Luận văn Phát hành trái phiếu Quốc tế của Việt Nam – Thực trạng và giải pháp

kinh doanh hiÖu qu¶, thùc sù cã nhu cÇu vèn ngo¹i tÖ lín cho nh÷ng dù ¸n ®Çu t• ph¸t triÓn kinh doanh. §iÒu nµy hoµn toµn ®i ®óng theo xu h­íng míi “t­ nh©n hãa t¯i trî c²n c©n thanh to²n”, nghÜa l¯ ChÝnh phð ng¯y c¯ng t³o mäi c¬ héi ®Ó cho doanh nghiÖp thuéc khu vùc t• nh©n thu hót ngµy cµng nhiÒu ngo¹i tÖ, thay v× dïng dù tr÷ ngo¹i hèi cña NHTW hoÆc th«ng qua kªnh vay nî n•íc ngoµi cña ChÝnh phñ ®Ó tµi trî cho th©m hôt c¸n c©n thanh to¸n. T• nh©n hãa vay nî n•íc ngoµi lµ mét c¸ch thøc ¸p ®Æt tÝnh kû luËt cña thÞ tr•êng lªn viÖc kiÓm so¸t c¸c kho¶n vay nî n•íc ngoµi. 3.2.2 N©ng cao ho¹t ®éng c«ng khai hãa th«ng tin “C«ng khai hãa th«ng tin” l¯ mét ®iÒu kho¶n b¾t buéc ®èi víi mäi chñ thÓ ph¸t hµnh chøng kho¸n, ngay c¶ ChÝnh phñ còng kh«ng cã ngo¹i lÖ. §é tin cËy cña th«ng tin chÝnh lµ c¬ së ®Ó c¸c nhµ ®Çu t• ®•a ra quyÕt ®Þnh ®Çu t• vµ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña danh môc ®Çu t•, gi¶m thiÓu rñi ro ®Çu t•. V× vËy c«ng khai hãa th«ng tin lu«n ®•îc c¸c nhµ ®Çu t• quan t©m hµng ®Çu vµ ®©y còng lµ c¸ch chñ thÓ ph¸t hµnh thÓ hiÖn nghÜa vô b¶o vÖ nhµ ®Çu t•. ViÖt Nam ®ang trªn ®µ t¨ng tr•ëng m¹nh mÏ céng víi nhu cÇu vÒ nguån vèn cho ®Çu t• vµ ph¸t triÓn trong giai ®o¹n tíi ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ 66 cho ho¹t ®éng c«ng khai hãa th«ng tin. Mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p quan träng ®ã lµ: 3.2.2.1 Ho¹t ®éng ®Þnh møc tÝn nhiÖm t¹i ViÖt Nam Lµ mét quèc gia víi ®Æc tr•ng qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cßn míi, thiÕu bÒn v÷ng, thiÕu minh b¹ch, hÖ thèng ph¸p lý vµ c¸c quy chuÈn, quy ph¹m cßn ch•a hoµn thiÖn, viÖc qu¶n trÞ doanh nghiÖp cßn yÕu kÐm, th× vÊn ®Ò th«ng tin kh«ng ®Çy ®ñ lµ mét th¸ch thøc cùc kú lín ®èi víi ViÖt Nam. ChÝnh v× vËy, §MTN ®•îc coi lµ mét trong nh÷ng yÕu tè then chèt gióp lÊp ®Çy nh÷ng kho¶ng trèng th«ng tin nh»m hç trî ®Çu t•, gãp phÇn t¨ng c•êng tÝnh minh b¹ch, chÊt l•îng cña c¸c doanh nghiÖp trong n•íc còng nh• møc ®é tÝn nhiÖm quèc gia cña ViÖt Nam trong con m¾t c¸c nhµ ®Çu t• quèc tÕ. Më réng ho¹t ®éng ®¸nh gi¸ §MTN t¹i ViÖt Nam th«ng qua viÖc nhanh chãng thµnh lËp vµ ®•a vµo ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc §MTN (CRA, Credit Rating Agency); h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trung t©m th«ng tin (CIC, Credit Information Center) nh»m hç trî: - Gi¶m thiÓu rñi ro cho nÒn kinh tÕ: §èi t•îng ®¸nh gi¸ cña CRA lµ: c¸c tæ chøc tµi chÝnh, c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh, doanh nghiÖp ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng, c¸c TCty Nhµ n•íc, doanh nghiÖp Nhµ n•íc…CRA sÏ ph©n tÝch c¸c ngµnh kinh tÕ, ph©n tÝch tiÒn tÖ, ®¸nh gi¸ c¸c ch•¬ng tr×nh ®Çu t• cña ChÝnh phñ trong ho¹ch ®Þnh ph¸t triÓn ngµnh. ViÖc ®¸nh gi¸ xÕp h¹ng tÝn dông gióp cho ng©n hµng thuËn lîi khi thÈm ®Þnh c¸c dù ¸n cho vay, gi¶m thiÓu rñi ro c¸c kho¶n nî tån ®äng. §©y sÏ lµ ph•¬ng thøc tèt nhÊt ®Ó qu¶ng b¸ h×nh ¶nh cña nh÷ng doanh nghiÖp kinh doanh hiÖu qu¶. §ång thêi, gióp cho c¸c doanh nghiÖp x©y dùng chÝnh s¸ch ®Çu t•, c¬ cÊu tµi chÝnh ®Ó phßng tr¸nh rñi ro vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n. Lµ mét c«ng cô gióp cho viÖc qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n nhµ n•íc t¹i doanh nghiÖp ®•îc hiÖu qu¶ h¬n. 67 ChÝnh v× nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc trªn mµ CRA sÏ gãp phÇn ®em l¹i sù æn ®Þnh vµ gi¶m thiÓu rñi ro cho nÒn kinh tÕ. Mét nÒn kinh tÕ æn ®Þnh lµ ®iÒu mµ c¸c nhµ ®Çu t• nãi chung vµ nhÊt lµ c¸c nhµ ®Çu t• n•íc ngoµi nãi riªng rÊt mong muèn. - Ngoµi ra, ®©y lµ c¸ch c¸c doanh nghiÖp duy tr× niÒm tin ®èi víi nhµ ®Çu t• kh«ng chØ trªn thÞ tr•êng vèn trong n•íc mµ c¶ thÞ tr•êng vèn quèc tÕ. ViÖc ra ®êi trung t©m th«ng tin CIC vµ c«ng ty ®Þnh møc tÝn nhiÖm CRA t¹o nhiÒu thuËn lîi cho nhµ ®Çu t•. Bªn c¹nh CRA lµ mét tæ chøc ®¸nh gi¸ trung gian, ®éc lËp chuyªn nghiÖp, th× CIC víi •u ®iÓm l•u tr÷ khèi l•îng th«ng tin lín, chÝnh x¸c vµ kh¸ch quan (th«ng tin tÝn dông, ngµnh nghÒ kinh doanh chÝnh, hîp ®ång xuÊt khÈu, c«ng nghÖ... cña c¸c doanh nghiÖp). Hai tæ chøc nµy cã thÓ kÕt hîp trao ®æi th«ng tin víi nhau lµm cho th«ng tin trªn thÞ tr•êng ngµy cµng minh b¹ch vµ hiÖu qu¶. V× vËy, nã hoµn toµn cã thÓ chiÕm lÊy lßng tin nhµ ®Çu t• n•íc ngoµi. - Doanh nghiÖp ViÖt Nam cã c¬ héi tiÕp cËn quy t¾c kinh doanh quèc tÕ trong vÊn ®Ò minh b¹ch hãa cao vÒ th«ng tin doanh nghiÖp: c¸c doanh nghiÖp quen dÇn víi c¸c b•íc chuÈn bÞ hå s¬, th«ng tin cÇn cung cÊp… theo chuÈn mùc quèc tÕ. Thùc tÕ thÞ tr•êng ViÖt Nam ®· h×nh thµnh 3 tæ chøc §MTN, ®ã lµ: C«ng ty Th«ng tin tÝn nhiÖm vµ xÕp h¹ng doanh nghiÖp (C&R): thµnh lËp tõ n¨m 2004 d•íi d¹ng mét c«ng ty t• nh©n, chñ yÕu cung cÊp c¸c b¸o c¸o tÝn nhiÖm nh•ng møc ®é phøc t¹p ch•a cao. Trung t©m th«ng tin tÝn dông cña Ng©n hµng Nhµ n•íc: ra ®êi tõ n¨m 1994, cã chøc n¨ng l•u tr÷ th«ng tin trong lÜnh vùc tÝn dông vµ ®· xÕp h¹ng kho¶ng 8.000 doanh nghiÖp lµ c¸c kh¸ch hµng th•êng xuyªn cña c¸c ng©n hµng th•¬ng m¹i. C¸ch thøc xÕp h¹ng thiªn vÒ lÞch sö vay vèn chø kh«ng ph©n tÝch chuyªn s©u vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c ngµnh, c¸c doanh nghiÖp. Trung t©m §¸nh gi¸ tÝn nhiÖm Vietnamnet (CRV): ho¹t ®éng ngµy 04/06/2004, ra ®êi víi môc ®Ých trë thµnh tæ chøc chuyªn nghiÖp ®Çu tiªn cña ViÖt Nam trong lÜnh vùc §MTN. Tuy nhiªn, do thÞ truêng nhá bÐ vµ l¹i thiÕu sù quan t©m cña c¬ quan chøc n¨ng nªn c«ng ty nµy ®· t¹m ngõng ho¹t ®éng. 68 Trong ®ã, Trung t©m th«ng tin tÝn dông cña Ng©n hµng Nhµ n•íc tuy cßn nhiÒu h¹n chÕ trong vÊn ®Ò cung cÊp th«ng tin nh•ng hiÖn nay ë ViÖt Nam nã ®•îc ®¸nh gi¸ lµ tæ chøc cung cÊp th«ng tin vÒ doanh nghiÖp chuyªn nghiÖp nhÊt hiÖn nay. ViÖt Nam ch•a cã nhiÒu kinh nghiÖm trong vÊn ®Ò cung cÊp th«ng tin, ho¹t ®éng ®Þnh møc tÝn nhiÖm vÉn cßn lµ mét dÞch vô míi mÏ. V× vËy, ®Ó dÞch vô ®¸nh gi¸ th«ng tin minh b¹ch mang tÝnh chuyªn nghiÖp, ®iÓm mÊu chèt lµ: - Nhµ n•íc ph¶i ho¹ch ®Þnh ®•îc c¸c khung ph¸p lý cho h×nh thøc dÞch vô nµy ho¹t ®éng. V× ®¸nh gi¸ tÝn nhiÖm doanh nghiÖp lµ mét lÜnh vùc nh¹y c¶m, c¸c ý kiÕn ®•a ra cã thÓ g©y ¶nh h•ëng lín ®Õn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, ®ång thêi do ®©y lµ lÜnh vùc ®Æc thï nªn cÇn ®•îc ®iÒu chØnh bëi nh÷ng ®iÒu luËt riªng. Theo ®ã, cÇn ph¶i x©y dùng c¸c tiªu chuÈn ph¸p lý cô thÓ ®èi víi tæ chøc ®Þnh møc tÝn nhiÖm nh• møc vèn tèi thiÓu, h¹n chÕ vÒ cæ ®«ng, c«ng bè th«ng tin, c¸c quy ®Þnh vÒ ®Þnh møc tÝn nhiÖm b¾t buéc... Thªm vµo ®ã, ho¹t ®éng ®¸nh gi¸ tÝn dông ph¶i ®¶m b¶o duy tr× sù ®éc lËp trong qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ v× kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ sai lÖch rÊt nguy hiÓm, nã cµng lµm s©u s¾c thªm sù bÊt ®ång th«ng tin gi÷a tæ chøc ph¸t hµnh vµ nhµ ®Çu t•. - Tr•íc m¾t, rÊt cÇn sù hç trî cña c¸c tæ chøc quèc tÕ nh• Ng©n hµng ThÕ giíi, Ng©n hµng Ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB) hay C«ng ty Tµi chÝnh Quèc tÕ. Ngoµi ra, khuyÕn khÝch c²c c«ng ty ®Þnh møc tÝn nhiÖm cã uy tÝn nh­ Standard & Poor’s, Moody’s th¯nh lËp chi nh¸nh t¹i ViÖt Nam. Cã nh• vËy, ho¹t ®éng ®¸nh gi¸ tÝn nhiÖm cña ViÖt Nam trë nªn chuyªn nghiÖp vµ c¸c doanh nghiÖp cã nhiÒu thuËn lîi h¬n vÒ chi phÝ, thêi gian… trong qu¸ tr×nh tham gia ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm khi cã nhu cÇu ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ. 3.2.2.2 N©ng cao nhËn thøc vai trß cña c«ng khai hãa th«ng tin Bªn c¹nh viÖc thµnh lËp vµ ®•a vµo ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc §MTN, trung t©m th«ng tin, cÇn n©ng cao nhËn thøc cña c«ng chóng cô thÓ lµ c¸c doanh nghiÖp vÒ ý nghÜa vµ vai trß tÝch cùc cña viÖc minh b¹ch th«ng tin. T©m lý cña hÇu hÕt c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp ë ViÖt Nam lµ rÊt ng¹i ph¶i c«ng bè th«ng tin. Hä th•êng tr× ho·n viÖc c«ng bè vµ c«ng bè th«ng tin mang tÝnh 69 “tèt khoe, xÊu che”. Nh÷ng chiÕn l­îc kinh doanh hay nh÷ng c¬ héi më réng s°n xuÊt, më réng thÞ tr•êng còng ®•îc giÊu kÝn kh«ng ®Ó c¸c ®èi thñ c¹nh tranh n¾m b¾t nh÷ng th«ng tin “bÝ mËt” n¯y. ChÝnh ®iÒu n¯y ®± l¯m cho nhiÒu nh¯ ®Çu t­ ch²n n¶n vµ thê ¬ víi viÖc ®Çu t•. Thªm vµo ®ã, vai trß vµ ý nghÜa cña c«ng khai hãa ch•a ®•îc nhËn thøc ®Çy ®ñ, vµ c«ng khai hãa ch•a ®•îc sö dông nh• mét c«ng cô qu¶n trÞ doanh nghiÖp Nhµ n•íc ë n•íc ta. Cã thÓ nãi, cho ®Õn nay c¸c doanh nghiÖp Nhµ n•íc ch•a thùc hiÖn c«ng khai hãa b¸o c¸o tµi chÝnh. Khi vµo trang web cña hµng lo¹t tËp ®oµn vµ tæng c«ng ty lín, ta còng chØ thÊy toµn lµ thµnh tÝch, mµ kh«ng thÊy bÊt cø sè liÖu vµ thuyÕt minh nµo vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®•îc kiÓm to¸n. Cßn trong kÕt qu¶ b¸o c¸o cña kiÓm to¸n nhµ n•íc võa qua, danh môc c¸c DNNN vµ sè liÖu cô thÓ vÒ kÕt qu¶ tµi chÝnh c¸c DNNN ®•îc kiÓm to¸n vÉn ch•a ®•îc c«ng bè trªn trang web cña kiÓm to¸n Nhµ n•íc. Nh• vËy, cÇn sím triÓn khai biÖn ph¸p buéc c¸c DNNN ph¶i c«ng bè b¸o c¸o tµi chÝnh trªn c¸c ph•¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. 3.2.3 X©y dùng dù tr÷ ngo¹i tÖ quèc gia v÷ng m¹nh T¹i thêi ®iÓm ViÖt Nam ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ, d•íi m¾t c¸c nhµ ®Çu t• n•íc ngoµi, khi c¨n cø vµo nguån dù tr÷ ngo¹i tÖ th× kh¶ n¨ng tr¶ nî cña ViÖt Nam rÊt cao. Tuy nhiªn, nÕu tiÕp tôc ph¸t hµnh thªm th× møc ®é hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t• n•íc ngoµi cã thÓ gi¶m ®i v× khi ®ã kho¶n nî vay t¨ng lªn so víi quü dù tr÷ ngo¹i hèi quèc gia. Møc dù tr÷ ngo¹i hèi lµ mét yÕu tè quan träng lµm c¬ së ®¸nh gi¸ rñi ro vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n, kh«ng nh÷ng ph¶i tÝnh ®Õn viÖc hoµn tr¶ c¸c kho¶n nî ®¸o h¹n kh«ng thÓ th•¬ng l•îng ®•îc mµ cßn ph¶i ®ñ ®Ó trang tr¶i cho c¸n c©n thanh to¸n do th©m hôt tµi kho¶n v·ng lai. Giai ®o¹n 2002–2006 lµ thêi kú mµ dù tr÷ ngo¹i hèi vµ c¸n c©n thanh to¸n ViÖt Nam ë tr¹ng th¸i: tû lÖ dù tr÷ ngo¹i hèi so víi nî ng¾n h¹n rÊt cao do ChÝnh phñ kiÓm so¸t rÊt chÆt chÏ c¸c kho¶n vay nî n•íc ngoµi ë c¶ khu vùc c«ng vµ t•; c¸n c©n tµi kho¶n v·ng lai cña ViÖt Nam vÉn cßn th©m hôt kho¶ng tõ 1% ®Õn 3% %, 70 nghÜa lµ ph¶i ®ßi hái mét yªu cÇu dù tr÷ ph¸p ®Þnh rÊt cao.2 Sè tuyÖt ®èi dù tr÷ ngo¹i hèi ViÖt Nam trong thêi gian qua dï cã t¨ng lªn nh•ng trong dµi h¹n vÉn khã v•ît 2,6 th¸ng nhËp khÈu do nhËp siªu cña ViÖt Nam còng t¨ng lªn t•¬ng øng. §iÒu nµy cã nghÜa dù tr÷ ngo¹i hèi cña ViÖt Nam vÉn cßn thÊp so víi tiªu chuÈn lµ 4 th¸ng nhËp khÈu theo quan ®iÓm truyÒn thèng vÒ dù tr÷ ngo¹i hèi. MÆc dï vËy, theo kinh nghiÖm ë c¸c n•íc ®ang ph¸t triÓn, nÕu ¸p dông ®ång bé c¸c biÖn ph¸p vÒ kiÓm so¸t vèn n•íc ngoµi ng¾n h¹n vµ ®iÒu hµnh tû gi¸ linh ho¹t th× nh÷ng th¸ch thøc nµy lµ kh«ng ®¸ng ng¹i. V× vËy, gi¶i ph¸p thÝch hîp gióp ViÖt Nam c¶i thiÖn t×nh h×nh dù tr÷ ngo¹i tÖ quèc gia hiÖn nay: 3.2.3.1 KiÓm so¸t vèn quèc gia Th•êng th× chóng ta quan niÖm cÇn ph¶i kiÓm so¸t thËt chÆt c¸c dßng vèn vµo vµ ra khái quèc gia. Tuy nhiªn h•íng t• duy míi mµ hiÖn nay c¸c quèc gia ®ang theo ®uæi kh«ng cßn n»m ë t• duy theo kiÓu kiÓm so¸t vèn (capital control) thuÇn tóy n÷a, mµ tù do hãa vèn cã kiÓm so¸t (controlled capital liberalization), nghÜa lµ chuyÓn tô thÕ kiÓm so²t vèn theo kiÓu “tiÒn kiÓm” sang “hËu kiÓm”. Thay ®æi trong t• duy kiÓm so¸t vèn lµ b•íc ®ét ph¸ quan träng mµ c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¶i tÝnh ®Õn, nÕu nh• muèn thu hót nhiÒu nguån vèn ®Çu t• gi¸n tiÕp h¬n n÷a, vµ ®•¬ng nhiªn ®iÒu nµy sÏ gióp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc gia t¨ng dù tr÷ ngo¹i hèi quèc gia. Sù thËn träng cÇn ph¶i c©n nh¾c ë ®©y chÝnh lµ sù ®¸nh ®æi gi÷a mét bªn lµ gia t¨ng tiÒm lùc tµi chÝnh quèc gia vµ phÇn cßn l¹i lµ kh¶ n¨ng ®¶o ng•îc bÊt ngê cña dßng vèn vµ dÉn ®Õn nh÷ng bÊt æn cho thÞ tr•êng tµi chÝnh. 3.2.3.2 §iÒu hµnh chÝnh s¸ch tû gi¸ cña Nhµ n•íc Nh÷ng tranh luËn gÇn ®©y vÒ gi¸ trÞ thùc cña ®ång ViÖt Nam gi÷a mét sè nhµ kinh tÕ trong vµ ngoµi n•íc cho thÊy chÝnh s¸ch tû gi¸ ®ang ®•îc nh×n nhËn theo 2 Theo c¸c nghiªn cøu cña Bussiere vµ Mulder (1999) cho thÊy quy t¾c Greenspan– Guidotti vÒ møc dù tr÷ t•¬ng øng víi nî ng¾n h¹n sÏ vËn hµnh tèt trong viÖc h¹n chÕ khñng ho¶ng trong tr•êng hîp quèc gia cã thÆng d• tµi kho¶n v·ng lai kho¶ng 2% GDP. Tuy nhiªn, ®èi víi nh÷ng quèc gia mµ tµi kho¶n v·ng lai chØ ®¹t ë møc c©n b»ng, kh«ng cã thÆng d•, th× møc ®é dù tr÷ ®Ó chèng ®ì c¸c cuéc khñng ho¶ng ph¶i cao gÊp ®«i møc nî ng¾n h¹n. §èi víi nh÷ng quèc gia cã th©m hôt tµi kho¶n v·ng lai, dù tr÷ quèc gia ph¶i ë møc rÊt cao theo cÊp sè nh©n. Nh÷ng nghiªn cøu ë nhiÒu n•íc cho thÊy dù tr÷ t¨ng thªm nµy kho¶ng tõ 10 ®Õn 20% GDP. 71 nhiÒu quan ®iÓm kh¸ kh¸c nhau. Tõ ®ã, nhiÒu ý kiÕn ®Ò xuÊt vÒ viÖc chØ ®¹o vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tû gi¸ ®•îc ®•a ra. - Mét sè cho r»ng, viÖc cÇn lµm tr•íc m¾t lµ ph¸ gi¸ ®ång ViÖt Nam, quan ®iÓm nµy cßn cho r»ng ®ång ViÖt Nam hiÖn nay cã tû gi¸ thùc cã hiÖu lùc qu¸ cao, nghÜa lµ tû gi¸ ®· ®iÒu chØnh theo l¹m ph¸t cña mét ræ tiÒn tÖ cña c¸c n•íc mµ ViÖt Nam cã quan hÖ mËu dÞch. - Mét sè nhµ kinh tÕ kh¸c l¹i cho r»ng ph¸ gi¸ lµ ph¸ ®i niÒm tin cña c¸c nhµ ®Çu t• quèc tÕ vÒ m«i tr•êng ®Çu t• ë ViÖt Nam, thªm vµo ®ã lµ t¹o g¸nh nÆng nî nÇn n•íc ngoµi do ph¸ gi¸ vµ cho r»ng chØ cÇn më réng biªn ®é tû gi¸ nh• hiÖn nay lµ ®ñ. - Cßn theo IMF, mét chÝnh s¸ch tû gi¸ th¶ næi cã kiÓm so¸t lµ thÝch hîp cho hoµn c¶nh cña ViÖt Nam, tuy nhiªn IMF nhËn ®Þnh ViÖt Nam cÇn ph¶i linh ho¹t h¬n n÷a qua thêi gian, ®Ó cho phÐp cã sù biÕn ®éng nhiÒu h¬n n÷a trong chÝnh s¸ch tû gi¸. Nh• vËy, ViÖt Nam vÉn tiÕp tôc chän tû gi¸ th¶ næi cã qu¶n lý trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tû gi¸. §©y lµ c¸ch chän hoµn toµn phï hîp víi môc tiªu chÝnh s¸ch tû gi¸ n•íc ta trong thêi gian tíi lµ æn ®Þnh tû gi¸ trong mèi t•¬ng quan cung cÇu trªn thÞ tr•êng xuÊt khÈu, kÝch thÝch xuÊt khÈu, h¹n chÕ nhËp khÈu, c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ t¨ng dù tr÷ ngo¹i tÖ. Tuy nhiªn, ®Ó cã mét chÝnh s¸ch tû gi¸ phï hîp víi qu¸ tr×nh më cöa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p hç trî nh•: hoµn thiÖn c¬ chÕ ®iÒu chØnh tû gi¸, thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®a ngo¹i tÖ, vËn dông dù b¸o tû gi¸ ®Ó phßng ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro… 3.2.4 Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ vay vèn vµ sö dông vèn th«ng qua ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ Khèi l•îng ph¸t hµnh Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ cã nhiÒu •u ®iÓm so víi c¸c h×nh thøc vay vèn kh¸c. Bëi ®©y lµ h×nh thøc vay cã møc l·i suÊt thÊp h¬n l·i suÊt vay tÝn dông xuÊt khÈu, cã thÓ chñ ®éng vÒ thêi gian vay. Thªm vµo ®ã, chóng ta ®· t¹o ®•îc chuÈn vÒ l·i suÊt tr¸i phiÕu cña ViÖt Nam trªn thÞ tr•êng quèc tÕ sau thµnh c«ng cña tr¸i phiÕu ChÝnh phñ n¨m 2005. Tuy nhiªn ®©y h×nh thøc vay th•¬ng m¹i, ®ßi hái ph¶i 72 tr¶ l·i vµ nî vay ®óng h¹n v× vËy kh«ng ph¶i lóc nµo cÇn vèn, ®Òu nghÜ ngay ®Õn ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ, cÇn ph¶i thËn träng khi x¸c ®Þnh khèi l•îng cÇn ph¸t hµnh sao cho phï hîp víi chÝnh s¸ch vay nî thËn träng hiÖn nay cña ViÖt Nam. TØ gi¸ VND/USD Nh• ®· xem xÐt trong phÇn thùc tr¹ng, ta cã thÓ thÊy tØ gi¸ VND/USD sÏ lµ kho¶n chi phÝ t¨ng thªm cao h¬n møc chi phÝ thùc nÕu tr¸i phiÕu ®•îc ®Þnh danh b»ng ®ång tiÒn nµy. HiÖn nay tØ gi¸ VND/USD ngµy cµng tiÕn dÇn vÒ gi¸ trÞ thùc trong mèi quan hÖ kinh tÕ víi c¸c n•íc trong khu vùc, v× vËy x©y dùng mét m« h×nh dù b¸o víi c¸c biÕn sè trong nÒn kinh tÕ lµ ®iÒu hoµn toµn hîp lý. Thêi h¹n tr¸i phiÕu Thêi h¹n tr¸i phiÕu còng lµ mét yÕu tè quan träng. Bëi nÕu ta chän ph¸t hµnh tr¸i phiÕu thêi gian dµi vµ víi møc l·i suÊt cao do hÖ sè tÝn nhiÖm thÊp th× chi phÝ tµi trî sÏ rÊt cao. ViÖt Nam ®ang trong giai ®o¹n héi nhËp vµo WTO, tiÕn hµnh t¸i cÊu tróc hÖ thèng c¸c DNNN vµ c¸c ng©n hµng, c¶i c¸ch chÝnh s¸ch thu hót FDI. §©y lµ nh÷ng yÕu tè ch•a ®•îc thÓ hiÖn hÕt trong møc tÝn nhiÖm hiÖn nay. Mét khi c¶i thiÖn ®•îc møc tÝn nhiÖm, trong t•¬ng lai chóng ta sÏ ph¶i tr¶ phÇn bï nµy thÊp xuèng. §ång tiÒn ph¸t hµnh Tr¸i phiÕu quèc tÕ hiÖn nay ®a phÇn ®•îc ph¸t hµnh b»ng ®ång ®« la Mü. ChÝnh do trong thêi gian qua, ®ång ®« la Mü lu«n lµ ®ång tiÒn cã thÓ l•u chuyÓn trong bÊt kú quèc gia nµo, mét phÇn lµ do tÝnh æn ®Þnh cña nã. Tuy nhiªn, nh÷ng biÕn ®éng th•êng xuyªn trong kinh tÕ vµ x· héi Mü phÇn nµo ®· lµm thay ®æi vÞ thÕ cña nã trong thêi gian gÇn ®©y. §ång tiÒn ph¸t hµnh tr¸i phiÕu kh«ng chØ ®•îc lùa chän b»ng mét lo¹i duy nhÊt, mµ cã thÓ lµ mét danh môc c¸c ®ång tiÒn. H¬n n÷a, thêi h¹n tr¸i phiÕu lµ qu¸ dµi ®Ó cã thÓ chän ra mét ®ång tiÒn nµo ®ã lµ an toµn, do ®ã viÖc chän mét danh môc c¸c ®ång tiÒn cã thÓ lµm gi¶m thiÓu rñi ro vÒ sù t¨ng gi¶m gi¸ trÞ cña mét ®ång tiÒn. V× vËy, ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ trong thêi gian tíi bªn c¹nh ®ång ®« la Mü, ®ång Euro còng lµ ®ång tiÒn cã thÓ ®•a vµo danh môc c¸c ®ång tiÒn ph¸t hµnh. L·i suÊt 73 VÊn ®Ò kh«ng ph¶i lµ chÞu l·i suÊt cao hay thÊp ë mét thêi ®iÓm nµo ®ã mµ ph¶i biÕt c¸ch vËn dông thÝch hîp l·i suÊt dù b¸o ®Ó v¹ch kÕ ho¹ch vay vµ tr¶ nî phï hîp, sö dông lo¹i tr¸i phiÕu thÝch hîp. Tr•êng hîp cô thÓ cña ViÖt Nam, khi ®Þnh gi¸ tr¸i phiÕu theo tr¸i phiÕu kho b¹c Mü (US Treasury), nªn xÐt sù biÕn ®éng cña l·i suÊt US Treasury. L·i suÊt nµy cã ®é chªnh lÖch nhÊt ®Þnh nh•ng cã cïng h•íng ®i víi l·i suÊt c¬ b¶n, nªn nã bÞ ¶nh h•ëng bëi nh÷ng biÕn cè thuéc nÒn kinh tÕ Mü. Nh÷ng nh©n tè ®ã lµ l¹m ph¸t, møc cung tiÒn vµ tèc ®é ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña n•íc Mü. Ta cã thÓ x¸c lËp m« h×nh håi quy gi÷a phÇn tr¨m thay ®æi l·i suÊt vµ c¸c nh©n tè trªn. NÕu nÒn kinh tÕ t¨ng tr•ëng cao vµ æn ®Þnh, cung tiÒn hîp lý th× l¹m ph¸t n»m trong giíi h¹n kiÓm so¸t ®•îc, khi ®ã l·i suÊt Ýt biÕn ®éng. NÕu kinh tÕ t¨ng tr•ëng cao nh•ng cã tû lÖ sinh lîi trong tæng thÓ nÒn kinh tÕ cã dÊu hiÖu gi¶m bít th× l¹m ph¸t b¾t ®Çu xuÊt hiÖn, ®Çu t• gi¶m lµm cung tiÒn bÞ thõa th× l·i suÊt b¾t ®Çu gi¶m. Bªn c¹nh ®ã, sö dông hiÖu qu¶ nguån vèn vay tõ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ còng lµ vÊn ®Ò cÇn ph¶i l•u t©m: - Rµ so¸t nhu cÇu thùc tÕ cña c¸c doanh nghiÖp lín (nhãm ngµnh chiÕn l•îc cÇn ®Çu t• m¹nh mÏ) ®Ó h•íng dÉn thñ tôc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ. - Ph¶i cã kÕ ho¹ch khai th¸c vµ sö dông nguån vèn mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ hîp lý. ViÖc sö dông vèn huy ®éng ®óng môc ®Ých, cã hiÖu qu¶ sÏ lµm t¨ng ®é tÝn nhiÖm còng nh• lµm t¨ng ®é an toµn, kh¶ n¨ng hoµn tr¶ nî cña chñ thÓ ph¸t hµnh ®èi víi nhµ ®Çu t• n•íc ngoµi. KÕt qu¶ nµy kÐo theo viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ cho nh÷ng lÇn kÕ tiÕp sÏ dÔ dµng h¬n, kh¶ n¨ng ®•îc chÊp nhËn sÏ cao h¬n còng nh• chi phÝ cho huy ®éng sÏ gi¶m bít khi niÒm tin ®•îc n©ng lªn. 3.3 Gi¶i ph¸p n©ng cao chÊt l•îng ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ cña ChÝnh phñ T×nh h×nh hiÖn nay hoµn toµn thÝch hîp tiÕp tôc ®Ó tiÕn hµnh §Ò ¸n ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ cña ChÝnh phñ: hÖ sè tÝn nhiÖm cña ViÖt Nam gÇn ®©y ®· ®•îc n©ng lªn; ng©n hµng Trung •¬ng Mü ngõng t¨ng l·i suÊt, c¸c nhµ ®Çu t• tµi chÝnh ®Æc biÖt quan t©m ®Õn thÞ tr•êng Ch©u ¸. Trªn c¬ së ph©n tÝch thùc tr¹ng trong lÇn 74 ph¸t hµnh ®Çu tiªn, c¸c gi¶i ph¸p ®•îc tr×nh bµy tiÕp theo nh»m h•íng ®Õn n©ng cao chÊt l•îng ph¸t hµnh vµ t×m kiÕm thêi ®iÓm thÝch hîp cho ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ cña ChÝnh phñ. 3.3.1 Ph©n tÝch diÔn biÕn thÞ tr•êng tµi chÝnh quèc tÕ Mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng ¶nh h•ëng ®Õn gi¸ c¶ cña tr¸i phiÕu ph¸t hµnh lµ t×nh h×nh l·i suÊt thùc tÕ trªn thÞ tr•êng tµi chÝnh quèc tÕ t¹i thêi ®iÓm ph¸t hµnh. Th«ng th•êng gi¸ tr¸i phiÕu ®•îc tÝnh dùa trªn tr¸i phiÕu kho b¹c Mü mµ mét trong nh÷ng yÕu tè cÊu thµnh l·i suÊt tr¸i phiÕu kho b¹c Mü lµ møc l·i suÊt c¬ b¶n do Côc Dù tr÷ Liªn bang Mü c«ng bè. Sau khi ViÖt Nam ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ, ®· 2 lÇn FED t¨ng l·i suÊt, tõ 3,75%/n¨m lªn 4,25%/n¨m. L·i suÊt cña FED lµ bé phËn cÊu thµnh nªn l·i suÊt tr¸i phiÕu, tÊt nhiªn còng cã ¶nh h•ëng lªn gi¸ tr¸i phiÕu ViÖt Nam, song kh«ng lín, bëi l·i suÊt tr¸i phiÕu kho b¹c Mü kh«ng biÕn ®éng m¹nh trong thêi gian gÇn ®©y. H¬n n÷a, l•îng cung - cÇu trªn thÞ tr•êng cña ViÖt Nam hiÖn nay vÉn cßn lín, do c¸c nhµ ®Çu t• ®ang kú väng nhiÒu vµo sù t¨ng tr•ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam sau khi gia nhËp WTO. Céng thªm c¸c giao dÞch trªn thÞ tr•êng thø cÊp ®èi víi tr¸i phiÕu quèc tÕ cña ViÖt Nam lµ rÊt tèt. Nh• vËy, thêi h¹n cña tr¸i phiÕu cña ChÝnh phñ ph¸t hµnh trong thêi gian tíi cã thÓ ®•îc dµi h¬n. Bªn c¹nh ®ã, ChÝnh phñ cßn ph¶i t×m hiÓu vÒ quy m«, gi¸ c¶ cña c¸c lo¹i tr¸i phiÕu míi ph¸t hµnh cña c¸c quèc gia kh¸c nhau trªn thÕ giíi còng nh• dù tÝnh quy m« cña c¸c ®ît ph¸t hµnh tiÕp theo ®Ó cã thÓ ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c møc cung tr¸i phiÕu trªn thÞ tr•êng. 3.3.2 N©ng cao hÖ sè tÝn nhiÖm ChÝnh phñ Chi phÝ vay cho c¸c lÇn ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ cao hay thÊp mét phÇn lÖ thuéc vµo hÖ sè tÝn nhiÖm cña quèc gia. HÖ sè tÝn nhiÖm ®•îc c¶i thiÖn thÓ hiÖn sù ph¸t triÓn kinh tÕ tèt, c¸c chÝnh s¸ch ®•îc ®iÒu tiÕt phï hîp... v× vËy ®Ó n©ng cao møc tÝn nhiÖm cña ChÝnh phñ th× cÇn ®Õn nhiÒu yÕu tè: Gi÷ v÷ng an ninh chÝnh trÞ Chñ tr•¬ng cña ViÖt Nam lµ lu«n sèng trong hßa b×nh h÷u nghÞ víi tÊt c¶ c¸c n•íc, kÕt hîp chÆt chÏ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi víi gi÷ v÷ng an ninh - quèc phßng. 75 Trªn thÕ giíi, ViÖt Nam lu«n ®•îc xem lµ n•íc cã nÒn chÝnh trÞ æn ®Þnh. Sau cuéc khñng bè 11/9 ë Mü, t×nh tr¹ng kh«ng æn ®Þnh trªn thÕ giíi vµ khu vùc, ®· cho thÊy ViÖt Nam ®· næi lªn lµ mét n•íc cã møc ®é an toµn vÒ kinh tÕ vµ æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ cao h¬n c¶. ChÊt l•îng t¨ng tr•ëng kinh tÕ T¨ng tr•ëng cña ViÖt Nam hiÖn nay cã ®•îc lµ nhê vèn ®Çu t•, t¨ng c•êng khai th¸c tµi nguyªn, sè l•îng lao ®éng ®«ng ®¶o. §· ®Õn lóc ViÖt Nam cÇn ph¶i chuyÓn sang ph¸t triÓn theo chiÒu s©u: t¨ng tr•ëng do n¨ng suÊt lao ®éng, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn vµ n©ng cao n¨ng suÊt c¸c nh©n tè tæng hîp. TiÕp tôc ®æi míi vÒ c¬ chÕ qu¶n lý ®iÒu hµnh theo ®Þnh h•íng kinh tÕ thÞ tr•êng. §Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch l·i suÊt vµ tû gi¸ hèi ®o¸i. §©y lµ nh÷ng nh©n tè ¶nh h•ëng ®Õn c¸ch ®¸nh gi¸ vÒ xÕp h¹ng tÝn nhiÖm, th«ng qua c¸c chØ sè vÒ l·i suÊt vµ tû gi¸ sÏ ph¶n ¸nh thùc tr¹ng vÒ cung cÇu vèn, vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng hãa ViÖt Nam trªn thÞ tr•êng thÕ giíi. T¨ng c•êng hiÖu qu¶ phèi hîp gi÷a chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ chÝnh s¸ch tµi khãa trong h¹n chÕ th©m hôt ng©n s¸ch d•íi 5% GDP, kiÒm chÕ vµ kiÓm so¸t l¹m ph¸t trong giíi h¹n hîp lý d•íi hai con sè, æn ®Þnh c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. §Èy m¹nh tiÕn tr×nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh, n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý cña bé m¸y nhµ n•íc. KÓ tõ n¨m 1998, ViÖt Nam ®· cã nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ th«ng qua c¸c ch•¬ng tr×nh c¶i c¸ch ®•îc sù hç trî tõ c¸c n•íc ph¸t triÓn, tr×nh ®é chuyªn m«n cña ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý nhµ n•íc trªn c¸c lÜnh vùc kh«ng ngõng ®•îc n©ng cao, ®Æc biÖt lµ kiÕn thøc vÒ kinh tÕ thÞ tr•êng. Tuy nhiªn, trong c¸c c¬ quan nhµ n•íc hiÖn nay n¹n quan liªu, tham nhòng ®ang cã dÊu hiÖu gia t¨ng, ®iÒu nµy ¶nh h•ëng ®Õn hiÖu qu¶ qu¶n lý, chÊt l•îng c¸c c«ng tr×nh ®Çu t• gi¶m, lµm n¶n lßng c¸c nhµ ®Çu t•. C«ng khai dù tr÷ ngo¹i hèi C«ng bè dù tr÷ ngo¹i hèi lµ mét nh©n tè rÊt quan träng trong viÖc ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tr¶ nî quèc tÕ vµ lµm t¨ng ®é tin cËy cña céng ®ång quèc tÕ ®èi víi c¸c 76 chÝnh s¸ch vÜ m« cña quèc gia. ChÝnh thøc c«ng bè dù tr÷ ngo¹i hèi sÏ cßn lµm t¨ng ®iÓm xÕp h¹ng rñi ro quèc gia, cho phÐp mçi n•íc cã thÓ t×m ®•îc nh÷ng nguån vay nî n•íc ngoµi víi chi phÝ rÎ h¬n. Mét sè c¸c quèc gia §«ng ¸ vÉn duy tr× chÕ ®é tØ gi¸ cã qu¶n lý cïng mét sè h¹n chÕ nhÊt ®Þnh trong viÖc tù do hãa dßng vèn, song nãi chung c¸c n•íc nµy ®Òu c«ng khai dù tr÷ ngo¹i hèi cña m×nh, kh¸c víi ViÖt Nam hiÖn vÉn xem sè liÖu dù tr÷ ngo¹i hèi lµ mét bÝ mËt quèc gia. 3.3.3 Qu¶n lý qu¸ tr×nh sö dông nguån vèn vay tõ tr¸i phiÕu ChÝnh phñ Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ lµ h×nh thøc vay th•¬ng m¹i, ®•a vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ thanh to¸n nî khi tíi h¹n. Ngoµi ra viÖc ho·n hoÆc gia h¹n nî gèc lµ ®iÒu kh«ng ®¬n gi¶n v× chñ thÓ ph¸t hµnh cÇn ph¶i ®µm ph¸n víi tÊt c¶ tr¸i chñ (hoÆc ®¹i diÖn cña hä), ®iÒu nµy lµm ¶nh h•ëng l©u dµi uy tÝn cña quèc gia, ¶nh h•ëng ®Õn ®ît ph¸t hµnh tiÕp theo còng nh• c¸c kho¶n vay n•íc ngoµi kh¸c. Nh• hiÖn nay, ®¶m nhËn viÖc qu¶n lý vµ sö dông hiÖu qu¶ nguån tiÒn t¹m thêi nhµn rçi còng nh• c¬ chÕ ®¶m b¶o ngo¹i tÖ tr¶ l·i hµng n¨m cho c¸c nhµ ®Çu t• tr¸i phiÕu hoµn toµn dùa vµo ng©n hµng phôc vô_BIDV. §©y lµ tr¸ch nhiÖm v« cïng nÆng nÒ. V× vËy, cÇn sù tham gia cña kiÓm to¸n Nhµ n•íc vµ sím thiÕt lËp mét c¬ chÕ gi¸m s¸t tõ bªn ngoµi, tõ thÞ tr•êng ®èi víi c¸c c¸c tæng c«ng ty. C¬ chÕ gi¸m s¸t nµy chØ cã ®•îc khi c¸c tæng c«ng ty ®•îc cæ phÇn hãa, vµ cæ phiÕu cña c¸c tæng c«ng ty nµy ®•îc niªm yÕt trªn thÞ tr•êng chøng kho¸n ®Ó mäi nhµ ®Çu t• cã thÓ gi¸m s¸t mäi ho¹t ®éng kinh doanh s¶n xuÊt cña tæng c«ng ty. ChØ khi nµo thiÕt lËp ®•îc c¬ chÕ nh• vËy th× chóng ta míi cã thÓ an t©m h¬n vÒ c¸c kho¶n vay nî tõ n•íc ngoµi cho c¸c tæng c«ng ty nhµ n•íc. Trung Quèc ®· m¹nh d¹n víi gi¶i ph¸p nµy, míi ®©y nhÊt Ng©n hµng X©y dùng Trung Quèc ®· ®•îc ®•a niªm yÕt ë thÞ tr•êng chøng kho¸n. Cßn ë ViÖt Nam, ch•a cã tæng c«ng ty nµo ®•îc gi¸m s¸t qua thÞ tr•êng chøng kho¸n. 77 3.4 §Èy m¹nh triÓn khai vµ thóc ®Èy ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ cña doanh nghiÖp. Mét sè doanh nghiÖp ®· tuyªn bè sÏ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ , tÝnh ®Õn th¸ng 9/2006, ®· cã 7 doanh nghiÖp lín nép hå s¬ lªn Bé Tµi chÝnh xin ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ. Qua xem xÐt hå s¬, chØ cã thÓ t¹m chÊp nhËn 4 tr•êng hîp. Bé Tµi chÝnh ®· cã ®Ò ¸n b¸o c¸o víi ChÝnh phñ, nh•ng hiÖn nay ChÝnh phñ ch•a cã ý kiÕn quyÕt ®Þnh. MÆc dï, c¸c doanh nghiÖp ®Òu cã mong muèn "kh¸t khao" vÒ vèn, nh•ng b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp vÉn tån t¹i mét sè h¹n chÕ: - Uy tÝn c¸c doanh nghiÖp trªn tr•êng quèc tÕ ch•a cao. - Chi phÝ cho viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ra thÞ tr•êng quèc tÕ lµ kh¸ lín. - Ch•a cã kinh nghiÖm thùc tÕ trong viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch huy ®éng vèn th«ng qua kªnh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ. - C¸c doanh nghiÖp vÉn ch•a thùc hiÖn tèt vÊn ®Ò c«ng bè th«ng tin. V× vËy, c¸c doanh nghiÖp khi míi tiÕp cËn víi kªnh huy ®éng vèn nµy cÇn nghiªn cøu, chuÈn bÞ c¸c yÕu tè cÇn thiÕt cho viÖc lËp kÕ ho¹ch ph¸t hµnh tr¸i phiÕu; ph¶i tÝnh to¸n c©n nh¾c gi÷a lîi Ých vay vèn vµ chi phÝ vay... Nh÷ng gi¶i ph¸p d•íi ®©y phÇn nµo hç trî cho viÖc triÓn khai ®Ò ¸n doanh nghiÖp ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ. 3.4.1 T¨ng tèc cho tiÕn tr×nh t¸i cÊu tróc c¸c DNNN Khu vùc DNNN tuy chiÕm tû lÖ lín trong c¬ cÊu nÒn kinh tÕ nh•ng vÉn bÞ coi lµ mét trong nh÷ng thµnh phÇn tr× trÖ nhÊt. Ng•îc l¹i víi sù kÐm hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng, c¸c DNNN vÉn ®ãng vai trß chñ ®¹o trong viÖc cung cÊp mét phÇn lín hµng hãa vµ dÞch vô c¬ b¶n cho x· héi. §iÒu ®ã cho thÊy sù bÊt æn tiÒm Èn trong c¬ cÊu nÒn kinh tÕ, nÕu kh«ng cã sù c¶i c¸ch m¹nh b¹o h¬n tõ khu vùc nhµ n•íc ®Ó c¶i thiÖn t×nh h×nh th× nguy c¬ tôt hËu cña nÒn kinh tÕ lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Trong giai ®o¹n 2001-2005, trong sè 5.655 doanh nghiÖp quèc doanh th× 3.590 doanh nghiÖp ®· ®•îc t¸i c¬ cÊu, trong ®ã cã 2.347 doanh nghiÖp cæ phÇn hãa. TiÕn tr×nh c¶i c¸ch thêi gian qua ®· ®¹t ®•îc mét sè b•íc tiÕn nhÊt ®Þnh, song nh×n chung hiÖu qu¶ thu ®•îc vÉn thÊp h¬n mong muèn vµ cßn rÊt chËm. Nguyªn nh©n 78 tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa, mét trong nh÷ng ph•¬ng thøc c¶i c¸ch hÕt søc quan träng ®èi víi khu vùc DNNN l¹i th•êng xuyªn kh«ng ®¹t kÕ ho¹ch ®Æt ra lµ yÕu tè ¶nh h•ëng lín ®Õn tiÕn ®é c¶i c¸ch. Thêi gian qua tiÕn ®é cæ phÇn hãa diÔn ra chËm, nguyªn nh©n xuÊt ph¸t tõ nhËn thøc vÒ cæ phÇn hãa ch•a ®•îc nhÊt qu¸n trong c¸c cÊp, c¸c ngµnh vµ c¸c c¬ së. Kh«ng Ýt c¸n bé qu¶n lý doanh nghiÖp vµ mét sè cÊp qu¶n lý ch•a thùc sù quyÕt t©m tiÕn hµnh cæ phÇn hãa, cßn do dù. NhÊt lµ khi cæ phÇn hãa bé phËn doanh nghiÖp hoÆc doanh nghiÖp thµnh viªn c¸c Tæng c«ng ty, do lo ng¹i bÞ gi¶m doanh thu, vèn, tµi s¶n, lîi nhuËn, gi¶m quy m« vµ xÕp h¹ng cña c«ng ty, Tæng c«ng ty kh«ng cßn ®¬n vÞ ®Ó trùc tiÕp qu¶n lý. Víi ng•êi lao ®éng, do ch•a hiÓu râ thùc chÊt vµ lîi Ých cña qu¸ tr×nh chuyÓn DNNN thµnh cæ phÇn hãa nªn hä lo sî c«ng viÖc vµ thu nhËp sÏ kh«ng ®•îc ®¶m b¶o khi mÊt ®i sù b¶o hé cña Nhµ n•íc. T• t•ëng dùa vµo Nhµ n•íc khiÕn hä ng¹i cã sù thay ®æi vµ x¸o trén trong c«ng viÖc. 3.4.2 KhuyÕn khÝch doanh nghiÖp tù ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ Víi t×nh h×nh hiÖn nay, ®Ò ¸n ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ ®· ®•îc mét sè doanh nghiÖp tiÕn hµnh chuÈn bÞ, nh•ng nh×n chung vÉn cßn h¹n chÕ xuÊt ph¸t tõ b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp. §ã lµ søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn yÕu, uy tÝn vµ kinh nghiÖm trªn thÞ tr•êng quèc tÕ cßn Ýt, h¹n chÕ vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh, ch•a ®•îc kiÓm to¸n vµ ®¸nh gi¸ ®Þnh møc tÝn nhiÖm… nªn viÖc doanh nghiÖp tù ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n. Nh• vËy, ®Ó cã thÓ tiÕp cËn ph•¬ng thøc vay vèn th«ng qua ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ, bªn c¹nh viÖc c¸c doanh nghiÖp vay l¹i ChÝnh phñ nguån vèn vay tõ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ, th× h×nh thøc doanh nghiÖp ph¸t hµnh vµ ChÝnh phñ b¶o l·nh lµ phï hîp víi c¸c ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay. Doanh nghiÖp cã thÓ dùa vµo n¨ng lùc vµ hÖ sè tÝn nhiÖm cña ChÝnh phñ ®· ®•îc c¸c nhµ ®Çu t• quèc tÕ c«ng nhËn mµ kh«ng ph¶i thùc hiÖn l¹i c¸c b•íc ®i phøc t¹p tõ ®Çu nh• tiÕp xóc víi c¸c c«ng ty ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm vµ thùc hiÖn qu¶ng b¸, xóc tiÕn víi c¸c nhµ ®Çu t•. 79 Tuy nhiªn ®©y chØ lµ h×nh thøc vay thÝch hîp trong giai ®o¹n hiÖn nay, vÒ l©u dµi môc tiªu cuèi cïng vÉn ph¶i lµ doanh nghiÖp tù ®øng ra ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ. V× vËy, bªn c¹nh sö dông nguån vèn vay mét c¸ch cã hiÖu qu¶, c¸c doanh nghiÖp nµy cÇn chó träng tõng b•íc n©ng cao n¨ng lùc b¶n th©n doanh nghiÖp vÒ tµi chÝnh, minh b¹ch c«ng khai th«ng tin. Thµnh lËp hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé h÷u hiÖu, mét hÖ thèng tµi chÝnh c«ng khai, minh b¹ch, mét c¬ chÕ gi¸m s¸t vµ kiÓm so¸t hîp lý ®Ó ®¶m b¶o th«ng tin, sè liÖu lµ thùc vµ chÝnh x¸c. §©y lµ gi¶i ph¸p ®· ®•îc ¸p dông ë ViÖt Nam tõ khi h×nh thµnh doanh nghiÖp nh•ng hiÖu qu¶ kiÓm so¸t néi bé vÉn ch•a thÓ hiÖn hÕt vai trß cña nã trong qu¶n trÞ doanh nghiÖp. ChÝnh v× vËy ban kiÓm so¸t cña doanh nghiÖp cÇn ph¶i häc hái tiÕp cËn nh÷ng ph•¬ng ph¸p hiÖn ®¹i trªn thÕ giíi. MÆt kh¸c, b¸o c¸o kiÓm so¸t cÇn ph¶i ®•îc cung cÊp th•êng xuyªn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nhµ ®Çu t• trong vµ ngoµi n•íc tiÕp cËn th«ng tin cña doanh nghiÖp mét c¸c th•êng xuyªn. Ngoµi ra, cßn cho thÊy hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ban kiÓm so¸t. Tù ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ra thÞ tr•êng quèc tÕ sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ph¸t hµnh tù giíi thiÖu m×nh, n©ng cao uy tÝn doanh nghiÖp ®èi víi c¸c ®èi t¸c vµ kh¸ch hµng, ¶nh h•ëng tÝch cùc ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nh• hiÖn nay. 3.4.3 Tham gia ®¸nh gi¸ ®Þnh møc tÝn nhiÖm §Þnh møc tÝn nhiÖm ®•îc dïng ®Ó ®o l•êng møc ®é rñi ro g¾n liÒn víi mét kho¶n ®Çu t• nµo ®ã. Mét xÕp h¹ng cao kh«ng ®ång nghÜa lµ mét kho¶n ®Çu t• tèt h¬n so víi mét xÕp h¹ng thÊp h¬n. Mét hÖ thèng xÕp h¹ng kh¸ch quan lµ ph¶i cung cÊp c¸c ®Çu vµo cÇn thiÕt ®Ó ra c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t• ®óng ®¾n, ®· ®•îc ®iÒu chØnh theo møc rñi ro trong mét kho¶ng thêi gian ng¾n nhÊt. C¸c doanh nghiÖp khi ®•îc ®¸nh gi¸ ®Þnh møc tÝn nhiÖm bëi tæ chøc ®Þnh møc tÝn nhiÖm cã uy tÝn sÏ thuËn lîi h¬n trong viÖc tiÕp cËn c¸c nguån vèn. Mét khi doanh nghiÖp kinh doanh hiÖu qu¶, cã hÖ sè tÝn nhiÖm cao th× ®Þnh møc tÝn nhiÖm lµ ph•¬ng thøc tèt ®Ó qu¶ng b¸ h×nh ¶nh cña doanh nghiÖp. Ngoµi ra, c¨n cø vµo hÖ sè tÝn nhiÖm mµ c¸c tæ chøc ®Þnh møc tÝn nhiÖm c«ng bè, doanh nghiÖp cã thÓ ý thøc ®•îc kh¶ n¨ng thanh to¸n nî vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cña m×nh trªn thÞ 80 tr•êng. Tõ ®ã cã c¸c biÖn ph¸p x©y dùng c¬ cÊu tµi chÝnh vµ cã chÝnh s¸ch ®Çu t• thÝch hîp ®Ó ph¸t triÓn doanh nghiÖp. Mét vÊn ®Ò mµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn chó ý ®ã lµ chi phÝ khi thùc hiÖn ®¸nh gi¸ tÝn nhiÖm. HiÖn nay theo c¸c tæ chøc ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm quèc tÕ, chi phÝ ®Ó doanh nghiÖp ®¸nh gi¸ tÝn nhiÖm lÇn ®Çu lµ 60.000 USD, tiÕp tôc theo dâi vµ ®¸nh gi¸ tÝn nhiÖm hµng n¨m sÏ cã chi phÝ kho¶ng 40.000 USD/n¨m. §©y lµ kho¶n chi phÝ t•¬ng ®èi lín ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, v× vËy khi lËp ®Ò ¸n vay vèn tõ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i c©n nh¾c gi÷a chi phÝ, sè l•îng vèn huy ®éng vµ lîi Ých cña c¸c dù ¸n ®•îc h×nh thµnh tõ nguån vèn vay nµy mang l¹i. 3.4.4 Lùa chän ®èi t¸c b¶o l·nh ph¸t hµnh §Ó n©ng cao møc tÝn nhiÖm cña doanh nghiÖp ph¸t hµnh trong qu¸ tr×nh tiÕp cËn nguån vèn, cÇn thiÕt ph¶i cã ng•êi b¶o l·nh ph¸t hµnh. Th«ng th•êng cã thÓ lµ mét tËp ®oµn tµi chÝnh hoÆc mét ng©n hµng ®Çu t• cã uy tÝn, cã kinh nghiÖm trªn thÞ tr•êng vèn quèc tÕ, hoÆc ®· tõng gióp ChÝnh phñ ph¸t hµnh. ViÖc lùa chän sÏ th«ng qua ph•¬ng thøc ®Êu thÇu c¹nh tranh ®Ó ®¶m b¶o cã lîi nhÊt cho doanh nghiÖp ph¸t hµnh. V× vËy c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh quèc tÕ, hoÆc c¸c ng©n hµng lín sÏ lµ tæ chøc mµ c¸c doanh nghiÖp cÇn lùa chän lµm nhµ b¶o l·nh ph¸t hµnh. 3.4.5 TËp trung vµo c¸c dù ¸n ®em l¹i nguån thu ngo¹i tÖ Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ lµ mét vÊn ®Ò vay vèn cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn ngo¹i tÖ nªn cã thÓ c¸c doanh nghiÖp sÏ bÞ t¸c ®éng bÊt lîi bëi yÕu tè tû gi¸ khi thÞ tr•êng biÕn ®éng. Dù b¸o vµ h¹n chÕ rñi ro ngo¹i hèi lµ vÊn ®Ò v« cïng khã kh¨n, ngay c¶ b¶n th©n c¸c ng©n hµng. Lùa chän nh÷ng dù ¸n ®Çu t• ®em l¹i nguån thu ngo¹i tÖ lµ mét h×nh thøc hç trî doanh nghiÖp h¹n chÕ rñi ro tû gi¸ trong t•¬ng lai t¹i thêi ®iÓm tr¶ l·i hoÆc thanh to¸n nî gèc. 3.4.6 TËn dông nhµ ®Çu t• lµ c¸c ®èi t¸c kinh doanh n•íc ngoµi s½n cã C¸c ng©n hµng, doanh nghiÖp ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cÇn ph¶i tËn dông c¸c ®èi t¸c kinh doanh n•íc ngoµi hiÖn h÷u cña m×nh. §©y chÝnh lµ c¸c nhµ ®Çu t• thùc sù mµ c¸c doanh nghiÖp cÇn nh¾m tíi khi 81 b¾t ®Çu chuÈn bÞ lËp ®Ò ¸n ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ. Bëi v×, ®©y chÝnh lµ c¸c nhµ ®Çu t• thùc sù mong muèn n¾m gi÷ tr¸i phiÕu cña doanh nghiÖp nh»m môc ®Ých tµi trî vèn trong kinh doanh. KÕt luËn ch•¬ng 3 Tõ nh÷ng ®Þnh h•íng gi¶i ph¸p tµi chÝnh trong 5 n¨m tíi, trªn c¬ së ®ã ®•a ra nh÷ng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn mang tÝnh ®ång bé tõ tr¸i phiÕu quèc tÕ nãi chung ®Õn c¸c gi¶i ph¸p cho tõng ®èi t•îng ph¸t hµnh_ChÝnh phñ, doanh nghiÖp. KÕt hîp næ lùc tham gia tõ nhiÒu phÝa trong ®ã Bé Tµi chÝnh ph¶i ®ãng vai trß chñ ®¹o nh»m ®•a ra nh÷ng triÓn khai thùc hiÖn thÝch hîp môc tiªu cña tõng thêi kú lµ ®iÒu v« cïng cÇn thiÕt ®Ó ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ thùc sù më ra mét kªnh huy ®éng vèn míi cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong giai ®o¹n ph¸t triÓn s¾p tíi. 82 KÕt luËn Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ cã nh÷ng khã kh¨n vµ thuËn lîi nhÊt ®Þnh, nÕu nh• cã ph•¬ng ¸n ph¸t hµnh vµ sö dông vèn vay hîp lý th× ho¹t ®éng sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ cho toµn bé nÒn kinh tÕ, kÝch thÝch nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh h¬n; nÕu sö dông nguån vèn nµy kh«ng hiÖu qu¶, nã sÏ t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn nÒn kinh tÕ, k×m h·m sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña quèc gia. Do ®ã, ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ lµ viÖc lµm cÇn ph¶i ®•îc c©n nh¾c kü l•ìng. Nh÷ng ®Ò xuÊt trong ®Ò tµi chØ dõng l¹i c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu víi mong muèn ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ trë thµnh kªnh huy ®éng vèn míi hç trî c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn trong vµ ngoµi n•íc ®· vµ ®ang tån t¹i. Tuy nhiªn, ®Ò tµi kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch vµ ph¸t triÓn gi¶i ph¸p. Tãm l¹i, víi thùc tr¹ng kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay, ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi lµ gi¶i ph¸p huy ®éng nguån vèn dµi h¹n hiÖu qu¶ cho doanh nghiÖp vµ gãp phÇn vµo c«ng cuéc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã, ®©y còng lµ c¸ch ®Ó ViÖt Nam qu¶ng b¸ nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc trong thêi gian qua vµ còng lµ c¸ch kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m héi nhËp víi nÒn kinh tÕ quèc tÕ. TµI liÖu tham kh¶o 83 tµI liÖu tiÕng viÖt 1. TS. D­¬ng TÊn DiÖp (2001), “Kinh tÕ vÜ m«”, Nh¯ xuÊt b°n Thèng kª. 2. NguyÔn Quèc §ång (2002), “ViÖt Nam v¯ vÊn ®Ò ph¸t h¯nh tr¸i phiÕu quèc tÕ ”, C«ng tr×nh dù thi gi°i th•ëng Sinh viªn nghiªn cøu khoa häc, tr•êng §¹i häc Kinh tÕ Tp.HCM. 3. Vâ Thµnh §øc (1997), “X©y dùng c¬ cÊu ®Çu t­ tr¸i phiÕu nhºm tèi ­u hãa lîi nhuËn”, LuËn v¨n th³c sÜ kinh tÕ, §³i häc Kinh tÕ Tp.HCM. 4. NguyÔn ThÞ B³ch Lan, NguyÔn Ho¯i An (2005), “Minh b¹ch th«ng tin “ gi¶i ph¸p chiÕn l•îc thu hót ®Çu t• n•íc ngoµi ®Ó ph¸t triÓn thÞ tr•êng chøng kho¸n ViÖt Nam“, C«ng tr×nh dù thi gi¶i th•ëng Sinh viªn nghiªn cøu khoa häc, tr•êng §¹i häc Kinh tÕ Tp.HCM. 5. NguyÔn ThÞ Thóy Nga (2005), “Thùc tr¹ng v¯ gi°i ph¸p ph¸t triÓn thÞ tr•êng tr¸i phiÕu ViÖt Nam”, LuËn v¨n th³c sÜ kinh tÕ, §³i häc Kinh tÕ Tp.HCM. 6. TS. TrÇn §¾c Sinh (2002), “§Þnh møc tÝn nhiÖm t¹i ViÖt Nam ”, Nh¯ xuÊt b°n Thèng kª. 7. TS. NguyÔn V¨n TiÕn (2000), “Tµi chÝnh quèc tÕ hiÖn ®¹i trong nÒn kinh tÕ më ”, Nh¯ xuÊt b°n Thèng kª. 8. PGS.TS TrÇn Ngäc Th¬, TS NguyÔn Ngäc §Þnh (2005), “Tµi chÝnh quèc tÕ”, Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª. 9. GS. TS Lª V¨n T­ (2005), “ThÞ tr•êng chøng kho¸n”, Nh¯ xuÊt b°n Thèng kª. 10. TS. Bïi Kim YÕn(2006),“Gi¸o tr×nh ThÞ tr•êng chøng kho¸n”, Nhµ xuÊt b¶n Lao ®éng x· héi. tµI liÖu b¸o chÝ vµ t¹p chÝ 84 1. M³nh B«n (th²ng 11/2005), “Kh¬i dßng vèn quèc tÕ_ ®ît ph²t h¯nh tr²i phiÕu quèc tÕ hîp lý c° vÒ thêi ®iÓm v¯ l±i suÊt”, T¹p chÝ §Çu t• chøng kho¸n,(Sè 309), trang 18. 2. Bïi TrÝ Dòng (th¸ng 5/2004), “Ph²t h¯nh tr²i phiÕu quèc tÕ: ¦u ®iÓm, thuËn lîi-khãa kh¨n v¯ h³n chÕ”, T¹p chÝ Chøng kho¸n ViÖt Nam, (Sè 5), trang 15- 18. 3. Th.S TrÇn thÞ Xu©n HiÒn, NguyÔn thÞ Thanh Xu©n (th²ng 11/2005), “C²c doanh nghiÖp ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ-Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n”,T¹p chÝ Chøng kho¸n ViÖt Nam, (Sè 11), trang 38-40. 4. Th.S DiÖp Gia LuËt (th²ng 2/2006), “Nghiªn cøu ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ ra thÞ tr•êng quèc tÕ”, T¹p chÝ Ph¸t triÓn kinh tÕ. 5. §Æng V¨n Thanh (2005), “Ph²t triÓn t¯i chÝnh ViÖt Nam giai ®o³n 2001-2005 vµ ®Þnh h•íng giai ®o¹n 2006-2010”, T¹p chÝ Céng S¶n, Sè 92. 6. PGS.TS TrÇn Ngäc Th¬ (th²ng 5/2006), “Ph²t h¯nh tr²i phiÕu quèc tÕ ”, T¹p chÝ Nhµ qu¶n lý, trang 24-25. 7. PGS.TS TrÇn Ngäc Th¬ (th¸ng 12/2005), “Xu h•íng t• nh©n hãa tµi trî c¸n c©n thanh to¸n”, TuÇn b¸o Tuæi trÎ Chñ NhËt. 8. TS. NguyÔn thÞ Ngäc Trang (th²ng 12/2005), “Gi°i ph²p cho viÖc ®iÒu h¯nh chÝnh s²ch tû gi² ë ViÖt Nam”, T¹p chÝ Ph¸t triÓn kinh tÕ. 9. TS. NguyÔn thÞ Ngäc Trang (th²ng 6/2006), “Dù tr÷ ngo³i hèi v¯ cung cÇu ngo¹i tÖ cña ViÖt Nam”, T¹p chÝ Ph¸t triÓn kinh tÕ. 10. Th.S TrÇn Anh TuÊn (th²ng 7/2003), “Mét v¯i suy nghÜ vÒ vÊn ®Ò ph²t h¯nh tr²i phiÕu quèc tÕ”, Néi san Kinh tÕ, ViÖn kinh tÕ Tp.HCM. 11. B¸o Ng•êi lao ®éng: c¸c sè n¨m 2006. 12. C¸c Th«ng t• vµ NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ cã liªn quan. 13. Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam: c¸c sè tõ 2003 ®Õn n¨m 2006. tµI liÖu tiÕng anh 85 1. Benjamin H. Cohen(2005),”Currency choice in international bond issue”, BIS Quarterly Review, Bank for International Settlements. 2. International Monetary Fund(Nov/2003),”Acces to International Capital Markets for first-time sovereign issuers”. 3. Jeffery D Amato(2006),”The international debt securities market”, BIS Quarterly Review, Bank for International Settlements. 4. International Monetary Fund(2006),”Statistical Appendix”. 5. Moody’s Investor Service(2004),”Moody“s rating symbols and definition”. 6. Merill Lynch(2002),”Size and Structure of the World Bond Market:2002 ”. Phô lôc 1 Thang ®iÓm møc ®é tÝn nhiÖm ®èi víi c¸c kho¶n vay vèn dµi h¹n cña c¸c c«ng ty ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm. 86 Moody’s S&P Møc ®iÓm Néi dung Aaa AAA §iÓm tèi ®a Kho¶n nî nµy ®•îc ®¸nh gi¸ vµo h¹ng m¹nh nhÊt, cã kh¶ n¨ng hoµn tr¶ c¶ gèc vµ l·i cùc m¹nh Aa AA §iÓm cao §©y lµ møc ®•îc ®¸nh gi¸ cao trong viÖc tr¶ nî c¶ gèc vµ l·i, nh•ng thÊp h¬n møc trªn rÊt nhá A A §iÓm trung b×nh kh¸ Kho¶n nî nµy ®•îc ®¸nh gi¸ lµ cã kh¶ n¨ng võa ®ñ m¹nh ®Ó hoµn tr¶ nî gèc vµ l·i m¹nh, cã ®é nh¹y c¶m cao h¬n víi c¸c t¸c ®éng bÊt lîi cña ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh kinh tÕ so víi c¸c nhãm trªn. Baa BBB §iÓm trung b×nh §©y lµ kho¶n nî ®•îc ®¸nh gi¸ cã kh¶ n¨ng võa ®ñ m¹nh ®Ó hoµn tr¶ nî gèc vµ l·i, nh¹y c¶m m¹nh h¬n tr•íc c¸c t¸c ®éng bÊt lîi cña c¸c ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh so víi c¸c nhãm trªn Ba BB §iÓm ®Çu c¬ §•îc ®¸nh gi¸ lµ cã Ýt rñi ro vì nî, song l¹i ph¶i ®èi mÆt víi kh¶ n¨ng thanh to¸n gèc vµ l·i thÊp do nh÷ng ®iÒu kiÖn tµi chÝnh kinh tÕ bÊp bªnh cña nhµ ph¸t hµnh. B B §iÓm ®Çu c¬ râ rµng §©y lµ kho¶n nî dÔ bÞ rñi ro ph¸ s¶n h¬n, nh•ng hiÖn t¹i vÉn cã kh¶ n¨ng thanh to¸n c¶ gèc vµ l·i. Caa CCC Kho¶n nî nµy cã kh¶ n¨ng rñi ro vì nî lín, viÖc thanh to¸n gèc vµ l·i phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn tµi chÝnh, kinh tÕ cña nhµ ph¸t hµnh. Ca CC Cã tÝnh chÊt ®Çu c¬ cao nh•ng l¹i th•êng bÞ vì nî hoÆc nh÷ng khiÕm khuyÕt ®¸ng l•u ý kh¸c. C C Kho¶n nî ®•îc x¸c ®Þnh ë møc ®é tÝn nhiÖm nµy cã kh¶ n¨ng thanh to¸n c¶ gèc vµ l·i thÊp, kh¶ n¨ng vì nî lín. D Kho¶n nî nµy cã kh¶ n¨ng vì nî cùc lín, hoÆc sÏ bÞ vî nî khi ®Õn h¹n thanh to¸n. Ghi chó Moody kÌm theo c¸c sè 1,2 vµ 3 sau mçi c¸c xÕp lo¹i tõ Aa ®Õn Caa; sè 1 biÓu diÔn møc cao nhÊt trong mét møc xÕp h¹ng, sè 2 lµ møc trung b×nh, vµ sè 3 lµ 87 møc thÊp nhÊt trong mét møc xÕp h¹ng. S&P sö dông kÌm theo sau mçi xÕp h¹ng lµ c¸c dÊu +, - VÝ dô: Moody S&P Aa1, Aa2,Aa3 AA+, AA, AA- A1, A2, A3 A+, A, A- Baa1, Baa2, Baa3 BBB+, BBB, BBB- Ba1, Ba2, Ba3 BB+,BB, BB- B1, B2, B3 B+, B, B- Caa1, Caa2, Caa3 CCC+, CCC, CCC- Th«ng th•êng, mçi møc thÊp h¬n th× tØ lÖ bï céng thªm 0.15% -> 0.25%; tuy nhiªn tõ Baa3 xuèng Ba1 tØ lÖ bï cã thÓ 0.50% hoÆc h¬n Phô lôc 2 88 Kinh nghiÖm ph¸t hµnh lÇn ®Çu tr¸i phiÕu ChÝnh phñ trªn thÞ tr•êng vèn quèc tÕ 3 Cã rÊt nhiÒu quèc gia lÇn ®Çu tiÕp cËn thÞ tr•êng vèn quèc tÕ. Tuy nhiªn, rÊt Ýt nghiªn cøu chØ ra c¸c nh©n tè quyÕt ®Þnh thµnh c«ng cña c¸c quèc gia trong lÇn ®Çu ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ vµ nh÷ng ®Æc tr•ng cña c¸c c«ng cô nî liªn quan. Bµi viÕt nµy sÏ tËp trung vµo môc tiªu trªn th«ng qua nghiªn cøu c¸c quèc gia trong thÞ tr•êng míi næi gåm 5 n•íc (Bulgaria, Céng Hßa Dominic, Iran, Ai CËp vµ Peru) trong giai ®o¹n 2001-2002; ®©y lµ nh÷ng quèc gia thu hót ®•îc nhiÒu sù quan t©m trªn thÞ tr•êng vèn quèc tÕ trong lÇn ®Çu ph¸t hµnh. Nghiªn cøu dùa trªn kinh nghiÖm cña c¸c quèc gia, ph©n tÝch mang tÝnh chÊt kinh nghiÖm, vµ còng ®•îc më réng ra ®èi víi c¸c thµnh viªn trªn thÞ tr•êng nh• t• vÊn ph¸p lý, c¸c c«ng ty ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm. A. §Æc tr•ng cña c¸c quèc gia ®•îc kh¶o s¸t Môc tiªu tiÕp cËn thÞ tr•êng vèn quèc tÕ Gia t¨ng nguån vèn ®¸p øng nhu cÇu t×nh h×nh tµi chÝnh quèc gia lu«n lµ môc tiªu hµng ®Çu. Mong muèn ®a d¹ng ho¸ nguån vèn hoÆc bæ sung vµo dù tr÷ ngo¹i hèi còng lµ môc tiªu quan träng ®•îc c¸c quèc gia theo ®uæi. Bªn c¹nh ®ã, viÖc tiÕp cËn thÞ tr•êng vèn quèc tÕ còng nh»m t¹o ra chuÈn møc tÝn dông cña quèc gia nh»m hç trî cho c¸c ph¸t hµnh trong t•¬ng lai cña chÝnh phñ, chÝnh quyÒn ®Þa ph•¬ng, doanh nghiÖp khu vùc nhµ n•íc, vµ khu vùc t• nh©n. T×nh h×nh kinh tÕ trong n•íc C¸c nghiªn cøu cho thÊy, c¸c quèc gia nµy nªn cã t×nh tr¹ng kinh tÕ trong n•íc m¹nh, viÔn c¶nh kinh tÕ høa hÑn, vµ t×nh tr¹ng chÝnh trÞ æn ®Þnh. - C¸c chØ sè kinh tÕ ®¹t møc cao trong nhiÒu n¨m: tèc ®é t¨ng tr•ëng kinh tÕ thùc t¨ng, thÊt nghiÖp gi¶m, vµ møc l¹m ph¸t n»m trong tÇm kiÓm so¸t. VÝ dô nh• Bulgaria cã GDP thùc t¨ng kho¶ng 4% giai ®o¹n 1998-2000, vµ ®¹t 4.5% trong n¨m 3 ThuËt ng÷ “ph²t h¯nh lÇn ®Çu” bao h¯m c° ý nghÜa sù trë l³i cða mét quèc gia sau mét thêi gian d¯i kh«ng ph²t h¯nh tr²i phiÕu quèc tÕ . §©y l¯ b¯i tãm t¾t tô b¯i “Access to International Capital Markets for First-time Sovereign Issuers” cða Quü tiÒn tÖ thÕ giíi IMF 89 L¹m ph¸t ë Bungaria 2001(n¨m ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ lÇn ®Çu); møc l¹m ph¸t trong giai ®o¹n nµy gÇn b»ng víi c¸c quèc gia lµ ®èi t¸c th•¬ng m¹i víi Bulgaria. T×nh h×nh kinh tÕ trong n•íc thuËn lîi kh«ng chØ lµ ®iÒu kiÖn cÇn cho lÇn ®Çu ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ mµ cßn rÊt cÇn thiÕt cho nh÷ng lÇn ph¸t hµnh tiÕp theo. - §a sè c¸c quèc gia ®•îc nghiªn cøu ®Òu cã tµi kho¶n v·ng lai bÞ th©m hôt lín t¹i thêi ®iÓm ph¸t hµnh, nh•ng ®•îc tµi trî tõ vèn ®Çu t• trùc tiÕp FDI vµ c¸c luång chÝnh thøc nh• kho¶n vay tõ khu vùc t• nh©n… Nî n•íc ngoµi cña Bulgari T¨ng tr•ëng vµ tµi kho¶n v·ng lai cña Bulgari 90 - Quan ®iÓm tµi chÝnh thËn träng lµ cèt lâi trong qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cña c¸c quèc gia khi tiÕp cËn thÞ tr•êng vèn quèc tÕ. - T¹o ®•îc sù ®¸nh gi¸ tÝch cùc vÒ kh¶ n¨ng thµnh to¸n nî tõ c¸c thµnh viªn thÞ tr•êng vèn. - ThiÕt lËp c¬ chÕ qu¶n lý minh b¹ch chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. - MÆc dï cã nhiÒu c¬ chÕ qu¶n lý tû gi¸ kh¸c nhau, nh•ng nh×n chung c¸c quèc gia cã tû gi¸ t•¬ng ®èi æn ®Þnh trong thêi ®iÓm ph¸t hµnh. - C¸c quèc gia næ lùc thùc hiÖn c¶i c¸ch kinh tÕ h•íng ra bªn ngoµi: gia t¨ng sù tham gia khu vùc t• nh©n trong nÒn kinh tÕ, chÊp nhËn sù ®iÒu tiÕt cña thÞ tr•êng … - T×nh h×nh chÝnh trÞ trong n•íc æn ®Þnh. - HÖ sè tÝn nhiÖm gi÷ vai trß quan träng trong lÇn ph¸t hµnh ®Çu tiªn, v× ®©y lµ c¸ch t¹o uy tÝn tÝn dông ®èi víi nhµ ®Çu t•: tÊt c¶ 5 quèc gia ®•îc chän nghiªn cøu ®Òu tham gia ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm tr•íc khi ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ; ®a sè c¸c quèc gia nµy ®•îc ®¸nh gi¸ tõ møc BB- trë lªn. Bªn c¹nh ®ã, gãp phÇn vµo thµnh c«ng còng cÇn cã ®iÒu kiÖn thÝch hîp tõ t×nh h×nh chung cña thÕ giíi: t×nh h×nh l·i suÊt thÞ tr•êng, t×nh h×nh chÝnh trÞ, ®a d¹ng hãa nhu cÇu cña c¸c nhµ ®Çu t• quèc tÕ… B. §Æc ®iÓm cña tr¸i phiÕu ph¸t hµnh Trong viÖc quyÕt ®Þnh ®Æc ®iÓm cña tr¸i phiÕu quèc tÕ ph¸t hµnh lÇn ®Çu, c¸c quèc gia cÇn xem xÐt nh÷ng c©u hái sau: C¸c quèc gia nªn chuÈn bÞ thÕ nµo khi th«ng tin bÊt c©n xøng hoÆc thiÕu hÖ sè tÝn nhiÖm? Nhµ ®Çu t• nµo mµ quèc gia cÇn h•íng tíi? Tæng sè l•îng ph¸t hµnh lµ bao nhiªu? Thêi h¹n cña tr¸i phiÕu lµ bao l©u? Tr¸i phiÕu nªn ®•îc ®Þnh danh b»ng ®ång tiÒn nµo? Nªn ph¸t hµnh tr¸i phiÕu l·i suÊt cè ®Þnh hay l·i suÊt th¶ næi? Nªn thanh to¸n mét lÇn khi tíi h¹n hay thanh to¸n tõng lÇn? Tr¸i phiÕu nªn ®¨ng ký vµ niªm yÕt ë ®©u? 91 - KÕt qu¶ nghiªn cøu ®· nªu ra sù quan träng cña hÖ sè tÝn nhiÖm. HÖ sè tÝn nhiÖm cung cÊp th«ng tin vµ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thanh to¸n ®óng h¹n cña quèc gia; hÖ sè tÝn nhiÖm còng cho phÐp chñ thÓ ph¸t hµnh t×m ®•îc nhµ ®Çu t• chiÕn l•îc lín thÝch hîp ®Çu t• vµo c¸c chøng kho¸n ®· ®•îc xÕp h¹ng tÝn nhiÖm. - VÒ khèi l•îng tr¸i phiÕu ph¸t hµnh cña c¸c quèc gia tõ 225-1.500 triÖu USD. Ai CËp va Peru cã khèi l•îng tr¸i phiÕu ph¸t hµnh nhiÒu nhÊt, riªng tr•êng hîp Peru sè l•îng ph¸t hµnh bao gåm chuyÓn ®æi tr¸i phiÕu Brandy thµnh tr¸i phiÕu toµn cÇu t•¬ng ®•¬ng 923 triÖu USD vµ ph¸t hµnh míi 500 triÖu USD. §Æc ®iÓm cña c¸c tr¸i phiÕu ph¸t hµnh lÇn ®Çu Bulgaria Céng hßa Dominic Ai CËp Iran Peru Ngµy ph¸t hµnh 12/11/01 20/09/01 29/6/01 7/02 06/02/02 Khèi l•îng(triÖu) 250 Euro 500 USD 500 USD 1.000 USD 625 Euro 1.423 USD Thêi h¹n(n¨m) 5.25 5 5 10 5 10 Gi¸(% so víi mÖnh gi¸) 98,86 100 99,63 99,88 99,23 97,73 L·i suÊt Coupon(%) 7,25 9,5 7,625 8,75 8,75 9,125 Tû lÖ bï(®iÓm) 376 569 275 335 425 455 L·i suÊt(%) 7,51 9,73 7,87 8,96 8,95 9,48 Møc tÝn nhiÖm(S&P) BB BB- BBB- BBB- BB- BB- Khèi l•îng tr¸i phiÕu míi ph¸t hµnh nªn phï hîp víi chiÕn l•îc qu¶n lý nî an toµn. Theo mÉu nghiªn cøu khèi l•îng ph¸t hµnh phô thuéc vµo: nhu cÇu vÒ vèn cña tõng quèc gia, quy m« thÞ tr•êng tµi chÝnh trong n•íc vµ cÇn thiÕt t¹o lËp chuÈn tr¸i phiÕu ChÝnh phñ. C¸c quèc gia ph¶i hiÓu râ nhu cÇu vÒ vèn c¶ trong ng¾n h¹n lÉn trung h¹n. §iÒu nµy lµ b•íc khëi ®Çu kh«ng chØ t×m ra khèi l•îng tr¸i phiÕu ph¸t hµnh mµ cßn ®•a ra chiÕn l•îc trong dµi h¹n tiÕp cËn thÞ tr•êng vèn quèc tÕ. Quy m« cña thÞ tr•êng tµi chÝnh trong n•íc còng liªn quan mËt thiÕt ®Õn quyÕt ®Þnh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu c¶ trong n•íc lÉn n•íc ngoµi. Ngoµi ra, nhu cÇu nhµ ®Çu t• trong mét vµi tr•êng hîp còng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh khèi l•îng ph¸t hµnh. Nguån: Bloomberg and Bondware 92 - Thêi h¹n LÇn ®Çu ph¸t hµnh, tr¸i phiÕu c¸c quèc gia ®a sè cã thêi h¹n 5 n¨m. Do c¸c quèc gia muèn tr¸nh møc l·i suÊt qu¸ cao trong lÇn ph¸t hµnh ®Çu tiªn. V× ®©y lµ lÇn ®Çu giíi thiÖu ra thÞ tr•êng vèn quèc tÕ, c¸c quèc gia còng mong muèn t×m kiÕm nh÷ng nhµ ®Çu t• phï hîp lµ nh÷ng ng•êi quan t©m ®Õn tr¸i phiÕu thêi h¹n 5 n¨m; nh• lµ mét c¸ch ®Ó qu¶n trÞ rñi ro thÞ tr•êng liªn quan ®Õn nh÷ng tr¸i phiÕu nµy. Nh• vËy viÖc chän thêi h¹n cña tr¸i phiÕu phô thuéc vµo chi phÝ cña c¸c thêi h¹n kh¸c nhau, sù •a thÝch cña nhµ ®Çu t•. Tuy nhiªn thêi h¹n ph¸t hµnh còng tïy thuéc vµo thÞ tr•êng ph¸t hµnh ch¼ng h¹n nh• thÞ tr•êng Mü chÊp nhËn tr¸i phiÕu cã thêi h¹n dµi h¬n thÞ tr•êng Ch©u ¢u. - §ång tiÒn ®Þnh danh §ång tiÒn ®Þnh danh ®•îc c¸c quèc gia nµy sö dông cho lÇn ph¸t hµnh ®Çu tiªn chñ yÕu lµ ®ång ®« la Mü. ViÖc chän lùa tiÒn tÖ tïy thuéc vµo nhiÒu nh©n tè, bao gåm: môc tiªu cña ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, kh¶ n¨ng dßng ngo¹i tÖ mµ quèc gia ph¸t hµnh nhËn ®•îc do ®Çu t• vèn vay tõ lÇn ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, sù mong muèn nhµ ®Çu t•, chi phÝ liªn quan. - L·i suÊt tr¸i phiÕu QuyÕt ®Þnh chän tr¸i phiÕu víi l·i suÊt cè ®Þnh hay l·i suÊt th¶ næi hÇu nh• liªn quan ®Õn c¸c nh©n tè kh¸c nhau: sù •a thÝch cña c¸c nhµ ®Çu t• t×m n¨ng; chi phÝ liªn quan; kh¶ n¨ng thanh to¸n ®óng h¹n. Trong ®ã sù •a thÝch nhµ ®Çu t• ®èi víi l·i suÊt cè ®Þnh lµ yÕu tè quan träng ®Ó c¸c ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh nªn ph¸t hµnh l·i suÊt cè ®Þnh hay l·i suÊt th¶ næi. NÕu cÇn thiÕt, ChÝnh phñ cã thÓ thùc hiÖn ho¹t ®éng chuyÓn ®æi ®Ó b¶o hiÓm rñi ro l·i suÊt. - Nhµ ®Çu t• ViÖc chän lùa nhµ ®Çu t• chiÕn l•îc gÇn nh• lµ b•íc ®i quan träng, ¶nh h•ëng c¶ chiÕn l•îc tiÕp cËn thÞ tr•êng vèn quèc tÕ vµ viÖc chän lùa lo¹i tr¸i phiÕu ph¸t hµnh. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu, ®Çu tiªn c¸c quèc gia nªn h•íng ®Õn nhµ ®Çu t• s½n cã. Nh¯ ph²t h¯nh míi cñng nªn x²c ®Þnh nh÷ng nh¯ ®Çu t­ “t¯i trî”, hoÆc nh¯ ®Çu t­ “¨n theo”. Qua thêi gian, c¸c quèc gia sÏ ®•îc lîi trong viÖc më réng vµ ph©n nhãm c¸c nhµ ®Çu t•. 93 Ph ô l ôc 3: Sè l iÖu v µ biÓu ®å k inh t Õ ViÖt Na m BiÓu ®å 1: C¸c nh©n tè trong t¨ng tr•ëng GDP BiÓu ®å 2: C¬ cÊu GDP BiÓu ®å 3: Th©m hôt ng©n s¸ch BiÓu ®å 4: Tæng møc ®Çu t• vµ tiÕt kiÖm BiÓu ®å 5: T×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu B¶ng 1 : Dù b¸o c¸c chØ sè kinh tÕ 2006 2007 T¨ng tr•ëng GDP(%) 7.8 8.0 L¹m ph¸t(%) 6.0 5.0 C¸n c©n tµi kho¶n v·ng lai (% GDP) -2.7 -2.8 Nguån: Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ 94