[B]Mục đích nghiên cứu
Sử dụng PPMH trong dạy học chương “Thuyết động học phân tử và chất khí lý tưởng” nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học vật lý trong trường THPT.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- PPMH: Trong nghiên cứu vật lý và trong dạy học vật lý.
- Hoạt động dạy và học vật lý của giáo viên và học sinh ở trường THPT.
- Quá trình dạy học vật lý chương “ Thuyết động học phân tử và chất khí lý tưởng” lớp 10 THPT Tĩnh gia II.
4. Giả thuyết khoa học
- Có thể sử dụng PPMH ở các mức độ khác nhau để dạy học chương “ Thuyết động học phân tử và chất khí lý tưởng”.
- Việc dùng PPMH dạy học chương “ Thuyết động học phân tử và chất khí lý tưởng” sẽ mang lại kết quả học sinh không những nắm vững sâu sắc kiến thức của mình mà còn được bồi dưỡng PPMH của nhận thức vật lý.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Tìm hiểu lý thuyết về MH và PPMH trong nghiên cứu vật lý và trong dạy học vật lý.
- Nghiên cứu chương trình và sách giáo khoa vật lý phần nhiệt học.
- Tìm hiểu thực trạng nhận thức về PPMH và sử dụng PPMH trong dạy học vật lý ở trường phổ thông.
- Thiết kế các phương án dạy học chương “Thuyết động học phân tử và chất khí lý tưởng” theo PPMH.
- Thực nghiệm sư phạm các phương án đã xây dựng.
6. Phương pháp nghiên cứu
- Nghiên cứu lý luận:
+ Các văn kiện của Đảng và Nhà nước, của Bộ giáo dục và đào tạo có liên quan đến vấn đề nghiên cứu.
+ Các tài liệu, công trình liên quan đến hướng nghiên cứu.
- Nghiên cứu tình hình thực trạng trên đối tượng cụ thể: Dự giờ, quan sát việc dạy của giáo viên và việc học của học sinh trong quá trình thực nghiệm sư phạm.
- Thực nghiêm sư phạm: Thực hiện các bài dạy đã thiết kế, so sánh với lớp đối chứng để rút ra những cần thiết, chỉnh lý thiết kế đề xuất hướng áp dụng vào thực tiễn, mở rộng kết quả nghiên cứu.
7. Kết quả nghiên cứu
Qua quá trình triển khai đề tài: Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô hình trong dạy học chương “Thuyết động học phân tử và chất khí lý tưởng” vật lý lớp 10 THPT, chúng tôi đã thu được một số kết quả như sau:
- Về mặt lý luận:
+ Nhận thức được cấu trúc của PPMH, vai trò của PPMH trong nghiên cứu vật lý và trong dạy học vật lý.
+ Nắm được các bước cơ bản vận dụng PPMH trong dạy học vật lý.
- Về mặt nghiên cứu ứng dụng:
+ Sắp xếp lại nội dung một số vấn đề chương “Thuyết động học phân tử và chất khí lý tưởng” để thực hiện dạy học theo PPMH.
+ Xây dựng, thiết kế các giáo án chương “Thuyết động học phân tử và chất khí lý tưởng” theo PPMH.
+ Thực nghiệm sư phạm: chúng tôi nhận thấy, có thể tiến hành dạy học chương “Thuyết động học phân tử và chất khí lý tưởng” theo PPMH, nhờ đó học sinh làm quen với PPMH -phương pháp nhận thức quan trọng của vật lý học.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, phần phụ lục và tài liệu tham khảo, luận văn có 3 chương sau:
Chương 1: Cơ sở lý luận của đề tài
Chương 2: Tổ chức dạy học chương “Thuyết động học phân tử và chất khí lý tưởng” vật lý lớp 10 THPT theo PPMH.
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm
Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô hình trong dạy học chương “Thuyết động học phân tử và chất khí lý tưởng” vật lý lớp 10 trung học phổ thông .[/B]
74 trang |
Chia sẻ: maiphuongtl | Lượt xem: 1540 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận văn Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô hình trong dạy học chương Thuyết động học phân tử và chất khí lý tưởng vật lý lớp 10 trung học phổ thông, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
nµo?
Häc sinh ph¶i biÕt trong vËt lý c¸c kÕt luËn kh¸i qu¸t ®îc rót ra tõ nh÷ng luËn ®Ò khoa häc riªng lÎ nh thÕ nµo vµ ngîc l¹i tõ nh÷ng ®Þnh luËt vËt lý tæng qu¸t, c¸c hÖ qu¶ ®îc suy ra nh thÕ nµo?
Häc sinh ph¶i biÕt lµm viÖc víi s¸ch gi¸o khoa, b¶ng tra cøu, s¸ch tra cøu. Cã lßng yªu thÝch khoa häc, høng thó häc tËp vËt lý, cã ý thøc vËn dông nh÷ng hiÓu biÕt vÒ vËt lý vµo cuéc sèng vµ lao ®éng.
2.2. VÞ trÝ, môc tiªu cña ch¬ng “ThuyÕt ®éng häc ph©n tö vµ chÊt khÝ lý tëng”
Trong ch¬ng tr×nh vËt lý trung häc phæ th«ng CCGD, phÇn vËt lý ph©n tö vµ nhiÖt häc gåm 5 ch¬ng. Ch¬ng “ThuyÕt ®éng häc ph©n tö vµ chÊt khÝ lý tëng” vµ ch¬ng “Néi n¨ng cña khÝ lý tëng” ®îc ®a vµo cuèi ch¬ng tr×nh líp 10, 3 ch¬ng cßn l¹i ®îc ®a vµo ®Çu ch¬ng tr×nh tr×nh líp 11 (nghiªn cøu c¸c tÝnh chÊt cña chÊt r¾n vµ chÊt láng).
Ch¬ng “ThuyÕt ®éng häc ph©n tö vµ chÊt khÝ lý tëng” - nghiªn cøu c¸c hiÖn tîng nhiÖt vÒ mÆt hiÖn tîng vµ c¬ chÕ cã thÓ xem nh phÇn më ®Çu cña nhiÖt häc. Môc tiªu chÝnh cña ch¬ng lµ:
a) KiÕn thøc:
Yªu cÇu häc sinh n¾m ®îc c¸c kiÕn thøc sau ®©y:
- C¸c kh¸i niÖm: m« h×nh vËt lý, lîng chÊt, nguyªn tö gam, ph©n tö gam, sè Av«ga®r«, khÝ lý tëng, khÝ thùc, ®é kh«ng tuyÖt ®èi vµ nhiÖt ®é tuyÖt ®èi, ph¬ng tr×nh tr¹ng th¸i cña khÝ lý tëng, nhiÖt ®é.
- C¸c ®Þnh luËt: B«il¬-Mari«t, S¸cl¬, Gayluyx¨c.
- C¸c m« h×nh: thuyÕt ®éng häc ph©n tö vÒ cÊu t¹o chÊt, c¸c tr¹ng th¸i cÊu t¹o chÊt, khÝ lý tëng. C¸c m« h×nh to¸n häc vÒ ph¬ng tr×nh c¬ b¶n cña thuyÕt ®éng häc ph©n tö vÒ chÊt khÝ lý tëng, ph¬ng tr×nh tr¹ng th¸i cña khÝ lý tëng. C¸c m« h×nh ký hiÖu (®å thÞ) biÓu diÔn c¸c ®Þnh luËt B«il¬-mari«t, ®Þnh luËt S¸cl¬.
- Ph¬ng ph¸p vËt lý: sö ph¬ng ph¸p m« h×nh trong ch¬ng ë møc ®é 2 vµ møc ®é 3 ®èi víi m« h×nh biÓu tîng; møc ®é 4 vµ møc ®é 5 ®èi víi m« h×nh ký hiÖu.
b) VÒ kü n¨ng:
- Kü n¨ng x©y dùng vµ vËn hµnh m« h×nh vËt lý: gi¶i thÝch vµ tiªn ®o¸n c¸c hiÖn tîng.
- Kü n¨ng thùc hµnh thÝ nghiÖm kiÓm tra.
- Kü n¨ng gi¶i mét sè bµi tËp vËt lý vÒ chÊt khÝ.
c) VÒ th¸i ®é:
- Høng thó víi viÖc ph¸t hiÖn ra quy luËt cña v« sè c¸c hiÖn tîng x¶y mét c¸ch hoµn toµn ngÉu nhiªn; bíc ®Çu hiÓu ®îc b¶n chÊt vËt lý, c¬ chÕ cña mét sè kh¸i niÖm, hiÖn tîng.
- Cã th¸i ®é ®óng ®¾n h¬n ®èi víi vai trß cña lý thuyÕt vËt lý.
- Cã sù thÝch thó khi dïng suy diÔn t×m ra ®îc mét quy luËt.
2.3. Néi dung, cÊu tróc cña ch¬ng “ThuyÕt ®éng häc ph©n tö vµ chÊt khÝ lý tëng”
a) Néi dung, cÊu tróc theo s¸ch gi¸o khoa vËt lý líp 10 hiÖn hµnh
Ch¬ng nµy kÕ thõa vµ ph¸t triÓn nh÷ng kiÕn thøc häc sinh ®· cã ë trêng Trung häc c¬ së vÒ thuyÕt ®éng häc ph©n tö, dïng thuyÕt nµy ®Ó t×m hiÓu c¸c tÝnh chÊt cña khÝ lý tëng. Ch¬ng gåm hai néi dung chÝnh:
- Néi dung chÝnh thø nhÊt lµ thuyÕt ®éng häc ph©n tö. ë ®©y chØ yªu cÇu häc sinh n¾m ch¾c nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n cña thuyÕt, kh«ng ®a ra ph¬ng tr×nh c¬ b¶n còng nh c¸c h»ng sè c¬ b¶n cña thuyÕt. ViÖc dïng thuyÕt ®éng häc ph©n tö ®Ó gi¶i thÝch c¬ chÕ cña c¸c ®Þnh luËt thùc nghiÖm cña chÊt khÝ kh«ng ph¶i lµ néi dung chÝnh cña ch¬ng, v× kh«ng thÓ dïng nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n cña thuyÕt ®Ó gi¶i thÝch mét c¸ch ®Þnh lîng c¸c ®Þnh luËt nµy.
- Néi dung chÝnh thø hai vµ lµ néi dung c¬ b¶n nhÊt cña ch¬ng lµ c¸c ®Þnh luËt thùc nghiÖm vÒ khÝ lý tëng vµ ph¬ng tr×nh tr¹ng th¸i cña khÝ lý tëng.
§Ó tËp trung vµo kiÕn thøc c¬ b¶n nhÊt cña ch¬ng lµ ph¬ng tr×nh tr¹ng th¸i cña khÝ lý tëng viÕt theo nhiÖt ®é K, s¸ch gi¸o khoa tr×nh bµy nh÷ng néi dung trªn theo cÊu tróc sau ®©y:
+ §Þnh luËt B«il¬-Mari«t.
+ §Þnh luËt Sacl¬.
+ §é kh«ng tuyÖt ®èi vµ nhiÖt giai Kelvin. §Þnh luËt Sacl¬ viÕt theo nhiÖt ®é K.
+ Tõ ®Þnh luËt B«il¬-Mari«t vµ §Þnh luËt Sacl¬ viÕt theo nhiÖt ®é K x©y dùng ph¬ng tr×nh tr¹ng th¸i cña khÝ lý tëng viÕt theo nhiÖt ®é K.
Néi dung ch¬ng coi träng viÖc biÓu diÔn c¸c ®¼ng qu¸ tr×nh trong hÖ to¹ ®é p,V.
Nh vËy, chóng ta cã thÓ lËp grap néi dung cña ch¬ng theo s¸ch gi¸o khoa vËt lý líp 10 hiÖn hµnh nh ë h×nh 3 díi ®©y:
Ph©n tö vµ mét sè thuéc tÝnh cña ph©n tö
C¸c tr¹ng th¸i cÊu t¹o chÊt
§Þnh luËt B«il¬-Mari«t
§Þnh luËt S¸cl¬
Ph¬ng tr×nh tr¹ng th¸i cña khÝ lý tëng
ThuyÕt ®éng häc ph©n tö
vµ chÊt khÝ lý tëng
H×nh3: S¬ ®å cÊu tróc ch¬ng “ThuyÕt ®éng häc ph©n tö vµ chÊt khÝ lý tëng”
theo s¸ch gi¸o khoa vËt lý líp 10 hiÖn hµnh.
Theo chóng t«i, víi c¸ch s¾p xÕp cÊu tróc néi dung nh vËy sÏ rÊt khã kh¨n khi triÓn khai d¹y häc theo quan ®iÓm (ph¬ng ph¸p) m« h×nh.
b) Néi dung - cÊu tróc cña ch¬ng theo quan ®iÓm m« h×nh
Chóng t«i ®· s¾p xÕp ®îc néi dung vµ x©y dùng ®îc cÊu tróc cña ch¬ng “ThuyÕt ®éng häc ph©n tö vµ chÊt khÝa lý tëng” theo quan ®iÓm m« h×nh. Quan ®iÓm m« h×nh ë tÇm vÜ m« lµ ®· x©y dùng ®îc cÊu tróc cña ch¬ng. Cßn ë tÇm vi m« th× ph¬ng ph¸p m« h×nh ®îc sö dông trong tõng néi dung cña bµi häc cô thÓ. Néi dung cô thÓ theo quan ®iÓm m« h×nh nh sau:
- M« h×nh thuyÕt ®éng häc ph©n tö vÒ cÊu t¹o chÊt.
- M« h×nh khÝ lý tëng.
- Dùa vµo hai m« h×nh ®ã, b»ng suy luËn l«gic suy ra hÖ qu¶ lý thuyÕt lµ m« h×nh ph¬ng tr×nh c¬ b¶n cña thuyÕt ®éng häc ph©n tö vÒ chÊt khÝ lý tëng. Tõ m« h×nh ph¬ng tr×nh c¬ b¶n cña thuyÕt ®éng häc ph©n tö vÒ chÊt khÝ lý tëng, chóng ta tiªn ®o¸n ®îc mèi liªn hÖ gi÷a thÓ tÝch vµ ¸p suÊt cña chÊt khÝ khi nhiÖt ®é kh«ng ®æi (®Þnh luËt B«il¬-Mari«t).
- M« h×nh ph¬ng tr×nh tr¹ng th¸i cña khÝ lý tëng ®îc x©y dùng dùa vµo c¸c m« h×nh ®å thÞ diÔn t¶ ®Þnh luËt B«il¬-Mari«t vµ ®Þnh luËt S¸cl¬. KÕt hîp m« h×nh nµy víi m« h×nh ph¬ng tr×nh c¬ b¶n cña thuyÕt ®éng häc ph©n tö vÒ chÊt khÝ lý tëng, b»ng suy luËn l«gic chóng ta cã thÓ hiÓu ®îc b¶n chÊt cña nhiÖt ®é.
C¸c ®Þnh luËt thùc nghiÖm vÒ chÊt khÝ lµ b»ng chøng thùc nghiÖm kh¼ng ®Þnh tÝnh ch©n thùc cña m« h×nh khÝ lý tëng.
Víi néi dung kiÕn thøc nh vËy, chóng t«i ®· lËp grap néi dung cña ch¬ng “ThuyÕt ®éng häc ph©n tö vµ chÊt khÝ lý tëng” theo quan ®iÓm m« h×nh nh ë h×nh 4 díi ®©y.
ThuyÕt ®éng häc ph©n tö
vµ chÊt khÝ lý tëng
Ph©n tö vµ mét sè thuéc tÝnh cña ph©n tö
C¸c tr¹ng th¸i cÊu t¹o chÊt
Ph¬ng tr×nh c¬ b¶n cña thuyÕt §HPT vÒ chÊt KLT. §Þnh luËt B«il¬-Mari«t
Ph¬ng tr×nh tr¹ng th¸i cña khÝ lý tëng. B¶n chÊt cña nhiÖt ®é
§Þnh luËt Sacl¬
H×nh 4 : CÊu tróc l«gic néi dung ch¬ng “ThuyÕt ®éng häc ph©n tö vµ chÊt khÝ lý tëng” theo quan ®iÓm m« h×nh.
2.4. C¸c lo¹i m« h×nh sö dông trong d¹y häc cña ch¬ng
2.4.1. M« h×nh vËt chÊt
M« h×nh vËt chÊt chØ sö dông ë giai ®o¹n thÊp cña qu¸ tr×nh nhËn thøc, khi cÇn h×nh thµnh nh÷ng biÓu tîng hoÆc thu thËp kiÕn thøc cã tÝnh chÊt kinh nghiÖm. Tuy Ýt mang l¹i th«ng tin míi khi thao t¸c trªn m« h×nh nhng trong d¹y häc, nhiÒu m« h×nh l¹i cã t¸c dông quan träng lµm cho häc sinh hiÓu ®îc nh÷ng c¸i kh«ng quan s¸t trùc tiÕp ®îc.
Nh÷ng m« h×nh vËt chÊt cã thÓ ®a vµo d¹y häc ch¬ng “ThuyÕt ®éng häc ph©n tö vµ chÊt khÝ lý tëng” lµ m« h×nh chuyÓn ®éng Braon¬, m« h×nh m« pháng c¸c tr¹ng th¸i cÊu t¹o chÊt. Do kh«ng quan s¸t ®îc chuyÓn ®éng cña c¸c ph©n tö níc va ch¹m vµo h¹t phÊn hoa, l¹i khã h×nh dung t¹i sao h¹t phÇn hoa l¹i chuyÓn ®éng hçn lo¹n, nªn cã thÓ ®a ra m« h×nh chuyÓn ®éng Braon¬. Dïng c¸c viªn bi ve nhá ®îc mét c¬ chÕ lµm cho b¾n lung hçn lo¹n trong mét hép thuû tinh, cßn h¹t phÊn hoa lµ mét vËt trßn lín. Quan s¸t vËt trßn bÞ c¸c viªn bi nhá ®Ëp vµo hçn lo¹n theo mäi phÝa, häc sinh dÔ dµng hiÓu ®îc c¬ chÕ chuyÓn ®éng Braon¬, do dã cã thÓ h×nh dung ®îc cÊu t¹o ph©n tö cña níc (h×nh 5). Cßn ®èi víi c¸c m« h×nh m« pháng c¸c tr¹ng th¸i cÊu t¹o chÊt, sÏ ®îc ®a vµo khi häc sinh häc vÒ thuyÕt ®éng häc ph©n H×nh 5: MH chuyÓn ®éng Braon¬
tö vµ c¸c tr¹ng th¸i cÊu t¹o chÊt. M« h×nh m« pháng cã t¸c dông gióp häc sinh cã c¸i nh×n trùc quan h¬n vÒ thuyÕt cÊu t¹o chÊt.
2.4.2. M« h×nh biÓu tîng
M« h×nh biÓu tîng lµ lo¹i m« h×nh ®îc sö dông phæ biÕn trong vËt lý häc nhng rÊt khã. Trong ch¬ng “ThuyÕt ®éng häc ph©n tö vµ chÊt khÝ lý tëng”, m« h×nh nµy võa lµ ®èi tîng nhËn thøc cña häc sinh (néi dung d¹y häc), võa lµ ph¬ng tiÖn nhËn thøc (®Ó häc sinh h×nh dung cÊu tróc vËt chÊt).
M« h×nh 1: M« h×nh ®éng häc ph©n tö vÒ cÊu t¹o chÊt:
- VËt chÊt ®îc cÊu t¹o tõ c¸c ph©n tö riªng biÖt.
- C¸c ph©n tö chuyÓn ®éng hçn ®én kh«ng ngõng.
- C¸c ph©n tö t¬ng t¸c víi nhau b»ng c¸c lùc hót vµ lùc ®Èy ph©n tö.
- VËn tèc trung b×nh cña chuyÓn ®éng hçn ®én cña c¸c ph©n tö cÊu t¹o nªn vËt chÊt cµng lín th× nhiÖt ®é cña vËt cµng cao.
M« h×nh 2: M« h×nh khÝ lý tëng:
- ChÊt khÝ ®îc cÊu t¹o tõ v« sè c¸c ph©n tö chuyÓn ®éng hçn ®én c¶ vÒ híng lÉn vËn tèc.
- V× thÓ tÝch riªng cña c¸c ph©n tö khÝ kh«ng ®¸ng kÓ so víi thÓ tÝch cña b×nh chøa nªn c¸c ph©n tö khÝ ®îc coi lµ nh÷ng chÊt ®iÓm cã khèi lîng vµ vËn tèc cña ph©n tö.
- V× c¸c ph©n tö khÝ ë rÊt xa nhau, lùc t¬ng t¸c gi÷a chóng rÊt yÕu. Do ®ã ngêi ta coi c¸c ph©n tö khÝ chØ t¬ng t¸c khi va ch¹m, cßn khi cha va ch¹m th× t¬ng t¸c gi÷a chóng cã thÓ bá qua.
- Va ch¹m gi÷a c¸c ph©n tö khÝ víi nhau hoÆc víi thµnh b×nh lµ va ch¹m tuyÖt ®èi ®µn håi.
2.4.3. M« h×nh ký hiÖu
M« h×nh ký hiÖu lµ d¹ng cô thÓ cña m« h×nh lý thuyÕt. §ã lµ hÖ thèng nh÷ng ký hiÖu dïng víi t c¸ch nh m« h×nh: h×nh vÏ, s¬ ®å, ®å thÞ, ch÷ c¸i, c¸c c«ng thøc, c¸c ph¬ng tr×nh to¸n häc. Trong ch¬ng nµy, c¸c m« h×nh ký hiÖu ®îc sö dông lµ: ph¬ng tr×nh c¬ b¶n cña thuyÕt ®éng häc ph©n tö vÒ chÊt khÝ lý tëng, ph¬ng tr×nh tr¹ng th¸i cña khÝ lý tëng, c¸c ph¬ng tr×nh vÒ c¸c ®¼ng qu¸ tr×nh vµ ®å thÞ c¸c ®¼ng qu¸ tr×nh.
§èi víi m« h×nh ®å thÞ, chóng ta cÇn t×m hiÓu ®Æc ®iÓm cña ®å thÞ vËt lý, c¸ch x©y dùng vµ sö dông ®å thÞ nh mét m« h×nh. ë ch¬ng nµy ph¬ng ph¸p m« h×nh ®å thÞ ®îc sö dông ë c¸c møc ®é 4, 5: häc sinh tù lùc x©y dùng vµ sö dông m« h×nh ®å thÞ.
2.4.3.1. §Æc ®iÓm cña ®å thÞ vËt lý
Kh¸i niÖm ®å thÞ thêng ®îc chóng ta sö dông trong to¸n häc, ®ã lµ mét ®êng biÓu diÔn mét mèi t¬ng quan nhÊt ®Þnh cña hai biÕn sè. §èi víi vËt lý häc th× c¸c biÕn sè lµ nh÷ng gi¸ trÞ cña c¸c ®¹i lîng vËt lý kh¸c nhau. Nhng tõ l©u nay trong d¹y häc vËt lý ngêi ta quen sö dông ®å thÞ nh mét d¹ng t¬ng ®¬ng cña mét c«ng thøc, mét ph¬ng tr×nh to¸n häc, suy ra tõ mét c«ng thøc hay mét ph¬ng tr×nh, Ýt khi sö dông ®å thÞ nh mét m« h×nh ®éc lËp. §å thÞ kh«ng nh÷ng kh«ng kÐm phÇn quan träng h¬n c¸c c«ng thøc to¸n häc mµ trong thùc tÕ nghiªn cøu khoa häc vËt lý, nhiÒu khi ngêi ta x©y dùng ®å thÞ tríc råi sau ®ã míi t×m c«ng thøc to¸n häc t¬ng øng. M« h×nh ®å thÞ nhiÒu khi dÔ sö dông, trùc quan h¬n c¸c c«ng thøc, ph¬ng tr×nh, nhÊt lµ trong nghiªn cøu thùc nghiÖm. Cã nh÷ng trêng hîp dùa vµo c¸c sè liÖu thùc nghiÖm ngêi ta x©y dùng ®îc ®å thÞ biÓu diÔn mét mèi quan hÖ nµo ®ã nhng cha ®a ra ®îc mét c«ng thøc biÓu diÔn mèi quan hÖ ®ã ®îc v× qu¸ phøc t¹p.
Trong ®êi sèng hiÖn nay, cã rÊt nhiÒu lÜnh vùc ho¹t ®éng ngêi ta còng sö dông ®å thÞ, thÝ dô ®å thÞ biÓu diÔn hµnh tr×nh cña mét ®oµn xe löa, ®å thÞ biÓu diÔn sù ph¸t triÓn d©n sè, sù t¨ng trëng thu nhËp quèc d©n h»ng n¨m v.v...
Riªng trong vËt lý ngoµi chøc n¨ng biÓu diÔn trùc quan mét mèi quan hÖ, ®å thÞ cßn cã chøc n¨ng dù ®o¸n, ngo¹i suy nh÷ng kÕt qu¶ ë ngoµi vïng kh¶o s¸t thùc nghiÖm, thÝ dô dùa vµo ®å thÞ (p,t) cña khÝ lý tëng cã thÓ dù ®o¸n nhiÖt ®é -2730c lµ nhiÖt ®é thÊp nhÊt cã thÓ ®¹t ®îc gäi lµ ®é kh«ng tuyÖt ®èi.
M« h×nh ®å thÞ vËt lý cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau ®©y:
1. §å thÞ biÓu diÔn mét mèi quan hÖ ®Þnh lîng gi÷a hai hay nhiÒu ®¹i lîng tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p. Bëi thÕ m« h×nh ®å thÞ lµ mét ph¬ng tiÖn rÊt quan träng ®îc sö dông réng r·i vµ cã hiÖu qu¶ h¬n tÊt c¶ c¸c ph¬ng tiÖn kh¸c trong chøc n¨ng nµy.
2. Nh÷ng ®å thÞ x©y dùng trªn c¸c d÷ liÖu thùc nghiÖm cã thÓ gióp ta h×nh dung ®îc sù phô thuéc lÉn nhau cña c¸c ®¹i lîng trong nh÷ng qu¸ tr×nh biÕn ®æi rÊt phøc t¹p. Trong nhiÒu trêng hîp nhê ®å thÞ ta cã thÓ t×m ra nh÷ng c«ng thøc ®¬n gi¶n øng víi mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh cña qu¸ tr×nh biÕn ®æi rÊt phøc t¹p.
3. §å thÞ ®îc x©y dùng dùa trªn c¸c sè liÖu cña mét ph¹m vi thùc nghiÖm, nhng cã thÓ dùa vµo d¹ng cña ®å thÞ mµ dù ®o¸n vÒ mèi quan hÖ ngoµi ph¹m vi ®· ®îc kh¶o s¸t, thu ®îc nh÷ng th«ng tin míi.
4. Trªn ®å thÞ biÓu diÔn têng minh mèi quan hÖ gi÷a hai ®¹i lîng vËt lý, nhng còng cã thÓ suy ra ®¹i lîng thø ba díi d¹ng Èn ®ang cã liªn quan ®Õn hai ®¹i lîng trªn. ThÝ dô trªn ®å thÞ (p,V) cña mét lîng khÝ lý tëng, sè ®o c«ng do khÝ sinh ra khi biÕn ®æi thÓ tÝch cã thÓ ®îc biÓu diÔn trªn chÝnh ®å thÞ ®ã b»ng sè ®o diÖn tÝch giíi h¹n bëi ®å thÞ vµ 2 trôc.
5. §å thÞ thùc nghiÖm lµ mét m« h×nh gÇn ®óng trong mét ph¹m vi sai sè x¸c ®Þnh víi nh÷ng sè liÖu quan s¸t cµng chÝnh x¸c, tinh vi th× m« h×nh ®å thÞ cµng ph¶n ¸nh ®óng h¬n mèi quan hÖ kh¸ch quan.
6. Cïng mét mèi quan hÖ, mét qu¸ tr×nh cã thÓ ®îc biÓu diÔn b»ng nhiÒu ®å thÞ kh¸c nhau. Nh÷ng ®å thÞ ®ã lµ t¬ng ®¬ng vµ cã thÓ suy tõ ®å thÞ nµy ra ®å thÞ kia. ThÝ dô ®Ó biÓu diÔn mèi quan hÖ gi÷a thÓ tÝch vµ ¸p suÊt cña mét lîng khÝ kh«ng ®æi cã thÓ biÓu diÔn b»ng ®å thÞ (p,V) hay ®å thÞ (pV,p) nh ë h×nh 6 vµ h×nh 7 díi ®©y:
p pV
H×nh 6 H×nh 7
0 V 0 p
7. §å thÞ cã thÓ ®îc x©y dùng dùa trªn mét ®Þnh nghÜa chÆt chÏ díi d¹ng to¸n häc hoÆc dùa vµo c¸c sè liÖu thùc nghiÖm. Trêng hîp ®îc x©y dùng dùa trªn mét c«ng thøc ®Þnh nghÜa to¸n häc th× nã lµ mét ph¬ng tiÖn biÓu diÔn t¬ng ®¬ng còng hoµn toµn chÝnh x¸c nh ®Þnh nghÜa. Cßn nÕu ®îc x©y dùng trªn sè liÖu thùc nghiÖm th× cã tÝnh chÊt lµ m« h×nh gi¶ thuyÕt cÇn ph¶i ®îc hoµn thiÖn dÇn b»ng c¸c sè liÖu bæ sung ®¶m b¶o tÝnh liªn tôc cña ®å thÞ.
8. Trong nhiÒu trêng hîp mét ®å thÞ thùc nghiÖm cã thÓ ®îc biÓu diÔn b»ng mét c«ng thøc, mét ph¬ng tr×nh to¸n häc t¬ng ®¬ng. Trong trêng hîp Êy, ngêi ta cã thÓ phèi hîp c¶ hai ®Ó thu ®îc th«ng tin míi.
2.4.3.2. X©y dùng vµ sö dông m« h×nh ®å thÞ
Chóng ta cã thÓ vËn dông 4 giai ®o¹n chung cña ph¬ng ph¸p m« h×nh ®Ó x©y dùng vµ sö dông ®å thÞ nh mét m« h×nh víi nh÷ng møc ®é cao nh møc ®é 4 vµ møc ®é 5 ë phÇn trªn.
Giai ®o¹n 1: Lùa chon sù kiÖn khëi ®Çu, ®Ò xuÊt vÊn ®Ò nghiªn cøu. §èi víi m« h×nh ®å thÞ cã thÓ cã hai lo¹i sù kiÖn khëi ®Çu:
a) Sù kiÖn thùc nghiÖm: §a ra mét sè hiÖn tîng vËt lý ®Ó häc sinh ph¸t hiÖn ra cã mèi quan hÖ gi÷a c¸c ®¹i lîng vËt lý biÓu thÞ tÝnh chÊt cña sù vËt, hiÖn tîng, nhng cha biÕt râ vµ cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu. Tæ chøc mét sè quan s¸t hoÆc ®o lêng ®Ó thu thËp thªm sè liÖu ®Ó x©y dùng m« h×nh. LËp mét b¶ng sè.
b) Sù kiÖn xuÊt ph¸t tõ l«gic néi dung vÊn ®Ò nghiªn cøu, cÇn ph¶i x©y dùng m« h×nh míi ®Ó dùa vµo ®ã gi¶i quyÕt nhiÖm vô häc tËp.
Giai ®o¹n 2: X©y dùng m« h×nh
Trêng hîp xuÊt ph¸t tõ thùc nghiÖm th× ta lÇn lît biÓu diÔn c¸c cÆp gi¸ trÞ t¬ng øng cña hai ®¹i lîng cã liªn quan b»ng mét ®iÓm trªn ®å thÞ. ë c¸c líp trªn th× biÓu diÔn c¶ sai sè cña phÐp ®o, nghÜa lµ mét cÆp gi¸ trÞ kh«ng ph¶i biÓu diÔn b»ng mét ®iÓm mµ lµ mét h×nh ch÷ nhËt cã 2 c¹nh biÓu diÔn 2 sai sè . Nèi c¸c ®iÓm ®ã víi nhau ta ®îc mét ®êng gÊp khóc. Nhng v× sù biÕn ®æi cña c¸c ®¹i lîng lµ liªn tôc nªn kh«ng thÓ vÏ mét ®êng gÊp khóc mµ ph¶i vÏ mét ®êng liªn tôc ®i qua gÇn ®a sè c¸c ®iÓm hay nãi ®óng h¬n lµ ®i qua c¸c h×nh ch÷ nhËt biÓu diÔn c¸c sai sè. Th«ng thêng nh÷ng ®êng ®ã lµ nh÷ng ®êng ®¬n gi¶n( th¼ng, trßn, parabol, hyperbol, h×nh sin...).NÕu b¶ng sè liÖu d÷ kiÖn cµng nhiÒu th× ®å thÞ cµng chÝnh x¸c. ThÝ dô khi nèi c¸c ®iÓm biÓu diÔn mèi quan hÖ gi÷a ¸p suÊt vµ nhiÖt ®é cña mét lîng khÝ cã thÓ tÝch kh«ng ®æi, ta vÏ ®îc ®å thÞ nh h×nh 8 díi ®©y mµ ta cã thÓ gi¶i thÝch ®ã lµ mét ®êng th¼ng.
0 20 40 60 80 100 t0C
H×nh 8
p(mmHg)
P0
Giai ®o¹n 3: HÖ qu¶ suy tõ m« h×nh
Tõ ®å thÞ trªn cã thÓ chän mét gi¸ trÞ bÊt kú cña nhiÖt ®é vµ suy ra ¸p suÊt t¬ng øng. ThÝ dô cã thÓ kÐo dµi ®å thÞ cho ®Õn khi gÆp trôc tung OP vµ suy ra r»ng ë 00c lîng khÝ ®· cho cã ¸p suÊt p0.
Giai ®o¹n 4: Thùc hiÖn thÝ nghiÖm kiÓm tra: C¸c phÐp ®o cho thÊy c¸c sè liÖu dù ®o¸n ®Òu khíp víi thùc nghiÖm trong ph¹m vi sai sè.
§Õn ®©y tÝnh ®óng ®¾n cña m« h×nh ®· ®îc kh¼ng ®Þnh. Sau ®ã cã thÓ më réng ph¹m vi øng dông cña m« h×nh.
Sau khi ®· kh¼ng ®Þnh ®å thÞ lµ mét ®êng th¼ng ta cã thÓ diÔn t¶ nã b»ng mét ph¬ng tr×nh to¸n häc t¬ng ®¬ng ®Ó tiÖn sö dông: p=p0+kt. §èi chiÕu c¸c sè liÖu trªn ®å thÞ rót ra k=p0/273 vµ ta cã:
p=p0+p0t/273 = p0(1+t).
ViÖc më réng ph¹m vi øng dông cña m« h×nh dÉn ®Õn dù ®o¸n quan träng: kÐo dµi ®å thÞ, c¾t trôc hoµnh ë ®iÓm cã täa ®é (pt= 0, t=-2730c) kÕt hîp víi lËp luËn l«gic suy ra kh«ng thÓ ®¹t ®Õn nhiÖt ®é thÊp h¬n-2730c. Dù ®o¸n nµy thùc sù lµ mét ph¸t hiÖn lín rÊt quan träng trong vËt lý häc.
2.4.3.3. Ph¬ng ph¸p sö dông ®å thÞ nh mét m« h×nh
Ph¬ng ph¸p sö dông ®å thÞ nh mét m« h×nh ë d©y thùc chÊt kh«ng kh¸c g× ph¬ng ph¸p ®å thÞ mµ ta vÉn quen dïng. Sù kh¸c nhau chñ yÕu ë nh÷ng khÝa c¹nh mµ ta muèn nhÊn m¹nh.
a) Trong ph¬ng ph¸p ®å thÞ ta chó ý ®Õn mèi quan hÖ hµm sè ®· ®îc x¸c lËp râ rµng, chÝnh x¸c gi÷a hai ®¹i lîng vËt lý. Trong ph¬ng ph¸p m« h×nh - ®å thÞ, chóng t«i nhÊn m¹nh ®Õn chøc n¨ng m« t¶ sù diÔn biÕn mét qu¸ tr×nh b»ng ®å thÞ.
b) Muèn khai th¸c ®å thÞ nh mét m« h×nh th× ta ph¶i cung cÊp ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ m« h×nh ®Ó cã thÓ vËn hµnh ®îc nã.
2.5.ThiÕt kÕ mét sè gi¸o ¸n sö dông ph¬ng ph¸p m« h×nh
Gi¸o ¸n 1:
§79 Ph©n tö vµ mét sè thuéc tÝnh cña ph©n tö
A.Môc tiªu
a) VÒ kiÕn thøc:
- Häc sinh hiÓu ®îc cÊu tróc vËt chÊt qua viÖc nhËn biÕt, ghi nhí c¸c mÖnh ®Ò cña thuyÕt ®éng häc ph©n tö (m« h×nh cÊu t¹o chÊt).
- BiÕt vÒ kh¸i niÖm m« h×nh.
- BiÕt ®îc cì kÝch thíc vµ khèi lîng cña ph©n tö.
- HiÓu kh¸i niÖm lîng chÊt, ph©n tö gam, nguyªn tö gam vµ sè Av«ga®r«.
b) VÒ kü n¨ng:
- Cã kü n¨ng vËn dông m« h×nh ®Ó gi¶i thÝch vµ tiªn ®o¸n ®îc mét sè hiÖn tîng vËt lý
- Lµm ®îc mét sè thÝ nghiÖm ®¬n gi¶n kiÓm tra tÝnh ch©n thùc cña m« h×nh cÊu t¹o chÊt.
ChuÈn bÞ:
+ ¶nh chôp kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö vµ ¶nh chôp mét sè ph©n tö b»ng kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö.
+ PhÇn mÒm m« h×nh m« pháng c¸c tr¹ng th¸i cÊu t¹o chÊt (m« h×nh truyÒn nhiÖt, dÉn nhiÖt, ®èi lu...), m« h×nh chuyÓn ®éng Braon¬.
B.TiÕn tr×nh gi¶ng d¹y
§Æt vÊn ®Ò: Con ngêi lu«n kh¸t khao t×m hiÓu, gi¶i thÝch vµ c¶i t¹o thÕ giíi. Cã hai híng ®Ó nghiªn cøu t×m hiÓu:
- Híng thø nhÊt lµ v¬n thËt xa vµo vò trô ®Ó hiÓu vò trô réng lín ®Õn møc nµo vµ gåm nh÷ng g×. §i theo híng nµy gåm c¸c nghµnh: thiªn v¨n häc, th¸m hiÓm vò trô...
- Híng thø hai ®i thËt s©u vµo cÊu t¹o cña vËt chÊt. VËt chÊt ®îc cÊu t¹o nh thÕ nµo? VÝ dô ®Ëp vì qu¶ nói ®îc hßn ®¸, ®Ëp vì hßn ®¸ ®îc viªn ®¸ nhá h¬n...cø tiÕp tôc nghiÒn nhá ®Õn møc cuèi cïng ta thu ®îc g×? c¸c em cã muèn tr¶ lêi c©u hái trªn kh«ng?
Mét c©u hái n÷a kh¸ thó vÞ: nhiÖt lµ g×? cèc níc s«i vµ cèc níc m¸t vÒ mÆt vËt lý kh¸c nhau ë ®iÓm nµo?
Nh÷ng c©u hái thó vÞ ®ã c¸c em sÏ t×m ®îc c©u tr¶ lêi khi chóng ta häc ch¬ng “ThuyÕt ®éng häc ph©n tö vµ chÊt khÝ lý tëng”
Ch¬ng X. ThuyÕt ®éng häc ph©n tö vµ chÊt khÝ lý tëng
§79. Ph©n tö vµ mét sè thuéc tÝnh cña ph©n tö
ThuyÕt ®éng häc ph©n tö vÒ cÊu t¹o chÊt
GV: - C¸c nhµ b¸c häc thêi kú cæ ®¹i ®· cã nh÷ng quan ®iÓm rÊt kh¸c nhau vÒ cÊu t¹o vËt chÊt. Tuy nhiªn cã thÓ s¾p xÕp nh÷ng quan ®iÓm nµy theo hai nhãm ®èi lËp nhau: vËt chÊt ®îc cÊu t¹o mét c¸ch liªn tôc tõ mét sè chÊt c¬ b¶n vµ vËt chÊt ®îc cÊu t¹o mét c¸ch gi¸n ®o¹n tõ c¸c h¹t.
Ngay tõ thêi kú cæ ®¹i, ngêi ta ®· biÕt nh÷ng biÓu hiÖn ®¬n gi¶n cña t¸c dông nhiÖt nh sù bay h¬i, s«i, nãng ch¶y, ®«ng ®Æc...Tuy nhiªn nh÷ng cè g¾ng nh»m gi¶i thÝch c¸c hiÖn tîng nµy ®· kh«ng ®em l¹i kÕt qu¶ nµo ®¸ng kÓ. ChØ ®Õn thÕ ký 17 khi ®· chÕ t¹o vµ hoµn thiÖn ®îc nhiÖt kÕ, nhê ®ã cã thÓ kh¶o s¸t mét c¸ch ®Þnh lîng nhiÒu hiÖn tîng vÒ nhiÖt, vÊn ®Ò cña nhiÖt trë thµnh cÊp thiÕt ®èi víi c¸c nhµ khoa häc thêi bÊy giê. Cã hai quan ®iÓm ®èi lËp nhau vÒ b¶n chÊt cña nhiÖt: nhiÖt lµ mét chÊt láng ®Æc biÖt vµ nhiÖt lµ kÕt qu¶ chuyÓn ®éng cña c¸c h¹t vËt chÊt.
Trong c¸c quan ®iÓm nªu trªn, quan ®iÓm nµo ®óng? ®Ó lùa chän quan ®iÓm ®óng, c¸c em h·y nhí l¹i ë cÊp 2, c¸c em ®· ®îc häc vÒ cÊu t¹o chÊt. VËt chÊt ®îc cÊu t¹o nh thÕ nµo mµ:
- Khi l¨n viªn phÊn qua giät mùc, giät mùc bÞ thÊm vµo viªn phÊn. ?
- Bá nhÑ nhµng mét Ýt thuèc tÝm vµ cèc níc, thuèc tÝm tan ra vµ loang vµo cèc níc. NÕu cèc níc cµng nãng th× sù loang ra cµng nhanh h¬n ?
- T¹i sao cã sù dÝnh ít c¸c chÊt láng cña vËt r¾n?
-T¹i sao c¸c chÊt khÝ l¹i g©y ra ¸p suÊt lªn thµnh b×nh chøa?
HS:
VËt chÊt ®îc cÊu t¹o tõ c¸c ph©n tö riªng biÖt.
C¸c ph©n tö chuyÓn ®éng hçn ®én kh«ng ngõng.
C¸c ph©n tö t¬ng t¸c víi nhau b»ng c¸c lùc hót vµ lùc ®Èy ph©n tö.
VËn tèc trung b×nh cña chuyÓn ®éng hçn ®én cña c¸c ph©n tö cÊu t¹o nªn vËt chÊt cµng lín th× nhiÖt ®é cña vËt cµng cao.
GV: §ã chÝnh lµ néi dung cña thuyÕt ®éng häc ph©n tö vÒ cÊu t¹o chÊt (cßn gäi ®ã lµ m« h×nh cÊu tróc vËt chÊt).
§Ó hiÓu m« h×nh lµ g×, chóng ta cã thÓ h×nh dung nh sau: ta ®îc t¨ng mét gãi quµ. Muèn biÕt bªn trong cã g×, ta më gãi quµ ra. Song ngêi tÆng quµ cã ý tinh nghÞch, l¹i gãi quµ trong mét hép nhá h¬n n÷a. Ta l¹i tiÕp tôc më vµ thÊy bªn trong lµ mét hép nhá h¬n n÷a...Ta h×nh dung thÕ giíi vËt chÊt nh ngêi tÆng quµ tinh nghÞch, giÊu cÊu tróc cña m×nh trong mét hép nhá tíi møc ta kh«ng thÓ nµo më ra ®îc n÷a. §Ó biÕt cÊu tróc vËt chÊt nh thÕ nµo ngêi ta ph¶i dïng mét c¸i g× ®ã t¬ng tù dÓ m« t¶. C¸i t¬ng tù ®ã lµ m« h×nh. §äc 4 mÖnh ®Ò thuyÕt ®éng häc ph©n tö ta hiÓu vËt chÊt ®îc cÊu t¹o nh thÕ nµo. VËy 4 mÖnh ®Ò cña thuyÕt lµ m« h×nh cÊu tróc vËt chÊt. M« h×nh nµy cho biÕt c¸c h¹t vËt chÊt (ph©n tö) lu«n chuyÓn ®éng hçn ®én nªn gäi lµ m« h×nh ®éng häc.
Tríc ®ã, B«il¬ ®· ®a ra m« h×nh tÜnh häc vÒ cÊu t¹o chÊt. Theo «ng, chóng ®îc cÊu t¹o tõ nh÷ng h¹t vËt chÊt h×nh cÇu, ®øng yªn vµ ®µn håi nh cao su. M« h×nh nµy gi¶i thÝch ®îc v× sao khi bÞ nÐn ¸p suÊt cña chÊt khÝ l¹i t¨ng lªn. Tuy nhiªn kh«ng thÓ dïng m« h×nh nµy ®Ó gi¶i thÝch hµng lo¹t c¸c hiÖn tîng kh¸c vÒ chÊt khÝ. VÝ dô më nót cña mét b×nh ®ùng khÝ th× chÊt khÝ cã thÓ tù gi·n në, chiÕm mét kho¶ng kh«ng gian rÊt réng trong thêi gian rÊt ng¾n; kh«ng cÇn gi¶m thÓ tÝch, chØ cÇn t¨ng nhiÖt ®é th× ¸p suÊt cña chÊt khÝ còng t¨ng lªn...V× vËy m« h×nh tÜnh häc bÞ lo¹i bá vµ thay b»ng m« h×nh ®éng häc ph©n tö.
M« h×nh ®éng häc ph©n tö vÒ cÊu t¹o chÊt ®îc coi lµ ph¶n ¸nh ®óng cÊu tróc vËt chÊt nÕu nã gi¶i thÝch ®îc nh÷ng hiÖn tîng ®· biÕt vµ tiªn ®o¸n nh÷ng hiÖn tîng cha biÕt kh¸c mµ sau nµy thùc nghiÖm míi t×m ra. Chõng nµo thùc nghiÖm m©u thuÉn víi m« h×nh th× khi ®ã m« h×nh ph¶i ®iÒu chØnh, hoÆc thay thÕ hoµn toµn b»ng m« h×nh míi.
Víi m« h×nh trªn, chóng ta cÇn ph©n biÖt kh¸i niÖm vËn tèc trung b×nh dïng trong c¬ häc víi kh¸i niÖm vËn tèc trung b×nh dïng trong vËt lý ph©n tö. VËn tèc trung b×nh ë ®©y ®îc hiÓu lµ trung b×nh céng cña ®é lín cña vËn tèc c¸c ph©n tö.
- GV cho HS tranh luËn ®Ó gi¶i thÝch ®îc: T¹i sao l¨n viªn phÊn qua giät mùc, giät mùc bÞ thÊm vµo phÊn (mÖnh ®Ò1); bá nhÑ nhµng mét Ýt thuèc tÝm vµo níc, thuèc tÝm tan ra vµ loang dÇn vµo níc, nÕu cèc níc nãng h¬n th× sù loang ra nhanh chãng h¬n (mÖnh ®Ò 2); hiÖn tîng dÝnh ít c¸c chÊt láng cña vËt r¾n (mÖnh ®Ò 3). Còng tõ m« h×nh ®ã, chóng ta cã thÓ tiªn ®o¸n ®îc c¬ chÕ cña hiÖn tîng ¸p suÊt (mÖnh ®Ò 4).
HS xem m« h×nh m« pháng c¸c tr¹ng th¸i cÊu t¹o chÊt ®îc thùc hiÖn trªn m¸y vi tÝnh (h×nh 9) vµ m« h×nh chuyÓn ®éng Braon¬ (H×nh 5).
H×nh 9: MH m« pháng c¸c tr¹ng th¸i cÊu t¹o chÊt (®îc thùc hiÖn trªn m¸y vi tÝnh)
- GV: VËt chÊt ®îc cÊu t¹o tõ c¸c ph©n tö riªng biÖt, vËy kÝch thíc cña c¸c ph©n tö ®ã b»ng bao nhiªu?- thùc nghiÖm ®· b¾t ®îc ph©n tö, chôp ¶nh ®îc ph©n tö, ®o ®îc khèi lîng vµ kÝch thíc cña ph©n tö. Chóng ta xem xÐt c¸c b»ng chøng thùc nghiÖm cña m« h×nh ®éng häc ph©n tö vÒ cÊu t¹o chÊt.
2.KÝch thíc vµ khèi lîng ph©n tö [15]
GV cho HS xem ¶nh chôp kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö vµ ¶nh chôp mét sè ph©n tö b»ng kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö.
- Ph©n tö c¸c chÊt kh¸c nhau cã kÝch thíc kh¸c nhau nhng ®Òu vµo cì 10-10m.
Ch¼ng h¹n, nÕu coi ph©n tö nh nh÷ng qu¶ cÇu th× b¸n kÝnh ph©n tö níc vµo kho¶ng: r1,9.10-10m.
- Nhµ b¸c häc Peranh ngêi Ph¸p (1870-1942) lµ ngêi ®Çu tiªn x¸c ®Þnh ®îc khèi lîng cña ph©n tö.
+ Khèi lîng mét ph©n tö «xi cã ®é lín: m5,3.10-26kg.
+ Khèi lîng mét ph©n tö níc cã ®é lín: m 3,0.10-26kg .
GV: Sau ®©y lµ mét sè thÝ dô ®Ó minh ho¹ cho kÝch thíc vµ khèi lîng ph©n tö.
NÕu xÕp 100 triÖu ph©n tö hy®r« nèi tiÕp nhau th× còng chØ ®îc mét hµng dµi cha ®Çy vµi cm.
NÕu tëng tîng mçi vËt ®Òu lín lªn mét triÖu lÇn, nghÜa lµ con muçi trë thµnh mét sinh vËt khæng lå cao 10km th× kÝch thíc cña mçi ph©n tö trong con muçi còng kh«ng lín h¬n mét dÊu chÊm.
V× kÝch thíc cña c¸c ph©n tö rÊt nhá nªn sè ph©n tö cã trong vËt rÊt lín. Sè ph©n tö cã trong mét giät níc gÊp hµng tØ lÇn sè ngêi ®ang sèng trªn Tr¸i §Êt. NÕu lÊy sè g¹ch b¾ng sè ph©n tö chøa trong 1cm3 kh«ng khÝ ë ®iÒu kiÖn thêng ®Ó phñ kÝn Tr¸i §Êt th× chiÒu cao cña líp g¹ch nµy lªn tíi 120m.
HoÆc ®Ó h×nh dung kÝch thíc vµ khèi lîng cña ph©n tö nhá bÐ nh thÕ nµo, ta cã thÓ dïng h×nh ¶nh sau ®©y: KÝch thíc vµ khèi lîng cña qu¶ cam so víi kÝch thíc vµ khèi lîng Tr¸i §Êt nh thÕ nµo th× kÝch thíc vµ khèi lîng ph©n tö so víi khÝch thíc vµ khèi lîng qu¶ cam nh thÕ.
-GV: Mét b»ng chøng thùc nghiÖm n÷a kh¼ng ®Þnh sù ®óng ®¾n cña m« h×nh thuyÕt ®éng häc ph©n tö vÒ cÊu t¹o chÊt, ®ã lµ sù ph¸t hiÖn ra sè Av«ga®r«. Av«ga®r« (1766-1856), nhµ b¸c häc ngêi Italia.
3.Lîng chÊt vµ mol-Sè Av«ga®r« [15].
Lîng chÊt vµ mol:
GV: Lîng chÊt lµ mét trong 7 ®¹i lîng vËt lý c¬ b¶n cña hÖ thèng ®o lêng quèc tÕ (SI). S¸u ®¹i lîng c¬ b¶n cña vËt lý lµ: chiÒu dµi (®¬n vÞ m), khèi lîng (®¬n vÞ kg), thêi gian (®¬n vÞ gi©y), cêng ®é dßng ®iÖn (®¬n vÞ ampe), nhiÖt ®é (®¬n vÞ kelvin), cêng ®é ¸nh s¸ng (®¬n vÞ candela). §¹i lîng thø 7 míi ®a vµo lµ lîng chÊt (®¬n vÞ mol).
Lîng chÊt chøa trong mét vËt ®îc x¸c ®Þnh theo sè ph©n tö hay nguyªn tö chøa trong vËt Êy.
Mol cña mét chÊt nµo ®ã lµ lîng chÊt cña 6,02.1023 h¹t (nguyªn tö, ph©n tö) chÊt ®ã.
GV: c¸c em h·y lÊy mét sè vÝ dô vÒ mol cña mét sè chÊt vµ khèi lîng cña 1 mol chÊt ®ã.
HS: lÊy c¸c vÝ dô nh trong SGK.
Sè Av«ga®r«.
Sè 6,02.1023 h¹t chøa trong mét mol chÊt gäi lµ sè Av«ga®r«, vµ ®îc ký hiÖu lµ:
NA=6,02.1023mol-1.
§ã lµ sè nguyªn tö chøa trong 12 gam c¸c bon 12, ®îc lÊy lµm chuÈn vÒ lîng chÊt.
GV: B»ng chøng thùc nghiÖm: n¨m 1908, nhµ b¸c häc Peranh ®· tiÕn hµnh nhiÒu thÝ nghiÖm ®o sè Av«ga®r« ®Òu thu ®îc nh÷ng gi¸ trÞ vÒ sè Av«ga®r« phï hîp víi nhau trong ph¹m vi sai sè.
Cho ®Õn nay, ngêi ta ®· ®a ra hµng chôc phÐp x¸c ®Þnh kh¸c. Mét ph¬ng ph¸p ®îc xem lµ chÝnh x¸c vµ nhanh nhÊt, ®ã lµ ph¬ng ph¸p liªn hÖ sè Av«ga®r« víi c¸c h»ng sè ®Æc trng cña cÊu tróc tinh thÓ, c¸c h»ng sè nµy cã thÓ x¸c ®Þnh mét c¸ch rÊt chÝnh x¸c b»ng ph¬ng ph¸p nhiÔu x¹ tia X trªn tinh thÓ:
Trong ®ã:
n lµ sè ph©n tö chøa trong « tinh thÓ.
MA lµ nguyªn tö gam cña nguyªn tè ®îc ®o.
k lµ h»ng sè m¹ng (phô thuéc d¹ng « tinh thÓ).
a lµ c¹nh (h»ng sè m¹ng).
d lµ tØ träng cña tinh thÓ.
GV: nhê cã sè nµy mµ ngêi ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc khèi lîng vµ kÝch cì ph©n tö lµm cho ph©n tö tõ chç lµ mét gi¶ thuyÕt ®· trë thµnh mét thùc thÓ vËt lý cã nh÷ng thuéc tÝnh x¸c ®Þnh.
C. Cñng cè kiÕn thøc, bµi tËp vÒ nhµ
GV cho HS nh¾c l¹i c¸c néi dung cña m« h×nh thuyÕt ®éng häc ph©n tö vÒ cÊu t¹o chÊt.
M« h×nh cã c¸c chøc n¨ng: m« t¶ sù vËt, hiÖn tîng; gi¶i thÝch c¸c sù kiÖn vµ hiÖn tîng cã liªn quan ®Õn ®èi tîng; tiªn ®o¸n nh÷ng sù kiÖn vµ hiÖn tîng míi.
HS gi¶i thÝch vµ tiªn ®o¸n:
Sù kh¸c nhau gi÷a 3 thÓ r¾n, láng, khÝ.
C¬ chÕ cña ¸p suÊt chÊt khÝ.
Tiªn ®o¸n c¸c tÝnh chÊt cña ¸p suÊt chÊt khÝ. Nªu c¸c thÝ dô chøng tá sù ®óng ®¾n cña c¸c tÝnh chÊt ®îc tiªn ®o¸n.
Nh¾c l¹i néi dung 3.
Bµi tËp vÒ nhµ: Tr¶ lêi c¸c c©u hái vµ lµm bµi tËp thuéc SGK.
Gi¸o ¸n 3:
§81 Ph¬ng tr×nh c¬ b¶n cña thuyÕt ®éng häc ph©n tö vÒ chÊt khÝ
lý tëng. §Þnh luËt B«il¬-Mari«t
A.Môc tiªu
a)VÒ kiÕn thøc
- ViÕt ®îc ph¬ng tr×nh c¬ b¶n cña thuyÕt ®éng häc ph©n tö vÒ chÊt khÝ lý tëng vµ nªu ®îc ý nghÜa vËt lý cña c¸c ®¹i lîng cã trong ph¬ng tr×nh.
- T×m ®îc mèi liªn hÖ gi÷a ph¬ng tr×nh c¬ b¶n cña thuyÕt ®éng häc ph©n tö vÒ chÊt khÝ lý tëng vµ ph¬ng tr×nh ®Þnh luËt B«il¬ - Mari«t.
b)VÒ kü n¨ng
-VËn dông ®îc c¬ häc Newton vµ quy luËt thèng kª vµo m« h×nh khÝ lý tëng ®Ó x©y dùng ph¬ng tr×nh c¬ b¶n cña thuyÕt ®éng häc ph©n tö vÒ chÊt khÝ lý tëng.
- Kü n¨ng vËn hµnh m« h×nh ph¬ng tr×nh tr¹ng th¸i cña khÝ lý tëng, suy ra hÖ qu¶ l«gic lµ ph¬ng tr×nh ®Þnh luËt B«il¬-Mrri«t.
B.TiÕn tr×nh gi¶ng d¹y
I. KiÓm tra bµi cò
GV: - VËt chÊt ®îc cÊu t¹o nh thÕ nµo?
V× sao chÊt khÝ l¹i g©y ¸p suÊt lªn thµnh b×nh?
HS: - VËt chÊt ®îc cÊu t¹o tõ c¸c ph©n tö riªng biÖt.
C¸c ph©n tö chuyÓn ®éng hçn ®én kh«ng ngõng.
C¸c ph©n tö t¬ng t¸c víi nhau b»ng c¸c lùc hót vµ lùc ®Èy ph©n tö.
VËn tèc trung b×nh cña chuyÓn ®éng hçn ®én cña c¸c ph©n tö cÊu t¹o nªn vËt chÊt cµng lín th× nhiÖt ®é cña vËt cµng cao.
Khi chuyÓn ®éng hçn ®én, c¸c ph©n tö khÝ va ch¹m vµo thµnh b×nh vµ g©y nªn ¸p suÊt lªn thµnh b×nh.
+ Khi nhiÖt ®é t¨ng, c¸c ph©n tö khÝ chuyÓn ®éng nhanh h¬n: C¸c ph©n tö khÝ va ch¹m vµo thµnh b×nh cµng m¹nh vµ sè va ch¹m trong mét ®¬n vÞ thêi gian cµng nhiÒu th× ¸p suÊt chÊt khÝ t¸c dông lªn thµnh b×nh cµng lín.
+ NÕu thÓ tÝch cña khèi khÝ gi¶m th× sè ph©n tö khÝ trong mét ®¬n vÞ thÓ tÝch t¨ng. Do ®ã sè va ch¹m vµo thµnh b×nh còng t¨ng- ¸p suÊt cña chÊt khÝ t¨ng vµ ngîc l¹i.
GV: C©u tr¶ lêi cña em ®óng. Em dùa vµo ®©u mµ cã c©u tr¶ lêi tèt nh vËy?
HS: Em dùa vµo m« h×nh thuyÕt ®éng häc ph©n tö vÒ cÊu t¹o chÊt vµ m« h×nh khÝ lý tëng.
GV: §óng vËy. C¸c m« h×nh Êy m« t¶ vÒ cÊu tróc vËt chÊt (nãi chung) vµ cña chÊt khÝ (nãi riªng). M« h×nh cßn cã chøc n¨ng tiªn ®o¸n. Tõ m« h×nh, b»ng suy luËn l«gÝc vµ suy luËn to¸n häc suy ra hÖ qu¶ lµ nh÷ng ®iÒu cha biÕt. NÕu ®iÒu cha biÕt ®ã ®îc thùc nghiÖm kiÓm tra lµ ®óng, khi ®ã ta míi c«ng nhËn lµ m« h×nh ®óng- nghÜa lµ m« t¶ ®óng ®èi tîng. Bµi häc h«m nay chóng ta sÏ tõ c¸c mÖnh ®Ò cña m« h×nh kÕt hîp víi suy luËn l«gic vµ suy luËn to¸n häc ®Ó tiªn ®o¸n hÖ qu¶ míi- ®ã sÏ lµ ®iÒu rÊt thó vÞ. C¸c em chó ý theo dâi vµ ph¸t biÓu ý kiÕn.
II. Bµi míi
§81 Ph¬ng tr×nh c¬ b¶n cña thuyÕt ®éng häc ph©n tö vÒ chÊt khÝ lý tëng. §Þnh luËt B«il¬-Mari«t
Sù kiÖn khëi ®Çu:
GV: NÕu chÊt khÝ chøa trong mét b×nh kÝn, c¸c ph©n tö khÝ sÏ g©y ra mét søc Ðp lªn thµnh b×nh vµ t¹o ra ¸p suÊt. ¸p suÊt nµy cã phô thuéc vµo mËt ®é vµ nhiÖt ®é khÝ hay kh«ng? phô thuéc nh thÕ nµo? biÓu thøc ®Þnh lîng ra sao?
1.X©y dùng ph¬ng tr×nh c¬ b¶n [1], [2]
X©y dùng m« h×nh:
p
t
0
H×nh 7
GV: C¸c ph©n tö khÝ chuyÓn ®éng hçn ®én va vµo thµnh b×nh g©y ¸p suÊt lªn thµnh b×nh. Mçi ph©n tö khÝ va ch¹m vµo thµnh b×nh g©y mét ¸p lùc kh«ng ®¸ng kÓ, nhng v« sè ph©n tö va ch¹m liªn tôc lªn thµnh b×nh sÏ g©y ra mét ¸p lùc ®¸ng kÓ. V× c¸c ph©n tö chuyÓn ®éng hçn ®én nªn vËn tèc cña chóng khi va ch¹m còng nh sè va ch¹m trong mçi ®¬n vÞ thêi gian lªn thµnh b×nh thay ®æi. ¸p suÊt chÊt khÝ do ®ã còng thay ®æi quanh mét gi¸ trÞ trung b×nh nµo ®ã (H×nh 7).
GV: §é lín cña ¸p suÊt chÊt khÝ t¸c dông lªn thµnh b×nh phô thuéc vµo yÕu tè nµo?
HS: Phô thuéc vµo ¸p lùc mµ mçi ph©n tö khÝ t¸c dông lªn thµnh b×nh khi va ch¹m vµ vµo sè va ch¹m cña c¸c ph©n tö lªn thµnh b×nh trong mét ®¬n vÞ thêi gian.
GV: §óng vËy, mçi ph©n tö khÝ cã khèi lîng m, chuyÓn ®éng víi vËn tèc v, sau khi va ch¹m sÏ truyÒn ®éng lîng cho thµnh b×nh. ¸p lùc cña ph©n tö khÝ t¸c dông vµo thµnh b×nh phô thuéc vµo yÕu tè nµo?
HS: Phô thuéc ®é lín cña ®éng lîng mµ ph©n tö khÝ truyÒn cho thµnh b×nh khi va ch¹m.
GV: VËy, ¸p suÊt trung b×nh mµ mçi ph©n tö khÝ t¸c dông lªn thµnh b×nh phô thuéc vµo nh÷ng yÕu tè nµo?
HS 1: TØ lÖ víi ®éng lîng trung b×nh mµ mçi ph©n tö khÝ truyÒn cho thµnh b×nh khi va ch¹m : p ~ (a)
Trong ®ã lµ vËn tèc trung b×nh cña chuyÓn ®éng hçn ®én cña c¸c ph©n tö).
HS 2: Sè ph©n tö khÝ trong mét ®¬n vÞ thÓ tÝch cµng nhiÒu, nghÜa lµ mËt ®é ph©n tö khÝ cµng lín th× sè ph©n tö khÝ va ch¹m vµo thµnh b×nh trong mét ®¬n vÞ thêi gian cµng lín. Do ®ã ¸p suÊt chÊt khÝ tØ lÖ víi mËt ®é ph©n tö khÝ:
p~n0. (b)
HS 3: Do vËn tèc trung b×nh cña mçi ph©n tö khÝ cµng lín th× qu·ng ®êng ®i ®îc cña ph©n tö trong mét ®¬n vÞ thêi gian cµng dµi, do ®ã sè lÇn va ch¹m cña mçi ph©n tö vµo thµnh b×nh trong mét ®¬n vÞ thêi gian cµng lín. ¸p suÊt chÊt khÝ do ®ã cßn tØ lÖ víi vËn tèc trung b×nh cña c¸c ph©n tö khÝ:
p ~ (c)
GV: tõ (a), (b) vµ (c) ta cã thÓ viÕt: p ~ n0m hoÆc p~2n0 (d)
Trong ®ã lµ ®éng n¨ng trung b×nh cña chuyÓn ®éng tõng ph©n tö khÝ.
HÖ sè tØ lÖ cña biÓu thøc (4) phô thuéc vµo c¸c ®¬n vÞ dïng trong biÓu thøc vµ tÝnh chÊt riªng cña chuyÓn ®éng hçn ®én cña c¸c ph©n tö. C¸c phÐp tÝnh thèng kª cho phÐp x¸c ®Þnh hÖ sè nµy lµ .
VËy (1)
hoÆc p= (2)
Ph¬ng tr×nh (1) vµ (2) ®îc gäi lµ ph¬ng tr×nh c¬ b¶n cña thuyÕt ®éng häc ph©n tö vÒ chÊt khÝ lý tëng.
HÖ qu¶ suy ra tõ m« h×nh:
2.§Þnh luËt B«il¬-Mari«t
a) §Þnh luËt B«il¬-Mari«t
GV_Tõ ph¬ng tr×nh (1), h·y chøng minh r»ng ë nhiÖt ®é kh«ng ®æi, tÝch cña thÓ tÝch vµ ¸p suÊt cña mét khèi lîng khÝ x¸c ®Þnh lµ mét h»ng sè.
HS_tõ ph¬ng tr×nh (1) ta cã: pV= hay pV= trong ®ã =n0
pV=const
Do nhiÖt ®é phô thuéc vµo vËn tèc ph©n tö nªn ë nhiÖt ®é kh«ng ®æi, vËn tèc cña ph©n tö lµ kh«ng ®æi.
VËy (3) hoÆc (4)
GV: Nh vËy, tõ ph¬ng tr×nh c¬ b¶n cña thuyÕt ®éng häc ph©n tö ta suy ra ®îc hÖ qu¶ lµ: §èi víi mét khèi lîng khÝ x¸c ®Þnh, khi nhiÖt ®é kh«ng ®æi ¸p suÊt chÊt khÝ tØ lÖ nghÞch víi thÓ tich cña nã.
Thùc nghiÖm kiÓm tra:
GV cho HS lµm thÝ nghiÖm ®Ó kiÓm tra vµ x¸c nhËn tÝnh ®óng ®¾n cña hÖ qu¶.
GV: Trong lÞch sö vËt lý, hai nhµ b¸c häc B«il¬ (ngêi Anh) vµ Mari«t (ngêi Ph¸p) ®· ®éc lËp tiÕn hµnh c¸c thÝ nghiÖm nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a ¸p suÊt vµ thÓ tÝch cña chÊt khÝ khi nhiÖt ®é kh«ng ®æi vµ còng thÊy r»ng: ¸p suÊt tØ lÖ nghÞch víi thÓ tÝch vµ ph¸t biÓu thµnh ®Þnh luËt mang tªn ®Þnh luËt B«il¬-Mari«t. Chóng ta thÊy r»ng hÖ qu¶ tiªn ®o¸n tõ ph¬ng tr×nh c¬ b¶n ®· ®îc thùc nghiÖm kiÓm chøng. Nh vËy, m« h×nh cÊu tróc vËt chÊt (MH thuyÕt §HPT) ®· ph¶n ¸nh ®óng cÊu tróc vËt chÊt cña thÕ giíi.
b) §êng ®¼ng nhiÖt.
- Hä ®êng ®¼ng nhiÖt: Hä nh÷ng ®êng cong biÓu diÔn sù biÕn thiªn cña ¸p suÊt theo thÓ tÝch khi nhiÖt ®é kh«ng ®æi.
- øng víi c¸c nhiÖt ®é kh¸c nhau cña cïng mét lîng khÝ cã c¸c ®êng ®¼ng nhiÖt kh¸c nhau.
GV: C¸c ®êng ®¼ng nhiÖt ë phÝa trªn øng víi nhiÖt ®é cao h¬n c¸c ®êng ®¼ng nhiÖt ë phÝa díi, t¹i sao?
HS: Trong hÖ to¹ ®é P-V, trªn ®êng song song víi trôc P (nghÜa lµ cïng mét thÓ tÝch cña mét khèi lîng khÝ), c¸c ®iÓm n»m trªn øng víi nhiÖt ®é cao h¬n c¸c ®iÓm n»m díi (xem h×nh vÏ 11).
H2
02
P(at)
50 100
p.V
1,1
1
0,5
0
V1=V2
V
p
P2
P1
0
t2>t1
t2
t1
H×nh 11 H×nh 12
c) §Þnh luËt B«il¬-Mari«t lµ ®Þnh luËt gÇn ®óng
( Më réng ph¹m vi m« h×nh)
GV th«ng b¸o khi lµm thÝ nghiÖm víi c¸c ¸p suÊt cao th× tÝch pV cña nhiÒu chÊt khÝ cã sai lÖch. Tõ ®ã cho thÊy ®Þnh luËt B«il¬- Marièt chØ lµ ®Þnh luËt gÇn ®óng.
ChØ cã chÊt khÝ lý tëng lµ tu©n theo ®óng ®Þnh luËt B«il¬-Mari«t. §êng biÓu diÔn tÝch p.V øng víi khÝ nµy lµ ®êng nÐt ®øt trong h×nh vÏ 12 ë trªn. Do ®ã ngêi ta cßn ®Þnh nghÜa: khÝ lý tëng lµ khÝ tu©n theo ®óng ®Þnh luËt B«il¬- Mari«t).
C. Cñng cè kiÕn thøc . Bµi tËp vÒ nhµ.
1. H·y chøng tá r»ng thuyÕt ®éng häc ph©n tö lµ sù vËn dông c¬ häc Newton vµ quy luËt thèng kª vµo chÊt khÝ:
- C¬ häc Newton ®· ®îc vËn dông ë nh÷ng néi dung nµo trong bµi?
- Quy luËt thèng kª ®· ®îc vËn dông ë nh÷ng néi dung nµo trong bµi?
2. HS t×m mét thÝ dô chøng tá khi thÓ tÝch cña mét lîng khÝ gi¶m th× ¸p suÊt cña nã t¨ng.
3. GV cho HS ph¸t biÓu vµ viÕt biÓu thøc cña ®Þnh luËt B«il¬-Mari«t theo c¶ 2 c¸ch.
4. Bµi tËp vÒ nhµ: lµm c¸c bµi tËp SGK vµ c¸c bµi tËp t¬ng øng thuéc s¸ch BTVL líp 10.
KÕt luËn ch¬ng 2
- Chóng t«i ®· ®a ra quan ®iÓm vÒ ph¬ng ph¸p nhËn thøc trong x©y dùng ch¬ng tr×nh vËt lý phæ th«ng. Quan ®iÓm m« h×nh ho¸ vÒ nhËn thøc khoa häc vµ thùc nghiÖm vËt lý vµ x©y dùng tri thøc vËt lý trong d¹y häc theo quan ®iÓm khoa häc luËn hiÖn ®¹i lµ hai quan ®iÓm c¬ b¶n: ph¬ng ph¸p kh«ng thÓ t¸ch rêi khái néi dung, mµ ph¶i phï hîp víi néi dung. §Ó tiÕp nhËn mçi phÇn néi dung ph¶i cã nh÷ng ph¬ng ph¸p ®Æc thï.
- Chóng t«i ®· x©y dùng quy tr×nh cô thÓ thùc hiÖn 4 giai ®o¹n cña PPMH øng víi hai lo¹i m« h×nh quan träng, cã t¸c dông to lín trong nghiªn cøu vµ häc tËp vËt lý (m« h×nh biÓu tîng vµ m« h×nh ký hiÖu). Nh÷ng quy tr×nh nµy ®îc x©y dùng dùa trªn ®Æc ®iÓm cña m« h×nh ®ång thêi vËn dông nh÷ng lý luËn ë ch¬ng 1 ®Ó tæ chøc qu¸ tr×nh häc tËp.
- Qua ph©n tÝch vÞ trÝ - môc tiªu, néi dung - cÊu tróc cña ch¬ng “ThuyÕt ®éng häc ph©n tö vµ chÊt khÝ lý tëng”, chóng t«i ®· thiÕt kÕ mét sè gi¸o ¸n sö dông PPMH, bao gåm bµi häc x©y dùng kiÕn thøc míi, bµi häc bµi tËp vËt lý vµ gi¸o ¸n kiÓm tra (®îc sö dông trong phÇn thùc nghiÖm s ph¹m).
Ch¬ng 3
Thùc nghiÖm s ph¹m
3.1. Môc ®Ých cña TNSP
Chóng t«i tiÕn hµnh nghiÖm s ph¹m theo c¸c gi¸o ¸n ®· so¹n nh»m kiÓm tra gi¶ thuyÕt khoa häc cña ®Ò tµi, hoÆc kh¼ng ®Þnh hoÆc b¸c bá gi¶ thuyÕt ®ã. Sau khi hoµn thµnh thùc nghiÖm s ph¹m sÏ cã ®ñ c¬ së ®Ó gi¶i ®¸p ®îc nh÷ng c©u hái sau:
1. ViÖc ®a kh¸i niÖm m« h×nh vµ ph¬ng ph¸p x©y dùng kiÕn thøc theo ph¬ng ph¸p m« h×nh, víi ba lo¹i m« h×nh (m« h×nh vËt chÊt, m« h×nh biÓu tîng vµ m« h×nh ®å thÞ ) cho häc sinh líp 10 cã võa søc hay kh«ng?.
2. ChÊt lîng häc tËp cña häc sinh cã ®îc n©ng cao h¬n kh«ng ? kh¶ n¨ng vËn dông ph¬ng ph¸p nµy vµo thùc tÕ cã linh ho¹t h¬n kh«ng?
3. HÖ thèng gi¸o ¸n ®· so¹n cã phï hîp víi thùc tÕ gi¶ng d¹y hay cha? (®¶m b¶o vÒ mÆt thêi gian, kh¶ n¨ng tù x©y dùng m« h×nh).
ViÖc tr¶ lêi c¸c c©u hái trªn ®©y sÏ gióp chóng t«i t×m ra nh÷ng thiÕu sãt ®Ó rót kinh nghiÖm vµ kÞp thêi chØnh lý bæ sung ®Ó ®Ò tµi ®¹t kÕt qu¶ tèt nhÊt.
3.2. NhiÖm vô cña TNSP
Thùc nghiÖm s ph¹m nh»m kiÓm tra nh÷ng vÊn ®Ò sau:
- KiÓm tra th¸i ®é häc tËp (sù høng thó häc tËp ) vµ kh¶ n¨ng lÜnh héi tri thøc míi (tri thøc sù kiÖn vµ tri thøc ph¬ng ph¸p) cña häc sinh khi d¹y häc theo PPMH.
- §¸nh gi¸ tÝnh h÷u hiÖu cña ph¬ng ph¸p d¹y häc ®· ®Ò xuÊt: mÆt chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ cña ph¬ng ph¸p míi.
- §¸nh gi¸ kiÓm tra kü n¨ng nghiªn cøu vËt lý cña häc sinh tríc vµ sau khi tiÕn hµnh thùc nghiÖm s ph¹m.
3.3. §èi tîng vµ ph¬ng ph¸p TNSP
3.3.1. §èi tîng TNSP
- Chóng t«i chän hai líp thùc nghiÖm (TN) vµ hai líp ®èi chøng (§C). §©y lµ c¸c líp 10 diÖn ®¹i trµ häc theo ch¬ng tr×nh CCGD thuéc mét vïng n«ng th«n (tr×nh ®é t¬ng ®¬ng nhau vµ cïng mét m«i trêng häc tËp)
- §Ó ®¶m b¶o tÝnh phæ biÕn cña mÉu, chóng t«i chän bèn líp khèi 10 cã häc lùc trung b×nh vÒ c¸c m«n häc tù nhiªn (chñ yÕu vÒ vËt lý). Sau ®©y lµ c¸c mÉu thùc nghiÖm s ph¹m
TT
Líp
§C/ TN
Sü sè häc sinh
1
10A1
§C
54
2
10A3
§C
52
3
10A4
TN
54
4
10A5
TN
52
C¸c líp trªn thuéc trêng THPT TÜnh Gia II tØnh Thanh Ho¸.
3.3.2. Ph¬ng ph¸p thùc nghiÖm s ph¹m
Chóng t«i chän hai líp thùc nghiÖm vµ hai líp ®èi chøng ®¶m b¶o yªu cÇu thùc nghiÖm.
Trong qu¸ tr×nh TNSP, chóng t«i tiÕn hµnh song song d¹y ë c¸c líp thùc nghiÖm vµ líp ®èi chøng trong cïng mét thêi gian, cïng néi dung ch¬ng “ThuyÕt ®éng häc ph©n tö vµ chÊt khÝ lý tëng”.
Trong qu¸ tr×nh TNSP, chóng t«i chó ý quan s¸t th¸i ®é, ý thøc häc tËp cña häc sinh c¸c líp §C vµ TN ®Ó ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸ch quan nhÊt chÊt lîng cña c¸c giê häc. Sau mçi tiÕt d¹y tæ chøc trao ®æi ®Ó rót kinh nghiÖm cho c¸c bµi häc sau.
Cuèi ®ît thùc nghiÖm, chóng t«i ®· cho häc sinh ë c¸c líp lµm bµi kiÓm tra viÕt 45 phót ®Ó s¬ bé ®¸nh gi¸ sù tiÕn bé cña häc sinh trong viÖc n©ng cao chÊt lîng n¾m v÷ng kiÕn thøc cña häc sinh.
3.4. TiÕn tr×nh TNSP
Víi nh÷ng yªu cÇu ®îc ®Æt ra nh trªn, t¸c gi¶ trùc tiÕp gi¶ng d¹y c¸c líp §C vµ c¸c líp TN.
TiÕn tr×nh TNSP diÔn ra b¾t ®Çu tõ ngµy 11/3/2005 ®Õn ngµy 27/3/2005 t¹i trêng THPT TÜnh Gia II-tØnh Thanh Ho¸.
Qu¸ tr×nh so¹n gi¸o ¸n cã tham kh¶o thªm ë mét sè gi¸o viªn cã kinh nghiÖm gi¶ng d¹y.
Chóng t«i ®· tæ chøc d¹y thùc nghiÖm cho c¸c kiÕn thøc cô thÓ sau ®©y:
- Ph©n tö vµ mét sè thuéc tÝnh cña ph©n tö.
- C¸c tr¹ng th¸i cÊu t¹o chÊt.
- HÖ thøc gi÷a thÓ tÝch vµ ¸p suÊt cña chÊt khÝ khi nhiÖt ®é kh«ng ®æi. §Þnh luËt B«il¬-Mari«t.
-HÖ thøc gi÷a ¸p suÊt vµ nhiÖt ®é cña chÊt khÝ khÝ thÓ tÝch kh«ng ®æi. §Þnh luËt S¸cl¬.
- Ph¬ng tr×nh tr¹ng th¸i cña khÝ lý tëng.
- Bµi tËp.
- KiÓm tra.
3.5. Xö lý kÕt qu¶ TNSP
3.5.1.Néi dung vµ môc ®Ých cña bµi kiÓm tra
Cuèi ®ît TNSP, häc sinh c¶ hai nhãm ®èi chøng vµ thùc nghiÖm ®îc ®¸nh gi¸ b»ng mét bµi kiÓm tra gåm 4 c©u (néi dung bµi kiÓm tra xem ë ch¬ng 2).
Môc ®Ých cña bµi kiÓm tra ®Ó:
- KiÓm tra vÒ néi dung kiÕn thøc.
- KiÓm tra vÒ møc ®é n¾m v÷ng kiÕn thøc.
- KiÓm tra vÒ møc ®é vËn dông PPMH.
3.5.2. KÕt qu¶ thùc nghiÖm
B¶ng 1: Ph©n phèi tÇn sè: sè häc sinh ®¹t ®iÓm xi.
Líp
Sè HS
Sè häc sinh ®¹t ®iÓm xi
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
§C
106
0
0
0
7
28
28
26
12
5
0
0
TN
106
0
0
0
2
10
30
40
15
6
3
0
B¶ng 2: Ph©n phèi tÇn suÊt: sè % häc sinh ®¹t ®iÓm xi.
Líp
Sè HS
Sè % HS ®¹t ®iÓm xi (Wi %)
3
4
5
6
7
8
9
10
§C
106
6,60
26,42
26,42
24,53
11,32
4,72
0
0
TN
106
1,89
9,43
28,30
37,74
14,15
5,66
2,83
0
B¶ng 3: B¶ng tÇn suÊt luü tÝch: Sè % häc sinh ®¹t ®iÓm xi trë xuèng.
Líp
Sè HS
Sè % HS ®¹t ®iÓm xi trë xuèng (Wi %)
3
4
5
6
7
8
9
10
§C
106
6,60
33,02
59,44
83,97
95,28
100
TN
106
1,89
11,32
39,62
77,36
91,51
97,17
100
Dùa vµo b¶ng 3, chóng t«i vÏ ®îc ®êng tÇn suÊt luü tÝch (h×nh 13).
§êng ®Ëm øng víi líp thùc nghiÖm
§êng m¶nh øng víi líp ®èi chøng
§êng luü tÝch øng víi líp thùc nghiÖm n»m bªn ph¶i so víi ®êng luü tÝch cña líp ®èi chøng. §iÒu nµy cho thÊy kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh c¸c líp thùc nghiÖm cao h¬n so víi c¸c líp ®èi chøng.
W(%)
100-
90 -
80 -
70 -
60 - §C
50 - TN
40 -
30 -
20 -
10 -
0 I I I I I I I I I I xi
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
H×nh 13: §å thÞ ®êng tÇn suÊt luü tÝch.
3.5.3. C¸c tham sè ®Æc trng [6, 7]
1- Trung b×nh céng:
§C = 5,22; TN = 5.81
2- Ph¬ng sai:
S2=
S2§C =1,62; S2TN=1,43.
3- §é lÖch chuÈn:
S =
S§C = 1,27; STN=1,20
4- HÖ sè biÕn thiªn:
V=.100%
V§C=24,32%; VTN=20,65%
Dùa vµo nh÷ng th«ng sè trªn ta thÊy:
- §iÓm trung b×nh céng cña häc sinh líp thùc nghiÖm cao h¬n líp ®èi chøng qua bµi kiÓm tra.
- §é lÖch chuÈn vµ hÖ sè biÕn thiªn ë líp thùc nghiÖm nhá h¬n so víi líp ®èi chøng. §iÒu nµy chøng tá møc ®é ph©n t¸n ra khái ®iÓm trung b×nh ë líp thùc nghiÖm nhá h¬n møc ®é ph©n t¸n ë líp ®èi chøng.
VËy, cã thÓ kÕt luËn: chÊt lîng n¾m v÷ng kiÕn thøc vµ vËn dông kiÕn thøc vµo t×nh huèng míi cña häc sinh ë líp thùc nghiÖm cao h¬n ë líp ®èi chøng.
Song, mét vÊn ®Ò ®Æt ra lµ kÕt qu¶ ®ã thùc chÊt lµ do ph¬ng ph¸p d¹y häc hay chØ do mét c¸i g× ®ã ngÉu nhiªn, may rñi th«i? §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, chóng t«i tiÕp tôc xö lý sè liÖu thùc nghiÖm b»ng con ®êng kiÓm ®Þnh thèng kª.
Bíc 1: TÝnh
=3,85.
(ë ®©y ngÉu nhiªn mµ n§C = nTN).
Bíc 2: Chän ®é tin cËy lµ 0,95 (møc ý nghÜa α =0,05). Tra b¶ng ph©n phèi Stiu®¬n t×m gi¸ trÞ tα,k øng víi cét α=0,05; k=105 (k=n-1) t×m ®îc tα,k(2phÝa)=1,98.
Bíc 3: So s¸nh t vµ tα,k
Ta cã t>tα,k . Theo x¸c suÊt thèng kª[6]: nÕu t>tα,k th× sù kh¸c nhau gi÷a §C vµ TN lµ cã ý nghÜa. §©y kh«ng ph¶i lµ kÕt qu¶ cña sù may rñi. Nh vËy cã thÓ kh¼ng ®Þnh mét c¸ch ch¾c ch¾n r»ng ph¬ng ph¸p d¹y häc míi cã hiÖu qu¶ h¬n ph¬ng ph¸p d¹y cò.
KÕt luËn ch¬ng 3
Tõ kÕt qu¶ thùc nghiÖm s ph¹m, chóng t«i rót ra ®îc mét sè kÕt luËn sau ®©y:
- Häc sinh cã kh¶ n¨ng thÝch øng víi viÖc sö dông ph¬ng ph¸p m« h×nh trong d¹y häc ch¬ng “ThuyÕt ®éng häc ph©n tö vµ chÊt khÝ lý tëng” ë líp 10 trung häc phæ th«ng.
- Trªn c¬ së sö dông ph¬ng ph¸p m« h×nh, häc sinh võa n¾m ch¾c lý thuyÕt võa gi¶i ®îc bµi tËp liªn quan mét c¸ch dÔ dµng. §ång thêi gióp cho hä h×nh thµnh n¨ng lùc ph©n tÝch, so s¸nh, tæng hîp, kh¸i qu¸t ho¸. Do ®ã mµ hä cã c¸ch nh×n nhËn ra sù liªn hÖ h÷u c¬ gi÷a c¸c kiÕn thøc vËt lý.
- Qua qu¸ tr×nh trùc tiÕp gi¶ng d¹y b»ng ph¬ng ph¸p m« h×nh ë trªn líp, ®ång thêi th¨m dß sù n¾m b¾t kiÕn thøc ®èi víi häc sinh ®èi víi tõng bµi häc hay tõng ý nhá trong néi dung kiÕn thøc, chóng t«i nhËn thÊy cÇn ph¶i khai th¸c ph¬ng ph¸p m« h×nh ®óng lóc, phï hîp víi tõng néi dung vµ cÇn cã sù phèi hîp ®ång thêi gi÷a c¸c ph¬ng ph¸p kh¸c.
kÕt luËn
Båi dìng cho häc sinh ph¬ng ph¸p nhËn thøc bé m«n lµ nhiÖm vô d¹y häc ë trêng phæ th«ng. Ph¬ng ph¸p m« h×nh lµ ph¬ng ph¸p ®Æc thï cña nhËn thøc vËt lý, cÇn thiÕt ph¶i ®a vµo néi dung cña d¹y häc vËt lý.
Qua qu¸ tr×nh triÓn khai ®Ò tµi: Nghiªn cøu sö dông ph¬ng ph¸p m« h×nh trong d¹y häc ch¬ng “ThuyÕt ®éng häc ph©n tö vµ chÊt khÝ lý tëng” vËt lý líp 10 THPT, chóng t«i ®· thu ®îc mét sè kÕt qu¶ nh sau:
1. VÒ mÆt lý luËn:
- Ph©n tÝch vai trß cña PPMH trong sù ph¸t triÓn cña vËt lý häc vµ trong d¹y häc vËt lý.
- Ph©n tÝch cÊu tróc cña PPMH : ®a ra ®îc s¬ ®å cÊu tróc cña PPMH phï hîp víi n¨ng lùc nhËn thøc cña häc sinh trung häc phæ th«ng.
2. VÒ mÆt nghiªn cøu øng dông:
- Cã thÓ sö dông ph¬ng ph¸p m« h×nh ®Ó d¹y häc mét sè bµi häc ch¬ng “ThuyÕt ®éng häc ph©n tö vµ chÊt khÝ lý tëng” ë ch¬ng tr×nh líp 10 phï hîp víi tiÕn tr×nh häc tËp theo PPMH, phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ d¹y vµ häc ë líp 10 víi tr×nh ®é häc sinh ®¹i trµ.
- S¸u bµi häc thùc nghiÖm bíc ®Çu kh¼ng ®Þnh tÝnh kh¶ thi vµ hiÖu qu¶ cña viÖc ¸p dông PPMH trong d¹y häc vËt lý. KÕt qu¶ thùc nghiÖm kh¼ng ®Þnh gi¶ thuyÕt ®· nªu ra: häc sinh cã thÓ tiÕp thu ®îc PPMH, bíc ®Çu h×nh thµnh c¸ch suy nghÜ trªn m« h×nh vµ trong mét sè trêng hîp ®· cã thÓ sö dông m« h×nh ®å thÞ ®Ó gi¶i quyÕt nhiÖm vô nhËn thøc cña m×nh.
- §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña PPMH trong d¹y häc, chóng ta cÇn x¸c ®Þnh râ møc ®é thÝch hîp ®Ó häc sinh tham gia vµo c¸c giai ®o¹n cña PPMH nh»m tr¸nh sù qu¸ søc ®i ®Õn chñ nghÜa h×nh thøc, ®Æc biÖt lµ giai ®o¹n x©y dùng c¸c m« h×nh biÓu tîng, tÝnh tù lùc cña häc sinh bÞ h¹n chÕ. Trong PPMH cÇn cã nh÷ng sù kiÖn khëi ®Çu, ®Æc biÖt lµ nh÷ng sù kiÖn thùc nghiÖm vµ thÝ nghiÖm kiÓm tra. ThiÕu nh÷ng yÕu tè nµy th× m« h×nh chØ cã nghÜa nh gi¶ thiÕt. Bëi vËy cÇn t¨ng cêng thiÕt bÞ thÝ nghiÖm cho nh÷ng bµi ®Þnh sö dông PPMH.
- §Ó ph¸t huy hÕt tÝnh n¨ng u viÖt cña PPMH trong d¹y häc vËt lý, ®Ò tµi cÇn thiÕt ®îc më réng ph¹m vi nghiªn cøu sang c¸c phÇn kh¸c trong ch¬ng tr×nh vËt lý phæ th«ng sao cho thõa kÕ vµ ph¸t triÓn nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®îc trong ®Ò tµi nµy.
tµi liÖu tham kh¶o
[1]. D¬ng Träng B¸i, T« Giang, NguyÔn §øc Th©m, Bïi Gia ThÞnh (1997). VËt lý líp 10. NXB Gi¸o dôc .
[2]. D¬ng Träng B¸i, T« Giang, NguyÔn §øc Th©m, Bïi Gia ThÞnh (1997). VËt lý líp 10 (S¸ch gi¸o viªn). NXB Gi¸o dôc.
[3]. Lª Quang B¶o, Lª Nguyªn Long, NguyÔn §¨ng Tr×nh (1976). T liÖu vËt lý cÊp III. NXB Gi¸o dôc-Hµ Néi ( S¸ch dÞch)
[4]. Vò Cao §µm (2002). Ph¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu khoa häc. NXB khoa häc vµ kü thuËt- Hµ Néi.
[5]. Th¸i ThÞ LÖ H»ng (1995). Ph¬ng ph¸p m« h×nh trong viÖc gi¶ng d¹y ch¬ng "CÊu t¹o chÊt" ë líp 7 phæ th«ng c¬ së. TiÓu luËn Cao häc Th¹c Sü. §HSP Vinh.
[6]. §µo H÷u Hå (2003). X¸c suÊt thèng kª. NXB §HQG Hµ Néi.
[7]. Ph¹m Minh Hïng (2000). Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc. §H Vinh
[8]. Hµ V¨n Hïng (1998). Ph¬ng tiÖn d¹y häc vËt lý. §¹i häc Vinh.
[9]. TrÇn Träng Hng (1997). 423 bµi to¸n vËt lý 10. NXB BÕn Tre.
[10]. NguyÔn Quang L¹c (1995) Nghiªn cøu ch¬ng tr×nh C¬- NhiÖt- §iÖn ë bËc phæ th«ng. §¹i häc Vinh.
[11]. NguyÔn ThÕ Kh«i, Ph¹m Quý T, L¬ng TÊt §¹t, Lª Ch©n Hïng, NguyÔn Ngäc Hng, Ph¹m §×nh ThiÕt (2002). VËt lý 10 (s¸ch GK thÝ ®iÓm) NXB Gi¸o dôc.
[12].NguyÔn ThÕ Kh«i, Ph¹m Quý T, L¬ng TÊt §¹t, Lª Ch©n Hïng, NguyÔn Ngäc Hng, Ph¹m §×nh ThiÕt (2002). VËt lý 10-S¸ch gi¸o viªn (s¸ch GK thÝ ®iÓm) NXB Gi¸o dôc.
[13]. NguyÔn Quang L¹c (1995). Didactic vËt lÝ. Bµi gi¶ng chuyªn ®Ò cho cao häc. §¹i häc vinh.
[14]. NguyÔn Quang L¹c (1995). LÝ luËn d¹y häc hiÖn ®¹i ë trêng phæ th«ng. §¹i häc Vinh.
[15]. §Æng Méng L©n (1976). C©u chuyÖn vÒ c¸c h»ng sè vËt lý c¬ b¶n. NXB khoa häc vµ kü thuËt Hµ Néi.
[16]. §µo V¨n Phóc (1999). LÞch sö vËt lý. NXB Gi¸o Dôc.
[17]. Ph¹m ThÞ Phó, NguyÔn §×nh Thíc (2001). L«gic häc trong d¹y häc vËt lý. §¹i häc Vinh.
[18]. Ph¹m ThÞ Phó (2002). Nghiªn cøu vËn dông c¸c ph¬ng ph¸p nhËn thøc vµo d¹t häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trong d¹y häc vËt lý trung häc phæ th«ng. §¹i häc Vinh.
[19]. Ph¹m ThÞ Phó (1999). Båi dìng ph¬ng ph¸p thùc nghiÖm cho häc sinh nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ d¹y häc c¬ häc líp 10 THPT. LuËn ¸n tiÕn sü. §H Vinh.
[20]. Vò Quang, NguyÔn §øc Minh, Bïi Gia ThÞnh (1980). Mét sè thuyÕt vËt lý trong ch¬ng tr×nh phæ th«ng. NXB Gi¸o dôc Hµ Néi.
[21]. Vò Quang, D¬ng Träng B¸i, Phan TuÊn Khanh, NguyÔn §×nh No·n, Vò Träng Rü, Bïi Gia ThÞnh (2005). Tµi liÖu tù chän m«n vËt lý líp 10. Hµ Néi.
[22]. NguyÔn Ngäc Quang (1977). Bµn vÒ mét hÖ thèng ph¬ng ph¸p nhËn thøc trong bé m«n vËt lý ë trêng phæ th«ng. Hµ Néi.
[23]. NguyÔn Ngäc Quang (1993). Sù chuyÓn hãa ph¬ng ph¸p khoa häc thµnh ph¬ng ph¸p d¹y häc. NCGD.
[24]. NguyÔn §øc Th©m, NguyÔn Ngäc Hng, Ph¹m Xu©n QuÕ (2002). Ph¬ng ph¸p d¹y häc vËt lý ë trêng phæ th«ng.NXB §HSP Hµ Néi.
[25]. NguyÔn §øc Th©m, NguyÔn Ngäc Hng (1998). Gi¸o tr×nh tæ chøc ho¹t ®éng nhËn thøc cña häc sinh trong d¹y häc vËt lÝ ë trêng phæ th«ng. §¹i häc Quèc gia Hµ Néi.
[26]. Ph¹m H÷u Tßng (1999). Quan ®iÓm m« h×nh ho¸ vÒ vÊn ®Ò nhËn thøc khoa häc. Trêng §¹i häc s ph¹m Hµ Néi.
[27]. V¨n kiÖn §¹i Héi §¶ng toµn Quèc lÇn thø IX, th¸ng 4.2001.
[28]. TrÞnh ThÞ H¶i YÕn (1997). Sö dông ph¬ng ph¸p nhËn thøc (ph¬ng ph¸p m« h×nh) trong d¹y häc vËt lý nh»m ph¸t triÓn t duy häc sinh. LuËn ¸n tiÕn sü. Hµ Néi.
[29]. Guy ROBARDET Jean Claude GUILAND (1992). Didactic vËt lÝ (PhÇn 1). Trêng §¹i häc s ph¹m HuÕ.
[30]. Guy ROBARDET Jean Claude GUILAND (1993). Didactic vËt lÝ (PhÇn 2). Trêng §¹i häc s ph¹m HuÕ.
[31]. §anilov V.§., Xcatlin M.N (1980) Lý luËn d¹y häc cña trêng phæ th«ng. NXB Gi¸o dôc.
[32]. Einstein, Infen L (1972). Sù tiÕn triÓn cña vËt lý. NXB Gi¸o dôc Hµ Néi.
[33]. G«n«l«lin (1978). Nh÷ng phÈm chÊt t©m lý cña ngêi gi¸o viªn. NXB Gi¸o Dôc.
[34]. Andrzej Kajetan Wroblewski (1988). Sù thËt vµ huyÒn tho¹i trong vËt lý häc. NXB §HQG Hµ Néi.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- LV THAC SY_THINH.doc