Luận văn Nghiên cứu xác định và thực hiện mục tiêu dạy học một số kiến thức chương Cảm ứng điện từ - Vật lý 11 nâng cao

hï hîp cña c¸c dù ®o¸n suy luËn tõ lý thuyÕt víi thùc nghiÖm mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh niÒm tin cña chóng ta vµo kÕt luËn trªn. 2. Sù xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng trong mét m¹ch kÝn khi tõ th«ng biÕn thiªn nãi chung. HiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ. - Khi tõ th«ng qua mét diÖn tÝch giíi h¹n bëi m¹ch kÝn biÕn thiªn th× trong m¹ch kÝn ®ã xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng gäi lµ suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng lµm sinh ra dßng ®iÖn trong m¹ch gäi lµ dßng ®iÖn c¶m øng. - §é lín cña suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng trong m¹ch kÝn tû lÖ víi tèc ®é biÕn thiªn cña tõ th«ng qua m¹ch (§Þnh luËt Fa-ra-day) ; NÕu m¹ch gåm N vßng d©y: - Dßng ®iÖn c¶m øng cã chiÒu sao cho tõ tr­êng mµ nã sinh ra chèng l¹i sù biÕn thiªn tõ th«ng ®· sinh ra nã (§Þnh luËt Len-x¬). - HiÖn t­îng xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng gäi lµ hiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ. D. ThiÕt kÕ tiÕn tr×nh ho¹t ®éng d¹y häc cô thÓ. * KiÓm tra, chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn xuÊt ph¸t: O. Nªu ®iÒu kiÖn xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng? Ph¸t biÓu ®Þnh luËt Len- x¬? ViÕt biÓu thøc ®Þnh nghÜa tõ th«ng? HS : + Dßng ®iÖn c¶m øng xuÊt hiÖn khi cã sù biÕn thiªn tõ th«ng qua m¹ch ®iÖn kÝn. + Dßng ®iÖn c¶m øng trong m¹ch kÝn cã chiÒu sao tõ tr­êng mµ nã sinh ra chèng l¹i sù biÕn thiªn tõ th«ng ®· sinh ra nã. + ◊. Chóng ta ®· biÕt: Mét khung d©y dÉn n»m trong tõ tr­êng biÕn ®æi theo thêi gian t­¬ng tù nh­ mét khung d©y dÉn n»m trong kh«ng gian cã mét tõ tr­êng kh«ng ®Òu chuyÓn ®éng vµ do ®ã còng t­¬ng tù mét khung d©y chuyÓn ®éng trong mét tõ tr­êng kh«ng ®Òu ®øng yªn. ThÕ th× liÖu cã ph¶i lµ khi tõ tr­êng qua mét diÖn tÝch giíi h¹n bëi mét m¹ch kÝn biÕn thiªn theo thêi gian th× trong m¹ch kÝn còng xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng? NÕu ®óng nh­ vËy chóng ta cÇn kiÓm tra: LiÖu cã thÓ ph¸t biÓu kÕt luËn tæng qu¸t: - Khi tõ th«ng qua diÖn tÝch giíi h¹n bëi m¹ch kÝn biÕn thiªn th× trong m¹ch kÝn xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng? - Dßng ®iÖn c¶m øng trong m¹ch kÝn cã chiÒu sao cho tõ tr­êng mµ nã sinh ra chèng l¹i sù biÕn thiªn tõ th«ng ®· sinh ra nã? C©u hái nµy ®· ®Þnh h­íng HS vµo môc tiªu ho¹t ®éng chÝnh lµ kiÓm nghiÖm ®iÒu: - Khi tõ th«ng qua diÖn tÝch giíi h¹n bëi m¹ch kÝn biÕn thiªn th× trong m¹ch kÝn xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng? - Dßng ®iÖn c¶m øng trong m¹ch kÝn cã chiÒu sao cho tõ tr­êng mµ nã sinh ra chèng l¹i sù biÕn thiªn tõ th«ng ®· sinh ra nã? §Ó tr¶ lêi c©u hái nµy chóng ta ®i nghiªn cøu bµi míi " Sù xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng trong mét m¹ch kÝn khi tõ th«ng biÕn thiªn nãi chung. HiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ". Gi¶i quyÕt nhiÖm vô bµi häc: * §Ó thùc hiÖn môc tiªu häc sinh tham gia ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, sau khi HS ®· cã ®ñ ®iÒu kiÖn xuÊt ph¸t cÇn thiÕt GV tæ chøc t×nh huèng nh­ sau: O. C¸c em ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p thùc nghiÖm kiÓm tra kÕt luËn trªn? . Dù kiÕn HS kh«ng tr¶ lêi ®­îc khi ®ã GV gîi ý. O. Cã nh÷ng c¸ch nµo lµm tõ th«ng biÕn thiªn? . Dù kiÕn HS tr¶ lêi: Lµm thay ®æi hoÆc lµm S thay ®æi hoÆc lµm thay ®æi hoÆc c¶ , S, thay ®æi . ◊. Chóng ta cÇn nghÜ ra mét ph­¬ng ¸n thÝ nghiÖm, theo c¸c em ph­¬ng ¸n thÝ nghiÖm ®ã nh­ thÕ nµo? NÕu HS kh«ng tr¶ lêi ®­îc GV gîi ý tiÕp: ◊. Ta cÇn nghÜ ra mét thÝ nghiÖm cã thÓ lµm thay ®æi hoÆc lµm S thay ®æi hoÆc lµm thay ®æi. Nhê thÝ nghiÖm Êy ta x¸c ®Þnh ®­îc chiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng dùa trªn quan s¸t; MÆt kh¸c dùa vµo ®Þnh luËt Len-x¬ vµ quy t¾c n¾m tay ph¶i ta x¸c ®Þnh ®­îc chiÒu dßng ®iÖn c¶m øng. Tõ ®ã ®èi chiÕu kÕt qu¶ suy luËn tõ c¸c quy t¾c vµ quan s¸t thÝ nghiÖm ®Ó rót ra kÕt luËn. ◊. GV gîi ý tiÕp: - ThÝ nghiÖm ®ã ®­îc m« t¶ nh­ sau: (GV kÕt hîp m« t¶ trªn m¸y chiÕu) XÐt thÝ nghiÖm ®­îc bè trÝ nh­ h×nh vÏ: Mét khung d©y nèi víi ®iÖn kÕ G, mét m¹ch ®iÖn gåm cuén d©y m¾c vµo nguån mét chiÒu th«ng qua kho¸ K. Dù ®o¸n hiÖn t­îng x¶y ra vÒ sù dÞch chuyÓn cña kim ®iÖn kÕ khi kh«ng cã dßng ®iÖn hoÆc cã dßng ®iÖn c¶m øng víi chiÒu tu©n theo ®Þnh luËt Lenx¬ vµ lµm thÝ nghiÖm ghi nhËn kÕt qu¶ thÝ nghiÖm ®Ó ®èi chiÕu víi c¸c kÕt qu¶ cã ®­îc nhê suy luËn dù ®o¸n. Thùc hiÖn gi¶i ph¸p kiÓm nghiÖm: à. Chóng ta sÏ lÇn l­ît thùc hiÖn gi¶i ph¸p ®ã ®Ó kiÓm tra sù ®óng ®¾n cña kÕt luËn trªn. à. Tr­íc hÕt ta kiÓm tra sù biÕn thiªn cña tõ th«ng khi thay ®æi. O. Gi÷ nguyªn S vµ , lµm thay ®æi theo thêi gian b»ng c¸ch nµo? Ph­¬ng ¸n 1: §ãng hoÆc ng¾t kho¸ K ®Ó thay ®æi dßng ®iÖn cña nam ch©m ®iÖn. Ph­¬ng ¸n 2: Cã thÓ HS ch­a t×m ra c©u tr¶ lêi. Khi ®ã GV gîi ý: O. Trong m¹ch, kho¸ K cã vai trß g×? Hy väng víi gîi ý ®ã HS sÏ t×m ra c©u tr¶ lêi. §Ó ®Þnh h­íng tiÕp suy nghÜ cña HS , GV ®­a ra c©u hái: O. XÐt tr­êng hîp ®ãng kho¸ K, h·y dù ®o¸n chiÒu dßng ®iÖn trong khung d©y, do ®ã kim ®iÖn kÕ quay theo chiÒu nµo? HS ch­a t×m ra c©u tr¶ lêi. khi ®ã GV gîi ý: O. C­êng ®é dßng ®iÖn trong m¹ch, tõ tr­êng do cuén d©y sinh ra thay ®æi thÕ nµo khi ®ãng kho¸ K? . Dù kiÕn HS tr¶ lêi: Dßng ®iÖn t¨ng tõ 0 ®Õn gi¸ trÞ x¸c ®Þnh I, tõ tr­êng do cuén d©y sinh ra cã c¶m øng tõ t¨ng tõ 0 ®Õn gi¸ trÞ B x¸c ®Þnh. O. VËy hiÖn t­îng g× sÏ x¶y ra víi khung d©y khi ®ãng kho¸ K? t¹i sao? (nÕu chän trïng víi cña cuén d©y). . Dù kiÕn HS tr¶ lêi: Trong khung d©y xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng v× tõ th«ng qua khung d©y t¨ng lªn. GV tiÕp tôc ®Þnh h­íng suy nghÜ cña HS b»ng c©u hái: O. ¸p dông ®Þnh luËt Len-x¬ vµ quy t¾c n¾m tay ph¶i h·y x¸c ®Þnh chiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng trong khung d©y ? . Dù kiÕn HS tr¶ lêi ®­îc: Theo ®Þnh luËt Len x¬ th× dßng ®iÖn c¶m øng nµy cã chiÒu sao cho tõ tr­êng mµ nã sinh ra chèng l¹i sù t¨ng tõ th«ng ®· sinh ra nã, khi ®ã vËn dông quy t¾c n¾m tay ph¶i ta x¸c ®Þnh ®­îc chiÒu cña dßng c¶m øng trong khung d©y cïng chiÒu kim ®ång hå, do ®ã kim ®iÖn kÕ lÖch vÒ bªn ph¶i. Chia líp thµnh 2 nhãm O. C¸c em h·y tiÕn hµnh thÝ nghiÖm kiÓm tra nh­ tr­êng hîp trªn, quan s¸t xem kim ®iÖn kÕ quay theo chiÒu nµo, tõ ®ã suy ra chiÒu dßng ®iÖn trong khung d©y? O. C¸c nhãm c«ng bè kÕt qu¶? . Dù kiÕn HS tr¶ lêi: TiÕn hµnh TN, ta thu ®­îc kÕt qu¶: Khi ®ãng kho¸ K quan s¸t thÊy kim ®iÖn kÕ G lÖch vÒ bªn ph¶i chøng tá trong khung d©y cã dßng ®iÖn c¶m øng ch¹y theo chiÒu kim ®ång hå. §ãng cµng nhanh gãc lÖch kim ®iÖn kÕ cµng lín. à. KiÓm tra sù biÕn thiªn cña tõ th«ng khi thay ®æi. O. Gi÷ nguyªn S vµ , lµm thay ®æi b»ng c¸ch nµo? Ph­¬ng ¸n 1: Nghiªng khung vÒ mét bªn ®Ó ph¸p tuyÕn cña mÆt giíi h¹n bëi khung d©y thay ®æi lµm gãc thay ®æi. Ph­¬ng ¸n 2: Cã thÓ HS ch­a t×m ra c©u tr¶ lêi. Khi ®ã GV gîi ý: O. do ®ã muèn thay ®æi th× ph¶i thay ®æi. VËy thay ®æi b»ng c¸ch nµo? Hy väng víi gîi ý ®ã HS sÏ t×m ra c©u tr¶ lêi. §Ó ®Þnh h­íng tiÕp suy nghÜ cña HS , GV ®­a ra c©u hái: O. XÐt tr­êng hîp nghiªng khung vÒ bªn ph¶i h·y dù ®o¸n chiÒu dßng ®iÖn c¶m øng trong khung d©y? Do ®ã kim ®iÖn kÕ quay theo chiÒu nµo? HS ch­a t×m ra c©u tr¶ lêi. Khi ®ã GV gîi ý: O. Gãc (lµ gãc hîp bëi gi÷a vÐc t¬ ph¸p tuyÕn cña mÆt giíi h¹n bëi khung d©y vµ vÐc t¬ c¶m øng tõ xuyªn qua mÆt giíi h¹n bëi khung d©y) thay ®æi thÕ nµo khi nghiªng khung vÒ bªn ph¶i? . Dù kiÕn HS tr¶ lêi: NÕu ban ®Çu gãc =0 th× khi nghiªng khung d©y vÒ bªn ph¶i gãc thay ®æi (t¨ng lªn). O. VËy hiÖn t­îng g× sÏ x¶y ra víi khung d©y khi nghiªng khung vÒ bªn ph¶i? t¹i sao? . Dù kiÕn HS tr¶ lêi: Trong khung d©y xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng v× tõ th«ng qua khung d©y gi¶m. GV tiÕp tôc ®Þnh h­íng suy nghÜ cña HS b»ng c©u hái: O. ¸p dông ®Þnh luËt Len-x¬ vµ quy t¾c n¾m tay ph¶i h·y x¸c ®Þnh chiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng trong khung d©y ? . Dù kiÕn HS tr¶ lêi ®­îc: Theo ®Þnh luËt len x¬ th× dßng ®iÖn c¶m øng nµy cã chiÒu sao cho tõ tr­êng mµ nã sinh ra chèng l¹i sù gi¶m tõ th«ng ®· sinh ra nã, khi ®ã vËn dông quy t¾c n¾m tay ph¶i ta x¸c ®Þnh ®­îc chiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng trong khung d©y ng­îc chiÒu kim ®ång hå. Do ®ã kim ®iÖn kÕ lÖch vÒ bªn tr¸i. Chia líp thµnh 2 nhãm O. C¸c em h·y tiÕn hµnh thÝ nghiÖm kiÓm tra nh­ tr­êng hîp trªn, quan s¸t xem kim ®iÖn kÕ quay theo chiÒu nµo, tõ ®ã suy ra chiÒu dßng ®iÖn trong khung d©y? O. C¸c nhãm c«ng bè kÕt qu¶? . Dù kiÕn HS tr¶ lêi:TiÕn hµnh TN, ta thu ®­îc kÕt qu¶: Cho khung d©y nghiªng mét gãc vÒ bªn ph¶i, quan s¸t thÊy kim ®iÖn kÕ lÖch vÕ bªn tr¸i. Do ®ã chiÒu dßng ®iÖn trong khung d©y lµ ng­îc chiÒu kim ®ång hå. Nghiªng cµng nhanh gãc lÖch kim ®iÖn kÕ cµng lín. à. KiÓm tra sù biÕn thiªn cña tõ th«ng khi S thay ®æi. O. Gi÷ nguyªn vµ , lµm thay ®æi S b»ng c¸ch nµo? . Dù kiÕn HS tr¶ lêi: Bãp mét c¹nh cña khung d©y vµo bªn trong (gi¶m diÖn tÝch S). §Ó ®Þnh h­íng tiÕp suy nghÜ cña HS , GV ®­a ra c©u hái: O. XÐt tr­êng hîp khi bãp mét c¹nh cña khung d©y vµo bªn trong lµm gi¶m diÖn tÝch S cña khung d©y. H·y dù ®o¸n chiÒu dßng ®iÖn trong khung d©y, do ®ã kim ®iÖn kÕ quay theo chiÒu nµo? HS ch­a t×m ra c©u tr¶ lêi khi ®ã GV gîi ý: O. Khi bãp mét c¹nh cña khung d©y vµo bªn trong lµm gi¶m diÖn tÝch S cña khung d©y th× sè ®­êng c¶m øng tõ göi qua S thay ®æi thÕ nµo? Do ®ã tõ th«ng göi qua S thay ®æi thÕ nµo? . Dù kiÕn HS tr¶ lêi: Lóc bãp mét c¹nh cña khung d©y vµo bªn trong lµm S gi¶m khi ®ã sè ®­êng c¶m øng tõ göi qua diÖn tÝch S gi¶m tøc lµ tõ th«ng göi qua khung d©y biÕn thiªn gi¶m. O. VËy hiÖn t­îng g× sÏ x¶y ra víi khung d©y khi bãp mét c¹nh cña khung d©y vµo bªn trong? . Dù kiÕn HS tr¶ lêi: Trong khung d©y xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng. GV tiÕp tôc ®Þnh h­íng suy nghÜ cña HS b»ng c©u hái: O. ¸p dông ®Þnh luËt Len-x¬ vµ quy t¾c n¾m tay ph¶i h·y x¸c ®Þnh chiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng trong khung d©y ? . Dù kiÕn HS tr¶ lêi ®­îc: Theo ®Þnh luËt Len x¬ th× dßng ®iÖn c¶m øng nµy cã chiÒu sao cho tõ tr­êng mµ nã sinh ra chèng l¹i sù gi¶m tõ th«ng ®· sinh ra nã, khi ®ã vËn dông quy t¾c n¾m tay ph¶i ta x¸c ®Þnh ®­îc chiÒu dßng ®iÖn c¶m øng ng­îc chiÒu kim ®ång hå, do ®ã kim diÖn kÕ lÖch vÒ bªn tr¸i. Chia líp thµnh 2 nhãm O. C¸c em h·y tiÕn hµnh thÝ nghiÖm kiÓm tra nh­ tr­êng hîp trªn, quan s¸t xem kim ®iÖn kÕ quay theo chiÒu nµo, tõ ®ã suy ra chiÒu dßng ®iÖn trong khung d©y? O. C¸c nhãm c«ng bè kÕt qu¶? . Dù kiÕn HS tr¶ lêi: TiÕn hµnh TN, ta thu ®­îc kÕt qu¶: : Bãp mét c¹nh cña khung d©y vµo bªn trong ta thÊy kim ®iÖn kÕ lÖch vÒ bªn tr¸i. Do ®ã dßng ®iÖn trong khung d©y cã chiÒu ng­îc chiÒu kim ®ång hå. Bãp cµng nhanh gãc lÖch kim ®iÖn kÕ cµng lín. à. VËy tõ kÕt qu¶ dù ®o¸n suy luËn tõ lý thuyÕt vµ kÕt qu¶ lµm thÝ nghiÖm em cã nhËn xÐt g×? . Dù kiÕn HS tr¶ lêi: C¸c dù ®o¸n suy luËn tõ lý thuyÕt hoµn toµn ®óng nh­ kÕt qu¶ lµm thÝ nghiÖm. à. Sù phï hîp cña c¸c dù ®o¸n suy luËn tõ lý thuyÕt víi thùc nghiÖm mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh niÒm tin cña chóng ta vµo kÕt luËn trªn. VËy c©u tr¶ lêi cuèi cïng cho vÊn ®Ò trªn lµ g×? - Khi tõ th«ng qua mét diÖn tÝch giíi h¹n bëi m¹ch kÝn biÕn thiªn th× trong m¹ch kÝn ®ã xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng gäi lµ suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng lµm sinh ra dßng ®iÖn trong m¹ch gäi lµ dßng ®iÖn c¶m øng. - §é lín cña suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng trong m¹ch kÝn tû lÖ víi tèc ®é biÕn thiªn cña tõ th«ng qua m¹ch (§Þnh luËt Fa-ra-day) ; NÕu m¹ch gåm N vßng d©y: - Dßng ®iÖn c¶m øng cã chiÒu sao cho tõ tr­êng mµ nã sinh ra chèng l¹i sù biÕn thiªn tõ th«ng ®· sinh ra nã (§Þnh luËt Len-x¬). - HiÖn t­îng xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng gäi lµ hiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ. KÕt luËn ch­¬ng II Trong ch­¬ng nµy chóng t«i ®·: Nghiªn cøu thùc tÕ d¹y häc ph¸t hiÖn nh÷ng khã kh¨n cña GV vµ HS khi sö dông hai bé s¸ch nµy. Trªn c¬ së ®ã ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc c¸c khã kh¨n ®ã: - Nghiªn cøu kÜ néi dung c¸c kiÕn thøc trong ch­¬ng "C¶m øng ®iÖn tõ" dùa trªn hai bé SGK vËt lý líp 11- ch­¬ng tr×nh chuÈn vµ SGK vËt lý 11- n©ng cao vµ lËp ®­îc s¬ ®å ph¸t triÓn m¹ch kiÕn thøc x©y dùng ch­¬ng "C¶m øng ®iÖn tõ" dïng chung cho c¶ hai bé s¸ch. - LËp ®­îc s¬ ®å biÓu ®¹t logic cña tiÕn tr×nh nhËn thøc khoa häc ®èi víi c¸c kiÕn thøc: Sù xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng trong mét ®o¹n d©y dÉn chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng. ChiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng trong mét ®o¹n d©y dÉn chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng; §é lín suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng trong mét ®o¹n d©y dÉn chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng. Tõ th«ng; §é lín suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng cña mét m¹ch kÝn (khung d©y) chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng; Sù xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng trong m¹ch kÝn khi tõ th«ng qua m¹ch kÝn biÕn thiªn nãi chung. HiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ. - X¸c ®Þnh môc tiªu d¹y häc cô thÓ phï hîp víi s¬ ®å biÓu ®¹t l« gÝc cña tiÕn tr×nh nhËn thøc khoa häc ®èi víi c¸c kiÕn thøc cÇn d¹y, ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ®æi míi. - ThiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc c¸c kiÕn thøc cô thÓ thùc hiÖn môc tiªu ®· x¸c ®Þnh. - Trong phu¬ng ¸n d¹y häc cô thÓ, chóng t«i ®Æc biÖt quan t©m thùc hiÖn tèt kh©u ®¶m b¶o tr×nh ®é xuÊt ph¸t cÇn thiÕt- ®Ò xuÊt vÊn ®Ò vµ x©y dùng ®­îc c©u hái ®Þnh h­íng gióp cho HS tÝch cùc ho¹t ®éng ®Ó chiÕm lÜnh kiÕn thøc. Ch­¬ng III: thùc nghiÖm s­ ph¹m 3.1. Môc ®Ých thùc nghiÖm s­ ph¹m Trªn c¬ së c¸c tiÕn tr×nh d¹y häc ®· thiÕt kÕ ë ch­¬ng 2 vµ viÖc cÊu tróc l¹i néi dung kiÕn thøc ch­¬ng "C¶m øng ®iÖn tõ", chóng t«i tiÕn hµnh thùc nghiÖm s­ ph¹m ë tr­êng THPT nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc ®Ých sau: - §¸nh gi¸ tÝnh kh¶ thi cña tiÕn tr×nh d¹y häc vµ cña c¸c t×nh huèng häc tËp ®· so¹n th¶o nh»m thùc hiÖn môc tiªu ®· x¸c ®Þnh. Trªn c¬ së ®ã bæ sung, söa ®æi nh»m hoµn thiÖn tiÕn tr×nh d¹y häc ®· so¹n th¶o. - So s¸nh, ®èi chiÕu kÕt qu¶ häc tËp ë líp thùc nghiÖm vµ líp ®èi chøng, tõ ®ã cã ph©n tÝch bæ sung, s¬ bé ®¸nh gi¸ vµ rót ra kÕt luËn vÒ hiÖu qu¶ cña viÖc tæ chøc c¸c t×nh huèng häc tËp nh»m thùc hiÖn môc tiªu ®· x¸c ®Þnh theo h­íng ph¸t triÓn ho¹t ®éng nhËn thøc tù chñ, tÝch cùc cña HS. 3.2. §èi t­îng thùc nghiÖm s­ ph¹m Chóng t«i tiÕn hµnh thùc nghiÖm s­ ph¹m víi ®èi t­îng häc sinh líp 11 tr­êng THPT Yªn Dòng II, Yªn Dòng – B¾c Giang. - Líp ®èi chøng lµ líp 11A3 do c« gi¸o Ng« ThÞ Thuý H»ng d¹y. - Líp thùc nghiÖm lµ líp 11A1 do t«i trùc tiÕp d¹y. - Hai líp nµy ®Òu cã ®iÒu kiÖn häc tËp vµ m«i tr­êng s­ ph¹m gièng nhau. - Tr×nh ®é häc tËp m«n VËt lý cña 2 líp nµy gÇn nh­ t­¬ng ®­¬ng nhau. Líp SÜ sè Giái Kh¸ TB YÕu KÐm Thùc nghiÖm 45 7 25 12 1 0 §èi chøng 45 8 27 9 1 0 3.3. Ph­¬ng ph¸p thùc nghiÖm s­ ph¹m - Líp ®èi chøng: d¹y b×nh th­êng theo néi dung vµ tiÕn tr×nh SGK so¹n th¶o. - Líp thùc nghiÖm : d¹y theo tiÕn tr×nh ®· so¹n th¶o nh­ng ®· ®­îc söa ®æi, bæ sung vµ rót kinh nghiÖm. Khi d¹y líp thùc nghiÖm, chóng t«i ghi b¨ng h×nh toµn bé tiÕt häc, sau ®ã ph©n tÝch tiÕt häc ®ã ®Ó rót kinh nghiÖm, ®¸nh gi¸ tÝnh kh¶ thi cña tiÕn tr×nh ®· so¹n th¶o. Tõ ®ã, söa ®æi, bæ sung ®Ó hoµn thiÖn tiÕn tr×nh d¹y häc. Cuèi ®ît thùc nghiÖm tiÕn hµnh kiÓm tra ë c¶ hai líp ®èi chøng vµ thùc nghiÖm ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña tiÕn tr×nh d¹y häc ®· so¹n th¶o. 3.4. Thêi gian thùc nghiÖm s­ ph¹m Gi÷a k× II n¨m häc 2008-2009 3.5. Ph©n tÝch kÕt qu¶ thùc nghiÖm s­ ph¹m 3.5.1. DiÔn biÕn tiÕn tr×nh d¹y häc thùc nghiÖm. 3.5.1.1. §é lín suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng cña mét m¹ch kÝn (khung d©y) chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng. * KiÓm tra chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn xuÊt ph¸t: §Ó ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn xuÊt ph¸t cho HS , GV kiÓm tra bµi cò: O. §iÒu kiÖn xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng trong mét ®o¹n d©y dÉn chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng? §é lín cña suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng trong m¹ch kÝn khi mét ®o¹n cña m¹ch kÝn chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng? . HS tr¶ lêi: - Khi mét ®o¹n d©y dÉn chuyÓn ®éng c¾t ngang c¸c ®­êng søc tõ th× trong ®o¹n d©y cã suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng. - Cã ®é lín tØ lÖ víi tèc ®é c¾t tõ th«ng qua diÖn tÝch quÐt bëi ®o¹n d©y, tøc lµ tØ lÖ víi tèc ®é biÕn thiªn cña tõ th«ng qua diÖn tÝch giíi h¹n bëi m¹ch kÝn khi mét ®o¹n cña m¹ch kÝn chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng. O. Ph¸t biÓu quy t¾c x¸c ®Þnh chiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng cña ®o¹n d©y dÉn chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng? . HS: Quy t¾c bµn tay ph¶i: §Æt bµn tay ph¶i høng c¸c ®­êng søc tõ, ngãn c¸i cho·i ra 900 h­íng theo chiÒu chuyÓn ®éng cña ®o¹n d©y, chiÒu tõ cæ tay ®Õn bèn ngãn tay chØ chiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng ch¹y trong ®o¹n d©y dÉn chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng (®ã lµ chiÒu tõ cùc ©m sang cùc d­¬ng cña nguån), vµ cho ta biÕt chiÒu cña dßng ®iÖn ch¹y trong m¹ch kÝn nÕu nèi hai ®Çu ®o¹n d©y t¹o thµnh m¹ch kÝn. *§Æt vÊn ®Ò vµo bµi: - ë bµi tr­íc ta ®· biÕt, suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng trong m¹ch kÝn khi mét ®o¹n cña m¹ch kÝn chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng cã ®é lín tØ lÖ víi tèc ®é biÕn thiªn cña tõ th«ng qua diÖn tÝch giíi h¹n bëi m¹ch kÝn khi mét ®o¹n cña m¹ch kÝn chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ dßng ®iÖn c¶m øng ®­îc sinh ra trong m¹ch kÝn nµy khi cã sù biÕn thiªn cña tõ th«ng. VËy, chiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng trong m¹ch kÝn nµy cã quan hÖ nh­ thÕ nµo víi sù biÕn thiªn cña tõ th«ng? vµ nÕu cã mét khung d©y (m¹ch kÝn) chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng th× ®é lín cña suÊt ®iÖn ®éng trong m¹ch kÝn ®ã ®­îc tÝnh nh­ thÕ nµo? §Ó tr¶ lêi c©u hái nµy chóng ta ®i nghiªn cøu bµi míi:"§é lín suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng cña mét m¹ch kÝn (khung d©y) chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng". * Gi¶i quyÕt nhiÖm vô bµi häc 1. Mèi liªn hÖ gi÷a chiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng trong m¹ch kÝn khi mét ®o¹n cña m¹ch kÝn chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng víi sù biÕn thiªn tõ th«ng qua diÖn tÝch giíi h¹n bëi m¹ch kÝn. * §Ò xuÊt vÊn ®Ò ChiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng trong m¹ch kÝn khi mét ®o¹n cña m¹ch kÝn chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng cã quan hÖ thÕ nµo víi sù t¨ng hoÆc gi¶m tõ th«ng qua diÖn tÝch giíi h¹n bëi m¹ch kÝn? * Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò O. §Ó tr¶ lêi ®­îc c©u hái nµy th× gi¶i ph¸p cña chóng ta lµ nh­ thÕ nµo? . HS: Kh«ng tr¶ lêi ®­îc. GV ®­a ra gîi ý ®Ó HS cã thÓ tham gia ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p O. ChiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng trong m¹ch kÝn khi mét ®o¹n cña m¹ch kÝn chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng cã quan hÖ thÕ nµo víi sù t¨ng hoÆc gi¶m tõ th«ng qua diÖn tÝch giíi h¹n bëi m¹ch kÝn? . HS tr¶ lêi ®­îc: Ta cã thÓ dùa vµo xÐt dÊu cña khi mét ®o¹n cña m¹ch kÝn chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng t­¬ng øng víi chiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng tu©n theo quy t¾c bµn tay ph¶i ®Ó rót ra nhËn xÐt. ◊. VËy gi¶i ph¸p lµ: XÐt dÊu cña khi mét ®o¹n cña m¹ch kÝn chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng t­¬ng øng víi chiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng tu©n theo quy t¾c bµn tay ph¶i ®Ó rót ra nhËn xÐt vÒ quan hÖ cña chiÒu dßng ®iÖn víi dÊu cña . O. Víi gi¶i ph¸p ®· cã b©y giê ta thùc hiÖn nã nh­ thÕ nµo? G M N I l HS ch­a ®­a ra ®­îc c©u tr¶ lêi, GV gîi ý tiÕp: O. hay phô thuéc vµo ®©u? Do ®ã ®Ó xÐt dÊu cña b­íc ®Çu tiªn ta ph¶i lµm g×? HS ch­a cã ph¶n øng g×, khi ®ã GV ®Þnh h­íng suy nghÜ cña HS b»ng c©u hái: O. H·y x¸c ®Þnh dÊu cña khi mét ®o¹n cña m¹ch kÝn chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng? (h×nh vÏ) . §­îc gîi ý nµy, HS ®· ®­a ra ®­îc c©u tr¶ lêi: Chän chiÒu cña trïng víi chiÒu cña lµm chiÒu d­¬ng. Khi ®ã v× S1> S2 ( tøc lµ tõ th«ng gi¶m). GV ®Æt c©u hái tiÕp: O. H·y x¸c ®Þnh chiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng trong ®o¹n d©y dÉn MN chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng, tõ ®ã suy ra chiÒu dßng ®iÖn c¶m øng trong m¹ch kÝn? . HS tr¶ lêi ®­îc: ChiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng trong ®o¹n d©y dÉn MN chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng cã chiÒu tõ M ®Õn N. Tõ ®ã suy ra nÕu nèi ®o¹n d©y dÉn nµy b»ng mét d©y dÉn t¹o thµnh m¹ch kÝn th× dßng ®iÖn c¶m øng trong m¹ch kÝn cã chiÒu tõ N ®Õn M. GV tiÕp tôc ®Æt c©u hái: O. H·y x¸c ®Þnh ®é biÕn thiªn tõ th«ng cña dßng ®iÖn c¶m øng trong m¹ch kÝn nµy? . HS tr¶ lêi ®­îc: Dïng quy t¾c n¾m tay ph¶i ta suy ra cïng chiÒu víi nªn . Do ®ã (tõ th«ng t¨ng). (=0 v× khi ch­a cã dßng c¶m øng th× tõ th«ng ban ®Çu () b»ng kh«ng). O. VËy, tõ kÕt qu¶ trªn em cã nhËn xÐt g×? HS ch­a cã c©u tr¶ lêi, GV gîi ý tiÕp: O. H·y so s¸nh dÊu cña vµ ? . Khi ®ã HS tr¶ lêi ®­îc: tr¸i dÊu víi . GV®Æt c©u hái tiÕp: O. VËy chiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng trong m¹ch kÝn khi mét ®o¹n cña m¹ch kÝn chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng cã quan hÖ thÕ nµo víi sù t¨ng hoÆc gi¶m tõ th«ng qua diÖn tÝch giíi h¹n bëi m¹ch kÝn? Víi c©u hái nµy nhiÒu HS tr¶ lêi ®­îc: . HS tr¶ lêi: Dßng ®iÖn c¶m øng trong mét m¹ch kÝn ph¶i cã chiÒu sao cho tõ tr­êng mµ nã sinh ra chèng l¹i sù biÕn thiªn cña tõ th«ng ®· sinh ra nã. GV: §ã còng chÝnh lµ néi dung cña ®Þnh luËt Len- x¬ 2. §é lín suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng cña mét m¹ch kÝn (khung d©y) chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng. *§Ò xuÊt vÊn ®Ò: §Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu HS tham gia ®Ò xuÊt vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu, GV cho HS lµm bµi t©p sau: ◊. C¸c em h·y lµm bµi tËp sau: ViÕt c«ng thøc tÝnh suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng trong mét m¹ch kÝn khi mét ®o¹n cña m¹ch kÝn chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng? HÇu hÕt c¸c em ®Òu tr¶ lêi ®­îc c©u hái nµy. . HS: , trong ®ã S lµ diÖn tÝch giíi h¹n bëi m¹ch kÝn. ◊. Thay ®o¹n d©y dÉn trªn b»ng mét khung d©y (m¹ch kÝn) chuyÓn ®éng víi vËn tèc trong mÆt ph¼ng cã hîp víi mét gãc . H·y tÝnh suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng trong khung d©y (m¹ch kÝn) nµy? . HS: Kh«ng thÓ tÝnh ®­îc suÊt ®iÖn ®éng trong khung d©y nµy. O. T¹i sao kh«ng tÝnh ®­îc suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng trong khung d©y nµy. §Ó tÝnh ®­îc suÊt ®iÖn ®éng trong khung d©y nµy th× tr­íc tiªn ta ph¶i lµm g×? Víi c©u hái nµy mét sè HS tr¶ lêi lµ: . HS: V× kh«ng biÕt khung d©y nµy cã d¹ng thÕ nµo. §Ó tÝnh ®­îc suÊt ®iÖn ®éng trong khung d©y nµy th× tr­íc tiªn ta ph¶i biÕt d¹ng cña khung d©y. ◊. §óng, ®Ó tÝnh ®­îc suÊt ®iÖn ®éng trong khung d©y nµy th× tr­íc tiªn ta ph¶i biÕt d¹ng cña khung d©y. GV ®Æt c©u hái tiÕp: O. XÐt tr­êng hîp khung d©y chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng lµ nèi tiÕp cña nhiÒu ®o¹n m¹ch th× suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng trong khung d©y nµy ®­îc tÝnh nh­ thÕ nµo? . HS tr¶ lêi: SuÊt ®iÖn ®éng c¶m øng trong khung d©y nµy b»ng tæng c¸c suÊt ®iÖn ®éng cña tõng ®o¹n m¹ch ghÐp thµnh khung d©y. O. Tr­êng hîp khung d©y chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng cã d¹ng ®­êng cong bÊt kú, ta ph¶i lµm thÕ nµo th× míi ¸p dông ®­îc c«ng thøc? . HS tr¶ lêi: Chia ®­êng cong thµnh nhiÒu ®o¹n m¹ch nhá liªn tiÕp ( mçi ®o¹n coi nh­ mét ®o¹n th¼ng), sau ®ã suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng trong khung d©y còng ®­îc tÝnh nh­ tr­êng hîp trªn. O. VËy ®Ó gi¶i bµi to¸n trªn tr­íc tiªn ta ph¶i lµm g×? . §­îc c¸c gîi ý nµy HS ®· ®­a ra ®­îc c©u tr¶ lêi: Ta ph¶i tÝnh suÊt ®iÖn ®éng cña tõng ®o¹n m¹ch ghÐp thµnh m¹ch kÝn. Sau ®ã míi tÝnh ®­îc suÊt ®iÖn ®éng cña toµn m¹ch kÝn. ◊. §óng, ®Ó tÝnh ®­îc suÊt ®iÖn ®éng cña toµn m¹ch kÝn th× ta ph¶i tÝnh ®­îc e1, e2,...cña tõng ®o¹n m¹ch ghÐp thµnh m¹ch kÝn. VËy vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu ë ®©y lµ: NÕu mét m¹ch kÝn (khung d©y) chuyÓn ®éng víi vËn tèc trong mÆt ph¼ng cã hîp víi mét gãc th× cã thÓ tÝnh suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng trong m¹ch kÝn b»ng c«ng thøc thÕ nµo? * Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò: O. Theo c¸c em th× gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò ®Æt ra lµ g×? . HS tr¶ lêi ®­îc (do ®· lµm bµi to¸n trªn): Dùa vµo c«ng thøc tÝnh suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng cña mét ®o¹n d©y dÉn chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng tÝnh suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng cña tõng ®o¹n m¹ch ghÐp thµnh m¹ch kÝn ®Ó rót ra c«ng thøc cÇn t×m. ◊. §óng, vËy gi¶i ph¸p lµ: Coi m¹ch kÝn chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng lµ nèi tiÕp cña nhiÒu ®o¹n m¹ch (nhiÒu nguån ®iÖn) cã c¸c suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng tÝnh theo c«ng thøc vµ tÝnh suÊt ®iÖn ®éng tæng céng cña c¸c nguån m¾c nèi tiÕp ®Ó rót ra c«ng thøc tÝnh suÊt ®iÖn ®éng cña c¶ m¹ch kÝn chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng. B©y giê ta h·y thùc hiÖn tõng b­íc gi¶i ph¸p ®ã. Tr­íc hÕt GV th«ng b¸o: ◊. NÕu quy ­íc e lµ sè ®¹i sè cã cïng dÊu víi dßng ®iÖn c¶m øng vµ quy ­íc dßng ®iÖn c¶m øng cïng dÊu víi mµ nã t¹o ra th× suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng xuÊt hiÖn trong ®o¹n d©y dÉn chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng cã gi¸ trÞ ®¹i sè lµ . TiÕp theo GV ®Æt c©u hái: O. H·y tÝnh e1, e2,...cña tõng ®o¹n m¹ch ghÐp thµnh m¹ch kÝn? . HS tr¶ lêi ®­îc: O. VËy suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng cña c¶ m¹ch kÝn (khung d©y) chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng ®­îc tÝnh nh­ thÕ nµo? . HS tr¶ lêi ®­îc: SuÊt ®iÖn ®éng tæng céng trong m¹ch kÝn lµ: O. VËy ta cã thÓ tr¶ lêi cho vÊn ®Ò ®Æt ra nh­ thøc thÕ nµo? . Víi c©u hái nµy ®a sè HS ®Òu ph¸t biÓu ®­îc: SuÊt ®iÖn ®éng c¶m øng trong m¹ch kÝn chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng cã ®é lín tû lÖ víi tèc ®é biÕn thiªn cña tõ th«ng qua diÖn tÝch giíi h¹n bëi m¹ch kÝn vµ tr¸i dÊu víi . ; NÕu m¹ch gåm N vßng d©y: GV: §ã còng chÝnh lµ néi dung cña §Þnh luËt Fa-ra-®©y 3.5.1.2. Sù xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng trong m¹ch kÝn khi tõ th«ng qua m¹ch kÝn biÕn thiªn nãi chung. HiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ. *KiÓm tra chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn xuÊt ph¸t O. Nªu ®iÒu kiÖn xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng? Ph¸t biÓu ®Þnh luËt Len- x¬? . HS: + Dßng ®iÖn c¶m øng xuÊt hiÖn khi cã sù biÕn thiªn tõ th«ng qua m¹ch ®iÖn kÝn. + Dßng ®iÖn c¶m øng trong m¹ch kÝn cã chiÒu sao tõ tr­êng mµ nã sinh ra chèng l¹i sù biÕn thiªn tõ th«ng ®· sinh ra nã. O. ViÕt biÓu thøc ®Þnh nghÜa tõ th«ng? . HS: ◊. Chóng ta ®· biÕt: Mét khung d©y dÉn n»m trong tõ tr­êng biÕn ®æi theo thêi gian t­¬ng tù nh­ mét khung d©y dÉn n»m trong kh«ng gian cã mét tõ tr­êng kh«ng ®Òu chuyÓn ®éng vµ do ®ã còng t­¬ng tù mét khung d©y chuyÓn ®éng trong mét tõ tr­êng kh«ng ®Òu ®øng yªn. ThÕ th× liÖu cã ph¶i lµ khi tõ tr­êng qua mét diÖn tÝch giíi h¹n bëi mét m¹ch kÝn biÕn thiªn theo thêi gian th× trong m¹ch kÝn còng xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng? NÕu ®óng nh­ vËy chóng ta cÇn kiÓm tra: LiÖu cã thÓ ph¸t biÓu kÕt luËn tæng qu¸t: - Khi tõ th«ng qua diÖn tÝch giíi h¹n bëi m¹ch kÝn biÕn thiªn th× trong m¹ch kÝn xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng? - Dßng ®iÖn c¶m øng trong m¹ch kÝn cã chiÒu sao cho tõ tr­êng mµ nã sinh ra chèng l¹i sù biÕn thiªn tõ th«ng ®· sinh ra nã? Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò: O. C¸c em h·y ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p thùc nghiÖm kiÓm tra kÕt luËn trªn? . HS ch­a cã ý kiÕn. GV ®­a ra c©u hái gîi ý: O. Cã nh÷ng c¸ch nµo lµm tõ th«ng biÕn thiªn? . HS tr¶ lêi: Lµm thay ®æi hoÆc lµm S thay ®æi hoÆc lµm thay ®æi hoÆc c¶ , S, thay ®æi . ◊. Chóng ta cÇn nghÜ ra mét ph­¬ng ¸n thÝ nghiÖm, theo c¸c em ph­¬ng ¸n thÝ nghiÖm ®ã nh­ thÕ nµo? HS kh«ng tr¶ lêi ®­îc GV gîi ý tiÕp: ◊. Ta cÇn nghÜ ra mét thÝ nghiÖm cã thÓ lµm thay ®æi hoÆc lµm S thay ®æi hoÆc lµm thay ®æi. Nhê thÝ nghiÖm Êy ta x¸c ®Þnh ®­îc chiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng dùa trªn quan s¸t; mÆt kh¸c dùa vµo ®Þnh luËt Len-x¬ vµ quy t¾c n¾m tay ph¶i ta x¸c ®Þnh ®­îc chiÒu dßng ®iÖn c¶m øng. Tõ ®ã ®èi chiÕu kÕt qu¶ suy luËn tõ c¸c quy t¾c vµ quan s¸t thÝ nghiÖm ®Ó rót ra kÕt luËn. ◊. GV gîi ý tiÕp: - ThÝ nghiÖm ®ã ®­îc m« t¶ nh­ sau: (GV kÕt hîp m« t¶ trªn m¸y chiÕu) XÐt thÝ nghiÖm ®­îc bè trÝ nh­ h×nh vÏ: Mét khung d©y nèi víi ®iÖn kÕ G, mét m¹ch ®iÖn gåm cuén d©y m¾c vµo nguån mét chiÒu th«ng qua kho¸ K. Dù ®o¸n hiÖn t­îng x¶y ra vÒ sù dÞch chuyÓn cña kim ®iÖn kÕ khi kh«ng cã dßng ®iÖn hoÆc cã dßng ®iÖn c¶m øng víi chiÒu tu©n theo ®Þnh luËt Lenx¬ vµ lµm thÝ nghiÖm ghi nhËn kÕt qu¶ thÝ nghiÖm ®Ó ®èi chiÕu víi c¸c kÕt qu¶ cã ®­îc nhê suy luËn dù ®o¸n. Thùc hiÖn gi¶i ph¸p kiÓm nghiÖm: à. Chóng ta sÏ lÇn l­ît thùc hiÖn gi¶i ph¸p ®ã ®Ó kiÓm tra sù ®óng ®¾n cña kÕt luËn trªn. à. Tr­íc hÕt ta kiÓm tra sù biÕn thiªn cña tõ th«ng khi thay ®æi. O. Gi÷ nguyªn S vµ , lµm thay ®æi theo thêi gian b»ng c¸ch nµo? . HS ttr¶ lêi: §ãng hoÆc ng¾t kho¸ K ®Ó thay ®æi dßng ®iÖn cña nam ch©m ®iÖn. §Ó ®Þnh h­íng tiÕp suy nghÜ cña HS , GV ®­a ra c©u hái: O. XÐt tr­êng hîp ®ãng kho¸ K, h·y dù ®o¸n chiÒu dßng ®iÖn trong khung d©y, do ®ã kim ®iÖn kÕ quay theo chiÒu nµo? HS ch­a t×m ra c©u tr¶ lêi. khi ®ã GV gîi ý: O. C­êng ®é dßng ®iÖn trong m¹ch, tõ tr­êng do cuén d©y sinh ra thay ®æi thÕ nµo khi ®ãng kho¸ K? . HS tr¶ lêi ®­îc: Khi ®ãng kho¸ K, trong khung d©y xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng v× tõ th«ng qua khung d©y t¨ng lªn. GV tiÕp tôc ®Þnh h­íng suy nghÜ cña HS b»ng c©u hái: O. ¸p dông ®Þnh luËt Len-x¬ vµ quy t¾c n¾m tay ph¶i h·y x¸c ®Þnh chiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng trong khung d©y ? . §­îc gîi ý nµy, HS ®· ®­a ra ®­îc c©u tr¶ lêi: Theo ®Þnh luËt Len x¬ th× dßng ®iÖn c¶m øng nµy cã chiÒu sao cho tõ tr­êng mµ nã sinh ra chèng l¹i sù t¨ng tõ th«ng ®· sinh ra nã, khi ®ã vËn dông quy t¾c n¾m tay ph¶i ta x¸c ®Þnh ®­îc chiÒu cña dßng c¶m øng trong khung d©y cïng chiÒu kim ®ång hå, do ®ã kim ®iÖn kÕ lÖch vÒ bªn ph¶i. Chia líp thµnh 2 nhãm O. C¸c em h·y tiÕn hµnh thÝ nghiÖm kiÓm tra nh­ tr­êng hîp trªn, quan s¸t xem kim ®iÖn kÕ quay theo chiÒu nµo, tõ ®ã suy ra chiÒu dßng ®iÖn trong khung d©y? O. C¸c nhãm c«ng bè kÕt qu¶? . HS tr¶ lêi: TiÕn hµnh TN, ta thu ®­îc kÕt qu¶: Khi ®ãng kho¸ K quan s¸t thÊy kim ®iÖn kÕ G lÖch vÒ bªn ph¶i chøng tá trong khung d©y cã dßng ®iÖn c¶m øng ch¹y theo chiÒu kim ®ång hå. §ãng cµng nhanh gãc lÖch kim ®iÖn kÕ cµng lín. à. KiÓm tra sù biÕn thiªn cña tõ th«ng khi thay ®æi. O. Gi÷ nguyªn S vµ , lµm thay ®æi b»ng c¸ch nµo? HS ch­a ®­a ra ®­îc c©u tr¶ lêi, GV gîi ý: O. = gãc (,), vËy khi gi÷ nguyªn , muèn thay ®æi th× ph¶i thay ®æi. VËy thay ®æi b»ng c¸ch nµo? . §­îc gîi ý nµy, HS ®­a ra ®­îc c©u tr¶ lêi: Nghiªng khung vÒ mét bªn ®Ó ph¸p tuyÕn cña mÆt giíi h¹n bëi khung d©y thay ®æi lµm gãc thay ®æi. §Ó ®Þnh h­íng tiÕp suy nghÜ cña HS , GV ®­a ra c©u hái: O. XÐt tr­êng hîp nghiªng khung vÒ bªn ph¶i h·y dù ®o¸n chiÒu dßng ®iÖn c¶m øng trong khung d©y? Do ®ã kim ®iÖn kÕ quay theo chiÒu nµo? HS ch­a ®­a ra ®­îc c©u tr¶ lêi. Khi ®ã GV gîi ý: O. Gãc thay ®æi thÕ nµo khi nghiªng khung vÒ bªn ph¶i? . HS tr¶ lêi: NÕu ban ®Çu gãc = 0 th× khi nghiªng khung d©y vÒ bªn ph¶i gãc thay ®æi (t¨ng lªn). GV ®Æt c©u hái tiÕp: O. VËy hiÖn t­îng g× sÏ x¶y ra víi khung d©y khi nghiªng khung vÒ bªn ph¶i? t¹i sao? . HS tr¶ lêi: Trong khung d©y xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng v× tõ th«ng qua khung d©y gi¶m. GV tiÕp tôc ®Þnh h­íng suy nghÜ cña HS b»ng c©u hái: O. ¸p dông ®Þnh luËt Len-x¬ vµ quy t¾c n¾m tay ph¶i h·y x¸c ®Þnh chiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng trong khung d©y? . §­îc gîi ý nµy, HS ®· ®­a ra ®­îc c©u tr¶ lêi: Theo ®Þnh luËt Len x¬ th× dßng ®iÖn c¶m øng nµy cã chiÒu sao cho tõ tr­êng mµ nã sinh ra chèng l¹i sù gi¶m tõ th«ng ®· sinh ra nã, khi ®ã vËn dông quy t¾c n¾m tay ph¶i ta x¸c ®Þnh ®­îc chiÒu cña dßng c¶m øng trong khung d©y ng­îc chiÒu kim ®ång hå, do ®ã kim ®iÖn kÕ lÖch vÒ bªn tr¸i. Chia líp thµnh 2 nhãm O. C¸c em h·y tiÕn hµnh thÝ nghiÖm kiÓm tra nh­ tr­êng hîp trªn, quan s¸t xem kim ®iÖn kÕ quay theo chiÒu nµo, tõ ®ã suy ra chiÒu dßng ®iÖn trong khung d©y? O. C¸c nhãm c«ng bè kÕt qu¶? . HS tr¶ lêi:TiÕn hµnh TN, ta thu ®­îc kÕt qu¶: Cho khung d©y nghiªng mét gãc vÒ bªn ph¶i, quan s¸t thÊy kim ®iÖn kÕ lÖch vÕ bªn tr¸i. Do ®ã chiÒu dßng ®iÖn trong khung d©y lµ ng­îc chiÒu kim ®ång hå. Nghiªng cµng nhanh gãc lÖch kim ®iÖn kÕ cµng lín. à. KiÓm tra sù biÕn thiªn cña tõ th«ng khi S thay ®æi. O. Gi÷ nguyªn vµ , lµm thay ®æi S b»ng c¸ch nµo? . HS tr¶ lêi: Bãp mÐo khung d©y hoÆc kÐo gi·n khung d©y. §Ó kÕt qu¶ thÝ nghiÖm ®­îc chÝnh x¸c, GV thu hÑp ph¹m vi t×m tßi cña HS b»ng c©u hái: O. XÐt tr­êng hîp khi bãp mét c¹nh cña khung d©y vµo bªn trong lµm gi¶m diÖn tÝch S cña khung d©y. H·y dù ®o¸n chiÒu dßng ®iÖn trong khung d©y, do ®ã kim ®iÖn kÕ quay theo chiÒu nµo? HS ch­a t×m ra c©u tr¶ lêi, khi ®ã GV gîi ý: O. Khi bãp mét c¹nh cña khung d©y vµo bªn trong lµm gi¶m diÖn tÝch S cña khung d©y th× sè ®­êng c¶m øng tõ göi qua S thay ®æi thÕ nµo? Do ®ã tõ th«ng göi qua S thay ®æi thÕ nµo? . HS tr¶ lêi ®­îc: Lóc bãp mét c¹nh cña khung d©y vµo bªn trong lµm S gi¶m khi ®ã sè ®­êng c¶m øng tõ göi qua diÖn tÝch S gi¶m tøc lµ tõ th«ng göi qua khung d©y biÕn thiªn gi¶m. O. VËy hiÖn t­îng g× sÏ x¶y ra víi khung d©y khi bãp mét c¹nh cña khung d©y vµo bªn trong? . HS tr¶ lêi: Trong khung d©y xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng. GV tiÕp tôc ®Þnh h­íng suy nghÜ cña HS b»ng c©u hái: O. ¸p dông ®Þnh luËt Len-x¬ vµ quy t¾c n¾m tay ph¶i h·y x¸c ®Þnh chiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng trong khung d©y ? . Víi gîi ý nµy, HS ®· ®­a ra ®­îc c©u tr¶ lêi: Theo ®Þnh luËt Len x¬ th× dßng ®iÖn c¶m øng nµy cã chiÒu sao cho tõ tr­êng mµ nã sinh ra chèng l¹i sù gi¶m tõ th«ng ®· sinh ra nã, khi ®ã vËn dông quy t¾c n¾m tay ph¶i ta x¸c ®Þnh ®­îc chiÒu dßng ®iÖn c¶m øng ng­îc chiÒu kim ®ång hå, do ®ã kim diÖn kÕ lÖch vÒ bªn tr¸i. Chia líp thµnh 2 nhãm O. C¸c em h·y tiÕn hµnh thÝ nghiÖm kiÓm tra nh­ tr­êng hîp trªn, quan s¸t xem kim ®iÖn kÕ quay theo chiÒu nµo, tõ ®ã suy ra chiÒu dßng ®iÖn trong khung d©y? O. C¸c nhãm c«ng bè kÕt qu¶? . HS tr¶ lêi: TiÕn hµnh TN, ta thu ®­îc kÕt qu¶: : Bãp mét c¹nh cña khung d©y vµo bªn trong ta thÊy kim ®iÖn kÕ lÖch vÒ bªn tr¸i. Do ®ã dßng ®iÖn trong khung d©y cã chiÒu ng­îc chiÒu kim ®ång hå. Bãp cµng nhanh gãc lÖch kim ®iÖn kÕ cµng lín. à. VËy tõ kÕt qu¶ dù ®o¸n suy luËn tõ lý thuyÕt vµ kÕt qu¶ lµm thÝ nghiÖm em cã nhËn xÐt g×? . HS tr¶ lêi ®­îc: C¸c dù ®o¸n suy luËn tõ lý thuyÕt hoµn toµn ®óng nh­ kÕt qu¶ lµm thÝ nghiÖm. à. Sù phï hîp cña c¸c dù ®o¸n suy luËn tõ lý thuyÕt víi thùc nghiÖm mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh niÒm tin cña chóng ta vµo kÕt luËn trªn. VËy c©u tr¶ lêi cuèi cïng cho vÊn ®Ò trªn lµ g×? - Khi tõ th«ng qua mét diÖn tÝch giíi h¹n bëi m¹ch kÝn biÕn thiªn th× trong m¹ch kÝn ®ã xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng gäi lµ suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng lµm sinh ra dßng ®iÖn trong m¹ch gäi lµ dßng ®iÖn c¶m øng. - §é lín cña suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng trong m¹ch kÝn tû lÖ víi tèc ®é biÕn thiªn cña tõ th«ng qua m¹ch (§Þnh luËt Fa-ra-day) ; NÕu m¹ch gåm N vßng d©y: - Dßng ®iÖn c¶m øng cã chiÒu sao cho tõ tr­êng mµ nã sinh ra chèng l¹i sù biÕn thiªn tõ th«ng ®· sinh ra nã (§Þnh luËt Len-x¬). - HiÖn t­îng xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng gäi lµ hiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ. 3.5.2. §¸nh gi¸ sù hîp lÝ cña môc tiªu d¹y häc ®· x¸c ®Þnh vµ sù hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng d¹y häc ®· so¹n th¶o 3.5.2.1. §¸nh gi¸ th«ng qua diÔn biÕn giê häc cña hai líp ®èi chøng vµ thùc nghiÖm * Líp thùc nghiÖm: Víi môc tiªu ®· x¸c ®Þnh vµ ho¹t ®éng d¹y häc nh­ ®· thiÕt kÕ, chóng t«i nhËn thÊy nãi chung viÖc môc tiªu d¹y häc ®· ®­îc x¸c ®Þnh lµ hîp lý, ®ång thêi ho¹t ®éng d¹y häc ®· so¹n th¶o lµ phï hîp víi qu¸ tr×nh nhËn thøc nªn thùc tÕ d¹y häc cho thÊy: - Giê häc ®· ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu ®Æt ra: + Tuy cÇn tíi sù gîi ý cña GV nh­ng HS tham gia cã hiÖu qu¶ vµo mét viÖc khã lµ ®Ò xuÊt vÊn ®Ò. + HS ®· tham gia cã hiÖu qu¶ vµo ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®· ®Æt ra. + HS ®· ¸p dông ®­îc gi¶i ph¸p ®· ®Ò ra ®Ó gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò ®Æt ra. + HS tham gia ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p thùc nghiÖm ®Ó kiÓm tra c¸c kÕt qu¶ lý thuyÕt. + HS ®· ¸p dông ®­îc gi¶i ph¸p ®· ®Ò ra ®Ó kiÓm nghiÖm sù ®óng ®¾n cña c¸c kÕt qu¶ lý thuyÕt. + HS ®· biÕt c¸ch x©y dùng biÓu thøc biÓu thøc ®é lín suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng cña mét m¹ch kÝn (khung d©y) chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng. + HS ®· ¸p dông ®­îc biÓu thøc vµo bµi tËp trong giê häc. - §· l«i cuèn ®­îc häc sinh tÝch cùc tham gia vµo qu¸ tr×nh kh¸m ph¸ kiÕn thøc. - HS th©n thiÖn vµ kh¸ s«i næi. *Líp ®èi chøng: - TiÕn tr×nh gi¶ng d¹y nh­ trong s¸ch gi¸o khoa víi môc tiªu theo chuÈn kiÕn thøc kü n¨ng. + Gi¸o viªn còng ®· cè g¾ng l«i cuèn HS tham gia vµo bµi gi¶ng nh­ng nh÷ng c©u hái nµy th­êng lµ hái vÊn ®Ò nhá, chñ yÕu lµ c¸c c©u hái kiÓu ¸p dông kiÕn thøc nµo ®ã vµo mét tr­êng hîp cô thÓ. V× vËy giê häc mang nhiÒu sù ¸p ®Æt cña GV, chñ yÕu lµ GV thuyÕt tr×nh. + HS còng tÝch cùc tham gia vµo bµi häc nh­ng chñ yÕu tham gia tr¶ lêi, lµm theo nh÷ng c©u hái. V× vËy HS kh«ng ®­îc tham gia vµo qu¸ tr×nh kh¸m ph¸ kiÕn thøc mµ thùc chÊt vÉn lµ tiÕp thu kiÕn thøc mét c¸ch gÇn nh­ thô ®éng. 3.5.2.2.§¸nh gi¸ kÕt qu¶ th«ng qua bµi kiÓm tra 45 phót 1. Néi dung bµi kiÓm tra §Ò bµi kiÓm tra: Xem phô lôc 1 2. Ph©n tÝch ®Ò bµi kiÓm tra C©u 1: C©u nµy nh»m kiÓm tra tr×nh ®é nhËn biÕt, t¸i t¹o, t¸i hiÖn l¹i kiÕn thøc ®· häc lµ §Þnh luËt Len-x¬. C©u 2: C©u nµy nh»m kiÓm tra kh¶ n¨ng nhí biÓu thøc tÝnh suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng trong m¹ch kÝn (khung d©y) chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng. C©u 3: C©u nµy nh»m kiÓm tra tr×nh ®é nhËn biÕt, t¸i t¹o, t¸i hiÖn l¹i kiÕn thøc ®· häc vÒ sù xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng trong m¹ch kÝn khi tõ th«ng qua m¹ch kÝn biÕn thiªn nãi chung. C©u 4: C©u nµy nh»m kiÓm tra tr×nh ®é nhËn biÕt, t¸i t¹o, t¸i hiÖn l¹i kiÕn thøc ®· häc vÒ hiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ. C©u 5: C©u nµy nh»m kiÓm tra tr×nh ®é hiÓu, ¸p dông cña HS ®èi víi kiÕn thøc ®· ®­îc häc lµ §Þnh luËt Fa-ra-day. 3. KÕt qu¶ bµi kiÓm tra. Líp SÜ sè §iÓm 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 TN 45 0 0 0 0 1 5 10 9 10 7 3 §C 45 0 0 0 0 2 10 15 8 4 3 3 4. Xö lý kÕt qu¶ b»ng thèng kª to¸n häc §Ó so s¸nh chÊt l­îng kiÕn thøc cña HS th«ng qua so s¸nh kÕt qu¶ kiÓm tra víi hai ®èi t­îng thö nghiÖm, chóng t«i sö dông ph­¬ng ph¸p thèng kª to¸n häc nh­ sau: + Gi¸ trÞ trung b×nh céng : Víi xi lµ ®iÓm sè, fi lµ tÇn sè, N lµ tæng sè häc sinh cña líp. + Ph­¬ng sai S2 vµ ®é lÖch chuÈn S lµ c¸c tham sè ®o møc ®é ph©n t¸n cña c¸c sè liÖu quanh gi¸ trÞ trung b×nh céng. S cµng nhá chøng tá sè liÖu cµng Ýt ph©n t¸n. + HÖ sè biÕn thiªn V (chØ møc ®é ph©n t¸n cña c¸c gi¸ trÞ xi xung quanh gi¸ trÞ trung b×nh céng ): + TÇn suÊt luü tÝch: B¶ng 1: Thèng kª kÕt qu¶ kiÓm tra Líp SÜ sè §iÓm §iÓm TB 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 TN 45 0 0 0 0 1 5 10 9 10 7 3 7,2 §C 45 0 0 0 0 2 10 15 8 4 3 3 6,5 B¶ng 2: Xö lý kÕt qu¶ ®Ó tÝnh c¸c tham sè Líp TN () Líp §C () xi fi fi xi fi fi 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 2 0 0 0 0 2 0 3 0 0 0 0 3 0 4 1 -3,2 10,24 10,24 4 2 -2,5 6,25 12,5 5 5 -2,2 4,84 24,2 5 10 -1,5 2,25 22,5 6 10 -1,2 1,44 14,4 6 15 -0,5 0,25 3,75 7 9 -0.2 0.04 0.36 7 8 0,5 0,25 2 8 10 0,8 0,64 6,4 8 4 1,5 2,25 9 9 7 1,8 3,24 22,68 9 3 2,5 6,25 18,75 10 3 2,8 7,84 23,52 10 3 3,5 12,25 36,75 45 101,8 45 105,25 B¶ng 3: Tæng hîp c¸c tham sè: , S2, S , V Tham sè Líp S2 S TN (45) 7,2 2,31 1,52 21,11% §C (45) 6,5 2,39 1,55 23,85% B¶ng 4: TÝnh tÇn suÊt wA(i) vµ tÇn suÊt lòy tÝch héi tô lïi §iÓm Xi Líp TN Líp §C TÇn sè fA(i) TÇn suÊt wA(i)(%) TÇn suÊt luü tÝch (%) TÇn sè fA(i) TÇn suÊt wA(i)(%) TÇn suÊt luü tÝch (%) 1 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 3 0 0 0 0 0 0 4 1 2.2 2.2 2 4.4 4.4 5 5 11.1 13.3 10 22.2 26.6 6 10 22.2 35.5 15 33.3 59.9 7 9 20.0 55.5 8 17.8 77.7 8 10 22.2 77.7 4 8.9 86.6 9 7 15.6 93.3 3 6.7 93.3 10 3 6.7 100.0 3 6.7 100.0 å 45 45 Tõ b¶ng trªn ta vÏ ®­îc ®­êng ph©n bè tÇn suÊt vµ ®­êng ph©n bè tÇn suÊt lòy tÝch héi tô lïi cña líp thùc nghiÖm vµ líp ®èi chøng. Xi wA(i)(%) Xi §å thÞ ®­êng ph©n bè tÇn suÊt §å thÞ ®­êng ph©n bè tÇn suÊt luü tÝch héi tô lïi % * §¸nh gi¸ ®Þnh l­îng kÕt qu¶. - §iÓm trung b×nh céng cña líp thùc nghiÖm (7,2) cao h¬n líp ®èi chøng (6,5). - HÖ sè biÕn thiªn gi¸ trÞ ®iÓm sè cña líp thùc nghiÖm (21,11%) nhá h¬n líp ®èi chøng (23,85%) cã nghÜa lµ ®é ph©n t¸n vÒ ®iÓm sè quanh ®iÓm trung b×nh cña líp thùc nghiÖm lµ nhá. - §­êng tÇn suÊt vµ tÇn suÊt luü tÝch (héi tô lïi) cña líp thùc nghiÖm n»m bªn ph¶i vµ phÝa d­íi cña ®­êng tÇn suÊt vµ tÇn suÊt luü tÝch cña líp ®èi chøng chøng tá chÊt l­îng n¾m kiÕn thøc vµ vËn dông kiÕn thøc cña líp thùc nghiÖm tèt h¬n ë líp ®èi chøng. - Tõ kÕt qu¶ ph©n tÝch c¶ b»ng ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l­îng, chóng t«i thÊy r»ng kÕt qu¶ häc tËp cña HS ë líp thùc nghiÖm kh¸ h¬n líp ®èi chøng. Qua ®ã, cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng nh÷ng HS ®­îc häc theo tiÕn tr×nh mµ chóng t«i thiÕt kÕ cã kh¶ n¨ng tiÕp thu kiÕn thøc tèt h¬n. Tuy nhiªn, c¸c kÕt qu¶ häc tËp cña HS líp thùc nghiÖm cao h¬n líp ®èi chøng cã thùc sù lµ do ph­¬ng ph¸p d¹y häc ®em l¹i hay kh«ng? c¸c sè liÖu cã ®¸ng tin cËy kh«ng? §Ó tr¶ lêi c©u hái ®ã, chóng t«i ¸p dông bµi to¸n kiÓm ®Þnh trong thèng kª to¸n häc nh­ sau: * KiÓm ®Þnh sù kh¸c nhau cña c¸c ph­¬ng sai S2TN vµ S2§C. Chän møc ý nghÜa α = 0,1. Gi¶ thiÕt H0: Sù kh¸c nhau cña hai ph­¬ng sai cña hai mÉu lµ kh«ng cã ý nghÜa. Gi¶ thiÕt H1: Sù kh¸c nhau cña hai ph­¬ng sai cña hai mÉu lµ cã ý nghÜa. §¹i l­îng kiÓm ®Þnh F: Tra gi¸ trÞ tõ b¶ng ph©n phèi F, øng víi møc α vµ c¸c bËc tù do: fA = NA– 1 = 45-1 = 44, fB = NB – 1 = 45 – 1 = 44. Ta cã Fa = 1,69 V× F < Fa (1,035 < 1,69) nªn ta chÊp nhËn gi¶ thiÕt H0. VËy sù kh¸c nhau gi÷a vµ lµ kh«ng cã ý nghÜa, tøc lµ ph­¬ng sai mµ hai mÉu xuÊt ph¸t lµ b»ng nhau (= ). * KiÓm ®Þnh sù kh¸c nhau gi÷a hai gi¸ trÞ trung b×nh céng víi ph­¬ng sai b»ng nhau (STN2=SDC2) Chän x¸c suÊt sai lÇm α = 0,05. Gi¶ thiÕt H0: Sù kh¸c nhau gi÷a hai gi¸ trÞ trung b×nh lµ kh«ng cã ý nghÜa. Gi¶ thiÕt H1: Sù kh¸c nhau gi÷a hai gi¸ trÞ trung b×nh lµ cã ý nghÜa. §¹i l­îng kiÓm ®Þnh t: Víi:  Do ®ã, V× NTN + NDC > 60 nªn ta tra trong b¶ng kiÓm ®Þnh hai phÝa víi x¸c suÊt sai lÇm α = 0,05 Tra b¶ng ta cã = 1.96 Þ t > ta nªn ta b¸c bá gi¶ thiÕt H0 vµ chÊp nhËn gi¶ thiÕt H1, tøc lµ sù kh¸c nhau gi÷a hai gi¸ trÞ trung b×nh lµ cã ý nghÜa. *KÕt luËn: - Cã thÓ kh¼ng ®Þnh môc tiªu d¹y häc ®· x¸c ®Þnh lµ hîp lý. - Ho¹t ®éng d¹y häc ®· thiÕt kÕ lµ khoa häc v× ®· hoµn thµnh môc tiªu d¹y häc cao ®· ®­îc x¸c ®Þnh theo yªu cÇu ®æi míi d¹y häc. - KÕt qu¶ häc tËp cña líp thùc nghiÖm cao h¬n líp ®èi chøng lµ do ph­¬ng ph¸p d¹y häc míi ë líp thùc nghiÖm ®em l¹i. KÕt luËn ch­¬ng III Qua ®ît thùc nghiÖm s­ ph¹m vµ viÖc tæ chøc, theo dâi, ph©n tÝch diÔn biÕn c¸c t×nh huèng cña c¸c giê d¹y thùc nghiÖm. Qua viÖc trao ®æi th¶o luËn lÊy ý kiÕn cña GV cña HS sau giê häc vµ th«ng qua bµi kiÓm tra , xö lý c¸c kÕt qu¶ kiÓm tra theo kiÓm ®Þnh thèng kª to¸n häc, chóng t«i cã nh÷ng nhËn xÐt sau : - Néi dung tiÕn tr×nh d¹y häc ®· ®­îc so¹n th¶o phï hîp víi thùc tÕ nhËn thøc cña häc sinh vµ ®· ®¸p øng ®­îc môc tiªu ®· ®Æt ra. - ViÖc tæ chøc c¸c t×nh huèng häc tËp, ®Þnh h­íng hµnh ®éng häc cho häc sinh víi hÖ thèng c¸c c©u hái phï hîp tiÕn tr×nh nhËn thøc ®· kÝch thÝch sù suy nghÜ vµ tÝch cùc ho¹t ®éng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trong qu¸ tr×nh häc. - Trong qu¸ tr×nh häc häc sinh ®­îc ®Ò xuÊt vÊn ®Ò, ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p, ®­îc tù m×nh thùc hiÖn gi¶i ph¸p . V× vËy häc sinh ®· ®­îc rÌn luyÖn kh¶ n¨ng t­ duy l«gic, kh¶ n¨ng kh¸m ph¸ kiÕn thøc. Qua ®ã cã thÓ nãi tiÕn tr×nh d¹y häc ®· ®¹t ®­îc môc tiªu ®Ò ra. Mét sè h¹n chÕ: - D¹y häc theo ph­¬ng ¸n ®· thiÕt kÕ tèn nhiÒu thêi gian ®Ó so¹n th¶o hÖ thèng c©u hái ®Þnh h­íng. - Chóng t«i míi chØ tiÕn hµnh thùc nghiÖm ë c¸c ®èi t­îng HS t­¬ng ®­¬ng vÒ tr×nh ®é nhËn thøc. Do vËy cÇn ph¶i tiÕp tôc thùc nghiÖm trªn c¸c ®èi t­îng HS kh¸c ®Ó chØnh söa môc tiªu còng nh­ tiÕn tr×nh d¹y häc phï hîp víi nhiÒu ®èi t­îng HS. KÕt luËn Chung Sau mét qu¸ tr×nh lµm viÖc nghiªm tóc, víi sù nç lùc cao cña b¶n th©n chóng t«i ®· hoµn thµnh ®­îc ®Ò tµi cña m×nh. Chóng t«i tin r»ng nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i lµ tµi liÖu tham kh¶o tèt cho c¸c gi¸o viªn ®Ó d¹y häc theo h­íng ph¸t huy tÝnh tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh trong häc tËp khi d¹y häc kiÕn thøc: §é lín suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng cña mét m¹ch kÝn (khung d©y) chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng. Sù xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng trong mét m¹ch kÝn khi tõ th«ng biÕn thiªn nãi chung. HiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ. *§ãng gãp cña ®Ò tµi: VÒ lý luËn. - Gãp phÇn lµm s¸ng tá lý luËn vÒ x¸c ®Þnh môc tiªu d¹y häc ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®éng cña häc sinh trong häc tËp. - Gãp phÇn lµm s¸ng tá lý luËn vÒ viÖc thiÕt kÕ tiÕn tr×nh d¹y häc theo h­íng ®¸p øng ®­îc môc tiªu d¹y häc hîp lý . VÒ thùc tiÔn. - X¸c định được mục tiªu dạy học ®¸p ứng được yªu cầu của đổi mới gi¸o dục là ph¸t huy tÝnh tÝch cực, tự gi¸c, chủ động, s¸ng tạo của học sinh trong học tập khi dạy học mét sè kiến thức "§é lín suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng cña mét m¹ch kÝn (khung d©y) chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng. Sù xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng trong mét m¹ch kÝn khi tõ th«ng biÕn thiªn nãi chung. HiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ". - Thiết lập được tiến tr×nh dạy học khoa học, đ¸p ứng được mục tiªu dạy học đ· x¸c định. - §· tiến hành thực nghiệm sư phạm để đ¸nh gi¸ tÝnh hợp lý của mục tiªu dạy học đ· được x¸c định cho c¸c đơn vị kiến thức "§é lín suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng cña mét m¹ch kÝn (khung d©y) chuyÓn ®éng trong tõ tr­êng. Sù xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng trong mét m¹ch kÝn khi tõ th«ng biÕn thiªn nãi chung. HiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ" cũng như sự đạt mục tiªu của tiến tr×nh dạy học ®· được x©y dựng. Những đề xuất. Qu¸ tr×nh d¹y- häc ë tr­êng phæ th«ng cã vai trß quan träng trong viÖc h×nh thµnh nh©n c¸ch còng nh­ n¨ng lùc cña con ng­êi. Ngµy nay ®Ó ®¸p øng tèt yªu cÇu cña x· héi, ngµnh gi¸o dôc rÊt cÇn chó träng tíi viÖc rÌn luyÖn nh÷ng phÈm chÊt tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®éng, s¸ng t¹o cho ng­êi häc trong qu¸ tr×nh häc. V× vËy: - CÇn t¨ng c­êng h¬n n÷a viÖc tuyªn truyÒn ®Ó gi¸o viªn thÊy ®­îc sù cÇn thiÕt cña viÖc thiÕt kÕ ®­îc môc tiªu qu¸ tr×nh häc ®Ó gãp phÇn h×nh thµnh nh÷ng n¨ng lùc tèt cho ng­êi häc, ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña x· héi. - CÇn t¨ng c­êng h¬n n÷a viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t ®ång thêi ®æi míi kÞp thêi viÖc ®¸nh gi¸ giê d¹y cña c¸c cÊp qu¶n lý ®Ó nh÷ng giê häc víi qu¸ tr×nh häc khoa häc ngµy cµng nhiÒu. - CÇn ®æi míi c¸ch thøc thi cö sao cho ng­êi d¹y còng nh­ ng­êi häc kh«ng chØ qu¸ chó t©m vµo viÖc häc thuéc lßng, lµm theo, dËp khu«n m¸y mãc nh­ hiÖn nay. Tµi liÖu tham kh¶o . L­¬ng Duyªn B×nh (Tæng chñ biªn): VËt lý 11 – S¸ch Gi¸o Khoa thÝ ®iÓm – Ban KHTN – Bé 2. . L­¬ng Duyªn B×nh: “VËt lý ®¹i c­¬ng, Bµi tËp VËt lý ®¹i c­¬ng” (tËp 2) NXB GD 2000. . Ph¹m §×nh C­¬ng: “ThÝ nghiÖm VËt lý ë tr­êng trung häc phæ th«ng”. NXB GD 2003. . Ph¹m Minh H¹c (Chñ biªn): “T©m lý häc”. NXB GD 1996. . Lª V¨n Hång: “T©m lý häc s­ ph¹m”. NXB GD 1996. . Vò Thanh KhiÕt, NguyÔn Phóc ThuÇn, NguyÔn §øc Th©m, Bïi Gia ThÞnh: S¸ch Gi¸o Khoa, S¸ch Gi¸o Viªn, S¸ch Bµi TËp VËt lý 11. NXB GD. . Vò Thanh KhiÕt, Lª ThÞ Oanh, §inh Loan Viªn: “§iÖn häc”. S¸ch C§SP. NXB GD 2000. . NguyÔn ThÕ Kh«i (Tæng chñ biªn): VËt lý 11, Bµi tËp VËt lý 11 – S¸ch . Gi¸o Khoa thÝ ®iÓm – Ban KHTN – Bé 1. . S¸ch Gi¸o Khoa VËt lý 11 n©ng cao. . Ph¹m ThÞ LuyÕn: ThiÕt kÕ tiÕn tr×nh ho¹t ®éng d¹y häc mét sè kiÕn thøc ch­¬ng "C¶m øng ®iÖn tõ" theo SGK vËt lÝ 11 n©ng cao ®¸p øng yªu cÇu ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù chñ, s¸ng t¹o cña HS trong häc tËp - 2007. . NguyÔn H¶i Nam: “Tæ chøc t×nh huèng vµ ®Þnh h­íng hµnh ®éng häc tËp tÝch cùc, tù lùc cña häc sinh trong qu¸ tr×nh d¹y häc ch­¬ng “C¶m øng ®iÖn tõ” líp 11 THPT”. LuËn v¨n Th¹c sÜ Khoa häc gi¸o dôc 2000. . Ng« DiÖu Nga: “Thèng kª trong nghiªn cøu khoa häc gi¸o dôc”. Bµi gi¶ng chuyªn ®Ò cao häc 2006. . Lª ThÞ Oanh: “Nh÷ng c¬ së ®Þnh h­íng cho mét chiÕn l­îc d¹y häc thÝch hîp”. Bµi gi¶ng chuyªn ®Ò cao häc 2006. . Ph¹m H÷u Tßng: “D¹y häc VËt lý ë tr­êng phæ th«ng theo ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ho¹t ®éng häc tÝch cùc, tù chñ, s¸ng t¹o vµ t­ duy khoa häc”. NXB §HSP 2004. . Ph¹m H÷u Tßng: “Lý luËn d¹y häc VËt lý ë tr­êng trung häc”. NXB GD 2001. . Ph¹m H÷u Tßng: “Tæ chøc ho¹t ®éng nhËn thøc cña häc sinh theo h­íng ph¸t triÓn n¨ng lùc t×m tßi s¸ng t¹o gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ t­ duy khoa häc”. Bµi gi¶ng chuyªn ®Ò cao häc 2006. . Ph¹m H÷u Tßng: “Bµi tËp vÒ ph­¬ng ph¸p d¹y bµi tËp VËt lý”. NXB GD 1994. . Th¸i Duy Tuyªn: “Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n gi¸o dôc hiÖn ®¹i”. . NguyÔn §øc Th©m: “ChiÕn l­îc d¹y häc VËt lý ë tr­êng trung häc c¬ së”. Bµi gi¶ng chuyªn ®Ò cao häc 2006. . NguyÔn §øc Th©m, NguyÔn Ngäc H­ng, Ph¹m Xu©n QuÕ: “Ph­¬ng ph¸p d¹y häc VËt lý ë tr­êng phæ th«ng”. NXB §HSP 2002. . NguyÔn §øc Th©m, NguyÔn Ngäc H­ng: “Tæ chøc ho¹t ®éng nhËn thøc cho häc sinh trong d¹y häc VËt lý ë tr­êng phæ th«ng”. NXB §HQG HN 2001. . V¨n kiÖn ®¹i héi VIII cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam (1996) NXB quèc gia Hµ Néi . NguyÔn Quang Vinh :"X©y dùng vµ sö dông phÇn mÒm hç trî d¹y häc ®Þnh luËt c¶m øng ®iÖn tõ" - 2002. . David Halliday: “C¬ së vËt lý” (tËp 5). NXB GD 1999. Phô lôc 1: ®Ò kiÓm tra kÕt qu¶ häc tËp Thêi gian: 45phót C©u 1: H·y ph¸t biÓu quy t¾c x¸c ®Þnh chiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng. C©u 2: H·y viÕt c«ng thøc tÝnh suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng trong mét cuén d©y dÉn chØ gåm cã mét vßng d©y dÉn vµ trong cuén d©y gåm N vßng d©y. C©u 3: H·y ph¸t biÓu kh¸i niÖm vÒ sù xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng trong m¹ch kÝn khi tõ th«ng qua m¹ch kÝn biÕn thiªn nãi chung. C©u 4: H·y khoanh trßn vµo nh÷ng ph¸t biÓu ®óng? 1. HiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ xuÊt hiÖn trong m¹ch kÝn khi m¹ch kÝn chuyÓn ®éng. 2. HiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ xuÊt hiÖn trong m¹ch kÝn khi nam ch©m chuyÓn ®éng tr­íc m¹ch kÝn. 3. HiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ xuÊt hiÖn trong m¹ch kÝn khi tõ th«ng qua m¹ch kÝn biÕn thiªn theo thêi gian. 4. HiÖn t­îng c¶m øng ®iÖn tõ xuÊt hiÖn trong mét m¹ch kÝn khi m¹ch kÝn ®ã quay xung quanh mét trôc cè ®Þnh trong tõ tr­êng ®Òu sao cho gãc gi÷a vµ ph¸p tuyÕn cña mÆt m¹ch kÝn thay ®æi. C©u 5: Một khung d©y dÉn cã 1000 vßng ®­îc ®Æt trong tõ tr­êng ®Òu sao cho c¸c ®­êng c¶m øng tõ vu«ng gãc víi mÆt ph¼ng khung. DiÖn tÝch mÆt ph¼ng bÞ giíi h¹n bëi mçi vßng d©y lµ 2dm2. C¶m øng tõ cña tõ tr­êng gi¶m ®Òu tõ gi¸ trÞ 0,5T ®Õn 0,2T trong thêi gian 1/10s. TÝnh suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng trong mçi vßng d©y vµ trong toµn khung d©y. Phô lôc 2: PhiÕu häc tËp PhiÕu häc tËp sè 1 Nhãm…………….. Líp……………….. Khi gi÷ nguyªn S vµ , lµm biÕn thiªn theo thêi gian th× trong khung d©y xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng (xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng). H·y: - Gi÷ nguyªn S vµ , lµm thay ®æi theo thêi gian b»ng c¸ch nµo? - Khi ®ãng kho¸ K, h·y dù ®o¸n chiÒu dßng ®iÖn trong khung d©y, do ®ã kim ®iÖn kÕ quay theo chiÒu nµo? - §­a ra mét ph­¬ng ¸n thÝ nghiÖm ®Ó khi lµm biÕn thiªn theo thêi gian, th× nhê thÝ nghiÖm Êy ta x¸c ®Þnh ®­îc chiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng dùa trªn quan s¸t. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… PhiÕu häc tËp sè 2 Nhãm……………….. Líp…………………. Khi gi÷ nguyªn S vµ , lµm biÕn thiªn theo thêi gian th× trong khung d©y xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng (xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng). H·y: - Gi÷ nguyªn S vµ , lµm thay ®æi b»ng c¸ch nµo? - Khi nghiªng khung vÒ bªn ph¶i h·y dù ®o¸n chiÒu dßng ®iÖn c¶m øng trong khung d©y? Do ®ã kim ®iÖn kÕ quay theo chiÒu nµo? - §­a ra mét ph­¬ng ¸n thÝ nghiÖm ®Ó khi lµm biÕn thiªn theo thêi gian, th× nhê thÝ nghiÖm Êy ta x¸c ®Þnh ®­îc chiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng dùa trªn quan s¸t. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… PhiÕu häc tËp sè 3 Nhãm……………….. Líp…………………. Khi gi÷ nguyªn vµ , lµm S biÕn thiªn theo thêi gian th× trong khung d©y xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng (xuÊt hiÖn suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng). H·y: - Gi÷ nguyªn vµ , lµm thay ®æi S b»ng c¸ch nµo? - XÐt tr­êng hîp khi bãp mét c¹nh cña khung d©y vµo bªn trong lµm gi¶m diÖn tÝch S cña khung d©y. H·y dù ®o¸n chiÒu dßng ®iÖn trong khung d©y, do ®ã kim ®iÖn kÕ quay theo chiÒu nµo? - §­a ra mét ph­¬ng ¸n thÝ nghiÖm ®Ó khi lµm S biÕn thiªn theo thêi gian, th× nhê thÝ nghiÖm Êy ta x¸c ®Þnh ®­îc chiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng dùa trªn quan s¸t. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… Mét sè h×nh ¶nh vÒ giê thùc nghiÖm s­ ph¹m