäi p̂ ∈ Var(AnnR̂A) tho¶ m·n dim(R/p̂∩R)) > s theo Chó ý 1.5.2. V×
vËy xn11 , . . . , x
nk
k lµ A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s theo Bæ ®Ò 2.2.4.
Tõ kÕt qu¶ trªn, nÕu (a1, . . . , ak) lµ c¸c phÇn tö sinh cña I th× víi mäi bé
c¸c sè nguyªn d¬ng n, n1, . . . , nk ta cã
Width>s(I, A) = Width>s(I
n, A) = Width>s((a
n1
1 , . . . , a
nk
k )R,A).
Ta cã nhËn xÐt r»ng víi mçi sè nguyªn i, R-m«®un TorRi (R/I,A) = 0
nÕu vµ chØ nÕu nã còng lµ R̂-m«®un 0. H¬n n÷a, dimR(Tor
R
i (R/I,A)) > 0
nÕu vµ chØ nÕu dimR̂(Tor
R
i (R/I,A)) > 0. Do ®ã ta cã hÖ qu¶ sau.
HÖ qu¶ 3.1.4. Víi mçi i®ªan I cña R ta cã
(i)Width(I, A) = Width(IR̂, A).
(ii)Width>0(I, A) = Width>0(IR̂, A).
(iii)Width>s(I, A) 6Width>s(IR̂, A).
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
33
Chøng minh. Theo §Þnh lý 2.2.7, Width>s(I, A) chÝnh lµ sè nguyªn i nhá
nhÊt ®Ó dim(TorRi (R/I,A)) > s.
(i) Gi¶ söWidth(I, A) = n. Khi ®ã n chÝnh lµ ®é dµi cña A-d·y ®èi chÝnh
quy tèi ®¹i trong I theo nghÜa cña A. Ooishi [15] trong trêng hîp s = −1.
V× thÕ, theo §Þnh lý 2.1.6, ta cã TorRi (R/I,A) = 0 víi mäi i < n. Theo
nhËn xÐt trªn, ®iÒu nµy x¶y ra khi vµ chØ khi TorR̂i (R̂/IR̂, A) = 0 víi mäi
i < n, khi vµ chØ khiWidth(IR̂, A) = n.
(ii) Cho x1, . . . , xn lµ A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > 0 trong I , theo
®Þnh nghÜa ta cã xi /∈ p, víi mäi p ∈ AttR(0 :A (x1, . . . , xi−1)R) tho¶
m·n dimR/p > 0, nghÜa lµ xi tr¸nh tÊt c¶ c¸c i®ªan nguyªn tè g¾n kÕt p
trong tËp AttR(0 :A (x1, . . . , xi−1)R) trõ i®ªan cùc ®¹i m. Do ®ã n chÝnh
lµ sè nguyªn d¬ng nhá nhÊt ®Ó dim(TorRn (R/I,A)) > 0. Theo nhËn xÐt
trªn, khi vµ chØ khi n còng chÝnh lµ sè nguyªn d¬ng nhá nhÊt sao cho
dim(TorR̂n (R̂/IR̂, A)) > 0, khi vµ chØ khi n = Width>0(IR̂, A).
(iii) Gi¶ sö x1, . . . , xn lµ A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s trong I . Ta cÇn
chøng minh r»ng x1, . . . , xn còng lµ A-d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s trong
IR̂. B»ng quy n¹p ta chØ cÇn chøng minh cho trêng hîp n = 1. V× x1 lµ
phÇn tö A-®èi chÝnh quy víi chiÒu > s trong I nªn theo ®Þnh nghÜa, x1 /∈ p,
víi mäi p ∈ AttRA tho¶ m·n dimR/p > s. Gi¶ sö x1 kh«ng lµ phÇn tö
A-®èi chÝnh quy víi chiÒu > s trong IR̂. Khi ®ã tån t¹i q̂ ∈ AttR̂A sao cho
x1 ∈ q̂ vµ dim(R̂/q̂) > s. Theo MÖnh ®Ò 1.2.4, ta cã q̂ ∩ R = q ∈ AttRA.
Suy ra x1 ∈ q vµ
s < dim(R̂/q̂) 6 dim(R̂/qR̂) = dimR/q̂ ∩R = dimR/q.
§iÒu nµy m©u thuÉn víi gi¶ thiÕt x1 lµ phÇn tö A-®èi chÝnh quy víi chiÒu > s
trong I . Do ®ã x1 lµ phÇn tö A-®èi chÝnh quy víi chiÒu > s trong IR̂.
Theo hÖ qu¶ trªn, ta cã bÊt ®¼ng thøcWidth>s(I, A) 6Width>s(IR̂, A)
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
34
vµ dÊu ®¼ng thøc chØ x¶y ra trong trêng hîp s 6 0. Tuy nhiªn, trong trêng
hîp s > 0, dÊu ®¼ng thøc kh«ng cßn ®óng n÷a. Lý do lµ nh×n chung ta cã
{p ∈ AttRA | dim(R/p) > s} 6⊆ {p̂ ∩R | p̂ ∈ AttRA, dim(R̂/p̂) > s}.
V× thÕ, cã thÓ cã nh÷ng d·y (x1, . . . , xk) c¸c phÇn tö trong I lµ d·y ®èi chÝnh
quy víi chiÒu > s cña R̂-m«®un A nhng kh«ng lµ d·y ®èi chÝnh quy víi
chiÒu > s cña R-m«®un A, dÉn tíiWidth>s(I, A) s(IR̂, A). V×
vËy, cÇn ph¶i cÈn thËn khi chuyÓn qua ®Çy ®ñ vµ dïng ®èi ngÉu Matlis. VÝ
dô sau minh häa cho ®iÒu nµy.
VÝ dô 3.1.5. Tån t¹i mét vµnh Noether ®Þa ph¬ng (S, n), i®ªan I cña S vµ
S-m«®un Artin A sao cho dimS A = 3, dimŜ A = 2 vµ
Width>1(I, A) 1(IŜ, A),
trong ®ã Ŝ lµ n-adic ®Çy ®ñ cña S.
Chøng minh. Cho (R,m) lµ miÒn ®Þa ph¬ng Noether chiÒu 2 ®îc x©y dùng
bëi D. Ferrand vµ M. Raynaud [5] sao cho tån t¹i nh÷ng i®ªan nguyªn tè
nhóng p̂ ∈ Ass R̂ tháa m·n dim(R̂/p̂) = 1. V× H1m(R) ∼= H1mR̂(R̂) nh
R̂-m«®un, theo [1, §Þnh lý 11.3.3] ta cã
{p̂ ∈ Ass R̂ | dim(R̂/p̂) = i} = AttR̂H imR̂(R̂)
nªn suy ra p̂ ∈ AttR̂H1m(R). V× thÕ
dimR̂(H
1
m(R)) = dim R̂/AnnR̂(H
1
m(R))
= max{dim R̂/p̂, p̂ ∈ AttR̂(H1m(R))} ≥ dim(R̂/p̂) = 1
theo Bæ ®Ò 1.3.2. MÆt kh¸c, ta lu«n cã dimR̂(H
1
m(R)) 6 1 theo [17, MÖnh
®Ò 3.8]. V× thÕ dimR̂(H
1
m(R)) = 1. V× p̂ ∈ Ass R̂, nªn p̂∩R ∈ AssR. Do R
lµ miÒn nguyªn nªn AnnR = 0, dÉn ®Õn AssR = 0. Suy ra p̂ ∩ R = 0. V×
p̂ ∈ AttR̂(H1m(R)), nªn theo MÖnh ®Ò 1.2.4 ta cã p̂∩R = 0 ∈ AttR(H1m(R)).
Do ®ã, theo Bæ ®Ò 1.3.2, dimR(H
1
m(R)) = 2.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
35
B©y giê, cho R[[x]] lµ vµnh c¸c chuçi lòy thõa h×nh thøc mét biÕn x víi hÖ
sè trong R. Khi ®ã theo §Þnh lý c¬ së Hilbert, R[[x]] lµ miÒn nguyªn Noether
chiÒu 3, depthR[[x]] = 2 v× R lµ miÒn nguyªn vµ m /∈ AssR, i®ªan cùc
®¹i duy nhÊt cña R[[x]] lµ (m, x)R[[x]] vµ R̂[[x]] lµ vµnh ®Çy ®ñ theo t« p«
(m, x)R[[x]]-adic cña R[[x]]. V× p̂ ∈ Ass R̂, nªn theo ®Þnh nghÜa tån t¹i phÇn
tö a ∈ R̂ sao cho p̂ = AnnR̂ a. §Æt
p̂[[x]] =
{ ∞∑
i=0
aix
i ∈ R̂[[x]] | ai ∈ p̂,∀i
}
.
Khi ®ã ta cã thÓ kiÓm tra ®îc r»ng p̂[[x]] lµ i®ªan nguyªn tè cña R̂[[x]] vµ
AnnR̂[[x]] a =
{ ∞∑
i=0
aix
i ∈ R̂[[x]] |
∞∑
i=0
(aai)x
i = 0
}
= p̂[[x]].
Do ®ã p̂[[x]] ∈ Ass(R̂[[x]]) vµ
dim(R̂[[x]]/p̂[[x]]) = dim(R̂/p̂)[[x]]) = 2.
Theo [1, §Þnh lý 11.3.3] suy ra
p̂[[x]] ∈ AttR̂[[x]]
(
H2
(m,x)R̂[[x]]
(R̂[[x]])
)
= AttR̂[[x]]
(
H2(m,x)R[[x]](R[[x]])
)
.
VËy, l¹i theo [17, MÖnh ®Ò 3.8] vµ Bæ ®Ò 1.3.2 ta cã
dimR̂[[x]]
(
H2(m,x)R[[x]](R[[x]])
)
= 2.
V× p̂[[x]] ∈ Ass(R̂[[x]]) ∩ AttR̂[[x]]
(
H2(m,x)R[[x]](R[[x]])
)
, nªn ta cã
p̂[[x]] ∩R[[x]] ∈ Ass(R[[x]]) ∩ AttR[[x]]
(
H2(m,x)R[[x]](R[[x]])
)
.
V× thÕ p̂[[x]] ∩ R[[x]] = 0 vµ dimR[[x]]
(
H2(m,x)R[[x]](R[[x]])
)
= 3 theo Bæ ®Ò
1.3.2. V× depthR[[x]] = 2 vµ dimR[[x]] = 3 nªn H i(m,x)R[[x]](R[[x]]) = 0
víi i 3. Do ®ã, tõ d·y khíp ng¾n
0 −→ R[[x]] x−→ R[[x]] −→ R[[x]]/xR[[x]] −→ 0
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
36
ta cã d·y khíp dµi
. . . −→ 0 −→ H1(m,x)R[[x]](R[[x]]/xR[[x]]) −→ H2(m,x)R[[x]](R[[x]])
x−→ H2(m,x)R[[x]](R[[x]]) −→ H2(m,x)R[[x]](R[[x]]/xR[[x]])
−→ 0 . . .
V× thÕ ta cã ®¼ng cÊu gi÷a c¸c R[[x]]-m«®un
H1(m,x)R[[x]](R[[x]]/xR[[x]])
∼= (0 :H2(m,x)R[[x]](R[[x]]) x).
Chó ý r»ng H1(m,x)R[[x]](R[[x]]/xR[[x]]) cã cÊu tróc tù nhiªn lµ R-m«®un
vµ nã ®¼ng cÊu víi H1m(R). Do ®ã dimR[[x]]
(
0 :H2(m,x)R[[x]](R[[x]]) x
)
= 2
vµ dimR̂[[x]]
(
0 :H2(m,x)R[[x]](R[[x]]) x
)
= 1. B©y giê, ta chän S = R[[x]],
I = xR[[x]] vµ A = H2(m,x)R[[x]](R[[x]]). Khi ®ã A lµ S-m«®un Artin,
dimS A = 3, dimŜ A = 2, dimS(0 :A I) = 2, dimŜ(0 :A I) = 1. Theo
§Þnh lý 2.2.7 ta cã:
1. V× dimŜ(0 :A I) = 1 nªn víi mçi sè nguyªn n, ®Òu tån t¹i A-d·y ®èi
chÝnh quy víi chiÒu > 1 trong IR̂ nªnWidth>1(IŜ, A) =∞.
2. V× dimS(0 :A I) = 2 > 1, nªn lu«n tån t¹i A-d·y ®èi chÝnh quy víi
chiÒu > 1 trong I . Do dimŜ A = 2 = N-dimRA nªn theo [15] ta cã
0 1(I, A) < N-dimA = 2
nªn suy raWidth>1(I, A) = 1.
VËy ta cãWidth>1(I, A) 1(IR̂, A).
3.2 KÕt qu¶ h÷u h¹n
Tríc hÕt ta chøng minh bæ ®Ò sau ®©y b»ng kü thuËt t¬ng tù nh chøng
minh c¸c kÕt qu¶ cña ch¬ng 2. §ã lµ chuyÓn lªn vµnh ®Çy ®ñ, sö dông ®èi
ngÉu Matlis, ®¼ng cÊu gi÷a c¸c m«®un Ext, Tor trªn vµnh ®Çy ®ñ vµ tÝnh
chÊt giao ho¸n cña hµm tö ®Þa ph¬ng hãa víi c¸c hµm tö Ext, Tor. KÕt qu¶
nµy ®ãng vai trß then chèt trong viÖc chøng minh ®Þnh lý chÝnh.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
37
Bæ ®Ò 3.2.1. Cho t lµ mét sè nguyªn. §Æt
Pt =
t−1⋃
i=0
Var(AnnR
(
TorRi (R/I,A)
)
.
Khi ®ã
AttR
(
TorRt (R/I
n, A)
) ∪ Pt = AttR (TorRt (R/(an11 , . . . , ankk ), A)) ∪ Pt
= AttR
(
TorRt (R/I,A)
) ∪ Pt
víi mçi hÖ sinh (a1, . . . , ak) cña I vµ mäi sè nguyªn d¬ng n, n1, . . . , nk.
Chøng minh. Cho p ∈ AttR
(
TorRt (R/I
n, A)
) ∪ Pt sao cho p /∈ Pt. Khi ®ã
theo MÖnh ®Ò 1.2.4, tån t¹i i®ªan nguyªn tè p̂ ∈ AttR̂
(
TorRt (R/I
n, A)
)
sao
cho p̂ ∩R = p. V× p /∈ Pt, nªn theo c¸ch x¸c ®Þnh Pt ta cã
p̂ /∈ Var (AnnR̂ (TorRi (R/I,A))) = Var (AnnR̂ (TorR̂i (R̂/IR̂, A)))
víi mäi i < t. Do ®ã theoMÖnh ®Ò 1.4.5 ta cã p̂ /∈ SuppR̂
(
Exti
R̂
(R̂/IR̂,D(A))
)
víi mäi i < t. V× thÕ MÖnh ®Ò 1.4.5
Exti
R̂p̂
(
R̂p̂/IR̂p̂, D(A)p̂
) ∼= (Exti
R̂
(R̂/IR̂,D(A))
)
p̂
= 0
víi mäi i < t. Do ®ã depth(IR̂p̂, D(A)p̂) ≥ t theo MÖnh ®Ò 1.5.4.
§iÒu nµy suy ra depth(InR̂p̂, D(A)p̂) ≥ t theo Chó ý 1.5.2. NÕu
depth(InR̂p̂, D(A)p̂) > t th× l¹i ¸p dông MÖnh ®Ò 1.5.4 ta suy ra ®îc
Extt
R̂p̂
(R̂p̂/I
nR̂p̂, D(A)p̂) = 0 hay p̂ /∈ SuppR̂
(
Extt
R̂
(R̂/IR̂,D(A))
)
. V×
vËy,
p̂ /∈ Var (AnnR̂(ExttR̂(R̂/InR̂,D(A)))) = Var (AnnR̂ (TorR̂t (R̂/InR̂, A))).
V× thÕ p̂ /∈ AttR̂
(
TorRt (R/I
n, A)
)
theo MÖnh ®Ò 1.2.3, ®iÒu nµy m©u thuÉn
víi c¸ch chän p̂. Do ®ã,
depth(InR̂p̂, D(A)p̂) = t = depth(IR̂p̂, D(A)p̂).
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
38
V× vËy, tõ rad(I) = rad(In) vµ theo MÖnh ®Ò 1.5.4 ta cã
AssR̂p̂
(
Extt
R̂p̂
(R̂p̂/I
nR̂p̂, D(A)p̂)
)
= AssR̂p̂
(
H t
InR̂p̂
(D(A)p̂)
)
= AssR̂p̂
(
H t
IR̂p̂
(D(A)p̂)
)
= AssR̂p̂
(
Extt
R̂p̂
(R̂p̂/IR̂p̂, D(A)p̂)
)
.
V× p̂ ∈ AttR̂
(
TorRt (R/I
n, A)
)
, nªn suy ra p̂ ∈ AssR̂
(
Extt
R̂
(R̂/InR̂,D(A))
)
,
vµ v× vËy p̂R̂p̂ ∈ AssR̂p̂
(
Extt
R̂p̂
(R̂p̂/I
nR̂p̂, D(A)p̂)
)
. Theo kÕt qu¶ trªn ta suy
ra p̂R̂p̂ ∈ AssR̂p̂
(
Extt
R̂p̂
(R̂p̂/IR̂p̂, D(A)p̂)
)
. V× vËy
p̂ ∈ AssR̂
(
Extt
R̂
(R̂/IR̂,D(A))
)
= AttR̂
(
TorRt (R/I,A)
)
.
Suy ra ta cã
AttR
(
TorRt (R/I
n, A)
) ∪ Pt ⊆ AttR (TorRt (R/I,A)) ∪ Pt.
Chó ý r»ng ta lu«n cã c¸c ®¼ng thøc
depth(IR̂p̂, D(A)p̂) = depth(I
nR̂p̂, D(A)p̂)
= depth((an11 , . . . , a
nk
k )R̂p̂, D(A)p̂).
nªn c¸c bao hµm thøc cßn l¹i cña bæ ®Ò còng ®îc chøng minh t¬ng tù.
Víi viÖc ®a ra ®Þnh nghÜa ®é réng víi chiÒu > s vµ chøng minh ®îc tÝnh
chÊt æn ®Þnh cña hîp c¸c tËp i®ªan nguyªn tè g¾n kÕt cña m«®un xo¾n Tor
trong Bæ ®Ò trªn ®· gióp ta chøng minh ®îc kÕt qu¶ quan träng vµ còng lµ
kÕt qu¶ chÝnh cña luËn v¨n, ®ã lµ tÝnh chÊt h÷u h¹n cña tËp c¸c i®ªan nguyªn
tè g¾n kÕt cña m«®un xo¾n Tor khi n ®ñ lín. §Ó tiÖn cho viÖc theo dâi ta kÝ
hiÖu
(AttRA)≥s = {p ∈ AttRA | dim(R/p) ≥ s}.
§Þnh lý 3.2.2. ChoWidth>s(I, A) = r. Khi ®ã
(i) TËp
( ⋃
n∈N
AttR(Tor
R
t (R/I
n, A))
)
>s
lµ h÷u h¹n víi mäi t 6 r.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
39
(ii) TËp
( ⋃
n1,...,nk∈N
AttR(Tor
R
t (R/(a
n1
1 , . . . , a
nk
k )R,A
)
≥s
lµ h÷u h¹n víi mäi
t 6 r, trong ®ã (a1, . . . , ak) lµ hÖ sinh cña I .
Chøng minh. §Æt
Pt =
t−1⋃
i=0
Var
(
AnnR(Tor
R
i (R/I,A))
)
víi mçi sè nguyªn t sao cho t 6 r. Cho n ≥ 0 lµ mét sè nguyªn vµ
p ∈ ⋃
n
(
AttR(Tor
R
t (R/I
n, A))
)
≥s. V× t 6 r = Width>s(I, A), nªn theo
§Þnh lý 2.2.7 suy ra dimR(Tor
R
i (R/I
n, A)) 6 s víi mäi i < t.
NÕu dim(R/p) > s th× ¸p dông Bæ ®Ò 1.3.2 ta cã p /∈ Pt. Do ®ã,
p ∈ AttR(TorRt (R/I,A)) theo Bæ ®Ò 3.2.1.
NÕu dim(R/p) = s th× p ∈ AttR(TorRt (R/I,A)) ∪ Pt theo Bæ ®Ò
3.2.1. Gi¶ sö r»ng p /∈ AttR(TorRt (R/I,A)). Khi ®ã p ∈ Pt. V× vËy
p ∈ Var(AnnR(TorRh (R/I,A))) víi h s(I, A), nªn ta
cã dim(TorRh (R/I
n, A)) 6 s theo §Þnh lý 2.2.7. Do ®ã p lµ phÇn tö tèi thiÓu
cña tËp Var(AnnR(Tor
R
h (R/I,A))), vµ v× vËy p ∈ AttR(TorRh (R/I,A))
theo Bæ ®Ò 1.2.3. V× vËy, ta ®· chøng minh ®îc
⋃
n
(
AttR Tor
R
t (R/I
n, A)
)
≥s ⊆
t⋃
i=0
AttR
(
TorRi (R/I,A)
)
,
vµ v× thÕ
⋃
n
(
AttR Tor
R
t (R/I
n, A)
)
≥s lµ tËp h÷u h¹n. Mét c¸ch hoµn toµn
t¬ng tù ta còng chøng minh ®îc
⋃
n1,...,nk
(AttR Tor
R
t (R/(a
n1
1 , . . . , a
nk
k )R,A)
)
≥s ⊆
t⋃
i=0
AttR(Tor
R
i (R/I,A)),
vµ ®Þnh lý ®îc chøng minh.
KÕt qu¶ sau ®©y lµ hÖ qu¶ trùc tiÕp cña §Þnh lý chÝnh.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
40
HÖ qu¶ 3.2.3. Gi¶ sö r»ng s 6 1. Cho Width>s(I, A) = r. Khi ®ã tËp⋃
n
(
AttR Tor
R
t (R/I
n, A)
)
vµ tËp
⋃
n1,...,nk
(
AttR Tor
R
t (R/(a
n1
1 , . . . , a
nk
k )R,A)
)
lµ tËp h÷u h¹n víi mçi sè nguyªn t 6 r vµ mçi hÖ sinh (a1, . . . , ak) cña I.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
41
KÕt luËn
Tãm l¹i, trong luËn v¨n nµy chóng t«i ®· tr×nh bµy vµ chøng minh chi tiÕt
c¸c kÕt qu¶ trong bµi b¸o: "A finiteness result for attached primes of certain
Tor-modules" cña L. T. Nhan vµ N. T. Dung (2010). KÕt qu¶ chÝnh cña luËn
v¨n gåm c¸c néi dung sau.
1. HÖ thèng mét sè tÝnh chÊt cña m«®un Artin cã liªn quan ®Õn néi dung
cña luËn v¨n: cÊu tróc cña m«®un Artin, biÓu diÔn thø cÊp, chiÒu Noether,
d·y ®èi chÝnh quy vµ ®é réng cña m«®un Artin. Tr×nh bµy kh¸i niÖm vµ mét
sè tÝnh chÊt cña hµm tö më réng vµ hµm tö xo¾n, kh¸i niÖm vµ mét sè tÝnh
chÊt cña d·y chÝnh quy vµ ®é s©u cña m«®un.
2. Nghiªn cøu vÒ d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s: ®Þnh nghÜa, tÝnh chÊt,
®iÒu kiÖn lu«n tån t¹i cña d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s vµ ®Æc trng ®é
dµi tèi ®¹i cña d·y ®èi chÝnh quy víi chiÒu > s th«ng qua chiÒu Krull cña
m«®un con xo¾n Tor.
3. §a ra kh¸i niÖm ®é réng víi chiÒu > s vµ tõ ®ã chøng minh kÕt qu¶
h÷u h¹n cña tËp i®ªan nguyªn tè g¾n kÕt cña m«®un Tor.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
42
Tµi liÖu tham kh¶o
[1] M. Brodmann, and R. Y. Sharp (1998), Local Cohomology: An Algebraic
Introduction with Geometric Applications, Cambridge University Press,
Cambridge.
[2] M. Brodmann, Asymptotic stability of Ass(M/InM), Proc., America
Math. Soc., (1) 74 (1979), 16-18.
[3] M. Brodmann and L.T. Nhan, A finiteness result for associated primes,
J. Al., (4) 87 (2008), 596-600.
[4] N. T. Cuong and L. T. Nhan (2002), "On Noetherian dimension of
Artinian modules", Vietnam J. Math., 30, pp. 121-130.
[5] Ferrand D. and M. Raynaud (1970), "Fibres formelles d'un anneau local
Noetherian," Ann. Sci. E'cole Norm. Sup., 3 (4), pp. 295-311.
[6] M. Katzman, An example of an infinite set of associated primes of local
cohomology module, J. Alg., 252 (2002), 161-166.
[7] Kirby D. (1973), "Artinian modules and Hilbert polynomials", Quart. J.
Math. Oxford (Ser. 2) 24 (2), pp. 47-57.
[8] Kirby, D. (1990), "Dimension and length for Artinian modules", Quart.
J. Math. Oxford, (Ser. 2) 41 (2), pp. 419-429.
[9] Macdonald, I. G. (1973), "Secondary representation of modules over a
commutative ring", Symposia Mathematica. 11, pp. 23-43.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
43
[10] Matsumura, H. (1986), "Commutative ring theory", Cambridge Univer-
sity press.
[11] L. Melkersson and P. Schenzel Asymptotic prime ideals related to drived
funtors Proc. Ame. Math. Soc. 4 117 (1993), 935-938.
[12] Nagata M., (1962), Local ring, Interscience, New York.
[13] L. T. Nhan and N. T. Dung, "A finiteness property for attached primes
of certain Tor-modules", Algebra Colloquium, to appear, (2010).
[14] L. T. Nhan and N. V. Hoang, A finiteness result for attached primes of
local cohomology, Submit in Commutative Algebra, (2008).
[15] A. Ooishi, Matlis duallity and the width of a module, Hiroshima Math.
J. 6 (1976), 573-587.
[16] Roberts, R. N. (1975), "Krull dimension for Artinian modules over
quasi-local commutative rings", Quart. J. Math. Oxford, (Ser. 2) 26,
pp. 269-273.
[17] R. Y. Sharp, Asymptotic behaviour of certain sets of attached prime
ideals, J. London Math. Soc., (2) 34 (1986), 212-218.
[18] Sharp, R. Y. (1989) "A method for the study of Artinian modules with an
application to asymptotic Behaviour," in: Commutative Algebra, Math.
Sci. Res. Inst. Publ. No. 15, Spinger-Verlag, New York, pp. 443-465.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- LV2010_SP_BuiThanhDoan.pdf