Luận văn Nâng cao năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại nhà nước Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế

trong nước nhưng nếu so với các NHTM 57 cổ phần hàng đầu Việt Nam thì thành tích của các NHTM nhà nước vẫn còn khiêm tốn vì hầu như các giải thưởng lớn do các tổ chức Việt Nam quốc tế bình chọn đều tập trung vào các NHTM cổ phần này. Chẳng hạn: EAB nhận giải thưởng “SMART50” dành cho 50 doanh nghiệp hàng đầu Châu Á ứng dụng thàng công IT vào công việc kinh doanh (năm 2007) – do Tạp chí công nghệ thông tin hàng đầu Châu Á ZDNet trao tặng; Ngân hàng Á Châu nhận các giải thưởng: “Ngân hàng tốt nhất Việt Nam năm 2006”; “Ngân hàng bán lẻ xuất sắc nhất Việt Nam năm 2006”, …; Sacombank nhận các giải thưởng: “Ngân hàng tốt nhất Việt Nam trong cho vay doanh nghiệp vừa và nhỏ năm 2007” (Cộng đồng các doanh nghiệp vừa và nhỏ Châu Âu bình chọn), “Ngân hàng tốt nhất Việt Nam năm 2007” do Eromoney bình chọn và Ngân hàng bán lẻ xuất sắc nhất Việt Nam năm 2007” do Tạp chí Asian Banking and Finance bình chọn. So với các quốc gia trên thế giới thì hình ảnh các NHTM nhà nước Việt Nam còn quá mờ nhạt, giá trị thương hiệu còn quá nhỏ bé. Theo đánh giá của công ty Định giá thương hiệu Brand Finance Anh Quốc thì trong 100 thương hiệu ngân hàng lớn nhất thế giới chưa có mặt NHTM nào của Việt Nam. Trong danh sách này, Châu Á đóng góp 17 gương mặt, trong đó có 7 ngân hàng của Nhật Bản và 3 ngân hàng của Hàn Quốc [37]. Thương hiệu là tài sản vô hình vô cùng quí giá của các ngân hàng nhưng không dễ tạo ra trong một sớm một chiều. Vì vậy, các NHTM nhà nước cần phải cố gắng hơn nữa để xây dựng thương hiệu của mình ngày càng tốt hơn. 2.3 Phân tích chiến lược cạnh tranh của các NHTM nhà nước theo ma trận SWOT: Để xác định năng lực cạnh tranh của các NHTM nhà nước nhằm xây dựng được chiến lược cạnh tranh tốt nhất, có thể sử dụng ma trận SWOT: 58 Mô hình 2.1: Phân tích SWOT của các NHTMNN Việt Nam Điểm mạnh - Thương hiệu được biết đến rộng rãi trong nước. - Có quan hệ rộng với các doanh nghiệp nhà nước. - Mạng lưới phân phối rộng, khách hàng quen thuộc. Có hiểu biết tâm lý, phong tục, tập quán. - Quy mô có nhiều lợi thế so với NHTM cổ phẩn. - Có sự hỗ trợ từ chính phủ. - Thị phần lớn, ổn định. - Môi trường pháp lý thuận lợi Điểm yếu - Chính phủ chi phối nhiều. - Cơ chế quản trị chưa phù hợp. - Chưa chú trọng phát triển ngân hàng bán lẻ. - Tái cơ cấu chậm, phức tạp. - Năng lực tài chính yếu. - Chất lượng tài sản có thấp, tỷ lệ nợ xấu cao. - Hệ thống báo cáo chưa minh bạch. - Khả năng sinh lời thấp, chưa bền vững. - Chi phí hoạt động cao. - Trình độ công nghệ, kinh nghiệm, kỹ năng kinh doanh hạn chế. - Sản phẩm chưa đa dạng. - Mạng lưới hoạt động ở nước ngoài nhỏ bé. - Năng lực quản trị rủi ro yếu. - Cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ (Kế toán, chuẩn mực kiểm toán, hệ thống thanh tra, giám sát ngân hàng, hệ thống quản trị rủi ro, trích lập và dự phòng rủi ro, …) 59 Cơ hội - Tốc độ phát triển của Việt Nam là khả quan, điều kiện kinh tế vĩ mô ổn định. - Cơ hội mở rộng thị trường từ việc là thành viên WTO. - Tận dụng mạng lưới phân phối có sẵn. - Mức thu nhập cá nhân đang được cải thiện nhanh chóng => nhu cầu tiêu dùng tăng. - Cơ hội hợp tác trong nhiều lĩnh vực kinh doanh tăng lên. - Khách hàng và thị trường có khả năng mở rộng. - Yêu cầu minh bạch thông tin đòi hỏi NHTM Việt Nam bắt kịp về các tiêu thức và kỹ năng quản trị ngân hàng hiện đại. - Công nghệ thông tin phát triển hơn. Thách thức - Sức cạnh tranh ngày càng lớn từ các NHTMCP (ACB, Sacombank, EAB, Techcombank, …) - Các chi nhánh NHNNg có nhiều thế mạnh khi thị trường mở cửa hoàn toàn. - Sức cạnh tranh của các TCTD phi ngân hàng và quỹ đầu tư hoạt động tại Việt Nam ngày càng tăng. - Rủi ro thị trường tăng cùng với việc tự do hoá thị trường tài chính; lãi suất, tỷ giá và cán cân vốn được tự do hoá, khả năng lây nhiễm khủng hoảng từ các thị trường tài chính thế giới và khu vực. - Sự gia tăng đối thủ cạnh tranh mạnh về công nghệ, năng lực tài chính và trình độ kinh doanh (Mỹ, EU, …) - Năng lực tài chính và khả năng cạnh tranh của các khách hàng vay vốn NH còn thấp. - Kinh tế vĩ mô chưa thực sự bền vững; hệ thống chính sách, pháp luật về ngân hàng chậm được cải thiện phù hợp với thông lệ quốc tế. Niềm tin của công chúng vào hệ thống ngân hàng và đồng nội tệ chưa được chắc chắn, chậm thay đổi văn hoá tiêu dùng. - Trình độ, năng lực cán bộ còn nhiều bất cập. 60 Bảng 2.7 cho thấy những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thánh thức của các NHTM nhà nước. Có thể nói rằng, các NHTM nhà nước đang đứng trước những vận hội to lớn cho sự phát triển của mình, song những thách thức và yếu kém kể trên chắc chắn sẽ gây khó khăn cho các ngân hàng nếu không có những cải cách thích hợp và đồng bộ với tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế. Bên cạnh đó, những thuận lợi hiện có của các NHTM nhà nước sẽ mất và có thể dần bị mất đi trong tương lai: - Môi trường pháp lý thuận lợi, sự hỗ trợ của Chính phủ sẽ mất đi khi Việt Nam thực hiện đầy đủ các cam kết về hội nhập trong lĩnh vực Ngân hàng. - Lợi thế quan hệ rộng với các DNNN cũng sẽ mất đi cùng với tiến trình cổ phần hoá các DNNN. - Mạng lưới phân phối rộng: sẽ bị cạnh tranh bởi sự lớn mạnh của các NHTM cổ phần và chi nhánh ngân hàng nước ngoài. - Lợi thế hiểu biết tâm lý, phong tục, tập quán hơn so với các NHTM nước ngoài cũng đang dần bị các NHTM nước ngoài khắc phục khi các ngân hàng này thực hiện các chiến lược: tuyển dụng nhân viên là người Việt nam, đặc biệt ANZ có giám đốc chi nhánh là người Việt Nam vì chủ trương của ANZ là phục vụ khách hàng chính là người Việt Nam; Tập đoàn HSBC khu vực Châu Á – Thái Bình Dương hoạt động theo phương châm: “Ngân hàng toàn cầu am hiểu địa phương”; ngoài ra, ANZ, HSBC, Citibank cũng tiến hành hợp tác với các ngân hàng trong nước để tận dụng thuận lợi về mạng lưới, sự am hiểu phong tục tập quán, số lượng khách hàng có sẵn, ... từ phía các ngân hàng nội. 61 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 Phân tích thực trạng năng lực cạnh tranh của các NHTM nhà nước Việt Nam cho thấy: Trong thời gian qua, các NHTM nhà nước đã có nhiều nỗ lực trong việc duy trì và nâng cao khả năng cạnh tranh của mình. Tuy nhiên, nếu so với các chuẩn mực quốc tế, các NHTM nước ngoài, các NHTM cổ phần hàng đầu trong nước thì các NHTM nhà nước vẫn còn rất nhiều điểm yếu kém: - Tiềm lực tài chính yếu, thể hiện ở chỗ: vốn tự có nhỏ mà khả năng tăng vốn thì hạn chế, hệ số an toàn vốn thấp, chất lượng tài sản có thấp. - Thị phần tín dụng và huy động vốn càng ngày càng bị thu hẹp. - Khả năng sinh lời của đa số các ngân hàng còn thấp hơn thông lệ quốc tế. - Hệ thống sản phẩm dịch vụ chưa đa dạng, chất lượng dịch vụ chưa cao. - Trình độ quản lý chưa tốt, chất lượng nguồn nhân lực còn nhiều bất cập. - Hạ tầng kỹ thuật công nghệ ngân hàng và hệ thống thanh toán còn lạc hậu so với các nước trong khu vực và trên thế giới. - Chưa tạo dựng được thương hiệu bền vững. Từ những điểm yếu kém trên, đặt ra yêu cầu cần có những giải pháp phù hợp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTM nhà nước Việt Nam là nội dung của chương 3. 62 CHƯƠNG 3 GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI NHÀ NƯỚC VIỆT NAM 3.1 Mục tiêu và định hướng phát triển các NHTM đến năm 2020: 3.1.1 Mục tiêu: Để tăng cường sức cạnh tranh của hệ thống NHTM Việt Nam trên thị trường tài chính trong và ngoài nước, đảm bảo an toàn cho hệ thống NHTM Việt Nam thì mục tiêu cụ thể đối với sự phát triển hệ thống NHTM Việt Nam được đặt ra trong “Đề án Phát triển ngành Ngân hàng Việt Nam đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020” như sau: - Cải cách căn bản, triệt để và toàn diện hệ thống NHTM theo hướng hiện đại hoá, hoạt động đa năng để đạt trình độ phát triển trung bình khá trong khu vực ASEAN. - Bảo đảm cho các NHTM hoạt động kinh doanh theo nguyên tắc thị trường và vì mục tiêu là lợi nhuận. - Phát triển hệ thống NHTM hoạt động an toàn và hiệu quả vững chắc dựa trên cở sở công hệ và trình độ tiên tiến, áp dụng thông lệ và chuẩn mực quốc tế về hoạt động của NHTM. - Phát triển các TCTD phi ngân hàng để góp phần phát triển hệ thống tài chính đa dạng và cân bằng hơn . - Phát triển và đa dạng hóa các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng, đặc biệt là huy động vốn, cấp tín dụng, thanh toán với chất lượng cao và mạng lưới phân phối phát triển hợp lý nhằm cung ứng đầy đủ, kịp thời, thuận tiện các dịch vụ, tiện ích ngân hàng cho nền kinh tế trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa. - Hình thành thị trường dịch vụ ngân hàng, đặc biệt là thị trường tín dụng cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng giữa các loại hình TCTD, tạo cơ hội 63 cho mọi tổ chức, cá nhân có nhu cầu hợp pháp, đủ khả năng và điều kiện được tiếp cận một cách thuận lợi các dịch vụ ngân hàng. - Ngăn chặn và hạn chế mọi tiêu cực trong hoạt động tín dụng. - Tiếp tục đẩy mạnh cơ cấu lại hệ thống ngân hàng. Tách bạch tín dụng chính sách và tín dụng thương mại trên cơ sở phân biệt chức năng cho vay của ngân hàng chính sách với chức năng kinh doanh tiền tệ của NHTM. - Bảo đảm quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của NHTM trong kinh doanh. - Tạo điều kiện cho các NHTM nâng cao năng lực quản lý, trình độ nghiệp vụ và khả năng cạnh tranh. - Gắn cải cách ngân hàng với cải cách doanh nghiệp, đặc biệt là DNNN. - Tiếp tục củng cố, lành mạnh hoá và phát triển các ngân hàng cổ phần; ngăn ngừa và xử lý kịp thời, không để xảy ra đổ vỡ ngân hàng ngoài sự kiểm soát của NHNN đối với các TCTD yếu kém. 3.1.2 Định hướng phát triển các NHTM: Cùng với quá trình đổi mới, quan điểm về hội nhập hệ thống ngân hàng của Việt Nam ngày càng được khẳng định và làm rõ. Định hướng nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTM Việt Nam được xây dựng cụ thể như sau: - Các NHTM nhà nước và các NHTM có cổ phần chi phối của Nhà nước đóng vai trò chủ lực và đi đầu trong hệ thống ngân hàng về quy mô hoạt động, năng lực tài chính, công nghệ, quản lý và hiệu quả kinh doanh. Các NHTM nhà nước cùng với NHTM cổ phần trong nước đóng vai trò nòng cốt trong hệ thống ngân hàng Việt Nam. Các TCTD nước ngoài và các TCTD phi ngân hàng khác góp phần bảo đảm sự phát triển hoàn chỉnh, an toàn và hiệu quả của hệ thống ngân hàng Việt Nam. - Nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế của các NHTM Việt Nam với chất lượng dịch vụ cao và thương hiệu mạnh. 64 - Tiếp tục cơ cấu lại toàn diện các NHTM theo “Đề án cơ cấu lại các NHTM nhà nước” và “Đề án củng cố, chấn chỉnh các NHTM cổ phần”: Sắp xếp lại tổ chức bộ máy của các NHTM; đổi mới tổ chức bộ máy quản lý, kinh doanh phù hợp với thông lệ quốc tế; mở rộng quan hệ đại lý, hợp tác kinh doanh, phát triển sản phẩm, ứng dụng và chuyển giao công nghệ với các tổ chức tài chính nước ngoài; mở rộng quy mô hoạt động đi đôi với tăng cường năng lực tự kiểm tra, quản lý rủi ro, bảo đảm an toàn và hiệu quả kinh doanh; tăng cường năng lực tài chính; từng bước cổ phần hóa các NHTM nhà nước theo nguyên tắc thận trọng, bảo đảm ổn định kinh tế - xã hội và an toàn hệ thống ngân hàng; đổi mới căn bản cơ chế quản lý đối với các NHTM nhà nước và các TCTD khác. - Phấn đấu hoàn thành về cơ bản chương trình tái cơ cấu NHTM trước năm 2009. 3.2 Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTMNN Việt Nam: 3.2.1 Nhóm giải pháp mang tính vĩ mô: 3.2.1.1 Thực hiện cổ phần hoá các NHTMNN: Cải cách, cơ cấu lại các NHTM nhà nước về cơ bản được thực hiện trên phương diện chính là cơ cấu lại tổ chức nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh của các NHTM nhà nước cũng như của hệ thống Ngân hàng Việt Nam trong bối cảnh hội nhập. Việc cổ phần hoá các NHTM nhà nước sẽ giúp các ngân hàng này có khả năng huy động vốn trong xã hội dễ dàng, thuận lợi hơn. Đồng thời, cơ chế quản trị, điều hành, tổ chức của các NHTM nhà nước sẽ nhanh chóng được thực hiện để từng bước theo kịp các nước trong khu vực và thế giới. Việc cổ phần hóa một số NHTM nhà nước diễn ra chậm hơn so với dự kiến ít nhiều có ảnh hưởng tới qúa trình cải cách và nâng cao hiệu quả cạnh tranh của hệ thống Ngân hàng Việt Nam. Chính vì vậy, cần gấp rút thực hiện cổ phần hoá ngân hàng, tiến tới xây dựng các tập đoàn tài chính trong ngành Ngân hàng. Tuy nhiên, cần lưu ý 65 rằng việc này hoàn toàn là chiến lược kinh doanh của ngân hàng, không phải là trào lưu “thời thượng” của xã hội. Trước khi cổ phần hoá, cần phải xem xét thoả đáng các bước đi trong mở rộng quy mô ngân hàng, có thể là đẩy mạnh đầu tư tài chính trong chiến lược kinh doanh, hoặc là sáp nhập với các ngân hàng hoặc các tổ chức tài chính phi ngân hàng để trở thành ngân hàng có quy mô và phạm vi hoạt động rộng lớn hơn.; lựa chọn nhà đầu tư chiến lược (đây là vấn đề rất quan trọng vì giúp khắc phục được 2 nhược điểm lớn của các NHTM nhà nước là trình độ công nghệ và trình độ quản lý); xác định tỷ lệ sở hữu của Nhà nước trong các ngân hàng này, nhà nước không nhất thiết phải nắm giữ trên 51% cổ phần ở các NHTM nhà nước cổ phần hoá; niêm yết cổ phiếu ngân hàng trên Sở giao dịch chứng khoán Việt Nam hay Sở giao dịch chứng khoán các nước ngoài. Để cổ phần hoá triệt để, khối ngân hàng này cần định giá tài sản ngân hàng đúng thông qua cơ quan tư vấn được chấp thuận, qua đó, xác định giá trị cổ phiếu ban đầu một cách hợp lý, không làm thất thoát tài sản của Nhà nước trong quá trình cổ phần hoá, tạo sự ổn định hệ thống tài chính. Cần quán triệt tinh thần xây dựng tập đoàn tài chính – ngân hàng ngay từ khi thực hiện cổ phần hoá cả 5 ngân hàng, coi đó là đích trong cơ cấu lại các NHTMNN. 3.2.1.2 Hoàn thiện hệ thống pháp luật ngân hàng: Đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm mà ngành ngân hàng đã đề ra trong kế hoạch cũng như chương trình hội nhập kinh tế quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng. Hoàn thiện hệ thống các quy phạm pháp luật điều chỉnh hoạt động ngân hàng là một trong những điều kiện cốt yếu bảo đảm cho các ngân hàng hoạt động an toàn và hiệu quả. Để hoàn thiện hệ thống pháp luật ngân hàng, cần thực hiện những việc sau: Thứ nhất, tiến hành rà soát, bổ sung, chỉnh sửa cơ chế, chính sách và các văn bản phù hợp với lộ trình thực hiện các cam kết quốc tế trong lĩnh vực tiền tệ, ngân hàng, đặc biệt là các cam kết gia nhập WTO. 66 Thứ hai, xây dựng các luật và văn bản hướng dẫn có liên quan để tạo tính đồng bộ, nhất quán và hoàn chỉnh của hệ thống pháp luật về tiền tệ và hoạt động ngân hàng. Thứ ba, ưu tiên xây dựng Luật NHNN, Luật các TCTD (mới) và hệ thống văn bản hướng dẫn triển khai hai luật này. Mặc dù hai Luật Ngân hàng hiện hành đóng một vai trò rất quan trọng trong phát triển kinh tế và hệ thống ngân hàng Việt Nam nhưng đến nay đã bộc lộ rất nhiều bất cập ảnh hưởng đến hoạt động của các ngân hàng nói riêng và của nền kinh tế nói chung. Chẳng hạn, Luật các TCTD vẫn mang tính bao cấp, ưu tiên nhiều cho các TCTD nhà nước và ngân hàng chính sách (Điều 4, Điều 5); chưa khuyến khích được quá trình cạnh tranh bình đẳng giữa các thành phần kinh tế được phép kinh doanh trong lĩnh vực ngân hàng; không có chế tài đủ mạnh, đủ rõ ràng để điều chỉnh vấn đề tỷ trọng thanh toán bằng tiền mặt trong tổng phương tiện thanh toán còn quá cao; chưa quy định rõ: chức năng, nhiệm vụ, cấu trúc bộ máy, Thanh toán, Thanh tra, Kiểm soát, kiểm toán, hạch toán kế toán, tính minh bạch, tính bình đẳng, ... phù hợp với quốc tế. Với yêu cầu thực tiễn và xuất phát từ yêu cầu cụ thể của nền kinh tế, cần phải thay đổi hai Luật về Ngân hàng Việt Nam dựa trên những quan điểm cơ bản sau: - Đối với Luật NHNN Việt Nam: Tầm nhìn của Luật mới phải xuất phát từ chiến lược phát triển tổng thể toàn ngành đến năm 2020; Tăng cường tính công pháp của Luật; không tạo ra những khoảng trống trong “ruột” luật mà trong đó đối tượng điều chỉnh có thể tuỳ ý vận dụng bằng những cách cụ thể khác nhau; Phải thể hiện được quyền lực và quy mô hoạt động của thanh tra ngân hàng; không bỏ sót các đối tượng điều chỉnh. - Đối với Luật các TCTD: Ngoài những quan điểm chung về tính hiện đại, minh bạch, tính ổn định và bổ sung đầy đủ đối tượng điều chỉnh thì phương pháp điều chỉnh trong Luật mới phải hướng vào điều chỉnh hành vi và đưa ra chế tài cụ thể để giảm tối thiểu các văn bản hướng dẫn Luật đi kèm. 67 Luật mới phải phù hợp với thực tiễn nền kinh tế Việt Nam, ưu tiên Luật quốc tế và các Luật khác. Nội dung điều chỉnh của Luật mới phải tách bạch tín dụng chính sách với tín dụng thương mại. Thứ tư, xây dựng Luật Bảo hiểm tiền gửi: Do cơ sở pháp lý cho hoạt động BHTG hiện nay chỉ là Nghị định của Chính phủ, trong khi các hoạt động khác có liên quan hầu hết đều được điều chỉnh bằng các đạo luật như Luật NHNN Việt Nam, Luật phá sản, Luật các TCTD, … nên các mục tiêu bảo hiểm tiền gửi, đặc biệt là mục tiêu bảo vệ người tiêu dùng - người gửi tiền được thực thi rất hạn chế về hiệu quả. Chính vì vậy, rất cần thiết phải ban hành đạo luật về bảo hiểm tiền gửi và đạo luật này phải đồng bộ với các đạo luật khác, trước hết là với các đạo luật về tài chính, ngân hàng. Trong Luật Bảo hiểm tiền gửi cần quy định hệ thống bảo hiểm tiền gửi có các quyền giám sát và có thẩm quyền xử lý những rủi ro của tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi chứ không chỉ đơn thuần là chi trả bảo hiểm khi tổ chức nhận tiền gửi bị phá sản. Thứ năm, tiếp tục đổi mới và hoàn thiện căn bản cơ chế, chính sách về tín dụng, đầu tư, bảo đảm tiền vay, ngoại hối, huy động vốn, thanh toán và các hoạt động ngân hàng khác; các quy định về quản lý và giám sát cung cấp dịch vụ ngân hàng; cấp giấy phép và quản lý các loại hình TCTD; các quy định về mua, bán, sáp nhập, hợp nhất, giải thể và cơ cấu lại các TCTD. 3.2.1.3 Nâng cao năng lực của NHNN về điều hành chính sách tiền tệ: - Tiếp tục hoàn thiện cơ chế điều hành các công cụ chính sách tiền tệ, đặc biệt là các công cụ gián tiếp mà vai trò chủ đạo là nghiệp vụ thị trường mở; - Gắn kết chặt chẽ điều hành tỷ giá hối đoái với điều hành lãi suất; điều hành nội tệ với điều hành ngoại tệ. Đổi mới cơ chế điều hành lãi suất và tỷ giá hối đoái theo nguyên tắc thị trường; 68 - Xác định rõ trách nhiệm của NHNN trong việc điều hành chính sách tiền tệ lấy kiểm soát lạm phát làm chức năng chính, đảm bảo tính công khai, minh bạch trong điều hành chính sách tiền tệ. 3.2.1.4 Tăng cường năng lực giám sát của NHNN: Tập trung cải cách và phát triển hệ thống giám sát ngân hàng theo các nội dung chủ yếu sau: - Đổi mới mô hình tổ chức của Thanh tra NHNN hiện nay theo hướng tập trung, thống nhất, chuyên nghiệp và phù hợp với chuẩn mực quốc tế về thanh tra, giám sát ngân hàng (Basel); - Mở rộng danh mục các đối tượng chịu sự thanh tra, giám sát của NHNN; - Hoàn thiện quy chế kiểm toán độc lập kiểm toán nội bộ đối với các TCTD; - Xây dựng và triển khai khuôn khổ quy trình và phương pháp thanh tra, giám sát dựa trên cơ sở tổng hợp và rủi ro. Xây dựng hệ thống giám sát rủi ro trong hoạt động ngân hàng có khả năng cảnh báo sớm đối với các TCTD có vấn đề và các rủi ro trong hoạt động ngân hàng. Ban hành quy định mới đánh giá, xếp hạng các TCTD theo tiêu chuẩn CAMEL; - Tăng cường vai trò và năng lực hoạt động của Trung tâm Thông tin tín dụng trong việc thu thập, xử lý và cung cấp thông tin tín dụng nhằm hỗ trợ hoạt động kinh doanh của các TCTD và hoạt động giám sát của NHNN đối với các TCTD; - Rà soát và hoàn thiện quy định về an toàn hoạt động ngân hàng phù hợp hơn với chuẩn mực quốc tế và đảm bảo việc tuân thủ nghiêm túc các quy định này. Ban hành quy định về tiêu chuẩn và yêu cầu tối thiểu đối với hệ thống quản trị nói chung và quản lý rủi ro nói riêng áp dụng đối với các TCTD. Minh bạch hoá hoạt động ngân hàng. Tạo điều kiện cho các TCTD cổ phần niêm yết cổ phiếu tại Trung tâm (Sở) Giao dịch Chứng khoán; 69 - Phát triển đội ngũ cán bộ thanh tra, giám sát đủ về số lượng và có trình độ nghiệp vụ cao, có phẩm chất chính trị và đạo đức tốt, được trang bị đầy đủ kiến thức về pháp luật, quản lý và các công cụ thực thi nhiệm vụ; - Tiếp tục đẩy mạnh hợp tác quốc tế và tham gia các hiệp ước, thoả thuận quốc tế về giám sát ngân hàng và an toàn hệ thống tài chính. Tăng cường trao đổi thông tin với các cơ quan giám sát ngân hàng nước ngoài. 3.2.1.5 Nâng cao hiệu quả tổ chức bộ máy và phát triển nguồn nhân lực: Trong hệ thống ngân hàng hai cấp, NHNN đóng vai trò của một ngân hàng trung ương thực hiện chức năng ngân hàng của các ngân hàng. Ngân hàng nhà nước có vai trò rất quan trọng trong việc đảm bảo sự phát triển ổn định, an toàn và bền vững của toàn bộ hệ thống ngân hàng Việt Nam, vì vậy, bản thân NHNN cũng phải nâng cao hiệu quả của bộ máy tổ chức và phát triển nguồn nhân lực của mình. Để nâng cao hiệu quả tổ chức bộ máy và phát triển nguồn nhân lực cần: - Cơ cấu lại mô hình tổ chức: sắp xếp lại, hình thành mới những vụ, cục cần thiết tại NHNN Trung ương để thực hiện có hiệu lực và hiệu quả hơn vai trò của ngân hàng trung ương hiện đại; quy mô và phạm vi hoạt động, cơ cấu tổ chức của các chi nhánh NHNN sẽ có sự điều chỉnh phù hợp với yêu cầu quản lý tiền tệ và hoạt động ngân hàng trên từng địa bàn cũng như những thay đổi trong sắp xếp, tổ chức các hoạt động nghiệp vụ của từng chi nhánh NHNN thuộc các lĩnh vực chủ yếu như thanh tra, giám sát, cung ứng tiền mặt và thanh toán. Một số chi nhánh NHNN ở các địa bàn quan trọng sẽ được uỷ quyền thực hiện nhiệm vụ trên ở phạm vi địa lý rộng hơn (không giới hạn bởi địa giới hành chính) nhằm tạo tiền đề để phát triển thành chi nhánh NHNN khu vực ở giai đoạn sau. Các chi nhánh NHNN còn lại sẽ giảm bớt chức năng, nhiệm vụ và quy mô bộ máy, lao động một cách phù hợp; - Xây dựng và từng bước áp dụng cơ chế quản lý mới tại NHNN nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động phù hợp với xu thế quản lý được áp dụng tại NHTW nhiều nước. Trong khuôn khổ đó, xây dựng hệ thống khuyến khích 70 lao động có hiệu quả và hoàn thiện hệ thống chính sách quản lý nguồn nhân lực. - Tăng cường và đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng trình độ quản lý và chuyên môn cho cán bộ các cấp, đồng thời nâng cao đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm của cán bộ ngân hàng. Nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ sở đào tạo trong ngành Ngân hàng. Thành lập Trung tâm Đào tạo thuộc NHNN. - Tiếp tục hoàn thiện hệ thống thông tin, thống kê, báo cáo nội bộ ngành ngân hàng để xây dựng được hệ thống thông tin quản lý, cơ sở dữ liệu quốc gia hiện đại, tập trung và thống nhất. Triển khai mạng thông tin nội bộ rộng khắp toàn hệ thống trên cơ sở ứng dụng công nghệ thông tin và công nghệ mạng. 3.2.2 Nhóm giải pháp đối với bản thân các NHTMNN: 3.2.2.1 Hoạch định chiến lược phát triển: Các NHTMNN cần xây dựng chiến lược kinh doanh cụ thể và dài hạn trên cơ sở khảo sát điều tra thị trường toàn diện và chi tiết. Để có được chiến lược kinh doanh hiệu quả, các NHTMNN cần tiến hành những công việc sau: - Thu thập đầy đủ, chính xác những thông tin về thị trường như: các phân đoạn khách hàng và hành vi của từng nhóm khách hàng trên phân đoạn đó. Đồng thời, nghiên cứu chiến lược của các đối thủ cạnh tranh chủ yếu và tiềm năng trên từng phân đoạn. Điểm cốt yếu trong mỗi chiến lược kinh doanh chính là phải xác định được các thị trường mục tiêu và định vị các sản phẩm địch vụ ngân hàng trên từng phân đoạn đó. - Trên cơ sở nhu cầu thị trường, nghiên cứu một mục tiêu chiến lược dài hạn mà ngân hàng cần hướng tới, bao gồm: sản phẩm chủ yếu mà ngân hàng triển khai, đối tượng khách hàng, phương châm hoạt động, phạm vi hoạt động, điều kiện cung cấp và triết lý phục vụ khách hàng. 71 - Có kế hoạch điều chỉnh, cải thiện các yếu tố như: vốn, công nghệ, nhân lực nhằm thực hiện tốt nhất chiến lược đề ra. - Cần phải xây dựng lộ trình thực hiện chiến lược một cách cụ thể và trong quá trình thực hiện chiến lược cần phải định kỳ đánh giá tính hiệu quả của chiến lược để có giải pháp giải quyết kịp thời những vướng mắc xảy ra. 3.2.2.2 Tăng cường năng lực tài chính: Như đã phân tích ở chương 2, tiềm lực tài chính của các NHTM nhà nước Việt Nam hiện nay rất yếu: vốn tự có nhỏ, hệ số an toàn vốn thấp, chất lượng tài sản có kém. Vì vậy, cần phải có các giải pháp nhằm tiềm lực tài chính của các ngân hàng này. Các giải pháp đề xuất: - Gấp rút thực hiện cổ phần hoá các NHTM nhà nước: đây là giải pháp quan trọng nhất giúp các NHTM nhà nước nhanh chóng tăng vốn điều lệ, đảm bảo tỷ lệ an toàn vốn. Đồng thời, đây còn là giải pháp góp phần nâng cao trình độ quản lý từ đó nâng cao chất lượng tài sản có và hiệu quả hoạt động của các ngân hàng này. - Nâng cao chất lượng tài sản có: Mặc dù các NHTM nhà nước đã có nhiều nỗ lực trong xử lý nợ tồn đọng thông qua việc tích cực triển khai đề án tái cơ cấu trong những năm qua nhưng đến nay cũng chưa được xử lý dứt điểm (mới được khoảng 80%). Những vướng mắc chủ yếu trong xử lý nợ tồn đọng chính là những bất cập trong cơ chế, chính sách liên quan đến việc xử lý tài sản đảm bảo. Vì vậy, giải pháp trước mắt là các NHTM nhà nước tiếp tục tăng cường việc xử lý các khoản nợ đọng bằng quỹ dự phòng rủi ro, tích cực thu hồi nợ bằng các biện pháp mạnh kể cả bằng biện pháp kiện những doanh nghiệp chây lỳ ra toà. Một giải pháp khác cho vấn đề xử lý nợ tồn đọng là chứng khoán hoá các khoản nợ. Khi các khoản nợ đã được chứng khoán hoá thì các khoản nợ này sẽ được loại ra khỏi bảng cân đối kế toán, từ đó tăng chất lượng tài sản có. 72 - Tăng cường chất lượng tài sản và tín dụng cũng như nâng cao chất lượng hoạt động kiểm soát tín dụng: Xây dựng các quy trình thẩm định, chấm điểm tín dụng, xét duyệt cho vay phù hợp vối chuẩn mực quốc tế là điều kiện tiên quyết để đảm bảo sự áp dụng nhất quán và chặt chẽ chính sách tín dụng của các ngân hàng; giám sát việc thực hiện các quy trình cấp tín dụng để nâng cao chất lượng tín dụng. Rà soát lại về số lượng, trình độ cũng như đạo đức của cán bộ tín dụng để tránh tình trạng quá tải công việc, cẩu thả trong thẩm định và phê duyệt, sai trái trong quyết định cho vay, từ đó làm giảm sự gia tăng của nợ xấu. Ngoài ra cần giảm tỷ trọng cho vay đối với các DNNN, tăng tỷ trọng cho vay đối với các doanh nghiệp ngoài quốc doanh, cắt giảm các khoản cho vay đối với các doanh nghiệp làm ăn thua lỗ, tăng các khoản vay tín chấp đối với doanh nghiệp làm ăn có hiệu quả, bền vững và ổn định. - Nâng vốn tự có cho những NHTM nhà nước trước mắt chưa cổ phần hoá: Cần phải tiếp tục cấp bổ sung vốn cho những ngân hàng này để có điều kiện trang bị vật chất, công nghệ, mở rộng quy mô hoạt động cần thiết. Bên cạnh đó, tiếp tục cho các ngân hàng phát hành trái phiếu chuyển đổi như VCB, BIDV đã từng thực hiện để tăng quy mô vốn, tăng hệ số an toàn theo thông lệ và chuẩn mực quốc tế. - Nâng cao khả năng sinh lời: Để nâng cao mức sinh lời, các NHTMNN cần phải thực hiện một loạt các biện pháp như: nâng cao chất lượng tài sản và tín dụng; kiểm soát chặt chẽ chi phí; giảm tỷ lệ phân phối lãi; thiết lập chi nhánh, mạng lưới hiệu quả. - Minh bạch hoá thông tin để có thể đánh giá đúng tiềm lực của ngân hàng và xây dựng, duy trì niềm tin đối với công chúng vào hệ thống ngân hàng nói riêng và bộ máy nhà nước nói chung. Minh bạch hoá thông tin tạo động lực cho các NHTMNN phải tự thay đổi để hoạt động có hiệu quả hơn, tăng tỷ lệ tự tích luỹ bổ sung vốn điều lệ, tránh ỷ lại vào Ngân sách Nhà nước. 73 3.2.2.3 Đa dạng hoá và nâng cao chất lượng sản phẩm dịch vụ: * Đa dạng hoá sản phẩm dịch vụ: Phát triển dịch vụ để tăng nguồn thu cho các NHTM là xu thế tất yếu trong nền kinh tế thị trường, đồng thời, có tác dụng quan trọng làm tăng nguồn vốn huy động để đáp ứng nhu cầu vay vốn tăng lên của khách hàng. Theo nghiên cứu của các chuyên gia hàng đầu trên thế giới, cách đây chỉ 15 đến 20 năm, nguồn thu nhập chính của hầu hết các ngân hàng ở Hoa Kỳ và Châu Âu là từ hoạt động huy động vốn và cho vay, chiếm khoảng 90% trong tổng thu nhập. Đến nay, tỷ lệ này đã giảm xuống 60%, thậm chí có lúc chỉ còn 40%. Những nguồn thu nhập mới của các ngân hàng chủ yếu là nguồn thu từ các dịch vụ thu phí, đặc biệt là phí của các dịch vụ tư vấn đầu tư và các nghiệp vụ phái sinh. Trong khi đó, ở Việt Nam, các NHTM trong nước thu từ dịch vụ chỉ từ 6 – 10%, còn lại thu từ hoạt động tín dụng [31]. Một trong những nguyên nhân dẫn đến thu nhập từ dịch vụ của các NHTM Việt Nam còn quá ít là do nghiệp vụ kinh doanh của các NHTM Việt Nam quá nghèo nàn. Các ngân hàng nước ngoài và ngân hàng liên doanh thực hiện được khoảng 6.000 nghiệp vụ kinh doanh khác nhau như thanh toán quốc tế, đầu tư dự án, tài trợ thương mại, quản lý tiền mặt, tư vấn dầu tư và dịch vụ thẻ, … trong khi các NHTM Việt Nam mới thực hiện được khoảng 300 nghiệp vụ kinh doanh khác nhau. Vì vậy, để đa đa dạng hoá sản phẩm dịch vụ của mình các NHTM nhà nước cần phải thực hiện các giải pháp cụ thể sau: - Tìm hiểu nhu cầu của khách hàng theo từng phân khúc thị trường đưa ra các sản phẩm đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Tìm hiểu các sản phẩm hiện có trên thế giới là bước đi ban đầu để các NHTMNN theo kịp với các ngân hàng thế giới nhưng để đạt được lợi thế cạnh tranh quốc tế thì cần nâng cao tính chuyên nghiệp, phát triển các sản phẩm dịch vụ hiện đại trên cơ sở nền tảng công nghệ thông tin mà ngân hàng đang đầu tư. - Đa dạng hoá hình thức huy động và cho vay, phát triển các phương thức thanh toán hiện đại, 74 - Triển khai các dịch vụ mới như: Tài khoản đầu tư tự động; tài khoản ưu đãi về lãi suất; dịch vụ trả tiền kiều hối tại nhà; bảo quản và cho thuê két sắt; gửi tiền qua hệ thống tự động ADM, … - Phát triển dịch vụ ngân hàng điện tử * Nâng cao chất lượng sản phẩm dịch vụ: Cùng với sự gia tăng mức độ cạnh tranh trên thị trường các dịch vụ tài chính ngân hàng, người tiêu dùng càng ngày càng có nhiều cơ hội lựa chọn các dịch vụ phù hợp hơn cho mình và vì vậy mức độ trung thành của khách hàng đối với ngân hàng phụ thuộc rất lớn vào chất lượng sản phẩm dịch vụ của ngân hàng. Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm dịch vụ: - Nâng cao chất lượng hoạt động giao dịch trực tiếp với khách hàng: Điều này phụ thuộc trước hết vào tác phong làm việc, văn hoá giao dịch của nhân viên ngân hàng. Chính vì vậy, cần phải xây dựng các chuẩn mực trong giao tiếp với khách hàng và thực hiện đào tạo, tập huấn cho các nhân viên. Định kỳ phải tiến hành đánh giá các chuẩn mực này để đảm bảo các chuẩn mực được thực hiện nghiêm túc. - Đơn giản hoá quy trình thủ tục, giảm thời gian xử lý các giao dịch: Rà soát lại quy trình thủ tục của tất cả các nghiệp vụ, các thao tác trong quá trình cung ứng sản phẩm, loại bỏ những thủ tục không cần thiết, gây khó khăn trong quá trình tác nghiệp của nhân viên và cho khách hàng. Đồng thời, quy định cụ thể thời gian thực hiện các khâu trong quá trình cung ứng sản phẩm để giảm bớt thời gian chờ đợi, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách hàng trong điều kiện kinh doanh năng động ngày nay. - Khai thác những tiện ích của hệ thống mới để nâng cao chất lượng các dịch vụ truyến thống; chú ý đến tiện ích của dịch vụ ngân hàng cung cấp cho khách hàng. 75 - Gia tăng tiện ích cho sản phẩm dịch vụ: Kết hợp giữa các sản phẩm cùng một lức như: cho vay với thanh toán, kết hợp giữa trả lương với thanh toán, kết hợp giữa môi giới kinh doanh bất động sản với cho vay, … 3.2.2.4 Hiện đại hoá công nghệ ngân hàng Để nâng cao khả năng cạnh tranh trong điều kiện phát triển của khoa học công nghệ hiện nay, phát triển khoa học công nghệ ngân hàng cần tập trung theo hướng tăng mức vốn đầu tư để trang bị kỹ thuật và công nghệ tiên tiến. Các dự án đầu tư công nghệ cần được tính toán kỹ lưỡng để sử dụng công suất phù hợp với chiến lược mở rộng kinh doanh của ngân hàng. Với điều kiện Việt Nam thì công nghệ phù hợp sẽ hiệu quả hơn là quá hiện đại dẫn đến kém hữu dụng. Khi xây dựng các chương trình phần mềm cần chú ý nhiều hơn đến khả năng ứng dụng và mở rộng dịch vụ ngân hàng hiện đại. Đối với hệ thống phần cứng, việc nâng cấp, trang bị mới cần đặc biệt quan tâm đến dung lượng, tốc độ xử lý và cấu trúc mở, sẵn sàng giao diện với bên ngoài; nối mạng trong toàn bộ hệ thống với một cơ sở dữ liệu tập trung; loại bỏ dần giao dịch dựa trên giấy tờ, tiến tới một hệ thống có khả năng thực hiện tất cả các giao dịch tự động. Trong quá trình đầu tư trang thiết bị và lắp đặt các phần mềm, cần chú trọng thực hiện các giải pháp an ninh mạng triệt để hơn. Vấn đề rủi ro đạo đức không chỉ xảy ra từ phía các cán bộ ngân hàng hay từ phía khách hàng, nó có thể xảy ra từ cả hai phía. Vì vậy, nếu không có những giải pháp an ninh mạng triệt để thì người thiệt hại đầu tiên từ những vụ tấn công trên mạng chính là các ngân hàng. Cần tranh thủ sự hỗ trợ về tài chính và kỹ thuật của các tổ chức quốc tế để hiện đại hoá công nghệ và mở rộng dịch vụ ngân hàng; hoàn thiện và chuẩn hoá quy trình tác nghiệp và quản lý nghiệp vụ ngân hàng, nhất là những nghiệp vụ cơ bản theo hướng tự động hoá như thanh toán, tín dụng, kế toán, tín dụng, kế toán, quản lý rủi ro và hệ thống thông tin quản lý. 76 Tăng cường hợp tác trong lĩnh vực công nghệ cũng là một giải pháp quan trọng nhằm hiện đại hoá công nghệ ngân hàng. Các NHTM nhà nước có thể xem xét để phối hợp với nhau trong việc nghiên cứu công nghệ tiên tiến trên thế giới thông qua vai trò trung gian của hiệp hội ngân hàng để có thể giảm bớt chi phí đầu tư và sử dụng tối đa công suất của công nghệ. 3.2.2.5 Nâng cao năng lực quản trị điều hành: Để nâng cao năng lực quản lý của các ngân hàng thì vấn đề cốt yếu là phải nâng cao chất lượng đội ngũ nhân sự quản lý. Những giải pháp để nâng cao chất lượng đội ngũ nhân sự quản lý: - Xây dựng được một cơ chế lựa chọn nhân sự công khai, minh bạch. Việc lựa chọn các nhân sự quản lý phải được kết hợn với việc đánh giá của nhân viên hàng năm, theo đúng chuẩn mực đã được đề ra. - Mỗi ngân hàng cần xây dựng một kế hoạch nhân sự quản lý, có kế hoạch bồi dưỡng cán bộ nguồn để đảm bảo tính kế thừa liên tục, tránh gây ra những xáo trộn không cần thiết gây ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của một phòng ban, chi nhánh cũng như mỗi ngân hàng. - Bên cạnh việc tích luỹ kinh nghiệm theo thời gian, đội ngũ lãnh đạo cần phải tích cực học hỏi, tự nghiên cứu để trang bị thêm cho mình những kiến thức và kỹ năng cần thiết. Các ngân hàng có thể tổ chức những khoá đào tạo riêng biệt cho cán bộ quản lý và hợp tác với ngân hàng nước ngoài tổ chức những khoá tham quan, tập huấn ở nước ngoài cho cán bộ quản lý. - Các ngân hàng cũng có thể xem xét giải pháp thuê nhân sự nước ngoài. Việc thuê nhân sự quản lý giỏi của nước ngoài đòi hỏi chi phí lớn song cũng mang lại rất nhiều lợi ích cho ngân hàng. Trong công việc điều hành các hoạt động kinh doanh hàng ngày cần phải tăng cường về số lượng, nâng cao chất lượng các công cụ quản lý: - Xây dựng hệ thống thông tin quản lý nhằm đảm bảo sự thông suốt của các luồng thông tin từ các phòng ban. Đặc biệt cần tập trung xây dựng hệ thống thông tin điện tử qua hệ thống mạng điện tử. 77 - Thiết kế và sử dụng mẫu báo cáo phù hợp nhằm đảm bảo cung cấp đầy đủ và kịp thời các thông tin chính xác về tình hình hoạt động của ngân hàng cũng như các biến động của thị trường để phục vụ cho việc ra quyết định của ban lãnh đạo. Trong đó, cần đặc biệt chú trọng đến các báo cáo cho công tác quản trị rủi ro. - Thiết lập các quy trình xử lý nghiệp vụ đầy đủ, rõ ràng nhằm đảm bảo sự tuân thủ quy định về an toàn và hiệu quả trong toàn hệ thống, đồng thời cũng tăng khả năng khai thác công nghệ của mỗi ngân hàng. - Tăng cường cơ chế giám sát và kiểm tra thông qua vai trò của ban giám sát cũng như ban kiểm toán, kiểm soát nội bộ và thực hiện nghiệm túc việc kiểm toán độc lập hàng năm. Đối với hoạt động kiểm toán độc lập, cần chú trọng lựa chọn các cơ quan kiểm toán có uy tín để một mặt đảm bảo tính trung thực và hợp lý của các báo cáo tài chính. Các ngân hàng có thể tận dụng những ý kiến đóng góp của các công ty kiểm toán để khắc phục những điểm yếu trong các quy trình quản lý và xử lý nghiệp vụ của mình. 3.2.2.6 Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: Nhân tố con người từ lâu vẫn được coi là nguồn lực quý giá nhất của doanh nghiệp. Nguồn nhân lực mạnh không những tạo ra cho doanh nghiệp lợi thế cạnh tranh mà còn là yếu tố quyết định sự thành công hay thất bại của doanh nghiệp. Trong nền kinh tế tri thức, sự cạnh tranh để có nguồn nhân lực có chất lượng cao trở nên khốc liệt hơn bao giờ hết. Thu hút nhân tài là một việc khó, song giữ được nhân tài lại là công việc nhiều thử thách hơn đối với các nhà lãnh đạo doanh nghiệp. Để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, các ngân hàng cần phải xây dựng một chiến lược về quản trị nguồn nhân lực và thiết lập một cơ chế thực thi chiến lược có hiệu quả. Nội dung trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực bao gồm: - Cần tìm hiểu nhu cầu của nhân viên: Hiểu được nhu cầu người lao động là nhân tố quan trọng giúp cho các chính sách của doanh nghiệp gắn kết 78 chặt chẽ hơn với mong muốn, tâm tư của người lao động. Khi đạt được điều này, mức độ hài lòng của người lao động về công việc và tổ chức của mình sẽ tăng lên và vì vậy sẽ cống hiến nhiều hơn. Thực tế hoạt động của các doanh nghiệp thành công cho thấy, họ rất chú ý đến yếu tố này và coi đó là một chiến lược quan trọng để giữ chân người lao động. - Có cơ chế đãi ngộ thoả đáng: Cơ chế đãi ngộ được hiểu theo nghĩa chung bao gồm toàn bộ lương, thưởng, chế độ phúc lợi hữu hình cũng như vô hình, mang tính vật chất hay phi vật chất, liên quan đến thể chất hoặc tinh thần của người lao động do doanh nghiệp cung cấp. Bên cạnh việc duy trì các hình thức đãi ngộ, các ngân hàng cần đảm bảo nguyên tắc về sự công bằng và minh bạch trong việc thực hiện các hình thức đãi ngộ này. Người lao động cần phải đuợc thông tin đầy đủ, rõ ràng về các tiêu chí để đánh giá sự thành công của họ. Đồng thời, việc thực hiện các hình thức đãi ngộ phải kịp thời để động viên, khuyến khích người lao động đúng thời điểm. - Hỗ trợ người lao động phát triển nghề nghiệp: Người lao động cần được hỗ trợ để phát triển nghề nghiệp của mình. Các cơ hội thăng tiến và nâng cao vị thế nghề nghiệp luôn phát huy thế mạnh trong việc thúc đẩy người lao động gắn bó hơn với doanh nghiệp. Các chính sách về phát triển nghề nghiệp của doanh nghiệp càng rõ ràng, càng chi tiết, người lao động càng xác định rõ hơn hướng đi của mình, và đương nhiên mức độ thúc đẩy họ làm việc để đạt được mục đích đó sẽ cao hơn. Để làm được điều này, các ngân hàng cần chú ý thực hiện một số giải pháp sau: Cung cấp đầy đủ thông tin về các cơ hội nghề nghiệp, tiêu chuẩn hoá các chức danh; hỗ trợ trong việc lập kế hoạch và thực hiện mục tiêu nghề nghiệp. - Tạo môi trường không ngừng học tập: thường xuyên có các hoạt động nhằm bổ sung kiến thức, đào tạo và đào tạo lại; nếu có thể, nên tổ chức các lớp ban đêm cho nhân viên, mời các chuyên gia có uy tín về nói chuyện và giảng dạy cho nhân viên; đào tạo thường xuyên kiến thức kinh tế thị trường, nghiệp vụ chuyên môn nhất là những nghiệp vụ mới. Ngoài ra, có thể 79 cử các các đoàn cán bộ đi khảo sát, học tập nghiệp vụ ở nước ngoài. Thành lập các trung tâm đào tạo tại các ngân hàng. - Xây dựng chiến lược khuyến khích và thu hút nhân tài. Ưu tiên tuyển dụng nguồn nhân lực trẻ, trình độ cao. Sử dụng người đúng vị trí để tận dụng tối đa năng lực sáng tạo của mỗi cá nhân. - Kế tiếp là xây dựng văn hoá doanh nghiệp, môi trường làm việc phải minh bạch, đoàn kết, thân thiện. Ngân hàng phải thực sự là nơi để đội ngũ nhân viên của mình học tập phấn đấu và cống hiến, xây dựng một cơ chế quản lý sao cho mọi ý kiến đều được tôn trọng, giải quyết và giải thích một cách thoả đáng. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 Trong chương này, luận văn đã nêu lên một số vấn đề chính tác động đến xu hướng hoạt động của các NHTMNN như: Định hướng, mục tiêu, chiến lược của Đảng đối với hoạt động tài chính – ngân hàng. Thông qua đó, cho thấy môi trường cạnh tranh trong kinh doanh các hoạt động ngân hàng ngày càng mở rộng và bình đẳng, vì vậy các NHTM nhà nước cần thiết phải nâng cao năng lực cạnh tranh trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế. Tiếp đến, luận văn đưa ra các giải pháp góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTM nhà nước Việt Nam. 80 KẾT LUẬN Đề tài “Nâng cao năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại nhà nước Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế” đã được thực hiện qua các nội dung chính sau: Thứ nhất: Luận văn đã nghiên cứu những vấn đề cơ bản mang tính lý thuyết liên quan đến đề tài như: cạnh tranh, năng lực cạnh tranh, các cấp độ cạnh tranh, tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh, đặc trưng cạnh tranh của các NHTM trong điều kiện hội nhập. Đồng thời, trên cơ sở nghiên cứu kinh nghiệm của các quốc gia và một số NHTM cổ phần trong nước đã rút ra bài học để tham khảo xây dựng giải pháp. Thứ 2: Luận văn đã đi sâu đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của các NHTM nhà nước Việt Nam thông qua các tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh của các NHTM. Sau đó, luận văn đã rút ra một số điểm mạnh, điểm yếu về năng lực cạnh tranh và nguyên nhân trên cơ sở có sự so sánh với các NHTM cổ phần trong nước, NHTM nước ngoài. Thứ 3: Luận văn đã đề xuất một số giải pháp góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTM nhà nước Việt Nam. Giải pháp được chia thành 2 phần: Phần 1 – Nhóm giải pháp mang tính vĩ mô; Phần 2 – Nhóm giải pháp đối với bản thân các NHTM nhà nước. Với những nội dung cơ bản trên, luận văn đã hoàn thành mục tiêu nghiên cứu đề ra. Tác giả mong được góp phần nhỏ vào quá trình hoàn thiện, đổi mới hoạt động của các NHTM nhà nước Việt Nam trước xu thế hội nhập kinh tế quốc tế. Đề tài có phạm vi nghiên cứu rộng, bao trùm lên nhiều lĩnh vực trong khi quy định về thời lượng thực hiện luận văn có hạn, chắc chắn rằng khó tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả mong nhận được sự đóng góp của người đọc để bổ sung cho hoàn thiện hơn. TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng Việt 1. Các Mác (1978), Mác – Ăng Ghen toàn tập, NXB Sự thật, Hà Nội. 2. Hồ Diệu (năm 2002), Quản trị Ngân hàng thương mại, NXB Thống kê. 3. PGS-TS. Nguyễn Đăng Dờn, TS. Hoàng Đức, PGS-TS. Trần Huy Hoàng, TS. Trầm Xuân Hương (2005), Tiền tệ Ngân hàng, NXB Thống kê. 4. Dự án hỗ trợ thương mại đa biên (2006), Nghiên cứu tác động của tự do hoá dịch vụ ngân hàng đối với cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng. 5. Đại học Ngân hàng Tp.HCM (2006 – 2007), Tạp chí Công nghệ Ngân hàng. 6. Đại học Ngân hàng Tp.HCM, Hoàn thiện Luật ngân hàng – những đòi hỏi từ hội nhập kinh tế quốc tế, Tạp chí Công nghệ ngân hàng (2007), NXB Lao động xã hội. 7. Đại học kinh tế quốc dân (2001) – Biên dịch Peter S.Rose – Quản trị Ngân hàng thương mại, NXB Tài chính. 8. Hiệp hội ngân hàng, Tạp chí tài chính tiền tệ các năm 2005 – 2006 – 2007. 9. PTS. Vũ Trọng Hùng (2003) – Biên dịch Philip Kotler (năm 2003), Quản trị Marketing, NXB Thống kê 10. Nguyễn Hữu Huyên (2003), Luật cạnh tranh của Pháp và Liên minh Châu Âu, trang 11, NXB Tư pháp. 11. NHTMCP: ACB, Sacombank, Eximbank, EAB, Đại Á, Đại Dương, Exinbank, Techcombank, Gia Định, Sài Gòn (2002 – 2003 – 2004 – 2005 – 2006), Báo cáo thường niên. 12. NHTMNN: VCB, BIDV, ICB, VBAR&D, MHB (2002 – 2003 – 2004 – 2005 – 2006), Báo cáo thường niên. 13. NHTM nước ngoài chi nhánh Tp.HCM: The Bank of Tokyo, Bank of China, The Hongkong and Shanghai Banking Corporate Limited, Bankkok Bank Public Company Limited, Citibank (2005 – 2006), Báo cáo thường niên. 14. NHNN Việt Nam (2005 – 2006 – 2007), Tạp chí ngân hàng. 15. NHNN Việt Nam (2005 – 2006 – 2007), Thời báo ngân hàng. 16. NHNN Việt Nam (2002 – 2003 – 2004 – 2005 – 2006), Báo cáo thường niên. 17. Trương Công Minh, Trần Tuấn Thạc, Trần Thị Tường Như – Biên dịch Fred R.David - Khái luận về quản trị chiến lược, NXB Thống kê. 18. PGS, TS. Nguyễn Thị Quy (2005), Năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại trong xu thế hội nhập, NXB Lý luận chính trị. 19. Trần Sửu (2005), Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong điều kiện hội nhập, NXB Lao động. 20. TS. Nguyễn Vĩnh Thanh (2005), Nâng cao sức cạnh tranh của các doanh nghiệp thương mại Việt Nam trong hội nhập kinh tế quốc tế, NXB Lao động – Xã hội. 21. PTS. Nguyễn Văn Tiến (1999), Quản trị rủi ro trong kinh doanh ngân hàng, NXB Thống kê. 22. Trung tâm đào tạo và nghiên cứu khoa học ngân hàng – ACB (1993) – Biên dịch Edward W.Reed và Edward K.Gill, Ngân hàng thương mại, NXB Tp.Hồ Chí minh. 23. PGS, TS.Trần Văn Tùng (2004), Cạnh tranh kinh tế: lợi thế cạnh tranh quốc gia và chiến lược cạnh tranh của công ty, NXB Thế giới. 24. Viện Ngôn ngữ học (2002), Từ điển tiếng Việt, trang 112, NXB Đà Nẵng. Tiếng Anh 25. The Asia Week (2001 – 2002 – 2003) 26. The Banker (2006), Top 200 Banks in Asia: Commentary, Analysis and Listing, p45-53, Sep/2006. 27. Micheal Porter (1990), The Competitive Advantage of Nation, p.10, The Free Press. Các website tham khảo 28. www.itpc.hochiminhcity.gov.vn 29. www.dictionnary.bachkhoatoanthu.gov.vn 30. www.hsbc.com.hk 31. www.kiemtoan.com.vn 32. www.saga.com.vn 33. www.saigontimes.com.vn 34. www.sbv.gov.vn 35. www.tcvn.gov.vn 36. www.vir.com.vn 37. www.vneconomy.com.vn PHỤ LỤC Phụ lục 1: CAR của một số ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam Đơn vị: tỷ lệ % Tên NH 2002 2003 2004 2005 2006 ACB 12 10,9 EAB 8,02 7,88 8,24 8,94 13,57 Sacombank 8,37 10,06 10,49 15,4 11,82 Nguồn: [10] Phụ lục 2: Cho vay nền kinh tế của các NHTM nhà nước Việt Nam Đơn vị tính: tỷ đồng NHTMNN 31/12/2002 31/12/2003 31/12/2004 31/12/2005 31/12/2006 BIDV 52.520 59.173 67.244 79.383 93.453 VBAR&D 88.379 106.898 139.381 180.037 188.277 ICB N/A 51.779 64.160 75.886 N/A MHB N/A 4.221 6.729 9.960 14.453 VCB 29.335 39.678 50.831 61.044 67.734 Nguồn: [11] Phụ lục 3: Một số thông tin tài chính chủ yếu của HSBC khu vực Châu Á - Thái Bình Dương Chỉ tiêu tài chính 2004 2005 2006 Vốn chủ sở hữu (đơn vị: triệu đô la Hồng Kông) 52.161 57.776 97.783 ROA (%) 43,1 37,4 1,46 ROE (%) 1,57 1,44 31,1 Nguồn: [30] Phụ lục 4: Nợ quá hạn của một số ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam Đơn vị: tỷ lệ % Tên NH 2002 2003 2004 2005 2006 ACB 0,72 0,3 0,2 Techcombank 1 0,8 Sacombank 0,57 0,56 1,07 0,88 0,95 EAB 0,49 1,69 0,98 Nguồn: [10] Phụ lục 5: Quy mô vốn của các ngân hàng thương mại trên thế giới và khu vực năm 2003 Đơn vị: triệu USD Tên ngân hàng – Quốc tịch Vốn chủ sở hữu Tên ngân hàng – Quốc tịch Vốn chủ sở hữu Citigroup – Mỹ 58.448 Agricultural Bank of China 16.435 JP Morgan Chase ET CO – Mỹ 37.713 China Construction Bank 12.955 Mizuho Financial Group – Nhật 40.498 ANZ Bank Group - Australia 6.231 Bank of China 21.916 Development Bank of Singpore 8.452 Ind & Comm Bank of China 21.530 Thai Famers Bank - Thailand 620 Nguồn: [25] Phụ lục 6: ROA của một số ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam Đơn vị: tỷ lệ % Tên NH 2002 2003 2004 2005 2006 ACB 2,00 1,90 2,10 1,90 1,90 EAB 2,2 1,7 1,3 1,35 1,55 Eximbank 0,05 1,74 Sacombank 1,45 11,55 1,66 1,85 2,08 Techcombank 1,70 2,60 1,89 Nguồn: [10] Phụ lục 7: ROE của một số ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam Đơn vị: tỷ lệ % Tên NH 2002 2003 2004 2005 2006 ACB 26,70 25,10 33,40 29,60 33,80 EAB 3,5 28,5 15 16,2 23,5 Eximbank 0,77 27 Sacombank 22,76 22,59 23,71 20,58 20,56 Techcombank 31,71 45,19 26,76 Nguồn: [10] Phụ lục 8: ROA, ROE của các chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại Tp.Hồ Chí Minh năm 2006 Đơn vị: tỷ lệ % Tên ngân hàng ROA ROE The Bank of Tokyo – Mitsubishi UFJ, Ltd 0,91 15,05 Bank of China 0,29 2,68 The Hongkong and Shanghai Banking Corporate Limited 1,33 22,66 Bankkok Bank Public Company Limited 0,80 4,03 Citibank 0,46 8,83 Nguồn: [13] Phụ lục 9: ROA và CAR năm 2004 của các NHTM của các quốc gia trong khu vực Đơn vị: tỷ lệ % Tên quốc gia ROA CAR Hong Kong 1,7 15,4 India 1,3 12,9 Indonesia 1,3 19,9 Thailand 1,3 12,7 Singapore 1,2 14,8 Malaysia 10,5 13,3 South Korea 0,95 12,2 Taiwan 0,85 10,7 China 0,4 7,8 Vietnam 0,3 5 Nguồn: [6] Phụ lục 10: Thị phần huy động vốn và cho vay của các NHTMNN Việt Nam Đơn vị: tỷ lệ % NHTMNN 2002 2003 2004 2005 /2006 Huy động 84,00 82,20 77,20 73,93 68,67 Cho vay 83,20 780 76,20 70,80 63,49 Nguồn: [12] Phụ lục 11: Thu nhập cán bộ nhân viên bình quân của một số NHTM cổ phần Việt Nam Đơn vị: triệu đồng Tên ngân hàng Năm 2005 Năm 2006 Á Châu 4,60 5,50 Đại Á 3,43 3,89 Đại Dương 2,51 1,79 Đông Á 4,42 4,91 Gia Định 3,00 4,00 Phát triển nhà Tp.HCM 4,83 5,92 Sài Gòn 6,18 11,69 Sài Gòn Thương tín 4,10 5,40 Xuất nhập khẩu 4,17 5,84 Nguồn: [11] Phụ lục 12: Vốn điều lệ của các NHTM nhà nước Việt Nam Đơn vị tính: tỷ đồng NHTMNN 31/12/2002 31/12/2003 31/12/2004 31/12/2005 31/12/2006 BIDV 2.300 3.150 3.550 3.971 4.077 VBAR&D 3.700 5.100 5.790 6.567 6.617 ICB 2.100 2.900 3.300 3.505 3.616 MHB 700 700 700 774,2 767,6 VCB 2.100 2.900 3.300 4.279 4.357 Nguồn: [12] Phụ lục 13: Vốn điều lệ của một số ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam Đơn vị tính: tỷ đồng Tên NH 2002 2003 2004 2005 2006 ACB 341 424 481 948 1.100 EAB 200 253 350 500 880 Eximbank 300 300 500 700 1.212 Sacombank 272 505 740 1.250 2.089 Techcombank 118 180 413 617 1.500 Nguồn: [11] Phụ lục 14: Vốn huy động của các NHTMNN Việt Nam Đơn vị tính: tỷ đồng NHTMNN 31/12/2002 31/12/2003 31/12/2004 31/12/2005 31/12/2006 BIDV 46.115 59.910 67.262 85.747 113.724 VBAR&D 90.470 109.776 158.413 187.240 230.803 ICB N/A 73.743 81.597 100.572 126.624 MHB N/A 3.851 6.631 10.613 15.793 VCB 77.103 91.729 113.379 127.968 155.750 Nguồn: [12]