Luận văn Nguồn lực và vấn đề nghèo đói của hộ nông dân huyện Võ Nhai tỉnh Thái Nguyên

diện tích được tưới tiêu (thể hiện cho nguồn nước của hộ), diện tích rừng, thu nhập từ rừng .... Qua phân tích định lượng chúng ta thấy một mối quan hệ thuận giữa các nguồn lực với kết quả thu nhập của hộ, tuy nhiên nếu các nguồn lực tăng liên tục thì việc gì sẽ diễn ra, liệu thu nhập có tiếp tục tăng hay không? với suy luận về Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 67 hiệu suất biên giảm dần chúng tôi cho rằng một sự mất cân đối (tương tự như việc gia tăng liên tục một nguồn lực trong khi các yếu tố khác giữ nguyên) sẽ dẫn đến một kết cục không ổn định hay nói cách khác là thu nhập sẽ bị giảm đi. Trong số các nguồn lực tự nhiên, những nguồn lực mà ta có thể lượng hoá được mới được phép đưa vào mô hình, đồng thời các chỉ tiêu có sự khác biệt giữa các hộ khi đưa vào mô hình mới có ý nghĩa, do vậy các nhân tố tác động đồng đều lên tất cả các hộ và không thể lượng hoá được như: thời tiết, đa dạng sinh học, ... sẽ không đưa vào mô hình để tìm hiểu sự tác động. 3.2.2. Kết quả phân tích Qua số liệu thực tế của 100 hộ nghiên cứu, sử dụng mô hình hồi quy CD kết quả phân tích hàm cho thấy nguồn lực có mối quan hệ chặt giữa thu nhập bình quân/đầu người của các hộ với các yếu tố: Nhân khẩu của hộ, diện tích đất của hộ, diện tích canh tác được tưới tiêu (minh hoạ cho chất lượng đất đai cũng như khả năng tưới tiêu), diện tích đất lâm nghiệp, thu từ rừng và thu từ trồng trọt (thể hiện cho việc sử dụng đất đai là yếu tố quan trọng trong trồng trọt như đã phân tích trong phần trước) và vốn (cũng được sử dụng trong chạy mô hình). 75% thu nhập/nhân khẩu được giải thích thông qua các yếu tố kể trên. Bảng 3.17: Bảng phân tích hồi qui về nhân tố ảnh hƣởng đến thu nhập của hộ điều tra huyện Võ Nhai năm 2006 Hệ số Sai số chuẩn T-Kiểm địng Giá trị xác suất Intercept 1.515299642 1.809350709 1.837482548 0.030426045 lao động -1.189892005 0.143482464 -8.29294378 4.4483E-13 Diện tích 0.200712012 0.135475422 1.881538194 0.028151607 Diện tích được tưới tiêu 0.152193352 0.109811044 2.385956689 0.018753464 Diện tích đất lâm nghiệp 0.013222372 0.031564864 1.418895244 0.167616495 Vốn 0.017017622 0.075745459 0.224668547 0.822682235 Thu từ trồng trọt 0.910313 0.090138238 10.0990769 4.45356E-17 Thu từ lâm nghiệp -0.006461779 0.010963336 -1.589398953 0.155688429 R 2 = 0,75 F-kiểm định = 42,92 Nguồn: Kết quả phân tích hồi qui Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 68 Trong các yếu tố này có hai yếu tố tác động theo chiều nghịch đó là: Nhân khẩu của hộ và thu nhập từ rừng. Điều này có thể hoàn toàn dễ hiểu khi số lượng người trọng hộ mà tăng lên xong các yếu tố khác không có sự thay đổi thì sẽ làm cho thu nhập bình quân đầu người giảm đi, điều này có vẻ giống như đối với các hộ nghèo ở vùng I có nhiều người trong hộ nhưng lại nghèo hơn so với các vùng khác. Có lẽ nó cũng khác với suy nghĩ bấy lâu nay ở các vùng nông thôn là đông con thì sẽ có điều kiện về nhân lực song họ lại không nghĩ đến những hạn chế khác về đất đai, nước, vốn .... Còn đối với thu nhập từ lâm nghiệp nó thể hiện là hộ đó thuộc khu vực vùng cao, có nhiều đất lâm nghiệp hơn, nhưng chúng ta cũng có thể hình dung ra được với quy mô đất lâm nghiệp nhỏ bé, chất lượng rừng kém thì việc có thu nhập từ rừng sẽ không nhiều, hay nói cách khác hộ có thu từ rừng là hộ vùng cao nghèo hơn so với các hộ có nguồn thu cao từ các nguồn khác. Trong số các yếu tố tác động thuận tì yếu tố tổng diện tích và diện tích được tưới tiêu có tác động mạnh nhất đến thu nhập/ đầu người của hộ. Như vậy nó một lần nữa khảng định tầm quan trọng của các nguồn lực tự nhiên đất đai và nước cho các hộ nông dân khu vực vùng núi huyện Võ Nhai. Ngoài ra yếu tố vốn không có ý nghĩa thống kê trong hàm hồi quy điều này có thể giải thích vì trình độ sản xuất còn quá thấp, mang tính chất tự cung tự cấp, sản xuất quảng canh do vậy mà yếu tố vốn không có nhiều ảnh hưởng đến thu nhập/ đầu người, nó có thể ảnh hưởng đến thu nhập chung của hộ hoặc là đến doanh thu của hộ mà thôi. Nói tóm lại: các yếu tố tự nhiên có vai trò rất quan trọng trong đời sống của người dân và nó có quan hệ mật thiết với vấn đề đói nghèo của các hộ khu vực nông thôn miền núi nói chung và miền núi tỉnh Thái Nguyên như ở Võ Nhai nói riêng. Hộ có thế mạnh về các nguồn lực tự nhiên trên cả hai khía Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 69 cạnh số lượng và chất lượng sẽ có đời sống cao hơn, còn ngược lại dễ dàng rơi vào tình trạng nghèo đói. Qua việc phân tích chúng ta nhận thấy tầm quan trọng của các yếu tố tự nhiên và mối quan hệ chặt chẽ với mức sống của người dân từ đó có những giải pháp khả thi và thực tế để giúp người dân làm giàu bằng chính nội lực của mình và đối mặt với những hạn chế về nguồn lực mà họ hiện đang có. 3.3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU ĐỐI VỚI CÁC NGUỒN LỰC ĐỂ NÂNG CAO THU NHẬP VÀ XOÁ ĐÓI GIẢM NGHÈO CHO HỘ NÔNG DÂN 3.3.1. Các giải pháp chung Từ thực tế nghiên cứu nguồn lực và vấn đề nghèo đói của hộ nông dân đã cho thấy: Muốn nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực trong hộ gia đình trước hết là tạo cho họ có được năng lực thực sự, giúp cho họ tự phát huy sự đóng góp của bản thân trong lao động sản xuất. Đồng thời, cần xây dựng môi trường thuận lợi hơn để họ có cơ hội tiếp cận với cái mới, với những tiến bộ xã hội. Từ đó họ tự khẳng định năng lực của mình. Theo tinh thần đó chúng tôi đưa ra một số giải pháp chủ yếu sau: 3.3.1.1. Nâng cao kiến thức cho các hộ gia đình Nâng cao kiến thức cho người dân thông qua các lớp bồi dưỡng chuyên môn, tập huấn kỹ thuật, chuyên đề... về các lĩnh vực sử dụng nguồn lực, sản xuất, quản lý nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế hộ gia đình. Đây là biện pháp đầu tiên, cơ bản và quyết định nhằm nâng cao năng lực thực để họ có thể tiếp cận thực tế sản xuất mà không ngần ngại, lo lắng đồng thời có cơ sở để ra quyết định cũng như thực hiện quyết định của mình. Nâng cao học vấn, kiến thức kinh tế, kỹ thuật, quản lý và pháp luật nhằm tạo nội lực cho người dân. Hướng tới gia tăng đóng góp của họ cho gia đình, xã hội. Để nâng cao kiến thức cho người dân trong vấn đề sử dụng nguồn lực. Mối quan hệ đó được mô tả qua sơ đồ sau: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 70 Sơ đồ 3.1: Nhân tố tác động đến việc nâng cao thái độ cho các hộ gia đình 3.3.1.2. Tăng khả năng tiếp cận và kiểm soát các hộ nông dân với các nguồn lực chủ yếu bao gồm đất đai, rừng, tín dụng, nguồn nước. * Đất đai, rừng: Để phù hợp với mục tiêu đã đề ra trong Chiến lược quốc gia về tăng trưởng và xóa đói, giảm nghèo. Cần triển khai các chiến dịch tuyên truyền, đồng thời tiến hành tập huấn cho các cán bộ ở cấp huyện và cấp xã để đảm bảo các điều luật sẽ được thực thi một cách hữu hiệu giúp hộ nông dân sử dụng tốt các nguồn lực để phát triển kinh tế hộ. * Tín dụng: Ngân hàng cần đơn giản hóa các thủ tục, điều kiện vay và chấp nhận các mục tiếu sử dụng vốn vay đa dạng hơn. Các chính sách, các thủ tục và qui trình hoạt động cần có tính linh hoạt trong việc cho vay và hướng dẫn sử dụng vốn vay có hiệu quả. Đặc biệt cần phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa cán bộ ngân hàng với các cán bộ khuyến nông, khuyến lâm để hỗ trợ tập huấn về kỹ thuật và thông tin về thị trường cũng như kỹ năng lập kế hoạch sản xuất, kinh doanh cho tất cả các hộ vay vốn. Các hộ gia đình cần được thông tin một cách cụ thể về các hình thức tín dụng mà họ có thể nhận được. * Nguồn nước: Cần thực hiện việc phân tích cách sử dụng nguồn nước như là một phần việc trong quá trình thiết kế các dự án nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn. Mặt khác cần nêu cao vai trò sử dụng và quản lý các hệ thống thủy lợi trong sử dụng tưới tiêu phát triển sản xuất của các hộ nông dân. Nâng cao kiến thức Năng lực quyết định Năng lực thực hiện Nâng cao thái độ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 71 3.3.1.3. Tăng cường kiến thức về khoa học kỹ thuật và đội ngũ cán bộ kỹ thuật nông nghiệp. Đây là yếu tố rất quan trọng và phải được trang bị trước khi đưa vốn vào cho dân. Đáng chú ý là ngoài việc đề cao vai trò của kiến thức, các hộ gia đình và cán bộ địa phương đã chỉ rõ đó là những loại kiến thức gì. Kiến thức khoa học kỹ thuật, khuyến nông là rất quan trọng, song phải thích hợp, khả thi để người nghèo sau khi tiếp thu có thể làm được. Phải có các mô hình, quy trình, dự án thí điểm để người nghèo làm theo. Rồi còn phải cung cấp con giống, vật tư đi kèm... Bên cạnh đó, không kém phần quan trọng là kiến thức quản lý kinh doanh, kinh tế hộ gia đình, phải biết tính toán hiệu quả kinh tế. 3.3.2. Các giải pháp cụ thể cho hộ nông dân 3.3.2.1. Hỗ trợ vốn cho sản xuất Song song với vấn đề nâng cao trình độ học vấn và chuyên môn cho người dân cần phải tạo điều kiện hỗ trợ vốn, tạo việc làm cho các hộ gia đình phát triển kinh tế hộ. Thực hiện giải pháp này cần có các biện pháp cụ thể sau: Một là: Xây dựng các chương trình, dự án phát triển kinh tế, trong đó cần có các chương trình dành riêng cho các hộ gia đình vùng sâu, vùng hẻo lánh. Chương trình chuyển đổi cơ cấu cây trồng: củng cố diện tích cây chè...ở nơi đất tốt, có điều kiện canh tác thuận lợi, cho năng suất cao. Theo chương trình của Tỉnh tập trung chỉ đạo phát triển kinh tế vườn đồi, chú trọng phát triển cây công nghiệp ngắn ngày và các cây trồng khác theo hướng hàng hóa, đẩy mạnh chuyển giao khoa học kỹ thuật áp dụng vào sản xuất, ổn định sản lượng lương thực bảo đảm cung ứng nhu cầu lương thực tại chỗ, tiếp tục chuyển dịch cơ cấu cây trồng vật nuôi, tăng thu nhập trên một đơn vị diện tích. Quy hoạch các vùng sản xuất tập trung đối với các loại cây, con trên cơ sở phân định 3 tiểu vùng kinh tế. Đưa giống đỗ tương mới có năng suất cao, chất lượng tốt vào sản xuất tại các xã Phía Nam của huyện. Phát triển mạnh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 72 cây chè, nhất là giống chè lai ở các xã Tràng Xá, Liên Minh, Lâu thượng... Phấn đấu đến năm 2010 sản phẩm chè búp tươi đạt sản lượng 3.500 tấn. Tăng cường công tác bảo vệ và phát triển tài nguyên ràng, tiếp tục thực hiện trồng rừng theo các dự án và trồng cây nhân dân nâng độ che phủ của rừng lên 67%. Ngoài trồng rừng mới, khoanh nuôi tái sinh rừng theo các dự án 661 càn phát triển nhanh trồng rừng lấy gỗ phục vụ ngành công nghiệp xây dựng và gỗ nguyên liệu. Mỗi năm trồng khoảng 300 ha để đến năm 2010 có 1.200 ha rừng. Phát triển rừng theo hướng nông, lâm kết hợp trồng các loại cây đặc sản,cây nguyên liệu để nâng cao giá trị sản phẩm của rừng. Phát triển chăn nuôi: Tập trung phát triển chăn nuôi đại gia súc ở các xã Phía Nam và phía Bắc. Phát triển đàn gia súc gia cầm theo hướng sản xuất hàng hóa với quy mô trang trại vừa và nhỏ, thực hiện tốt dự án cải tạo và phát triển đàn trâu để đến năm 2010 đàn trâu có 15.300 con, đàn bò có 5.500 con, đàn lợn 35.000 con. Chăn nuôi đại gia súc, gia cầm, nhất là phát triển chăn nuôi gia súc, gia cầm theo kỹ thuật mới. Trong nghiên cứu ở trên, chúng ta cũng thấy được rằng chăn nuôi chưa phát triển thu nhập từ chăn nuôi chiếm tỷ lệ không cao. Chủ yêú là chăn nuôi gia đình với qui mô nhỏ ở các hộ vùng III. Đối với các hộ vùng II và vùng I thì chăn nuôi còn quá ít và nhỏ lẻ. Chăn nuôi phát triển sẽ gia tăng đóng góp thu nhập cho gia đình. Điều đó góp phần giảm thiểu lao động nhàn rỗi đồng thời góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng tăng dần tỉ trọng ngành chăn nuôi của địa phương. Hai là: Hỗ trợ vốn cho hộ gia đình phát triển kinh tế hộ Qua thực tế cho thấy, việc vay vốn của nông dân ở địa phương gặp nhiều khó khăn. Các hộ chỉ được vay tối đa 2-3 triệu đồng và thời hạn vay ngắn nên không thể mở rộng sản xuất. Lượng vốn vay này không xóa được đói, giảm được nghèo mà chỉ giải quyết một phần khó khăn trước mắt mà thôi. Vì vậy phải cải tiến cơ chế chính sách cho vay, giảm bớt phiền hà và các điều kiện cho vay, tăng cường lượng vốn cho vay đảm bảo yêu cầu tối thiểu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 73 cho đầu tư phát triển sản xuất của hộ, tăng thời hạn cho vay, cho vay bằng hiện vật gắn với hướng dẫn kỹ thuật theo phương thức "cầm tay chỉ việc". Ba là: Hỗ trợ về kỹ thuật, xây dựng các mô hình trình diễn, tổ chức học tập trao đổi tại chỗ, đầu bờ. Đây là những hình thức tuyên truyền tốt nhất với người dân huyện Võ Nhai. Các cấp hội (Hội phụ nữ, hội nông dân...) cần phát huy vai trò của mình hơn nữa để khai thác được nguồn vốn từ các chương trình dự án đầu tư vào phát triển kinh tế của huyện. Bên cạnh đó, cần quan tâm tới việc định hướng sản xuất, tạo việc làm cho các hộ gia đình. 3.3.2.2. Xây dựng kết cấu hạ tầng Hiện nay nông nghiệp của Huyện Võ Nhai là nguồn thu chính nhưng lại rất bấp bênh, do phụ thuộc hoàn toàn vào thiên nhiên, nếu không có sự cải thiện về cơ sở hạ tầng, chủ động tưới tiêu, thì hỗ trợ về khoa học kỹ thuật hay vốn cũng không thể giảm thiểu được rủi ro. Đầu tư nhiều hơn cho cơ sở hạ tầng cho sản xuất sẽ khuyến khích có thêm nhiều doanh nghiệp, tạo thêm nhiều việc làm phi nông nghiệp cho người dân địa phương. Không chỉ đầu tư vào cây con giống mà còn tìm đầu ra cho sản phẩm thì người dân mới yên tâm làm ăn, giảm bớt phần rủi ro trong chăn nuôi, sản xuất. Riêng các địa phương vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc ít người cần có nhiều chính sách ưu đãi hơn, tạo mọi điều kiện cho các hộ gia đình có điều kiện phát triển kinh doanh tại địa phương. Nếu huyện phát triển tốt cơ sở hạ tầng, đầu tư đúng mức thì việc làm phi nông nghiệp mới có thể phát triển được. * Cải thiện kết cấu hạ tầng. Để từng bước cải thiện đời sống vật chất và văn hóa, tinh thần của nông dân, điều cần thiết là phải cải tạo kết cấu hạ tầng ở nông thôn. Cụ thể cần thực hiện một số công việc sau: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 74 Đường giao thông có ý nghĩa rất quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng đất và phát triển sản xuất. Do vậy, việc mở rộng các tuyến giao thông liên xã tạo ra mạng lưới giao thông liên hoàn trong toàn huyện để giao lưu trao đổi hàng hóa, sản phẩm và khắc phục khó khăn cho nông dân là việc làm hết sức cần thiết. Trong tương lai, hệ thống giao thông nội huyện cần phải được cải tạo nâng cấp để đạt được một số cơ bản sau: - Xe cơ giới có trọng tải cao đi lại dễ dàng vào trung tâm tất cả các xã trong huyện. - Xe cơ giới trọng tải nhỏ, các loại máy công cụ phục vụ nông nghiệp hoạt động thuận tiện trên đồng ruộng. - Đường liên xã phải được rải nhựa, với bề rộng từ 5-7 mét mới có thể tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển nói chung và vận chuyển sản phẩm nông nghiệp nói riêng. - Nâng cấp các công trình thủy lợi hiện có, xây dựng thêm một số công trình trọng điểm nhằm đảm bảo cung cấp nước để khai hoang tăng vụ và chuyển diện tích đất một vụ thành đất hai vụ. - Đầu tư vốn để từng bước hoàn chỉnh hệ thống dẫn nước từ kênh chính về các xã và xuống từng cánh đồng. - Hoàn thiện việc lắp đặt hệ thống cống, đặc biệt là cống nhỏ nội đồng. - Xử lý hệ thống tiêu nước cho những vùng đất bị úng nước mùa hè. - Mở rộng chợ nông thôn, hình thành và phát triển hệ thống dịch vụ vật tư kỹ thuật, đáp ứng nhu cầu của người dân trong trao đổi hàng hóa và phát triển sản xuất. - Xây dựng hoàn chỉnh hệ thống điện lưới, nâng cấp và tăng cường hệ thống thông tin, đặc biệt là hệ thống phát thanh tạo điều kiện cho người dân tiếp nhận thông tin khoa học kỹ thuật, phát triển sản xuất. * Cơ chế chính sách. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 75 Từng xã, vùng phải xây dựng được quy hoạch sử dụng đất đai phù hợp với quy hoạch tổng thể về sử dụng đất của toàn huyện. Tạo điều kiện thông thoáng về cơ chế quản lý để các thị trường nông thôn trong khu vực phát triển nhanh, nhằm giúp các hộ nông dân tiêu thụ sản phẩm hàng hóa được thuận tiện. Phối hợp với các trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp và dạy nghề đóng trên địa bàn thành phố để thực hiện có hiệu quả công tác đào tạo bồi dưỡng nâng cao trình độ quản lý sản xuất kinh doanh và trình độ khoa học kỹ thuật của đội ngũ cán bộ địa phương, cũng như hiểu biết của nông dân. Đưa các chính sách hợp lý về sử dụng đất đai của huyện để phát triển kinh tế cho nông dân, phát triển kinh tế phải gắn với việc bảo vệ đất, bảo vệ môi trường. Xây dựng và phát triển các hình thức hợp tác trong nông nghiệp, tiếp tục cung ứng vốn cho các hộ nông dân. 3.3.2.3. Phát triển ngành nghề phi nông nghiệp và nghề phụ Một kinh nghiệm XĐGN hiệu quả nhất là tổ chức phát triển nghề phụ, phi nông nghiệp. Bên cạnh hỗ trợ về vốn vay và tăng cường những hiểu biết về khoa học kỹ thuật chongười dân, việc khai thác các ngành nghề phi nông nghiệp và nghề phụ để người dân chủ động thêm các nguồn thu trong khi nông nghiệp chưa thể tăng sản lượng là rất cần thiết. Phải biết tận dụng các nguồn lực sẵn có của hộ gia đình để phát triển kinh tế hộ. Phải tạo điều kiện và khuyến khích để cho người nghèo học hỏi lẫn nhau phát triển các ngành nghề mới để giảm nghèo. 3.3.3. Kết hợp sử dụng hợp lý các nguồn lực của hộ đặc biệt là nguồn lực tự nhiên. Sử dụng hợp lý các nguồn lực có nghĩa là biết cách phối hợp tốt nhất các nguồn lực có hạn với nhau để phát huy tối đa việc sử dụng các nguồn lực này mang lại kết quả cao nhất. Thông qua việc sử dụng mô hình bài toán quy Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 76 hoạch tuyến tính với mục tiêu tối đa hoá thu nhập của hộ trên cở sở xắp xếp bố trí lại việc sử dụng các nguồn lực trọng hộ một cách hợp lý giúp khai thác tốt nhất lợi thế của các nguồn lực tự nhiên. Đề tài sử dụng mô hình tĩnh trong một năm để xây dựng phương án sử dụng tối ưu các nguồn lực trong hộ. *Kết quả Mô hình được xây dựng dựa trên giả thuyết rằng người dân mong muốn đưa ra những quyết định đúng đắn và tối ưu nhất trong thời gian tới. Đồng thời mô hình được xây dựng trên cơ sở các hoạt động thực tiễn đang diễn ra, với các nguồn lực thực sự của các hộ gia đình đại diện cho hai vùng (vùng I và vùng III) và mức sống khác nhau, mô hình cũng được xây dựng dựa trên giả thuyết một số loại cây dài ngày như cây ăn quả, cây công nghiệp dài ngày và cây lâm nghiệp sẽ được giữ nguyên như trong thực tế. Kết quả của mô hình được thể hiện qua các bảng sau: Bảng 3.18: Sự so sánh giữa kết quả mô hình tối ƣu số liệu điều tra hộ tại huyện Võ Nhai năm 2006 Đơn vị tính: 1000đồng Chỉ tiêu Vùng I Vùng III Điều tra Mô hình tối ƣu Sự khác biệt (%) Điều tra Mô hình tối ƣu Sự khác biệt (%) Thu nhập từ NN 7115,7 8285,9 16,44 10459,3 14501,7 38,6 Thu nhập PNN 1003,4 1225,0 22,08 1633,5 1794,0 9,8 Thu nhập của hộ 8119,0 9510,9 17,14 12092,8 16295,7 34,8 Thu nhập của hộ/đầu người/năm 1623,8 1902,2 17,14 2015,5 2716,0 34,8 Nguồn: Kết quả phân tích hồi qui Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 77 Như vậy kết quả cho thấy nếu có sự kết hợp tối ưu giữa các nguồn lực trong các hoạt động của hộ nông dân sẽ giúp hộ có thu nhập cao hơn, cải thiện cuộc sống cho hộ nông dân. Vì vậy đề tài cũng khuyến cáo người dân lên xây dựng cho mình những mô hình tối ưu của sự kết hợp các nguồn lực trong hộ. * Nguồn lực sử dụng và sự kết hợp của các hoạt động So sánh giữa kết quả điều tra thực tế của hộ và kết quả phân tích từ mô hình bài toán quy hoạch tuyến tính để thấy được sự kết hợp và những khác biệt giữa phương án tối ưu và những gì hộ gia đình đang áp dụng. Như kết quả phân tích phần thu nhập của hộ ở phương án sử dụng tối ưu các nguồn lực đã có thu nhập cao hơn nhiều so với thực tế hiện nay điều này là nhờ có sự quy hoạch lại việc sử dụng và kết hợp giữa các nguồn lực trọng hộ như thể hiện trong bảng 3.19 Bảng 3.19: Sự so sánh của các nguồn lực sử dụng và sự kết hợp giữa các hoạt động trong hộ ở huyện Võ Nhai Chỉ tiêu Vùng I Vùng III Điều tra Mô hình tối ƣu Điều tra Mô hình tối ƣu Diện tích canh tác (ha) 1,07 1,07 1,40 1,40 - Lúa ruộng 0,31 0,20 0,66 0,40 - Ngô 0,40 0,25 NA NA - Đỗ 0,02 0,15 0,01 NA - Lạc 0,01 0,1 0,2 NA - Rau 0,01 0,04 0,01 0,3 - Sắn 0,11 NA 0,25 NA - Khoai 0,01 NA 0,01 NA - Nhãn 0,13 0,13 0,11 0,55 - Chè 0,07 0,07 0,15 0,15 Ao (ha) NA NA 0,05 0,05 Lợn (đầu con) 3,00 2,00 5,00 4,00 Gà (đầu con) 23,0 40 16,0 40,0 Diện tích rừng (ha) 2,12 2,12 0,623 0,623 Lao động thuê (Ngày công) 65,0 130 9 10 Vay vốn (1000đ) 1840 626,7 2218 228,63 Ghi chú: NA - không có Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 78 Tóm lại: Việc kết hợp sử dụng các nguồn lực một cách hợp lý sẽ giúp hộ có được thu nhập cao hơn bằng chính những nguồn lực hạn chế hiện nay mà hộ đang có, như vậy đây là một trong những giải pháp quan trọng mà các hộ có thể áp dụng, tuy nhiên vấn đề là khả năng áp dụng mô hình toán đòi hỏi phải có sự tham gia của các nhà khoa học quản lý. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 79 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ * Kết luận Ngiên cứu nguồn lực và vấn đề nghèo đói của hộ nông dân huyên Võ Nhai chúng tôi có những kết luận như sau: Huyện Võ Nhai có điều kiện địa hình, khí hậu thời tiết và đất đai rất thuận lợi cho cây trồng phát triển, cho năng suất cao, chất lượng tốt. Huyện Võ Nhai có điều kiện kinh tế xã hội thuận lợi, đặc biệt Huyện Võ Nhai là địa phương có diện tích đất trồng chè và cây ăn quả phong phú, người dân có nhiều kinh nghiệm trong cây trồng. Sản phẩm cây ăn quả đã chiếm lĩnh được thị trường trong Tỉnh và các địa phương lân cận đó là lợi thế đảm bảo cho cây trồng phát triển bền vững. Huyện có quỹ đất để phát triển nông lâm nghiệp đứng đầu tỉnh. Với tổng diện tích tự nhiên là 84.510,41 ha, trong đó đất nông nghiệp có 9.738,65 chiếm 11,5% tổng diện tích tự nhiên; đất lâm nghiệp là 57.730,99 ha, chiếm 68,31% tổng diện tích đất tự nhiên. Đây là nguồn tiềm năng có thể tận dụng và khai thác triệt để sản xuất nông - lâm nghiệp trên cơ sở khí hậu, thời tiết, vị trí địa lý của huyện đảm bảo cho việc phát triển nông lâm nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa, đa dạng hóa cây trồng như cây công nghiệp lâu năm, cây công nghiệp... Nguồn nước còn hạn chế bởi phân bố không đều giữa các vùng rất gặp nhiều khó khăn cho sinh hoạt và sản xuất. Số lượng lao động ở các vùng sâu, vùng hẻo lánh (<16 tuổi) tình trạng các em nghỉ học để đi làm là khá cao. Cơ cấu lao động của huyện thuộc dạng trẻ, tổng số lao động trong vùng chiếm 47,34%. Nguồn vốn nhiều hộ gia đình còn gặp khó khăn thiếu vốn trong sản xuất nên hiệu quả phát triển sản xuất không cao. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 80 Thu nhập bình quân trên/người/tháng (bình quân 291.600ngđ), tích lũy của hộ không đáng kể, cơ cấu thu nhập chưa hợp lý (chủ yếu từ trồng trọt) chi cho sản xuất đời sống còn thấp. Cơ sở hạ tầng nông thôn thấp kém. Điều kiện sống gặp nhiều khó khăn, tư liệu sản xuất của hộ thiếu thốn. Có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến việc sử dụng nguồn lực của các hộ gia đình. Theo chúng tôi yếu tố mang tính nguyên nhân chính là: Thiếu chính sách cho phát triển nguồn nhân lực, tồn tại những quan niệm lạc hậu, trình độ học vấn của người dân còn thấp, tác động của môi trường xã hội, không có sự tham gia của các tổ chức xã hội, qui mô gia đình cao. Cần thực hiện tốt 5 giải pháp chủ yếu để nâng cao chất lượng sử dụng nguồn có hiệu quả là: - Nâng cao kiến thức chuyển giao công nghệ sử sụng khai thác phát triển các nguồn lực. - Hỗ trợ vốn sản xuất để khuyến khích người dân phát triển kinh tế hộ gia đình. - Xây dựng và phát triển các khu công nghiệp nhỏ, tạo điều kiện về mặt bằng sản xuất kinh doanh cho doanh nghiệp. - Xây dựng kết cấu hạ tầng từng bước hoàn thiện mạng lưới đường giao thông, nâng cấp các tuyến đường huyện, xã và các tuyến đường thôn bản, hoàn chỉnh mạng lưới điện hạ thế, tiếp tục đầu tư nâng cấp các công trình thủy lợi hiện có... - Cơ chế chính sách * Đề nghị Kết quả nghiên cứu trên mới chỉ xác định được vùng phân bố, qui mô, diện tích và chất lượng các nguồn lực tự nhiên ở mức bán chi tiết. Để khai thác được tiềm năng các nguồn lực cho các mục đích, cần có các nghiên cứu đánh giá chi tiết hơn ở các dự án cụ thể: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 81 Cần có những chính sách về kinh tế, xã hội để hỗ trợ và khuyến khích những đầu tư, khai thác các nguồn lực: đất, rừng, lao động, vốn... có hiệu quả. Ngăn chặn việc đốt phá rừng, quản lý và khoanh nuôi tái sinh rừng ở những nơi chưa có điều kiện khai thác. Hỗ trợ sử dụng tài nguyên rừng bền vững. Việc sử dụng tài nguyên rừng như rừng trồng, rừng tự nhiên để sử dụng có hiệu quả. Tận dụng các nguồn tài nguyên đất (đất nông nghiệp, đất lâm nghiệp... chưa sử dụng hết để trồng rau, đậu tăng nguồn thực phẩm ở các vùng đồng bào dân tộc chưa có tập quán trồng vườn, trồng rau...) Đa dạng hóa nguồn thu nhập của hộ gia đình chống rủi ro (trồng xen canh, việc làm phi nông nghiệp, kết hợp trồng trọt với chăn nuôi, chế biến và làm gia tăng giá trị sản phẩm nông nghiệp, lâm nghiệp) Tăng cường đào tạo nguồn lực con người có trình độ học vấn và kỹ thuật để phát triển kinh tế hộ gia đình. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 82 TÀI LIỆU THAM KHẢO I. Tiếng Việt 1. William D. Sunderlin và Huỳnh Thu Ba, Giảm nghèo và rừng ở Việt Nam. NXB Subur Printing, Jakarta, 2005. 2. Báo cáo chung của các nhà tài trợ tại Hội nghị Tư vấn các nhà tài trợ Việt Nam(2003), Nghèo, Báo cáo phát triển Việt Nam 2004 3. Báo cáo tham luận/Thái Nguyên (2005), Chia sẻ kinh nghiệm tổ chức triển khai các dự án phát triển cộng đồng và xóa đói, giảm nghèo khu vực miền núi đông bắc bộ. 4. Báo cáo chính trị của ban chấp hành đảng bộ huyện khóa XVIII trình đại họi đại biểu đảng bộ Huyện Võ Nhai lần thứ XIX, 10/2005. 5. Báo điện tử, Thời Báo kinh tế Việt Nam - Chống đói nghèo cho "lục địa đen", 6/2007). 6. Báo điện tử, Bảo Huy và Võ Hùng, Kiến thức sinh thái địa phương trong quản lý và sử dụng tài nguyên rừng của cộng đồng dân tộc thiểu số Tây nguyên, 2002. 7. Báo điện tử, Các chuyên gia của Qũy tiền tệ quốc tế và Hiệp hội phát triển quốc tế thực hiện, Đánh giá chung về chiến lược giảm nghèo của Việt Nam, 6/2002. 8. Các chuyên gia của Qũy tiền tệ quốc tế và Hiệp hội phát triển quốc tế thực hiện, Đánh giá chung về chiến lược giảm nghèo của Việt Nam, 6/2002. 9. Đảng Cộng Sản Việt Nam(2001), Văn kiện Đại Hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, NXB CTQG, Hà Nội, trang 126. 10. Đề án phát triển kinh tế xã hội huyện Võ Nhai giai đoạn 2006 - 2010,1/2007 11. Hà Xuân Linh, Bài giảng Địa lý Kinh tế Việt Nam, 2006. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 83 12. Hồ Uy Liêm (2005), Báo cáo dẫn đề tại tọa đàm " Chia sẻ kinh nghiệm tổ chức triển khai các dự án phát triển cộng đồng và xóa đói, giảm nghèo khu vực miền núi đông bắc bộ",Liên hiệp các hội khoa học kỹ thuật Việt Nam, Hội thảo khoa học" Xóa đói, giảm nghèo vùng dân tộc thiếu số: Phương pháp tiếp cận". 13. Hiệp hội quốc tế và Qũy tiền tệ quốc tế soản thảo, Đánh giá về văn bản chiến lược giảm nghèo tạm thời, 2001 14. Luật đất đai, NXB Chính trị quốc gia, trang 13, 1993. 15. Luật đất đai, Luật sửa đổi bổ xung một số điều của Luật đất đai, NXB Bản đồ Hà Nội, trang 32, 2001. 16. Lê văn Khoa, Vấn đề sử dụng đất và bảo vệ môi trường ở vùng trung du phía Bắc Việt Nam, Tạp chí khoa học Đất số 3. TR45-49, 1993. 17. Nhóm hành động chống đói nghèo, Đảm bảo bền vững về môi trường, NXB in và văn hóa phẩm, 6/2002. 18. Nhóm hành động chống đói nghèo, Đánh giá nghèo có sự tham gia của cộng đồng tại Nghệ An, NXB Lao động xã hội, 2003 19. Nhóm hành động chống đói nghèo, Đánh giá nghèo có sự tham gia của cộng đồng tại Dak lak, NXB Lao động xã hội, 2003 20. Nhóm hành động chống đói nghèo, Qúa trình thực hiện các mục tiêu phát triển của Việt Nam, tóm tắt triển khai và cách thức, NXB Lao động xã hội, 6/2002. 21. Nhóm hành động chống đói nghèo, Ý kiến của cộng đồng về chiến lược giảm nghèo (tập 3), 5/2006. 22. Nguyễn Xuân Trạch, Phạm Thị Hồng Vân, Chris London - Lane, Báo cáo số 5, Phát triển chăn nuôi và nuôi trồng thủy sản, 1/2001. 23. Niên giám thống kê năm 2006, Phòng thống kê Huyện Võ Nhai. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 84 24. Tổng cục thống kê, Niên giám thống kê năm 2003, 2004, 2005, NXB thống kê - Hà Nội. 25. James Beard và Nisha Agrawal, Chống đói nghèo ở Việt Nam, 2001. 26. Edwin Shanks và Carrie Turk, Các đề xuất của người nghèo về chính sách, Tập 1, 2001. 27. KEVIN WATKINS(1997), Báo cáo của OXFAM Về tình trạng nghèo khổ trên thế giới. 28. UBND Tỉnh Thái Nguyên, Kết quả và giải pháp đã thực hiện chương trình xóa đói, giảm nghèo của Thái Nguyên giai đoạn 2001-2205, Báo cáo tham luận/ Thái Nguyên. 29. UBND Huyện Võ Nhai, Báo cáo Quy hoạch sử dụng đất đai Huyện Võ Nhai, Tỉnh Thái Nguyên thời kỳ 2000-2010, 2001. 30. Đặng Kim Vui, Tài liệu đánh giá nguồn tài nguyên rừng có sự tham gia của người dân (PRA). Khoa Lâm Nghiệp - Trường Đại Học Nông Lâm Thái Nguyên, 1998. 31. Vi văn Thư, Tình hình sử dụng và quản lý đất dốc Tỉnh Thái Nguyên, Khoa học và Công nghệ bảo vệ và sử dụng bền vững trên đất dốc, NXB Nông nghiệp - Hà Nội, 2001. 32. Sở kế hoạch đầu tư Tỉnh Thái Nguyên, Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội Tỉnh Thái Nguyên 1998-2010, 1997. II Tiếng Anh 33. Asian Development Bank, Agriculture Sector Development Programmer, 2002. 34. Do Anh Tai, 2004: Family resources and their impact on household living standard and food security of farmers in the mountainous region of Vietnam, Stuttgart, Germany Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 85 35. Doppler, 2000: Farming system research, handout material for master student, Hohenheim, Stuttgart, Germany 36. Resources and Livelihood in Mountain Areas of South East Asia, Farming anh rural systems in a changing environment, 2006. 37. Issuer in Poverty Reduction and Natural Ressource management, USAID, From the american people, 2006. 38.Subtainable Development Department - Improving cress to natural resoursr for the ruler poor- FAO, 2000. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 86 PHẦN PHỤ LỤC Phụ lục 1: Chuẩn xác định nghèo Địa bàn BQ/ngƣời/tháng 2001-2005 2006-2010 Nông thôn, miền núi, hải đảo 80.000đ 180.000đ Nông thôn, trung du, đồng bằng 100.000đ 200.000đ Đô thị 150.000đ 260.000đ Nguồn: BLĐTB-XH Phụ lục 2: Cơ cấu huyện Võ Nhai phân theo khu vực 5,41% 94,59 0 20 40 60 80 100 Thành thị Nông thôn Phụ lục 3: Cơ cấu trình độ chuyên môn của lao động huyện Võ Nhai, 2005 90,76 7,11 2,451,69 Chưa qua đào tạo Đã qua đào tạo nghề và tương đương CNKT Có bằng THCN trở lên Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 87 Phụ lục 4: KẾT QUẢ THỰC HIỆN MỘT SỐ CHỈ TIÊU KINH TẾ - XÃ HỘI CHỦ YẾU NĂM 2003 - 2006. Chỉ tiêu ĐVT Thực hiện giai đoạn năm 2003 - 2006 2003 2004 2005 2006 A B 1 2 3 4 GIÁ TRỊ SẢN XUẤT TĂNG THÊM Trđ 160.745 178.437 193.847 214.868 Trong đó: - Nông - Lâm - Ngư nghiệp '' 83.276 87.523 91.462 97.130 - Công Nghiệp - Xây dượng '' 49.512 59.462 67.786 77.950 - Dịch vụ '' 27.957 31.452 34.599 39.788 * Tốc độ tăng trƣởng % 8.8 9.0 9.8 10.2 * Thu nhập bình quân đầu ngƣời Trđ 2.94 3.25 3.5 4.1 A. Nông, Lâm, Ngƣ nghiệp 1. Giá trị sản xuất(Gía cố định 1994) Trđ 113.509 119.268 124.635 132.000 2. Sản phẩm chủ yếu: - Sản lượng lương thực có hạt Tấn 26.977 27.851 28.000 28.500 Trong đó: + Thóc '' 19.143 18.617 18.700 19.100 + Ngô '' 7.834 9.234 9.300 9.400 + Đậu trương '' 634.6 692 710 780 + Lạc '' 140 179 190 204 + Chè búp tươi '' 2.145 2.340 2.340 2.500 + Cây khác '' 29.393 23.504 24.120 23.000 3. Diện tích cây trồng chủ yếu - Lúa cả năm ha 4.442 4.443 4.445 4.450 - Chè trồng mới '' 30 48 30 40 - Cây khác '' 245.4 235 30 0 4. Lâm nghiệp Trồng rừng tập trung '' 295.64 280 300 350 Trồng cây phân tán '' 161 354 300 300 Diện tích chăm sóc rừng trồng '' 560 855 866 875 Tỷ lệ che phủ rừng % 64.3 64.7 65 65.5 Khai thác lâm sản: Gỗ m3 2.800 3.550 3.700 3.980 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 88 Chỉ tiêu ĐVT Thực hiện giai đoạn năm 2003 - 2006 2003 2004 2005 2006 A B 1 2 3 4 - Nguyên liệu giấy Tấn 200 300 - Tre luồng '' 600 650 700 750 5. Chăn nuôi Tổng đàn Trâu Con 15.172 14.710 16.000 16.200 Tổng đàn bò '' 1.450 2.281 2.500 3.000 Tổng đàn Lợn '' 30.659 31.284 33.000 33.200 6. Nuôi trồng thủy sản Diện tích nuôi trồng thủy sản ha 152 152 152 153 Sản lượng thủy sản khai thác Tấn 145 150 150 152 B - CÔNG NGHIỆP - TTCN 1. Gía trị sản xuất(Theo giá hiện hành) Trđ 11.933 12.723 15.300 - 2. Sản lượng sản phẩm chủ yếu Điện thương phẩm Trkwh 4.8 6.7 7.0 7.2 Gạch các loại Tr.viên 17.55 18.70 21.89 24.52 Vôi xây dựng Tấn 2.600 2.900 3.900 4.329 Khai thác cát sỏi m3 5.800 5.300 6.900 7.500 Khai thác đá các loại m3 40.500 31.800 35.770 40.000 Sản phẩm may mặc 1000sp 14.5 18.36 19.6 20.2 SP khác 1000sp 9.7 11.4 20.5 21.1 C-THU NGÂN SÁCH Trđ 5.907,7 5.760,9 6.336 6.969 D-VĂN HÓA XÃ HỘI Tổng số học sinh đầu năm HS 17.619 17.534 17.463 17.846 - Mầm non Cháu 2.000 2.365 2.595 2.525 - Tiểu học HS 7.872 7.318 6.765 6.750 - THCS '' 6.166 6.071 5.920 6.025 - THPT '' 1.581 1.780 2.183 2.546 Số trường đạt chuẩn quốc gia Trường 1 3 3 Số giường bệnh trên vạn dân Giuong 10 10 10 10,7 Số bác sĩ trên vạn dân BS 5.4 5.6 5.6 5.6 Dân số trung bình Người 62.612 62.623 63.411 64.144 Mức giảm tỷ suất sinh thô % 0,34 0.31 0.35 0.32 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 89 Chỉ tiêu ĐVT Thực hiện giai đoạn năm 2003 - 2006 2003 2004 2005 2006 A B 1 2 3 4 Tỷ lệ tăng dân số tự nhiên '' 1.29 1.21 1.25 1.26 Tỷ lệ hộ nghèo '' 18.23 17.13 15.75 14.54 Số lao động được giải quyết việc làm LĐ 450 571 720 750 Tổng mức bán lẻ hàng hóa Tỷ đ 40.9 45.5 50.5 56.4 Số điện thoại/100 dân máy 1.8 2.4 3.0 3.7 Tỷ lệ hộ được dùng điện % 74 79 80.5 82 Tỷ lệ hộ dùng nước sạch '' 72 73 75 78 Số làng bản văn hóa xóm 53 57 106 120 Số gia đình văn hóa GĐ 6.709 4.500 8.730 9.000 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 90 Phụ lục 5: CHỈ TIÊU BÌNH QUÂN DIỆN TÍCH CÁC LOẠI ĐẤT Năm 2005 Tổng số hộ: 14.193 Tổng số khẩu: 63.411 Tổng số LĐNN: 31.940 Tổng số NKNN:59.665 Loại đất Diện tích năm 2006 m2/nhân khẩu tự nhiên m2/khẩu nông nghiệp Bình quân/lao động NN (m2/LĐ) Bình quân/hộ gia đình Ghi chú Đất nông nghiệp 84.510,41 13.327,4 5.95 Đất nông nghiệp 9.378,65 1.479,0 1.571,9 2.936,3 0.66 Đất trồng cây hàng năm 7.813,16 1.232,1 1.309,5 2.446,2 0.53 Đất trồng Lúa 3.328,19 524,9 557,8 1.042,0 0.23 Đất trồng cây lâu năm 1.565,49 246,9 262,4 490,1 0.1 Đất Lâm Nghiệp 57.730,99 - Đất có rừng tự nhiên 52.802,40 - Đất có rừng trồng 3.729,59 - Đất chuyên dùng 689,31 - Đất ở 619,15 - Đất chƣa sử dụng 14.413,97 - Ngày tháng năm 200 Ngƣời lập biểu (Ký, ghi rõ họ tên) Ngày tháng năm 200 Cơ quan địa chính (Ký, ghi rõ họ tên) Ngày tháng năm 200 Chủ tịch ủy ban nhân dân (Ký, ghi rõ họ tên) Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 91 Phụ lục 6: SO SÁNH DIỆN TÍCH CÁC LOẠI ĐẤT Năm 2005 với 2000 Biểu 08 - TK Đơn vị tính: ha Loại đất Diện tích năm 2005 So với năm 2000 Ghi chú Diện tích 2000 Tăng(+) Giảm(-) TỔNG DIỆN TÍCH 84.510,41 84.510,41 Đất nông nghiệp 9.378.65 6384.08 2994.6 Đất trồng cây hàng năm 7813.16 5384.77 2428.4 Đất lúa 3328.19 2916.81 411.4 Đất trồng cây lâu năm 979.60 290.99 688.6 Cây công nghiệp 369.60 147.95 221.7 Cây ăn quả 610 143,04 467.0 Đất lâm nghiệp 57730,99 54317.73 3413.3 Đất có rừng tự nhiên 52802.40 50595.87 2206.5 Đất rừng trồng 3729.59 3714.86 14.7 Đất chuyên dùng 689.31 790.28 -101 Đất ở 615,9 439.64 176.3 Đất thành thị 41.80 20.40 21.40 Đất nông thôn 574.1 419.24 154.9 Đất chƣa sử dụng 18291.64 22578.68 -4287.0 Ngày tháng năm 200 Ngƣời lập biểu (Ký, ghi rõ họ tên) Ngày tháng năm 200 Cơ quan địa chính (Ký, ghi rõ họ tên) Ngày tháng năm 200 Chủ tịch ủy ban nhân dân (Ký, ghi rõ họ tên) Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 92 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 93 CÂU HỎI ĐIỀU TRA NGUỒN LỰC VÀ VẤN ĐỀ NGHÈO ĐÓI CỦA HỘ NÔNG DÂN HUYỆN VÕ NHAI TỈNH THÁI NGUYÊN Phần I: Thông tin chung về hộ gia đình 1. Họ tên chủ hộ:................................................................................................ 2. Địa chỉ:............................................................................................................ - Xóm (thôn, bản, tổ dân phố):............................................................................ - Xã (phường):..................................................................................................... - Huyện (quận):................................................................................................... - Tỉnh (Thành phố):............................................................................................. - Tên người phỏng vấn:....................................................................................... - Ngày phỏng vấn:............................................................................................... 3. Thành phần dân tộc củachủ hộ (đánh dấu x vào các ô tương ứng): 1. Kinh 2. Tày 3. Nùng 4. Dao 5. Mông 6. Sán chí 7. Hoa 8. Khác, ghi cụ thể 4. Loại hộ (đánh dấu x vào các ô tương ứng): 1. Hộ thuần nông - lâm thủy sản 2. Hộ kiêm nghề 3. Hộ phi nông nghiệp 4. Hộ không hoạt động kinh tế 5. Hộ có thành viên đang được hưởng trợ cấp người có công thường xuyên 6. Hộ có thành viên đang được hưởng trợ cấp thường xuyên cho đối tượng chính sách XH( người già cô dơn, người tàn tật, trẻ mô côi, chất độc màu da cam...) 7. Hộ không thuộc loại trên Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 94 5. Danh sách các thành viên trong gia đình: TT Họ và tên Quan hệ với chủ hộ Giới tính Tình trạng hôn nhân Trình độ văn hóa (cấp1,2,3) Trình độ chuyên môn ( SC, TC, CĐ,ĐH) Lĩnh vực làmviệc A vvvvvvvvvBvvvvvv 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Mã cột 1: Quan hệ với chủ hộ Mã cột 2: Giới tính Mã cột 3: Tình trạng hôn nhân Mã cột 4: Trình độ văn hóa (cấp1,2,3) Mã cột 5:Trình độ chuyên môn ( SC, TC, CĐ,ĐH) Mã cột 6: Lĩnh vực làmviệc - Là chủ hộ: 1 -Vợ/chồng chủ hộ:2 - Con:3 - Bố/ mẹ: 4 - Khác:5 - Nam:1 - Nữ: 2 -Có vợ/chồng:1 - Khác: 2 -Chưa TN Tiểu học: 1 - TN cấp1: 2 - TN cấp2: 3 - TN cấp3: 4 - Sơ cấp: 1 - Trung cấp: 2 - Cao Đẳng: 3 - Đại học: 4 - Ko LV do già yếu:1 -NNghiệp:2 -CN-XD:3 - Khác:4 Phần II: Nguồn lực và điều kiện sinh hoạt của hộ gia đình 1. Diện tích đất nông nghiệp, lâm nghiệp của hộ đƣợc sử dụng SXKD - DV ( Gồm cả đất được giao sử dụng lâu dài và đất thuê, mướn, đấu thầu) Loại đất Tổng diện tích (m 2 ) Tổng diện tích đất gieo trồng (1 vụ, 2 vụ,...) 1.1. Đất nông nghiệp - Đất trồng cây lâu năm: Cây CN lâu năm(chè, cây ăn quả) - Đất trồng cây hàng năm:(lúa, rau, màu, đậu tương,vừng..) 1.2. Đất lâm nghiệp - Đất có rừng - Đất trống - Đất ao Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 95 2. Gía mua và thuê đất Gía mua Tổng diện tích(ha) 1. Đất bằng có độ màu cao (trđ) 2. Đất dốc (trđ) 3. Đất rừng (trđ) 4. Đất khác (trđ) Ý kiến của người nông dân về nguồn lực đất: - Diện tích đất cảu hộ đủ cho nhu cầu tự cấp tự túc của hộ? đủ (1); không (2) - Nếu ko làm cách nào có thể thỏa mãn các nhu cầu của gia đình? lấy từ rừng(1), thuê đất(2), thu nhập từ PNN(3), Khác(4) - Gia đình cảm thấy đủ đất cho NN chưa?đủ (1); không (2) - Nếu chưa gia đình cần thêm bao nhiêu nữa? (ha) - Gia đình có kế hoạch thay đổi sử dụng đất không? Có (1); không có(2) - Lý do? Nhu cầu thị trường(1), chất lượng đất bị giảm(2), cơ sở hạ tầng thấp(3), ko phù hợp cho sản xuất cây trồng(4), chính sách của nhà nước (5), khác (6) - Gia đình sẽ sử dụng diện tích đó như thế nào?..................................................................... 3. Rừng của gia đình, rừng cộng đồng a. Rừng của gia đình - Rừng tự nhiên (ha) - Rừng thoái hóa (ha) - Rừng trồng (ha) - Gia đình được quyền sử dụng diện tích rừng này trong bao lâu (năm) - Gia đình có tham gia các chương trình trồng rừng của nhà nước như( ctình 327)? Có (1); không có(2) - Gia đình nhận được thu nhập bao nhiêu một năm(trđ) b. Rừng cộng đồng - Gia đình có quyền như thế nào trong sử dụng rừng cộng đồng?..................... ............................................................................................................................. - Gia đình sử dụng rừng đó như thế nào?........................................................... ............................................................................................................................. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 96 4. Nguồn nƣớc - Gia đình sử dụng nguồn nước gì cho tưới tiêu? Ao của GĐ(1),Sông hoặc suối(2), nước mưa(3), khác(4). - Bao nhiêu m3 nước GĐ sử dụng cho tưới tiêu? - Mức độ thường xuyên của gia đình hàng tháng? - Vận chuyển nước tưới tiêu? Máy bơm(1), bằng sức người(2), dùng ống nước(3), hệ thống tưới tiêu(4) - Gia đình thường phải trả bao nhiêu tiền cho nước tưới tiêu hàng tháng? 5. Nguồn vốn Loại tài sản Số lƣợng Ƣớc tính giá trị hiện tại 1. Máy móc - Máy cày, bừa + Đầu tư ban đầu + Gía trị hiện tại + Chi phí cho xăng dầu bảo hiểm trong năm + Chi phí bảo dưỡng (năm) - Máy tuốt lúa + Đầu tư ban đầu + Gía trị hiện tại + Chi phí bảo dưỡng (năm) - Máy bơm nước, Máy phát điện - Máy phát điện - Bình phun thuốc trừ sâu 2. Công cụ - Xe bò/ xe cải tiến - Xe công nông - Thuyền máy, xuòng, ghe - Xích lô - Xe máy chở khách - Máy dệt, máy khâu - Máy móc khác + Đầu tư ban đầu + Gía trị hiện tại + Chi phí bảo dưỡng (năm) - Thuê và cho thuê công cụ dụng cụ + Chi phí cho thuê dụng cụ một năm +Thu từ việc cho thuê dụng cụ của gia đình + Loại dụng cụ cho thuê 3. Nguồn gia súc Trâu/bò/ ngựa Lợn Gia cầm Dê Khác Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 97 4. Nhà cửa - Tổng diện tích đất ở của hộ gia đình:...............................................................m2 - Tổng diện tích nhà ở ( gồm cả nhà và công trình phụ).....................................m2 a. Nhà ở Hình thức sở hữu đất và nhà ở(đánh dấu x vào ô tương ứng) Loại nhà ở( đánh dấu x vào ô tương ứng) - Sở hữu của gia đình - Nhà kiên cố - Nhà thuê - Nhà bán kiên cố/nhà sàn loại tốt - Ở nhờ - Nhà tạm - Khác cụ thể là:......................................... Gía trị hiện tại của tổng diện tích đất và nhà ở (trđ) - Nguồn nước sinh hoạt chính của hộ? Nước máy(1),nước giếng(2),nước sông, suối,ao... - Loại nhà vệ sinh của hộ dang sử dụng? + Nhà vệ sinh tự hoại + Nhà vệ sinh bán tự hoại + Hố xí thô sơ + Không có nhà vệ sinh - Hộ có dùng điện cho sinh hoạt không? có(1), không(2) b. Chuồng trại (đánh dấu x vào ô tương ứng) c. Nhà kho(đánh dấu x vào ô - Nhà kiên cố - Nhà kiên cố - Nhà tạm - Nhà tạm - khác cụ thể là:................... - khác cụ thể là:................... d. Nhà kho e. Duy tu nhà cửa - Nhà kiên cố Chi phí cho sử chữa một năm - Nhà tạm - khác cụ thể là:................... Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 98 5. Loại tài sản dùng lâu bền trong sinh hoạt hộ gia đình Loại tài sản Số lƣợng Ƣớc tính giá trị hiện tại - Máy thu thanh, Radio - Tivi - Đầu VCD - Tủ lạnh - Quạt điện - Máy khâu, máy dệt - Xe đạp - Xe máy - Điện thoại - Giường các loại - Tủ các loại - Khác Phần III: Tính thu nhập và chi tiêu của hộ gia đình 1. Thu của hộ trong 12 tháng qua: Nguồn thu ĐVT Sản phẩm Số lƣợng Gía trị(trđ) 1.1. Thu từ trồng trọt - Thu từ cây lương thực và thực phẩm + Thu từ lúa, ngô, khoai, sắn + Thu từ các loại rau , củ, quả - Thu từ cây công nghiệp hàng năm - Thu từ cây công nghiệp lâu năm - Thu từ cây ăn quả - Thu từ sản phẩm phụ trồng trọt( thân, la, ngọn, cây, rơm,...) - Sản phẩm trồng trọt khác(cây giống, cây cảnh... 1.2. Thu từ chăn nuôi - Lợn - Trâu, bò, ngựa - Gia súc khác (Dê, cừu, thỏ...) - Gia cần - Thu từ giống gia cầm(ngan,vịt,gà, ngỗng...) - Thu từ gióng gia súc(lợn, trâu, bò, dê, cừu...) - Thu từ sản phẩm khác(trứng, sữa, kén tằm, mật ong...) - Thu từ các sản phẩm phụ chăn nuôi(lông, da, phân...) 1.3. Thu từ lâm nghiệp - Thu từ bán sản phẩm(cây lấy gỗ, cây lấy dầu, tre, nứa... - Thu từ công trồng rừng, quản lý bảo vệ, chăm sóc rừng, ươm các loại giống cây lâm nghiệp, thu các sản phẩm thu nhặt từ rừng(măng, nấm...) 1.4. Thu từ thủy sản (cá, tôm, thủy sản khác) Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 99 - Nuôi trồng thủy sản - Đánh bắt thủy sản 1.5. Các nghành ngề: Sản xuát kinh doanh phi nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản, chế biến sản phẩm nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản. 1.6. Thu các hoạt động dịch vụ: Dịch vụ cày sới, làm đất, dịch vụ tưới tiêu, phòng trờ sâu bệnh, tuốt lúa, sơ chế sản phẩm, cắt tóc, may đo, sửa xe... 1.7. Thu từ tiền lƣơng, tiền công 1.8. Thu từ các khoản khác - Lương hưu - Trợ cấp xã hội có tính chất thường xuyên - Lãi suất tiết kiêmk. lãi suất cho vay - Thu nhập khác(quà, tiền cho, biếu mừng, giúp từ trong nước, nước ngoài, đi vay, rút tiết kiệm, thu nợ, tạm ứng...) 1.9. Các khoản thu lớn đột xuất trong năm: thu từ bán chuyển nhượng cho thuê tài sản( đất đai, nhà ở,xưởng, máy móc, thiết bị, đồ dùng, bán vàng bạc, đồ trang sức, trúng sổ số... Tổng thu (A) 2. Chi phí cho hoạt động sản xuất kinh doanh của hộ Các khoản chi (Tính cả phần đi mua ngoài + phần hộ gia đình tự tạo ra) Ƣớc tính tổng chi phí(trđ) - Cây con giống - Phân bón - Thức ăn cho chăn nuôi -Thuốc trừ sâu diệt cỏ - Thuốc phòng chữa bệnh gia súc, gia cầm - Công cụ vật rẻ tiền mau hỏng - Nguyên vật liêu - Năng lượng, nhiên liệu (điện xăng, chất đốt...) - Sửachữa nhỏ, bảo dưỡng - Thu đất, tài sản, máy móc thiết bị, phương tiện, thuê vận chuyển... - Thuê súc vật cày kéo - Trả công lao động thuê ngoài - Các loại thuế( thuyế NN, thuế kinh doanh, thuế sát sinh...) - Thủy lợi phí, lệ phí liên quan đến hoạt động sản xuất KD - Các loại chi khác liên quan đến hoạt động SXKD Tổng cộng (B): Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 100 3. Thu nhập trong năm: * Tổng thu nhập của hộ gia đình(C) = Tổng cộng (A) - Tổng cộng (B) =..............................trđ * Thu nhập bình quân/ngƣời/tháng(D) = Tổng thu nhập của hộ gia đình(C)/tổng nhân khẩu/12tháng = ..............................trđ 4. Chi tiêu ăn uống cảu hộ gia đình Các khoản chi (Tính cả phần đi mua ngoài + phần hộ gia đình tự tạo ra) Ƣớc tính tổng chi phí (trđ) Trong đó % chi phí hộ phải mua ngoài 1. Chi cho lương thực 2. Chi cho rau quả 3. Chi cho thực phẩm (thịt, cá, tôm...) 4. Chi cho mắm muối, mì chính, gia vị khác... 5. Chi cho uống, hút các loại 6. Chi cho chất đốt phục vụ ăn uống 7. Các khoản chi cho ăn uống khác Tổng cộng (E) 5. Các khoản chi tiêu ngoài ăn uống của hộ gia đình trong năm Các khoản chi (Tính cả phần đi mua ngoài + phần hộ gia đình tự tạo ra) Ƣớc tính tổng chi phí(trđ) 1. Chi cho giáo dục( học phí, xây dựng trường, sách vở, đồ dùng học tập.. 2. Chi cho y tế( khám chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe, KHHGĐ) 3. Chi văn hóa, văn nghệ, TDTT 4. Chi cho mặc( quần, áo...) 5. Chi cho sinh hoạt, đèn thắp sáng 6. Cho cho sử dụng nước sinh hoạt 7. Chi mua sắm thường xuyên đồ dùng sinh hoạt 8. Chi cho sửa chữanhà cửa có tính chất thường xuyên (sửa chữa nhỏ) 9. Xây, sửa chữa lớn tài sản, mua sắm đồ dùng lâu bền, đát tiền(TV, TL..) 10. Thuê đất thổ cư 11. Các khoản chi khác có tính chất thường xuyên( giỗ, tết, hiếu, hỉ...) 12. Các khoản đóng góp tại địa phương không liên quan đến SXKD: dân công, nghĩa vụ, lao động công ích, quỹan ninh quốc phòng, đóng góp cho các tổ chức đoàn thể... 13. Các khoản chi khác(cụ thể) chưa tính ở trên Tổng công (F) Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 101 6. Tổng cộng cho sinh hoạt của hộ gia đình: * Tổng chi phí cho sinh hoạt của hộ gia đình(G) = Tổng cộng(E) + Tổng công (F) = ............trđ * Chi phí cho sinh hoạt BQ/ngƣời/tháng(H) = (G)/Tổng nhân khẩu/12 tháng = ............trđ 7. Những thông tin khác về hộ gia đình a. Những khó khăn hiện tại của hộ gia đình là gì?(nêu tối đa 3 khó khăn theo thứ tự quan trọng, với khó khăn quan trọng nhất là 1) Khó khăn của hộ gia đình Xếp thứ tự 1. Thiếu đất sản xuất 2. Thiếu vốn sản xuất 3. Thiếu thông tin và kiến thức làm ăn 4. Có ốm đau thường xuyên, có người tàn tật 5. Có nhiều người ăn theo(đông con, nhiều người già) 6. Có người mắc tệ nạ xã hội 7. Rủi ro thiên tai 8. Không tìm được việc làm b. Để cải thiện đời sống gia đình cần trợ giúp gì?(nêu tối đa 3 khó khăn theo thứ tự quan trọng, với khó khăn quan trọng nhất là 1) Nhu cầu hỗ trợ của hộ gia đình Xếp thứ tự 1. Vay vốn ưu đãi 2. Đào tạo ngề giới thiệu việc làm 3. Hướng dẫn thông tin, hỗ trợ việc làm 4. Tập huấn kiến thức kinh nghiệm làm ăn 5. Hỗ trợ về giáo dục (miễn giảm học phí) 6. Hỗ trợ về y tế( khám chữa bệnh miễn phí) 7. Hỗ trợ nhà ở ( Xây mới, sửa chữa nhà ở) 8. Cấp đất 9. Hỗ trợ tạo việc làm tại địa phương Xác nhận của hộ gia đình Điều tra viên